1. Ünite manyetizmanihatbilginyayincilik.com/.../10-fzk-sk-u1-b1-elektrik-czm.pdf · çok...

10. SınıfSoru Kitabı

1. Konu

Elektrik Akımı, Potansiyel Fark ve Direnç

Test Çözümleri

Elektrik ve Manyetizma

1.Ünite

Jeneratör Motor

Test 1’in Çözümü

1.

1

2

3

i1

i2

i3

Üzerinden t sürede q yükü geçen bir iletkendeki elektrik akım şiddeti;

i = t

q

bağıntısı ile bulunur. Buna göre;

i1 = t

q = i

i2 = t

q

2

2 = 4i

i3 = t

q3 = 3i

yazabiliriz.

Yanıt B dir.

2. Uzunluğu ,, kesit alanı S, özdirenci t olan bir iletkenin direnci;

R = S,

t

bağıntısı ile verilir. Bağıntıya göre R nin artması için S küçültülmelidir.

Yanıt A dır.

3. Uzunluğu ,, kesit alanı S, özdirenci t olan iletken bir telin direnci;

R = S,

t

bağıntısı ile bulu-nur. Bağıntıdaki S sabit olduğuna göre;

R

R

3

2

6

1

Y

X

,

,t

t= =

Yanıt B dir.

4. Anahtarlar açık iken devre Şekil I deki gibi, her iki anahtar kapalıyken devre Şekil II deki gibidir.

r = 0

Şekil I

Şekil II

kısa devre

V

RR

+ –

i1 = i

i2 = 4i

R

r = 0

V

RR

+ –

S1

S2

Şekil I de eşdeğer direnç, 2R olduğundan;

i1 = i = R

V

2

yazabiliriz. Şekil II de eşdeğer direnç R2

olduğun-dan;

i2 = R

V

R

V

2

2= = 4i bulunur.

Yanıt D dir.

direnç

uzunluk

,

2,

0R 3R

X

Y

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

2 1. Ünite Elektrik ve Manyetizma

5.

r = 0

V

+ –

R1 = 6 Ω

R2 = 4 Ω

itop

i1

i2

R3 = 8 Ω

16 volt

1

2

R3 direncinin uçları arasındaki potansiyel farkının 16 volt olması için i2 akım şiddetinin 2 amper ol-ması gerekir.

2 numaralı kolun eşdeğer direnci 12 Ω olup bu koldan i2 = 2 A lik akım geçmektedir. Buna göre 2 numaralı kolun potansiyel farkı V2 = 24 volttur. 1 ve 2 numaralı kolların potansiyel farkları eşit olmalı-dır. Bu nedenle;

i1 = 4 amper

olur. Ana koldan geçen itop akımı ise;

itop = i1 + i2

itop = 4 + 2 = 6 A bulunur.

Yanıt C dir.

6. X-Y ve Y-Z arasındaki dirençler seri bağlıdır. Seri bağlı dirençlerin potansiyel farkları dirençlerin bü-yüklüğü ile doğru orantılıdır.

4 Ω

3 Ω

+ –

2 Ω

X

Y

Z

VXY VYZ

V

V

3

2

YZ

XY= bulunur.

Yanıt B dir.

7.

r = 0

i

i

V1

V2

R2

R1

R3

1

2

Paralel kollardan geçen akım şiddeti eşit olduğuna göre kolların eşdeğer dirençleri de eşittir.

R1 = R2 + R3

bağıntısına göre R1 direnci en büyüktür. Paralel kolların uçları arasındaki potansiyel farkları eşit ol-duğundan;

V1 = V2 + V3

yazabiliriz. V1 = 3 volt, V2 = 1 volt olduğundan V3 = 2 volttur. Buna göre;

R1 > R3 > R2 olmalıdır.

Yanıt D dir.

8.

+ –

6 Ω

24 volt

48 volt12 Ω

r = 0

6 Ω ve 12 Ω luk dirençler seri bağlı olduğundan bu iki dirençten aynı akım geçer. 6 Ω luk direncin uçları arasındaki potansiyel farkı 24 volt ise 12 Ω luk di-rencin uçları arasındaki potansiyel farkı 48 volt olur.

Üst kolun toplam potansiyel farkı 24 + 48 = 72 volt olduğuna göre alttaki 6 Ω ve 12 Ω luk dirençlerin her birinin de potansiyel farkı yine 72 volttur.

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©

31. Konu ELEKTRİK AKIMI, POTANSİYEL FARK VE DİRENÇ

9.

R

R

reosta

ok

r = 0

V

i1

i2

Reostanın bulunduğu kol ile R dirençleri birbirine paralel bağlı olup potansiyel farkları V dir.

Reostanın hareketi sırasında ampullere düşen po-tansiyel fark değişmeyeceğinden i1 ve i2 akım şid-detleri değişmez.

Yanıt D dir.

10.

+ –

R

2R

r = 0

R

voltmetre

R

2R

Y X

2R

Her iki durumda eşdeğer direnç aynıdır. Bu nedenle R direncinin uçlarına bağlı voltmetre her iki durum-da da aynı değeri gösterir.

Yanıt C dir.

