SELÇUK ÜNlVERSİTESİ SELÇUK UNIVERSITY

1. MiLLETLERARASI MEVLANA · KONGRESi : FIRST INTERNATIONAL MEVLANA CONGRESS

TESLiGLER

PAPERS

3-5 ~;~s 1987

SELÇUK ÜNiVERSiTESi Y AYINLARI

SELÇUKLU ARAŞTIRMALARI MERKEZi Y AYINLARI

Tashih Edenler Correctors

Prof. Dr. Selçuk ÜNLÜ

Dnç. Dr. Muharrem ŞEN Yrd. Doç. Dr. Yüksel USLU Okutman Hasan İNAL Yrd. Doç. Dr. Mehmet TEKiN

(Almanca)

CFrancızca)

CİngiHzce)

Cİngilizc~)

<Türkçe)

Kapruk Resmi: Güner ÖZKAN Hat : Fevzi GÜNÜÇ

ISBN 975:. 448- 013 - 3

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ BASlMEVi 1988 - KONYA

: 51

: 3

The New York Public Library, The Research Libraries'de bulunan

MEVLANA İLE İLGİLİ ESERLERiN TANITILMASI

Müfide H. BAŞAlUR

Batı dünyasının; bu tabtr içine Amerika'da d~hildir. İslam ve İs­lam düıı.yasını tasavvuf penceresinden s•eyrettiği bilinen bir gerçek­tir. Bu olgu bizler içL.-ı fe'Vka·lade sevindirici olmakla birlikte, bazı :noktalara işaret etmekte fayda zarureti vardır.

Herşeyden önce şnnu :Pilmeli>yiz iki tasavvuf müsta;kil bir din de­ğil, İslŞ,m dininin mistik bir durumudur. Bir başka ifade ile, İslamın ı:ına kaynakları olan Kur' an ve hadis üzerine ya.pılmış mistik bir yo­rum ·ve İslam ıdindnin yaşanması ve yaşatılması ıhaTeketıidir.

Diğer dinlerden farklı olarak, Kur'an insanın akıl, beden ve gö­nül dünyasına aynı derecede önem vermektedir. Böyle o1unca İs­lam CVahiy'leril bir yandan hukuki, ahlaki, teolojik yorumlara ve bu yorumlardan oluşan kurumlara malzeme verirken, öte yandan; mistik ve moral, yorum ve kurumlara malZleme verrriektedir. Böyle olduğu içindir ki; İslamda şa~hsiyeti ile bütün değerleri temsH eden Peygamberlerin vefatından sonra, az önce saydığımız katagorilerin h·erbiri ayrı bir kurum halinde sistemleşti..

Mesela İslam Vaihiy'sinin hukuki daneleri; Fıkıh, teolojik done­i.eri; Kelam adı altında sistemleşir ve -kurumlaşırken, mistik-ruh{ doneleri tasavvuf adı altında kurumlaştı. işaret etmeik lazım ki, bu kurumlar içinde İsle,m Tarihi'nde en büyük mirasın sahibi tasavvuf oldu. Mevcut tesbitiere göre, dünya kütüphanelerinde hulunan İsla­mi eserlerin (yazma ve mı:ıtbu) yüzde yetmişden fazlası; doğrudan veya dalaylı tasavvufla ilgilidir.

Tebliğimizin arz edeceği literatür listesi de bunun bir delilidir.

İşare•t edeceğıim.ıiz iikmci temel nokta şudur: Tasavvufda bütün orguların sembol insanı, bir başka deyini1e; modern ve gaye, şahsi­yet Hz. Mulıammed'dir. Tasavvuf araştırmalarında bu gerçek göz

307

onlind:e buiund.urulmadıkça, varılacak bütün sonuçlar aldatıcıdır. Konumuz olan Mevlana bu gerçe~:

"BEN O SEÇK!İN MUHAMMED'İN AYAGININ TOZUYUM. BEN­DEN BUNUN DIŞINDA BİRŞEY NAKLEDENDEN ŞİKA YETÇİYİM" diyerek, ölümsüz bir ifadeyıe büründürmüştür.

Maalesef, bu temel espirinin, batılılar tara.fından yapılan etüd­lerde, özellikle Meovlana ile ilgili olan etüdlerde dikkate alındığını

söyleyebilecek durumda değiliz.

Konuya bu açıdan daha fazla eğilmeden, tebliğimizin esas he-define gelelim.

