หนึ่งเดียวในไทย รักษาไว้ “ ตารีอีนา ”

ยุสรีนา ยูโซ๊ะ (Yusreena Yusoh) 1 นาเดียร์ ดือราแม (Nadear Deramae) 1

อามีลี สะละ (Amili Sala ) 1 ซัลมีรา เจ๊ะมะ(salmira Chemah) 2 ตัสมีน โซะโก (Tasmin Sohko) 2

กามารียะห์ เจ๊ะโซ๊ะ (Kamariyah Chesoh) 2

บ้านสามแยก ต าบลกายูคละ อ าเภอแว้ง จังหวัดนราธิวาส เป็นอีกชุมชนหนึ่งที่มีศิลปวัฒนธรรม

ท้องถิ่นท่ีมีเอกลักษณ์โดดเด่นเป็นของตนเองคือการแสดง "ตารีอีนา" และ "ซีละ" โดยเฉพาะการแสดงตารีอีนา ซึ่งมีเพียงแห่งเดียวในประเทศไทยนั้นนับวันจะสูญหายไปเนื่องจากขาดผู้สืบทอด องค์การบริหารส่วนต าบลกายูคละและศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอ าเภอแว้ง สนับสนุนให้เยาวชนเป็นพลังส าคัญที่จะช่วยสืบสาน ถ่ายทอด ฟ้ืนฟู ศิลปวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นจึงร่วมกับองค์กรเยาวชน องค์การบริหารส่วนต าบลกายูคละ จัดท าโครงการศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น (ตารีอีนา) องค์กรเยาวชนระดับ บริหารส่วนต าบลกายูคละ เพ่ือสร้างจิตส านึกรักถิ่นฐานบ้านเกิด ตารีอีนาเป็นการแสดงที่มีอยู่เพียงแห่งเดียวในประเทศไทย ถ้าไม่มีการสืบทอดอีกไม่นานตารีอีนาก็จะหายไปในที่สุด โดยเยาวชนจากทุกหมู่บ้านในต าบลกายูคละทั้ง 9 หมู่บ้านจะมารวมตัวกันเพ่ือท ากิจกรรมเหล่านี้ เพ่ือให้เยาวชนได้สืบสานวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่น ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์และห่างไกลจากยาเสพติดโดยการท ากิจกรรมร่วมกัน ซึ่งหลังจากที่ได้ด าเนินงานมาเกือบ 1 ปี ผลที่ได้ก็ คือเยาวชนเกิดความหวงแหนในศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านของตนเอง เกิดความรักใคร่สามัคคีกลมเกลียว เวลาท ากิจกรรมอะไรก็จะท ากันเป็นกลุ่มในนามของกลุ่มองค์กรเยาวชนกายูคละ ซึ่งต้องการอนุรักษ์การแสดงพ้ืนบ้านเหล่านี้ไว้ เพ่ือให้ลูกหลานคนรุ่นใหม่ได้เห็นได้รู้ได้รักในวัฒนธรรมของตนเอง จึงเข้ามาสนับสนุนในเรื่องของงบประมาณในการซื้อเครื่องแต่งกาย เครื่องดนตรีและอุปกรณ์ต่างๆ ที่ใช้ในการแสดง มะยะโก๊ะ ยูโซ๊ะ (2561) การแสดงตารีอีนา เป็นการที่แสดงผสมผสานระหว่างยิมนาสติกกับมโนราห์ ในสมัยก่อนผู้ชายนิยมจะเล่นกัน แต่ปัจจุบันต้องเปลี่ยนมาเป็นเด็กผู้หญิงเพราะร่างกายจะอ่อนช้อยสวยงามกว่า นิยมแสดงในงานต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง หรืองานมงคลต่างๆ โดยทั่วไปแล้วผู้น าจะต้องเป็นบุคคลที่มีคุณสมบัติที่น่าพึงปรารถนาเป็นผู้ที่มีอ านาจได้รับการยกย่องนับถือ มีทรัพย์สิน หรือ ความสามารถหลายๆด้าน คุณสมบัติดังกล่าวนี้อาจจะมีแต่เพียงประการเดียวหรือหลายประการรวมกันก็ได้ แต่ประการส าคัญที่สุดที่ผู้น าต้องมี คือความสามารถในการน าสมาชิกของกลุ่มให้บรรลุวัตถุประสงค์หรือเป้าหมายที่ทางกลุ่มได้วางเอาไว้ 1สาขาการจัดการเทคโนโลยีสารสนเทศ คณะวิทยาการจัดการ มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์