11. 6 Ω luk direncin potansiyel farkı 12 volt olduğuna göre bu direnç üzerinden 2 A, üstündeki , 3 Ω luk di-rençten ise 4 A akım geçer. Devreden geçen akım-lar şekildeki gibidir.

r = 0

6 Ω

6 Ω

12 volt

4 Ω

3 Ω

+ –

24 volt

6 A

6 A

4 A

2 A

12 A

Buna göre ampermetre 6 + 6 = 12 amperlik bir de-ğer göstermektedir.

Yanıt E dir.

12. Anahtar (1) konumunda iken devre Şekil I deki gibi, (2) konumunda iken devre Şekil II deki gibidir.

r = 0

V

Şekil I

kısa devre

Şekil II

(1)

12 Ω6 Ω

+ –

i1 = 6 A

4 Ω

r = 0

24 volt

(2)

6 Ω 6 Ω

+ –i2

Şekil I de eşdeğer direnç 4 Ω olup üretecin gerilimi;

V = i1 · Reş1 = 6 · 4 = 24 volt

Şekil II de kısa devreden dolayı;

Reş2 = 6 Ω olur. Buradan;

i2 = 6

24 = 4 A bulunur.

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


13.

R

V(2) (1)

reosta

– +

i1

i2

i

Şekildeki devrede

i = i1 + i2

dir. Reostanın sürgüsü (1) konumundan (2) ko-numuna giderken voltmetrenin bağlı olduğu direncin büyüklüğü değişmez. Bu nedenle i2 akım şiddeti değişmez. Buna bağlı olarak da voltmetrelerin gös-terdiği değer değişmez.

Reostanın (1) konumundan (2) konumuna gelme-siyle bu kolun direnci azalır. V sabit olduğundan i1 akım şiddeti artar. i1 arttığı için i de artar.

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©



1. potansiyel fark (volt)

akım şiddeti (amper)

Şekil I

1

X Y Z

2 3

6

3

0

Potansiyel farkı-akım şiddeti grafiğindeki doğrunun eğimi iletkenin direncini verir.

RX = 1

6 = 6 Ω

RY = 2

6 = 3 Ω

RZ = 3

6 = 2 Ω

BŞekil IIA

RX = 6 Ω

RY = 3 Ω

RZ = 2 Ω

RXY = 2 Ω

RAB = 2 + 2 = 4 Ω

Yanıt C dir.

2.

i

1 A

A

X

Y

3 volt

i

2 volt

Z

3 Ω

2 Ω 4 Ω

2 Ω

VXZ

21

Y-Z noktaları arasındaki potansiyel farkı 3 volt ol-duğuna göre, i akım şiddeti;

i = R

V

2

3= A bulunur.

Bu akımın alt koldan geçen kısmı 2

1 A olur. X-Y noktaları arasındaki potansiyel fark 2 volt, X-Z nok-taları arasındaki potansiyel fark;

VXZ = 2 + 3 = 5 volt olur.

Yanıt B dir.

3. R1 = 4 Ω luk direncin potansiyel farkının 20 volt ol-ması için üzerinden geçen i akımının 5 A olması gerekir.

i = 5 A i = 5 A i

R1 = 4 Ω R2 = 2 Ω

V1 = 20 volt 10 volt

V2 voltmetresi hem R1, hem de R2 nin potansiyel farkı olup yalnız R2 direncine düşen potansiyel farkı 10 volt olur. R2 direncinden de 5 amperlik akım geçtiğine göre R2 = 2 Ω olur.

Yanıt B dir.

4. X

X

XZ

Z

ZZ

Z

Z

Y

Y

Y

R

R

R

R

R

R

R

R

R

R R

RXY = 2

1 R

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


5. Kolay çözüm için şekli yeniden çizip harflendirelim.

A

6 Ω

B

3 Ω 2 Ω

1 Ω

A

B

B

B

Dikkat edilirse 1 Ω luk direnç kısa devre olur. Diğer dirençler ise paralel bağlıdır. Buradan;

.

R

R bulunur

1

2

1

3

1

6

1

1 Ω

AB

AB

= + +

= Yanıt B dir.

6. 3 Ω4 Ω

+ –

i = 2 A

V

Devredeki voltmetre 3 Ω luk direncin uçları arasın-daki potansiyel farkını ölçer. Voltmetrenin gösterdiği değer;

V = i · R

V = 2 · 3 = 6 volt bulunur.

Yanıt B dir.

7. Bir iletkenin direnci RA·,

t= dır. Ayrıca Ohm Ka-

nununa göre Ri

V= dir. Bu iki bağıntı eşitlenip öz-

direnç yalnız bırakılırsa;

A i

V,t =

.

A

i

V

metre

metreampervolt

ampermetre volt

bulunur

·

·

·

2

,t

t

t

=

=

=

Yanıt A dır.

8. Şekildeki dirençler birbirine paralel bağlıdır. Bu ne-denle 3R direncinden i2 akımı geçerse R direncin-den 3i2 akımı geçer.

+ –

R

3R

3R

i1

i2

i2

3i2

Buna göre;

i1 = i2 + i2 + 3i2

i1 = 5i2

i

i5

2

1= bulunur.

