1. ชอวชา PPA 1102 หลกรฐประศาสนศาสตร

2. หวขอทประจ า สปดาหน

ความหมาย แนวคด และขอบขายของ รฐประศาสนศาสตร

วตถประสงค (เมอศกษาเนอหาในหนวยการเรยนแลว ผเรยน)

1. เพอใหนกศกษามความร ความเขาใจ เกยวกบ ความหมาย ความส าคญ และสถานภาพ ของ รฐประศาสนศาสตร

2. เพอใหนกศกษาสามารถอธบายขอบขายและลกษณะวชา รฐประศาสนศาสตรได

ภาพรวมของเนอหา/ค าอธบายหวขอทสอนประจ าสปดาหน รฐประศาสนศาสตร หมายถง การด าเนนงานของภาครฐหรอระบบราชการ เพอใหเปนไปตามนโยบายของรฐหรอรฐบาลทวางไวเปนกจกรรหรอการด าเนนงานของทงฝายบรหาร ฝายนตบญญตและฝายตลาการทจะท าใหนโยบายแหงรฐบรรลผลส าเรจ รฐประศาสนศาสตรมลกษณะทเปนสงคมศาสตรประยกต มองคความรทเชอมโยงกบสาขาวชาอนๆเชน รฐศาสตร นตศาสตร สงคมศาสตร จตวทยา มนษยศาสตร จงท าใหสาขาวชารฐประศาสนศาสตรมลกษณะทเปนสหวทยาการ (Interdisciplinary)

2

ความหมาย แนวคด และขอบขายของรฐประศาสนศาสตร การศกษา รฐประศาสนศาสตร หรอ Public Administration ในปจจบน มขอบเขตครอบคลมถงการปฏบตงานและความสมพนธของทงสามฝายของรฐคอฝาย นตบญญต ฝายบรหาร และฝายตลาการ รวมถงการก าหนดนโยบายสาธารณะจงถอเปนสวนหนงของกระบวนการทางการเมอง และมบทบาทส าคญในการน านโยบายออกไปปฏบตใหบรรลผล ความหมายของรฐประศาสนศาสตร ค าวา “รฐประศาสนศาสตร” นยมเขยนเปนภาษาองกฤษวา “Public Administration” (โปรดสงเกตดวยวาตวอกษร “P” และ “A” ซงอยหนาค าทงสองค าจะเขยนเปนตวอกษรใหญ) หมายถง ศาสตร สาขาวชา หรอองคความรทเกยวกบการบรหารงานของภาครฐหรอระบบราชการ โดยจะมงเนนไปทแนวคดและทฤษฎ ความหมายของรฐประศาสนศาสตร (Felix A. Nigro, 1970:21) 1. พลงของกลมทมงานทรวมมอรวมใจกนภายในหนวยงานของราชการ 2.การด าเนนงานทครอบคลมการใชอ านาจอธปไตยทง 3 สาขา คอ อ านาจบรหาร นตบญญต และตลาการ ตลอดจนความสมพนธระหวางอ านาจทงสามนน 3. บทบาทส าคญในการก าหนดนโยบายของรฐ ซงถอเปนสวนหนงของกระบวนการทางการเมอง 4. มความแตกตางหลายประการ กบการบรหารงานของธรกจเอกชน

3

5. มความเกยวของกบบรรดากลมธรกจเอกชน (Private Groups) และบคคลตาง ๆ (Individual) ในการจดท าบรการสาธารณะตาง ๆ ใหแกชมชน (Community) Leonard D. White (1955 : 1) ไดใหค านยามความหมายอยางกวางทสดวา รฐประศาสนศาสตรนนประกอบดวยการปฏบตการทงปวง ซงมการกระท าโดยมจดมงหมายทจะใหนโยบายแหงรฐบรรลผลส าเรจหรอน ามาบงคบแลวใชไดผล Herbert A. Simon (1961 : 7) ไดใหความหมายไววา รฐประศาสนศาสตร หมายถง กจกรรมทงปวงของฝายบรหารไมวาจะเปนการปกครองสวนกลาง การปกครองมลรฐหรอการปกครองสวนทองถน ทส าคญกคอไมรวมเอางานของฝายนตบญญตและตลาการไวดวยกน Nicholas Henry (1980 : 27) ไดใหความหมายไววา รฐประศาสนศาสตร เปนวชาทมเอกลกษณมความแตกตางจากรฐศาสตร โดยใหความสนใจในการศกษาโครงสรางและพฤตกรรมของระบบราชการ เปนวชาทสนบสนนใหองคการของรฐมโครงสราง การตดสนใจ และพฤตกรรมของขาราชการ เจาหนาท ทเออตอการท างานบรการสาธารณะใหกบประชาชน ปฐม มณโรจน (2523: 45) กลาววา “รากศพท ค าวา public administration มความหมาย 2 ความหมาย ความหมายทหนง หมายถงกจกรรมการบรหารงานสาธารณะ ครอบคลมทงการบรหารราชการและรฐวสาหกจ อกความหมายหนง หมายถง สาขาวชาการบรหารหรอท รจกทวไปวา “รฐประศาสนศาสตร” ตน ปรชญพฤทธ (2535: 1) ไดใหความหมายของรฐประศาสนศาสตร วาหมายถง สาขา และ/หรอกจกรรมทเกยวกบการบรหารงานของรฐบาล ค าวา Public Administration หมายถง สาขาวชาการบรหารงาน

