ตรวจเอกสาร 1.สารรมควน

1.1 ความหมายของสารรมควน สารรมควน หรอ Fumigant เปนสารทท าอนตรายตอแมลง และศตรพชโดยกาซทระเหย

ออกมาจะมพษอยางเฉยบพลนตอระบบหายใจจงสามารถน ามาใชประโยชนเพอควบคมหรอก าจดแมลง หน รวมถงสตวทอยในดน ทท าใหตนไมเกดโรครากปม สารเหลานมคณสมบตเปนกาซขณะทใชงานจงสามารถแพรกระจายเขาไปในบรเวณทตองการควบคมไดทวไปโดยทสารเคมก าจดศตรพชทวไปเขาไมได ไดแกบรเวณทเกบเมลดพนธ หรอ ผลผลตทางการเกษตรตางๆ บรเวณทางเดนของหน เปนตน การใชสารรมควนเปนวธทมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงเมอมแมลงระบาดในโรงเกบ ขอดคอ ไมมสารพษตกคางเหลออย ขอเสย คอ เนองจากไมมสารพษตกคางจงไมอาจปองกนแมลงในระยะยาวได ดงนนเมอตองการปองกนการกลบมาระบาดของแมลงอก จงจ าเปนตองใชมาตรการอนๆ รวมทงการใชสารเคมฉดพนบรเวณรอบๆโกดงดวย สารทน ามาใชท าเปนสารรมควน อาจอยในลกษณะของเหลวทกลายเปนไอ ของแขงทปลอยกาซออกมาโดยอาศยปฏกรยาเคม หรอเปนกาซทบรรจในกระบอกหรอหลอดฉดยา อาจเกดอนตรายตอผ ใชเนองจากความเปนพษเฉยบพลนโดยสดดมกาซเหลานเขาไปสารทน ามาใชในลกษณะของแขงหรอของเหลว กอาจกอใหเกดอนตรายได โดยการกนหรอการดดซมเขาไปทางผวหนง (กญญา, 2548)

2. สารทใชในการรมควน 2.1 คณสมบตและการปองกนรกษา

ผ ใชสารรมควนควรเปนผ มความร และความเขาใจเกยวกบวธการใชอยางละเอยด มการปองกน และทราบถงอนตรายทจะเกดขน หากเกดอบตเหตระหวางการใชงาน ใหรบน าผ ปวยสงแพทยทนท ในทนจะกลาวถงชนดของสารรมควน อาการพษ เนองจากการไดรบสารรมควนนนๆ การปองกน และการรกษาโดยแพทย

สารเคมทมคณสมบตในการรมควนไดแก อครโลไนทรล (Acrtlonitrile), คารบอนเตตราคลอไรด (Carbon tetrachloride), คลอโรพครน (Chloropicrin), เอทธลนโบรไมด (Ethylene dibromide), เอทธลนออกไซด (Ethylene oxide) ดงตารางท 1,2,3 และ 4 เปนตน

ตารางท 1 สารรมควนชนดฟอสฟน (ระบบฐานขอมลสารเคมและมลพษจากโรงงานอตสาหกรรมจงหวดสระบร, 2007)

สารรมควน อาการพษ การปองกนและรกษา ฟอสฟน (Phosphine, H3P) เปนกาซคลายกลนปลาเนา ไดจากอลมนมฟอสไฟด (Aluminum phosphide) ซงมลกษณะเปนผลกสเทาด าหรอเหลองคล า ท าปฏกรยากบความชนในอากาศ

การกนหรอสดดม จะเกดอาการปวดฟน ขากรรไกร บวม มการตายของเนอเยอบรเวณกระดกขากรรไกรลาง คลนไส อาเจยน ไอ ออนเพลย เบออาหาร น าหนกลด เมดเลอดแดงนอยกวาปกต ตวเหลอง ชากลามเนอไมประสานกน หายใจล าบาก ปดบวมน า หวใจเตนผดปกต ชกและอาจตายภายใน 4 วน หรอ อาจจะ 1-2 สปดาห

สงเกตระดบของกาซในอากาศตลอดเวลา หลงเลกงานตองอาบน าเปลยนเสอผาเปนประจ าและควรตรวจฟนบอยๆ

การรกษา

- ยายผ ปวยออกจากบรเวณทมกาซ

- ใหออกซเจนเพอชวยในการหายใจ

- ลางทองดวยน า 5-10 ลตรให 10 % (Calcium gluconate 10 มลลลตร เพอการรกษาระดบ Calcuim ในซรม

- ให 5 % Glouose 1-4 ลตร ทกวนจนสามารถกนอาหารได

-รกษาเนอเยอบรเวณขากรรไกรดวยการผาตด

- หากถกบรเวณขากรรไกรดวยการผาตด

ตารางท 2 สารรมควนชนดเมทธลโบรไมด (ระบบฐานขอมลสารเคมและมลพษจากโรงงานอตสหกรรมจงหวดสระบร, 2007)

สารรมควน อาการพษ การปองกนและรกษา เมทธลโบรไมด (Methyl bromide,CH3Br) เปนกาซไมมส ไมมกลน เมอเขาสรางกายจะเกดไฮโดรไลซ ไดเมทธลแอลกอฮอล และ อนมลโบรไมด

การสดดมหรอซมเขาทางผวหนงจะเกดอาการคลนไส อาเจยน ทรงตวล าบาก ออนเพลย อมพาต ปสสาวะนอยกวาปกต เนองจากไตบกพรองความคดสบสน ความดนต า ชก ปอดบวมน า ตาย หากถกผวหนงจะระคายเคองเปนเมดตมพอง

การสวมหนากากไมสามารถน ามาใชปองกนไดเนองจากเมทธลโบรไมดสามารถซมผานผวหนงไดดและรวดเรว เมอจะใชจงจ าเปนตองมเครองจายทปลอดภย