Yanıt A dır.

9. Şeklimizi aşağıdaki gibi yeniden çizebiliriz.

R1 = 4 Ω

R2 = 12 Ω R

3 = 3 Ω

i1 = 3 A

i2 = 1 A

V

i3 = 4 A

Direnci R1 = 4 Ω olan koldan i1 = 3 A lik akım geçerse, direnci R2 = 12 Ω olan koldan i2 = 1 A lik akım geçer. Voltmetrenin iç direnci sonsuz büyük ol-duğunan voltmetrenin bulunduğu koldan akım geç-mez. Bu nedenle R3 = 3 Ω luk dirençten;

i3 = i1 + i2 = 4 A

lik akım geçer. Voltmetre R3 direncinin ucundaki potansiyel farkını ölçeceği için;

V = i3 · R3

V = 4 · 3 = 12 volt bulunur.

Yanıt C dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


10.

X

1

Y

2

Z

3

P

4

V

VA A

Ampermetreler, akım şiddetinin ölçüleceği yere seri bağlanır. İç dirençleri önemsenmeyecek kadar kü-çük olduğundan bağlandığı kolda ek bir direnç oluş-turmaz.

Voltmetreler potansiyel farkının ölçüleceği iki nokta arasına paralel bağlanır. Voltmetrelerin iç dirençleri çok büyüktür. Bu nedenle elektrik devrelerine bağ-landıklarında üzerlerinden akım geçmez.

Başlangıçta tüm lambalar ışık vermektedir. Ölçü aletleri bağlandıktan sonra Y lambası artık ışık ver-mediğine göre 2 numaralı ölçüm aracı voltmetredir. O hâlde 1 ve 4 numaralı ölçüm araçları ampermetre, 2 ve 3 numaralı ölçüm araçları ise voltmetredir.

Yanıt C dir.

11.

ksa devre

i

2R

K

3R

4R

6R

L

RKL = 2R

Yanıt E dir.

12. , uzunluğundaki iletkenin direnci R olsun. Bu du-rumda 4, uzunluğundaki iletkenin direnci 4R olur.

Şekil I

4R

V

+ –i1

Şekil II

V

+ –i2

R

R

R

R

R2

R2

i

i

R

V

R

V

4

4

1

2

1= =

Yanıt E dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


13. Anahtar açık iken devre Şekil I deki gibidir. Bu du-rumda ana koldan gelen toplam i akımı, R dirençle-rinden i1 ve i2 olarak geçer.

R

V

RŞekil I

Şekil II

i+–

i1

i2

R

V

R

i+–

i1

i2

2RA

Anahtar kapatıldığında devre Şekil II deki gibidir. R dirençlerine paralel olarak 2R direnci de devreye katıldığı için eşdeğer direnç küçülür ve buna bağlı olarak ana kol akımı artar.

i1 akımının geçtiği koldaki R direnci üretece paralel bağlı olup gerilimi değişmediğinden i1 değişmez. i2 akımının geçtiği R direnci de üretece paralel bağlı olduğundan i2 de değişmez.

Yanıt A dır.

14. sürgü

V

i1

i2

i3

3R

R

R+ –

Akımların geçtiği kollar üretece paralel bağlıdır. Bu kollarda değişiklik yapılmadığı sürece bunlardan ge-çen akım değişmez. Yani i2 ve i3 akımları değişmez.

Sürgü sağa kaydırılınca bu koldaki direnç azaldığın-dan i1 akımı artar.

Yanıt C dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


Test 3’ün Çözümü

1.

potansiyelfark

akm

i

2i

3i

4i

5i

02V 4V 6V 8V

X

Y

Z

Soruda verilen akım-potansiyel farkı grafiğinin eği-minin tersi direnci verir.

Ri

V

i

V

i

V

5

8

3

8

2

8

X

Y

Z

=

R =

R =

Ohm kanunu V = i·R bağıntısıyla verilir. Bu bağıntı-

ya göre V ler sabit olduğundan R ile i ters orantılıdır.

Buradan, RZ > RY > RX diyebiliriz. RS

·,t= bağın-

tısına göre , ile R doğru orantılıdır.

Buna göre; ,Z > ,Y > ,X diyebiliriz.

Yanıt A dır.

2.

i

Y

XR

RR R

X noktasından giren akım hiçbir dirence uğramadan Y noktasından çıkmaktadır. O hâlde RXY = 0 dır.

Yanıt A dır.

3.

4R

K

L

3R 12R

Şekil IIŞekil I

6R

Y

X

R R

R

R

3 6

3 62

12 4

12 4

3

2

·

·

1

2

2

1

=+=

+R R3= =

=

Yanıt C dir.

4.

L

K

voltmetre

R

RR

R

R

+

–

Devrede K anahtarı ile L anahtarı değişik kısımlar-da, ancak aynı görevi yapmaktadır. Bu nedenle K anahtarı açılıp L anahtarı kapatılırsa voltmetre yine V değerini gösterir.

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


5.

iK

L

R

RR

R

K noktasından giren bir akım dirençlere uğramadan doğrudan L noktasına çıkar. O hâlde RKL = 0 dır.

