1. algemene informatie - ssew · 2017. 4. 18. · ssew studiereis 2010 1-1 1. algemene informatie...
TRANSCRIPT
SSEW Studiereis 2010 1-1
1 Algemene informatie
11 Inleiding
De studiereis voert naar de Chemin des Dames
Op 16 april 1917 opende het Franse leger hier een
grootscheepse aanval onder leiding van de nieuwe
opperbevelhebber generaal Robert Nivelle die
eind 1916 maarschalk Joseph Joffre was
opgevolgd Nivelle meende de formule te hebben
om eindelijk door de Duitse stellingen te breken
en de oorlog kort daarop te kunnen beeumlindigen
De legerorder bij dit Nivelle-offensief spreekt dan
ook vol vertrouwen uit dat lsquohet uur is gekomenrsquo
Het Franse leger dat al drie jaar vergeefs grootste
offensieven had uitgevoerd en daarbij enorme
verliezen had geleden zou nu eindelijk eens
succesvol zijn
Het terrein van de strijd
De Chemin des Dames is een circa 40 km lange hooggelegen weg ten zuiden van de oude
stad Laon Ongeveer halverwege de driehoek die Laon vormt met de steden Soissons en
Reims Volgens de overlevering is de weg genoemd naar de dochters van de Franse koning
Louis XV In 1814 leverde keizer Napoleon er slag met de Pruisische en Oostenrijke legers
die op mars waren naar Parijs
Na de slag om de Marne in september 1914 trok het Duitse leger zich terug naar de rivier de
Aisne waar nogmaals slag werd geleverd De Duitsers wisten toen de Franse aanval af te
slaan en trokken zich op de hoogten terug In kalksteen van de heuvels waren steengroeven en
grotten aanwezig waarvan de Caverne du Dragon (de Drakengrot) het meest bekend is
geworden In het ondergrondse gangenstelsel met verschillende uitgangen zaten de Duitsers
relatief veilig voor artilleriebombardementen Onderstaande dwarsdoorsnede geeft de
voordelige Duitse positie goed weer De keuze van generaal Nivelle om op 16 april 1917 de
Chemin des Dames aan te vallen was dan ook uiterst discutabel In plaats van een zwakke
plaats in de Duitse verdediging aan te vallen koos hij voor een sterke positie
SSEW Studiereis 2010 1-2
Het Franse strijdplan
Generaal Nivelle had succes gehad in de Franse tegenaanval bij Verdun eind oktober 1916
waarbij onder meer het Fort de Douaumont werd heroverd De Franse troepen maakten
daarbij gebruik van een vernietigende vuurwals kort voor de aanvallende infanterie Door de
vuurwals te verleggen en de infanterie die te laten volgen werd een doorbraak van de Duitse
stelling verkregen Nivelle was er van overtuigd dat zo in het voorjaar van 1917 nu eindelijk
een definitieve doorbraak van de Duitse stellingen kon worden verkregen Hij sprak zelfs van
een tijdsperiode van 48 uur Tijdens de geallieerde conferentie in het Frans hoofdkwartier
Chantilly werd zijn plan eind 1916 aanvaard Het Britse leger zou een week voor de Franse
aanval een ondersteunende operatie uitvoeren bij Arras waarbij onder meer Vimy Ridge zou
worden veroverd Door dit gecombineerde offensief ten noorden en zuiden van het slagveld
van de Somme uit 1916 zouden de Duitsers eindelijk uit Frankrijk verdreven worden
Voor de aanval werd een speciale legergroep gevormd de Groupe drsquoArmeacutees de Reacuteserve
(GAR) onder leiding van generaal Joseph Micheler bestaande uit drie legers met in totaal 54
divisies waaronder cavalerie Op de linkerflank het 6de leger van generaal Charles Mangin en
op de rechterflank het 5de leger van generaal Olivier Mazel Het 10de leger van generaal
Denis Duchecircne moest na de doorbraak optrekken Meer dan 5300 stukken geschut werden
naar het front gestuurd voor het inleidende artilleriebombardement en de vuurwals tijdens de
aanval die ook ondersteund werd door ruim 100 Franse tanks op de rechterflank van het 5de
leger
De Duitse verdediging was sinds de terugtrekking op de Hindenburglinie in maart 1917
versterkt en bestond eveneens uit drie legers Het 7de leger van generaal Hans von Boumlhn rond
Laon het 3de leger van generaal Karl Einem von Rothmaler rond Reims en daar tussenin het
1ste leger van generaal Fritz von Below De Duitsers namen de Franse activiteiten in dit
gebied waar en hadden bovendien een kopie van het aanvalsplan weten te bemachtigen Ze
waren dan ook nauwelijks verrast toen de aanval op 16 april 1917 losbarstte
SSEW Studiereis 2010 1-3
Verloop van de strijd in 1917