การรกษา

- ยายผ ปวยจากบรเวณทมกาซ

-สงเกตอาการภายใน 48 ชวโมง

-ใหออกซเจนเพอชวยในการหายใจ

-ให Diazepam ควบคมการชก

-ให Sodium bicarbonate ทก 6-12 ชวโมง เพอรกษาอาการไอ

-ถาจ าเปนตองรกษาอาการพษของเมทธลแอลกอฮอลดวย

ตารางท 3 สารรมควนชนดไฮโดรเจนไซยาไนต (ระบบฐานขอมลสารเคมและมลพษจากโรงงานอตสหกรรมจงหวดสระบร, 2007)

สารรมควน อาการพษ การปองกนและรกษา ไฮโดรเจนไซยาไนด (Hydrogen cyanide, HCN) เปนกาซไมมส ไดจากแคลเซยมไซยาไนด (Calcium cyanide) ซงเปนผลกหรอเปนผง สลายตวดวยความชนในอากาศ

การกนหรอสดดมอาจท าใหหมดสต ชก และตายภายใน 1-15 นาท หากไดรบในปรมาณทต า โดยการกน สดดมหรอเขาทางผวหนง อาจท าใหเวยนศรษะ หายใจเรว อาเจยน หนาแดง ชพจรเตนเรว อาเจยนหนาแดง ชพจร หมดสต ชก และตายภายใน 4 ชวโมง

คนสวนใหญไมสามารถตรวจสอบกลนของไซยาไนดไดควรมชดส าหรบการรกษาแบบฉกเฉน ประกอบดวยหลอดบรรจยาฉด คอ

Amyl nitrile 0.2 มลลลตร

3% Sodium nitrile 10 มลลลตร

มกระบอกฉดยาและเขมสามารถหยบมาใชไดทนททมการใชไซยาไนด

การรกษา

- ใหดม Amyl nitrile ทกๆ 5 นาท เมอความดนเลอดต ากวา 80 มลลเมตรปรอท ใหหยดดมทนท

-ใหออกซเจนชวยในการหายใจ

-สารแกพษไซยาไนดมกเปนพษควรใชดวยความระมดระวง

ตารางท 4 สารรมควนชนดคารบอนไดซลไฟด (ระบบฐานขอมลสารเคมและมลพษจากโรงงานอตสหกรรมจงหวดสระบร, 2007)

สารรมควน อาการพษ การปองกนและรกษา คารบอนไดซลไฟด (Carbon disulfide, CS2) เปนของเหลวตดไฟไดด หากกลนใหบรสทธ จะมกลนออนๆ ถาไมบรสทธจะมกลนเหมน เผาไหมไดกาซคารบอนไดออกไซดกบซลเฟอรไดออกไซด

การกนหรอสดดม อาจท าใหเคลบเคลม แลวหงดหงด กระวนกระวาย ระคายเคอง เยอบเมอก คลนไส อาเจยน ปวดศรษะ กดการหายใจขาดสตสมปชญญะ สนกระตก ชกและตาย หากถกผวหนงจะเกดไหมแดง แสบ แตก และ ลอก

กลนของคารบอนไดซลไฟดไมสามารถเตอนผใชไดเนองจากผใชจะสญเสยการไดกลนอยางรวดเรว คนงานจงควรมการสบเปลยนงานระหวางงานทเคยสมผสกบงานทไมตองสมผส ตองสวมหนากากเมอเขาไปปฏบตงาน ทเคยสมผสกบงานทไมตองสวมหนากากเมอเขาไปในบรเวณทมคารบอนไดซลไฟดสง

การรกษา

-ใหออกซเจนเพอชวยการหายใจ

-ใหสารละลายอมตวของ Sodium bicarbonate เพอลดกรดในกระเพาะอาหาร และปองกนการเกดกาซไฮโดรเจนซลไฟด (Hydrogen sulfide) ซงเปนกาซพษ

- ใหสารแกพษคอ Amyl nitrile และPyridine หรอ 10 % Urea

2.2 เมทธลโบรไมด ( Methyl bromide)

2.2.1 คณสมบต (Properties)

เมทธลโบรไมดเปนแกสไมมส ทความเขมขนต าไมมกลน ความเขมขนสงจะมกลนคลายคลอโรฟอรม (chloroform) หรอมกลนหอมหวาน ( sweetish odor) และไมตดไฟ ซงจดอยในกลมกาซพษ

สตรโมเลกล CH3Br

สตรโครงสราง

ชออนๆ : bromomethane , monobromomethane , Embafume , Isobrome , Rotox

2.2.2 การใช (Uses)

o ใชเปนสารปองกนก าจดศตรพชและสตว ประเภทสารรมควน (fumigant) ในดน ธญพช โกดง และเรอและใชเปนสารก าจดไร (acaricide)

o ใชในอตสาหกรรมโดยเปน methylation agent ในการสงเคราะหสารอนทรยในการสกดน ามนจากเมลดพช ดอกไมและใชเปน intermediate ในการผลตยา

o สมยกอนใชเปนสารใหความเยน (refrigerant) และใชดบเพลง แตปจจบนไมนยมเนองจากมพษ อาจท าใหตายไดหากไมมการระบายอากาศทเพยงพอ

o ผลตภณฑบางชนดอาจมการเตม chloropicrin ความเขมขนรอยละ 2 ลงไปเพอเปนสารเตอนภย เนองจากเมทธลโบรไมดไมมกลนและไมกอใหเกดการระคายเคองในทนท

2.2.3 การเขาสรางกาย (Human exposure)

เมทธลโบรไมดเขาสรางกายไดทงทางการหายใจ ผวหนงและการกน สวนใหญจะไดรบทางการหายใจและทางผวหนง สารนจะถกดดซมโดยเนอเยอ mucous membrane ของทางเดนหายใจตอนบน ตา และผวหนง

2.2.4 การเขาสสงแวดลอม (Pathways into the environment)