Yanıt E dir.

6. Noktalar dikkate alındığında Şekil I deki devre Şekil II deki gibi çizilebilir.

ksa devre

Şekil I

Şekil II

MK L

KK

K

K

MM

L

8 Ω

8 Ω6 Ω

3 Ω

12 Ω

4 Ω

12 Ω

8 Ω 3 Ω

6 Ω4 Ω

2 Ω

8 Ω

R12 6

12 64

·Ω

KL=

+=

Yanıt A dır.

7.

L

K12 Ω4 Ω

6 Ω8 Ω

8 Ω3 Ω

2 Ω

6 Ω

6 Ω

L

K4 Ω

Şekil I

Şekil II8 Ω

12 Ω

8 Ω

8 Ω

2 Ω

6 Ω

RKL = 3 Ω

Yanıt D dir.

8.

K L

L

L

3 Ω 3 Ω

3 Ω 2 Ω4 Ω

ksa devre

4Ω luk direncin dışında kalanların hepsi kısa devre olur. Bu nedenle RKL = 4 Ω dur.

Yanıt E dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


9. üreteç

Şekil I2 Ω

1 Ω

3 Ω

6 Ω

2 Ω

+–

üreteç

Şekil II2 Ω

1 Ω

2 Ω

2 Ω1 Ω

+–

Reş = 2 ΩYanıt A dır.

10.

K

2R

1R

1R

3R

2R

2R

3R

3R

4R

L

K

3R

2R

R

3R

3R

4R

L

4R

K

3R

R

4R

Şekil I

Şekil II

Şekil IIIL

RKL = 2 ΩYanıt E dir.

11.

K LŞekil I

Şekil II

2 Ω

3 Ω3 Ω

1 Ω2 Ω

1 Ω 2 Ω

2 Ω

6 Ω

K L

2 Ω

3 Ω

1 Ω

1 Ω

2 Ω

RKL = 1 Ω

Yanıt C dir.

12. K

L

6 Ω3 Ω

3 Ω

Şekil I

Şekil II

6 Ω

3 Ω

6 Ω

K

L

3 Ω

2 Ω

6 Ω

3 Ω

3 Ω

R6 2

6 2

2

3·KL=+= Ω

Yanıt D dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


13.

i1 + i2 = 2 A

i1 = 1 A

i1 = 1 Aitop

i2 = 1 A

K K

L

2 Ω2 Ω

3 Ω

V

İç dirençleri önemsenmeyecek kadar küçük olan ampermetreler, akım ölçülecek iki nokta arasına seri bağlanır. İç dirençleri çok büyük olan voltmetreler, potansiyel farkı ölçülecek iki nokta arasına paralel bağlanır. Voltmetrelerin bağlandığı koldan akım geç-mez. Devrenin daha basit hâli aşağıdaki gibidir.

1 A 1 A

K

L

2 Ω2 Ω

3 Ω

2 volt

6 volt

VKL = 2 + 6 = 8 volt bulunur.

Yanıt A dır.

14. R

R R

R R

R

i1

i2

K

K

KK

K

K

Şekil I

K

L

L

L

L

Şekil I deki harflendirme dikkate alındığında K-K noktaları arasındaki iki direncin kısa devre olduğu görülür. Geriye kalan dört direnç Şekil II deki gibi K-L noktaları arasında olup birbirine paralel bağlıdır.

R

R R

R R

R

i1 = 4 i

i2 = i

i

i

iK

K

KK

K

K

Şekil II

K

L

L

L

L

kısadevre

Şekil II deki verilere göre i

i4

2

1= bulunur.

Yanıt D dir.

15.

R

Şekil I

Şekil II

2R

2R

i1

i2

R

RX

R

i1

i2

R

RX

i1 = i2 olması için RX direnci 2R olmalıdır.

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


Test 4’ün Çözümü

1. Bir telin direnci uzunluğuyla doğru, kesit alanıyla ters orantılıdır.

,

S

Direnci 16 Ω olan , uzunluğundaki tel ortadan ken-di üzerine katlanırsa kesit alanı 2 katına çıkarken uzunluğu yarı yarıya azalır.

1. basamakta , uzunluğu 2, olunca direnç 8 Ω olur.

Aynı anda S kesiti, 2S olduğu için direnç 4 Ω olur. 2. basamakta aynı işlem tekrarlandığında direnç 1 Ω olur.

Yanıt A dır.

2.

K

K

LLL

L

M

M L

M

Şekil I

Şekil II

M M4 Ω

4 Ω

4 Ω 4 Ω

4 Ω1 Ω

4 Ω 4 Ω

4 Ω

4 Ω

4 Ω

RKL = 5 Ω

Yanıt D dir.

3.

BŞekil I

A

6 Ω

3 Ω

6 Ω6 Ω

6 Ω 6 Ω

6 Ω

3 Ω

BŞekil II

A

6 Ω

3 Ω 6 Ω

3 Ω 6 Ω

Şekildeki 6 Ω luk üç direnç birbirine paralel bağlıdır. RAB = 2 Ω bulunur.

Yanıt B dir.

4.