Onder barre weercondities - kou mist regen en natte sneeuw ndash begon de Franse aanval om 6
uur rsquos morgens op 16 april 1917 De heuvel opvechtend werden er geen kilometers
terreinwinst geboekt maar slechts meters Het beoogde doel om binnen twee dagen in Laon te
zijn werd bij lange na niet bereikt De werkelijkheid van de gevechten kwam totaal niet
overeen met het plan van Nivelle De Franse verliezen waren zwaar en het aantal gewonden
was dermate hoog dat de noodhospitalen overvoerd werden
Nivelle bleef echter halsstarrig geloven in zijn plan en de strijd werd voortgezet tot begin mei
De vallei van de Aisne delen van de Chemin des Dames en het plateau bij Craonne werden
veroverd maar de Fransen zijn de heuvelrug niet over gekomen toen in mei het offensief
werd gestopt In de periode van 16 april tot 10 mei vielen er circa 140000 Franse slachtoffers
waarvan bijna 25000 dodelijk Op 15 mei 1917 werd Nivelle de laan uitgestuurd en
vervangen door generaal Philippe Peacutetain
Nog voor het staken van het Franse offensief staakte het Franse leger De poilus waren het
zat om nog langer als kanonnenvoer opgeofferd te worden tijdens zinloze aanvallen als aan de
Chemin des Dames De soldaten bleven de frontlijn echter verdedigen en de muiterijen
vonden plaats achter het front De Duitsers hebben er dan ook niets van gemerkt Rond de
40000 manschappen zouden aan de muiterijen deelgenomen hebben De muiters werden
veroordeeld en 554 kregen de doodstraf Uiteindelijk werden er slechts 49 daadwerkelijk
gefusilleerd Peacutetain lukte het in de loop van 1917 de orde weer te herstellen
SSEW Studiereis 2010 1-4
In oktober 1917 was de rust teruggekeerd en dankzij Peacutetain kregen de poilus weer vertrouwen
in de legerleiding Er werd een klein maar goed voorbereid offensief uitgevoerd op 23
oktober tegen het Fort de la Malmaison aan de westkant van de Chemin des Dames Het fort
was sinds 1914 in handen van de Duitsers Begin november moesten de Duitsers zich
terugtrekken en dit betekende het einde van de gevechten in 1917 De Franse verliezen waren
met circa 2500 doden relatief gering vergeleken met de gevechten van april-mei
De strijd aan de Chemin des Dames was echter nog niet ten einde Op 27 mei 1918 openden
de Duitsers hier hun derde voorjaarsoffensief dat hen weer aan de Marne bracht Maar dat is
een onderwerp voor een andere studiereis
Documentatie
Over de strijd aan de Chemin des Dames is wel veel geschreven maar er is in het Nederlands
nog geen samenhangend boek over gepubliceerd Wel zijn er in Nederlandstalige boeken
hoofdstukken te vinden die gaan over de gevechten de hoofdpersoon generaal Nivelle en over
de Franse muiterijen van 1917 Een aantal van deze bronnen is aan het documentatiepakket
toegevoegd
Op internet (wwwwereldoorlog1418nl) werden de volgende drie relevante artikelen over de
strijd aan de Chemin des Dames gepubliceerd
Jean-Pierre Maessen Chemin des Dames het Nivelle offensief
httpwwwwereldoorlog1418nlnivelle-offensiefindexhtml
Tino Prins Tanks op de Chemin des Dames 1917 httpwwwwereldoorlog1418nltanks-
eerste-wereldoorlogtanks-frankrijkindexhtml
Menno Wielinga Muiterijen in het Franse leger in 1917
httpwwwwereldoorlog1418nlmuiterijenindexhtml
Voor het opstellen van dit documentatiepakket werd verder geput uit de volgende bronnen
Yves Buffetaut The 1917 Spring Offensives Arras Vimy le Chemin des Dames Paris
1997
Denis Defente (Direction) Le Chemin des Dames 1914-1918 Paris 2006
Geacuterard Lachaux Chemin des Dames Lrsquoalbum souvenir du front de lrsquoAisne Paris 2008
Agnegraves Pitois-Dehu La bataille de lrsquoAisne (1917-1918) Secreacutetariat drsquoEtat aux Anciens
Combattants Paris 1988
Eric Labayle Espoirs et drames sur le Chemin des Dames 14 18 Le magazine de la
Grande Guerre No 36 Feacutevriermarsavril 2007
Denis Rolland Les mutineries de 1917 14 18 Le magazine de la Grande Guerre No 37
Mai juin juillet 2007
SSEW Studiereis 2010 1-5
12 Globaal tijdsverloop van de strijd aan de Chemin des Dames in 1917
8 april begin van de Franse artilleriebarrage
9 april start van het Britse offensief bij Arras dat gecooumlrdineerd moet
verlopen met het offensief aan de Chemin des Dames
16 april start van het Franse offensief olv generaal Nivelle met het 5de
