1. dinh huong chuyen nganh lao và benh phoi

TỔNG QUAN VỀ

CHUYÊN NGÀNH LAO VÀ BỆNH PHỔI

VIỆT NAM DƯỚI GÓC ĐỘ NGHIÊN CỨU, GIẢNG DẠY VÀ THỰC HÀNH

PGS. TS. BS. Nguyễn Viết NhungGĐ Bệnh viện Phổi Trung ương

Chủ nhiệm Chương trình chống lao Quốc gia Trưởng Bộ môn Lao và Bệnh phổi – ĐH YHN

A/Prof. Nguyen Viet Nhung, MD., PhD – [email protected]

Nội dung1. Phân loại Bệnh học phổio Hàn lâm Y khoao Thực hành trong hệ thống Y tế

2. Một số cập nhật trọng tâm o Laoo Bệnh phổi

• Ung thư phổi• Hen, COPD • Viêm phổi

o Ghép phổi3. Suy ngẫm và phát triển


BỆNH LÝ HỌC CHUYÊN NGÀNH PHỔIHàn lâm Y khoa

1. Bệnh lý đường thở: • COPD, Hen, Giãn phế quản, Kén PQ, Nghẽn thở khi ngủ

2. Bệnh lý nhu mô:• Viêm phổi (LAO, VI KHUẨN, VIRUS, KST) • Bệnh phổi kẽ, Bụi phổi (pneumoconiosis), …

3. Bệnh lý màng phổi, trung thất • Tràn dịch, tràn khí màng phổi, trung thất

4. Bệnh lý mạch phổi:• Nhồi máu phổi, tăng áp động mạch phổi

5. Bệnh lý ung thư: • Ung thư: Phế quản - Phổi, Màng phổi (mesothelioma) • Khối U: Adenoma, carcinoid

Thuốc láMôi trườngDi truyền

khác...

UNG THƯ PHỔI

BỆNH LÝ HIẾM GẶP

KHÁC

NHIỄM TRÙNG HÔ HẤP

HENCOPD

LAO

Dịch tễ, sàng lọc, phát hiện chẩn đoán sớm, yếu tố nguy cơ, hóa mô

miễn dịch – Điều trị toàn diện

Dịch tễ, lao kháng thuốc, Lao/HIV lao TE, kỹ thuật mới, thử nghiệm lâm sang – CHIẾN LƯỢC MỚI

Mối liên quan thuốc lá - K phổi, COPD, NKHH Trẻ em.

Điều trị Cai nghiện thuốc lá

Dịch tễ Hen, COPD. Mô hình CMU. Phục hồi chức năng hô

hấp. CÁC THUỐC MỚI

THỰC HÀNH CHUYÊN NGÀNH TRONG HỆ THỐNG Y TẾ

Hệ thống Y tế - PAL

Giám sát vi khuẩn và

kháng thuốc

Chẩn đoán – phát hiện sớm

– điều trị

PUBLIC HEALTH ORIENTAION

MÃ ĐT : LAO VÀ BỆNH PHỔI

BỆNH LAO VÀ CHIẾN LƯỢC KẾT THÚC BỆNH LAO TRÊN TOÀN CẦU


TÌNH HÌNH BỆNH LAO TRÊN THẾ GIỚI

Trên thế giới năm 2015:o Mắc mới 10,4 triệu (1 triệu là trẻ em)

Mới phát hiện và báo cáo 6,1 triệu

o Kháng đa thuốc và kháng R: 580.000

Mới phát thiện và điều trị được 20%

o Tử vong: 1,8 triệu trong đó có 0,4

triệu có đồng nhiễm HIV

o Tại sao nguyên nhân bệnh lao đã được

phát hiện từ năm 1882 (134 năm) mà

vẫn gây tử vong lớn như vậy ?