1 Ω 1 Ω

Şekil I

+ –

6 Ω 3 Ω

6 Ω

A anahtarı açık iken devre Şekil I deki gibidir. Bu durumda RKL = 3 + 1 + 1 = 5 Ω bulunur.

A

6 Ω 2 Ω

6 Ω

6 Ω1 Ω 1 Ω

Şekil II

+ –

A anahtarı kapalı iken devre Şekil II deki gibidir. Bu durumda RKL = 2 + 1 + 1 = 4 Ω bulunur.

Yanıt C dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


5.

V

r = 0

iletken

R = 6 Ω

+ –e

1 ey 1,6 · 10–19 C ederse3 · 1020 ey q eder

q = 48 C

it

qamper

12

484= = =

V = i · R = 4 · 6 = 24 volt bulunur.

Yanıt B dir.

6.

üreteç

Rr

V

A

+ –

V

i

R

i

R

VIIIIII 000

R direncinden i akımı geçtiğinde, direncin iki ucu ara-sındaki potansiyel farkı V olur. R daima sabit olup V ile i doğru orantılıdır. Bu nedenle I ve II grafikleri doğru, III. grafik yanlıştır.

Yanıt B dir.

7.

i = 2 A

6 A

10 Ω

80 volt

itop = 8 A

üreteç

4 Ω

12 Ω

+ –

itop= 10

80 = 8 A bulunur. Bu 8 A lık akım 4Ω ve

12Ω luk dirençlerden ters orantılı olarak geçer. Bu

nedenle 12Ω luk dirençten geçen i akımı 2 A olur.

Yanıt A dır.

8. Devreyi şekildeki gibi çizebiliriz. Üst kolun direnci alt kolun direncinin iki katı olduğundan üst koldan i akı-mı geçerse alt koldan 2i akımı geçer.

14 Ω

3i

2iV1

V2i

4 Ω

6 Ω3 Ω

.

.

V

V

i

i

4

2 3

2

3

2

1= =

Yanıt D dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


9.

12 volt

3 Ω

6 Ω

1 Ωitop

1 Ω

2 Ωparalel

+ –

Devredeki dirençlerin eşdeğeri 4Ω olup;

i A4

123top = =

dır. Ana koldan geçen 3 amperlik akımın 2 amperi 3Ω dan, 1 amperi de 6Ω dan geçer.

Yanıt A dır.

10.

+ –

6 Ω

12 Ω6 Ω

V

6 Ω

+ –

6 Ω

12 Ω6 Ω

VŞekil IIŞekil I

6 Ω

4 Ω3 Ω

7 V47 V3

Anahtar açıkken devre Şekil I deki gibi, kapalı iken Şekil II deki gibidir.

Şekil I için i V

V

1812

3

2

1= =

Şekil II için i

V

V

12

7

4

212= =

i

i

6

7

2

1= bulunur.

Yanıt C dir.

11.

i = 3 A

i

6 Ω 4 Ω 1 Ω

V1 = 30 volt

V2 = ?

Şekildeki 6Ω, 4Ω ve 1Ω luk dirençlerden aynı akım geçmektedir. Dirençlerden;

i A6 4

303=

+=

lik akım geçmektedir. V1 voltmetresi 6Ω ve 4Ω luk iki direncin potansiyel farkını göstermektedir. V2 volt-metresi ise 4+1 = 5 ohmluk dirençlerin potansiyel farkını göstermektedir.

V2 = 3 · 5 = 15 volt olur.

Yanıt D dir.

12.

L6 Ω

3 Ω15 Ω 6 Ω12 Ω

10 Ω

K

R15 10

15 10·KL=

+= 6 Ω

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


13. L

L

3 Ω 3 Ω

3 Ω

2 Ω2 Ω

Şekil I

2 Ω

K Ki = 4 A

L1 Ω

2 Ω

2 Ω

Şekil II

2 Ω

K Ki = 4 A

K-L noktaları arasında kalan 3 Ω luk dirençler birbi-rine paralel bağlı olup eşdeğeri 1 Ω dur. K-L arasın-daki tüm dirençlerin eşdeğeri;

R4

3Ω

KL= bulunur.

VKL = i · RKL= 44

33· = volt bulunur.

Yanıt C dir.

14.

LK

8 Ω4 Ω

4 Ω

2 Ω

V2

i

2i

V1

Üst kolun toplam direnci alt kolun toplam direncinin 2 katıdır. Bu nedenle üst koldan i akımı geçerse, alt koldan 2i akımı geçer. Buna göre;

V

V

i

i

2 2

41

·

·

2

1= =

Yanıt A dır.N

ihat

Bilg

in Y

ayın

cılık

©



1.

0

KK

LL

M

M

akım

i

potansiyelfarkı

Ohm kanununa göre, Ri

V= dir. Akımı sabit alırsak,

gerilimi büyük olanın direnci büyük olacaktır. Buna göre, iletkenlerin dirençleri arasında RM > RL > RK ilişkisi vardır.

Yanıt B dir.

2. 6 Ω 6 Ω

6 Ω 6 Ω

6 Ω6 Ω

6 Ω

6 Ω

K L

KL

KL

KL

2 Ω

K-L arasında kesikli çizgi ile belirtilen 6Ω luk direnç-ler vardır.