4

ภาครฐบาล สวน public administration (ตวเลก) หมายถง กจกรรมหรอกรบวนการ การบรหารงานภาครฐบาล ในภาษาไทยนน รฐประศาสนศาสตร โดยทวไปหมายถง สาขาวชาการบรหารงานของรฐ สวนการบรหารรฐกจ โดยทวไปหมายถง กจกรรมหรอกระบวนการเกยวกบการบรหารงานของรฐ สรอยตระกล อรรถมานะ (2540 : 7-9) ไดใชค าวา “สาธารณบรหารศาสตร” แทนค าวา “รฐประศาสนศาสตร” หมายถงการบรหารงานสาธารณะในลกษณะทเปนสาขาวชา โดยภาษาองกฤษใชค าวา Public Administration และใชค าวา “การบรหารสาธารณกจ” หมายถง การบรหารงานสาธารณะในลกษระทเปนกระบวนการหรอกจกรรมของการบรหารงานทเกยวกบสาธารณะ แทนค าวา การบรหารรฐกจ การบรหารราชการ หรอการบรหารราชการแผนดน โดยภาษาองกฤษใชค าวา public administration จากความหมายทนกวชาการไดใหดงกลาว กลาวไดวารฐประศาสนศาสตร หมายถง การด าเนนงานของภาครฐหรอระบบราชการ เพอใหเปนไปตามนโยบายของรฐหรอรฐบาลทวางไวเปนกจกรรหรอการด าเนนงานของทงฝายบรหาร ฝายนตบญญตและฝายตลาการทจะท าใหนโยบายแหงรฐบรรลผลส าเรจ ซงโดยทวไปจะเขยนภาษาองกฤษดวยอกษรน าหนาตว P และ A ใหญ คอ Public Administration ส าหรบการบรหารรฐกจ หรอการบรหารราชการ เปนสวนหนงทเกยวกบการด าเนนงาน กจกรรมตางๆทรฐปฏบตเพอประโยชนสาธารณะ หรอเพอประชาชนโดยสวนรวม นยมใชภาษาองกฤษดวยอกษร p และ a เลก คอ public administration

5

ความส าคญของรฐประศาสนศาสตร ในระบบการปกครองทวๆ ไปจะมการก าหนดเอาไววาอ านาจสงสดในการปกครองประเทศมาจากทใดและใครเปนผ ใ ช โดยบญญตไ วในรฐธรรมนญซงเปนกฎหมายหลกหรอกฎหมายแมบท กมล อดลพนธ (2552 : 23-25 ) การปกครองในระบอบประชาธปไตยนน นยมแบงแยกการใชอ านาจสงสดในการปกครองประเทศหรออ านาจอธปไตย (Sovereignty) ออกเปน 3 สาขา คอ 1. อ านาจนตบญญต (Legislative Power) อ านาจนน ามาใชในการออกกฎหมายในลกษณะตาง ๆ สถาบนทรบผดชอบในการออกกฎหมายคอ รฐสภา 2. อ านาจบรหาร (Executive หรอ Administrative Power) อ านาจนหมายถงการจดการกจการของรฐ โดยมวตถประสงคทจะจดท าบรการสาธารณะในดานตาง ๆ เพอสนองความตองการของประชาชน 2 ประการ คอ ความตองการไดรบความปลอดภยทงภายในและภายนอกประเทศ และความตองการไดรบความสะดวกในการใชชวตแตละคน ผ ใชอ านาจบรหารนคอ คณะรฐมนตรหรอรฐบาลทงชด 3. อ านาจตลาการ (Judicial Power) หรออ านาจในการพจารณาพพากษาอรรถคดใหเปนไปตามตวบทกฎหมาย สถาบนทรบผดชอบเกยวกบอ านาจนคอ กระทรวงยตธรรม ในการด า เนนงานของ ฝายบรหารในแตละกระทรวง จะ มผปฏบตงาน 2 ฝาย คอ 1. ฝายการเมอง (ขาราชการการเมอง) ซงเขามาด ารงต าแหนงตามวาระหรอตามวถทางการเมอง มระยะเวลาในการด ารงต าแหนง เช น

6

นายกรฐมนตร, รฐมนตรวาการกระทรวง, เลขานการรฐมนตร, รฐมนตรชวยวาการกระทรวง เปนตน 2. ฝายประจ า (ขาราชการประจ า) เขามาด ารงต าแหนงโดยยดเปนอาชพและผลการสอบแขงขน สอบคดเลอก หรอคดเลอกตามตวบทกฎหมายทก าหนดไว ขาราชการประจ าสงสด คอ ปลดกระทรวง ขาราชการเมองจะท างานรวมกบขาราชการประจ า โดยขาราชการเมองจะเปนผก าหนดนโยบาย (Policy – Making) และควบคมการท างานของขาราชการประจ าใหเปนไปตามนโยบายทวางไว สวนขาราชการประจ านนจะเปนผน านโยบายไปปฏบต (Implementation) ใหบรรลผล ซงจะเหนไดวาการเมองกบการบรหารเปนสงทตองด าเนนไปไดดวยกนแยกจากกนไมได เพราะโดยเนอแทไมมการบรหารใดทจะปลอดจากการเมอง ทงนเพราะวาการบ รหา ร ร ฐ ก จ จ ะ เ ก ดข น ไ ม ไ ด ใ นสญญากาศทา งกา ร เ ม อ ง (public administration never exists in political vacuum) หรอตามท Dimock, Marshall E. (1963:75) ไดเขยนไววา “การเมองและการบรหารเปรยบดงสองดานของเหรยญอนเดยวกน (Politics and administration are the two sides of a single coin) รฐประศาสนศาสตรกบการบรหารธรกจ รฐประศาสนศาสตรกบการบรหารธรกจมสวนทเหมอนคลายคลงกนและมความแตกตางในหลายประเดน ซงทงรฐประศาสนศาสตรและการบรหารธรกจตางมงเนนในเรองการบรหารงานของบคลากรในองคการเพอใหบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคขององคการ

7

ความเหมอนระหวางรฐประศาสนศาสตรและการบรหารธรกจ 1. การบรหารในลกษณะทเปนกระบวนการปฏบตงาน (Process)

เหมอนกน 2. การบรหารซ ง มลกษณะเ ปนพลงความ รวมมอรวมใจ

ปฏบตการของกลมทมงาน (Cooperative Group Effort) นน มในหนวยงานไมวาจะเปนของราชการหรอธรกจเอกชน

3. แตละองคการไมวาจะเปนราชการหรอธรกจเอกชน ลวนแตตองมลกษณะในการบรหารและการปฏบตงานทแตกตางกนตามสภาพสงแวดลอมและประเภทของงานทท า

ความแตกตางระห ว าง รฐประศาสนศาสต รและการบรหารธรกจ มดงนคอ 1.วตถประสงค ในรฐประสาสนศาสตรนนมงในการจดท าบรการสาธารณะ ไมมงหวงผลก าไรเพอสนองความตองการของประชาชนโดยยดประโยชนและความพงพอใจของประชาชนโดยสวนรวมเปนหลก สวนการบรหารธรกจนนมงทผลก าไร เพอความอยรอดขององคการหรอหนวยงานเปนหลก ขอสงเกต ประสทธผล (Effectiveness) หมายถง การด าเนนงานใหไดผลลพธตามแผนทวางไวหรอบรรลผลส าเ รจตามวตถประสงคทตองการ ในเมอวตถประสงครฐประศาสนศาสตร คอ การจดท าบรการสาธารณะเพอประโยชนและความพงพอใจของประชาชนโดยไมมงหวงผลก าไร ดงนน ประสทธผลของรฐประศาสนศาสตร จงหมายถง การบรการประชากรใหดทสด แมวาบางครงถงจะใชเงนมากหรอขาดทนกตาม

8

2.ความรบผดชอบ รฐประศาสนศาสตรนนกระท าโดยรบผดชอบตอประชาชน สวนการบรหารธรกจจะรบผดชอบตอผ ถอห นหรอเจาของกจการ 3.ทน รฐประศาสนศาตร งบประมาณและทนการด าเนนงานไดมาจากภาษอากรของประชาชน สวนการบรหารธรกจทนไดมาจากผ ถอหนหรอเจาของกจการ 4. การก าหนดราคาสนคาและบรการ รฐประศาสนศาสตรไมจ าเปนตองก าหนดราคาเพราะไมไดหวงผลก าไร สวนการบรหารธรกจจะตองก าหนดราคาสนคาตามกลไกตลาดของอปสงคและอปทาน 5. คแขงในการด าเนนงาน รฐประศาสนศาสตรไมมคแขง สวนการบรหารธรกจมคแขงมาก โดยเฉพาะในสภาพแวดลอมปจจบน 6. การคงอย รฐประศาสนศาสตร การบรหารภาครฐจะคงอยตราบเทาทมรฐหรอประเทศ สวนการบรหารธรกจนนมเปอรเซนตการอยรอดต ามาก จะคงอยไดตราบเทาทสามารถจะท าก าไรเลยงตวเองไดเทานน เพราะมการแขงขนมากในการบรหารงาน หนวยงานธรกจทไมสามารถแขงขนอยไดกอาจตองเปลยนกจการหรอปดกจการ 7. ระบบราชการ (Bureaucracy) รฐประศาสนศาสตรมลกษณะเปนระบบราชการและลกษณะการเมอง มความลาชาแบบ Red Tape อนเนองมาจากสายการบงคบบญชา (Hierarchy) ซงตองปฏบตตามกฎระเบยบอยางเครงครด สวนการบรหารธรกจนนจะไมมลกษณะเปนการเมอง ท างานโดยรวดเรวไมมความลาชาเหมอนระบบราชการ 8. การบรหารรฐกจ ประชาชนมสทธวพากษวจารณได เปรยบการท างานของราชการนนเหมอนอยใน “อางแกว” (Goldfish Bowl) ซงหมายถงการท างานของราชการนนจะถกเพงเลงจากประชาชนตลอดเวลา สวน

