1

1. OPŠTE INFORMACIJE

o Podaci o nosiocu projekta o Glavni podaci o projektu o Rješenje o imenovanju multidisciplinarnog tima o Dokaz o ispunjenju propisanih uslova o Izvod iz sudskog registra za preduze e

2

o Podaci o nosiocu projekta a) NOSILAC PROJEKTA: „OHM MAMULA MONTENEGRO“ D.S.D. ODGOVORNO LICE: PREDRAG NENEZI ADRESA: NOVO NASELJE RADOVI I, TIVAT MATI NI BROJ NOSIOCA PROJEKTA: 03095924 KONTAKT OSOBA: MILO KOVA EVI TEL: 063/ 232-323 e-mail: milo.kovacevic@ohmmamula.me

o Glavni podaci o projektu b) NAZIV PROJEKTA: „REKONSTRUKCIJA I IZGRADNJA HOTELA NA LOKACIJI OSTRVA LASTAVICA SA TVR AVOM MAMULA“ LOKACIJA: UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „Sektor 34“, katastarska parcela 3438, KO Radovani i, Opština Herceg Novi ADRESA: Ostrvo Lastavica, tvr ava Mamula, Opština Herceg Novi

3

Na osnovu lana 19 Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu („Sl. list RCG“ br. 80/05, „Sl. list CG“, br. 40/10, 73/10, 40/11, 27/13) donosim

R J E Š E NJ E

O formiranju multidisciplinarnog tima za izradu Elaborata procjene uticaja Rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula na životnu sredinu u sastavu:

1. Mr Dragan Radonji , dipl. ing tehn. 2. Prof. dr Mihailo Buri , dipl. ing geologije 3. Prof. dr Refik Zejnilovi , dipl. hem. 4. Mr Snežana Vuksanovi , dipl. biolog 5. Msc Marija Novakovi , dipl. ing arh. 6. Ivana Rai evi , specijalista zaštite životne sredine

Saradnik:

7. Milan Maraš, specijalista hemijske tehnologije 8. Miljana Vukovi , BSc biologije

Multidisciplinarni tim, prilikom izrade Elaborata procjene uticaja, se mora u svemu pridržavati Zakona o životnoj sredini („Sl. list CG“, broj 52/16), Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu i drugih zakonskih i podzakonskih propisa koji regulišu ovu oblast za izradu Elaborata procjene uticaja Rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula na životnu sredinu. Imenovani ispunjavaju uslove predvi ene lanom 19. Zakona o procjeni uticaja na životnu sredinu. Za odgovorno lice u multidisciplinarnom timu odre ujem mr Dragana Radonji a, dipl. ing tehnologije.

Preduze e „MEDIX“ Direktor

Ljiljana Vuksanovi , dipl. ecc

MP

4

UVODNE NAPOMENE Elaboratom procjene uticaja rekonstrukcije i izgradnje hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula na životnu sredinu utvr uju se uticaji na životnu sredinu koji nastaju u fazama izgradnje i eksploatacije hotelskog kompleksa i predlažu se mjere i režimi zaštite kojima e negativni uticaji na životnu sredinu biti ublaženi ili u cjelosti eliminisani. Zakonski osnov Izrada Elaborata procjene uticaja rekonstrukcije i izgradnje hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula na životnu sredinu zasniva se na Zakonu o životnoj sredini, Zakonu o procjeni uticaja na životnu sredinu i drugim zakonskim i podzakonskim propisima koji regulišu ovu oblast. Rješenjem Ministarstva održivog razvoja i turizma broj 1055-1037/10 od 26.05.2017 godine, utvr uje se da je za potrebe izrade projektne dokumentacije za „Rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula“, Opština Hergeg Novi, iji je nosilac „OHM Mamula Montenegro“ D.S.D. potrebno izraditi Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu. Rješenjem se nalaže da nosilac projekta, izradi Elaborat procjene uticaja na životnu sredinu na osnovu projektne dokumentacije kojom se obra uje rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula. Planski okvir Osnovu za izradu Idejnog projekta „Rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula“ ini Državna studija lokacije (u daljem tekstu DSL) „Sektor 34“, Opština Herceg Novi, kojom su, na zahtjev Nosioca projekta, utvr eni osnovni parametri za rekonstrukciju i izgradnju hotelskog kompleksa. Imaju i u vidu specifi ne istorijske, arhitektonske, ambijentalne i druge vrijednosti ostrva i tvr ave Mamula, a u cilju uspostavljanja heterogene turisti ke ponude u zahvatu Plana i ostvarivanja konkurentske prednosti u odnosu na ostale destinacije na crnogorskoj obali, ovaj kompleks je predvi en sa specifi nom vrstom usluge orijentisane prvenstveno ka ekskluzivnim oblicima edukativnog turizma. Pristup revitalizaciji Polazni uslov za aktiviranje tvr ave Mamula u turisti ke svrhe jeste o uvanje njenog spomeni kog potencijala koji se ispoljava u specifi nom prostornom

5

rješenju, konstruktivnom sklopu, gra evinskim materijalima, oblogama, plasti noj dekoraciji i dr. Ovim integralnim svojstvima objekta mora se prilagoditi - podrediti svaka planirana konstrukcijska intervencija. Jedini na in da se to postigne jeste interdisciplinarni timski rad i aktivno sudjelovanje Republi kog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Praksa je u mnogo slu ajeva potvrdila da projekti koji su u neskladu sa zahtjevima zaštite nasle a, po pravilu ne daju zadovoljavaju a rješenja, jer ne koriste u punoj mjeri vrline tradicionalne arhitekture. Time su u krajnjoj liniji ošte eni i investitor i budu i korisnik, jer se gubitkom autenti nosti i kvaliteta tradicionalnog graditeljstva prostori i ambijenti osiromašuju. Kratki vremenski rokovi i uski interesi investitora ne smiju biti opravdanje za izbjegavanje ulaganja u neophodne pripremno-istraživa ke radove koji treba da prethode sanacionim i adaptacionim intervencijama.

6

2. OPIS LOKACIJE 2.1. Lokacijske karakteristike prostora na kojem se planira izvo enje projekta Ostrvo Lastavica se nalazi na samom ulazu u Bokokotorski zaliv, na 3,4 nauti ke milje udaljenosti od Herceg Novog. Danas je ostrvo nenaseljeno i potpuno pusto. Kružnog je oblika, pre nika cca 200 m, obraslo niskom vegetacijom, a mjestimi no se mogu vidjeti smokva, vinova loza, bor, kao i neke vrste kaktusa. Ostrvo ima izuzetan položaj, jer se sa njega pogled pruža daleko ka otvorenom moru, i u unutrašnjost Bokokotorskog zaliva. Zbog svojih prirodnih karakteristika, izuzetno oštrih i nepristupa nih hridi, pristup ostrvu je otežan, ak i po mirnom ljetnjem vremenu. Pristup plovilima mogu je samo sa sjeverne strane, koja je nešto pitomija i gdje je i danas sa uvano omanje mulo/pristan iz austrougarskog perioda. Zbog konfiguracije stjenovitog ostrva, pristup plovilima mogu je samo na sjevernoj strani, gdje je obala nešto blaža i pitomija. Za potrebe utvr enja, na ovom mjestu sagra eno je omanje mulo-pristan (slika 1).

Slika 1. Mulo – pristan na sjevernoj strani sa stazom koja vodi do utvr enja

U periodu od 1850.-1853. godine, prate i prirodnu konfiguraciju terena stjenovitog ostrva Lastavica, na ostrvu je izgra eno impresivno vojno utvr enje, koje i danas izgleda kao njegov organski dio. Turisti ki kompleks Mamula planiran je na UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „Sektor 34”, na katastarskoj parceli 3438, KO Radovani i. Površina ostrva Lastavica iznosi 4,00 ha (40.000 m2), a površina UPE.1 iznosi 36.329 m2. Rekonstrukcija tvr ave Mamula projektovana je prema zahtjevima investitora i uskla ena sa sljede im:

7

urbanisti ko - tehni kim uslovima broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine izdatih od strane Ministarstva održivog razvoja i turizma – Direktorata za gra evinarstvo

konzervatorskim uslovima broj UP/I-05-136/2014-3 izdatih 08.07.2014. od strane Ministarstva kulture – Uprava za zaštitu kulturnih dobara, podru na jedinica Kotor

Po strukturi, utvr enje se sastoji iz sljede ih djelova (slika 2):

1. Kružna kula - sa kazamatima za topove na dva nivoa, podzemnim rezervoarom za vodu i osmatra nicom na vrhu (1),

2. Spoljašnji bedem - u obliku ~3/4 kruga, sa kazamatima za topove u donjem nivou i šetnicom na gornjem (2),

3. Centralno dvorište - prostrani uzdignuti cetralni poligon za obuku i vježbe vojske (4), ispod koga se nalazi glavni rezervoar za vodu. Unutar utvr enja nalaze se i prostorije za smještaj municije, vojske, kao i pekara, spavaone, kupatilo, magacini i dr.

4. Donje dvorište - koje okružuje gornji plato i omogu ava komunikaciju izme u prostorija spoljašnjeg bedema i kružne kule,

5. Merzerska baterija sa 2 osmatra nice, i 6. Rov – kamenom poplo ani jarak koji okružuje citav kompleks.

Slika 2. Šema elemenata utvr enja

Tvr ava je sa svih strana okružena dubokim ozidanim i poplo anim rovom (graben), iza koga se nalazi prirodna zaštita od strmih stijena (glacis). Rov opasuje itavu kružnu kulu i skoro itav spoljni bedem. Prekinut je samo na

8

malom dijelu južne strane bedema, gdje zbog prirodne stijene, za njim nije postojala potreba. Oko utvr enja, na stijenama, raspore eni su osmatra ki položaji. Od mula do ulaza u utvr enje dolazi se uzanom poplo anom stazom. Staza prati konfiguraciju terena, a denivelacija je savladana blagim nagibom i kamenim stepeništem (slika 3). Uz mulo nalazi se manji kameni objekat, za koji se pretpostavlja da je mogao biti stražara za kontrolu odlazaka i dolazaka. Staza se završava kod ulazne kapije, tj. kod mosta ispred nje (slika 4). Izvorno na mjestu današnjeg drvenog mosta koji služi da premosti rov koji opasuje bedeme utvr enja, nalazio se pokretni drveni most.

Slika 3. Pristupno kameno stepenište kao dio staze od mula do ulaza u utvr enje i stražarskom ku icom

Slika 4. Izgled ulazne kapije u tvr avu Mamula

9

Kružna kula Kružna kula je središnji objekat kompleksa. To je dvospratna zgrada sa krovnom terasom na vrhu. Unutrašnji prostori prizemlja smješteni su uzastopno oko poplo anog kružnog atrijuma sa bunarom. Ispod atrijuma nalazi se cisterna za vodu (Kružna bistjerna). Unutrašnjost kule radijalno je podjeljena na 14 prostora, od kojih je 12 prostorija – kazamata za smještaj i dejstvovanje topova, dok su preostali ulazni koridor sa liftom i prostor sa spiralnim stepeništem (slika 5).

a) Izgled atrijuma kružne kule

10

b)

Slika 5. Izgled balkona od kamena na južnoj strani kružne kule

Centralno dvorište Centralno dvorište predstavlja prostrani, uzdignuti travnati plato sa dvije krune bunara i crpnom stanicom. Prostor je sa svih strana ogra en visokim zidom od kamena (slika 6). Do platoa se iz donjeg dvorišta dolazi jednokrakim kamenim stepeništem sa rampom koja se nalazi na sjevernoj strani. Dio uzdignutog centralnog prostora su i dvije prostorije na sjevernoj strani prizemlja, od kojih je jedna služila kao pekara sa sa uvanom zidanom pe i za hljeb, dok je druga služila kao sanitarna prostorija. Ispod centralnog dvorišta, u nivou prizemlja ukopana je glavna bistijerna zapremine 412,85 m3. Centralni plato je preko ostataka kamenog stepeništa povezan sa šetnicom spoljašnjeg bedema.

Slika 6. Izged centralnog dvorišta

11

Spoljašnji bedem Mo ni spoljašnji bedem utvr enja najve i je njegov dio. To je lu na struktura koja ima oblik ~3/4 kruga, sa prizemljem i šetnicom (slika 7). U prizemlju se nalaze radijalno raspore ene prostorije – kazamati za smještaj i djelovanje topova (slika 8). Svaka prostorija je zasvedena svodom od kamena i sige, sa toparnicom na spoljašnjem zidu. Iznad nivoa sa kazamatima nalazi se široka šetnica koja spaja sjeveroisto ni i sjeverozapadni kraj. Šetnica je zašti ena polukružnim grudobranom i tako e ima položaje za topovsku paljbu. Na oba kraja šetnice nalaze se dvije osmatra nice, koje su zate ene u urušenom stanju.

Slika 7. Južni dio spoljašnjeg bedema

Slika 8. Radijalno raspore ene prostorije-Kazamati

12

Merzerska baterija Merzerska baterija je instalirana u prostor na južnom dijelu utvr enja, izme u cetralnog dvorišta i spoljašnjeg bedema. Dio merzerske baterije ine i dvije osmatra nice koje se nalaze na krajnjim djelovima šetnice. Pristup lokaciji projekta Glavni pristup lokaciji je plovnim putem, iz pravaca Herceg Novog i Žanjica. Na ostrvu je predvi en sistem pješa kih komunikacija kojim su povezane sve planirane namjene. Može se uo iti da je obala ostrva stjenovita, veoma strma i izuzetno nepristupa na. Dubine mora oko ostrva su prili no velike. Na kratkim rastojanjima od obale ostrva dostižu se dubine mora 20 do 30 m. 2.2. Prikaz geografskih, reljefnih, pedoloških, inženjersko – geoloških, hidroloških i seizmoloških karakteristika terena 2.2.1. Geografski položaj i reljef Ostrvo Lastavica nalazi se na samom ulazu u Bokokotorski zaliv. To je malo kamenito ostrvo, udaljeno 6,3 km (3,4 nm) od Herceg Novog. Kružnog je oblika, pre nika oko 200m. Tvrdava Mamula zauzima oko 80 % površine ostrva. Geografski položaj predmetnog podru ja dat je na slici 9. Pejzaž ostrva Mamula pripada tipu pejzaža primorskih grebena i stjenovitih obala koji je karakteristi an za kre nja ka ostrva. Osnovni gradivni elementi ovog pejzažnog tipa su: kre nja ki grebeni, rtovi, i kamenite obale. Nagib terena u uskom pojasu uz obalu kre e se do 20°, zatim slijedi prelazni stjenoviti pojas od 30-45°, da bi centralni dio na kome je sagra ena tvr ava bio relativno zaravnjen nagiba do 15°. Marinski reljef nastao je dejstvom abrazionih i akumulacionih procesa na kontaktu mora i kopna, pri emu abrazioni oblici, po broju i raznovrsnosti, preovla uju u odnosu na akumulacione. Abrazioni oblici, karakteristi ni za kamenite obale na otvorenom moru, izgra ene od klasti nih stijena tercijarnog fliša i karbonatnih sedimenata trijaske, jurske i kredne starosti.

13

Slika 9. Geografski položaj ostrva Lastavica (Mamula) 1:25 000 (izvor-topografska osnova, list Herceg Novi, 1:25 000 i Google Earth snimak

lokacije) 2.2.2. Pedološke karakteristike Na formiranje zemljišta na podru ju Crnogorskog primorja uticali su geološka podloga i klima, reljef, vegetacija i hidrološke prilike. Prema osobinama stijena i klimatsko-morfoloških procesa tlo ostrva po sastavu se može podijeliti na: stjenovite kre nja ke površine, sastavljene od lako rastvorljivog kre njaka i zemljišta koje ini crvenica, koja nastaje rastvaranjem kre njaka u uslovima tople mediteranske klime. U ovom podru ju crvenica je apsolutno dominantno zemljište, a ve inom je plitkog sloja. Kraški reljef, koji je veoma ocjedit i vodopropustan, onemogu ava da se formira dublji sloj zemljišta po grebenima, stranama i drugim istaknutijim oblicima reljefa. 2.2.3. Geološka gra a terena Geološka gra a terena je definisana na osnovu rekognosciranja terena kao i uvidom u Tuma i osnovnu geološku kartu lista Kotor. U geološkoj gra i ostrva Lastavica, u estvuju tvorevine gornjokredne starosti i kvartarne starosti. Ovi sedimenti su mjestimi no prekriveni sa tankim deluvijalno-eluvijalnim pokriva em i vješta kim tvorevinama (nasipima) na utvr enju Mamula. Gornja kreda-mastriht ( ), odnosno sedimentne tvorevine ovog paketa izgra uju ukupni prostor predmetnog podru ja. Litološku gra u ovog paketa sedimenata ine: dolomiti, vapnoviti dolomiti, kre njaci, dolomiti ni kre njaci i

14

karbonatne bre e. Svi navedeni lanovi, ovog paketa sedimenata se me usobno smjenjuju i postupno prelaze jedni u druge. Dolomiti, sa rijetkim slojevima kre njaka, izgra uju obalni pojas. Javljaju se u vidu banaka i slojeva u zoni debljine do 20 m. Dolomiti ni kre njaci su pretežno slojevite detriti ne strukture, a vapnoviti dolomiti su srednjeg zrna, a javljaju se u vidu slojeva. Kvartar (Q) predstavljaju crvenice i aluvijalni nanosi. Crvenice su karakteristi an sediment za karstna podru ja i karbonatne sedimente. Sa injavaju ih frakcije pijeska i praha karbonatnog sastava i minerali glina. Boje su tamno do mrko crvene, razli ite debljine. Aluvijalni sedimenti izgra uju relativno mali prostor u zale u uvale Žanjice. ine ih zaobljeni valuci dolomita, dolomiti nih kre njaka i kre njaka, promjenljivih granulometrijskih veli ina. Podzemni karstni oblici (jame i kaverne) predisponirani su tektonikom. Generalni pravac pružanja slojeva je dinarski i isti padaju prema sjeveroistoku, naj eš e pod uglom 10-35 , odnosno lokalno prema jugoistoku pod uglom od 30 . Prema podacima OGK list „Kotor” 1:100.000 izu avano podru je u geotektonskom pogledu pripada geotektonskoj jedinici Paraautohtona, koja zauzima uzani antiklinalni prostor pored mora. Geološka karta šireg podru ja data je na slici 10.