R3

62Ω

KL= =

Yanıt C dir.

3. Soruda verilen şeklin basit hâli aşağıdaki gibidir.

3 Ω

6 Ω

12 Ω

6 Ω

6 Ω3 A

1 A

K

6 A

i = 6 A

i1 = 2 A

6 Ω

Şeklin alt ve üst kolundaki dirençler eşit olduğun-dan, K noktasına gelen 6 A lik akımın yarısı alt kol-dan geçer. Buradan i1 = 2 A bulunur.

Yanıt A dır.

4. Soruda verilen şekli aşağıdaki gibi basit bir biçimde çizebiliriz.

R R

RR

Şekil I

Şekil II

K L

1 A

2 A

i2 = ?

i1 = 1 A

R

RK L

2 A

i2 = 3 A

23

Yanıt C dir.

5. A

A

BB

12 Ω 4 Ω 6 Ω

Harflendirme yapıldığında her üç direncin birbirine paralel olduğu görülür.

R

1

12

1

4

1

6

1

AB

= + +

RAB = 2 Ω bulunur.

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


6.

L

L

L

LK

K

K

Şekil I

Şekil II

KM

M

M

M M

2R

2R

R

R

R

R

R

R

R

R

i1i2

i2 akımı 2i olsun. Bu durumda LM arasından toplam

5i akımı geçer. Bu durumda i1 akımı ise i2

5 olur.

i

i

i

i

2

2

5

4

5

2

1= = bulunur.

Yanıt B dir.

7. R

R

2 A

4 A

6 A

V

2R+ –

2R direncinden 2 A lık akım geçtiğinde ortadaki R direncinden 4 A lık akım geçer. Ana koldan ise 6 A lık akım geçer.

Yanıt B dir.

8. 14 volt+–

8 Ω

4 Ω1 A

4 Ω

10 Ω

10 Ω

10 Ω luk dirençler kendi arasında, 4 Ω luk dirençler-de kendi arasında birbirlerine paralel bağlıdır. Soru-da verilen devrenin basit şekli yukarıdaki gibidir.

Ortadaki dirençlerin eşdeğeri 7Ω olur. Orta koldan

A7

142= lik akım geçer. 4 Ω luk dirençlerden 1 er

amperlik akım geçer.

Yanıt C dir.

9. 2R R

RM

6R

K Şekil IL

V2 = 15 volt30 volt

2R

Soruda verilen devrenin basit hâli Şekil I deki gibi-dir. V2 voltmetresi 15 voltluk bir değer gösterdiğinde VKM = 30 volt olur.

2R R RM

6R

K Şekil IIL

V2 = 15 volt

V1 = 20 volt

30 volt

10 volt

Yanıt D dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


10.

i (A)

KL

M

V (volt)

2

4

6

V

RM = 2 Ω

RL = 3 Ω

RK = 6 Ω

0 1 2

Şekil I Şekil II

+–

Potansiyel farkı-akım şiddeti grafiklerinde eğim ilet-kenin direncini verir. Buna göre, K, L, M iletkenle-rinin dirençleri Şekil II deki gibidir. K iletkeninden i akımı geçerse, L iletkeninden 2i, M iletkeninden 3i akımı geçer.

i

i

2

3

L

M=

Yanıt B dir.

11.

4 volt

8 volt

V = ?

L

2 Ω

4 Ω2 Ω

3 Ω

+–

K

K-L noktaları arasındaki 4 Ω luk dirence 8 voltluk bir gerilim düştüğüne göre, bu dirence seri bağlı 2 Ω luk dirence ise 4 voltluk bir gerilim düşer.

–+ V

12 v

olt

12 volt

6 Ω 3 Ω

2 Ω

2 Ω

2 Ω

2 Ω= –+ V

Üretecin gerilimi 12 + 12 = 24 volt olur.

Yanıt D dir.

12.

+–

20 Ω5 A

4 A9 A 5 Ω

4 Ω

V

Devremizi şekildeki gibi basitleştirdiğimizde amper-metreden 9 amperlik bir akımın geçtiğini görürüz.

Yanıt E dir.

13. 20 Ω luk iki direnç birbirine paralel bağlıdır. Bu duru-mu aşağıdaki gibi gösterebiliriz.

20 volt 10 volt

20 Ω

20 Ω

10 Ω

RX = 5 Ω

5 A

1 A 2 A

1 A

3 A

Buna göre, RX direnci 5 Ω olmalıdır.

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


14.

V = ?

V

i = 6 A

itop

4 Ω

4 Ω

4 Ω

4 Ω

6 Ω3 Ω

2 Ω

2 Ω

6 Ω

3 Ω

3 Ω

3 Ω

2 Ω

+–

Şekil I

Şekil II

+–

Tüm devrenin eşdeğer direnci, Reş = 2 + 3 = 5 Ω

bulunur. Üretecin potansiyel farkı;

V = itop · Reş = 6 · 5 = 30 volt olur.

Yanıt D dir.