เมทธลโบรไมดพบไดในสงแวดลอมทกแหง ทงน าและอากาศ คอพบในน าดม น าทะเล และบรรยากาศชน troposphere เมทธลโบรไมดมความดนไอสงจะระเหยเขาสบรรยากาศไดรวดเรวจะแพรกระจายเขาสชนtroposphere และเกด photo oxidation โดยท าปฏกรยากบ hydroxyl radical เกด bromide atom และ inorganic bromide ซงจะกลบเขาสพนโลกโดยน าฝน น าคางหรอหมะ สวนทไมไดท าปฏกรยาจะกระจายเขาสชน stratosphere ซงจะเกด photodissociationเมอลงสแหลงน า เมทธลโบรไมดจะเกดการแตกตว (hydrolysis) ครงชวต (half life) ของการแตกตวในน าท pH 7 และ 25 ๐C คอ 20 วน สารนสามารถระเหยการเปนไอเขาสบรรยากาศไดแตไมพบวาเมทธลโบรไมดมการสะสม (bioaccomulation) และการเปลยนแปลง (biotransformation) ในสงมชวต เมอเขาสดน เมทธลโบรไมดจะท าปฏกรยากบดนหรอสารอนทรย ให bromide ion ในการใชสารนรมควนดน พบความเขมขนในอากาศลดลงจาก 200สวนตอลานสวน เหลอ 4 สวนตอลานสวน ในเวลา 5 วน

2.2.5 ความเปนพษ (Toxicity)

สงมชวตในน า

การศกษาความเปนพษของ เมทธลโบรไมด สวนใหญมกรายงานอยในรปของ กลมฮาโลมเธน (halomethane)

- สตวน าจด ไดรบพษเฉยบพลนจากสารกลมฮาโลมเธน ทความเขมขน 11,000 ไมโครกรม/ลตร

- สตวทะเล ไดรบพษเฉยบพลนและเรอรงจากสารกลมฮาโลมเธน ทความเขมขน 12,000 และ6,400 ไมโครกรม/ลตร ตามล าดบ

- สาหราย มปรมาณลดลงเมอไดรบสารกลมน ทความเขมขน 11,500 ไมโครกรม/ลตร

สตวทดลอง

- ความเปนพษทางการหายใจ

o ความเขมขนต าสดทท าใหหนตายจากการหายใจ (Inhal LC50 rat) ในเวลา 1 ชวโมง เทากบ 3,120 สวนตอลานสวน

o ความเขมขนต าสดทท าใหกระตายตายจากการหายใจ (Inhal LC50 rabbit) ในเวลา 1 ชวโมง เทากบ 6,425 สวนตอลานสวน

o ความเขมขนต าสดทท าใหหนตะเภาตายจากการหายใจ (Inhal LC50 guinea pig) ในเวลา 9 ชวโมง เทากบ 3,000 สวนตอลานสวน

- ความเปนพษโดยการกน

ความเขมขนทท าใหหนตายโดยการกน (LD50 rat) นอยกวา 100มก./กก. และมรายงานวาหนทรบสารโดยการกนในปรมาณ 50 มก./กก.ตอวนเปนเวลา 90 วน เกดมะเรงของกระเพาะอาหารสวนหนา (fore-stomach) เมอไดรบในปรมาณ 2-10 มก./กก. พบการระคายเคองของอวยวะและไดรบในปรมาณ 0.4 มก./กก. ไมพบวากอใหเกกอนตราย

มนษย

เมทธลโบรไมดเปนกาซทท าความระคายเคองตอปอดและเปนพษตอระบบประสาท (neurotoxin) และท าใหเสพตด (narcotic) ทความเขมขนสง

- อาการทไดรบพษจากเมทธลโบรไมด

o ระยะสน ท าใหปวดศรษะ วงเวยน คลนไส อาเจยน มองไมชด พดพนกนและชก ถาไดรบความเขมขนสงอาจไมไดสตและตายได นอกจากนอาจระคายเคองตอปอด ท าใหไอเปนเลอด เจบอก หายใจขดและท าลายไต อาการทเกดขนตอปอดอาจแสดงออกชา สวนผวหนงอาจเกดผนแดงจนถงผผองและไหม อาการไดรบพษดงกลาวอาจแสดงออกหลงเวลาผานไป 2-3 ชวโมงถง 2-3 วน

o ระยะยาว จะท าลายระบบประสาทสวนกลางท าใหมองไมชดพดพนกน แขนขาชา สบสน สน และไมไดสต อาการไดรบพษอาจหยดภายใน 2-3 วน หรอหลายเดอน

หลงจากทไมไดรบสาร โดยปกตรางกายจะฟนคนสภาพเดมได เมทธลโบรไมดไมจดเปนสารทกอใหเกดมะเรงในมนษย

2.2.6 เมตาบอลซม (Metabolism)

เมอหนหายใจเอาสารเมทธลโบรไมดเขาไป สารจะเมตาบอไลตอยางรวดเรวและสามารถขบออกจากรางกายไดอยางรวดเรวและสามรถขบออกจากรางกายไดหมด โดยออกมาในรป CO2 เปนสวนใหญ ปรมาณการขบออกจะสมพนธกบปรมาณทดดซมเขาสรางกายอยางเปนเสนตรง แตถาไดรบในปรมาณทเพมขนอตราการขบออกจะคงท ครงชวต (haft life) ของโบรไมดในรางกายเทากบ 300 ชวโมง

2.2.7 การเกบตวอยางและการวเคราะห (Sampling/analysis)

ตวอยางอากาศ

ใช absorption tube หรอ charcoal tube ขนาดตวอยางต ากวา 11 ลตร อตราสงสดในการเกบตวอยาง 1,000ลบ.ซม./นาท และ desorption carbon ดวย disulfide (CS2) วเคราะหดวย gas chromatography (วธของ NIOSH) หรอใช commercial thermal conductivity meter

ตวอยางน า

ใช inert gas purge วเคราะหโดย gas chromatography โดยใช halide specific detection (วธการของEPA ท 601 ) หรอใช gas chromatography และ mass spectrometry (วธการของ EPA ท624)

2.2.8 มาตรการดานความปลอดภย (Safety measure)

