ГРАДБА НА ХРОМОЗОМИИ ДЕЛБА НА КЛЕТКИТЕ

Вежба бр.1

Асс.д-р Валентина Велкоска Накова

СТРУКТУРА НА ХРОМОЗОМ

ЦЕНТРОМЕР(кинетохор)- примарно стеснување

ХРОМАТИДИ

ХРОМОНЕМА-Секоја хроматида содржи 2

хромонеми (нуклеопротеински нишки-

ДНК+хистонски и нехистонски протеини)

ХРОМОМЕРИ- мали задебелувања на

хромонемите, во нив е сместена DNK во вид на

конци

ГЕНИ- секоја хромомера содржи гени, единици на

наследни особини

САТЕЛИТИ

СЕКУНДАРНО СТЕСНУВАЊЕ

Хроматинот и хромозомот ја преставуваат истата структурна компонента на јадрото, но на различен степен на компримираност на ДНК

ДНК е спирално свиткана околу јадрата на хистонските молекули

Нуклеозомите ги градат хромозомските фибрили-хромонеми

Молекулите на ДНК

со повеќекратно

компримирање се

сместени во простор

од неколку микрони

Хромозимите во тек

на клеточниот циклус

имаат различен

изглед

Стадиуми на ДНК кондензација

1. единечна ДНК; 2. ДНК+хистони; 3. хроматин во тек на интерфаза со центромери; 4. кондензиран хроматин во тек на профаза (2 копии на ДНК); 5. хромозоми во метафаза

1953 Watson and Crick

DNA, двоен ланец, изграден од нуклеотиди: - Азотни бази (гванин(G), аденин (A), цитозин(C), тимин (T)-шеќер (дезоксирибоза)- фосфорна киселина

Градба на ДНК

Гените се сегменти од ДНК, секвенци од нуклеотидни парови (400-2000 нуклеотиди), лоцирани по должината на хромозомите и истите се одговорни за синтеза на одредени протеини

DNA дупликација

- Соматски клетки на човек-диплоиден број на хромозоми (2n=46)

- Гамети (полови клетки)-хаплоиден број на хромозоми (n=23)

БРОЈ НА ХРОМОЗОМИ

ДЕЛБА НА КЛЕТКАМИТОЗА И МЕЈОЗА

МИТОЗА

Делба на јадрото со која од едно диплоидно јадро, настануваат две диплоидни јадра кои се идентични во однос на хромозомскиот состав како помеѓу себе, така и со јадрото на клетката мајка од која настанале

За да може од една диплоидна клетка да настанат две диплоидни клетки, неопходно е пред процесот на делба на јадрото да настане дуплирање на хромозомите, односно да се удвои количеството на DNA

Хромозоми

Постојат во 2 состојби

- пред репликација на DNA-една хроматида

- после репликација на DNA- две хроматиди (врзани за центромер)

Во митоза двете хроматиди се разделуваат

S-фазаДупликација на хромозоми

ПРОФАЗА

Хроматинот се кондензира како резултат на спирализација во видливи хромозоми под светлосен микроскопСекој реплициран хромозом е изграден од 2 сестрински хроматиди поврзани на ниво на центромер

МЕТАФАЗА

Јадрената мембрана и нуклеолусот изчезнуваатХромозомите се максимално спирализирани и се поставени во централниот дел на делбеното вретено

АНАФАЗА

Делба на центромерите и раздвојување на сестринските хроматиди

Се движат кон спротивните полови на клетката

ТЕЛОФАЗА

Хромозомите се на половите на клетката

Реконструкција на јадрената мембрана и нуклеолусите

Хромозомите се деспирализираатДелбата е комплетна

Интерфаза

Две диплоидни клетки ќерки се формирани

профаза метафаза

телофаза

анафаза

интерфаза

МЕЈОЗА

Редукциона делба која се случува исклучиво во тек на гаметогенезата, односно во тек на создавањето на половите клетки (гамети)

Со оваа делба е овозможено гаметите да имаат намален број на хромозоми

Пред мејозата исто како и кај митозата и претходи репликација на хромозомите во тек на интерфаза, а дополнително се реплицираат и центриоларните парови

Потоа следи мејоза I и мејоза II

Прва мејотска делба (МЕЈОЗА I)

Профаза I (лептотен, зиготен, пахитен, диплотен, дијакинеза)

Спарување на хомологните хромозоми, секој хромозом е изграден од 2 хроматиди

Хомологни парови на хромозоми (тетради) по еден од секој родител

Луѓето имаат по 23 пара на хомологни хромозоми (22 автозомни и 1 полов)

Профаза I-синапсисHomologous chromosomes

sister chromatids sister chromatidsTetrad

Paternal Maternal

eye colorlocus

eye colorlocus

hair colorlocus

hair colorlocus

Хомологни хромозоми

Crossing Over (реципрочна

замена)nonsister chromatids

chiasmata: site of crossing over

variation

Tetrad

МЕТАФАЗА I

АНАФАЗА I

Хомологните хромозоми се раздвојуваат и се движат кон спротивните полови (случајно)

ТЕЛОФАЗА I

Хромозомите се на половите, изградени од по две сестрински хроматиди

Втора мејотска делба(МЕЈОЗА II)

Слична на митозата

Бројот на хромозомите е хаплоиден бидејќи на втората мејотска делба не и претходи репликација на наследниот материјал

ПРОФАЗА II

МЕТАФАЗА II

АНАФАЗА II

ТЕЛОФАЗА II

Мејоза I

Мејоза II

МИТОЗА: 2 клетки ќерки со диплоден број на хромозоми

МЕЈОЗА: 4 гамети со хаплоиденброј на хромозоми