15. 4R

2R

6i

3i

4i

3R i1

i2

Birbirine paralel bağlı 2R, 3R ve 4R dirençlerinden direnç değerleriyle ters orantılı olacak biçimde akım geçer. Bu durumda;

i1 = 3i + 4i = 7i

olur. i2 akımı ise 2R den ve 3R den geçen akımların toplamı olur.

.

i i i i

i

i

i

ibulunur

4 6 10

10

7

10

7

2

2

1

= + =

= =

Yanıt B dir.

16.

i = 2 A

i = 2 A

iK

K

K

M

M

M

L

L

L12 Ω

4 Ω

3 Ω

3 Ω 3 Ω

6 Ω

4 Ω

12 Ω

2 Ω

2 Ω

2 Ω

2 Ω

Şekil I

Şekil II

6 Ω

VKL = i · RKL

VKL = 2 · 2

33= volt

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


Test 6 (Çıkmış Sınav Soruları)

1.

10 V

i = 2 A

5 Ω 5 Ω 5 Ω 5 Ω

40 volt A+ –

,4

,4

,4

,4

Bir iletkenin direnci iletkenin uzunluğuyla doğru oran-

tılıdır. Buna göre 4, kadarlık kısmının direnci 5 Ω

olur.

Önce ohm kanunu bütün devreye uygulayarak ana kol akımını bulalım.

V = i·R

40 = i·20

i = 2 A

Voltmetrenin gösterdiği değer, 2 · 5 = 10 V bulunur.

Yanıt C dir.

2. R

R

R

R

R

N

M

21

MN noktaları arasındaki eş değer direnç;

.

R R RR

R RR

bulunur

2

22

MN

MN

= + +

= +

Yanıt D dir.

3.

6 volt

2 Ω

2 Ω1 Ω

2 Ω

2 Ω

+ –

6 volt

2 Ω

3 Ω

1 Ω

2 Ω

Ω

+ –

56

iR

VA

5

6

65= = =

eş

Yanıt E dir.

4.

V = 6·4 = 24 volt i1 = 6 A

R = 2 ΩR = 2 Ω4 Ω

Şekil I

Şekil II

24 volt i2 = 8 A

R = 2 ΩR = 2 Ω

R = 2 Ω

K

1 Ω3 Ω

i A3

248

2= =

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


5. Üst kolda 2 Ω ve 8 Ω luk dirençler seri bağlı olduğun-dan bu kolun toplam direnci 10 Ω eder. Alt koldaki 4 Ω ve 6 Ω luk dirençler seri bağlı olduğundan bu kolun toplam direnci 10 Ω eder.

K

10 Ω

10 Ω

L

RKL = 5 Ω

Yanıt C dir.

6.

K

L

4 Ω

RKL = 2 Ω4 Ω

4 Ω 2 Ω

2 Ω

4 Ω

Üst koldaki 4 Ω luk direnç ile alt koldaki 4 Ω luk di-renç paralel bağlı olduğundan eş değer direnç 2 Ω olur.

Yanıt A dır.

7.

R R

R R

L MKi

+ –

Paralel bağlı dirençlerde akım dirençlerle ters oran-tılı olarak paylaşılır. KM çubuğunun direnci çok kü-çük olduğu için i akımının hemen hemen tamamı bu çubuğun üzerinden geçer.

Yanıt A dır.

8.

+ –

R1 = 4 Ω

R2 = 2 Ω RX

R3,4 = 4 Ω

Paralel kolların gerilimleri eşittir.

( )

V V

i R i RR

R

R

R

4

4

4

4

··

·

X

X

X

X

X

1 2

1 1 2 2

=

= ++

+4 2= +

.R bulunur4Ω=Yanıt C dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


9. K

L

Ortadaki üç direnç birbirine paralel ve dıştaki iki di-renç bunlara seridir. Buna uygun çizim A seçeneğin-de olduğu gibidir.

K L

Yanıt A dır.

10. K

L

+ –

i

i V

K anahtarı kapalı L anahtarı açık iken;

Reş = R R R2 2

3+ =

bulunur. K açık L kapalı iken eş değer direnç yine aynıdır. Buna göre ana koldan geçen i akımı değiş-mez.

Yanıt C dir.

11.

K

40 Ω

40 Ω

10 Ω

10 Ω

20 Ω

20 Ω

20 Ω20 Ω

L

RKL = 10Ω bulunur.

Yanıt A dır.

12. 5

3

2

+ –1

4

V

P

R

RR

R

Lambanın sönmesi için 1 numaralı anahtarı açmak gerekir. Bu anahtar açıldığında üreteç devreden çı-kacağı için lamba ışık vermez.

Yanıt A dır.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


13.

K M

10 Ω

5 Ω

5 Ω10 Ω

10 Ω

ii

L

K M

5 Ω5 Ω

10 Ω

60 volt

VLM = 30 volt

30 volt

ii

L

Yanıt C dir.

14.

V

+ –

R

R

RR

3

2

1

Anahtarların konumuna göre devrenin direnci sıra-

sıyla; R, 2R, R2

dir. Akım şiddeti dirençle ters orantı-lı olduğundan devreden geçen akımlar sırasıyla; 2i, i ve 4i olur. Buradan i3 > i1 > i2 bulunur.