3Ö8

Tıebliğimizde yer alan eserleri iki ba.şlık altında sunacağız :

I - Mevlana'nın eserlerinin tercümesi olan çalışmalar.

U - MevlEma üzerine yapılmış etüdler.

I - Mevlana'nm ıeserl,erinin tercümesi olaüJ. çaılışmalar

A- Almanca

I. MEINKE a. Divani Şemsi Tebriz

II. HıEGNER a. Şey'h Celaleddin Rumi

III. GEORG ROSEN a. Mesnevi

IV. HUMMER PURGOTAL a. Mesnevi

V. HELMUT a. Mesnevi

B- Arapça.

VI. İSMAİL DEDEH a. Mesnevi

C - Fransızca

VII. ADRIEN MAISONNEVUE a. RÜ!baiyat

D - İngilizce

VIII. REYNOLD A. NICHOLSON

a. Divanı Şemsi Tebriz (1898)

b. Rumi, poet and mystic (1950)

c. Mesnevi (1927)

d. Mevlana CELALEDDiN RUMi'nin Mesnevisi

e. CELALEDiN RUMi MESNEVİ, bu eserler de­ğişik yıllarda ve üniv.ersitelerce yoeniden ba­sılarak tekrarlanmıştır.

New York Pu:blic Library Reference Departmen- Oriental Calleetion

Jalal al-Din Rumi, 1•207-11273 Jalal al-Din Rumi, 1207-[27e Aus dem Rol;ı.rfloetenbuch des Schelal seema selected from the Mathnavi; Dschelal ed-Din Rumi: übe:rıtragen or spiritual emplets, edited by Hu­von Walter von der Porten. Hellerau: sain Vo'iz al-Kashifi, 956 p. J. Hegner 11930 1155 p. go Bombay, n. d. 517403 A İ. Persian IAterature Schif·f Colection. transla:tor ORİENTAL ----------------

. Hammer-PurgstaU (Joseph von) M.Y,P.L. " DIV. Poetry I. Portem, Walter 1207-1273 von der. Aıpril 30 1193!1 Bericht über den zu Kaire 1'251 (1!865)

Jalal al-Din Rumi, 1207-ı127(3

The Parsian mystics. (v. 1.) Edited by F. Hadiand Davis. L-ondon. J. Murray 1907. lı05 p. 16 (The wisdom of the East ser.) For Parsian mystics, v. 2, see Jsmi

Jalal al-D!n Rumi, 1207-1'273 Mesnevi; · order, ·· Doppelverse des Sche'ich Mewıana Dschelal ed din Ruim, aus dem Persischen übertragen von Georg Rosen, mit einer Einlei­tung von Friedrich Rosen... -.. 1913 262 p. pl. 8 München : G. Müller

(M~isterwerke orientalischer Ltteraturen Bd. 1.).

Title-page in red and black Title within ornamental border.

ORIVENTAL DIV. 23368A ı:. Persian Literature Poetry 2. Rosen Georg, :1!8•20-9•1· translaıtor 3. Rosen, Frtedrich, 1•856 4. Series N.Y.P.L. January 10, 192!2

in secha Foliobanden erach1enenen türkisehen Commentar des Mesnewi Dschelaleddin Rumi's. (In Vienna. K. Akad d. Wiss. Sitzb Phil. hist. Cl. 1·851

Jalal al-Din Rumi, 1207-ıl'27·3

Masnavi i Ma'navi, the spiritual cou­paet3 of Maıulana Jalalu'd-Din Mu­hammed i Rumi, translated and ab­ridge by E. H. Whinfield London, 1•887 xxxü, 330 pp (Trübhers Oriental Se­ries) Second edition. London : K. Paul Trench, Trübner

Jalal al-Din Rumi, 1207-ılı2173

The Mesnevi (usuaıy· known as the Mesneviyi Sherif, or Holy Mesnevi) of Mevlana (our Lord) jel lu id. Din, Muhammed, Er-Rumi. Book the fd.rst .. Translated . and the poetry versified by James W. Redhouse Co, ııssı

London Trübner 4

XV, 185 p. 1-9. V, 270 p. <Trübner's Oriental Serica)

309

Jalal al-Din Rumi, ıt207-:l-273 Jalal al-Din Rumi, ı207-1273

Diwan pt 1.7 Jeheron L1•852 The Mathnavi, or Spiritual couplets, 'Schiff Calleetion . with an Arabic introduction and i:ts

Jalal al-Din Rumi, ıi207-tı273

Diwan of spiritual couplets, Teheran, ı•855: ııpL1L96.25.