การปองกนสวนบคคล

ผ ทท างานเกยวของกบเมทธลโบรไมด ตองใชเครองปองกนตางๆเชน ถงมอ เครองปองกนอนตรายจากการหายใจหรอหนากากกนพษ แวนตานรภย ปองกนสรเคมกระเดน (splash-proof safety goggles) เครองปองกนอนตรายจากการหายใจจ าเปนตองใชเมอเขาไปในบรเวณทซงใชสารโดยเฉพาะ เชน tank , closed vessels และในกรณเกดฉกเฉน การเลอกใชขนอยกบความ

เขมขนของสาร ในกรณอพยพ ใหใชหนากากปองกนกาซ ชนดไอสารอนทรย หรอชนด SC (self-contained breathing apparatus)

การท างาน

- การเตรยมความปลอดภย ขนกบลกษณะการใชงานดงน

o ใชเปนสารรมควนในทางเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ใหมการระบายอากาศทวไป ตดดควนและเครองปองกนสวนบคคล

o ใชใน sterilization ในการควบคมศตรพชของผลไม ผก ผลตภณฑนม ธญพช ใหมการระบายอากาศทวไปและตดดควน

o ใชในการสงเคราะหสารอนทรย ใหมการระบายอากาศทวไปและตดดควน

การเกบรกษา

เกบไวในททมอากาศถายเทและอากาศเยน หางจากแสงแดดและแหลงตดไฟ รกษาอณหภมหองไมใหเกน40๐C และปองกนการกระแทกหรอลม หามเกบไวใกลสารออกซไดซรนแรง

การดบเพลง

เมทธลโบรไมดอาจท าใหเกดไฟไหมหรอระเบดไดเมอไดรบความรอน เมอเกดไฟไหมควรน าสารเคมออกนอกบรเวณ สารนนอกจากจะมพษโดยตวของมนเองแลว เมอไดรบความรอนอาจปลอยกาซพษของ ไฮโดรเจนโบรไมด และคารบอนไดออกไซด ดงนนการดบเพลงจงตองใสเครองปองกนโดยเฉพาะและตองอยเหนอลมเครองดบเพลงทใชขนกบขนาดของไฟ คอไฟขนาดเลกใชสารเคมแหง คารบอนไดออกไซด น าหรอโฟม สวนไฟขนาดใหญใชน าและโฟม

2.2.9 การตรวจสขภาพ การปฐมพยาบาล และการรกษา (Health examination,first aids and treatment)

การตรวจสขภาพ

ผ ทท างานเกยวของกบสารเมทธลโบรไมด ควรตรวจสขภาพกอนเรมท างานเพอเปนขอมลในการตรวจสขภาพ ระบบทควรตรวจคอ ระบบประสาท ระบบหายใจและระบบผวหนง ควรมการ

เอกซเรยปอดและตรวจสขภาพการท างานของปอดทก เนองจากสารนท าลายปอด และควรตรวจสขภาพทก 6 เดอน

การปฐมพยาบาล

น าผ ทไดรบพษไปยงทมอากาศบรสทธ ถาจ าเปนตองชวยหายใจ ถอดเสอผาออก ลางตาดวยน าและอาบน าดวยสบ ถากนเขาไปใหท าใหอาเจยนดวยน าเกลอ หามท าใหผ ทไมไดสตอาเจยน ในกรณทเกด frostbite(โรคหมะกด) หามถอดเสอออกลางผวหนงดวยน าปรมาณมากหรอใชฝกบวฉด จากนนสงไปพบแพทย

การรกษา

รบคนไขเขาดอาการในโรงพยาบาล 2 วนเนองจากอาการไดรบพษเปนเวลานาน ใหออกซเจนถาจ าเปน ระงบความเจบปวดดวย barubitol , dimercaprol และตรวจสอบความสมดลของ electrolyte

2.2.10 การด าเนนการเมอสารตกหลนรวไหลและวธก าจด (Action for spill and disposal)

การหกหลนรวไหล

เมอเกดการหกหลนรวไหล ใหน าแหลงตดไฟทกประเภทออกจากบรเวณ ระบายอากาศบรเวณดงกลาว พยายามหยดการรวไหลของของเหลวหรอกาซ หากรวดานลางของถงควรวางถงโดยการเอาดานบนลงเพอไมใหของเหลงไหลออกมา ในกรณทเปนถง cylinder และไมสามารถหยดการรวไหลได ใหน าถงไปวางในทโลงจนกวากาซจะหมด ขณะเกดการรวไหลใหอพยพคนออกจากบรเวณ ผ ทเกยวของตองใชเครองปองกนอนตรายจากการหายใจประเภท self - contained breathing apparatus สารเคมทรวไหล ถามปรมาณนอยใหดดซบดวยกระดาษช าระหรอสารดดซบประเภท vermiculite แลวน าไปวางบนถาดเหลก แกว หรอพลาสตกใหระเหยหรอน าไปเผา และลางบรเวณทปนเปอน หากสารรวไหลมปรมาณมากใหดดซบดวยทรายผสมโซดาแอช (โซเดยมคารบอเนต) หรอสารดดซบประเภท vermiculite ผสมโซเดยมไบคารบอเนต ผสมใหเขากนตกใสกลองกระดาษน าไปก าจดตอไป สารทรวไหลและน าทมาจากการลางพนท อาจกอใหเกดกาซพษและกอใหเกดมลพษทางน าจงตองน าไปก าจด

การก าจด

- เผาในเตาเผาชนดเปด โดยใสเศษไม เศษกระดาษดานบน จดไฟเผาโดยอยหางจากเตาเผา และอยเหนอลม (สถานทเผาควรอยหางจากชมชน)

- ผสมสารละลายไวไฟแลวฉดพนเขาไปในเตาเผาอณหภมสง (incinerator) ทมการเผาซ า (afterburner) และมการดกสารเคมทเผาไหมไมหมดดวย alkali scrubber ถาอยในรปกาซใหใชวธการฉด (spray) เขาเตาเผา

2.2.11 มาตรการควบคม (Control measures)