15

Slika 10. Geološka karta šireg podru ja 1:100 000 (izvod iz OGK, list Kotor, 1:100 000)

2.2.4. Inženjersko – geološke karakteristike terena U cilju što boljeg sagledavanja inženjersko-geoloških svojstava šireg istražnog prostora predmetne lokacije izvršena je detaljna analiza postoje e geološko-geotehni ke dokumentacije. Inženjersko-geološko kartiranje terena izvedeno je u cilju registrovanja svih elemenata potrebnih za što bolji prikaz-interpretaciju stvarnog-realnog stanja na predmetnoj lokaciji. U sklopu inženjersko-geološkog kartiranja terena prikupljeni su podaci o: površinskom litološkom sastavu terena i hidrogeološkim svojstvima i funkcijama stijenskih masa na širem podru ju. Kartiranje je izvršeno prekrivanjem površine terena mrežom ta aka osmatranja, obilaska otkrivenih izdanaka, pra enja kontakta razli itih litostratigrafskih lanova.

Na istraživanoj mikrolokaciji izvedeno je 8 istražnih raskopa u cilju definisanja litologije i dubine do osnovne stijene.

Bankoviti i slojeviti kre njaci sa poslojcima i so ivima

LEGEND

16

Izvedenim istražnim radovima definisana je inženjersko-geološka gra a u zoni platoa koji se nalazi u okviru tvr ave Mamula.

Na osnovu obavljenih terenskih istraživanja (raskopi i geofizika) definisana je površinska geološka gra a kao i gra a terena po dubini koliko je to bilo mogu e.

Rije je o terenu koji je u osnovi izgra en od kre nja kih stijena, preko kojih je vršeno nasipanje kre nja kim blokovima raznih dimenzija sa prašinasto pjeskovitom glinom. Materijal koji se koristio za nasipanje lokalnog je porijekla, najvjerovatnije iskopan prilikom izgradnje tvr ave. Generalni pravac pružanja slojeva je dinarski i isti padaju prema sjeveroistoku, naj eš e pod uglom 10-35º, odnosno lokalno prema jugoistoku pod uglom od 30º. Na terenu su definisane 2 relevantne inženjersko-geoliške sredine i to geotehni ka sredina 1 - nasip i geotehni ka sredina 2 - kre njak. U okviru geotehni ke sredine 1 izdvojene su 2 podjedinice koje se djelimi no razlikuju u pogledu fizi ko-mehani kih karakteristika. Geotehni ka sredina 1 je predstavljena kvartarnim nevezanim materijalima porijeklom iz nasipa i dijelom od drobine osnovne stijene. Vjerovatno se radi o materijalu koji je nasut na lokaciji prilikom izgradnje tvr ave. Debljina ove sredine varira i kre e se od 0,25 m u raskopu R-1 do 1,8 m u raskopu R-3. U okviru ove jedinice postoje dvije podjedinice koje se litološki djelimi no razlikuju:

- Podjedinica 1 je nasip izgra en od prašinasto-pjeskovitih glina sa uglastom kre nja kom drobinom

Procijenjeni fizi ko-mehani ki parametri ove sredine se kre u u sljede im granicama:

• Zapreminska težina = 20.0 - 21.0 kN/m³ • Ugao unutrašnjeg trenja = 28-32º • Kohezija c = 0 kN/m²

- Podjedinica 1' je isto nasip izgra en od drobine i blokova sa malo

prašinasto-pjeskovite komponente.

Procijenjeni fizi ko-mehani ki parametri ove sredine se kre u u sljede im granicama: • Zapreminska težina = 21.0 - 22.0 kN/m³

17

• Ugao unutrašnjeg trenja = 30-35º • Kohezija c = 0 kN/m²

Po gra evinskoj kategorizaciji GN-200 za iskop ova sredina pripada III-IV. kategoriji, dok se u površinskom dijelu može javiti i II. kategorija iskopa. Geotehni ka sredina 2 predstavljena je bankovitim i slojevitim kre njacima sa proslojcima i so ivima dolomita. Procijenjeni fizi ko-mehani ki parametri ove sredine se kre u u sljede im granicama:

• Zapreminska težina stijenske mase = 25.50 kN/m³ • Jednoaksijalna vrsto a na pritisak monolita UCS = 80 MPa, • Gelološki indeks vrsto e GSI = 30 • Jednoaksijalna vrsto a stijenske mase UCSrm = 8.7 MPa • Rezidualni ugao unutrašnjeg trenja stijenske mase = 32°, • Kohezija stijenske mase c = 1.7 MPa, • Modul elasti nosti stijenske mase E = 1700 MPa, • Poasonov koeficient = 0.29 • Brzina prostiranja Vp talasa Vp = 3200 m/sec • Brzina prostiranja Vs talasa Vs = 900 m/sec

U okviru sredine 2 izdvojena je površinska degradirana zona kre njaka (zona alteracije), koja je bila pod uticajem spoljašnih faktora (kiša, sunce i dr.). Ova zona ima slabije fizi ko-mehani ke karakteristike i ide do 1 m dubine. Po gra evinskoj kategorizaciji GN-200 za iskop sredina dva pripada V-VI. kategoriji, dok površinska zona kre njaka pripada IV-V. kategoriji. 2.2.5. Hidrogeološke odlike terena Na osnovu hidrogeoloških svojstava i funkcija stijenskih masa na širem podru ju istraživanog lokaliteta mogu se izdvojiti:

• dobro propusne stijene, pukotinsko-kavernozne poroznosti, koje su predstavljene, slabo do jako polomljenim i skarš enim kre njacima i dolomiti nim kre njacima,

• slabo do srednje propusne stijene, predstavljene crvenicom sa drobinom. Vodopropustnost se kre e od srednje do slabe u zavisnosti od procentualnog u eš a sitnozrnih frakcija.

U okviru karbonatnih stijenskih masa, tektonski polomljenih i dijelom skarš enih kre njaka, zastupljen je karstni tip izdani, koji se prazni direktno u more.

18

Nivo podzemnih voda na predmetnoj lokaciji je u nivou mora. Sezonski, u vreme dugotrajnih intenzivnih padavina, mogu e su manje pojave voda u gornjim djelovima terena koje su lokalnog karaktera i manjom ili ve om brzinom gravitiraju ka stalnoj izdani. Tako e, treba ista i da na ovom dijelu terena, tokom kartiranja, nije registrovana nijedna hidrogeološka pojava. Treba napomenuti da na mikrolokaciji postoje dva bunara koji imaju jedan zajedni ki tank, dubina od usta bunara do dna tanka iznosi 9,5 m. Dužina tanka iznosi 13 m, a širina 7 m. Dvije tre ine tanka ispunjene su ne istom vodom na ijem se dnu nalazi oko 3 m3 šuta. Na ovom podru ju nema stalnih površinskih, pa ak ni povremenih tokova. Jedino je mogu e kratkotrajno površinsko oticanje, odnosno slivanje voda atmosferskih taloga u vrijeme intenzivnih padavina. Na lokaciji ne postoje izvori, a Mioki potok se pojavljuje samo kao kišna bujica u (po ve i dio godine suvom) koritu. 2.2.6. Seizmološke karakteristike Seizmološke karakteristike lokalne geotehni ke sredine podru ja detaljno su istraživane u okviru seizmoloških, geomehani kih i geofizi kih istraživanja za potrebe izrade seizmoloških podloga i seizmi ke mikrorejonizacije šire zone. Na osnovu dobijenih rezultata dosadašnjih istraživanja izvršeno je definisanje karakteristi nih geotehni kih modela kojima se šire podru je može predstaviti za dinami ku analizu na pobude od zemljotresnih uticaja. Prema Seizmološkoj karti SRJ (Zajednica za seizmologiju SFRJ, 1987) koja je sastavni dio Tehni kih normativa za izgradnju objekata visokogradnje u seizmi kim podru jima («Sl.list 31/81 i dopune: 49/82, 29/83; 52/85; 21/88 i 52/90), a koja izražava o ekivane maksimalne intenzitete zemljotresa za povratni period od 500 godina, podru je Luštice je u zoni IX stepena EMS 98 (evropska makro-seizmi ke) ili približno ekvivalenta MSK-64, odnosno MCS. Tako e, prema karti seizmi ke regionalizacije teritorije Crne Gore (V. Radulovi , B. Glavatovi 1982 – slika 11) i seizmi ke mikrorejonizacije urbanog podru ja Tivta (1981) predmetna lokacija pripada, zoni IX stepena EMS 98 skale.

19

Slika 11. Karta seizmi ke rejonizacije Crne Gore Cijeli priobalni pojas, kojem pripada i sama predmetna lokacija, izrazito je seizmi ki aktivan, što je relativno esto manifestovano kroz duboku seizmi ku istoriju ovog prostora, ali i kroz nekoliko vrlo snažnih i razornih zemljotresa u bliskoj prošlosti. Posebno treba naglasiti katastrofalni zemljotes od 15. Aprila 1979. godine, sa magnitudom 7.0 i epicentralnim intezitetom od IX stepeni MCS skale, koji je bio najsnažniji zemljotres na ovom prostoru u XX. vijeku. Na osnovu broja i inteziteta dogo enih zemljotresa (slika 12) kao i ukupne seizmi ke aktivnosti šireg regiona, može se zaklju iti da se predmetne lokacije nalaze u zoni vrlo intezivne seizmi ke aktivnosti, koja je dominantno vezana za bliska žarišta sa visokim seizmogenim potencijalom, kao što su seizmogene zone Budva-Braji i, Boke Kotorske, Bar i Ulcinj, kao i dio seizmi ki aktivnog cijelog Crnogorskog primorja i podmorja.

20

Slika 12. Karta epicentara snažnih zemljotresa u Crnoj Gori i neposrednoj okolini tokom prethodnih 5 vjekova

Imaju i u vidu da seizmi ke sile zavise od veli ine ubrzanja tla, intezitet dejstva zemljotresa na površini terena odre en je u vidu inteziteta maksimalnih ubrzanja tla na površini koja se o ekuju na predmetnom podru ju u povratnim periodima vremena 50, 100 i 200 godina. O ekivana prosje na ubrzanja tla (a max) u karakteristi noj zoni za povratne periode vremena (t), kao i seizmi ki koficijent dejstva zemljotresa dati su u tabeli broj 2.2.5/1. Pri tome je usvojena injenica da projektovane seizmi ke sile nastaju sa istom vjerovatno om od 63% sa kojom se doga aju i zemljotresi, koji u odre enim povratnim periodima vremena izazivaju odre ena maksimalna ubrzanja tla. Seizmi ki koficijent Ks ozna ava sumarni seizmi ki uticaj seizmogeoloških osobina terena na objekte. Tabela 2.2.6/1. O ekivana maksimalna ubrzanja tla i koeficient seizmi nosti za razli ite povratne periode maksimalno koeficijent

seizmi kog intenziteta (Ks)

Karakteristi na Zona povratni period (T)

ubrzanje tla a max (g)

zona - B3 kre njaci i dolomiti ni kre njaci u povlatnom dijelu degradirani

50 100 200

0,15 0,19 0,22

0,07 0,10 0,11

21

2.3. Izvorišta vodosnabdijevanja Na Lastavici ne postoje uslovi za priklju ak na hidrotehni ke instalacije na kopnu, a ne postoje ni izvori sa pitkom vodom. Sve potrebe za pitkom vodom se planiraju proizvodnjom na licu mesta – preko samostalnog postrojenja za desalinizaciju morske vode (2 samostalne sekcije), koje e se montirati na tehni ki plato na sjeverozapadnoj strani ostrva. Planirano je da se postoje i veliki rezervoar rekonstruiše za skladištenje pitke i protivpožarne vode (za hidrante i sprinkler), a manji (ispod kule) isklju ivo za potrebe navodnjavanja. 2.4. Prikaz klimatskih karakteristika Pošto se prostire izme u Jadranskog mora i kraškog zale a, ovo podru je se nalazi pod uticajima sredozemne i planinske klime koji se susre u i uzajamno miješaju, tako da ima prelaza sa uticajem i jedne i druge klime, pa se može govoriti o posebnoj zoni sa tzv. submediteranskom klimom (Popovi & Sterniša, 1971). Uticaj mora na klimatske prilike je od posebnog zna aja. Posebno se isti u dvije njegove osobine. More je akumulator toplote i izvor vodene pare, što predstavlja prvorazredni faktor u temperaturnim kretanjima i koli ini padavina na itavom podru ju Boke Kotorske. Kako se vodena masa nešto teže zagrijava i hladi, u površinskim slojevima javljaju se krajem zime minimalne temperature, a krajem ljeta maksimalne temperature, tako da more u periodu od kraja zime do kraja ljeta sakuplja, i u površinskim i u dubinskim slojevima, toplotu dobijenu od sunca, da bi je opet u periodu od kraja ljeta do kraja zime osloba alo. Ovim putem, toplota dobijena od mora, vazduh iznad i nešto dalje od obale, u zimskoj polovini godine uslovljava u našim krajevima blažu klimu, ime se karakteriše sredozemna klima: blage i vlažne zime, topla i sušna ljeta (Popovi & Sterniša, 1971). Da bi se upoznale klimatske prilike odre enog podru ja moraju se sagledati kretanja pojedinih klimatskih elemenata, pa je, u tom cilju, u tabelama (2.4/1 do 2.4/7) dat prikaz prosje nih vrijednosti osnovnih klimatskih elemenata za šire podru je ostrva Lastavica. Temperatura Srednje mjese ne temperature kre u se u granicama od 12,2 ºC u januaru do 29,4 ºC u avgustu, i sa srednjom godišnjom temperaturom od 20,3 ºC. Ovakav temperaturni režim, u svakom slu aju, svrstava ovo podru je u veoma ugodno za život.

22

Tabela 2.4/1. Srednje, maksimalne i minimalne temperature vazduha u 0C (period 1961-1990, RHMZ)

U prilog prethodnoj konstataciji su i podaci o prosje nom broju tropskih dana, odnosno o broju dana kada je maksimalna temperatura ve a od 30 ºC, tabela 2.4/2, i podaci o prosje nom broju dana sa mrazom kada su temperature ispod 0 ºC, tabela 2.4/3. Tabela 2.4/2. Prosje ni broj tropskih dana (Tmax>30 C, period 1961-1990.god.,RHMZ) jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec GOD

sum srv 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 3.0 13.0 13.0 3.0 0.0 0.0 0.0 32.0

max 0.0 0.0 0.0 0.0 3.0 12.0 23.0 27.0 13.0 0.0 0.0 0.0 27.0

min 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 std 0.0 0.0 0.0 0.0 0.6 3.5 5.4 7.0 3.4 0.0 0.0 0.0 1.7

Tabela 2.4/3. Prosje ni broj dana sa mrazom GODsum

jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec srv 2.0 2.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 5.0 max 11.0 9.0 7.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 2.0 3.0 11.0 min 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 std 2.7 2.3 1.5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.8 0.6

Padavine Na osnovu dugogodišnjeg niza mjerenja i statisti ki obra enih podataka može se re i da su, na ovom podru ju zna ajne padavine u toku jeseni, zime i prolje a (tabela 2.4/4). Tabela 2.4/4. Srednje, maksimalne i minimalne mjese ne sume padavina (l/m2) za podru je Herceg Novog (period 1961-1990, RHMZ) jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec GOD

sum srv 218.8 198.2 204.4 154.3 103.4 63.7 47.2 91.6 154.4 200.9 260.1 234.1 1931.3 max 500.8 585.4 412.0 314.1 298.0 162.0 168.0 305.7 447.0 588.0 684.0 632.0 684.0 min 3.0 0.0 52.5 21.4 14.0 8.5 1.0 1.0 5.0 0.0 11.8 41.0 0.0 std 136.3 127.1 96.5 73.6 86.4 41.5 48.3 76.3 105.8 141.5 140.7 132.4 100.6

Prosje ne vrijednosti mjese nih suma padavina kre u se od 260,1 l/m² u novembru do 103,4 l/m² u maju. Ljetnji mjeseci su sa znatno manjom sumom padavina i njihove prosje ne srednje vrijednosti kre u se u granicama od 47,2

jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec GOD

srv 12.2 12.8 15.1 17.7 22.4 26.2 29.3 29.4 26.1 21.8 17.0 13.6 20.3 max 14.9 16.3 17.7 20.5 25.7 28.5 31.5 32.3 28.8 23.7 18.7 15.4 32.3 min 9.7 8.6 10.8 10.0 18.8 23.8 26.9 26.1 23.0 17.9 14.2 12.1 8.6 std 1.4 1.6 1.6 1.8 1.5 1.2 1.0 1.5 1.4 1.3 1.1 0.9 1.4

23

l/m² u julu do 91,6 l/m² u avgustu, a srednja godišnja koli ina padavina za Herceg Novi iznosi 1931,3 l/m². Vlažnost Relativna vlažnost vazduha pokazuje stabilan godišnji hod. Maksimum srednjih mjese nih vrijednosti javlja se tokom prelaznih mjeseci (april-jun i jul-avgust), a minimum tokom ljetnjeg perioda, te u nekim slu ajevima i tokom zime (januar - februar). Vrijednosti srednje dnevne relativne vlažnosti pokazuju oscilacije koje su smanjenog intenziteta u ljetnjem periodu (oko 10%-20%), a znatno izraženije tokom zime (oko 20%-30%). Vrijednosti srednje godišnje relativne vlažnosti vazduha iznose za Herceg Novi 70,5 % (min 65,4 % u julu, max 72,7 % u oktobru i decembru).

Osun anost Šire podru je Herceg Novog, kao što se može vidjeti iz podataka prikazanih u tabeli 2.4/5, odlikuje se znatnim brojem sati sijanja sunca. Najmanje sati sijanja sunca, kao srednja mjese na vrijednost, je 101,5 u januaru a najviše sati sijanja sunca je u toku mjeseca jula 343,8 h. Srednja godišnja vrijednost iznosi 2429 asova.