9

การบรหารธรกจนน ไมมลกษณะการท างานอยใน “อางแกว” เหมอนอยางขาราชการ บรษท หางรานตางๆมการด าเนนงานเพอตองการใหลกคา คอ ประชาชน มความพงพอใจจากการใชสนคาและบรการ สถานภาพของรฐประศาสนศาสตร จากการทไดพจารณาความหมายของรฐประศาสนศาสตรเปนสองความหมายดงกลาวขางตน สามารถจ าแนกสถานภาพของรฐประศาสนศาสตรเปน สองลกษณะ (สมพงษ เกษมสน, 2517 : 6-15) 1. ในฐานะทมความเปนศาสตร (Science) คอ การมองในดานของการเปนสาขาวชาหรอลกษณะวชา (Discipline) จะหมายถงเฉพาะวชา รฐประศาสนศาสตร (Public Administration) อนเปนศาสตรหรอสาขาวชาทวาดวยการบรหารงานของภาครฐหรอระบบราชการ ซงมการรวบรวมไวอยางเปนระบบ มหลกการแนวคด ทฤษฎ รวมถงกฎเกณฑทสามารถน าไปศกษาและถายทอดใหกนได 2. ในฐานะทมความเปนศลป (Art) คอ การมองในดานของกจกรรม (Activities) หรอการปฏบตงาน เรยกวา การบรหารรฐกจ (public administration) การบรหารราชการ การบรหารสาธารณกจหรอการบรการสาธารณะ ซงหมายถง การใชศลปะในการอ านวยการ การจดใหมการประสานงาน การควบคมคนจ านวนมาก การมความคดสรางสรรค การน าเอาทรพยากรมาใชในการบรหาร ตลอดจนการแกไขปญหาและอปสรรคตาง ๆ เพอใหผลงานบรรลจดมงหมาย หรอวตถประสงคทตงไว นนคอ การท าใหนโยบายแหงรฐบรรลผลส าเรจเปนจดหมายปลายทาง ทงนจะตองอาศยทงความร ความสามารถ ประสบการณ และทกษะของนกบรหารแตละคนเขามาเปนเครองชวย

10

ความสมพนธของรฐประศาสนศาสตรกบสาขาวชาอนๆ รฐประศาสนศาสตรมลกษณะทเปนสงคมศาสตรประยกต มองคความรทเชอมโยงกบสาขาวชาอนๆเชน รฐศาสตร นตศาสตร สงคมศาสตร จตวทยา มนษยศาสตร จงท าใหสาขาวชารฐประศาสนศาสตรมลกษณะทเปนสหวทยาการ (Interdisciplinary)ท าใหนกบรหารงานภาครฐและฝายปฏบตตองมองคความรทรอบดาน ในการพฒนาองคการ ระบบราชการ การบรการสาธารณะใหมประสทธภาพและประสทธผลเปนทยอมรบของประชาชน ในสถานการณสภาพแวดลอมปจจบน ชบ กาญจนประกร (2509 : 27-38) รฐประศาสนศาสตรมองคความรทเชอมโยงและบรณาการกบสาขาอนๆดงน 1.ตรรกวทยา (Logic) ใหประโยชนตอการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรในลกษณะทชวยใหเขาถงความจรงและการหาเหตผล มหลกในการตดสนใจหรอวนจฉยสงการโดยยดหลกเหตผล ถาหากการออกค าสงหรอวนจฉยสงการออกไปไมถกตอง การบรหารงานกจะเกดความเสยหานทงตอองคการ ขาราชการ พนกงานของรฐ รวมถงประชาชน 2. สงคมวทยา (Sociology) ใหประโยชนแกการศกษาวชา รฐประศาสนศาสตรคอ 1) ท าใหทราบลกษณะการสบประวตมรดกตกทอดทางสงคม ซง ม อทธพลตอการบรหารราชการในปจจบนตามหลกการศกษาวชา รฐประศาสนศาตรทวา “การบรหารราชการเปนผลอนเกดมาจากทายะสมบตทางการเมองและสงคม” (public administration is a product of political and social heritage)หมายถง รปการบรหารราชการทปรากฏอยในปจจบนน เปนสวนหนงทไดมาจากการรบมรดกตกทอดมาจากบรรพบรษ และอกสวนหนง

11

คอสวนทชนรนหลงหรอรนปจจบนไดท าการปรบปรงไข ใหพฒนาดขนเพอใหกาวทนตอสถานการณของประเทศและบรบทสงคมโลก 2) การใชหลกทางสงคมวทยาท าใหทราบลกษณะของสภาพแวดลอมในสงคมทมอทธพลตอการบรหาร เชน ขนบประเพณทางสงคมและคณคานยมทางสงคมทมอทธพลตอการบรหารในระบบราชการ เชน การท าบญขนบานใหม ผอยอาศยไดเสรมสรมงคลและอยในบานอยางมความสข ส าหรบหนวยงานราชการเมอมการสรางส านกงานใหมหรอปรบปรงใหดขน กจะมพธกรรมท าบญเปดส านกงาน โดยมความมงหมายทตองการใหบคลากรท างานอยรวมกนอยางราบรน การงานเจรญกาวหนาบรรลเปาหมาย ซงอทธพลของขนบธรรมเนยมประเพณทางสงคมและคณคาทางสงคมทระบบราชการน ามาใชและยดถอเปนคณคาในการบรหารราชการ (administrative values)สามารถชวยรกษาขนบธรรมเรยมประเพณและคณคาทางสงคมทดของไทยไวเปนสวนส าคญในการสรางวฒนธรรมองคการทดของระบบราชการไทย 3) ชวยใหเขาใจองคการทางสงคม โดยท าความเขาใจองคการแบบอรปนย (Informal Organization) ทซอนอยในองคการหรอสวนราชการทจดตงขนตามกฎหมาย ส าหรบองคการอรปนยนนจะเปนลกษณะการสรางความสมพนธทดทางสงคม เปนความสมพนธโดยสวนตว ทมไดยดหลกเกณฑระเบยบทเครงครดหรอเปนไปตามล าดบขนตามสายบงคบบญชา เหมอนองคการแบบรปนย (formal Organization) นอกจากนนการท าความเขาใจในเรองสวนราชการหรอองคการอรปนยในการบรหารราชการยงอาจใชหลกสงคมวทยาในดานอนๆ มาชวยเปนหลกในการประกอบการพจารณาไดอกดวย เชน การใชหลกวชา Sociometric