ประเทศไทย

- มาตรฐานความปลอดภยในการท างาน

กรมแรงงาน กระทรวงมหาดไทย ก าหนดความเขมขนสงสดของเมทธลโบรไมดในบรรยากาศการท างานเทากบ 20 ppm. หรอ 80 mg/m3

- กากของเสย

ของเสยทมองคประกอบของตวท าละลายอนทรย ทมองคประกอบของฮาโลเจน (halogenatede organic solvents) จดเปนวตถอนตรายประเภทท 3 ซงไดแก วตถอนตรายทการผลต การน าเขา การสงออก หรอการมไวในครอบครอง ตองไดรบอนญาตจากกรมโรงงานอตสาหกรรม ตาม พ.ร.บ.วตถอนตราย พ.ศ.2535

- การควบคมอน ๆ

เมทธลโบรไมดจดเปนสารเคมทอยภายใตการควบคมของพระราชบญญตควบคมยทธภณฑ พทธศกราช 2476 การน าเขาตองขออนญาตตอพนกงานเจาหนาทกระทรวงกลาโหม

ตางประเทศ

- มาตรฐานความปลอดภยในการท างาน

มาตรฐานของ OHSA (the Occupational Safety and Health Administration) สหรฐอเมรกา ก าหนดปรมาณสารสงสดทยอมใหมได (ceiling value) ในบรรยากาศการท างาน เทากบ 20 ppm. หรอ 80 mg/m3

มาตรฐานของ ACGIH (the American Conference of Governmental Industrial Hygienists) ก าหนดคาความเขมขนเฉลยตลอดระยะเวลาการท างาน เทากบ 5 ppm. หรอ 20 mg/m3 และคาความเขมขนสงสดในชวงเวลาท างานระยะสน (ปกต 15 นาท) เทากบ 15 ppm. หรอ 60 mg/m3 โดยมการระบอนตรายทางผวหนง คาความเขมขนทเปนอนตรายตอชวตหรอสขภาพโดยทนท เทากบ 2,000 ppm. ซงหมายถงวา เมออพยพออกจากบรเวณทมสารความเขมขนดงกลาวภายใน 30 นาท จะไมปรากฏอนตรายตอรางกายทไมสามารถรกษาหรอกลบคนสสภาพเดมได

- มาตรฐานคณภาพน า

คาทยอมใหมไดในน าควรเปน 0 จากการประเมนความเสยงอนตราย พบวา ความเสยงอนตรายตอการเกดมะเรง เมอไดรบเมทธลโบรไมดจากน า ความเขมขน 1.9 g/l เทากบ 1/แสนคน

- มาตรฐานอาหาร

ประชาคมยโรปก าหนดปรมาณตกคางสงสดในพชโดยทวไป 0.1 mg/kg

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตและองคการอนามยโลกเสนอปรมาณตกคางสงสดดงน

o ถวและนท (ขณะน าเขา) 10 mg/kg o ธญพช (ขณะน าเขา) 2 mg/kg o ผลตภณฑจากธญพชทสแลว (ขณะน าเขา) 1 mg/kg o ขนมปงและผลตภณฑจากธญพช ผลไมแหง ถวและนท ขณะจ าหนาย 0.1

mg/kg

สหรฐอเมรกา ก าหนดให

-พชทเปนอาหารมนษยหลงการเกบเกยวแลวมเมทธลโบรไมดในรปโบรไมดอนนทรยระหวาง 5-240mg/kg

-พชอาหารสตวซงถาใชชนดทผสม chloropicrin และ propargul bromide มเมทธลโบรไมดในรปโบรไมดอนนทรยระหวาง 5-300 mg/kg

ปรมาณทมนษยสามารถกนเขาไปทกวนโดยไมกอใหเกดอนตรายในรปของโบรไมดอออนเทากบ 1 mg/kg

ความเสยงอนตรายจากการเกดมะเรงเมอไดรบเมทธลโบรไมด โดยการกนสตวน า (ไมรวมน า) ในระดบ 157 g/l เทากบ 1/แสนคน

- มาตรฐานอากาศ

สหภาพโซเวยตก าหนดความเขมขนในบรรยากาศ 0.02 mg/m3 (สงสดตอวน) หรอ 0.01 mg/m3 (เฉลยทงวน)

- กากของเสย

สหรฐอเมรกาก าหนดใหของเสยทมสารนจดเปนกากของเสยอนตรายตองขออนญาตและปฏบตตามเงอนไขในการขนสงเกบรกษาบ าบดและก าจด

(ฝายจดการสารพษกองมาตรฐานคณภาพสงแวดลอม,ส านกงานคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต, 2541)

3. สารออกฤทธจากพช

3.1 กระชาย

ชอวทยาศาสตร Boesenbergia rotunda (Linn.) Mansf., Boesenbergia pandurata (Roxb.) Schltr., Gastrochillus panduratus (Ridl.) Schltr.

ชอวงศ Zingiberaceae ชอองกฤษ Krachai ชอทองถน กะแอน, ขงทราย, จป, ซฟ, เปาะซอเราะ, เปาะส, ระแอน, วานพระอาทตย

ลกษณะทางพฤกษศาสตร กระชายเปนไมลมลก สงราว 1-2 ศอก มล าตนใตดนเรยกเหงา มรากอวบน าทรงกระบอก

ปลายแหลมจ านวนมากรวมตดอยทเหงาเปนกระจก ท าหนาทสะสมอาหารเนอในรากละเอยด สเหลอง มกลนเฉพาะกาบใบสแดงเรอ สวนทอยเหนอดนประกอบดวยโคนกานใบทเปนกาบหมซอนกน กาบใบมสแดงเรอๆใบใหญยาวรปลายแหลม ดอกเปนชอ แทรกอยระหวางกาบใบ กลบดอกสขาวหรอขาวอมชมพ ขยายพนธโดยใชเหงา กระชายชอบดนรวนปนทราย ไมชอบดนแฉะ ตองการแคปรมาณน าฝนตามธรรมชาต ฤดทเหมาะกบการปลกคอปลายฤดแลง