·ııı9.90.1!02Jııı6.pp.

translation into Persino, a. p., n. d. 2ı2 p. Schiff Calleetion Pers'ion manuseript

Jalal al-Din Rumi 1207-ııı273

The seventh books of the Mathnavi Jalal al-Din Rumi Manawi Bombay, 1887 v.6 Translalion of the fifthe sixth lı09 p. Schiff Calleetion books. v.7 commentary on the firstze- ------------·----­cond books v.8 cornmentory on the Jalal al-Din Rumi 1·207-·ı27S third, fourth, fifthe sixth books, Khusalah-i mathnavi with indices to v.7-8, Iehran: Ohapakhanah bank>-i-'milli-

ı94·5 3Gıı p. 24 cm Jalal al:.Din Rumi, ı<207-'1!2·73. Extracts from mathnavi The Mathnavi. Persıion manuscsipt Pub, by authority of the ministry of containingfour ev1umns to the page. education. Written by Muhammed ibn Malımüd -J-a-la_l_a-l--D-ın-. -R-umı--,.-ı2_0_7 ___ 1_2_'l_i3-~--Shci.ik!h Ahmad Anüshtakin f.inished

KulHyat Shams Tabrisi I. gumad 20 th 860 A.H. C117·55·A) C Calleetion ~f odes on S~ms Taıbrisi

E.chiff Calleetion with life of shams by badi al-Zaman

JAıLAıL .AL-D:İ'N RUMİ, ıQ07-1273 Porusanfat) Tahran, Amir Kabir, MA:THNAVİ ı957, 2v, in. I. por.t 2'4 cm FRÜZANFAR, BADİ AL-ZAMAN 1. Per;:;ian Literature-Poetry. 2. Shams Ahadii-e: Mainavi al-din Tabrisi.

CTradıiıtions referred to in the Jalal al-Din Rumi 1'207-ıı•27'3 Mathnavi) Tehran Ohap-Khane'i Divan-ı Kebir Gül-deste. Hazırlayan: Daneshgsh ıg;55:ı'2·.226.48 (10) p. P.ıbdülbaiki Gölpınarh. İstanbul, 24 cm (Entesh Er It-s Dineshgsh Remzi K1tabev1 (195'5) 3·98 p. Tehran, 28'3) col. port. 25 cm. 1. Persian Li:terature-Traditions At head of title : Mevlana Celaleddin,

Jalal al-Di:n Rumi ıi207-1·273 Bibliografi, p. (39>3) Jalal al-Din Ruınft, ı2.07-:1'2173 ı. Persion literature-Poetry

Rouba'yat; tr du persan par Assaf Halert Tchelebi, Paris Adrien -Maisonneuve. ı950 7.S. p. 19 cm. ı. Persian Literature-Poetry

ORİENTAL İ>IV. I. Çelebi, Asaf Halert

Ja.lal al-Din Rumi ı2'07-:1273

Isınail Dedeh al-Ankirevi An extended commentary in Turkish on the Mathnavi of Jalal al-Din Rumi, being e blend of the auther's turs boc~s Faıti.lı. al-Abyat and jami'­al. Ayat bulruk, ııB35

Sclı:iff Collection

310

2. Türkish literature-Translations. ı. Gölpınarlı, Abdülbaki, ed

Jalal al-Din Rumi, ızo7-1217'3

Gölpı'narlı, Alıdülbaki

Mevlevi albümü, İstanbul, İn'kılap Kirtabevi cı'953)

ı Jalal a-l-Din Rumi, ıı207-1i2.73 ----Jalal al-Din Rumi, 1!2ı07-1273 Duru, Muhitti:n Celal Tarilli simalardan : Mevl:evi İstanıbul, Kaıder Basımevi, ı 95'5 1. Türkish lrLterature-iHist 2. Dervishes 3. Jalal al-Din Rumi 1Q07-'ltm3-