DANH SÁCH CÁC NƯỚC CÓ GÁNH NẶNG BỆNH LAO CAO


TỶ LỆ MỚI MẮC LAO / 100.000 DÂN


TỶ LỆ % HIV(+) TRONG BN LAO MỚI


TỶ LỆ TỬ VONG DO LAO / 100.000 DÂN (không tính HIV)


TỶ LỆ % TỬ VONG DO LAO / TỔNG MẮC LAO


TỶ LỆ % MẮC LAO ĐA KHÁNG TIÊN PHÁT


TỶ LỆ % MẮC LAO ĐA KHÁNG THỨ PHÁT


KỸ THUẬT CHẨN ĐOÁN LAO


TIẾN BỘ THUỐC PHÁC ĐỒ MỚI


TIẾN TRÌNH THỬ NGHIỆM VACCINE MỚI

GLOBAL TB PROGRAMME

TỪ 2015 TRỞ ĐI

GLOBAL TB PROGRAMME

ENDTB

Post-2015 Development

Agenda

Beyond NTPs

Breaking barriers and pushing the boundaries

Targets

• Zero club andEndgame agenda

• Accountability for TB across the health sector and beyond

• Meaningful civil society engagement

• Integrating services (HIV, MCH, NCD etc.)

• UHC and social protection

• Addressing social determinants

• Equity and poverty elimination

CHIẾN LƯỢC TOÀN CẦU KẾT THÚC BỆNH LAO


End TB Strategy 2015-2035 – TARGET


LAO – CHIẾN LƯỢC KẾT THÚC BỆNH LAO

• Lao là con đẻ của đói nghèo đồng thời cũng sinh ra đói nghèo và làm nặng thêm sự đói nghèo !

• Chống lao hiện nay cần 4 đổi mới: Tư duy, công nghệ, tiếp cận và đầu tư

• Tư duy mới: • Mục tiêu: ngăn chặn thanh toán, • Nhiệm vụ: ngành y hệ thống chính trị• “Kỳ thị của cán bộ ngành lao” tự hào về nghề “có thể giúp người nghèo vào lúc cần

nhất” • …

• Công nghệ mới: kỹ thuật chẩn đoán; thuốc / phác đồ ; vắc xin• Tiếp cận mới: PAL, PPM, TBREACH, …• Đầu tư mới: Đa nguồn


BỆNH LAO Ở VIỆT NAM – CHIẾN LƯỢC KẾT THÚC BỆNH LAO Ở VIỆT NAM


Bệnh lao ở Việt Nam – WHO report 2016

17/3/2014 CHÍNH PHỦ PHÊ DUYỆT CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA PHÒNG CHỐNG LAO ĐẾN NĂM 2020, TẦM NHÌN 2030

VTN Deputy PMVU DUC DAM

2. Mục tiêu

Giảm số người mắc Lao

cộng đồng < 187 /100.000 dân

Giảm số người chết do Lao

< 18 /100.000 dân

Tỷ lệ Lao kháng thuốc < 5% / tổng số BN Lao

mới phát hiện

Khống chế Lao kháng thuốc < 5% / tổng số BN Lao

mới phát hiện

Giảm số người chết do Lao

< 10 /100.000 dân

Giảm số người mắc Lao

cộng đồng< 131 /100.000 dân

2015 2020

HỢP TÁC VÀ HỘI NHẬP


Chẩn đoán - Điều trị lao (precision medicine)

• Lâm sàng• XN vi khuẩn học:

• XN soi trực tiếp: ZN và LED• Nuôi cấy, KSĐ: LJ, MGIT BACTEC• Sinh học phân tử: GeneXpert, LPA,

Squencing, TB LAMP, …

• Chẩn đoán hình ảnh:• Phổi: XQ thường quy, CT, HRCT,

siêu âm• Ngoài phổi: Thăm dò các cơ quan,

MRI

• Giải phẫu bệnh:• Mô bệnh học• Tế bào học

• Sinh hóa, tế bào học, huyết học• Dịch các màng, …

• Điều trị bằng thuốc chống lao • Phác đồ I• Phác đồ II• Phác đồ III• Phác đồ IV• Phác đồ có thuốc mới BDQ• Phác đồ 9 tháng

• Điều trị các bệnh lý phối hợp• Suy kiệt• Đái đường• Tim mạch• COPD, …

• Điều trị biến chứng, di chứng (Ngoại khoa, can thiệp mạch, HSCC)