กระชายเปนพชสมนไพรทปลกตามบานเรอนทวไป สวนทใชเปนอาหารและยาในประเทศไทยคอเหงาใตดนและราก ในประเทศจนมรายงานการใชกระชายเปนยา ในประเทศเวยดนามใชกระชายในการปรงอาหาร ในประเทศไทยมพชทเรยกวากระชายอย 3 ชนด คอกระชาย (เหลอง) กระชายแดง และกระชายด า

กระชายเหลองและกระชายแดง เปนพชจ าพวก (genus และ species) เดยวกน แตเปนพชตางชนดกนและมฤทธทางยาตางกนเลกนอย โดยกระชายแดงจะมกาบใบสแดงเขมกวากระชายเหลอง สวนกระชายด า เปนพชวงศขงเชนกนแตอยในตระกลเปราะหอม มชอวทยาศาสตรวา Kaempferia parviflora Wall. Ex Bak.

นเวศวทยา ถนก าเนดในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ชอบทชนตามชายปา ในประเทศไทยปลกมากแถบ

นครปฐม ปทมธาน ราชบร (สธาทพ, 2548)

3.2 ขอมลทางวทยาศาสตร และรายงานเกยวกบฤทธของสารทมอยในกระชาย ขอมลทางวทยาศาสตรพบวา ในเหงากระชายมน ามนหอมระเหยแตพบในปรมาณนอย

(ราวรอยละ 1-3) น ามนหอมระเหยของกระชายประกอบดวยสารเคมหลายชนด เชน cineol,camphor, d-borneol และ methyl cinnamate น ามนหอมระเหยทพบสวนนอย ไดแก

d-pinene, zingiberene, zingiberone, curcumin และ zedoarin นอกจากน ยงพบสารอน ไดแก กลมไดไฮโดรซาลโคน boesenbergin A กลม ฟลาโวน ฟลาวาโนน และฟลาโวนอยด (ไดแก alpinetin, pinostrobin) และ pincocembrin และกลมซาลโคน (ไดแก 2, 4, 6-trihydroxy chalcone และ cardamonin)

องคประกอบทางเคมทไดเคยมรายงาน ดงภาพท 1

pinene, cineol, camphene , borneol , boesen -bergin A ;-thujene; -pinene; cam- phene; myrcene; limonene; 1,8 cineol; trans-ocimene; p-cymene; camphor;

linalool; nerol; -terpineol; borneol; geranial; gerani ol; benzyl acetone; methyl cinnamate

ภาพท 1 -3-carene (0.17), 2. -pinene (0.59), 3. camphene (4.35), 4. -myrcene

(1.00), 5. 1,8-cineol (8.55), 6. cis-ocimene (2.93), 7. trans--ocimene

(29.34), 8. -terpinolene (0.21), 9. linalool L(1.60), 10. camphor (19.02),

11. exo-methyl-campheniol (tr), 12. terpinen-4-ol (0.24), 13. -terpineol (0.11), 14. citral b (0.49), 15. geraniol (27.85), 16. citral a (0.04), 17. ethyl cinnamate (1.47) (Lawrence, BM. et a., 1971)

ฤทธแกปวดมวนในทอง แกทองอดเฟอ แกลมจกเสยด และขบลม

น ามนหอมระเหยของกระชายมฤทธบรรเทาอาการหดตวของกลามเนอ โดยเฉพาะอยาง

ยงกลามเนอของระบบทางเดนอาหาร กระชายสามารถฆาเชอแบคทเรย Escherichia coli (สนต, 2542) ซงเปนสาเหตของการแนนจกเสยด โดยกระชายมสาร pinostrobin และ panduratin A มฤทธฆาเชอแบคทเรยชนดนได (สนต, 2542) นอกจากนน กระชายสามารถลดการบบตวของ ล าไสหนตะเภา (Manyom N, Panthong A, 1992) และหนขาว (Apisariyakul A, Puddhasukh D, 1987) โดยกระชายมสาร cineole มฤทธลดการบบตวของล าไส (Haginiwa J et al., 1963) ซงเปนสาเหตการปวดเกรงได และกระชายยงมน ามนหอมระเหย ซงมฤทธขบลม (Ross MSF et al ., 1977)

ฤทธแกโรคกระเพาะ

งานวจยระหวางมหาวทยาลยมหดลและมหาวทยาลยแหงรฐอลลนอยสพบวา สารสกดรากกระชายและสาร pinostrobin มฤทธตานการเจรญของแบคทเรยกรมลบ ชอ Helicobacter pylori ซงปจจบนเปนทยอมรบวาเปนสาเหตของโรคกระเพาะอาหาร นอกจากน เมอใชสารสกดจากรากกระชายรกษาอาการแผลในกระเพาะอาหารในสตวทดลอง พบวาสารสกดดงกลาวนอกจากจะฆาเชอสาเหตของโรคแลวยงมฤทธลดการอกเสบของแผล ท าใหแผลหายเรวขน เนองจากมรายงานวาสาร pinostrobin จากพชตระกลพรกไทย (Piper methylsticum) มฤทธตานการอกเสบทงในระบบ COX-I และ COX-II จงอาจอธบายฤทธทเสรมกนไดดงกลาว

ฤทธแกตกขาว กลาก เกลอน

งานวจยจากมหาวทยาลยมหดลพบวา สาร pinostrobin มฤทธตานการเจรญของเชอราสาเหตโรคกลาก 3 ชนด คอ Trichophyton mentagrophytes, Microsporum gypseum และ Epidermophyton floccosum และตานการเจรญของเชอ Candida albican ซงเปนสาเหตของอาการตกขาว งานวจยทางวทยาศาสตรในครงนจงท าใหเกดความเชอมนในองคความรดานการแพทยแผนไทยอกครงหนง

