1

Les 2Psychische stoornissen

en strafbaar gedrag

2

Indeling

InleidingInleiding Psychiatrie, GGZ en rechtsbedelingPsychiatrie, GGZ en rechtsbedeling Psychische stoornissen in de wetgevingPsychische stoornissen in de wetgeving Internationale classificatiesInternationale classificaties Verklaringsmodellen Verklaringsmodellen BesluitBesluit

Video: ‘passionele moord’ (twee casussen van Video: ‘passionele moord’ (twee casussen van partnerdoding vrijgesproken door het gerecht)partnerdoding vrijgesproken door het gerecht)

3

1. Inleiding

Toledo: Slides en aanvullende tekstToledo: Slides en aanvullende tekst Hoofdstuk 2 van ‘Gerechtelijke psychiatrie’Hoofdstuk 2 van ‘Gerechtelijke psychiatrie’

CursusdienstCursusdienst Les 2 en aantal volgende lessen: het al dan Les 2 en aantal volgende lessen: het al dan

niet samengaan van psychische stoornissen niet samengaan van psychische stoornissen en strafbaar gedragen strafbaar gedrag

4

Inleiding: titel Hoofdstuk 2

ThemisThemis: in de Griekse mythologie, godin die de : in de Griekse mythologie, godin die de personificatie was van van orde en recht (Cfr. personificatie was van van orde en recht (Cfr. inkomhall van de Valk)inkomhall van de Valk)

AesculapiusAesculapius: Romeinse benaming van de Griekse : Romeinse benaming van de Griekse god van de geneeskunst (Gr. Asclepios)god van de geneeskunst (Gr. Asclepios)Esculaapteken, symbool van de medische Esculaapteken, symbool van de medische beroepen, gestileerde vorm van staf met slangberoepen, gestileerde vorm van staf met slang

Gedwongen huwelijkGedwongen huwelijk: twee zeer verschillende : twee zeer verschillende werelden die elkaar soms nodig hebbenwerelden die elkaar soms nodig hebben

5

Inleiding: al dan niet samengaan van psychische problemen (PS) en strafbaar gedrag (SG)

Twee fenomenen die al dan niet kunnen Twee fenomenen die al dan niet kunnen samengaan (Cfr. Casus 1 in les 1)samengaan (Cfr. Casus 1 in les 1)

Strafbaar gedrag (SG ipv sociale deviantie)Strafbaar gedrag (SG ipv sociale deviantie)

SG vs officieel geregistreerde criminaliteitSG vs officieel geregistreerde criminaliteit Vier mogelijkheden (Cfr. Schema in Vier mogelijkheden (Cfr. Schema in

Gerechtelijke psychiatrie p 28-22)Gerechtelijke psychiatrie p 28-22)

6

Inleiding: PS/SG

PS+PS+

SG+SG+

(PS-)(PS-)

SG+SG+

PS+PS+

(SG-)(SG-)

(PS-)(PS-)

(SG-)(SG-)

7

Inleiding: PS+SG

Samen aanwezig zijn betekent nog niet dat Samen aanwezig zijn betekent nog niet dat er een causaal verband bestaater een causaal verband bestaat

Bovendien: belangrijk onderscheidBovendien: belangrijk onderscheid-Lineaire causaliteit: A veroorzaakt B-Lineaire causaliteit: A veroorzaakt B-Circulaire causaliteit: A is medebepalend -Circulaire causaliteit: A is medebepalend

voor B en B is medebepalend voor Avoor B en B is medebepalend voor A Vaak multifactoriële bepaaldheidVaak multifactoriële bepaaldheid

8

2. Psychiatrie en geestelijke gezondheidszorg

vs rechtsbedeling

Twee zeer verschillende werelden, Twee zeer verschillende werelden, invalshoeken, taleninvalshoeken, talen

HoofddoelenHoofddoelen BasismodellenBasismodellen RelatieRelatie CausaliteitCausaliteit

9

a) Hoofddoelen

Gezondheid, welzijn van individuen in hun Gezondheid, welzijn van individuen in hun leefomgeving, context en de samenlevingleefomgeving, context en de samenleving

Indiduele vrijheid, zelfbeschikkingsrecht, publieke Indiduele vrijheid, zelfbeschikkingsrecht, publieke orde en veiligheid, sociale controle binnen de orde en veiligheid, sociale controle binnen de samenlevingsamenleving

Bijvoorbeeld in verband met druggebruikers, plegers Bijvoorbeeld in verband met druggebruikers, plegers van seksuele misdrijven …van seksuele misdrijven …

10

b) Basismodellen

SamenwerkingsmodelSamenwerkingsmodelHulpverlener en cliënt als bondgenoten samen Hulpverlener en cliënt als bondgenoten samen psychische problemen trachten te verhelpen, te psychische problemen trachten te verhelpen, te milderen en te voorkomenmilderen en te voorkomenTherapeutische alliantie, ‘working partnership’Therapeutische alliantie, ‘working partnership’

ConflictmodelConflictmodel: partij A versus partij B : partij A versus partij B SR: verdachte tegenover het Openbaar MinisterieSR: verdachte tegenover het Openbaar MinisterieBR: ene buger (of rechtspersoon) tegenover een BR: ene buger (of rechtspersoon) tegenover een andere, elk verdedigd door een eigen raadsmanandere, elk verdedigd door een eigen raadsmanTegensprekelijk debatTegensprekelijk debat (Cfr. Cursus Deel III) (Cfr. Cursus Deel III)

11

c) Relatie: asymmetrisch

Bijvoorbeeld bij een psychiatrisch Bijvoorbeeld bij een psychiatrisch deskundigenonderzoekdeskundigenonderzoek

Advies meestal tav onderzoeksrechterAdvies meestal tav onderzoeksrechter Beslissing door een onderzoeks- of Beslissing door een onderzoeks- of

vonnisgerechtvonnisgerecht

12

d) Causaliteit MultifactorieelMultifactorieel

Meestal zowel de psychische problemen als het Meestal zowel de psychische problemen als het strafbaar gedrag strafbaar gedrag

ZekerheidZekerheidKan de betrokkene Kan de betrokkene ja of neenja of neen zijn daden zijn daden controleren?controleren?