• Ho ra máu• Hang nấm,• SHH, …

• Điều trị lao tiềm ẩn: 6H / 9H/ 3HP

VICTORY• Tên tiếng Việt: Trung tâm Hợp tác Nghiên cứu Lao và

Bệnh phổi Việt Nam• Tên tiếng Anh: “Viet Nam Integrated Center for TB and

RespirOlogY Research”• Viết tắt: VICTORY • Địa chỉ giao dịch: số 463 Hoàng Hoa Thám, Ba Đình, Hà

Nội, Việt Nam

VICTORY

Việt NamEND TBCầu nối NGUỒN NHÂN LỰC

NGHIÊN CỨU – ĐÀO TẠO

Giải pháp

TỔ CHỨC THỰC HIỆN

UNG THƯ PHỔI

BỆNH PHỔI Định hướng ý tế công cộng

- Dịch tễ cao, lây truyền cao- Nhiều người mắc- Ảnh hưởng SK cộng đồng- Thực hành trong hệ thống y tế


UNG THƯ PHỔI• CON SỐ NÓI LÊN ĐIỀU GÌ ?

• Mắc• Chết• Sống trên 5 năm

• PHÁT HIỆN SỚM• CHẨN ĐOÁN• ĐIỀU TRỊ


MUỘN

CHƯA ĐÚNG

ĐỊNH HƯỚNG SAI

TUYẾN + VẢY

GĐ I+II = 21%


Phát hiện sớm – chẩn đoán K phổi

• Phát hiện sớm – sàng lọc ung thư phổi:• Lâm sàng, Xquang, Nội soi, Xét nghiệm đờm, Dấu ấn

sinh học• Chụp CT liều thấp được khuyến cáo chỉ định cho

những người thỏa mãn tiêu chuẩn (tuổi, hút thuốc).

• Chẩn đoán:• Chẩn đoán lâm sàng (bao gồm chẩn đoán hình ảnh)• Chẩn đoán mô bệnh tế bào:

• Tế bào K• Phân loại thô (TB nhỏ / Không TB nhỏ)• Phân loại chi tiết với Hóa mô miễn dịch, các dấu ấn sinh học

• Chẩn đoán phân tử - gien và đột biến gien• Chẩn đoán giai đoạn TNM

A/Prof. Nguyen Viet Nhung, MD., PhD – [email protected] Intern Med. 2014;160(5):330-338. doi:10.7326/M13-2771 Copyright © American College of Physicians. All rights reserved.

http://www.acponline.org/

87% KPQ không TB nhỏ; 13% KP TB nhỏ

05/03/2023 41

Molecular Challenges in Lung CancerBen Leach Published Online: December 17, 2012http://www.targetedonc.com/publications/targeted-therapy-news/2012/November-2012/Molecular-Challenges-in-Lung-Cancer

K Phổi không TB nhỏ:

• Tuyến - Adenocarcinoma• Vảy - Squamous Cell• TB lớn - Large Cell

http://www.onclive.com/publications/Oncology-live/2013/January-2013/Targeting-Tumors-Early-Trials-Push-Novel-Agents-to-Forefront/2

• Khoảng 67% K phổi không TB nhỏ có ít nhất một đột biến gien

Các biến đổi phân tử trong K phổi tế bào tuyến

1. Mascaux C et al. Br J Cancer 2005;92:131–9; 2. Winton et al. N Engl J Med 2005;352:2589–97; 3. Eberhard et al JCO 2005;23:5900–9; 4. Pao et al. PLOS Medicine 2005 2(1): e17; 5. Pao et al. Nat Med 2012;18:349–51; 6. Kris et al. ASCO 2011

MAP2K1NRAS

ROS1 fusions

KIF5B-RETAKT1

PIK3CABRAF

HER2

ALKFusions

EGFR

KRAS

Unknown

Chẩn đoán phân tử giúp cải thiện kết quả điều trị cho BN K phổi tế bào tuyến giai đoạn muộn