Tabela 2.4/5. Prosje no trajanje sijanja sunca u asovima (period 1961- 1990.god.,RHMZ)

jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec GODsum srv 110.7 113.4 160.5 193.8 250.5 288.2 343.8 317.3 249.0 186.0 114.6 101.5 2429.2

max 211.9 191.1 238.0 265.3 324.2 329.9 391.6 378.4 313.9 259.2 175.6 156.9 391.6

min 47.7 30.4 84.6 120.9 145.5 236.2 287.8 260.9 199.3 89.3 60.1 48.4 30.4 std 39.9 39.5 37.9 34.4 39.9 24.5 25.6 30.8 31.3 35.8 31.3 30.3 33.4

Tabela 2.4/6. Prosje ni broj vedrih dana (srednja dnevna obla nost<2/10,period 19611990.god.,RHMZ)

jan feb mar apr maj jun jul avg sep oct nov dec GODsum

srv 7.0 6.0 6.0 6.0 6.0 8.0 16.0 17.0 13.0 10.0 6.0 6.0 108.0

max 18.0 15.0 14.0 20.0 14.0 15.0 27.0 26.0 25.0 19.0 15.0 13.0 27.0 min 1.0 0.0 1.0 0.0 2.0 2.0 6.0 8.0 2.0 1.0 1.0 0.0 0.0

std 4.4 4.2 3.4 3.6 2.7 3.1 4.6 5.3 5.1 4.6 3.6 3.3 4.0

Vjetar U zavisnosti od distribucije vazdušnog pritiska koji je niži u toku ljetnjeg perioda, a znatno viši u zimskom periodu, na ovom podru ju se javlja nekoliko vrsta vjetrova. Dominantni su vjetrovi iz pravca sjeveroistoka, jugoistoka i

24

sjeverozapada. Bura je hladan i suv sjeverni vjetar koji duva u zimskom periodu iz pravca sjeveroistoka. Jugo je vlažan vjetar, duva u toku hladnijeg dijela godine iz pravca jugoistoka. U toplijem dijelu godine javlja se, za ovo podru je veoma karakteristi an vjetar - maestral koji duva na kopno iz pravca sjeverozapada. Podaci o vjetrovima statisti ki su obra eni za 10 pravaca duvanja vjetra i prikazani u tabeli 2.4/7 i grafi ki na rozetama kako slijedi. Tabela 2.4/7. Raspodjela prosje ne maksimalne i prosje ne srednje brzine vjetra i njegove estine po pravcima - vmax m/s, vsr m/s, estina %(period 1961-1990.god.RHMZ)

smjer N NNE NE ENE

E ESE SE SSE S SSW

SW WSW W WNW

NW NNW TIŠ

vmax 18,7 30,5 30,0 21,0 18,9 15,5 17,0 12,0 12,0 14,4 10,0 12,3 17,0 10,0 6,0 18,0

vsr 2,3 3,1 3,6 3,5 3,2 3,0 3,1 2,9 2,8 3,2 3,0 3,3 3,4 3,2 2,3 2,6 est. 2,1 3,9 3,5 4,7 3,7 3,6 2,6 2,8 4,1 3,4 2,5 3,0 2,1 1,6 1,2 0,7 54,

3

Slika 13. Ruža srednjih brzina vjetra Slika 14. Ruža u estalosti vjetrova za Herceg Novi za Herceg Novi

igledno je da su razlike srednjih mjese nih brzina vjetrova u podru ju Herceg Novog veoma male. Srednje mjese ne brzine duvanja vjetra nalaze se u granicama od 2,3 m/s iz sjevernog kvadranta, do 3,6 m/s sa sjeveroistoka. Maksimalne brzine vjetrova od 30 m/s poti u iz sjevernog i sjeveroisto nog kvadranta. Od ukupnog broja dana 54,3%, odnosno 198 je dana bez vjetra.

25

2.5. Hidrologija Odre ene karakteristike mora, sa meteorološkog aspeka, prati RHMZ, preko parametara koji obuhvataju temperaturu mora, korelaciju-vezu izme u temperature vazduha i mora, smjer kretanja talasa i stanje površine mora. Srednja godišnja temperatura mora uz Crnogorsko primorje je 17,9 ºC, sa srednjom godišnjom oscilacijom vrijednosti od 1,7 ºC. Najhladniji period godine januar-mart ima srednju temperaturu oko 12 ºC, dok je srednja godišnja minimalna temperatura 15,5 ºC. U najtoplijem periodu jun-avgust srednja maksimalna temperatura je 23 ºC, dok je srednja godišnja maksimalna 20,1 ºC. Godišnja amplituda temperatura iznosi oko 12 ºC, dok je relativno godišnje kolebanje oko 70% srednje godišnje temperature. Najmjerodavniji su podaci uzeti sa stanice Herceg Novi. Srednja godišnja temperatura mora iznose 17,4 ºC. Srednje mjese ne vrijednosti sa temperaturom višom od 20,1 ºC na svim stanicama su u periodu jun- septembar, pri emu se najviša srednja vrijednost javlja u avgustu od 24,1 ºC. Srednje dnevne temperature mora pokazuju veoma stabilne vrijednosti. Na itavom Primorju 20 % dana godišnje ima temperaturu ispod 16,5 ºC; 50 % dana ispod 17,9 ºC; 90 % dana ispod 20,1 ºC; dok u svega 10 % dana temperatura prelazi 20,1 ºC. (40 % dana imaju temperaturu izme u 17,9 ºC i 20,1 ºC). Temperatura mora u 14 h imaju stabilnu i pravilnu raspodjelu vrijednosti tokom godine, bez izraženih oscilacija i sa veoma suženim i preciznim intervalima za domen normalnih, vanrednih i opasnih vrijednosti temperature mora. Opseg normalnih (naju estalijih) vrijednosti se kre e oko +/- 1-3 ºC srednje vrijednosti. Srednja mjese na vrijednost na stanici Herceg Novi iznosi 17,9 ºC, Srednje mjese ne vrijednosti sa temperaturom višom od 20,1 ºC javljaju se u periodu jun-septembar (max 26,7 ºC u avgustu). Generalni tok kretanja vode - morske struje (novembar - februar), pokazuje veliku zavisnost od uticaju otvorenog mora, a posebno struja i plime i osjeke. Generalni tok struje struji od otvorenog mora duž obale Luštice, brzinom od 0,5 vorova. Morske mijene dnevno iznose 22 cm, dok amplitude viših, visokih, nižih i niskih voda iznose prosje no 27,9 cm, a maksimalna višegodišnja amplituda iznosi 106,5 cm. Morska struja ulaskom u zaliv donosi istu morsku vodu sa pu ine na itavu obalu Luštice. Osim toga, struje ljeti rashladuju, a zimi zagrijavaju more u

zalivu.

26

2.6 Karakteristike talasa Poznato je da su Ostrvo Mamula, kao i dio stjenovite obale od Vu je uvale, preko Debelog rta do rta Mirište (Arza) prakti no jedine zone direktno izložene dejstvu talasa velikih visina, koji se mogu javiti iz jugoisto nog i južnog pravca (jugo) tokom zimskih perioda. Podaci o karakteristikama talasa duž crnogorske obale Jadranskog mora su veoma skromni. Po etkom sedamdesetih godina je Hidrografski Institut JRM organizovao mjerenja karakteristika talasa na rtu Oštro na ulazu u zaliv Boka Kotorska. Mjerenja su trajala svega nekoliko godina. Na osnovu rezultata tih mjerenja izvršena je analiza talasa u zoni rta Oštro. Najprije je dat prikaz u estalosti visina talasa bez obzira na smjer talasa. Tabela 2.6/1. U estalost visina talasa u zoni rta Oštro Visina talasa (m) 0,0 0,25 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 >4,5

estalost (%) 10,6 20,2 28,2 20,5 10,4 5,5 2,5 1,4 0,3 0,3 0,1

Može se uo iti da u estalost talasa visine do 2,0 m iznosi 95,4%, dok je u estalost talasa visina jednakih ili ve ih od 2,5 m svega 4,6%. U estalost talasa ija visina dostiže i premašuje 4,5 m je veoma mala, svega 0,1%. Me utim, takvi talasi su se ipak javljali u periodu osmatranja i mjerenja talasa i vjetrova na rtu Oštro. Kako su sa aspekta mogu nosti djelovanja talasa na obalu interesantni talasi iz sektora jug- zapad, to su oni posebno analizirani. U tabeli je dat prikaz u estalosti visina talasa iz južnog, jugoisto nog, jugozapadnog i zapadnog pravca. Tabela2.6/2. estalost visina talasa u (%) u zoni rta Oštro za etiri karakteristi na pravca

Visine talasa (m) Pravac talasa

0,25 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 Ukupno

S 2,6 4,5 3,8 2,2 1,3 0,6 0,2 0,1 0,1 0,0 15,4 SE 2,9 4,9 3, 7 2,0 1,2 0,6 0,3 0,0 0,1 0,1 15,8 SW 0,9 1,3 1,1 0,3 0,2 0,0 0,2 - - - 3,9 W 1,6 1,7 1,2 0,9 0,3 0,2 - 0,1 - - 6,2

Može se uo iti da talasi iz južnog i jugoisto nog pravca imaju u eš e od približno 30% u sumi svih izmjerenih talasa na rtu Oštro. Oni su dakle dominantni za podru je južnog Jadrana i imaju poseban zna aj. Osim toga upravo iz ovih pravaca su mogu e pojave izuzetno velikih talasa, viših od 4,0 m. U tabeli su sumirani rezultati mjerenja za dvije ekstremne situacije, pri dejstvu olujnog juga i navedene vrijednosti signifikantne visine talasa, Hs, kao i vrijednosti maksimalnih visina talasa Hmax. Tako e su ozna ene i srednje periode talasa, Tsr, tokom tih olujnih nevremena.

27

Pod signifikantnom visinom talasa se podrazumijeva srednja vrijednost jedne tre ine najve ih talasa tokom nekog olujnog nevremena. Tabela2.6/3. Karakteristike talasa na stanici Oštro

Brzina vjetra (m/s) Hs Hmax Tsr 1. Datum 2. Pravac vjetra (m) (m) (s)

6-7.12.1969. SSE 20,0 4,30 6,80 7,4 28.12. 1970. SE-S 25,5 4,15 7,20 7,0

Rezultati mjerenja visina talasa na stanici Oštro ukazuju da se pri dejstvu olujnih vjetrova iz južnog sektora mogu javiti talasi veoma velikih visina. Interesantno je da je u prvom slu aju pri dejstvu vjetra sa brzinom od 20,0 m/s vrijednost signifikantne visine talasa iznosila Hs=4,30 m. U drugom slu aju, pri ve oj brzini vjetra, signifikantna visina talasa je bila manja i iznosila Hs=4,15 m. Može se pretpostaviti da je trajanje vjetra u drugom slu aju bilo kra e, pa su i izmjerene visine talasa nešto manje nego za slu aj nevremena sa manjom brzinom vjetra. 2.7. Flora i fauna

Vegetacija i flora

Šire podru je Boke Kotorske se nalazi na prelazu izme u zone eumediteranske zimzelene vegetacije i zone submediteranske listopadne vegetacije. Takav položaj je doprinio da se na ovom prostoru razvije ve i broj biljnih zajednica. Floristi ki sastav ovih zajednica i njihovo stanje, odnosno stepen o uvanosti ili degradacije je veoma heterogen. U ve ini slu ajeva, zbog intenzivnog antropozoogenog djelovanja u toku dugog vremenskog perioda, erozivnih sila i drugih faktora, ove zajednice su danas zastupljene u svojim degradacionim oblicima. U procesu degradacije biljnog pokriva a razlikujemo više stadijuma. U zimzelenom eumediteranskom pojasu, na mjestu nekada razvijenih šuma esmine esto nailazimo na guste neprohodne šikare - makije. Tipi an primjer makije kao

guste i teško prohodne šikare danas nalazimo na poluostrvu Luštici. Ako je šuma esmine bila još ja e ošte ena, razvija se na takvom staništu tip vegetacije nazvan

garig. Garige su po svojoj strukturi u pravilu niske, otvorene i svijetle šikare, sastavljene pretežno od heliofilnih elemenata, tj. biljaka koje vole mnogo svjetlosti. Ukoliko je proces uništavanja vegetacije išao još dalje, takav tip vegetacije sa izmijenjenim floristi kim sastavom zvanom kamenjari, prestavlja krajnji stadijum degradacije vegetacije i zemljišta. Makija i garig su zajednice velikog broja raznovrsnih grmolikih biljnih elemenata sa kožastim liš em koje sa estetskog aspekta djeluje monotono sme ezeleno. U makiji nema izraženog sprata visokog drve a, nego se javlja niz krupnijeg i

28

sitnijeg grmlja isprepletanog brojnim penja icama, što ove fitocenoze ini neprohodnim. Na poluostrvu Luštici, kao neposrednom okruženju ostrva, po floristi kom sastavu makija pripada asocijaciji Orno - Quercetum ilicis, kao i šuma crnike. U ovoj zajednici dominira mirta (Myrtus communis), a crnika (Quercus ilex) je uglavnom zastupljena u vidu žbunja. Od ostalih elemenata makije naj eš e su sljede e vrste: lovor (Laurus nobilis), maginja (Arbutus unedo), primorska kleka (Juniperus oxycedrus), primorska somina (Juniperus phoenicea), tršlja (Pistacia lentiscus), primorska smrdljika (Pistacia terebinthus), obi na zelenika (Phillyrea media), tetivika (Smilax aspera), kaduljasti bušin (Cistus salviaefolius), veliki vrijes (Erica arborea), šibika (Coronilla emerus ssp. emeroides), lemprika (Viburnum tinus), šipak (Punica granatum), hrast medunac (Quercus pubescens). U okviru makije, prisutno je i drve e: empres (Cupressus sempervirens var. Pyramidalis i var. Horisontalis), borovi (Pinus halepensis, Pinus maritima) i maslina (Olea europea L.). Tipi nu fizionomiju makije ne mozemo zamisliti ako ne istaknemo njene stalne lanove, koji je ine teško prohodnom, a to su biljke povijuše, penja ice ili lijane. Me u prizemnom florom u sastavu makije zastupljeni su i elementi iz ve eg broja biljnih familija kao trava, mlje ika (Euphorbiaceae), usnatica (Lamiaceae), ljubi ica (Violaceae), jaglaca (Primulaceae), ljiljana (Liliaceae), a susre u se i paprati, mahovine i lišajevi. Analiza postoje eg stanja zelenila na ostrvu Mamula Zastupljena vegetacija ostrva Lastavica ima neke karakteristike vegetacije neposrednog okruženja poluostrva Luštice, Prevlake i Kobile kao i neke specifi nosti. Ostrvo Lastavica je zbog svoje male veli ine i položaja eksponiranije na nepovoljne klimatske uticaje. tj izloženije udarima vjetra i talasa. Ta eksponiranost i stjenoviti reljef ostrva su omogu ivali ve i stepen erozije i nemogu nost formiranja debljeg sloja zemlje. Jedina voda koju biljke mogu da koriste je voda od atmosferskih padavina, a ta voda se zbog konfiguracije terena ne zadržava u zemlji, a ak i pospješuje eroziju iste. Na ostrvu se isti u tri vegetacijske zone. Prvu zonu ini stjenoviti pojas uz samu obalu, koji je i najizloženiji uticaju talasa i saliniteta u oskudnoj zemlji. Druga zona je pojas koji se prostire od granice prve zone do same tvr ave. Tre u zonu ini samonikla vegetacija u sklopu same tvr ave. Kod opisa floristi kih vrsta da

se primijetiti da neke od njih predstavljaju karakteristi ne predstavnike makije, dok su druge prate e vrste, biljke bez odre ene vezanosti za bilo koju zajednicu. Tako e postoje i transgresivne vrste, koje su slu ajno zalutale iz neke druge biljne zajednice.

29

Prva zona pripada tipu kamenjara. Kako se nalazi uz samu obalu, ova zona je najizloženija uticaju talasa i saliniteta. Za nju je karakteristi no da je nastanjuju biljke poznate kao halofite koje su specijalno adaptirane na takve surove uslove. U ovoj zoni ove biljke su prisutne pojedina no i u fragmentima sa vrstama mrežica (Limonium angustifolium), motar (Crithmum maritimum) i sl. Vrsta Limonium angustifolium je Zakonom zasti ena u Crnoj Gori (Rješenje o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta „Sl. List“ RCG 76/06). U drugoj zoni koja predstavlja neposrednu okolinu utvr enja, nepovoljniji mikroklimatski i ostali uslovi ostrva nisu dozvolili da se razvije mediteranska šikara - makija u svom punom obliku. U ovoj zoni preovla uju dvije transgresivne biljne vrste i to agava (Agave americana) i pajasen (Ailantus altissima) i one pokrivaju skoro 90% zelenih površina oko tvr ave pod vegetacijom. Agave se, kao otpornije, pojavljuju u ve im grupama po obodu ove zone prema moru, a unutar same zone mjestimi no. Ostali dio zone je uglavnom pokriven gustom šikarom pajasena. U ovoj zoni sporadi no rastu i predstavnici mediteranske makije kao što su: žukva (Spartium junceum), mirta (Myrtus communis), tršlja (Pistacia lentiscus), zelenika (Phillyrea latifolia), lemprika (Viburnum tinus), crni jasen (Fraxinus ornus), planika (Arbutus unedo), divlja ruža (Rosa canina). Na sjeverozapadnoj strani uz samo utvr enje postoji mala grupa ve ih žbunova vrste dra a (Paliurus spina-christi) koja je iskoristila zaklonjenost pozicije za svoj bolji razvoj. Tako e esti su i primjerci vrste divlja smokva (Ficus caprifilus). Od povijuša u ovoj zoni najviše ima predstravnika vrste bršljan (Hedera helix). U ovoj zoni od denromaterijala postoje samo stabla masline (Olea europaea) i to 6 sa sjeverozapadne strane ostrva i 5 sa sjeveroisto ne. Sa sjeveroisto ne strane u sklopu grupe maslina postoji i jedno malo stablo zelenike (Phillyrea latifolia). U tre oj zoni koja obuhvata zelene površine u sklopu same tvr ave najviše je raširena vrsta agava (Agave americana). Najviše je ima u sklopu spoljašnjeg bedema, a postoji i jedna ve a grupa u sklopu centralne zelene površine. Od ostalih žbunastih vrsta pojavljuju se pojedina ni primjerci ili manje grupe žbunova vrste žukva (Spartium junceum), divlja smokva (Ficus caprifilus), divlja ruža (Rosa canina) i crni jasen (Fraxinus ornus). Tako e, je ovdje pogodne uslove za rast našla i povijuša vrste bršljan (Hedera helix), koja u kamenim zidinama tv ave ima dobar oslonac za svoj rast i razvoj. Slobodne zelene površine su pokrivene divljom travom i korovom. Od dendromaterijala u ovoj zoni se nalazi samo jedan primjerak vrste alepski bor (Pinus halepensis), koji raste sa jugoisto ne strane bedema uz njegovu samu ivicu. Ovaj bor sa svojom visinom, ornamentalnoš u i položajem predstavlja zna ajan akcenat u panorami ostrva, i kao takvog bi ga trebalo sa uvati. S obzirom na uslove, bor je u dosta dobrom stanju i dobrog habitusa.