(rechtervleugel) en 6de leger (linkervleugel) voor de doorbraak en het
10de leger voor de doorstoot
20 april het Franse offensief wordt tijdelijk stopgezet
1 mei generaal Mangin hoofd van het 6de leger wordt vervangen door
generaal Maistre
begin mei protesten bij een aantal Franse eenheden het begin van de muiterijen
4-6 mei het Franse offensief wordt hervat waarbij ook het 10de leger wordt
ingezet
10 mei de Franse minister van Oorlog Painleveacute stelt voor generaal Nivelle te
vervangen
15 mei generaal Nivelle wordt vervangen door generaal Peacutetain als de Franse
opperbevelhebber
19 mei op bevel van Peacutetain wordt het offensief definitief stopgezet en worden
offensieve acties aan andere fronten opgeschort
eind mei tot
oktober
er blijven lokale schermutselingen plaatsvinden aan de Chemin des
Dames zoals bij de Caverne du Dragon
mei-juni hoogtepunt van de muiterijen van het Franse leger
1 juni legerorder van Peacutetain met instructies aan de militaire krijgsraden
10 juni eerste twee muitende soldaten gefusilleerd
20-26
augustus
Peacutetain durft het aan het Franse leger weer een offensief te laten
uitvoeren bij Verdun
23 oktober start van het Franse offensief bij het Fort de la Malmaison
2 november einde van de strijd in het jaar 1917
SSEW Studiereis 2010 1-6
13 Reisinformatie
Het departement van de Aisne propageert net als andere voormalige frontgebieden aan het
Westelijk Front het oorlogstoerisme Folders en brochures worden uitgegeven in diverse
talen waaronder het Nederlands met aanduidingen van de markante punten aan de Chemin
des Dames Tevens zijn op al deze punten informatieborden geplaatst zodat het inderdaad
meer een openluchtmuseum wordt dan een voormalig slagveld Tijdens de studiereis worden
niet alleen deze punten bezocht maar wordt ook aandacht besteed aan de strijd ter plekke Dit
beslaat het grootste deel van het informatiepakket
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac
SSEW Studiereis 2010 1-2
Het Franse strijdplan
Generaal Nivelle had succes gehad in de Franse tegenaanval bij Verdun eind oktober 1916
waarbij onder meer het Fort de Douaumont werd heroverd De Franse troepen maakten
daarbij gebruik van een vernietigende vuurwals kort voor de aanvallende infanterie Door de
vuurwals te verleggen en de infanterie die te laten volgen werd een doorbraak van de Duitse
stelling verkregen Nivelle was er van overtuigd dat zo in het voorjaar van 1917 nu eindelijk
een definitieve doorbraak van de Duitse stellingen kon worden verkregen Hij sprak zelfs van
een tijdsperiode van 48 uur Tijdens de geallieerde conferentie in het Frans hoofdkwartier
Chantilly werd zijn plan eind 1916 aanvaard Het Britse leger zou een week voor de Franse
aanval een ondersteunende operatie uitvoeren bij Arras waarbij onder meer Vimy Ridge zou
worden veroverd Door dit gecombineerde offensief ten noorden en zuiden van het slagveld
van de Somme uit 1916 zouden de Duitsers eindelijk uit Frankrijk verdreven worden
Voor de aanval werd een speciale legergroep gevormd de Groupe drsquoArmeacutees de Reacuteserve
(GAR) onder leiding van generaal Joseph Micheler bestaande uit drie legers met in totaal 54
divisies waaronder cavalerie Op de linkerflank het 6de leger van generaal Charles Mangin en
op de rechterflank het 5de leger van generaal Olivier Mazel Het 10de leger van generaal
Denis Duchecircne moest na de doorbraak optrekken Meer dan 5300 stukken geschut werden
naar het front gestuurd voor het inleidende artilleriebombardement en de vuurwals tijdens de
aanval die ook ondersteund werd door ruim 100 Franse tanks op de rechterflank van het 5de
leger
De Duitse verdediging was sinds de terugtrekking op de Hindenburglinie in maart 1917
versterkt en bestond eveneens uit drie legers Het 7de leger van generaal Hans von Boumlhn rond
Laon het 3de leger van generaal Karl Einem von Rothmaler rond Reims en daar tussenin het
1ste leger van generaal Fritz von Below De Duitsers namen de Franse activiteiten in dit
gebied waar en hadden bovendien een kopie van het aanvalsplan weten te bemachtigen Ze
waren dan ook nauwelijks verrast toen de aanval op 16 april 1917 losbarstte
SSEW Studiereis 2010 1-3
Verloop van de strijd in 1917
Onder barre weercondities - kou mist regen en natte sneeuw ndash begon de Franse aanval om 6