Định hướng:- Có thể mở rộng đối với KP TB

vảy và KP KTBN giai đoạn sớm ?- Các phân tử dự báo kháng

thuốc- Các phương pháp chẩn đoán thế

hệ mới


Điều trị K phổiToàn diện – đa mô thức – phù hợp

1. Phẫu thuật2. Hóa chất3. Tia xạ 4. Hóa – Xạ đồng thời5. Điều trị nhắm đích6. Miễn dịch (vắc xin)7. Đốt u bằng vi sóng 8. Phương pháp hỗ trợ khác (Điện đông, nút mạch, …)9. Chăm sóc giảm nhẹ

THỰC HÀNH CHẨN ĐOÁN ĐÚNG,

CHỈ ĐỊNH CHƯƠNG TRÌNH ĐIỀU TRỊ


BỆNH VIỆN PHỔI TRUNG ƯƠNGTRUNG TÂM UNG THƯ PHỔI QUỐC GIA

MẠNG LƯỚI UNG THƯ PHỔI QUỐC GIA

DỰA TRÊN

MẠNG LƯỚI LAO VÀ BỆNH PHỔI


Hen phế quản

• Dịch tễ: Việt Nam # 5%, các lứa tuổi. Còn gây tử vong, phụ thuộc vào tiếp cận thuốc thiết yếu.

• Chẩn đoán: Ho, khò khè, khó thở, nặng ngực thành cơn hay xẩy ra về đêm và sáng sớm có thể hồi phục hoàn toàn tự nhiên hoặc do dung thuốc, lặp đi lặp lại nhiều lần, thường liên quan đến cơ địa dị ứng, thay đổi thời tiết hoặc những yếu tố gọi là dị nguyên

• Chẩn đoán trong cơn: Lâm sang, Đo cnhh với test HPPQ• Chẩn đoán ngoài cơn: Tiền sử, mô tả cơn hen, test kich thích PQ• Chẩn đoán phân biệt: hen tim, COPD,

• Điều trị: Hoàn toàn có thể kiểm soát được hen, điều trị dự phòng lúc không có cơn đó chính là điều trị kiểm soát – điều trị cơ bản. Nhận biết cơ hen và xử trí kịp thời để tránh tử vong.

• Cắt cơn• Dự phòng: Đánh giá, khởi đầu, nâng bậc, giảm bậc, ngừng và theo dõi

• Hướng dẫn VNAC của HỘI LAO VÀ BỆNH PHỔI VIỆT NAM


Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính - COPD• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (gọi tắt theo tiếng Anh: COPD – Chronic Obstructive Pulmonary

Disease) là một bệnh thường gặp có thể phòng và điều trị được, đặc trưng bởi sự tắc nghẽn lưu lượng khí thở ra có tính dai dẳng, tiến triển liên quan đến một quá trình viêm mạn tính của phổi dưới tác động của ô nhiễm khói bụi. Các đợt cấp và các bệnh lý phối hợp có vai trò rất quan trọng làm lên bức tranh tổng thể về mức độ nặng của mỗi người bệnh

• Dịch tễ: Việt nam • Nhóm tuổi 15+: 2,2%, nam: 3,5%, nữ: 1,1; nông thôn: 2,6%, thành thị 1,9%, miền núi 1,6%; Miền Bắc: 3,1%,

miền Trung: 2,3%, miền Nam: 1,0%.• Nhóm tuổi 40+: 4,2%, nam: 7,1%, nữ: 1,9%; nông thôn: 4,7%, thành thị 3,3%, miền núi 3,6 %; Miền Bắc:

5,7%, miền Trung: 4,6%, miền Nam: 1,9%.

• Lâm sàng: Ho, khạc đờm, khó thở, tăng dần

• Chẩn đoán: Đo CNHH với test HPPQ âm tính (Gaensler <0.7 sau test

• Điều trị:• Đợt cấp: Thuốc giãn phế quản, Corticoides toàn thân, Kháng sinh, Oxy, thông khí hỗ trợ• Giai đoạn ổn định: Theo giai đoạn, thể lâm sang• Điều trị các bệnh lý phối hợp