30

Zaklju ak: Ostrvo Mamula svojim geografskim položajem i kulturno istorijskim zna ajem predstavlja veoma važnu ambijentalnu cjelinu Bokokotorskog zaliva i Crnogorskog primorja uopšte. Današnje stanje zelenih površina ovog prostora nije zadovoljavaju e, iako je on za posjetioce vizuelno veoma interesantan i jedinstven. Nebriga i zanemarivanje kompleksa doveli su do stvaranja zakorovljenih i teško prohodnih zelenih površina, kao i agresivno širenje invazivnih vrsta na uštrb ostale vegetacije. Tako e, nepovoljni spoljašnji uticaji, a naro ito vjetar i more, kao i izostanak mjera njege, doprinijeli su znatnom umanjenju dekorativnih svojstava kao i fiziološkom slabljenju postoje ih vrijednih primjeraka autohtone vegetacije. Neophodna je potpuna rekonstrukcija postoje eg zelenila, kako u pogledu promjene vrsta, tako i što se ti e kompozicionog rješenja ovih površina. Ipak sadašnje stanje zelenih površina odnosno postoje a situacija uprkos zapuštenosti sadrži veliki potencijal za pejzažno ure enje, oblikovanje i koriš enje. Fauna Opis postoje eg stanja Makiju, kao dominantan tip habitata na Luštici, naseljavaju slijede e vrste gmizavaca: Testudo hermanni (Gmelin 1788) (šumska kornja a), Podarcis muralis (Laurenti, 1768) (zidni gušter), Lacerta oxycephala Dum. & Bibr., 1839 (plavi gušter), Lacerta viridis (Laurenti, 1768) (zelenba ), Ophisaurus apodus (Pallas 1775) (blavor), Anguis fragilis Linnaeus 1758(sljepi ), Coluber gemonensis (Laurenti 1768)(primorski smuk), Malpolon monspessulana (Hermann 1804)(mrki smuk), Elaphe longissima Laurenti 1768 (obi ni smuk), Elaphe quatuorelineata (Lacepede 1789) (prugasti smuk), Vipera ammodytes (poskok). Sve navedene vrste gmizavaca zašti ene su nacionalnim zakonodavstvom (Rješenje o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta „Sl. List“ RCG 76/06). Od predstavnika sisara mogu se o ekivati Canis aureus L.(šakal), Vulpes vulpes (lisica), Sus scrofa L.(divlja svinja) i Canis lupus L. (vuk), te sitni sisari poput Martes foina Erhl. (kune bjelice), Erinaceus concolor (jež) i dr. te vrste miševa roda Apodemus sp. Obalno podru je Crne Gore je na jadranskom migracionom koridoru, koji je jedan od 4 najzna ajnija koridora za seobu ptica na putu Evropa-Afrika. Mnoge od njih ovdje nalaze mjesto za gnijež enje i zimovanje. Takve su ptice grmuše roda Sylvia sp., sjenice roda Parus sp., potom Emberiza melanocephala Scop.

31

(crnoglavka), Coccothraustes coccothraustes L. (trešnjar), Sitta neumayer Michah (brgljez kamenjar), Erithacus rubecula (L.) (crvenda ) i dr. Ovo podru je je i seobeni koridor za grabljivice kao što su: Accipiter brevipes(Severtz.) (kratkoprsti kobac), te Falco eleonorae Gene (morski soko). Sve pomenute vrste ptica su zašti ene Zakonom u Crnoj Gori (Rješenje o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta „Sl. List“ RCG 76/06). Grabljivica kratkoprsti kobac Accipiter brevipes se ujedno nalazi i na evropskoj crvenoj listi. Fauna predmetnog podru ja Na ostrvu Lastavica se nalazi „živa“ kolonija srebrnastog galeba (Larus cachinnans). Larus cachinnans je zašti ena vrsta na nacionalnom nivou shodno Riješenju o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta (Sl. List RCG, br. 76/06), a nalazi se i na Annexu II Habitat Direktive (Council Directive 92/43/EEC on the conservation of natural habitats an of wild fauna and flora). U cilju o uvanja kolonije, predaže se da u periodu od febrara do septembra, kada se odvija gnijež enje galebova na Lastavici, ne preduzimaju nikakve radnje na lokaciji. Ne postoje podaci o ostalom životinjskom svijetu Ostrva Mamula, ali na osnovu zastupljene vegetacije koju ine i elementi makije, možemo pretpostaviti da ostrvo naseljavaju slijede e vrste gmizavaca: Podarcis muralis (Laurenti, 1768) (zidni gušter), Lacerta oxycephala Dum. & Bibr., 1839 (plavi gušter), Lacerta viridis (Laurenti, 1768) (zelenba ), Ophisaurus apodus (Pallas 1775) (blavor), Anguis fragilis Linnaeus 1758(sljepi ), Coluber gemonensis (Laurenti 1768) (primorski smuk). Od predstavnika sisara mogu se o ekivati: zec roda Lepus sp., vrste miševa roda Apodemus sp., te vrste pacova roda Rattus sp.

Biljne i životinjske vrste zašti ene nacionalnim i me unarodnim zakonodavstvom

Riješenjem Republi kog zavoda za zaštitu prirode o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta (Sl. List RCG, br. 76/06) zašti ena je biljna vrsta Limonium angustifolium. Riješenjem Republi kog zavoda za zaštitu prirode o stavljanju pod zaštitu pojedinih biljnih i životinjskih vrsta (Sl. List RCG, br. 76/06) zašti ene su slijede e životinjske vrste za koje pretpostavljamo da naseljavaju ostrvo Lastavica: Podarcis muralis (Laurenti, 1768) (zidni gušter), Lacerta oxycephala Dum. & Bibr., 1839 (plavi gušter), Lacerta viridis (Laurenti, 1768) (zelenba ), Ophisaurus apodus (Pallas 1775) (blavor), Anguis fragilis Linnaeus 1758(sljepi ), Coluber gemonensis (Laurenti 1768) (primorski smuk), kao i Larus cachinnans.

32

Biljne i životinjske vrste iz ta ke I ovog Rješenja i njihove razvojne oblike, legla i gnijezda zabranjeno je uklanjati sa njihovih staništa, ošte ivati i uništavati, odnosno proganjati, uznemiravati, hvatati ili ubijati, a njihova staništa ne smiju se ošte ivati ili uništavati. Na Annexu II Habitat Direktive (Council Directive 92/43/EEC on the conservation of natural habitats an of wild fauna and flora) nalazi se vrsta Larus cachinnans.

Urbanisti ko tehni ki uslovi (ozelenjavanje prostora) Ministarstva održivog razvoja i turizma, na osnovu lana 62a Zakona o ure enju prostora i

izgradnji objekata („Službeni list Crne Gore“ broj 51/08, 34/11, 35/13 i 33/14) Tretman postoje eg zelenila i odabir novih vrsta prilagoditi osobenostima terena i namjeni objekta, a u skladu sa uslovima datim u poglavlju Pejzažna arhitektura. Sa posebnom pažnjom treba tretirati vrijednu grupaciju agava koje doprinose ukupnom ambijentu i dekoraciji ostrva, pri tom ne narušavaju i arhitekturu tvr ave. Ozelenjavanje tako e mora biti primjereno namjeni kompleksa, specifi nostima terena i klimatskim uslovima. 2.8. Pejzažna arhitektura Planom se predvi aju pejzažne intervencije u funkciji održivog turizma. Ovo, sa jedne strane, podrazumijeva afirmaciju pejzažnih vrijednosti prostora kroz

uvanje i unaprije enje lokacija sa izraženim prirodnim vrijednostima, a sa druge strane pejzažno oblikovanje turisti kog kompleksa visoke kategorije i njegovo integrisanje sa prirodnim okruženjem. Koncept pejzažnog ure enja bazira se na:

uvanju ekološki osjetljivih površina uvanju autenti nog pejzaža planiranoj namjeni površina planiranim strukturama i sadržajima.

Predvi a se maksimalna zaštita postoje e vegetacije koja treba da dominira prostorom i predstavlja prirodno okruženje arhitektonskim objektima. Pri planiranju i razmještanju smještajnih turisti kih objekata, prate ih sadržaja i kolskih saobra ajnica, voditi ra una o uslovima koje diktira postoje a vegetacija. Zelene površine kulturno-istorijskih objekata Pejzažno ure enje slobodnih površina oko kule na Arzi, oko sakralnog kompleksa na ostrvu Zanjic i

33

fortifikacije na Mamuli podrediti postoje oj vegetaciji, morfologiji terena i arhitekturi objekata. Smjernice za ure enje:

• uvati strukturu i sastav postoje e vegetacije (borova šuma, makija, garig, kamenjar)

• zabrana sje e stabala bora i maslina • uvati morfologiju terena i otvorene vizure • obnoviti postoje e staze i podzide, a nove graditi u skladu sa

tradicionalnim na inom obrade (kamen) • za ozelenjavanje koristiti autohtone biljne vrste i odoma ene egzote • za parterne zasade koristiti odoma ene perene - agavu (Agave

americana), juke (Yucca sp.), ružmarin (Rosmarinus officinalis), lavandu (Lavandula sp.), cinerariju (Cineraria maritima), santolinu (Santolina viridis, Santoiina chamaecvparissus) i sl.

Zaklju ak: Rekonstrukcija i izgradnja objekta turisti kog kompleksa Mamula na urbanisti koj parceli UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „Sektor 34”(,,Sl. List CG”, br. 08/12) u opštini Herceg Novi ne e imati zna ajan negativan uticaj na morska staništa, kao ni na strukturu i sastav postoje e vegetacije ostrva Lastavica, uz poštovanje gore navedenih urbanisti ko-tehni kih uslova. 2.9. Zašti eni objekti i dobra kulturno-istorijske baštine Ostvo Lastavica sa utvrdjenjem Mamula je upisano u Registar spomenika kulture Crne Gore, takodje zbog svoje pozicije i blizine prirodnom i kulturno-istorijskom podru ju Kotora pripada buffer zoni zaštite. Ministarstvo održivog razvoja i turizma donjelo je rješenje broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine, u kom se utvr uje da je za potrebe izrade projektne dokumentacije za „Rekonstrukciju i izgradnju hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula", Opština Herceg Novi, iji je nosilac „OHM Mamula Montenegro" D.S.D. potrebno izraditi procjena uticaja na životnu sredinu i u pogledu konzervatorskog aspekta. Prirodno i kulturno-istorijsko podru je Kotora je integralni dio razu enog zaliva Boke Kotorske koji ine etiri me usobno povezana zaliva uokvirena visokim planinama i skoncentrisana oko centralne vizuelne ose koja integriše ove elemente u izuzetan pejzažni ansambl. Cijelo podru je Boke Kotorske predstavlja cjelinu kako u prirodnom, geografskom, istorijskom, kulturnom smislu. Integritetu i koheziji opšte strukture pejzaža doprinosi i vizuelna osa „sjever-jug",

34

koja povezuje Perast preko Veriga sa arhipelagom Tivatskog zaliva i sa poluostrvom Luštica, a koja igra ulogu integratora kulturnog pejzaža. Osim Kotorskog i Risanskog zaliva, koje obuhvata zašti eno Podru je, Boku ine još i Tivatski i Hercegnovski zaliv. Prirodni kvalitetei ova etiri zaliva i njihova kulturna dobra predstavljaju integralnu cjelinu izuzetne vrijednosti. Zašti ena okolina Podru ja svjetske baštine Kotora odre ena je polaze i od injenice da Boka Kotorska predstavlja nedjeljiv region, jedinstvenu cjelinu sa

brojnim kohezionim faktorima po evši od prirodnih karakteristika, zajedni ke istorije, tradicije i baštine. Podru je svjetske baštine Kotora obuhvata isto ni dio ovog cjelovitog pejzaža, kao njegov najo uvaniji dio. Zašti ena okolina Prirodnog i kulturno - istorijskog podru ja Kotora obuhvata dio akvatorijuma Bokokotorskog zaliva sa Tivatskim zalivom, Kumborskim tjesnacem i Hercegnovskim zalivom uklju uju i i ulaz u Bokokotorski zaliv sa ostrvom Lastavica, uvalama Mirišta i Žanjic, rtom Arza i poluostrvom Ponta Oštra, poluostrvo Luštica, Tivat i naselja duž obale Tivatskog zaliva, Tivatski arhipelag (poluostrvo Prevlaka, ostrvo Sv. Marka, ostrvo Gospe od Milosti), zapadnu stranu poluostrva Vrmac, Herceg Novi i naselja duž obale Hercegnovskog zaliva, padine Orjena sa selima (Ratiševina, Trebesin, Kameno, Podi, Suš epan, Sutorina, Malta, Lu i), Kruševice, Ubli, Donji i Gornji Grbalj, zale e Risna (Ledenice i Crkvice), Gornji Orahovac i Zalaze. U okviru zašti ene okoline nalazi se veliki broj kulturnih dobara, pojedina nih objekata, graditeljskih cjelina i specifi nih kulturnih predjela, koji posjeduju kulturne vrijednosti. Priobalno podru je prostora ostrva Lastavica i njegove šire okoline posjeduje lokacijsku privilegiju prirodnih resursa visokog potencijala, kao što je more, pjeskovite i šljunkovite plaže, šumski pokriva mediteranskog rastinja kao i blizinu urbanih centara sa kojim je povezano lokalnim putevima.

itav predio predstavlja dio tampon zone Prirodno i kulturno-istorijsko podru je Kotora. Reperni djelovi buffer zone karakterišu: tvrdjava Mamula, uvala Žanjic, sakralni kompleks na ostrvu Žanjic, uvala Mirišta, Tvrdjava Arza, uvala Lu ice i crkva Svetog Jovana u uvali Žanjic. Na sljede oj slici prikazane su fotografije tvr ave mamula i njene okoline (buffer zone).

35

Slika 15. Tvr ava Mamula i njena okolina (buffer zona)

36

Ostrvo Lastavica se nalazi na samom ulazu u Bokokotorski zaliv, 3,4 nauti ke milje udaljeno od Herceg Novog. Danas je ostrvo nenaseljeno i pusto, a na njemu se gnijezde galebovi. Kružnog je oblika, pre nika cca 200m, obraslo niskom vegetacijom, a mjestimi no se mogu vidjeti smokva, vinova loza, bor kao i neke vrste samoniklih kaktusa. Može se uo iti da je obala ostrva stjenovita, veoma strma i izuzetno nepristupa na. Pristajanje plovnih objekata jedino je mogu e sa sjeverne strane ostrva gdje se nalazi i mala plaža koja je veoma atraktivna za posjetioce. Artiljerijska tvrdjava podignuta na hridinama Lastavice na ulazu u Boku, postala je simbol odbrane zaliva, a da nikada nije dejstvovala. Tvrdjavu je 1853.godine izgradila austrijska monarhija, kao jedan od važnijih fortifikacijskih objekata u sklopu odbrambenog sistema Boke Kotorske. Ime je dobila po austrijskom generalu Lazaru Mamuli, namjesniku za Dalmaciju, za koga se vezuje podizanje tvrdjave. Takodje u periodu od 1850-1853. izvršeno je utvr ivanje prve linije ulaza u Bokokotorski zaliv, izgradnjom forova Oštro i Arza. Vrlo brzo nakon izgradnje, uslijed razvoja novog oružja ove tri tvr ave postale su prevazi ene. Zbog visine, koja je iznosila i do 40 m, vrlo su uo ljive i lak su cilj za modernije brodsko naoružanje, a debljina zidova je isuviše mala da izdrži dejstvo razaraju e granate. Zbog toga se u gradnji utvr enja u narednim fazama pribjegava smanjenju visina, pove anju debljina kazamatnih svodova, a tvr ave sve više ukopavaju u zemlju. For Mamula izgra en je kao kružna višespratna kula sa flankirnim topovima u kazamatima, kao i dvije kazamatne baterije od po šest topova (isto na i zapadna). Austrougarska je 1875. godine bila primorana, zbog smještanja novih topova, da na otvorenom prostoru, predvi enom za egzircir-plac, dogradi novu merzersku bateriju od 210 mm, što je tvr avu ponovo stavilo u funkciju. Godine 1914. godine, for Mamula do ekao je Prvi Svjetski rat. Francuska ratna flota u toku Prvog svjetskog rata devet puta povremeno je boravila u Jadranu i kratko se zadržavala. U toku tih krstarenja, tri puta je napala utvr enja na ulasku u Bokokotorski zaliv. Sve do 1918. godine for Mamula bio je isklju ivo vojni objekat, naoružan i u funkciji. Pronalaskom avijacije, ova utvr enja su ponovo prevazi ena, te njihovi objekti poprimaju druge namjene (zatvor, magacin, itd). Dio kazamata tvr ave 1918. godine služio kao zatvor za austrougarske mornare koji su digli pobunu u Boki. Zbog udaljenosti od kopna i specifi nog položaja tvrdjava je u oba svjetska rata koriš ena kao zatvor, o emu svjedo i spomen - plo a postavljena pored ulaza. Zahvaljuju i položaju sa uvala je izvornu graditeljsku monolitnost sraslu sa stjenovitim postamentom. Ostrvo Lastavica sa tvrdjavom Mamula jedino je kulturno dobro iz perioda Austro-ugarske vladavine koje ima pravnu zaštitu na nacionalnom nivou. Ovaj status ostrvo sa tvrdjavom dobilo je 1959. godine kada je upisano u Registar spomenika kulture republike Crne Gore, kao i 1961. godine kada je uvedeno u Registar.

37

Utvrdjenje i danas uziva status kulturnog dobra, sto podrazumjeva da se štiti u skladu sa Zakonom o zastiti kulturnih dobara ("Sl list Crne Gore" broj 49/10).