เปนเครองมอวดความสมพนธระหวางบคคลตางๆภายในองคการ ซงแสดงใหเหนวา การตดตอสมพนธภายในองคการระหวางคนตอคนมลกษณะอยางไร

12

ใครบางทมการตดตอกบคนอนๆ หรอตดตอในลกษณะของความถสกเพยงใด ซงจะเปนประโยชนตอไปถงการศกษาเรองภาวะผน าและเรองอนๆไดอกดวย 3.มานษยวทยา (Anthropology) หลกวชามานษยวทยาชวยใหการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรเขาใจถง 1) การน าเอาความเขาใจในเรองวฒนธรรมมาใชใหเปนประโยชนตอการบรหาร 2) ลกษณะการตอตานการเปลยนแปลง (Resistance to Change) 3) ลกษณะของการเกดปญหาขดแยงระหวาง “พวกหวเกากบพวกหวใหม” (ปญหาการขดแยงของวฒนธรรม) 4. จตวทยาสงคม (Social Psychology) ใหประโยชนในการศกษาวชารฐประศาสนศาสตร คอ 1) เพอใหทราบความจรงทเกยวกบบคคลแตละคน (เขาใจเรองคน)ทอยในหนวยงานและระบบราชการ เชน ภมหลงของบคลากร ลกษณะความสมพนธกบเพอนรวมงานในองคการ ซงจะน าไปสความเขาใจพฤตกรรมของขาราชการ บคลากร ในการบรหารราชการตอไป 2) ชวยใหเขาถงพฤตกรรมของผ รวมงานแตละคน ในการประสานการท างานรวมกนเพอใหมประสทธภาพและประสทธผล บรรลเปาหมายของงานและองคการ 5. เศรษฐศาสตร ใหประโยชนตอการศกษาวชารฐประศาสนศาสตร คอ น าเอาหลกวชาเศรษฐศาสตรมาใชในการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ นโยบายการคลง การบรหารงานคลง เพอควบคมใหการบรหารราชการแผนดนในสวนทเกยวกบรายไดและรายจายของรฐเปนไปอยางมประสทธภาพ โดยก าหนดวตถประสงค วธการด าเนนงาน การก าหนดวงเงนงบประมาณ รวมถง

13

การควบคมและตรวจสอบ ประเมนผลการบรหารงบประมาณในแตละโครงการในปงบประมาณ และการด าเนนงานในแผนปฏบตราชการประจ าป 6. รฐศาสตร วชารฐประศาสนศาสตรนนแยกตวออกมาจากรฐศาสตร ดงนนวชารฐประศาสนศาสตรจงมสวนสมพนธแนบแนนกบวชารฐศาสตร เพราะวชารฐประศาสนศาสตรเปนวชาทมงศกษาวจยเพอสงเสรมใหมการบรหารงานเปนไปตามนโยบายทางการเมองของรฐ หรอกลาว ไดวา จะตองมการใชหลกวชาในทางรฐศาสตรในสวนทเกยวกบการเมองจากนน ใชหลกวชาทางรฐประศาสนศาสตรในการบรหารงาน จดท าบรการสาธารณะใหเกดความผาสกและประโยชนแกประชาชน ดงนน การทจะเขาใจการบรหารของแตละประเทศจ าเปนจะตองใชหลกของวชารฐศาสตรสาขาตางๆ เชน สถาบนทางการเมองซงเปนทมาของการบรหาร อดมการณทางการเมองซงเปนทมาของอดมการณในการบรหาร พรรคการเมองซงมบทบาทในการควบคมการบรหารของรฐบาล ตลอดจนมตมหาชนซงนกบรหารจะตองรบฟงและใชเปนแนวทางในการปรบปรงนโยบายและตรากฎหมายของรฐ ซงจะเปนนโยบายและวตถประสงคในการบรหารงาน เปนตน ซงนกรฐประศาสนศาสตรควรระลกอยเสมอวา “ไมมการบรหารราชการของประเทศใดๆทจะปลอดพนจากการเมอง” (public administration never exists in political vacuum) ฉะนนวชารฐศาสตรเปนสวนส าคญเปนประโยชนอยางยงตอการศกษาวชารฐประศาสนศาสตร 7. นตศาสตร ในการพจารณาระหวางวชารฐประศาสนศาสตร และวชานตศาสตร จ าเปนตองแยกการพจารณาออกเปน 2 ดาน คอ การใชระเบยบว ธการศกษาวชานตศาสตร เ พอประโยชนในการศกษาวชา รฐประศาสนศาสตรประการหนง และการใชหลกวชานตศาสตรเพอประโยชนแกการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรและการบรหารราชการอกประการหนง

14

ในการใชระเบยบวธการศกษาวชานตศาสตรใหเปนประโยชนในการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรนน ในทางรฐประศาสนศาสตรยงมอยคอนขางนอย เวนแตการศกษาทเกยวกบกรณศกษา (case study) ในการศกษาวชานตศาสตรเทานน ทมสวนคลายกนกบระเบยบวธการศกษาทางรฐประศาสนศาสตร อกทงการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรจะมงเนนการใฝหาความรเกยวกบเทคนคและกระบวนการบรหารงานเพอประสทธภาพของงานเปนสงส าคญยงกวา การทจะมาพจารณาความหมายและตความกฎหมายตางๆ แมวากฎหมายเหลานนจะมความเกยวของกบนกบรหารโดยตรง ซงหากเกดขอปญหาทางกฎหมาย สงทยดเปนแนวทางปฏบตของนกบรหารคอตองการทราบถงแนวทางวาจะปฏบตอยางไร ฉะนนนกบรหารจงมความจ าเปนตองมความรความเขาใจในกฎหมาย เพอใชในการบรหารและพฒนาองคการ ซงอาจะมทปรกษาทเปนนกกฎหมาย เพอใหขอคดเหน เปนทปรกษาดานกฎหมายทส าคญเพอประโยชนในการบรหารงาน ส าหรบการใชหลกวชานตศาสตรใหเปนประโยชนในการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรและการบรหารราชการมความส าคญอยมาก กลาวคอ การปฏบตงานของผบรหาร ขาราชการ เจาหนาทของรฐ ตองปฏบตงานดวยความซอสตยสจรตใชหลกนตธรรม (rule of law) ในการบรหารงาน เปนไปตามหลกกฎหมาย ระเบยบแบบแผนและค าสงตางๆ รวมทงการปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบแบบแผน ค าสงและนโยบายของรฐ 8. ประวตศาสตร นกวชารฐประศาสนศาสตรในปจจบนใชวชาประวตศาสตรใหเปนประโยชนในการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรอยางกวางขวางมาก การศกษาวชารฐประศาสนศาสตรจ าเปนตองทราบเรองราวการบรหารราชการตางๆในอดต เพราะวชาประวตศาสตรเปนสาขาวชาทจดใหมระบบการศกษาเพอทราบเรองราวในอดตอนเกยวกบบรรพบรษ สถาพแวดลอม

15

ประสบการณอนมสวนเกยวพนกบประเทศชาต สถาบน ตลอดจนวทยาการตางๆ อกทงวชาประวตศาสตรจะมความส าคญส าหรบนกรฐประศาสนศาสตรในการพจารณาเกยวกบรปแบบการบรหารราชการ มการพฒนามาอยางไร เมอเกดสภาพปญหาตางๆ มวธการแกไข เปลยนแปลงใหสถานการณการบรหารราชการดขนอยางไร ซงจะเปนประโยชนในการพฒนาระบบราชการการบรหารงานประเทศ ทสอดคลองกบสภาพแวดลอม ทงสภาพการเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม เทคโนโลยทเหมาะสมและทนตอการเปลยนแปลงในสงคมบรบทโลก 9. การบรหารธรกจ ในการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรซงเปนวชาทตองอาศยศาสตรตางๆเขาชวย เพอใหเขาถงความจรงในการบรหารงานไดโดยถกตองยงขน โดยเฉพาะอยางยงการศกษาหาความรความเขาใจพฤตกรรมของมนษยและพฤตกรรมในการบรหารงาน ซงเทคนคทางการบรหารกอยางเชน การจดระเบยบองคการ การวางแผนงาน การตรวจสอบควบคมงาน ฯลฯ รฐประศาสนศาสตรไดอาศยเทคนคการบรหารทางการทหารและการบรหารธรกจอยมาก ซงจะเหนไดจากการใชโทรศพททางรฐประศาสนศาสตร เชน Chain of Command ไดมาจากทางราชการทหาร และค าวา Office and Management ไดมาจากการบรหารธรกจเปนตน การศกษาวชาการบรหารธรกจสงผลตอการศกษาวชารฐประศาสนศาสตร โดยปรากฏอยางเดนชดในประเทศอตสาหกรรมทมการประกอบการขนาดใหญ ซงมการศกษาการวจยทางดานการบรหารธร กจ มการใชผลงานวจยทไดมาเปนวธการปรบปรงเทคนคการบรหารงานธรกจใหมการพฒนากาวหนาอยางตอเนอง อกทงประเทศอตสาหกรรมทการแขงขนทางการคาเสรอยางกวางขวาง จงท าใหเกดการแขงขนการผลตสนคาและบรการใหมประสทธภาพเพมขน ใหเปนไปตามความตองการของตลาดและลกคา จาก

16

การเปลยนแปลงและการพฒนาการบรหารธรกจในประเทศอตสาหกรรม ไดสงผลและม อทธผลตอการบรหารรฐกจ การบรหารงานของ รฐ ท ตองเปลยนแปลง ปรบทศทางการด าเนนงานตามสถานการณ ทงทางดานกจกรรมและดานวชาการ ศาสตรตางๆทนอกเหนอจากขางตน อนจะเปนประโยชนในการศกษาวชารฐประศาสนศาสตรในศตวรรษท 21 น นกบรหารตองมองคความรตางๆทเพมขนซงเปนองคประกอบทส าคญในการบรหารงาน มกระบวนทศนใหมในการบรณาการองคความรทหลากหลาย สามารถน ามาประยกตใชในด าเนนงาน การพฒนาบคลากรใหมความร ทกษะความสามารถ อนจะน ามาซงการพฒนาองคการระบบราชการสความเปนเลศตอบสนองภารกจของรฐและการพฒนาประเทศ ขอบขายของรฐประศาสนศาสตร ขอบขายของรฐประศาสนศาสตรในมมมองของนกรฐประศาสนศาสตรไทย จากการพจารณางานของ พทยา บวรวฒนา (2527: 10) เหนวา รฐประศาสนศาสตรครอบคลมวชานโยบายสาธารณะ เศรษฐศาสตรการเมอง ศาสตรการจดการ และความสมพนธระหวางหนวยงาน ในขณะท อทย เลาหวเชยร (2530: 14) เหนวาขอบขายของรฐประศาสนศาสตรนนครอบคลมวชานโยบายสาธารณะ พฤตกรรมองคการและวทยาการจดการ ส าหรบ วรเดช จนทรศร (2531) เหนวาขอบขายของรฐประศาสนศาสตรครอบคลม 5 วชาหลกดงน 1) ขอบขายวทยาการจดการ (management science) เปนการน าความรมาประยกตใชในการวเคราะหและควบคมการท างานใหเปนระบบและมประสทธภาพ เนนทเครองมอและเทคนค เชน Operations Research และ