2สาขาภาษาอังกฤษ คณะศลิปะศาสตร์ มหาวิทยาลัยนราธิวาสราชนครินทร์

ผู้น าตามธรรมชาติหรือผู้น าที่ไม่เป็นทางการอีกเป็นจ านวนมาก ได้แก่ ผู้น ากลุ่มอันหลากหลายเช่น กลุ่มอาชีพต่างๆ กลุ่มสตรี กลุ่มเยาวชน ประธานกองทุน เป็นต้น ควรมีการท างานร่วมกันระหว่างผู้น าที่เป็นทางการกับไม่เป็นทางการ นอกจากจะมีผู้น าที่มาจากองค์การท้องที่ องค์การปกครองท้องถิ่น และผู้น าธรรมชาติที่สังคมยอมรับในความสามารถแล้วยังมีผู้น าอีกหนึ่งคนในชุมชนให้ความเคารพ นับถือยิ่งกว่า คือผู้น าทางศาสนา ดังนั้นเมื่อชุมชนสามารถรวมตัวผู้น าสี่เสาหลักนี้ได้ (ผู้น าองค์การท้องที่ ผู้น าองค์การปกครองท้องถิ่น ผู้น าธรรมชาติ และผู้น าทางศาสนา) เพ่ือท ากิจกรมอย่างใดอย่างหนึ่ง ก็สามารถท าให้ชุมชนที่ตนอาศัยอยู่มีความเข้มแข็งได้ (ประเวศ วะสี, 2552) องค์การบริหารส่วนต าบลกายูคละและศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอ าเภอแว้งเล็งเห็นว่าองค์เยาวชนเป็นพลังส าคัญท่ีจะช่วยสืบสานถ่ายทอด ฟ้ืนฟูศิลปวัฒนธรรม และภูมิปัญญาท้องถิ่นจึงร่วมกับองค์กรเยาวชน องค์การบริหารส่วนต าบลกายูคละ จัดท า "โครงการศิลปวัฒนธรรมท้องถิ่น (ตารีอีนา) "เพ่ือสร้างจิตส านึกรักถิ่นฐานบ้านเกิดให้เยาวชนมีความภูมิใจในมรดกทางวัฒนธรรมของท้องถิ่นและร่วมกันรักษาไว้อย่างยั่งยืน (ศิลปะการแสดงพื้นบ้าน “ตารีอีนา-ซีละ”, 2554) "ตารีอีนาเป็นการแสดงท่ีมีอยู่เพียงแห่งเดียวในประเทศไทยถ้าไม่มีการสืบทอดอีกไม่นานตารีอีนาก็จะหายไปในที่สุด” โดยเยาวชนจากทุกหมู่บ้านในต าบลกายูคละทั้ง 9 หมู่บ้านจะมารวมตัวกันเพ่ือท ากิจกรรมเหล่านี้ โดยมีวัตถุประสงค์เพ่ือให้เยาวชนได้สืบสานวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่นเยาวชนได้ใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์และห่างไกลจากยาเสพติด โดยการท ากิจกรรมร่วมกัน ซึ่งหลังจากที่ได้ด าเนินงานมาเกือบ 1 ปีผลที่ได้ ก็คือ เยาวชนเกิดความหวงแหนในศิลปวัฒนธรรมพ้ืนบ้านของตนเองเกิดความรักใคร่สามัคคีกลมเกลียว เวลาท ากิจกรรมอะไรก็จะท ากันเป็นกลุ่มในนามของกลุ่มองค์กรเยาวชนกายูคละ" (ศิลปะการแสดงพื้นบ้าน “ตารีอีนา-ซีละ”, 2554) ด้วยเหตุผลดังที่กล่าวมาข้างต้นสื่อสะท้อนให้เห็นว่ามรดกทางวัฒนธรรมในปัจจุบัน(ตารีอีนา) มีเพียงแห่งเดียวในประเทศไทยที่ยังคงสืบสานวัฒนธรรมกันอยู่ คือที่ ต าบลกายูคละ อ าเภอแว้ง จังหวัดนราธิวาส หากไม่มีหน่วยงานหรือองค์กรภาครัฐใดเข้ามาบริหารจัดการ สนับสนุนอย่างจริงจัง การสูญหายของมรดกทาง วัฒนธรรมชิ้นนี้ก็อาจจะสูญหายไปในที่สุด เพราะแม้จะมีหน่วยงานองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นเข้ามามีส่วน ผลักดันในการสืบสานมรดกทางวัฒนธรรมชิ้นนี้ ภายใต้การร่วมสืบทอดขององค์กรเยาวชนในพ้ืนที่ มีส่วนร่วมให้ผู้คนรักและหวงแหนร่วมกันให้ด ารงอยู่ผ่านกระบวนการจัดการความรู้ที่ทรงคุณค่าสืบต่อไป 1. คุณสมบัติการแสดงและวิธีการแสดง 1.1 เพศและช่วงวัยในการแสดงท่ีเหมาะสม เด็กๆ ที่แสดงตารีอีนาและซีละจะสมัครใจมากันเองโดยมีครอบครัวสนับสนุน โดยส่วนใหญ่เริ่มมาฝึกตั้งแต่ชั้นประถมศึกษาปีที่ 3 โดยจะซ้อมและแสดงกันไปจนเรียนจบชั้นประถมศึกษาปีที่ 6 โดยใช้สถานที่ของศูนย์ศิลปวัฒนธรรมบ้านสามแยก ทุกวันตั้งแต่เวลา 20.00-22.00 น. ซึ่งในแต่ละวันจะมีชาวบ้านมาดูการซ้อมทุกคืน ท าให้เด็กๆ ทุกคนตื่นเต้น สนุกสนาน และมีความตั้งใจที่เป็นตัวแทนอนุรักษ์การแสดงพื้นบ้านให้คงอยู่ตลอดไป (มะยะโก๊ะ ยูโซ๊ะ, 2561)