Takodje, ostrvo Lastavica i tvr ava Mamula, obra eni su kroz brojne studije i planove:

1. U okviru Državne Studije lokacije "Sektor 34" iz 2012. godine, Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture izdao je smjernica za revitalizaciju šireg podru ja koje obuhvata uvalu Žanjice, utvrdjenje Arza i ostrvo Mamula (53/2008.-7 od 03.06.2008. godine).

2. Za valorizaciju, zaštitu i promociju izuzetne univerzalne vrijednosti Podru ja Kotora, uradjen je i poseban Menadžment plan (2011) koji daje viziju upravljanja zašti enim podru jem za višegodišnji period, smjernice za njenu realizaciju, iskazane kroz opšte ciljeve i predložene programe aktivnosti, sa prepoznatim mehanizmima i nosiocima aktivnosti, rokovima za njihovu implementaciju, kao i mehanizmima monitoringa. Ulaz u bokokotorski zaliv sa ostrvom Mamula tretirano je kroz smjernice Menadžment plana za zaštitu zašti ene okoline Podru ja Kotora (baffer zonu).

3. Procjenom uticaja na baštinu za Prirodno i kulturno-istorijsko podru je Kotora (2017) predlaže se na prostoru buffer/zaštitne/tampon zone mogu nost sprovo enja odredbi postoje ih prostorno-planskih dokumenata i izdavanje akata za gradnju na osnovu važe e prostorno-planske dokumentacije, ali uz primjenu postupaka i procedura sprovo enja

Fotografija iz vazduha, januar 2018 godine

38

procjene uticaja na baštinu (HIA), u skladu sa zaklju cima i mjerama ovoga izvještaja.

4. Utvrdjenje Mamula na ostrvu Lastvaica prepoznato je kroz Studiju zastite kulturnih dobara za potrebe izrade Prostornog plana posebne namjene za Obalno podru je Crne Gore (2017).

5. U Procjeni uticaja na baštinu za prirodno i kulturno-istorijsko podru je Kotora na sveukupnu baštinu (HIA) 2017. godine u djelu istorijski pejzaži, takodje se obradjuje ostrvo sa utvrdjenjem Mamula.

2.10. Postoje e stanje na lokaciji Uprkos tome što je konstruisana prije više od 160 godina, tvr ava Mamula je potpuno sa uvala svoj integritet. Njeni glavni elementi su i dalje dio kompleksa, a vitalni djelovi prakti no nijesu ni ošte eni. Zbog visokog stepena o uvanosti prvobitnog stanja, minimalnih intervencija tokom proteklih 160 godina i neznatne ošte enosti, zaklju eno je da je kompleks tvr ave Mamula izuzetno autenti an. Uprkos svojoj izvanrednoj vrijednosti, kompleks je zate en u zapuštenom stanju, ali bez vidljivih strukturnih ošte enja i pukotina, izuzimaju i tragove bombardovanja dvije stražarske kule na spoljnoj fortifikaciji, kao i baterije merzera. Danas je cijela tvr ava prekrivena vegetacijom koja je na nekim mjestima uništila kamene elemente. Potrebnu rekonstrukciju kompleksa treba vršiti u skladu sa zakonskom regulativom kojom je definisana zaštita kulturnih dobara.

39

3. OPIS PROJEKTA Turisti ki kompleks Mamula je planiran na urbanisti koj parceli UPE.1 koja obuhvata površinu cjelokupnog ostrva. 3.1. Osnovni parametri projekta U okviru turisti kog kompleksa planirani su sljede i sadržaji: Apartmani (14 unutrašnjih apartmana, 6 spa apartmana, 8 vrtnih apartmana, 6 panoramskih apartmana), SPA, istorijska i memorijalna galerija Mamula, nekoliko razli itih malih restorana za mali broj ljudi, prostorije za osoblje, razli iti sadržaji oko ostrva tipa mola, pješ ana plaža, uslužni objekti na plažama, staza za tr anje. Sve zna ajnije projektantske intervencije na utvr enju odnose se na:

Uklanjanje recentnih prostornih struktura koje u skladu sa analizama nemaju istorijsku vrijednost i koja su rezultat spontanog koriš enja ostrva prethodnih desetlje a.

Uvo enje novih gabarita pod zemljom u cilju obezbje ivanja neophodnih standarda i kapaciteta servisnih i prate ih prostora koji opslužuju hotel.

Uvo enje novog gabarita ve im dijelom ukopanog i lociranog na mjestu gdje je njegova eksponiranost minimalna, a u cilju smještaja neophodnih minimalnih kapaciteta za smještaj osoblja koje mora boraviti na ostrvu 24h. Ovaj sadržaj lociran je van zidina utvr enja, kamufliran stijenskom masom, i bogatim zelenim fondom i nema uticaja na percepciju siluete ostrva. Ovaj sadržaj nije vizuelno dostupan gostima hotela ni drugim posjetiocima ostrva.

Zbog potreba savremene funkcije predvi ena je minimalna izmjena i vidu izgradnje - montaže elemenata na kuli povu enih od fasade objekta i nižih u odnosu na postoje e objekte na terasi kule. Ova intervencija je savremenog karaktera i predlaže se njena materijalizacija od metala, zajedno sa staklenom membranom na atrijumu rotonde. Kula danas ima tri etaže, prizemlje, prvi sprat i drugi sprat sa prostorima za vertikalnu komunikaciju i prohodnom terasom. Predložene intervencije na kuli unutar su postoje ih vertikalnih gabarita i niže u odnosu na postoje e kote obije ku ice. (stepenište i lift)

Zbog potreba savremene funkcije na bedemu i na gornjem platou predlaže se lociranje dodatnih hotelskih sadržaja sa ozelenjenim krovnih ravnima ija sagledivost i eksponiranost u odnosu na postoje e strukture je ocijenjena kao minimalna i mogu a.

Polazni uslov za aktiviranje tvr ave Mamula u turisti ke svrhe jeste o uvanje njenog spomeni kog potencijala koji se ispoljava u specifi nom prostornom rješenju, konstruktivnom sklopu, gra evinskim materijalima i oblogama.

40

Autenti nost utvr enja bi e o uvana u velikoj mjeri kroz primjenu tradicionalnih materijala prilikom restauratorskih radova, dok e pejzažne vrijednosti biti

uvane kroz pejzažno ure enje otvorenih prostora gdje se ne e uvoditi nove vrste vegetacije, ve samo one koje su zate ene na ostrvu. Kod savremenih intervencija, projektant se rukovodi principom kontrastiranja u formi i materijalima. Ipak, stepen ovih intervencija predvi en je u mjeri u kojoj bi se izbjegla opasnost da u generalnom doživljaju nove strukture preuzmu primat nad postoje im. Nove strukture su jednostavnih formi, od lakih materijala, stakla i elika, sa tzv. ozelenjenim krovovima koji imaju ulogu da u generalnom

vizuelnom doživljaju još više redukuju njihovo prisustvo. Na ostrvu, van utvr enog kompleksa planira se izgradnja manjeg pomo nog objekta. Njegova pozicija je takva da e biti malo vidljiv, uklopljen u okolnu vegetaciju, sa ozelenjenim krovom. Lociran je na zapadnoj strani ostrva, koja se planira kao servisna zona, i do koje od pristana vodi originalna staza iz austrougarskog perioda, a nasuprot je frekventnoj, ulaznoj zoni. Ovo nije izgradnja koja svojim gabaritima može na bilo koji na in konkurisati utisku koji ostavlja utvr enje, te kao takva nije tretirana kao prijetnja ili suštinska suprotnost sa preporukama definisanim u Urbanisti ko tehni kim i Konzervatorskim uslovima. Razmjera ove intervencije minimalna je u odnosu na gabarite ostrva. Ovaj projekat je predvi en da bude ekološki, da koristi što prirodnije materijale i da stvara minimalno zaga enje. Primarna i sekundarna infrastruktura bi e uvedena na ostrvo, što je osnova za revitalizaciju lokacije. Projekat budu e infrastrukture koristi e sve prirodne pogodnosti lokacije, ali e s posebnom pažnjom uvati prirodu, tvr avu i pejzaž. Sve instalacije bi e pažljivo ugra ene u postoje u konstrukciju i obezbjediti udobnost i opremljenost hotelskog kompleksa i SPA centra za 21. vijek. U ure enju terena fokus je na isticanju prisutnih elemenata ostrva i vegetacije. Integrišu se novi plažni i zabavni sadržaji tako da se upotpuni ponuda kompleksa i ambijenta. Rekonstruišu se postoje i mol, šetnica, osmatra nice, staze za komunikaciju, plaže i reperna vegetacija. Svi elementi dobi e novu funkciju unutar prepoznatljive fasade i vegetacije. Unutar objekta, intervencije na enterijeru postoje ih prostorija uklju uju

uvanje i zaštitu podnih, zidnih i plafonskih obloga koliko je mogu e. Novi pregradni zidovi bi bili suvomontažnog karaktera uz uslov za lako uklanjanje. Novi gabariti eli ne konstrukcije u kombinaciji sa zelenim krovovima stapaju se u okruženje. Tako e, fasada objekta bila bi vra ena u prvobitno stanje sa svim karakteristi nim kamenim ukrasima i eli nim detaljima. Na ovom gradilištu u prvoj fazi e u estvovati zaposleni sljede ih zanimanja:

41

Struktura angažovanih zaposlenih Br.

izvršilaca Inženjer - nadzor 1 Rukovaoci mašina 4 Fizi ki radnici 2 U kasnijim fazama, zavisno od potrebe, angažova e se dodatna radna snaga. 3.2. Opis prethodnih/pripremnih radova za izvo enje projekta Pripremni radovi obuhvataju formiranje gradilišta i ostale radove neophodne za po etak i nesmetano odvijanje radova, kao što su obilježavanje objekata, sva geodetska mjerenja, tj. prenošenje podataka sa projekta na teren i obrnuto, osiguranje objekata, profilisanje, obnavljanje i održavanje obilježnih oznaka na terenu za svo vrijeme izvo enja radova. Pripremni radovi obuhvataju i radove na otvaranju i ure enju gradilišta sa raznim priklju cima, iskopne radove, iš enje granatiranih djelova bedema od vegetacije i urušenog materijala (kamen, zemlja, malter, itd.), uklanjanje ostataka betonskih elemenata, željeznih elemenata, kopanja, montaža skele oko tvr ave i sl. Dinamika realizacije izvo enja projekta po pojedinim fazama bi e u skladu sa operativnim planom izvo enja radova od strane odabranog izvo a. Uz poštovanje UT uslova, Nosilac projekta je planirao fazno projektovanje i izvo enje radova na izgradnji objekta hotelskog kompleksa Mamula. Prikazana numeracija faznosti ne podrazumijeva i redosljed izvo enja radova. Faza 1 - Objekti primarne infrastrukture izvan zidina utvr enja

(postojenje za desalinizaciju, postojenje za tretman otpadnih voda i trafostanica)

Faza 2 i 3 - Rekonstrukcija lijevog i desnog krila spoljne fortifikacije (apartmani u elijama, restoran i glavni bar)

Faza 4 - Izgradnja vrtnih apartmana i rekonstrukcija šetališta spoljne fortifikacije

Faza 5 - Rekonstrukcija centralnog dvorišta (novi interni tehni ki blok, rezervoar, memorijalna galerija, itd.)

Faza 6 - Rekonstrukcija i izgradnja kružne kule (spa centra, panoramski apartmani, kružni rezorvoar, itd)

Faza 7 - Eksterni servisni objekat i Ure enje terena oko objekta (osoblje i servis, platforme za sun anje, plaža, love set, bar za zalaske sunca, staza za tr anje, dok, i sl.)

42

U toku izvo enja projekta e se koristiti voda za potrebe zaposlenih. Vodosnabdijevanje e se vršiti sa postrojenja za desalinizaciju koje je predvi eno za izgradnju u okviru prve faze izgradnje turisti kog kompleksa Mamula. Napajanje gradilišta elektri nom energijom vrši e se sa mreže javnog snabdijevanja, prema propisima nadležnih institucija. Za betonske radove koristi e se šljunak i pijesak, dok e se priprema betona vršiti na gradilištu, u cikli noj mješalici odobrene vrste i kapaciteta. U toku izvo enja radova stvara se vrsti otpad koji e se uklanjati sa lokacije u skladu sa propisima. Prilikom

izvo enja projekta usljed rada mašina i druge gra evinske opreme dolazi e do emisije izduvnih gasova u atmosferu, a tako e e do i do pove anja buke i vibracija koje su periodi nog karaktera. Na predmetnom projektu bi e angažovana mehanizacija navedena u tabeli 3.2./1. Tabela 3.2./1. Angažovana mehanizacija i sredstva za rad Vrsta mehanizacije i sredstava za rad Br.

komada Mini kamion – damper (1m3) 1 Utovariva (1m3) 1 Bager (4,5t) 2

3.3. Detaljan opis projekta Svi segmenti koji su predvi eni za rekonstrukciju i izgradnju u okviru budu eg turisti kog kompleksa Mamula dati su u tekstu koji slijedi. Pristupno kameno stepenište sa dijelom staze koja vodi od mola do tvr ave i stražare Predvi ena je rekonstrukcija šanca i izrada male staze na prekinutom dijelu prolaza, uz neophodno prilago avanje geomorfološkim strukturama lokacije, kako bi se omogu ilo potpuno kruženje oko objekta. Tako e, postoje e staze i plo nici koji vode do osmatra nica bi e rekonstruisani i iskoriš eni u vidu malih prostora uklopljenih u funkcije hotela. Predvi eno je da zone privatnosti (Love set) budu izdignute na postoje im osmatra nicama. Mol e biti rekonstruisan i produžen da bi se omogu io pristup ostrvu brodom. Postoje i objekat blizu mola bi e rekonstruisan i upotrijebljen kao mali objekat za plaže koje se namjeravaju obnoviti koriste i ravne plaže na obje strane mola.

43

Okrugla kula Okrugla kula e se koristiti kao spa prostor za hotel, sa funkcijama spa centra u prizemlju, uz koriš enje postoje ih 14 prostora oko kružnog atrijuma. Predvi eno je da ovaj atrijum bude rekonstruisan i da bude koriš en kao sala spa centra kao mjesto za odmor, sa staklenim krovom koji omogu ava koriš enje ne remete i preglednost postoje eg prostora. Ovaj prostor bi e okružen galerijom koja omogu ava pristup spa prostorijama iznad, te rekonstrukciju starog plo nika, kao i dijelimi no ošte enog stepeništa. Postoje i otvori na unutrašnjoj fasadi smatraju se velikom vrijednoš u pošto su i dalje originalni, kao i zato što su izra eni od precizno rezanih kamenih blokova. Zato nije u planu više otvora niti proširenje postoje ih, osim onog koji e omogu iti koriš enje lifta u postoje em otvoru koji spaja nekoliko nivoa. Zbog ovog ograni enja, na drugom spratu je samo 6 spa apartmana, pošto se žele

uvati postoje i ulazi/otvori u postoje e prostore. Stepenišna ku ica na krovnoj terasi okrugle kule Na krovu se planira izgradnja novog gabarita (Panoramski apartmani) pomo u lake i montažno-demontažne konstrukcije. Predvi eno je da ovaj gabarit ima neznatan uticaj na spoljni izgled kule, pošto e se nalaziti podalje od spoljnih kontura objekta i biti pokriven kamenom poput postoje eg, a bi e nizak radi potpunog uklapanja novog gabarita. Ovom novom gabaritu e mo i da se pristupa putem postoje eg spiralnog stepeništa i lifta koji vodi do postoje eg krova. Postoje i spiralni kamen bi e potpuno rekonstruisan i proširen. Postoje i sloj zemlje bi e sa uvan ispod novog gabarita. Njegova visina može da se iskoristi za provla enje tehni kih instalacija. Ovim prijedlogom predvi eno je uklanjanje svih dodatnih konstrukcija na postoje em gabaritu terase, kao što su antene i dimnjaci od opeke. Centralno dvorište Ovdje je predvi ena upotreba postoje eg prostora u vidu hotelske terase za odmor, sa 3 mala bazena i restoranom za ovu zonu, uklopljenim u okruženje svojim zelenim krovom i sastavljenim od lake montažno-demontažne konstrukcije. Predvi eno je da se zate ena divlja vegetacija iskoristi za pružanje jedinstvene atmosfere dvorišta i da se istakne kao klju ni element u razvoju koncepta terase.

44

Predvi eno je da se kopanjem ispod centralnog dvorišta izradi glavni servisni prostor neophodan za rad hotela, koji e tunelima spajati sve razli ite prostore i objekte. Osmatra nica baterije merzera i gvozdena kupola osmatra nice baterije merzera Položaji merzera su, naravno bez opreme, mala dvorišta koja se namjeravaju zadržati kako bi se omogu io pristup novom gabaritu iznad njih u donjem dvorištu, a koji se planira izgraditi pomo u lake montažno-demontažne konstrukcije za 8 prostorija, tako da ne uti e na izgled objekta i da bude neprimjetan spolja. Konstrukcija Vrtni apartmani ima e zeleni krov i bi e potpuno uklopljena u okruženje, tako da ne e uticati na izgled postoje eg objekta. Postoje e konstrukcije baterije merzera bi e zbog svoje ošte enosti popravljene i po potrebi rekonstruisane u skladu sa prvobitnim izgledom. Postoje e dvije osmatra nice na isto noj i zapadnoj strani objekta bi e koriš ene kao Glavni bar i Gourmet restoran. Za njihovu rekonstrukciju bi e koriš ena dva razli ita pristupa. Predvi eno je da Glavni bar iskoristi ruševno stanje tako da istakne svoje naslje e pomo u staklene konstrukcije koja e se uklopiti u ruševinu. Ovaj prostor e figurirati kao prostor za objedinjavanje svih intervencija. U Gourmet restoranu na drugoj strani koristi e se postoje a ruševina, bi e obnovljena šire i njene granice ka spoljnom zidu i obezbje uju i panoramski prozor za pogled na okolno more. Predvi eno je da ova konstrukcija ima zeleni krov koji e obezbjediti kontinuitet sa postoje om morfologijom tako da ostane skrivena u tvr avi. U okviru budu eg turisti kog kompleksa planirani su: 1. Apartmani (14 unutrašnjih apartmana, 6 spa apartmana, 8 vrtnih apartmana,

6 panoramskih apartmana)

Postoje e prostorije: 1.1. Unutrašnji apartmani (u prizemlju), prostorije nekad koriš ene za topove,

sa plafonom u obliku tunela i vrlo malim prozorom. Ove prostorije površine oko 70 m2, ima e centralnu konstrukciju koja e obuhvatiti sve tehni ke ure aje, orman i toalet. Ova konstrukcija e biti niža od plafona da se ne bi oštetio prvobitni svod i bi e izra ena od istog materijala da bi

45

se sa uvao utisak originalnog prostora. Svod e imati malterisanu masku koja e regulisati vlagu i ispod koje e po potrebi biti sprovedene instalacije. Bi e zadržani svi postoje i materijali, npr. kamen poda i zidova. U slu aju da podne obloge nedostaju, predvi eno je da budu postavljene u skladu sa originalom. Uzimaju i u obzir da su postoje i prozori vrlo mali, a da se ne bi remetilo prirodno svijetlo tog prostora, predvi eno je da ulazna vrata budu izra ena u kombinaciji stakla i gvozdenog okvira (sa izgledom ru ne izrade). Staklo za ta vrata bi e pametno staklo koje može da obezbijedi odre eni stepen privatnosti i može da se zamagli po želji. Napomena: Sve unutrašnje konstrukcije bi e lake, tako da mogu da se uklone u bilo kom trenutku bez narušavanja postoje e strukture.