ฤทธลดการอกเสบ

กระชายสามารถลดการอกเสบ (Tasneeyakul W,1984) โดยกระชายมสาร 5, 7-dimethoxyflavone มฤทธยบยงการสงเคราะห postaglandin (Tasneeyakul W, Panthong A,1984.) และ pinostrobin มฤทธยบยงการท างานของเอนไซม cyclooxygenase-2 (Bharmapravati S, et al., 2003.) ซงเปนสาเหตของการอกเสบได

ฤทธตานจลชพ

งานวจยจากประเทศกานาพบวา สาร pinostrobin จากรากและใบของตน Cajanus cajan มฤทธตานเชอ Plasmodium falciparum ซงเปนสาเหตของโรคมาลาเรย ในประเทศไทยงานวจยจากมหาวทยาลยสงขลานครนทรพบวา สารสกดคลอโรฟอรม และเมทานอลจากรากกระชายมฤทธตานการเจรญของเชอ Giardia intestinalis ซงเปนพยาธเซลลเดยวในล าไสกอใหเกดภาวะทองเสย ซงเปนปญหาอยางมากกบผ ปวยภมคมกนบกพรอง

งานวจยจากจฬาลงกรณมหาวทยาลยพบวา pinstrobin, panduratin A, pinocembrin และ alpinetin มฤทธตานแบคทเรยหลายชนด

กลไกในการยบยงการเจรญของจลนทรย ประสทธภาพในการยบยงการเจรญของจลนทรยของกระชายนนพบทงในสวนทเปนน ามน

หอมระเหย และน าทเหลอจากการสกดน ามน ส าหรบสารทมประสทธภาพซงอยในสวนของน ามนหอมระเหยและใประสทธภาพตอจลนทรย คอ อลฟา – ไปนน ลนาล เจอรานออล โอซมน

แคมเฟอร บารนออล และเมธลซนนาเมต สวนกลไกในการยบยงการเจรญของสารดงกลาวนยงไมแนชด(บญญต, 2527)

3.3 หลกฐานความเปนพษและการทดสอบความเปนพษ

การศกษาความเปนพษ

จาก hippocratic screening เมอใช 5, 7-dimethoxyflavone จากกระชายในขนาด 3 ก./กก. (10 เทาของขนาดรกษาการอกเสบ) พบพษต ามาก และไมพบการตายในหนถบจกร โดยท าการสงเกตใน 7 วน แตจะลดการหายใจ และอณหภมรางกาย เนองจากการกดประสาทสวนกลาง (Tasneeyakul W, 1984)

พษตอเซลล

สารสกดเมทานอลของกระชายความเขมขน 20 มคก./มล. เปนพษตอเซลล Raji (Murakami A, Kondo A, 1971)

ฤทธกอกลายพนธ

สารสกดรากกระชายกบน ารอนและน าในขนาด 0.5 ซ.ซ./แผน ไมมฤทธกอกลายพนธตอ B. Subtilis ทง 2 สายพนธ H-17 (Rec+) และ M-45 (Rec-) รวมทงเมอใชน าคนจากรากสดกไมมฤทธกอกลายพนธ (Ungsurungsie M, Suthienkul D, Paovalo C1982) แตจะเสรมฤทธของสาร amino-3, 8-dimethylimindazo (4, 5) quinoxaline ในการกอมะเรงในตบ ( Tiwawech D, Hirose M, 2000) นอกจากนสาร pinocembrin chalone, pinocembrin, cardamonin และ pinostrobin จากกระชายมฤทธตานการกอกลายพนธ (Nakahara K., 2001)

4. การสกดน ามนหอมระเหย

การสกดกลนหอมออกจากพชหอม ไดมการท ามาเปนเวลานานแลว โดยในสมยโบราณ จะนยมน าดอกไมหอมมาแชน าทงไว และน าน าทมกลนหอมนน ไปใชดมหรออาบ ตอมาไดมการพฒนาวธการสกดกลนหอม เพอใหไดกลนหอม หรอ น ามนหอมระเหยทมคณภาพ และปรมาณ

สงสด วธการดงกลาวนนมหลายวธ การทจะเลอกใชวธใดนน ตองพจารณาลกษณะของพชทจะน ามาสกดดวย วธการสกดน ามนหอมระเหย สามารถแบงออกไดดงน

การกลนโดยใชน า

วธนสามารถท าไดโดยใชอปกรณส าหรบการกลน เชน หมอกลน, เครองควบแนน และภาชนะรองรบน ามน วธการกคอ บรรจพชทตองการสกดน ามนหอม ระเหยลงในหมอกลน เตมน าพอทวม แลวตมจนน าเดอด เมอน าเดอดระเหยเปนไอ ไอน าจะชวยพาน ามนหอมระเหยทอยในเนอเยอของพชออกมาพรอมกนเมอผานเครองควบแนนไอน าและไอของน ามนหอมระเหยจะควบแนนเปนของเหลว ไดน ามนหอมระเหย และน า แยกชนจากกนส าหรบการกลนพชปรมาณนอยๆ ในหองปฏบตการ เราสามารถท าได โดยใชชดกลนทท าจากเครองแกว เรยกวา ชดกลนชนด Clevengerสวนการกลนพชปรมาณมาก ควรใชเครองกลนทมขนาดใหญขน อาจท าดวยเหลกสเตนเลส หรอทองแดง โดยอาศยหลกการเดยวกนการกลนโดยใชน าน มขอด คอ เปนวธทงาย อปกรณในการกลน ไมยงยากซบซอน และคาใชจายต า แตกมขอเสย คอ ในกรณทตองกลนพชปรมาณๆ ความรอนทใหสหมอกลนจะไมสม าเสมอตลอดทงหมอกลน พชทอยดานลางใกลกบเตา อาจเกดการไหมได ท าใหน ามนหอมระเหยทกลนได มกลนเหมนไหมตดปนมาอกทงการกลนโดยวธน พชจะตองสมผสกบน าเดอดโดยตรงเปนเวลานาน ท าใหองคประกอบทางเคมของน ามนหอมระเหย เกดการเปลยนแปลงไปบางบางสวน