1.2 วิธีการแสดง การแสดงตารีอีนาว่าเป็นการที่แสดงผสมผสานระหว่างยิมนาสติกกับมโนราห์ ในสมัยก่อนผู้ชายนิยมจะเล่นกัน แต่ปัจจุบันต้องเปลี่ยนมาเป็นเด็กผู้หญิงเพราะร่างกายจะอ่อนช้อยสวยงามกว่า นิยมแสดงในงานต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง หรืองานมงคลต่างๆการจะให้เด็กท าสะพานโค้งและใช้ปากหยิบวัตถุหรือสิ่งของที่พ้ืนนั้นจะฝึกค่อนข้างยาก ต้องใช้เวลาพอสมควร ประมาณ 3-4 เดือน คนที่แสดงได้ต้องเป็นเด็กเพราะต้องตัวอ่อน ดังนั้น การแสดงพ้ืนบ้านนี้จึงต้องให้เด็กๆ เป็นคนสืบสานและอนุรักษ์ต่อๆ กันไป เพราะถ้าหากโตขึ้นมากกว่านี้ก็อาจจะแสดงไม่ได้แล้วเพราะติดภาระในการเรียนที่มากขึ้น เลยต้องมีการชวนเด็กๆ รุ่นเล็กๆ ให้เข้ามาร่วมในการแสดงเรื่อยๆ เพ่ืออนุรักษ์การแสดงนี้ไว้ไม่ให้สูญหายไป ( มะยะโก๊ะ ยูโซ๊ะ,2561 )

ภาพที่ 1 ประกอบการแสดง “ตารีอีนา”

ภาพที่ 2 (สดายม) หรือ ท่าราวงมาตรฐาน

ภาพที่ 3 ร่ายราท่าอินทรีย์(แลลาแย) ภาพที่ 4 ร่ายราท่าพระรามณ์เดิน(สฆามอ)

ภาพที่ 5 (ตารีฆาแฆ) หรือ ตั้งหลักท่ายืน ภาพที่ 6 (สือรามอ)ท่าพญาหงส์

ภาพที่ 7 สะพานโค้ง ภาพที่ 8 ตารีซีละ

ภาพที่ 9 ลาเกาะซือเมาะ ภาพที่ 10 นอรอ

ภาพที่ 11 ตารีแล ภาพที่ 12 ตารีซือรามอ

ภาพที่ 13 การทาท่าสะพานโค้งหยิบเหรียญและธนบัตร

1.3 จุดเด่นของการร าตารีอีนา จุดเด่นของตารีอีนา อยู่ที่ท่าร่ายร าอ่อนช้อยสวยงามไปตามจังหวัดเสียงดนตรีบรรเลงสด ชวนเร้าใจ รวมกับความแข็งแกร่งของร่างกาย โดยเฉพาะท่าร าสะพานโค้ง เป้าหมายใช้ปากคาบธนบัตรหรือเหรียญที่ผู้ชมมอบให้ โดยวางไว้กับพื้น 2. อุปกรณ์ในการแสดง