uur rsquos morgens op 16 april 1917 De heuvel opvechtend werden er geen kilometers
terreinwinst geboekt maar slechts meters Het beoogde doel om binnen twee dagen in Laon te
zijn werd bij lange na niet bereikt De werkelijkheid van de gevechten kwam totaal niet
overeen met het plan van Nivelle De Franse verliezen waren zwaar en het aantal gewonden
was dermate hoog dat de noodhospitalen overvoerd werden
Nivelle bleef echter halsstarrig geloven in zijn plan en de strijd werd voortgezet tot begin mei
De vallei van de Aisne delen van de Chemin des Dames en het plateau bij Craonne werden
veroverd maar de Fransen zijn de heuvelrug niet over gekomen toen in mei het offensief
werd gestopt In de periode van 16 april tot 10 mei vielen er circa 140000 Franse slachtoffers
waarvan bijna 25000 dodelijk Op 15 mei 1917 werd Nivelle de laan uitgestuurd en
vervangen door generaal Philippe Peacutetain
Nog voor het staken van het Franse offensief staakte het Franse leger De poilus waren het
zat om nog langer als kanonnenvoer opgeofferd te worden tijdens zinloze aanvallen als aan de
Chemin des Dames De soldaten bleven de frontlijn echter verdedigen en de muiterijen
vonden plaats achter het front De Duitsers hebben er dan ook niets van gemerkt Rond de
40000 manschappen zouden aan de muiterijen deelgenomen hebben De muiters werden
veroordeeld en 554 kregen de doodstraf Uiteindelijk werden er slechts 49 daadwerkelijk
gefusilleerd Peacutetain lukte het in de loop van 1917 de orde weer te herstellen
SSEW Studiereis 2010 1-4
In oktober 1917 was de rust teruggekeerd en dankzij Peacutetain kregen de poilus weer vertrouwen
in de legerleiding Er werd een klein maar goed voorbereid offensief uitgevoerd op 23
oktober tegen het Fort de la Malmaison aan de westkant van de Chemin des Dames Het fort
was sinds 1914 in handen van de Duitsers Begin november moesten de Duitsers zich
terugtrekken en dit betekende het einde van de gevechten in 1917 De Franse verliezen waren
met circa 2500 doden relatief gering vergeleken met de gevechten van april-mei
De strijd aan de Chemin des Dames was echter nog niet ten einde Op 27 mei 1918 openden
de Duitsers hier hun derde voorjaarsoffensief dat hen weer aan de Marne bracht Maar dat is
een onderwerp voor een andere studiereis
Documentatie
Over de strijd aan de Chemin des Dames is wel veel geschreven maar er is in het Nederlands
nog geen samenhangend boek over gepubliceerd Wel zijn er in Nederlandstalige boeken
hoofdstukken te vinden die gaan over de gevechten de hoofdpersoon generaal Nivelle en over
de Franse muiterijen van 1917 Een aantal van deze bronnen is aan het documentatiepakket
toegevoegd
Op internet (wwwwereldoorlog1418nl) werden de volgende drie relevante artikelen over de
strijd aan de Chemin des Dames gepubliceerd
Jean-Pierre Maessen Chemin des Dames het Nivelle offensief
httpwwwwereldoorlog1418nlnivelle-offensiefindexhtml
Tino Prins Tanks op de Chemin des Dames 1917 httpwwwwereldoorlog1418nltanks-
eerste-wereldoorlogtanks-frankrijkindexhtml
Menno Wielinga Muiterijen in het Franse leger in 1917
httpwwwwereldoorlog1418nlmuiterijenindexhtml
Voor het opstellen van dit documentatiepakket werd verder geput uit de volgende bronnen
Yves Buffetaut The 1917 Spring Offensives Arras Vimy le Chemin des Dames Paris
1997
Denis Defente (Direction) Le Chemin des Dames 1914-1918 Paris 2006
Geacuterard Lachaux Chemin des Dames Lrsquoalbum souvenir du front de lrsquoAisne Paris 2008
Agnegraves Pitois-Dehu La bataille de lrsquoAisne (1917-1918) Secreacutetariat drsquoEtat aux Anciens
Combattants Paris 1988
Eric Labayle Espoirs et drames sur le Chemin des Dames 14 18 Le magazine de la
Grande Guerre No 36 Feacutevriermarsavril 2007
Denis Rolland Les mutineries de 1917 14 18 Le magazine de la Grande Guerre No 37
Mai juin juillet 2007
SSEW Studiereis 2010 1-5
12 Globaal tijdsverloop van de strijd aan de Chemin des Dames in 1917
8 april begin van de Franse artilleriebarrage
9 april start van het Britse offensief bij Arras dat gecooumlrdineerd moet
verlopen met het offensief aan de Chemin des Dames
16 april start van het Franse offensief olv generaal Nivelle met het 5de
(rechtervleugel) en 6de leger (linkervleugel) voor de doorbraak en het