1.2. Spa apartmani (na spratu kule) – isto kao apartmani u elijama, ali sa privatnim spa sadržajima.

Princip e biti isti kao kod unutrašnjih apartmana, ali pošto se planiraju sa uvati postoje i otvori za vrata i prozore, a nemaju sve prostorije vrata, svaki apartman e se sastojati od dvije sobe – jedne spava e/dnevne sobe i druge za spa sadržaje.

Spa sadržaji i toalet e se nalaziti u odjeljku koji je izdvojen iz postoje e strukture, niži je i sadrži prvoklasne materijale, tako da originalni prostor može ostati netaknut. Svod e imati malterisanu masku koja e regulisati vlagu i ispod koje e po potrebi biti sprovedene instalacije kao što su prskalice. Bi e zadržani i poboljšani svi postoje i materijali, npr. kamen poda i zidova. U slu aju da podne obloge nedostaju, predvi eno je da budu postavljene u skladu sa originalom. Uzimaju i u obzir da su postoje i prozori vrlo mali, a da se ne bi remetilo prirodno svijetlo tog prostora, predvi eno je da ulazna vrata budu izra ena u kombinaciji stakla i gvozdenog okvira (sa izgledom ru ne izrade). Staklo za ta vrata bi e pametno staklo koje može da obezbijedi odre eni stepen privatnosti i može da se zamagli po želji. Sve sobe su smještene u gornje djelove i ima e pristup dodatnoj prostoriji sa spa sadržajima koja može da se iznajmi. Napomena: Sve unutrašnje konstrukcije bi e lake, tako da mogu da se uklone u bilo kom trenutku bez narušavanja postoje e strukture. Novi gabariti:

1.1. Vrtni apartmani (na spratu), izgra eni pomo u montažno-demontažne konstrukcije, sa zelenim krovom i predivnim panoramskim pogledom.

46

Predvi eno je da ova konstrukcija sa zelenom površinom bude potpuno uklopljena u okruženje i neprimjetna spolja i da nimalo ne uti e na izgled postoje eg objekta.

1.2. Panoramski apartmani (na krovnoj terasi), izgra eni pomo u montažno-demontažne konstrukcije, sa predivnim panoramskim pogledom. Krovnoj terasi ve može da se pristupa putem spiralnih stepenica, a planiran je i lift kroz postoje u rupu koja spaja sve spratove i vodi do osmatra nice na terasi.

Predvi eno je da ovaj gabarit ima neznatan uticaj na spoljni izgled kule, pošto e se nalaziti podalje od spoljnih kontura objekta i biti pokriven kamenom poput postoje eg, a bi e nizak radi potpunog uklapanja novog gabarita. Ovaj novi gabarit bi e iznad nivoa postoje eg pijeska na kuli, koji e ostati na toj visini i biti koriš en za eventualne tehni ke instalacije napajanja. 2. SPA

2.1. Spa hol – Prvi prostor u zoni SPA služi za odmaranje i ima bar za detoksikaciju. Služi i kao hol za pristup SPA sadržajima. Ovaj prostor predstavlja postoje i hol kule sa staklenim krovom koji omogu ava njegovo koriš enje ne narušavaju i gabarit postoje eg prostora. Ovaj prostor okružen je galerijom koja obezbje uje pristup spa apartmanima iznad.

2.2. Spa centar (u prizemlju) – Spa e provjeravati za to zaduženi rukovodilac,

ali e imati sve glavne spa sadržaje (sobe za masažu, mokru sobu, sobu za opuštanje, kancelariju, svla ionice, amam i saunu, bazen sa hladnom vodom, sportske sadržaje i terasu sa barom za detoksikaciju)

3. Istorijska i memorijalna galerija Mamula (u prizemlju) – Posjetioci koji

nijesu gosti hotela ima e pristup muzeju. Smještena je tako da posjetioci mogu da koriste samo mali dio kompleksa. Istorijska i memorijalna galerija Mamula bi e ure ena zajedno sa lokalnim vlastima. 4. Recepcija – Smještena na mjestu ulaska u kompleks. Bi e povezana sa

servisnim prostorom u pozadini. 5. Terasa za odmor – Zona bazena ima tri bazena, prostor za opuštanje i bar za

hranu i pi e (Bazenski restoran). Zona bazena ima travnate površine sa stazama od kamenih plo a

47

5.1. Bazen za plivanje – Duga ak bazen za plivanje je zapravo bazen sa slatkom vodom

5.2. Bazen sa slanom vodom – Ovalni bazen sa slanom vodom za plivanje i

odmaranje. 5.3. Bazen sa slatkom vodom – Ovalni bazen sa slatkom vodom za plivanje i

odmaranje. 6. Bar/restoran – Pošto je planirano samo 34 apartmana, predvi a se nekoliko

razli itih malih restorana za mali broj ljudi. Hrana i pi e pružaju razli ita iskustva.

6.1. Bazenski restoran – Nova konstrukcija, uklopljena u okruženje bazena i

sa zelenim krovom, koja opslužuje glavnu terasu i povezana je sa centralnom kuhinjom u podzemlju. Ovaj prostor može da se koristi i za doga aje kao što su žurke na bazenu uz u eš e DJ-a.

6.2. Glavni bar – Terasa sa panoramskim pogledom iznad tvr ave kao

ruševina prekrivena vegetacijom na isto nom krilu koja se namjerava obnoviti u vidu bara i proširiti njegovo naslje e pomo u staklene konstrukcije koja e se uklopiti u ruševinu i koja e no u služiti kao reflektor.

6.3. Gurmanski restoran – Na suprotnoj strani, na desnom krilu terase, još

jednom pokušavamo pomo u postoje e ruševine da stvorimo jedinstveni gourmet restoran s panoramskim prozorom sa koga se pruža pogled na okolno more i na predivne zalaske sunca. Sve je prekriveno vegetacijom, zbog ega je ovaj prostor skriven u tvr avi. Koristi e postoje e kamene elemente i dopuniti ih kako bi se postigli ranije pomenuti gabariti. Predvi eno je da ovaj gabarit ima zeleni krov koji e obezbjediti kontinuitet sa postoje om morfologijom.

6.4. Vinski podrum i restoran – Smješten u prizemlju i povezan sa

Memorijalnom sobom, ovaj podrum uranja u dubine ostrva Mamula i transformiše podrumsko okruženje fokusiranjem na vinski doživljaj. Ovaj podrum e se nalaziti pored glavne kuhinje, smještene odmah do glavne zone usluživanja. Toaleti e biti istog oblika kao Memorijalna soba.

48

7. Osoblje i usluga

7.1. Prostor za osoblje – Skriveno je u vegetaciji i povezano sa molom i centralnim logisti kim prostorom. Logisti ko-tehni ki i skladišni prostor nalaze se ispod bazena. Iz ovog srca kompleksa polaze tuneli koji vode do razli itih dijelova objekta.

7.2. Kuhinja – Centralna kuhinja je u podzemlju i povezana je sa razli itim

restoranima i barovima pomo u tunela koji se pružaju do svih djelova objekta.

7.3. Spoljni tehni ki prostor – Rezervisan je za primarnu infrastrukturu, kao što

su: visokonaponska i niskonaponska stanica, strujni generatori, postrojenje za desalinizaciju, grejne pumpe, glavni vodovodni i kanalizacioni sistemi i dr.

7.4. Unutrašnji tehni ki prostor – Smješten u centralnom prostoru oko

postoje e pravougaone cistijerne za vodu – rezervisan za postavljanje unutrašnje infrastrukture, kao što su: IT centar, pumpe, centar za protivpožarnu zaštitu, sistem klimatizacije i visokonaponska i niskonaponska mreža.

8 – Oko ostrva

8.1. Mol – Popravlja se i produžava postoje i mol 8.2. Pješ ana plaža – Vješta ke pješ ane plaže sa obje strane mola pruži e

druga ija iskustva nego bazeni. Planira se uklanjanje nekih stijena kako bi se optimizovale plaže.

8.3. Uslužni objekti na plažama – Pove anjem postoje eg gabarita lakom

montažno-demontažnom konstrukcijom namjeravaju se napraviti objekti i skladišta za plaže, kao i mali uslužni bar.

8.4. Platforme za sun anje – Udubljenje oko isto nog dijela zida tvr ave vodi

do platformi na stijenama na južnom dijelu ostrva gdje se nalaze platforme za sun anje i opuštanje, te bar sa raznovrsnim pi ima. Pružaju još jedno druga ije iskustvo u odnosu na bazene i pješ ane plaže.

8.5. Zona privatnosti (Love Set) – Ekskluzivno mjesto za željenu ve eru uz

kamin, koje pruža najve u privatnost. Predvi eno je da ovaj prostor

49

koristi osmatra nicu koja se namjerava rekonstruisati, uokviriti i obezbjediti privatnost.

8.6. Vidikovac za zalaske Sunca – Mjesto sa barom za posmatranje zalaska

Sunca, pri emu se koristi postoje a platforma koja se proširuje i gdje se transformiše prostor izme u postoje eg zida kako bi se napravila terasa/vidikovac za posmatranje zalaska Sunca.

8.7. Staza za tr anje – Veza isto nog i zapadnog šanca oko zida tvr ave, koja

predstavlja neprekidnu stazu za tr anje, dobro je uklopljena u stijene. 3.4. Primjena konzervatorskih uslova Kroz Konzervatorski projekat za zastitu i revitalizaciju ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula, obra eno je itavo ostrvo sa utvr enjem. Bitno je napomenuti da se postoje a tvr ava odnosno fortifikacioni objekat prenamjenjuje u hotelski kompleks od 5 zvjezdica. Prenamjena sa sobom nosi niz zahtjeva, a najviše u pogledu infrastrukture. Obzirom da ostrvo do sad nije imalo nikakvu infrastrukturu (struju, vodu, kanalizaciju, postojenje za pre iš avanje otpadnih voda... ) bilo je potrebno sve osmisliti i isprojektovati na na in da se ne naruši spolji gabarit utvr enja. Budu i hotel je planiran kao poluprivatni/polujavni kompleks, odnosno bi e otvoren za sve posjetioce i turiste, naro ito što e se u samom sklopu nalaziti memorijalna galerija, prostor predvi en za izlaganje predmeta i istorijskih podataka o ostrvu i utvr enju. Prostorije za topove se zadržavaju u istom obliku, volumenu, rasporedu i materijalu osim na mjestima gdje su prisutna ošte enja koja se moraju po uzoru na stara rekonstruisati. Što se ti e pejzažnog ure enja utvr enja i njegove okoline mahom su predvi ene autohtone vrste uz maksimalno zadržavanje postoje eg zelenila i postoje ih stabala. U pojasu od prvih 6 m od samog gabarita utvr enja, predvi ena je sadnja vegetacije koja nije lako zapaljiva, radi protivpožarne zaštite. Na samom ostrvu nema saobra aja, postoji samo jedna pristupna okretnica za snabdijevanje. Rekonstrukcija tvr ave Mamula projektovana je prema zahtjevima investitora i uskla ena sa sljede im:

urbanisti ko - tehni kim uslovima broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine izdatih od strane Ministarstva održivog razvoja i turizma - Direktorata za gradjevinarstvo.

konzervatorskim uslovima broj UP/I-05-136/2014-3 izdatih 08.07.2014. od strane Ministarstva kulture - Uprava za zaštitu kulturnih dobara, podru na jedinica Kotor.

50

1. Savremena namjena kao i raspored funkcija u utvr enju treba da budu prilago eni istorijskim, ambijentalnim i memorijalnim vrijednostima lokacije i utvr enja. Savremena namjena, odnosno pretvaranje tvr ave u hotel sa 5 zvezdica je u skladu sa Državnom studijom lokacije „Sektor 34“. Radikalnu promjenu namjene je pratilo izdavanje Konzervatorskih uslova koji su maksimalno ispoštovani. Tako e, istorijski zna aj tvr ave-spomenika sastavni je dio koncepta restauracije. Rekonstrukcija objekta i ure enja terena je prilago ena njegovim istorijskim, ambijentalnim i memorijalnim vrijednostima. Ispoštovane su sve postoje e stukture u funkcionalnom i konstruktivnom smislu. 2. Plato i platforme Mamule nude se kao motrilje zbivanja u akvatorijumu zaliva, što treba biti polazište za njene budu e funkcije (npr. smotra jedrilica, regata jedrenjaka, sportskih takmi enja glisera i skijanja). Oko utvr enja, na stijenama i hridima ostrva postoje zaravnjene površine, kao i platoi koji su se i ranije koristili. Postoje i platoi i terase u i oko itavog utvr enja i u dijelu ure enja terena bi e adaptirane i prilago ene budu im funkcijama. Pojedine e se pokriti prirodnim materijalom koji se može lako demontirati i koristiti u raznim zbivanjima-smotrama jedrilica i regatama jedrenjaka, sportskim takmi enjima... 3. Ure enju ostrva i tvr ave pristupiti sa najve om pažnjom i uz primjenu principa minimalnih intervencija i o uvanja autenti nosti gra evina, kako u smislu prostornih odnosa, tako i izvornog graditeljskog materijala i graditeljskih tehnika. Intervencije na objektu su minimalne, štaviše mogu se okarakterisati kao pozitivne, jer se njima izgled tvr ave vra a u prvobitno stanje, s tim što je u pitanju nova namjena. Npr. osmatra nice na obje strane se rekonstruišu, ali im se dodjeljuje nova namjena - restoran i bar. 4. Na osnovu prethodne analize, ukloniti samoniklu vegetaciju koja narušava stabilnost kamenih konstrukcija (smokve, kiselo drvo, i sl.), a sa uvati vrijedne biljne vrste (bor, agave, i sl.). 5. Sa uvati zate eni horizontalni i vertikalni gabarit objekata utvr enog kompleksa, bez nadzi ivanja i dogradnji. Novi smještajni kapaciteti poštuju zadati visinski gabarit. Izgradnja novih volumena planirana je u eli noj strukturi iznad postoje ih nasipa, krovova i terasa, a uklopljena je tako da se jednostavno može ukloniti. Materijalizacija na ovim djelovima se u potpunosti uklapa sa postoje om, završava se zelenim krovovima i cementnim estrihom kao završnom obradom. 6. Sa uvati izvorni broj, raspored, veli inu i oblik otvora toparnica, puškarnica, prozora i vrata utvr enja.U potpunosti je sa uvan.

51

7. Sa uvati postoje e i obnoviti nedostaju e i ošte ene elemente kamenih konstrukcija i elemenata kao što su: kameno stepenište, šetnice, balkoni, krune bunara, dekorisani okviri prozora i vrata, poplo avanje dvorišta, i sl. U konzervatorskom projektu se u potpunosti uvaju postoje i i obnavljaju nedostaju i elementi kamenih konstrukcija i ostalih pomenutih elemenata. 8. Nakon iš enja, izvršiti pažljivo istraživanje bistijerni u okviru utvr enja. Ukoliko do e do promjene njihove namjene, potrebno je prezentovati njihove arhitektonske vrijednosti. Projektom je predvi eno zadržavanje postoje ih bistijerni i njihova rekonstrukcija, kako bi ponovo bile u funkciji skladištenja vode, ali ne kišnice, ve vode iz vodovoda. 9. Kod stati ke sanacije utvr enja, nakon analize postoje ih konstrukcija, izvršiti zamjenu i sanaciju originalnih konstruktivnih elemenata (svodova, lukova, zidova, i sl.). Uvo enje novih konstruktivnih elemenata planirati uz primjenu principa minimalnih intervencija. Konzervatorskim projektom je potpuno ispoštovana metoda stati ke sanacije. 10. Prilikom ure enja prostora unutar i oko utvr enja, kao i pri izboru novih materijala, mobilijara, boja, dekorativne vegetacije i dr., o ekuje se od projektanta da se prilagodi i pokaže senzibilitet prema ambijentalnim i pejzažnim vrijednostima ostrva. Ovaj dio je posebno tretiran i vrlo pažljivo mu se pristupilo. Adaptiraju se samo postoje i platoi unutar i oko utvr enja, prirodnim i lako sklopivim elementima, koji se mogu koristiti za više namjena. Tako e, i pejzažno ure enje je maksimalno sa uvano, odnosno postoje a vegetacija se zadržava samo se odre eni djelovi u skladu sa projektom dopunjavaju autohtonim vrstama. 11. Sa uvati postoje e i obnoviti nedostaju e željezne elemente kao što su kapije, ograde, postolja i mehanizmi za topove, i sl. Konzervatorskim projektom je predvi eno uvanje i obnova nedostaju ih željeznih elemenata. 12. Nakon hronološke analize, ukloniti recentne intervencije na objektima (stražare, zazidani otvori toparnica, prozora, i sl.). Konzervatorskim projektom je predvi eno uklanjanje recentnih intervencija. 13. Na in uvo enja novih instalacija u objekte treba planirati uz minimalna oštecenja izvornih struktura zidova, podova, i dr. Zbog radikalne promjene namjene tvr ave, planiranje novih instalacija je bilo neminovno, ali je ura eno na na in da se potpuno ukopa i skrije. Naime, u centralnom dijelu utvr enja postoji plato koji je nasut i ispod njega e se ukopati i smjestiti sve instalacije i tehni ke prostorije, odnosno tu e biti smještena itava tehni ka etaža. 14. Zbog spomeni kih vrijednosti tvr ave Mamula, isklju uje se gradnja u njenoj neposrednoj okolini. Ovo je u potpunosti ispoštovano. 15. U okviru kompleksa predvidjeti adekvatnu prezentaciju memorijalne zbirke vezane za zato eništvo Bokelja u utvr enju u I. i II. Svjetskom ratu.