ภาพที่ 14 ชุดการแต่งกาย

2.1 การแต่งกาย

ชุดแต่งกายนักดนตรีจะประกอบด้วย

1) สิลิแน หรือผ้าพันรอบเอว

2) หมวกคลุม

3) เข็มขัดผ้ารัดเอว

4) กางเกง จะเน้นให้มีความยามถึงตาตุ่ม

5) เสื้อ นิยมตัดเย็บในลักษณะแขนสามส่วน

6) บุหงา ใช้ส าหรับประดับผมให้สวยงาม

7) กรองทอง ใช้สวมทับเสื้ออีกครั้ง

8) เล็บนางร าใช้สวมใส่นิ้วมือ เพื่อใช้ในการร่ายร าให้ดูสวยงามยิ่งข้ึน

2.2 เครื่องดนตรี

ภาพที่ 15 อุปกรณ์เครื่องดนตรี เครื่องดนตรีจะประกอบด้วย 1) ปี,่ 2) กลองตัวผู้ , 3) กลองตัวเมีย , 4) ฉิ่งฉาบ , 5) พรม , 6) ฆ้อง 2 ลูก

3. แนวทางการส่งเสริม ฟื้นฟู อนุรักษ์ ตารีอีนา 3.1 ส่งเสริมให้เห็นคุณค่าของการร าตารีอีนา ทุกกลุ่มภาคส่วนเห็นพ้องต้องกันว่า อยากให้ผู้น าได้เข้ามามีบทบาทในการมีส่วนร่วมต่อการส่งเสริมให้มากที่สุด เพราะในขณะปัจจุบันมีการสนับสนุนส่วนใหญ่เกิดจากผู้น าในท้องถิ่น ผู้น าธรรมชาติ และ ผู้น าท้องที่เป็นหลัก 3.2 ส่งเสริมวัฒนธรรมของการร าตารีอีนา ศิลปะในประเทศไทยได้มีอิทธิพลจากความเชื่อเรื่องดวงวิญญาณ อ านาจลี้ลับ ศิลปะตารีอีนา ส่วนใหญ่เกิดจากแรงผลักของศาสนาและความเชื่อของรุ่นก่อนว่าสามารถใช้ในพิธีบ าบัดร่ายร าตารีอีนาเป็นสาเหตุหนึ่งที่ท าให้ศิลปะนี้ค่อยๆสูญหาย 3.3 ในปัจจุบันการสนับสนุนส่วนมากเกิดจากผู้น าท้องถิ่น ผู้น าธรรมชาติ และผู้น าหลักซึ่งเป็นการสนับสนุนที่ไม่มีงบประมาณตั้งแต่รุ่นแรก แต่ก็สามารถน าเยาวชนไปแสดงในที่ต่างๆ ทุกคนจึงมีความเห็นตรงกันที่ว่าควรมีการสร้างเครือข่ายสืบทอด สนับสนุน ตารีอีนาให้กับคนรุ่นหลังต่อๆไป ซึ่งการมีส่วนร่วมนั้นส าคัญอย่างยิ่งที่จะปลูกจิตส านึกให้กับเยาวชนเพื่อที่จะได้อยู่ตลอดไป 4.บทสรุป

สรุปได้ว่า "ตารีอีนาเป็นการแสดงที่มีอยู่เพียงแห่งเดียวในประเทศไทยหากไม่มีการสืบทอดอีกไม่นานร าตารีอีนาก็จะหายไปในที่สุด ซึ่งสิ่งที่น่าสนใจของ “ตารีอีนา” คือ ผู้ที่เรียนตารีอีนาในอดีตทั้งหมดจะมี 4 คนแต่คนอื่นไม่ได้รับการถ่ายทอด มีแค่คนเดียวที่ได้ท าการถ่ายทอด คือ เจ๊ะ (มะยะโก๊ะ) ซึ่งได้หยุดแสดงเป็นเวลา 22 ปี แต่ก็ได้เริ่มแสดงต่ออีก เนื่องจากคนเขาเรียกร้องให้แสดง เพราะคนบนบานไว้ สิ่งที่ตารีอีนาไม่ได้แตกต่างจากการแสดงอื่นๆทั่วไป คือ ก่อนการเล่นต้องมีการไหว้ครูก่อนเพ่ือให้เด็กได้เข้าอารมณ์ในการแสดงที่น่าสนใจ