Jalal al-Din Rumi, 1207-1:273 Jalal al-Din Rumi, 1!2:07-127·3 Önder, Mehmet. Sevük, İsmail Hwbib Mevlana ve Türbesi : Mevlana'nın ha- Mevlana (İstanbul; Hisar Kütüphane­yatı filk!irleri, c:;erl>::!ri, Mevlana Tür- si, 1ı954)

besi ve müzesi, ayrıca Konya'da Mev- ·L Türkish Literaıture - Hist Rumi . lana ile ilgili 2/iyaret yerleri haıkkında 1'2.07...;1.273 toplu bilgi (İstanbul, Doğan Kardeş --------------~-1,957) Jalal n.l-D:n Rumi, 12·07-1·27·3

2. Jalal ad-Din Rumi, 12<07-<1273 yr.::ebaş, Hilmi Edebiyartımızda Mevlana.

3. Monunseuns Sspulchral · I::>~anbuL A.H. Yaşaroğlu, 1959

2. Tür>kish 'Literature-Biog. ı. Tüı~kios:':ı V.terature-Hist and Turkeyi:KONYA 2. Jalal al-Din Rumi, 1207-11273

Eserleri buraya lmdar kütüphımenin kataloğunda; ilki 30 Nisan 1930 tarİhinde kayıtlı 25 adet bulunuyor ve 1973 yılından itibaren kompitür de 27 adet olarak takip ediyoruz.

JELALEDDİN RUMi'den hikayeler

Divanı Şems Tebriz'den seçilmiş şiirler,

.Rumi Şiir Tasavvuf yazılarından seçmeler,

:Mistik Kasideler,

Mevlana'dan makaılelıer,

Rumi'den ruhani beyitler hep Nicholson'un eserleri olup 1945 yılında vefatından sonra: A. J. Arberry'i (1 nci _Amerikan baskısı) olarak görüyoruz.

A. J. ARBERRY a. Mystical poems of Rumi

F. Türkçe

ABDÜLBAKİ GöLPINARLI a. Divanı Keibir Güldeste

G. Rusça

JAJ.lL .AL·Dfll BUII!, UOT•l2U, Oıın~u; nı:p.ıaOA c nepcıucxoro IlA. Jtepıraaııııa. (OpiiAII-

c.toaııe .l.!lııptfl.CLC&] JlOCKDı&, roo, IIIJJ(-110 liJAPoll• AMT-pıı, 1883, H p, Ulııa, ıtca,

" ~tali or ııtla: ~-Tnla ırı.ııol ucratc4: PrUciU,

ı. l'tnuıı uıcraıurc··l'tr&lıloa,

HI ~ 1.00 c/ CX: lil. r ._) 311

Listede belirtilen ·eserler ve yazarlarının her biri övgüye layık­tır. Yer ve zaman yokluğundan, bir fikir edinebilmek amacı ile, ·sa­dece bir örnek seçmek durumunda kaldım. Mevlana konusunda Ba­tı'da en tanınmış yazar R.A. Nidholson'ın ancak bir eserinden ufak birkaç bölüme tebliğimizde yer verebiliyoruz.

Esıerin başlangıcında yerr alaırı Mevlana'nın kısa haJyat hikayesi.

Eserleri çoktur. 2500 kasideden oluşan Divan-i Şems-i Tebriz, 25000 kafiyeli beyitten oluşan Mesnevi ve 1500 Rubai · (40.000) den oluşan Rubai'yat bunların başındadır.

Rumi Mistikliği, İngilizce dilindeki okurlara yeni bir ruhani V€

şiirsel dünya açmaktadır. "Allah birdir, fakat dinler çoktur." tasav­vuf öğreniminin ana direğidir. İngilizce okuru, büyük şairin tasav­vufi inisyatiflerini anlıyarak, kendi tecrübelerini genişletmektedir.

Profesör Nicholson'un öze ba·ğlı olarak yapılan tercümesi, ta­savvuf fe1s.efe'Si tle ilgıi1Ji tecrübelerin ve dıip notların ilaves:i ıile zen­ginleştirilmiştir .. Ancak İran'ın bilhassa Türk Şairleri v.e<'büyük mu­tasavv:ıflarını İran'lı (Acem) asıllı göstermesi gayretleriyle Nidhol­son'da büyük bir yanılgıyla meseleye böyle yaklaşmaktadır. Profe­sör Nicholson ön yazıyı bitir:meden 1945'de vefat e·tmişti. Ancak bu kitabın basımını gerçekleştiren, eski bir öğrencisi ve arkadaşı, Pro­fesör A. J. Arberry tarafından tamamlanmıştır.