10de leger voor de doorstoot
20 april het Franse offensief wordt tijdelijk stopgezet
1 mei generaal Mangin hoofd van het 6de leger wordt vervangen door
generaal Maistre
begin mei protesten bij een aantal Franse eenheden het begin van de muiterijen
4-6 mei het Franse offensief wordt hervat waarbij ook het 10de leger wordt
ingezet
10 mei de Franse minister van Oorlog Painleveacute stelt voor generaal Nivelle te
vervangen
15 mei generaal Nivelle wordt vervangen door generaal Peacutetain als de Franse
opperbevelhebber
19 mei op bevel van Peacutetain wordt het offensief definitief stopgezet en worden
offensieve acties aan andere fronten opgeschort
eind mei tot
oktober
er blijven lokale schermutselingen plaatsvinden aan de Chemin des
Dames zoals bij de Caverne du Dragon
mei-juni hoogtepunt van de muiterijen van het Franse leger
1 juni legerorder van Peacutetain met instructies aan de militaire krijgsraden
10 juni eerste twee muitende soldaten gefusilleerd
20-26
augustus
Peacutetain durft het aan het Franse leger weer een offensief te laten
uitvoeren bij Verdun
23 oktober start van het Franse offensief bij het Fort de la Malmaison
2 november einde van de strijd in het jaar 1917
SSEW Studiereis 2010 1-6
13 Reisinformatie
Het departement van de Aisne propageert net als andere voormalige frontgebieden aan het
Westelijk Front het oorlogstoerisme Folders en brochures worden uitgegeven in diverse
talen waaronder het Nederlands met aanduidingen van de markante punten aan de Chemin
des Dames Tevens zijn op al deze punten informatieborden geplaatst zodat het inderdaad
meer een openluchtmuseum wordt dan een voormalig slagveld Tijdens de studiereis worden
niet alleen deze punten bezocht maar wordt ook aandacht besteed aan de strijd ter plekke Dit
beslaat het grootste deel van het informatiepakket
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac
SSEW Studiereis 2010 1-3
Verloop van de strijd in 1917
Onder barre weercondities - kou mist regen en natte sneeuw ndash begon de Franse aanval om 6
uur rsquos morgens op 16 april 1917 De heuvel opvechtend werden er geen kilometers
terreinwinst geboekt maar slechts meters Het beoogde doel om binnen twee dagen in Laon te
zijn werd bij lange na niet bereikt De werkelijkheid van de gevechten kwam totaal niet
overeen met het plan van Nivelle De Franse verliezen waren zwaar en het aantal gewonden
was dermate hoog dat de noodhospitalen overvoerd werden
Nivelle bleef echter halsstarrig geloven in zijn plan en de strijd werd voortgezet tot begin mei
De vallei van de Aisne delen van de Chemin des Dames en het plateau bij Craonne werden
veroverd maar de Fransen zijn de heuvelrug niet over gekomen toen in mei het offensief
werd gestopt In de periode van 16 april tot 10 mei vielen er circa 140000 Franse slachtoffers
waarvan bijna 25000 dodelijk Op 15 mei 1917 werd Nivelle de laan uitgestuurd en
vervangen door generaal Philippe Peacutetain
Nog voor het staken van het Franse offensief staakte het Franse leger De poilus waren het
zat om nog langer als kanonnenvoer opgeofferd te worden tijdens zinloze aanvallen als aan de
Chemin des Dames De soldaten bleven de frontlijn echter verdedigen en de muiterijen
vonden plaats achter het front De Duitsers hebben er dan ook niets van gemerkt Rond de
40000 manschappen zouden aan de muiterijen deelgenomen hebben De muiters werden
veroordeeld en 554 kregen de doodstraf Uiteindelijk werden er slechts 49 daadwerkelijk
gefusilleerd Peacutetain lukte het in de loop van 1917 de orde weer te herstellen
SSEW Studiereis 2010 1-4
In oktober 1917 was de rust teruggekeerd en dankzij Peacutetain kregen de poilus weer vertrouwen
in de legerleiding Er werd een klein maar goed voorbereid offensief uitgevoerd op 23
oktober tegen het Fort de la Malmaison aan de westkant van de Chemin des Dames Het fort
was sinds 1914 in handen van de Duitsers Begin november moesten de Duitsers zich
terugtrekken en dit betekende het einde van de gevechten in 1917 De Franse verliezen waren
met circa 2500 doden relatief gering vergeleken met de gevechten van april-mei
De strijd aan de Chemin des Dames was echter nog niet ten einde Op 27 mei 1918 openden
de Duitsers hier hun derde voorjaarsoffensief dat hen weer aan de Marne bracht Maar dat is