อีกประการหนึ่ง คือ จุดเริ่มต้นของการเล่นตารีอีนา เป็นผู้ชายทั้งหมดต่อมาเปลี่ยนเป็นผู้หญิงหมด ผู้ชายเปลี่ยนมาเป็นการแสดงซีละ พ่อแม่ของลูกในสมัยก่อนไม่ไห้ลูกหลานของตนแสดงตารีอีนา เพราะกลัวว่าเป็นอันตราย เพราะโดยปกติใช้เวลาในการซ้อมยาวนานประมาณ 100 วัน

จุดเด่นของตารีอีนา คือ การร่ายร าท าท่าสะพานโค้ง ถ้าใครมีความสามารถที่ดีที่สุด จะสามารถท าท่าสะพานโค้งแล้วหยิบเหรียญบาทได้ และที่เด่นอีกกว่านั้น คือ ท าท่าสะพานโค้งแล้วหยิบธนบัตรที่วางเหรียญอยู่ด้านบน แล้วหยิบมาให้หมดโดยการรวบทีเดียว ส าหรับที่มาที่ไปตารีอีนาเริ่มแรกมาจากเจ้าสาวให้ใส่ “เฮนน่า” แล้วอยู่บนบัลลังก์ ให้คนมาร า “ตารี” รอบบัลลังก์ จึงมีการเรียก “ตารีอีนา”

ประเด็นแนวทางในการส่งเสริม ฟ้ืนฟู อนุรักษ์ “ตารีอีนา” สืบต่อไป จะเห็นว่าทุกกลุ่มภาคส่วนเห็นพ้องต้องกันว่า ผู้น าควรเข้ามามีบทบาทในการมีส่วนร่วมต่อการส่งเสริมให้มากที่สุด เพราะในขณะปัจจุบันนี้การสนับสนุนส่วนใหญ่เกิดจากผู้น าท้องถิ่น ผู้น าธรรมชาติและผู้น าท้องที่เป็นหลัก แต่ก็ เป็นไปในลักษณะการส่งเสริมทางความรู้สึกไม่ได้มีส่วนของงบประมาณในการสนับสนุนที่ผ่านมางบประมาณและการสนับสนุนต่างๆได้จากการน าเยาวชนไปแสดงของครูภูมิปัญญาสิ่งส าคัญท่ีทุกคนเห็นพ้องต้องกันคือควรมีการสร้างเครือข่ายสืบทอดสนับสนุนตารีอีนาให้เยาวชนทั้ง 5 รุ่นที่ผ่านมาได้มารวมตัวกันเพ่ือผลักดันการสืบทอดให้รุ่นน้องๆต่อไป

รายงานอ้างอิง "ตารีอีนา"การแสดงพื้นบ้าน. (2010). สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2561 , สืบค้นได้จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/sukaew. ประเวศ วะสี. (2552). กระบวนทรรศน์ใหม่ในการพัฒนาประเทศไทย ท้องถิ่นเข้มแข็ง. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ. เสริมสร้างสันติสุข 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้. (ม.ป.ป.). สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2561 , สืบค้นได้จาก http://oknation.nationtv.tv/blog/sukaew. ศิลปะการแสดงพื้นบ้าน “ตารีอีนา-ซีละ”. (2554). สืบค้นเมื่อวันที่ 9 เมษายน 2561 , สืบค้นได้จาก http://www.thaihealth.or.th/partner/partner_stor/13485. มะยะโก๊ะ ยูโซ๊ะ. (2561). ตารีอีนา .สัมภาษณ์วันที่ 21 เมษายน 2561 ณ. ต าบลกายูคละ อ าเภอแว้ง จังหวัดนราธิวาส.

ภาคผนวก

ประมวลภาพการลงพ้ืนที่