การกลนโดยใชน าและไอน า

วธนมหลกการคลายกบการกลนโดยใชน า แตแตกตางตรงท ภายในหมอกลนจะมตะแกรงส าหรบวางพชไวเหนอระดบน า เมอใหความรอน โดยเปลวไฟ หรอไอน าจากเครองก าเนดไอน า (Boiler), น าภายในหมอกลน จะเดอดกลายเปนไอ การกลนโดยวธน พชทใชกลนจะไมสมผสกบความรอนโดยตรง ท าใหคณภาพของน ามนหอมระเหยดกวาวธแรก

การกลนโดยใชไอน า การกลนโดยวธน กคลายกบวธท 2 แตไมตองเตมน าลงในหมอกลน เมอบรรจพชลงบน

ตะแกรงแลว ผานความรอนจากไอน าทไดจากเครองก าเนดไอน า ไอน าจะชวยน ามนหอมระเหยในพช ระเหยออกมาอยางรวดเรววธนมขอด คอ เวลาทใชในการกลนจะสนกวา ปรมาณน ามนม

คณภาพ และปรมาณดกวา แตไมเหมาะกบพชทมลกษณะบาง เชน กลบกหลาบ เพราะไอน าจะท า ใหกลบกหลาบรวมตวกนเปนกอน น ามนหอมระเหยทอยในกลบกหลาบไมสามารถออกมา พรอมไอน าไดทงหมด ท าใหไดปรมาณน ามนหอมระเหยนอยลง หรอไมไดเลย การกลนน ามนกหลาบจงควรใชวธการกลนดวยน าจะเหมาะสมกวา

การสกดโดยใชตวท าละลาย การสกดน ามนหอมระเหยจากดอกไมทไมสามารถใชวธกลน โดยใชไอน าไดเนองจาก

องคประกอบของสารหอมระเหยในดอกไมจะสลายตวเมอ ถกความรอนสง ดงนนจงใชตวท าละลาย เชน เฮกเซน สกดน ามนหอมระเหยออกมา หลงจากนนจะระเหยไลตวท าละลายออกทอณหภมและความกดดนต า กจะไดหวน าหอม ชนด concrete

การสกดโดยใชไขมน (enfleurage) การสกดโดยใชไขมนเปนวธการสกดแบบดงเดม มกใชกบดอกไมกลบบาง เชนมะล

ซอนกลน โดยจะใชไขมนประเภทน ามนหมเกลยลงบนถาดไม แลวน า ดอกไมมาเกลยทบเปนชนบางๆ จนเตมถาด ตงทงไว 24 ชวโมง แลวเปลยนดอกไม ชดใหม ท าซ าประมาณ 7-10 ครง ไขมนจะดดซบสารหอมไวเรยกไขมนทดดซบ สารหอมนวา pomade หลงจากนนใชเอทธานอลละลายสารหอมออกจากไขมน น าไประเหยไลตวละลายออกทอณหภมและความกดดนต า จะไดหวน าหอมชนด concrete เมอแยกสวนทเปนไขมนออกโดยการน ามาละลายเอทธานอลแลว แชเยนเพอแยกสวนทเปนไขออก หลงจากระเหยไลตวละลายออกจะไดหวน าหอมชนด absolute ซงจดเปนหวน าหอมชนดดและราคาแพงทสด

วธบบ วธนมกใชกบเปลอกผลไมตระกลสม เชน สม มะนาว มะกรด น ามนหอมระเหยทไดจะม

กลนและคณภาพดนอกจากนยงมการสกดน ามนหอมระเหยจากดอกไมโดยใช คารบอนไดออกไซดเหลว โดยเรยกวธนวา Supercritical carbondioxide fluid extraction ซงเปน

เทคนคใหม เหมาะส าหรบการสกดสารทสลายตวงายเมอถกความรอนแตสญเสยคาใชจายมาก(สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย(วว.), 2005)

5. การแยกสารจากน ามนหอมระเหย

5.1 โครมาโทกราฟชนดผวบาง (Thin Layer Chromatography) โครมาโทกราฟชนดผวบางเปนเทคนคทนยมใชในการแยกสารธรรมชาต และเปนเทคนค

ทสามารถประยกตใชไดกบตวอยางหลายชนด มประสทธภาพสงในการแยก รวดเรว ราคาถก อกทงยงใชชปรมาณสารตวอยางเพยงเลกนอยเทานน โครมาโทกราฟชนดผวบางเปนเทคนคทสามารถน าเอามาประยกตใชในการตรวจสอบเอกลกษณและคณภาพของสารไดในการตรวจเอกลกษณ การใชสภาวะเดยวกน พชชนดเดยวกนยอมใหรปแบบของโครมาโทแกรมทเหมอนกน กลาวคกจ านวนจดส และรปรางงของจดทปรากฎบนแผนโครมาโทกราฟชนดผวบางจะเหมอนกน การไดรปแบบของชนดโครมาโทกราฟชนดผวบางทแตกตางกน อาจหมายถงการปนปลอมหรอเปนวตถดบคนละชนด นอกจากนหากควบคมปรมาณทใชและความเขมขนของจดอาจใชบอกปรมาณสารทท าการตรวจสอบอยางคราว ๆ ได

วสดรองรบในการท าโครมาโทกราฟชนดผวบาง ไดแกแผนกระจก แผนอะลมเนยมหรอแผนพลาสตก ตวดดซบทนยมใชเคลอบบนวสดรองรบไดแก ซลกาเจล (silica gel) อะลมนา(alumina) คเซลกวร(kieseguhr) และเซลลโลส (cellulose) การตรวจหาจดของสารทแยกบนแผนโครมาโทกราฟชนดผวบาง สามารถดภายใตแสงอตราไวโอเลตในกรณทใชแผนโครมาโทกราฟชนดผวบางทเคลอบดวย silica gel GF254 และม UV – fluorescent indicator การรมดวยไอของไอโอดนกจะท าใหเกดจดสเหลองปนน าตาลบนจดของสารทแยก ชวยใหเหนต าแหนงของสารไดชดเจนยงขน (วรรณทชา, 2545)