52

Konzervatorskim projektom i Idejnim rješenjem je predvi ena Memorijalna soba, koja e biti otvorena za sve posjetioce tokom itave godine. 16. Sa uvati morfologiju ostrva Lastavica, bez uklanjanja i ošte enja stijenske mase (iznad i ispod morske površine), betoniranja obale i izgradnje velikih pristana. U potpunosti ostaje sa uvana morfologija ostrva. 17. U saradnji sa stru njacima ornitološke struke, sa uvati koloniju galebova koja živi na ostrvu. 18. Prije po etka izrade glavnog projekta za potrebe nove namjene, obavezno je izvršiti arhitektonska i slikarsko-konzervatorska istraživanja, kao i istraživanja dostupne istorijske dokumentacije, pisanih i drugih izvora. Ura en je i usvojen Program konzervatorsko-restauratorskih radova sa rezultatima konzervatorskih istraživanja u novembru 2017. godine, od starne firme „Projektor“ d.o.o. Tivat, arhitekte-konzervatora Katarine Nikoli . 19. Ukoliko se u toku istraživanja ili u fazi radova otkriju eventualni arheološki nalazi, potrebno je zaustaviti gra evinske radove i o tome obavijestiti Upravu za zaštitu kulturnih dobara. 20. U skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara izraditi Projekat zate enog stanja koji treba da sadrži detaljan tehni ki snimak kompleksa u razmjeri 1:50 (detalji u 1: 25 i 1:10), sa adekvatno obra enom foto dokumentacijom, opisima i analizama. Sve je obra eno u Programu konzervatorsko-restauratorskih radova sa rezultatima konzervatorskih istraživanja u novembru 2017. godine, od strane firme „Projektor“ d.o.o. Tivat, arhitekte- konzervatora Katarine Nikoli . 21. Na osnovu Projekta zate enog stanja izraditi Konzervatorski projekat zaštite i revitalizacije ostrva sa utvr enjem. U toku je izrada Konzervatorskog projekta zaštite i revitalizacije ostrva sa utvr enjem. 3.5. Prikaz vrste i koli ine potrebne energije i energenata, vode, sirovina i drugog potrošnog materijala 3.5.1. Snadbijevanje elektri nom energijom Za potrebe napajanja elektri nom energijom budu eg turisti kog kompleksa predvi enja je izgradnja nove transformatorske stanice 10/0.4 kV, 1x1000 kVA «Mamula nova» koja se nalazi na KP 3438, K.O. Radovani i, Opština Herceg Novi UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „SEKTOR 34”, a sve prema Urbanisti ko tehni kim uslovima broj: 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine. Za potrebe uklapanja na 12/20 kV mrežu, položen je 12/20 kV kabal od TS 35/10 kV 2x8 MVA „Klinci” do jugozapadnog dijela poluostrva Luštica (lokacija - Tvr ava).

53

U cilju da se obezbijedi stabilno napajanje poluostrva Luštica, transformatorska stanica 35/10kV „Klinci” je ve izgra ena i trenutno se vrše ispitivanja opreme. Povezivanje ostrva Lastavica na transformatorsku stanicu 35/10 kV „Klinci” bi trebalo biti izvedeno preko 12/20kV kabla koji je ve položen od pomenute transformatorske stanice prate i postoje u saobra ajnicu dužinom od oko 2,6 km do lokacije Arza, dok je dio kabla 12/20kV (oko 2,4 km) potrebno položiti podvodno i na taj na in povezati ostrvo (planiranu transformatorsku stanicu 10/0,4kV „Mamula nova”) sa planiranom transformatorskom stanicom 10/0,4kV „Tvr ava” (lokacija Arza), a ukoliko se izgradnja TS „Tvr ava” odloži, podvodni 12/20kV kabal je potrebno direktno povezati sa 12/20kV kablom koji je ve položen do lokacije Arza. Projektovanje 12/20kV kablovske veze je dio posebne projektne dokumentacije i nije predmet ovog Elaborata. Za potrebe napajanja turisti kog kompleksa „Mamula“ predvi ena je izgradnja transformatorske stanice 10/0,4 kV, 1x1000 kVA „Mamula nova”. Transformatorska stanica je tipska, gra ena je za unutrašnje rukovanje opremom, a dovoljna za smještaj ukupno jedne vodne elije, jedne mjerne i transformatorske elije, jednog trafoboksa za smještaj transformatora snage 1000 kVA, a sve u

skladu za TP 1b - EPCG. Izabrana oprema u srednjenaponskom bloku je gasom izolovano postrojenje SF6 RMU tip „DE-I + De-Mt + De-D” sa jednom vodnom, jednom mjernom i transformatorskom elijom 12 kV i 25 kA, proizvodnje „Schneider Electric”. U Urbanisti ko-tehni kim uslovima broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine je predvi ena ugradnja uljnog transformatora snage 630 kVA, ali kako je za potrebe turisti kog kompleksa to nedovoljno, a što je i obra eno u Državnoj Studiji lokacije „Sektor 34”, projektom je predvi ena ugradnja transformatora snage 1000 kVA. Kako se radi o specifi noj lokaciji (ostrvo kružnog oblika pre nika približno 200 m) zbog zaštite životne sredine i smanjenja rizika od nastanka požara predvi ena je ugradnja suvog transformatora. TS 10/0,4 kV „Mamula nova” se napaja radijalno i na osnovu toga je predvi ena samo jedna vodna elija u sklopu SN bloka. Tako e, za potrebe izrade niskonaponske mreže je prema UTU-ima predvi en samonosivi kablovski snop koji za predmetni turisti ki kompleks nije izvodljiv, pa shodno tome projektom je predvi en kablovski NN razvod. 3.5.2. Snabdijevanje vodom Koli ine potrebne vode Uzimaju i u obzir planirani nivo kvaliteta hotelskog kompleksa i preporu ene standarde u hotelijerskoj industriji, usvojena je specifi na dnevna potrošnja od 350 litara po gostu na dan. Pored vode za higijenske potrebe i pi e, ova koli ina obuhvata i ostale sanitarne potrebe, kao i pripremu hrane i sl.

54

Ukupne koli ine vode za pi e sra unate su prema projektovanim smještajnim kapacitetima hotela, u slu aju maksimalne zauzetosti. Koli ine su date u slede oj tabeli: Tabela 3.5.2/1. Specifi na potrošnja vode za cjelokupne potrebe turisti kog

kompleksa Broj

osoba Spec. potrošnja (lit/osoba/dan)

Ukupna dnevna potrošnja (m3/dan)

Gosti hotela 60 350 21 Posjetioci i osoblje 100 50 5 UKUPNO 26

Tehni ko rješenje vodosnadbijavanja turisti kog komleksa „Mamula” S obzirom na dinamiku realizacije investicije, odlu eno je da se snabdijevanje pitkom vodom obezbjedi pre iš avanjem morske vode. Projektovano je postrojenje za desalinizaciju kapaciteta 2x20 m3/dan. Kapacitet podijeljen na dvije procesne linije obezbje uje pouzdanost u radu ak i u slu aju otkazivanja jedne procesne jedinice. Tako e, bi e mogu e i vršiti i redovne i vanredne servisne intervencije bez prekidanja snabdijevanja, uz smanjeni kapacitet, ili u periodima manje potrošnje. Postrojenje je projektovano kao kompaktno, kontejnerskog tipa. Oprema e biti smještena u klasi an transportni kontejner od 12 m. Kontejner se spušta na plato planiran za smještaj infrastukturnih objekata. Težina kontejnera sa opremom je oko 10 t. Postrojenje za desalinizaciju na principu reverzne osmoze ima osnovne tehni ke karakteristike:

- Protok tretirane vode 2 x 0,83 m3/h - Protok napojne vode 2 x 3,6 m3/h - TDS tretirane vode, ispred remineralizatora < 500 mg/l - pH tretirane vode 6,6 ± 0,5 - pH vode posle remineralizatora 7 – 7,5

ekivani kvalitet ulazne morske vode odgovara karakteristikama voda

Jadranskog mora.

55

Tabela 3.5.2/2. ekivane karakteristike ulazne morske vode EKIVANI KVALITET ULAZNE MORSKE VODE

Parametar Jedinica Vrijednost TDS mg/L 43000 mutno a NTU <5 ukupne suspendovane estice mg/L <5 Organske materije mg/L KMnO4 0 Slobodni hlor - 0 Kalcijum mg/L 500 Mg mg/L 1600 K mg/L 300 Ba mg/L 0.01 Sr mg/L <5 Na mg/L 13300 Sulfati mg/L 3620 Amonijak - 0 Flouridi mg/L 0 Nitrati mg/L 10 Nitriti - 0 Hloridi mg/L 23500 Bikarbonati mg/L 175 Ukupno gvož e mg/L 0.05 Mn mg/L 0.05 Silikati mg/L 10 pH - 8

Neophodno je da napojna voda neposredno ispred RO jedinica ima sljede e karakteristike: Tabela 3.5.2/3. Parametri tretirane vode prije membranskog pre iš avanja

Parametar Vrijednost SDI < 4 Mutno a < 1 NTU Mangan, Aluminijum < 0,05 mg/L Slobodni Hlor, Oksidanti Bez Hidrokarbonati, ulja, masti Bez H2S Bez Organske materije U tragovima Mikrobiološka kontaminacija Bez

Sistem za pre iš avanje morske vode sastoji se od sljede ih elemenata:

- Crpne stanice morske vode, sa potisnim cjevovodom - Jedinica za dezinfekciju i oksidaciju - Bernuli filtera - Rezervoara za sirovu vodu - Napojnih pumpi - Automatskih multimedijalnih filtera

56

- Automatskih filtera sa ispunom od aktivnog uglja - Dozirni sistem za doziranje antiskalanta - Reversna osmoza - Reminelarizator - Dezinfekcija

Crpna stanica morske vode sa potisnim cjevovodom Snabdijevanje sistema za pre iš avanje vode za pi e, vrši e se preko pumpne stanice morske vode. Lokacija ove šahtne PS je prikazana na grafi kom prilogu. PS e HDPE PE100 PN10 cjevovodom DN63 mm snabdijevati prvenstveno tank sirove vode, na ulazu u postrojenje za preradu vode za pi e. Gra evinski detalji šahta dati su na grafi kom prilogu – crtežu. Prije tanka sirove vode, na glavnoj liniji, predvi eno je odvajanje cjevovoda HDPE PE100 PN10 DN40 mm za snabdijevanje bazena sa slanom vodom. Kota nivoa bazena sa slanom vodom 19,5 m.n.m. je nekih 5 – 6 m viša nego kota nivoa u tanku za prihvat sirove vode. Zbog toga je neophodno da se na grani cjevovoda prema tanku sirove vode, nizvodno od odvojka DN40, instalira zatvara za održavanje uzvodnog pritiska (Pressure Sustaining Valve). Zatvara bi trebalo da bude podešen da uzvodno održava pritisak od oko 1 bara. Sa tako podešenim zatvara em, bila bi postignuta odgovaraju a raspodjela proticaja (oko 2 l/s u tank sirove vode i oko 0,5 l/s za izmjenu bazenske vode). Fina podešavanja zatvara a e se obaviti tokom testiranja. Predvi ena je ugradnja zatvara a u prefabrikovani plasti ni PE ili PP šaht. Pumpna stanica za morsku vodu Predvi a se ugradnja utopnih pumpnih agregata koji e raditi u režimu 1+1. Selekcija pumpnog agregata je izvršena na osnovu protoka i napora koji iznose Qps=2,5 l/s i Huk=25 m. Morska voda e se pumpnim agregatom transportovati potisnim HDPE cjevovodom do dvije ta ke u sistemu. Potisna prirubnica pumpe je dimenzija DN50/PN10. Kao što je pomenuto, na osnovu analize hidrauli kog modela zaklju eno je da u ovakvom sistemu mora postojati ventil za održavanje pritiska u zoni ra vanja cijevi. Jedinica za dezinfekciju i oksidaciju Ulazna morska voda se na samom po etku procesa dezinfikuje. U tu svrhu predvi en je dozirni sistem za doziranje dezificijensa. Dozirni sistem se sastoji iz dozirne pumpe, injekcionog seta i impulsnog vodomjera - opciono. Dozirni sistem se nalazi izvan kontejnera sa opremom, zbog dovoljnog kontaktnog

57

dejstva dezificijensa. Predvi eno je da bude smješten u zajedni kom aneksu uz PPOV. Bernuli filter Mehani ki Bernuli filter je dimezionisan na projektovani protok. Za normalan rad filtera potrebno je obezbijediti ist komprimovani vazduh. Ovaj filter se tako e nalazi izvan kontejnera sa opremom, u posebnoj smještajnoj jedinici. Za dovod sirove vode predvi en je priklju ak DN65 mm, dok je priklju ak za cijev otpadne vode DN40 mm. Dimenzija filterske ispune je 300 mikrona. Zaprljanost filterske ispune i kontrola ispiranjem se vrši prema vremenski datom intervalu i na osnovu zadatog diferencijalnog pritiska. Filter se ugra uje sa standardnim kontrolnim panelom, sa vidljivim brojem ispiranja i prljanja. Za rad je neophodan komprimovani vazduh na 6 bara. Predvi eno je da bude smješten u zajedni kom aneksu uz PPOV. Rezervoar za sirovu vodu Za prihvat sirove vode predvi en je polietilenski rezervoar od 10 m3. Rezervoar mora biti postavljen na betonsko postolje izdignuto za 50 cm od kote platoa, kako bi uvijek bio obezbije en pozitivan NPSH, za napojne pumpe sirove vode. Napojne pumpe Predvi ena je ugradnja tri napojne pumpe, dvije radne i jedna rezervna. Kapacitet svake pumpe je H = 50 m, Q = 3,6 m3/h. Pumpe i na usisnoj i na potisnoj strani imaju izolacione zatvara e, kao i nepovratnu klapnu. Automatski multimedijalni filter Predvi ena je ugradnja vremenski kontrolisanih filtera, 2 seta sa po 2 baterije. Ulazni i izlazni priklju ci su dimezija 5/4”. Dvije radne baterije imaju kapacitet po 3,6 m3/h. Ispuna svake filterske baterije se sastoji od 100 kg šljunka, 75 kg pijeska i 75 kg antracita. Automatski filteri sa ispunom od aktivnog uglja Predvi ena je ugradnja vremenski kontrolisanih filtera, 2 seta sa po 2 baterije. Ulazni i izlazni priklju ci su dimezija 5/4”. Dvije radne baterije imaju kapacitet po 3,6 m3/h. Ispuna svake filterske baterije se sastoji od 25 kg šljunka i 110 kg aktivnog uglja. Protok ispiranja filtera je 6 m3/h.

58

Dozirni sistem za doziranje antiskalanta Predvi ena je ugradnja dozirnog sistema koji se sastoji od dozirne pumpe i injekcionog sistema. Reversna osmoza Postrojenje se sastoji od dva identi na sistema, koji sadrže:

- Kertridž filter sa ispunom od 5 mikrona - Pumpa visokog pritiska Q = 3,6 m3/h, H= 49 bara - RO membrane 80 x 40 – 2 komada - Ku išta membrana - Konduktomjer - Protokomjeri - Presostati - Manometri - Nosa – ram od ner aju eg elika SS 316 - Cjevovod voda visokog pritiska od ner aju eg elika SS 316 - Cjevovod voda niskog pritiska – PVC cijevi - Automatsko upravljanje – PLC jedinica - Jedinica za CIP, sa pripadaju om opremom

Remineralizator Predvi ena je ugradnja manuelnog remineralizatora, sa 50 kg ispune. Dezinfekcija Na samom kraju procesne linije, tretirana voda se dezinfikuje kako bi se osigurala njena mikrobiološka ispravnost. U tu svrhu predvi ena je ugradnja dozirnog sistema za doziranje dezificijensa. Dozirni sistem se sastoji iz dozirne pumpe i injekcionog seta. Odvod viška procesne vode i vode od pranja filtera Odvod viška vode u membranskom procesu, kao i odvod vode od pranja filtera, sprovodi se posebnim cjevovodom HDPE OD50 mm i priklju uje na cijev sigurnosnog preliva postrojenja za pre iš avanje vode. Skladištenje vode Na ostrvu Lastavica u okviru tvr ave Mamula postoje dvije cistijerne za vodu, kako je to opisano u poglavlju 2.

59

Cistijerna koja se nalazi u dvorišnom dijelu tvr ave je pravougaonog oblika, dimenzija 10,86m x 7,54 m, ukupne visine 7,5 m, dok je visina ravne strane zidova 5 m. Ukupna zapremina cistijerne za vodu (rezervoara) je oko 445 m3, dok je njegov kapacitet za skladištenje vode 415 m3 (do vrha vertikalnog dijela zidova). Ovaj rezervoar e služiti za skladištenje pija e vode, zatim za potrebe hidrantske mreže i sprinkler sistema. Manji rezervoar (cistijerna) koji se nalazi ispod atrijuma kružne kule je kružnog oblika, pre nika 9,85 m, totalne visine 5,5 m, dok je visina vertikalnog dijela zidova 3,74 m. Ukupna zapremina rezervoara (cistijerne) je oko 278 m3, dok je njegov kapacitet za skladištenje vode 238 m3 (do vrha vertikalnog dijela zidova). Ovaj rezervoar (cistijerna) e se koristiti za skladištenje atmosferske vode i pre iš ene vode iz postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda, odakle e se voda dalje koristiti za potrebe nalivanja. 3.5.3. Ostale potrebne sirovine Planirano je postavljanje poluukopanog rezervoara kapaciteta 10.000 l za dizel gorivo koji bi služilo za potrebe izgradnje, a i kasnije tokom eksploatacije objekta, jer bi bio zaliha goriva za agregate i drugu opremu u slu aju nestanka struje ili neke havarije. Motorna ulja i masti e se dopremati servisnim vozilom i njihovo skladištenje ne e se dozvoliti u krugu gradilišta. Za potrebe pravljenja betona investitor je obezbijedio na lokaciji skladište za cement i agregat. Kako se radi o malim koli inama potrebnog betona (temelji tehni kog platoa, zidanje i sl.), agregat i cement zauzimaju veoma malu površinu. Ukoliko se ukaže potrebe za ve om koli inom sirovine ista bi se naknadno dopremala na lokaciju projekta. 3.6. Vrste i koli ine ispuštenih gasova, prašine, otpadnih voda i drugih vrstih i te nih materija koje nastaju u toku izgradnje predmetnog projekta

U projektnoj dokumentaciji dat je prikaz gra evinskih mašina za glavne radove na predmetnom projektu. U tabeli 3.2./1 prikazan je izbor mašina koje e se koristiti za izvo enje radova na predmetnom projektu. 3.6.1. Emisije u vazduh Gra evinske mašine, kao energetsko gorivo, koriste naftu. Potrošnja goriva pri radu ovih mašina je oko 0,2kg/kWh. Sagorijevanjem goriva u motoru mašine osloba aju se odre ene koli ine gasova, odnosno emituje se izduvni gas i vrste estice.