een onderwerp voor een andere studiereis
Documentatie
Over de strijd aan de Chemin des Dames is wel veel geschreven maar er is in het Nederlands
nog geen samenhangend boek over gepubliceerd Wel zijn er in Nederlandstalige boeken
hoofdstukken te vinden die gaan over de gevechten de hoofdpersoon generaal Nivelle en over
de Franse muiterijen van 1917 Een aantal van deze bronnen is aan het documentatiepakket
toegevoegd
Op internet (wwwwereldoorlog1418nl) werden de volgende drie relevante artikelen over de
strijd aan de Chemin des Dames gepubliceerd
Jean-Pierre Maessen Chemin des Dames het Nivelle offensief
httpwwwwereldoorlog1418nlnivelle-offensiefindexhtml
Tino Prins Tanks op de Chemin des Dames 1917 httpwwwwereldoorlog1418nltanks-
eerste-wereldoorlogtanks-frankrijkindexhtml
Menno Wielinga Muiterijen in het Franse leger in 1917
httpwwwwereldoorlog1418nlmuiterijenindexhtml
Voor het opstellen van dit documentatiepakket werd verder geput uit de volgende bronnen
Yves Buffetaut The 1917 Spring Offensives Arras Vimy le Chemin des Dames Paris
1997
Denis Defente (Direction) Le Chemin des Dames 1914-1918 Paris 2006
Geacuterard Lachaux Chemin des Dames Lrsquoalbum souvenir du front de lrsquoAisne Paris 2008
Agnegraves Pitois-Dehu La bataille de lrsquoAisne (1917-1918) Secreacutetariat drsquoEtat aux Anciens
Combattants Paris 1988
Eric Labayle Espoirs et drames sur le Chemin des Dames 14 18 Le magazine de la
Grande Guerre No 36 Feacutevriermarsavril 2007
Denis Rolland Les mutineries de 1917 14 18 Le magazine de la Grande Guerre No 37
Mai juin juillet 2007
SSEW Studiereis 2010 1-5
12 Globaal tijdsverloop van de strijd aan de Chemin des Dames in 1917
8 april begin van de Franse artilleriebarrage
9 april start van het Britse offensief bij Arras dat gecooumlrdineerd moet
verlopen met het offensief aan de Chemin des Dames
16 april start van het Franse offensief olv generaal Nivelle met het 5de
(rechtervleugel) en 6de leger (linkervleugel) voor de doorbraak en het
10de leger voor de doorstoot
20 april het Franse offensief wordt tijdelijk stopgezet
1 mei generaal Mangin hoofd van het 6de leger wordt vervangen door
generaal Maistre
begin mei protesten bij een aantal Franse eenheden het begin van de muiterijen
4-6 mei het Franse offensief wordt hervat waarbij ook het 10de leger wordt
ingezet
10 mei de Franse minister van Oorlog Painleveacute stelt voor generaal Nivelle te
vervangen
15 mei generaal Nivelle wordt vervangen door generaal Peacutetain als de Franse
opperbevelhebber
19 mei op bevel van Peacutetain wordt het offensief definitief stopgezet en worden
offensieve acties aan andere fronten opgeschort
eind mei tot
oktober
er blijven lokale schermutselingen plaatsvinden aan de Chemin des
Dames zoals bij de Caverne du Dragon
mei-juni hoogtepunt van de muiterijen van het Franse leger
1 juni legerorder van Peacutetain met instructies aan de militaire krijgsraden
10 juni eerste twee muitende soldaten gefusilleerd
20-26
augustus
Peacutetain durft het aan het Franse leger weer een offensief te laten
uitvoeren bij Verdun
23 oktober start van het Franse offensief bij het Fort de la Malmaison
2 november einde van de strijd in het jaar 1917
SSEW Studiereis 2010 1-6
13 Reisinformatie
Het departement van de Aisne propageert net als andere voormalige frontgebieden aan het
Westelijk Front het oorlogstoerisme Folders en brochures worden uitgegeven in diverse
talen waaronder het Nederlands met aanduidingen van de markante punten aan de Chemin
des Dames Tevens zijn op al deze punten informatieborden geplaatst zodat het inderdaad
meer een openluchtmuseum wordt dan een voormalig slagveld Tijdens de studiereis worden
niet alleen deze punten bezocht maar wordt ook aandacht besteed aan de strijd ter plekke Dit
beslaat het grootste deel van het informatiepakket
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac
SSEW Studiereis 2010 1-4
In oktober 1917 was de rust teruggekeerd en dankzij Peacutetain kregen de poilus weer vertrouwen
in de legerleiding Er werd een klein maar goed voorbereid offensief uitgevoerd op 23
oktober tegen het Fort de la Malmaison aan de westkant van de Chemin des Dames Het fort
was sinds 1914 in handen van de Duitsers Begin november moesten de Duitsers zich