17

Network Analysis เปนการแกไขปญหาการบรหารโดยปลอดจากอทธพลทางการเมอง 2) ขอบขายวชาพฤตกรรมองคการ (organization behavior) ศกษาแนวทางทฤษฎองคการและพฤตกรรมมนษยในองคการ ซงสนใจปญหาของระบบราชการและขอเสนอแนะทจะเปลยนแปลงองคการโดยรวม เพอพฒนาประสทธภาพและสรางความเจรญใหกบองคการ โดยอาศยองคความรดานพฤตกรรมและการควบคมสภาพแวดลอมภายนอก 3) ขอบข ายการบ รหาร เป รยบเ ทยบ (comparative administration) และการบรหารการพฒนา (development administration)การบรหารเปรยบเทยบทงดานพฤตกรรมหรอกจกรรมของรฐ รวมถงวฒนธรรมทางการบรหาร ซงมมงหมายในการแสวงหาระบบการบรหารทด หลกการรวมทางการบรหาร ปจจยทสงผลตอความส าเรจ ความไมส าเรจ และการพฒนา กลยทธการปฏรปการบรหาร ใหความส าคญสภาพแวดลอมทางการบรหาร สวนการบรหารการพฒนาเนนทพลวต ความเปลยนแปลงทางสงคมและการประยกตเพอแสวงหาแนวทางในการแกไขปญหาในโลกความเปนจรง 4) ขอบขายการวเคราะหนโยบายสาธารณะ (public policy analysis) สนใจการศกษาทเกยวกบการก าหนดนโยบาย การน านโยบายไปปฏบต การประเมนผลนโยบายและการวเคราะหผลสะทอนกลบของนโยบาย ขอบขายการวเคราะหนโยบายสาธารณะใหความส าคญเกยวกบการน านโยบายไปสการปฏบต เนองจากเปาหมายรฐประศาสนศาสตรในปจจบน ไดมงเนนการตอบสนองความตองการของสาธารณะและสงคมเปนส าคญ 5) ขอบขายทางเลอกสาธารณะ (public choice theory) เปนการน าแนวคดทางเศรษฐศาสตรมาใชในการศกษาการตดสนใจในภาครฐ โดยน าองคความรทเกยวกบพฤตกรรมของตลาดมาอธบายพฤตกรรมการจดสนใจทาง

18

การเมองและการบรหาร มการน ากลไกตลาดมาปรบปรงการตดสนใจเพอใหเกดประสทธภาพ ศกษาพฤตกรรมของกลมผลประโยชนและแรงจงใจของบคคลในการเขารวมกจกรรมทางสาธารณะ พฤตกรรมของหนวยงานในการใหบรการสาธารณะ พฤตกรรมของบคคลจากผลการใหบรการของรฐ การแสวงหาวธการและโครงสรางทเหมาะสมส าหรบการใหบรการสาธารณะ ไพโรจน ภทรนรากล (2538 : 108) รฐประศาสนศาสตรเปนศาสตรทเกยวของกบการบรหารราชการแผนดน การบรหารการเปลยนแปลงเพอการพฒนาทยงยน ดงนน ขอบขายของรฐประศาสนศาสตรในมตของสหวทยาการและมมมองในระดบมหภาคจงมความเชอมโยงกบรฐ รฐบาล องคการภาครฐ นโยบายสาธารณะและยทธศาสตรการพฒนาประเทศ ประเดนสาธารณะซงสะทอนปญหาในบรบทของเศรษฐกจ สงคม การเมอง และทส าคญมความเ ชอมโยงในมตของปรชญาจรยธรรมและคานยม โดยเปาหมายของ รฐประศาสนศาสตร คอประโยชนสาธารณะหรอประโยชนสขโดยสวนรวม ซงการบรรลเปาหมายดงกลาว จ าเปนตองมปรชญาการจดการและการยดมนในหลกการพนฐานหลายดานทงหลกประสทธภาพ ความเสมอภาค ความเปนธรรมในสงคม และทส าคญคอ หลกธรรมาภบาลและระบบภาคความรวมมอระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม ส วนขอบข าย ในมมมอง ระดบจลภาค ท เ กยว ของกบการเปลยนแปลงและวธการในการบรรลเปาหมาย ซงมความเกยวของกบการเปลยนแปลงทงในเชงโครงสราง วฒนธรรมและพฤตกรรมองคการ กระบวนการท างาน การแสวงหาวธการ และตวแบบการจดการ รวมถงการพฒนาเครองมอและเทคนคเพอเพมประสทธภาพและเพมขดความสามารถในการตอบสนองประชาชนในการบรการสาธารณะในรปแบบตางๆ