Eser Hakkında Basından Seçmeler :

"Bu zaman zaman, bir sayfayı okumak, bir daha okumak için, saihip olunması gereken bir kitaptır."

Çok tavsiye edilir. Çünkü Rumi, çok kişinin aklını kurcalayg,n birçok konuda en dikkat çekici düşünür."

Dolayısı ile Allah sevgisi ve O'na ulaşma isteği ortaktır. Doğa ve fani ru'hlarımız, varoluşumuz, birliğin veya ilahiliğin başka bir görünümüdür. İnsan'ın Alla:h'a yaklaşımı veya Allah'a dônfu?ü, Hris­tiyanlık'da w~ dlğer dinlerde de aynıdır. Bu yolun üç basamağı var­dır: Birincisi Ruhu Allaih ile bileşime vardıran ahlaki basamak, ikin­cisi bilim, üçüncüsü de sevgidir. Üç hasarnaklı mistik birleşim. Her· basamak bu kitaplarda tanımlanacaktır.

Bütün bu kitaplardan ve resimlerden birşeyler öğrenebilinir. <Beklenilende budur) . Öğrenme isteğiyle okuyunuz ve zihninizde tartışınız. Bunlar, kadın ve erkek herkese, "Hayatın doluluğunu- an­lamını'' bulmada, v·e miletlerin--halkların da:ha büyük bir anlayışla, içiçe, birlikte yaşamasına yardım ederler.

312

Bugün, Dünya'mız çok güzeldir. Ancak, irisanlar hayal kırıklı­ğıyla, kötümser ve korkaktırlar. Fakat, insan ruhunda yeniden bir doğuşun olacağı, insanların; Dünya'nın güzellikleri arasında, suç­suz ve mutlu olarak yaşayacağı bir gün, belki de uzakta olmayan bir gün, mutlak gelecektir. Çünkü, insanların gözleri açılacak ego­

. izmin, çekişmelerin budalalık, Kainat'ın fani ve insanların Allah'ın yaraJt:ılkları olduğu meydana çıkacaktır.

Benim kutsal dağlarımı incitmeyecek, maihvedemiyeceklerdir.

Bütün Dünya anrı'nıri bilgisiyle dolu olacağından.

Bütün suların denize ulaşması gibi.

GENERAL INTRODUCTION

As a result of two Wars that have devasta:ted the world men and women ·everywhere fe·el a twofold need. W e need a deeper un­derstanding and appreciation of other peoples and theıir civiliza­tions, espeoially their moral and spiritual achievements. And we need a new visian of the Universe, a elearar insight into the funda­mentals of ethics and religion? How ough men to behave? How ougıht nations? Does God exıi.st? What is His Nature? How is He re­lated to His creation? Especially, how can man approaclı Him? In other words, there is a general d·esire to know what the greatest minds, wıhether of East or Wes>t, have thoug;ht and said about the Truth of God and of the beings wıho Cas most of them hold) have sprung from Him, live by Him, and return to Him.

It is the object of this Series, which originated among a group of Oxford men and their friends, to place the chief ethlcal and re.ıigi ous masıterpieces of the world, both, Christian and non-Christian, within easy reaoh of the intelligent reader who is not an expert-the undergraduate, the ex-Servıi.ce man who is interestad in the East, the Adult Student, the inteliJ.•İ'g;eill.t pu'blrl.c .gs:nerally. The Se:riss wiH conta:in books !of ıthree kinds : tr·anslations, reprdduct:iıons of ·ethical and reliıgious art, and Back!gıround Books ·sıhowing the surrıoundings in which the literatura and art arose and developed. These books overla:p .aaoh other. Religious art, bioth ın East and West, often illus­tra.tes a religious text, and in suitaıble cases the text and piotures will be printed together to complete each other. The Jalalu'l-Din Rumi, the gr.eatest mystical poet of Persia, was born in Khrorasan in 1207. When he was twelve years old his family had to flee before the ad-

313

vancing Mangol hordes, and settled in Turkey. After his marriage and the death of his.fatb:er, said to be an eminent theologian, and a great teiacher and peaJcher, he took to 1Jhe mystical 1ife, to which tl:,::ı remainder of his days were de-voted. He died in 1273.