• Dự phòng: Thuốc lá, điều trị dự phòng đợt cấp

• Hướng dẫn: VNAC của HỘI LAO VÀ BỆNH PHỔI VIỆT NAM


Viêm phổi• Viêm phổi cộng đồng (CAP)• Mắc phải tại cộng đồng• Chẩn đoán lâm sàng• Chẩn đoán vi sinh, những điểm lưu ý• Điều trị kinh nghiệm• Điều trị theo KSĐ• Thách thức trong kỷ nguyên kháng kháng sinh – chiến lược dự trữ KS

• Viêm phổi bệnh viện (HAP)• Mắc phải tại cộng đồng• Chẩn đoán lâm sàng• Chẩn đoán vi sinh, những điểm lưu ý• Điều trị kinh nghiệm• Điều trị theo KSĐ

• Viêm phổi liên quan thở máy (VCAP) • Viêm phổi liên quan chăm sóc y tế (HCAP)• Vấn đề giám sát vi khuẩn đường hô hấp và tính kháng kháng sing• Hướng dẫn của HỘI LAO VÀ BỆNH PHỔI VIỆT NAM


GHÉP PHỔI• Tại sao phải ghép phổi tại Việt Nam – mục tiêu kép

1. Kéo dài cuộc sống cho người bệnh 2. Để ghép được phổi, toàn bộ hệ thống chuyên ngành đã được nâng lên

ngang tầm khu vực và quốc tế, vì vậy phục vụ được cho nhiều người bệnh (“dịch vụ kỹ thuật ngoại – giá nội”)

• Thế giới• Việt Nam

CHỈ ĐỊNH GHÉP PHỔI (1983 - 4/2012)

Adults ILD / IPF

BAC

PAH

CF

Eisenmenger's

COPD /Emphysema

ReTx

Other

NGƯỜI LỚN

TRẺ EM

SỐ TRUNG TÂM GHÉP PHỔI TRÊN THẾ GIỚI

5439

2316

728

70

10

20

30

40

50

60

1-4 5-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50+

Average number of lung transplants per year

Num

ber o

f cen

ters

0

4

8

12

16

20

24

Number of centers Percentage of transplants

Perc

enta

ge o

f tra

nspl

ants

ISHLT 2011ISHLTJ Heart Lung Transplant. 2011 Oct; 30 (10): 1071-1132

June 2008

Dec 2008

HELP II TRIAL CLINICAL TRANSPLANTATION OF EX VIVO

PERFUSED LUNGSN=52 transplants to date

Toronto General Hospital OR


VTN NLH – UCSF USA


VIỆT NAM


CÂU HỎI ĐẶT RA CHO GS MARC STERN: IS LUNG TRANSPLANTATION POSSIBLE TO PERFORM IN YOUR HOSPITAL?


BỆNH VIỆN PHỔI TRUNG ƯƠNG

TRUNG TÂM GHÉP PHỔI

MẠNG LƯỚI GHÉP PHỔI DỰA TRÊN

MẠNG LƯỚI LAO VÀ BỆNH PHỔI


SUY NGẪM – PHÁT TRIỂN 1. BỆNH VIỆN PHỔI TRUNG ƯƠNG 2. CHƯƠNG TRÌNH CHỐNG LAO QUỐC GIA3. HỘI LAO VÀ BỆNH PHỔI VIỆT NAM 4. BỘ MÔN LAO VÀ BỆNH PHỔI – ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI5. BỘ MÔN LAO VÀ BỆNH PHỔI – CÁC TRƯỜNG ĐH

CHUYÊN NGÀNH LAO VÀ BỆNH PHỔI VIỆT NAM

Chúng ta cần điều gì ? Phát triển (đỉnh cao)

Dựa vào đâu (nền tảng) ? Cán bộ - cơ sở hạ tầng kỹ thuật Bằng cách nào ? Chuẩn và chuẩn hóa

Khi nào ? Ngay và liên tục

HỢP TÁC – HỘI NHẬP


PHÁT TRIỂN

Hãy nêu cao ngọn cờ chuẩn mực mà ở đó sự thông thái và trung thực có thể hướng đến và hội tụ !

ĐOÀN KẾT, NĂNG ĐỘNG, ĐỂ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG

1. dinh huong chuyen nganh lao và benh phoi

Health & Medicine