Yanıt E dir.

15.

2R

R

R

R

i

V1

V3

V2

Paralel kollarda akım dirençle ters orantılı olarak paylaşılır. Alt koldan i1 kadar akım geçerse üst kol-dan 3i1 kadar akım geçer.

V1 = 3i1·R

V3 = i1·R

V2 = (i1+3i1)·R

olur. Buna göre potansiyel farkları arasındaki ilişki, V2 > V1 > V3 olur.

Yanıt B dir.

16.

K L

4 Ω4 Ω 4 Ω

2 Ω

2 Ω

4 Ω4 Ω4 Ω

6 Ω

6 Ω

RKL = 3 Ω

KL

2 Ω4 Ω

4 Ω2 Ω

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


17.

K L

R

Mi = 3 A

VKL = 6 volt VLM = 3i·R = 9 volt

1 A

2 A

2R R

R 32

Yanıt E dir.

18. + –

II I

S

Tüpün S kesitinden 1 saniyede geçen yükün topla-mı;

· · · .q e y5 10 1 10 6 10top18 18 18= + =

dir. 1 e.y = 1,6 · 10–19 coulomb olduğundan,

6·1018 e.y = 0,96 coulomb eder. Devreden geçen akım şiddeti;

,

,it

qA

1

0 960 96

top= = =

bulunur. Akım şiddetinin yönü (+) yüklerin hareket yönleri olduğundan akım I yönündedir.

Yanıt E dir.

19. Reosta değiştirilebilir dirençtir. Bir devredeki direnç değiştirilerek bu devreden geçen akım şiddeti ayar-lanabilir.

Yanıt C dir.

20. RX direncinden ge-

MLi

9i

K +–

RX

10i

RY

R9Y

çen akım, RY den ge-çenin on katı olabil-mesi için LM arasına

paralel olarak R9

1Y

lik bir direnç eklen-melidir.

Yanıt E dir.

21. 3R

+ –

RR

i1 = 2 A

i2 = 4 A

21

i

i

2

1

2

1=

Yanıt B dir.

22. 3R ve 5R dirençleri birbirine seri bağlıdır. Devreyi buna göre tekrar çizelim.

i

8R

8R

2R

2R

K

I

I

2i 6i

4R

2R

2R

I = 2i + 6i = 8i

K

I

I

4R + 2R = 6R lik dirençten 2i akımı geçerse sağ kol-daki 2R lik dirençten 6i akımı geçer. O hâlde;

I = 2i + 6i = 8i

Yanıt B dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


23. R

R R R

R

R

R

R

M

K

L

R

K devresinde üç tane birbirine seri direnç olduğun-dan eş değerleri RK = 3R dir.

L devresinde birbirine paralel üç direnç vardır. Eş

değerleri RL = R3

tür.

M devresinde iki direnç birbirine paralel onlar da R

direncine seri bağlıdır. RM = R2

3 dir.

Buna göre; RK > RM > RL dir.

Yanıt C dir.

24. K

L

M

N

P

+ –

K ve M dirençleri birbirine paralel bağlıdır. Bu neden-le K ve M dirençlerinden eşit şiddette akım geçer. L direnci ana kol üzerinde olduğundan bu dirençten geçen akım en büyüktür.

Yanıt A dır.

25. 3R

3R

RK L

R R R R

1

3

1 1

3

1

5

3

KL

KL

= + +

R R=

Yanıt A dır.

26. R

2R

K

L

M

+ –

Seri bağlı dirençlerde direnç ile gerilim doğru orantı-lıdır.

R direncinin ucundaki gerilim V ise 2R nin ucundaki gerilim 2V olur.

VKL = 2V

VLM = V + 2V = 3V

.V

Vbulunur

3

2

LM

KL=

Yanıt D dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


27. İletkenin adı Boyu Kesit alanıK L 4AN 3L A

Kesit alanı A uzunluğu L , özdirenci t olan bir iletkenin direnci;

R = ·A

Lt

bağıntısı ile verilir. K ve N iletkenlerinin özdirençleri eşit olduğundan K nın direnci R alınırsa N nin direnci 12R olur.

K ve N iletkenlerinin dirençlerini eşit hâle getirmek için K iletkeninin boyunu uzatmak veya N iletkeni-nin kesit alanını büyütmek gerekir.

Yanıt C dir.

28. Uzunluğu , , kesit alanı S olan telin direnci R ol-sun.

SR

=

,

K, L, M lambalarından geçen akım şiddetleri sıra-sıyla iK , iL ve iM dir.

Buna göre;

iK = R R

V

K+

+

–2R

2R R

iKK

iL = R R

V

2L

+

+

–

2R

R R

iKL

iM = R R

V

M+

+

–R

R

iMM

21 R2

1

dir. Lambaların parlaklığı, üzerlerinden geçen akım şiddetleriyle doğru orantılıdır. Buradan;

IL < IK = IM

bulunur.

Yanıt E dir.

Nih

at B

ilgin

Yay

ıncı

lık©


1. Ünite manyetizmanihatbilginyayincilik.com/.../10-fzk-sk-u1-b1-elektrik-czm.pdf · çok...

Documents