His literary output was large, same 2,500 mystical odes forming the calleetion known as Diwan-i Shams-i Tabriz, in addition to the Mathnawi in about 25,000 rhyming couplets and the Ruba'iyat of about 1,600 quatmins.

To the Eng1ish reader the mysrticism of Rumi opens a new world of spiritual and poetical eX!perience. "God is One but religions are many" runs the Sufi teaching; and the English reader can here en­larıge his experience by apprehendmg the mystic intuition of a greaJt Persian poe-t. The Iate Professor Nicholson's beautiful and faithrful translations are i'lluminated by Notes on Sufi doctrine and experi­ence. Professor Nıioholson did not finish 1ihe lntroduction, but it has

·· been completed by his old pupil and friend, Professor A. J. Arberry, who has sean the book through the Press. ,.

Some Press Opiııions

'This is a book to possess, to read and re-read a page at a time.' THE SPECTATOR

'lt is highly to be commended. For Rümi is a most · inteı·esting thinker with somethiııg that appeals to many minds.'

THE EXPOSITORY

ÖN SÖZ

Profesör R. A. Nioholson 1945 Ağustosunda öldüğünde, ~rkasın­

de en büyüJk tasavvuf şairi olan Celaleddıln-i Rumi'nin anlattığı tec­rübeLerini ve tasavvuf anlayışını tanımlayan bir tercüme bıraktı. Kitabın ana konusu tamamdı. Fakat girişi bitmemişti. Bu çalışma­ların basılmasını kendime bir göreov bilrlim.

Bu ülvi görevin yerine getirilmesinde, öğretmenima ve çok de­ğerli arkadaşıma olan hürmetimden do1layı, son iki paragraf dışında, kendıima hiç bir fikir beyanı haJkkı vermeksd.zin, O'nun hazırladığı önsözü tekrar kaleme aildım.

A. J. Ar.berry

314

GİRİŞ

Dünyayı harap ·eden iki savaşın sonucu olarak, her yerde er­kekler ve kadınlar, iki misli artmış bir ihtiyaç duyniaktadırlar. Bi­zim diğer milletleri ve onların medeniy.etlerini, özellikle onların, ah­laki ve ruhanıi başarilarını daha derin anlamaya ve takdir etmeye i:htiyacrmız vardır. Ahlaki ve dini esasların . içyüzüne daha açıkca inebilmiş yeni bir dünya görüşüne ihtiyacımız vardır. İnsanlar na­sıl davranmalıdırlar? Milletler nasıl? Allah var mıdır? O'nun özü nedir? O'nun yarattıklarına bağı nasıldır? Özellikle insan O'na na­sıl ulaşabild.r? Bu sorulardan dolayıdır ki; Allah'ın gerçeği ve O'nun bir parçası olan ve O'nlJilla yaşayan ve O'na döneoek olan varlık­ları hakkında, Doğu'nun -ie Batı'nın büyük düşünürlerinin, ne dü­şündükleri ve ne söylediklerini öğrenme konusunda genel bir arzu vardır.

Oxford'lu bir grubun ve arkadaşlarının hazırladığı bu S•3rinin konusu; genellikle akılcı yolu izleyen, Doğu'yla ve müridlikle ilgi­lenen ancak henüz usta olmayıp, öğrenme devresinde olan, zeki ve ka1briiyetl1 kişilere; Hrıistiyan v.eya Hristiyan olmayan dünyanın en değerli belli. başlı, ahlaki ve dini şahasarlerini tamtmaktır.

Seri, üç çeşit kıiıtap ihtiva ede·cektir : Çeviııiler, ahlaki ve. dini sanatın tekrar basımları ve edeıbiyatın Vre sanatın doğduğu ve ge­liştiği ortamı tanıtan yarduncı kita:ı:>lar. Aslında, bu kitapların ko­nuları birbirleri içinde biT tekrardır. Doğu'da ve Batı'da, dini, sanat, ·genellik!le, bir dini konuyu resimler ve uyıguıı durumlarda, birbirle­rini tamamlamaları açısından, konu ve resimler birlikte basılacak­tır. Yarduncı kitaplar, genelde çevirileri ihtiva edecektir. Bu kitap­lar, değerli ilıim adamlarınca, ilmi ve fakat anlaşılabilir, zevkle oku-nabilir bir şekilde hazırlanacaklardır. '