19

สรป รฐประศาสนศาสตร หมายถง การด าเนนงานของภาครฐหรอระบบราชการ เพอใหเปนไปตามนโยบายของรฐหรอรฐบาลทวางไวเปนกจกรรหรอการด าเนนงานของทงฝายบรหาร ฝายนตบญญตและฝายตลาการทจะท าใหนโยบายแหงรฐบรรลผลส าเรจ ซงโดยทวไปจะเขยนภาษาองกฤษดวยอกษรน าหนาตว P และ A ใหญ คอ Public Administration ส าหรบการบรหารรฐกจ หรอการบรหารราชการ เปนสวนหนงทเกยวกบการด าเนนงาน กจกรรมตางๆทรฐปฏบตเพอประโยชนสาธารณะ หรอเพอประชาชนโดยสวนรวม นยมใชภาษาองกฤษดวยอกษร p และ a เลก คอ public administration รฐประศาสนศาสตรมลกษณะทเปนสงคมศาสตรประยกต มองคความรทเชอมโยงกบสาขาวชาอนๆเชน รฐศาสตร นตศาสตร สงคมศาสตร จตวทยา มนษยศาสตร จงท าใหสาขาวชารฐประศาสนศาสตรมลกษณะทเปนสหวทยาการ (Interdisciplinary)ท าใหนกบรหารงานภาครฐและฝายปฏบตตองมองคความรทรอบดาน ในการพฒนาองคการ ระบบราชการ การบรการสาธารณะใหมประสทธภาพและประสทธผลเปนทยอมรบของประชาชน ในสถานการณสภาพแวดลอมปจจบน ค าถามทบทวน

1. จงอธบายถงความหมายของรฐประศาสนศานตร 2. จงอธบายถงความส าคญของรฐประศาสนศาสตร 3. จงอธบายถงสถานภาพของวชารฐประศาสนศาสตร 4. จงอธบายถงขอบขายของรฐประศาสนศาสตร 5. จงอธบายถงลกษณะของรฐประศาสนศาสตรมองคความร บรณาการเชอมโยงกบศาสตรอนๆอยางไรบาง

20

เอกสารอางอง กมล อดลพนธ. (2552). “ความหมายและขอบขายของการศกษาบรหาร รฐกจ” ในกว รกษชน. (บรรณาธการ). การบรหารรฐกจ

เบองตน. พมพครงท 9. กรงเทพฯ : ส านกพมพมหาวทยาลย รามค าแหง. ชบ กาญจนประกร. (2509). “รฐประศาสนศาสตร” ใน สงคมศาสตร. กรงเทพฯ : โรงพมพมงคลการพมพ. ตน ปรชญพฤทธ. (2535). รฐประศาสนศาสตรเปรยบเทยบ: เครองมอใน

การบรหารประเทศ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ปฐม มณโรจน. (2523). “ขอบขายและสถานภาพของรฐประศาสนศาสตร : พจารณาในทศนะวชาชพ” ใน อทย เลาหวเชยร ปรชญา เวสารชช และเฉลมพล ศรหงษ. (บรรณาธการ). รฐประศาสน ศาสตร : ขอบขายสถานภาพ และพฒนาการในประเทศไทย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ: แสงรงการพมพ. ผสสด สตยมานะ. (2517). การบรหารรฐกจ. พมพครงท 3 กรงเทพฯ : มงคล การพมพ. พทยา บวรวฒนา. (2541). รฐประศาสนศาสตร : ทฤษฎและแนวทาง การศกษา (ค.ศ. 1887-ค.ศ. 1970). พมพครงท 5. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. . (2526). รฐประศาสนศาสตรในประเทศไทย: ผลงานของ

นกวชาการไทยสมยใหม. กรงเทพฯ: พระพธนา.

21

. (2527). โลกทศนของนกวชาการไทยดานรฐประศาส

ศาสตร. ในพทยา บวรวฒนา (บรรณาธการ). รฐประศาสน

ศาสตร: รวมผลงานของนกวชาไทย. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. วรเดช จนทรศร. (2543). รฐประศาสนศาสตร : ขอบขายในทศวรรษใหม. พมพครงท 7. กรงเทพฯ: สหายบลอคและการพมพ. . (2531). รฐประศาสนศาสตร: ขอบขายในทศวรรษใหม. กรงเทพฯ: ปนเกลาการพมพ. วนต ทรงประทม. “ความยากและความหมายของรฐประศาสนศาสตร” ใน วนจ ทรงประทม และวรเดช จนทรศร. (2539). (บรรณาธการ). การ ประสานแนวคดและขอบขายของรฐประศาสนศาสตร. พมพ ครงท 2. กรงเทพฯ: สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร. ศรพงษ ลดาวลย ณ อยธยา. (2542). ทฤษฎและแนวคดทางรฐประศาสน

ศาสตร. ภาควชารฐศาสตร คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. สมพงศ เกษมสน. (2517). การบรหาร. พมพครงท 4. กรงเทพฯ : ไทยวฒนา พานช. สรอยตระกล (ตวยานนท) อรรถมานะ. (2540). สาธารณบรหารศาสตร. พมพ ครงท 3. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. สมฤทธ ยศสมศกด. (2549). รฐประศาสนศาสตร : แนวคดและทฤษฎ. กรงเทพฯ : ธรรกมลการพมพ. อทย เลาหวเชยร. (2541). รฐประศาสนศาสตร : ลกษณะวชาและมต

ตางๆ. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : ท พ เอน เพรส. Dimock, Marshall E. and Dimock. Gladys O. (1963) Public

22

Administration. New York : Rinehart&Co. Henry, Nicholas. (1980) Public Administration and Public Affairs. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice-Hall, Inc. Nigro, Felix A. (1970). Modern Public Administration.New York : Harper&Row Publishers. Simon, Herbert A. et. al. (1961). Public Administration. New York : Alfred A. Knopf. White, Leonard D. (1955). Introduction to the Study of Public

Administration. New York : Macmillan Co.