Ontoerekeningsvatbaar Ontoerekeningsvatbaar en en ontoerekenbaarontoerekenbaar(Cfr. Cursus Deel III)(Cfr. Cursus Deel III)

13

3. Psychische stoornissen in de wetgeving

Belangrijkste verwijzingen naar psychische Belangrijkste verwijzingen naar psychische problemen in wetgevingproblemen in wetgeving

KrankzinnigheidKrankzinnigheid (BSW Art 71) (BSW Art 71) Krankzinnigheid, ernstige geestesstoornis, ernstige Krankzinnigheid, ernstige geestesstoornis, ernstige

zwakzinnigheid zwakzinnigheid (Wet 1 juli 1964) (Wet 1 juli 1964) GeesteziekeGeestezieke (Wet 26 juni 1990 beteffende de (Wet 26 juni 1990 beteffende de

bescherming van de persoon van de geesteszieke)bescherming van de persoon van de geesteszieke)

Versus: Versus: psychische stoornispsychische stoornis (‘mental disorder’) (‘mental disorder’)

14

4. Internationale classificaties van psychische stoornissen

Taxonomie (classificatieleer)Taxonomie (classificatieleer) DSM IVDSM IV (APA, 1994) (APA, 1994)

Diagnostic and Statistical Manual of Mental Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth editionDisorders, Fourth edition

American Psychiatric AssociationAmerican Psychiatric Association ICD 10ICD 10 (WHO, 1992) (WHO, 1992)

International Classification of DiseasesInternational Classification of Diseases

World Health OrganisationWorld Health Organisation

15

5. Verklaringsmodellen Verschillende verklaringsmodellen Verschillende verklaringsmodellen

(Hfdst 1: p14-15 en (Hfdst 1: p14-15 en aanvullende tekst bij les 2aanvullende tekst bij les 2))Zowel de biomedische wetenschappen (Scheikunde, Zowel de biomedische wetenschappen (Scheikunde, natuurkunde…geneeskunde) als de gedrags- en sociale natuurkunde…geneeskunde) als de gedrags- en sociale wetenschappen (psychologie, sociologie, antropologie…wetenschappen (psychologie, sociologie, antropologie…geneeskunst)geneeskunst)

-Lichaam: biologische modellen-Lichaam: biologische modellen-Persoon: individueel psychologische modellen-Persoon: individueel psychologische modellen-Omgeving: psychosociale, sociale, ecologische -Omgeving: psychosociale, sociale, ecologische modellenmodellen

16

VerklaringsmodellenVerklaren en begrijpen

Biologische Biologische modellenmodellenErfelijkheidErfelijkheidNeurotransmittersNeurotransmitters

Individueel psychologischeIndividueel psychologische modellen modellenPsychodynamischPsychodynamischFenomenologischFenomenologischLeerpsychologischLeerpsychologisch

SocialeSociale modellen modellenMicro, meso en macrosociaalMicro, meso en macrosociaal

17

Verklaringsmodellen (vervolg)

Integrale biopsychosociale benaderingIntegrale biopsychosociale benadering

(L+P+O)(L+P+O)

Holistisch perspectiefHolistisch perspectief

Antropologische benaderingAntropologische benadering

--Algemene systemenbenaderingAlgemene systemenbenadering

--CrisisbenaderingCrisisbenadering

(onder meer stress-balans model)(onder meer stress-balans model)

18

Algemene systemenbenadering: Algemene systemenbenadering: (kleinschaliger) subsystemen en (grootschaliger) (kleinschaliger) subsystemen en (grootschaliger) suprasystemensuprasystemen

CelCel HersenenHersenen PersoonPersoon GezinGezin SamenlevingSamenleving

19

Crisisbenadering(Stress-balans model)Interactie tussenInteractie tussen DraagkrachtDraagkracht

KwetsbaarheidKwetsbaarheid DraaglastDraaglast

StressStress Sociale ondersteuningSociale ondersteuning

Relationeel netwerkRelationeel netwerk

20

6. Besluit

Psychische problemen: multifactorieel Psychische problemen: multifactorieel Strafbaar gedrag: multifactorieelStrafbaar gedrag: multifactorieel Verband tussen psychische problemen en Verband tussen psychische problemen en

strafbaar gesteld gedrag: zeer complexstrafbaar gesteld gedrag: zeer complex

21

Video: ‘passionele moord’

Twee casussen van Twee casussen van partnerdodingpartnerdoding met vrijspraak met vrijspraak door het Hof van Assisendoor het Hof van AssisenCasus 2: de man met de rode MercedesCasus 2: de man met de rode MercedesCasus 3: de bakker in het badCasus 3: de bakker in het bad

Art. 71 van BSWArt. 71 van BSW: : « Er is geen misdrijf wanneer de beschuldigde of « Er is geen misdrijf wanneer de beschuldigde of de beklaagde op het ogenblik van het feit in de beklaagde op het ogenblik van het feit in staat staat van krankzinnigheidvan krankzinnigheid was of wanneer hij was of wanneer hij gedwongengedwongen was was door een macht die hij niet heeft door een macht die hij niet heeft kunnen weerstaan kunnen weerstaan »»