Bunların konuları da çok çeşitli olup; .aihlfuki ve sosya-l konular, hayat hikayeleri, ibadet, felsefe ve tasavvufla ilgili; şiirler, resimler veya düz yazılardan oluşacaktır. Büyük bir materyal zenıgıinligi var­dır'. Konrfüçyus zamammizda olduğu gibi, devletlerin devletlerle sa­vaştığı ve halkın eziyet çektiği, hayal kırıklığına uğradığı. hir dö­nemde yaşamıştır. O'nun topladığı veya bize kendisillin bıraktığı "Klasik1er" telki:nler; aileleri, sınıfları ve devletleri, özlenim cenne­tin kurranarında birle-ştirebilecek sosyal meziyetleri ·göstermektedir. Orta çağların, Ya:hudi ve Müslüman yazarlarının, ahlaki sözleri ve a1hlaki kısa hikaye -fıkraları vardır. Hint ve İran destanlarında, ce­saret, aşk ve sadakat doğruluğun çok güzel hikayeleri vardır. Sha-

315

kespere'in hikayeleri, insanlar arasındaki en doğru ilişkinin, sevgi olduğU.nu gösterir. Yer yer ahlaksız, ahJak kurallarına pek saygıl1 olmayan bir adam ve onu çevreleyen zorlukları izah eden bölümler olacaktır.

İbadetle ve fel<sefe ile ilgili çalışmalarda vardır. Nicholson'a gö· re, Buda'nın ve onlaırın, onları tasvir eden, mükemmel heykellerimin ve resimlıerinin, hayatları ve hayat hikayeleri vardır. CAzizlerin ha.: yat hikayeleri, genelde, dini gerçekleri açıklık ve güzellikle ortaya koyarlar). Hint ve Hrisıtiyan din!i müzikleri, dualardaki ve övgüler­deki müziğin tesirini a·rtıran sözcükler vardır. Yahudi Peygamber­ler ve ilhamla yazan yazarlar ve onların çok etkisinde kalmış olan Yunan Filozoflan ve Yunan, Latin, çağ öncesi ve modern Hristiyan düşünürle:rıi vardır. Hindu, Buda ve Hrıistiyan öğretilerini gösteren şahaser Hint Tapınaklarını, Baraıbuduy'u, Ajanta'yı, Chartres'ın ken­disini ve Sistine Kilisesi'ni de unutmayalım.

Son olarak, tasavvufi hissedişler, düşünceler ile, mistik felsef,e­ciler vardır. Tanrı aşkı ile yanan Hindistan'da, şairler, müzisyenler, heykeltraşlar v-e ressamlar; Upanishad'dan ileriye doğru, tasavvuf-

. çu fıilo21oflaırıdan olduğu gibi, Kr.iıshna ve Rama/nın ruhani önderli­ğinden de ilham almışlardır. "Dionysius", Dante, Eckha:rıt, Teresa ve diğer büyük mistikler ve Hrıistiyan ülkelerdeki mistik ressamlar, iki büyük Taoist Lao-çe ve Ohuang-çe'yi ve Çin'deki mistik Sung res-

, samlarını, Mevlana'nın ve İslam'da ki diğer Sufi1erin, Plato ve Plo­tinus'un- izinde yürümüşlerdir.

İnsanlık açtır. Gizli Vıe kıilit altında olmasına rağmen, ziyafet vaTdır. Bu serinin amam; bu ziyafeti ulaşaibilinecek mesafeye g.eıtir­mektir. Böylece, Homer'in kahramanları gibi, önümüzdeki sergilen­miş olan bu memnuniyet-neş'e veren ziya:fıete ellerimizi uzata;biliriz.

Şüphesiz, büyük dinlerde temelde ayrıcalıklar vardır. Ama on­lar, aslında göründüğü kadar birfbirlerinden uzak değildiTler. Biz, çoğunlukla, yainlış anladığımız Vıe yanlış uygulaımalarda bulunduğu­

muz için, diğer dinlerin çok uzakta olduğunu düşünürüz. Kendi din­le:rıi kıesin kurallardan oluşmuş insanlar da, genellikle, dinleri daJha ılımlı olanlar gibi, diğer dinleri ve öğretileri öğrenmeye hazırdırlar. Herşeyin ötesıinde, yaygın dinlerde, ana konulan içeren birçok or­tak nokta vardır. Alah'ın özünde birleşilen bir nrokta vardır : Allaih birdir, yaratıcısı yoktUT.

316