terugtrekken en dit betekende het einde van de gevechten in 1917 De Franse verliezen waren
met circa 2500 doden relatief gering vergeleken met de gevechten van april-mei
De strijd aan de Chemin des Dames was echter nog niet ten einde Op 27 mei 1918 openden
de Duitsers hier hun derde voorjaarsoffensief dat hen weer aan de Marne bracht Maar dat is
een onderwerp voor een andere studiereis
Documentatie
Over de strijd aan de Chemin des Dames is wel veel geschreven maar er is in het Nederlands
nog geen samenhangend boek over gepubliceerd Wel zijn er in Nederlandstalige boeken
hoofdstukken te vinden die gaan over de gevechten de hoofdpersoon generaal Nivelle en over
de Franse muiterijen van 1917 Een aantal van deze bronnen is aan het documentatiepakket
toegevoegd
Op internet (wwwwereldoorlog1418nl) werden de volgende drie relevante artikelen over de
strijd aan de Chemin des Dames gepubliceerd
Jean-Pierre Maessen Chemin des Dames het Nivelle offensief
httpwwwwereldoorlog1418nlnivelle-offensiefindexhtml
Tino Prins Tanks op de Chemin des Dames 1917 httpwwwwereldoorlog1418nltanks-
eerste-wereldoorlogtanks-frankrijkindexhtml
Menno Wielinga Muiterijen in het Franse leger in 1917
httpwwwwereldoorlog1418nlmuiterijenindexhtml
Voor het opstellen van dit documentatiepakket werd verder geput uit de volgende bronnen
Yves Buffetaut The 1917 Spring Offensives Arras Vimy le Chemin des Dames Paris
1997
Denis Defente (Direction) Le Chemin des Dames 1914-1918 Paris 2006
Geacuterard Lachaux Chemin des Dames Lrsquoalbum souvenir du front de lrsquoAisne Paris 2008
Agnegraves Pitois-Dehu La bataille de lrsquoAisne (1917-1918) Secreacutetariat drsquoEtat aux Anciens
Combattants Paris 1988
Eric Labayle Espoirs et drames sur le Chemin des Dames 14 18 Le magazine de la
Grande Guerre No 36 Feacutevriermarsavril 2007
Denis Rolland Les mutineries de 1917 14 18 Le magazine de la Grande Guerre No 37
Mai juin juillet 2007
SSEW Studiereis 2010 1-5
12 Globaal tijdsverloop van de strijd aan de Chemin des Dames in 1917
8 april begin van de Franse artilleriebarrage
9 april start van het Britse offensief bij Arras dat gecooumlrdineerd moet
verlopen met het offensief aan de Chemin des Dames
16 april start van het Franse offensief olv generaal Nivelle met het 5de
(rechtervleugel) en 6de leger (linkervleugel) voor de doorbraak en het
10de leger voor de doorstoot
20 april het Franse offensief wordt tijdelijk stopgezet
1 mei generaal Mangin hoofd van het 6de leger wordt vervangen door
generaal Maistre
begin mei protesten bij een aantal Franse eenheden het begin van de muiterijen
4-6 mei het Franse offensief wordt hervat waarbij ook het 10de leger wordt
ingezet
10 mei de Franse minister van Oorlog Painleveacute stelt voor generaal Nivelle te
vervangen
15 mei generaal Nivelle wordt vervangen door generaal Peacutetain als de Franse
opperbevelhebber
19 mei op bevel van Peacutetain wordt het offensief definitief stopgezet en worden
offensieve acties aan andere fronten opgeschort
eind mei tot
oktober
er blijven lokale schermutselingen plaatsvinden aan de Chemin des
Dames zoals bij de Caverne du Dragon
mei-juni hoogtepunt van de muiterijen van het Franse leger
1 juni legerorder van Peacutetain met instructies aan de militaire krijgsraden
10 juni eerste twee muitende soldaten gefusilleerd
20-26
augustus
Peacutetain durft het aan het Franse leger weer een offensief te laten
uitvoeren bij Verdun
23 oktober start van het Franse offensief bij het Fort de la Malmaison
2 november einde van de strijd in het jaar 1917
SSEW Studiereis 2010 1-6
13 Reisinformatie
Het departement van de Aisne propageert net als andere voormalige frontgebieden aan het
Westelijk Front het oorlogstoerisme Folders en brochures worden uitgegeven in diverse
talen waaronder het Nederlands met aanduidingen van de markante punten aan de Chemin
des Dames Tevens zijn op al deze punten informatieborden geplaatst zodat het inderdaad
meer een openluchtmuseum wordt dan een voormalig slagveld Tijdens de studiereis worden
niet alleen deze punten bezocht maar wordt ook aandacht besteed aan de strijd ter plekke Dit
beslaat het grootste deel van het informatiepakket
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac
SSEW Studiereis 2010 1-5
12 Globaal tijdsverloop van de strijd aan de Chemin des Dames in 1917
8 april begin van de Franse artilleriebarrage
9 april start van het Britse offensief bij Arras dat gecooumlrdineerd moet
verlopen met het offensief aan de Chemin des Dames
16 april start van het Franse offensief olv generaal Nivelle met het 5de
(rechtervleugel) en 6de leger (linkervleugel) voor de doorbraak en het
10de leger voor de doorstoot
20 april het Franse offensief wordt tijdelijk stopgezet
1 mei generaal Mangin hoofd van het 6de leger wordt vervangen door
generaal Maistre
begin mei protesten bij een aantal Franse eenheden het begin van de muiterijen
4-6 mei het Franse offensief wordt hervat waarbij ook het 10de leger wordt
ingezet
10 mei de Franse minister van Oorlog Painleveacute stelt voor generaal Nivelle te
vervangen
15 mei generaal Nivelle wordt vervangen door generaal Peacutetain als de Franse
opperbevelhebber
19 mei op bevel van Peacutetain wordt het offensief definitief stopgezet en worden
offensieve acties aan andere fronten opgeschort
eind mei tot
oktober
er blijven lokale schermutselingen plaatsvinden aan de Chemin des
Dames zoals bij de Caverne du Dragon
mei-juni hoogtepunt van de muiterijen van het Franse leger
1 juni legerorder van Peacutetain met instructies aan de militaire krijgsraden
10 juni eerste twee muitende soldaten gefusilleerd
20-26
augustus
Peacutetain durft het aan het Franse leger weer een offensief te laten
uitvoeren bij Verdun
23 oktober start van het Franse offensief bij het Fort de la Malmaison
2 november einde van de strijd in het jaar 1917
SSEW Studiereis 2010 1-6
13 Reisinformatie
Het departement van de Aisne propageert net als andere voormalige frontgebieden aan het
Westelijk Front het oorlogstoerisme Folders en brochures worden uitgegeven in diverse
talen waaronder het Nederlands met aanduidingen van de markante punten aan de Chemin
des Dames Tevens zijn op al deze punten informatieborden geplaatst zodat het inderdaad
meer een openluchtmuseum wordt dan een voormalig slagveld Tijdens de studiereis worden
niet alleen deze punten bezocht maar wordt ook aandacht besteed aan de strijd ter plekke Dit
beslaat het grootste deel van het informatiepakket
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac
SSEW Studiereis 2010 1-6
13 Reisinformatie
Het departement van de Aisne propageert net als andere voormalige frontgebieden aan het
Westelijk Front het oorlogstoerisme Folders en brochures worden uitgegeven in diverse
talen waaronder het Nederlands met aanduidingen van de markante punten aan de Chemin
des Dames Tevens zijn op al deze punten informatieborden geplaatst zodat het inderdaad
meer een openluchtmuseum wordt dan een voormalig slagveld Tijdens de studiereis worden
niet alleen deze punten bezocht maar wordt ook aandacht besteed aan de strijd ter plekke Dit
beslaat het grootste deel van het informatiepakket
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac
SSEW Studiereis 2010 1-7
Er is voor gekozen om op de eerste dag naar het verste punt van de tocht te reizen en wel naar
Berry-au-Bac ten noorden van Reims aan de oostkant van de Chemin des Dames Daar ging
op de rechtervleugel het Franse 5de leger in de aanval en werden voor het eerst in de oorlog
aan Franse zijde tanks ingezet Vandaar wordt de tocht vervolgd langs de Aisne naar Soupir
en Chavonne Vervolgens langs de Falaises de lAisne omhoog naar de Chemin des Dames
Het was in de vallei van de Aisne dat het Franse 6de leger de grootste terreinwinst boekte van
het gehele Nivelle offensief
Na een kort bezoek aan de middeleeuwse stad Laon de verblijfplaats tijdens de reis is de
tweede dag volledig gewijd aan de bloedige strijd in het midden van de Chemin des Dames
van Cerny-en-Laonnois tot Craonne De operatiegebieden van de beide Franse legers
grensden hier
De derde dag voert naar het westelijke punt van de Chemin des Dames Bij Laffaux streed in
april 1917 de linkervleugel van het Franse 6de leger Tevens zal een bezoek gebracht worden
aan het de ruiumlne van het Fort de la Malmaison Het was aan de westelijke kant van de Chemin
des Dames dat tijdens het Franse offensief van oktober 1917 nog aanzienlijke terreinwinst
werd geboekt
De rode band op de kaart geeft de Chemin des Dames weer van Laffaux tot Berry-au-Bac