60

Procjena i prora un emisija gasova sproveden je na osnovu specifikacija i standarda koje moraju zadovoljavati pogonski motori radnih mašina. Primjena Evropskih standarda dopuštenih emisija štetnih materija EU Stage III i Stage IV vezana je za 2006. odnosno 2014. godinu prema Direktivi 2004/26/EC. Ukupne emisije su prora unate prema grani nim vrijednostima, za radnu opremu, za standardizovane dopuštene emisije CO, HC, NOx i PM10 i date su tabeli 3.6.1/1. Tabela 3.6.1/1. Emisija gasova iz SUS motora gra evinskih mašina i dizel agregata

Vrsta opreme Snaga motora (kW)

Kol. izduv. Gasova (m3/s)

Grani ne emisije gasova (g/h) vr. est. (g/h)

CO HC + NOx PM 10 Mini kamion (1m3) 39 0,027 195 183,3 0,975 Utovariva (1m3) 55 0,038 275 258,5 1,375 Bager (4,5t) 2 kom 32 0,045 320 300,8 1,6 Agregat QAS 60 56 0,039 280 263,2 1,4

U prethodnoj tabeli prikazana je emisija gasova iz motora gra evinskih mašina sa unutrašnjim sagorijevanjem koje se koriste u toku izvo enja radova. Vrijednosti se odnose na slu aj kontinuiranog rada mašina u toku 24 asa. Uzimaju i u obzir efektivni period rada mašina i ako je broj radnih dana u godini 300 dobijene su grani ne vrijednosti izražene u g/s: za CO 0,118; za HC+NOx 0,112; za PM10 0,0006. Na osnovu pregleda mehanizacije koja e biti angažovana na izvo enju ovog projekta, sagledavanja kompletnog procesa rada na rekonstrukciji i izgradnji predmetnog turisti kog kompleksa, kao i analogije sa ranijim prora unima emisija zaga enja vazduha usljed gra evinskih radova može se konstatovati da e izvo enjem ovog projekta do i do emisije zaga uju ih materija u vazduh koje

su daleko ispod grani nih vrijednosti datim Uredbom o utvr ivanju vrsta zaga uju ih materija, grani nih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha („Sl. list CG“, br. 25/12). 3.6.2. Emisije buke Buka je neželjeni zvuk. Svaka zvu na pojava (larma, šum, galama, lupa, govor i sl.) koja ometa rad ili odmor predstavlja buku. Buka u komunalnoj sredini predstavlja svaki zvuk koji se javlja van radnog mjesta, a to zna i: u stanovima, na ulici, u vozilima, na mjestima za rekreaciju, u školama, bolnicama itd. O igledno je da se radi o vrlo razli itim vrstama buke u životnoj sredini. U konkretnom slu aju radi se o buci koja nastaje radom mašina na predmetnoj lokaciji.

61

Procjena i prora un emisije buke izvršen je na osnovu identifikacije izvora buke. Prema standardu 89/392/EEC njihovi maksimalni nivoi buke mogu biti:

mini kamion 84dB(A) utovariva 66dB(A) bager (2 kom) po 81dB(A) dizel agregat 89 db (A)

Predmetne gra evinske mašine, u toku rada, emituju buku. Prema podacima proizvo a opreme maksimalni nivoi buke pri radu, odnosno maksimalnom optere enju mašina mogu dosti i odre ene nivoe buke. Obzirom da se radi o više izvora buke neophodno je prora unati ukupni emisioni nivo buke. Ovaj nivo buke prora unat je na osnovu izraza:

j

Lrj AdBLr )(;10log10 1.0

Gdje je: Lr = Ukupni emisioni nivo buke Nivoi mogu e emisije buke ure aja i mašina dati su u sljede oj tabeli. Tabela 3.6.2/1. Nivoi buke mašina koje rade na lokaciji

Vrsta opreme Nivo buke Mini kamion 84 Utovariva 66

Bager 81 Bager 81

Dizel agregat 89 Ukupno 91,143

Detaljna procjena data je u poglavlju 6. 3.6.3. Otpadne vode Specifi na koli ina otpadne vode usvojena je kao 80% od potrošene vode za pi e, iji su prora uni dati u tabeli 3.5./1. Analogno sa tom tabelom, koli ina otpadnih

voda koja se stvara funkcionisanjem predmetnog turisti kog kompleksa je data u tabeli 3.6.3./2.

62

Tabela3.6.3./2. Koli ina otpadnih voda Broj

osoba Spec. potrošnja (lit/osoba/dan)

Ukupna dnevna potrošnja (m3/dan)

Gosti hotela 60 350 16,8 Posjetioci i osoblje 100 50 4 UKUPNO 20,8

ekivana koli ina otpadne vode ne e imati nikakve sadržaje industrijskog otpada (teške metale i sl.). 3.6.4. Bilans iskopnog materijala Imaju i u vidu da su pripremnim radovima ve eg obima obuhva eni i radovi na uklanjanju kamenog nasipa na centralnom platou ostrva najzna ajnije koli ine gra evinskog otpada o ekuju se kao posljedica ovih radova. Kasnije, tokom izgradnje, pojavi e se i druge koli ine gra evinskog otpada proizašle iz potrebe za ugradnjom savremenih materijala i instalacija, zamjenu pojedinih slojeva u podovima, zidovima i na fasadi. Na centralnom platou predvi eno je uklanjanje kamenog masiva homogenog karaktera. Ovaj materijal je Elaboratom o geotehni kim odlikama identifikovan kao kameni masiv koji se može ukloniti pažljivim intervencijama. Procjenjuje se zna ajna koli ina otpada na ovoj poziciji, u homogenom obliku oko 8.000 m³, odnosno u rastresitom oko 12.000 m³. 3.7. Tretman otpadnih materija 3.7.1. Treman otpadnih voda Projektom unutrašnjeg razvoda kanalizacionih instalacija, predvi eno je prikupljanje otpadnih voda i dovo enje do lokacije infrastrukturnog bloka. Na toj lokaciji, predvi ena je izgradnja postrojenja za pre iš avanje otpadne vode (PPOV). Prora un biološkog optere enja Uzimaju i u obzir prora une o ekivanih koli ina vode za pi e i otpadnih voda, kao i maksimalnih smještajnih kapaciteta budu eg hotelskog komleksa, u nastavku je dat prora un o ekivanog biološkog optere enja koje dolazi na ure aj za pre iš avanje. Parametri specifi nih optere enja usvojeni su prema njema kom standardu ATV-DVWK 131E. BPK5 optere enje Hotel – gosti g/osoba dan 60

63

Hotel - zaposleni g/osoba dan 18 Restoran g/osoba dan 20 Total BPK5 kg/d 5,56 HPK optere enje Hotel - gosti g/osoba dan 120 Hotel – zaposleni g/osoba dan 36 Restoran g/osoba dan 40 Total HPK kg/d 11,12 TSS optere enje Hotel - gosti g/osoba dan 60 Hotel – zaposleni g/osoba dan 18 Restoran g/osoba dan 20 Total TSS kg/d 5,56 TN optere enje Hotel - gosti g/osoba dan 11 Hotel – zaposleni g/osoba dan 3,3 Restoran g/osoba dan 3,7 Total TN kg/d 1,0 TP optere enje Hotel - gosti g/osoba dan 1,8 Hotel - zaposleni g/osoba dan 0,54 Restoran g/osoba dan 0,6 Total TP kg/d 0,17 PPOV prora . kap. ES 92,67 faktor sigurnosti 25% 23,17 PPOV usvojeni kap. ES 130 PPOV hidr. kapacitet m3/d 21

ekivano dnevno optere enje BPK5 kg/d 5,54 HPK kg/d 11,08 TSS kg/d 5,54 TN kg/d 1,0 TP kg/d 0,17

64

ekivano dnevna koncentracija zaga enja Dnevni doticaj u PPOV m3/d 21 BPK5 mg/l 266 HPK mg/l 533 TSS mg/l 266 TN mg/l 49 TP mg/l 8,0 Postrojenje za pre iš avanje otpadne vode Projektom je predvi ena ugradnja kompaktnog BIOTIP pp postrojenja, firmi „ACO gra evinski elementi“ d.o.o. i „Interplan“ d.o.o. U pitanju je ure aj za biološko pre iš avanje otpadnih voda za stambene objekte, hotele, pansione i kampove, koji se u praksi pokazao uspješnim. Stepen pre iš avanja je iznad 95 % i pre iš ena voda se može ispuštati u okolinu u zavisnosti od vodnih uslova (upojni bunar, vodotok, obalni ispust i sl.). Predvi eno je da se na lokaciju Mamula doveze kompletan ure aj izra en iz polipropilena. S obzirom da se predvi a minimalno ukopavanje, ure aj e biti postavljen u posebnu betonsku kadu, sa me ušljun anom ispunom. Ure aj je izveden u skladu sa evropskim propisima i normama EN 12566-1 i ATV A-122. Ure aj za biološko pro iš avanje otpadnih voda BIOTIP pp izveden je iz ekstrudiranih polipropilenski plo a koje su me usobno varene. U skladu sa prora unima hidrauli kog i biološkog optere enja, kao i uzimaju i u obzir zahtjev Investora da PPOV mora imati 2 paralelne procesne linije, odabran je model BIOTIP pp 65-70. Predvi ena je instalacija 2 paralelne jedinice. Svaka jedinica je kapaciteta 65-70 ES, hidrauli kog kapaciteta 10,5 m3/dan. Proces pre iš avanja po inje doticanjem kanalizacione vode u ulazni razdjelni šaht. U šahtu je predvi ena ugradnja 2 plasti na ventila kojima se zatvara doticaj u jednu ili drugu procesnu liniju. U slu aju zatvaranja oba dovodna ventila, mora se otvoriti tre i ventil, kojim se aktivira sigurnosni preliv, by-pass. Za sigurnosni preliv predvi ena je ugradnja podvodnog ispusta HDPE PN6 DN100 mm u dužini od 50 m. Cjevovod podvodnog ispusta se polaže sa betonskim jaha ima na svakih 5 do 8 m. Na kraju cjevovoda se postavlja betonski anker blok i luk od 90°, ime se izbegava da se kraj cijevi eventualno zapuši pijeskom sa dna. Ure aj BIOTIP pp je izra en od ekstrudiranih polipropilenskih plo a koje su me usobno spojene zavarivanjem. Plasti ni tankovi se postavljaju u betonske kade, a ispuna izme u zida tanka i betona se formira sipanjem šljunka.

65

Kao aneks objekta, predvi ena je posebna prostorija za smještaj vazdušnih kompresora i UV dezinfekcione jedinice. Za testiranje i po etni rad ure aja potrebno je osigurati dovoljnu koli inu vode za prvo punjenje.

Slika 15. Plasti ni tank - jedinica PPOV

U ure aju se nalaze sistem aeracije koji se sastoji od razvoda vazduha, aeratora i vazdušne pumpe (kompresora). Pre iš avanje se vrši tehnologijom kontinuirane recirkulacije aktivnog mulja. Bazeni su elipti nog oblika. Hidrauli ki i aeracioni sistem su integralni dio ovog ure aja. Hidrauli ki sistem je izra en od polipropilenskih cijevi i nalazi se na okviru bazena. Ovaj sistem omogu ava automatsku cirkulaciju vode i mulja. Aeracioni sistem se sastoji od kompresora, razvoda vazduha i aeratora. Kompresori su smješteni izvan samog ure aja, u posebnom aneksu - prostoriji. Vazdušni kompresori rade bez podmazivanja uljem, sa malom potrošnjom el. energije i minimalnim nivoom buke. Kompresori su jedini elektri no pogonjeni ure aji na ure aju za pre iš avanje vode. Ukupna masa svakog plasti nog tanka (praznog) je 600 kg. Napajanje elektri nom energijom - 400V, 1,5kW 50Hz, zaštita: IP 44. Na kraju procesne linije, nalazi se UV lampa, za dezinfekciju. Tretirana voda se posle UV tretmana uliva u PS tretirane vode, odakle se prepumpava u centralni tank za skladišenje kišnice.

66

Tako e, s obzirom da je predvi ena upotreba preši ene vode za navodnjavanje, predvi eno je i uklanjanje fosfora. Fosfor je hemijski element koji dolazi iz deterdženata i predvi eno je njegovo uklanjanje hemijskim putem. Za tu svrhu u pogonski objekat bi e instalirana dozirna pumpa sa spremnikom za hemikaliju. Hemijski precipitant dozira se u ure aj gdje veže na sebe fosfor te ga zadržava u bioaktivnom mulju. PPOV ima i poseban tank za smještaj i uguš ivanje viška mulja u kome e biti instalirana propelerna mješalica. Višak mulja se ispušta u uguš iva mulja zapremine oko 14 m3. Uguš iva mulja ine dvije komore razdvojene pregradom. U jednu pregradu se ispušta višak mulja uz pomo mamut pumpe, dok se iz druge pregrade nadmuljna voda vra a u aeracioni bazen. Time se postiže dodatno uguš enje mulja, pa koncentracija suvog sadržaja mulja može dosti i i 80 kg SM/m3. Mulj koji se bude stvarao u postrojenju za pre iš avanje otpadnih voda, Nosilac projekta e shodno zakonskim propisima predavati ovlaš enom preduze u, sa kojim e sklopiti Ugovor o preuzimanju ove vrste otpada. Konstrukcija PPOV se sastoji od tri funkcionalne cijeline, koju ine objekat za tretman otpadne vode, šaht za smještaj kompresora i mašinske opreme i izlazna pumpna stanica. Objekat postrojenja za tretman otpadnih voda je djelimi no ukopana AB konstrukcija koja se sastoji iz dvije nezavisne cijeline. Jednu cijelinu ini otvorena AB konstrukcija u koju su postavljena dva bioreaktora za tretman otpadnih voda. Plasti ni tankovi su prema fabri kim uputstvima zasuti pijeskom do projektovane visine, radi obezbje enja stabilnog funkcionisanja. Predvi eno je da tankovi budu postavljeni na AB temeljnoj plo i debljine 30 cm, dok ih zatvaraju zidovi debljine 25 cm. Drugu cjelinu ini rezervoar za višak mulja dimenzija 1,00m x 5,25m i dubine 3,6m. Fundiran je na temeljnoj plo i debljine 30 cm, debljine zidova su 25 cm i zatvara ih pokrivna plo a debljine 15 cm. Šaht za smještaj mašinske opreme je potpuno ukopana AB konstrukcija, dimenzija 6,90m x 2,30m i postavljena uz objekat za tretiranje vode. Nalazi se na AB temeljnoj plo i debljine 20 cm, zatvaraju je zidovi debljine 20 cm i pokrivna plo a 15 cm. Pumpna stanica je potpuno ukopani AB objekat dimenzija 1,6m x 1,5m i dubine 2,92m. Temeljna plo a je debljine 20 cm, spoljni zidovi su 20 cm, dok šahtove zatvara pokrivna plo a debljine 15 cm, sa revizionim otvorima. Projektom se predvi a sulfatno otporni beton MB30 za sve AB elemente i armatura B500B. Klasa vodonepropusnosti betona je V-6.

67

Ure aj je konstruisan i proizveden u skladu sa normama: MEST EN 12255-1; 12255-6; 12566-1; 12566-3 a njegova efikasnost mora zadovoljiti uslove propisane dokumentom Pravilnika o kvalitetu i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“ br. 45/08 , 9/10, 26/12, 52/12 i 59/13). Na osnovu navedenog pravilnika u tabeli 3.7.1./1 dati su parametri sa maksimalno dopuštenim koncentracijama u otpadnim vodama prije ispuštanja u recipijent. Tabela 3.7.1./1. Maksimalne dopuštene koncentracije opasnih i štetnih materija u otpadnim vodama koje se smiju ispuštati u površinske vode („Sl. list CG“ br. 45/08, 9/10, 26/12, 52/12 i 59/13) Redni broj

Parametar

Jedinica

mjere

Maksimalno dopuštena

koncentracija (MDK)

1 pH 6,5-8,5 2 Temperatura ºC 30 3 t , ne više od ºC 2 4 Boja mg/l Pt skale 5 5 Miris bez 6 Taložive materije ml/lh 0,5 7 Ukupne suspendovane materije mg/l 35 8 BPK5 mgO2/l 25 9 HPK mgO2/l 125 10 Ukupni organski ugljenik (TOC) mgC/l 15 11 Aluminijum mg/l 3,0 12 Arsen mg/l 0,1 13 Bakar mg/l 0,5 14 Barijum mg/l 3,0 15 Bor mg/l 2,0 16 Cink mg/l 1,0 17 Kobalt mg/l 1,0 18 Kalaj mg/l 0,75 19 Kadmijum mg/l 0,01 20 Živa mg/l 0,005 21 Ukupni hrom mg/l 1,25 22 Hrom 6+ mg/l 0,1 23 Mangan mg/l 2,5 24 Nikal mg/l 1,25 25 Olovo mg/l 0,5 26 Selen mg/l 0,03 27 Srebro mg/l 0,15 28 Gvož e mg/l 2,0 29 Vanadijum mg/l 0,05

68

30 Ukupni fenoli mg/l 0,1 31 Fluoridi mg/l 2,0 32 Sulfiti mg/l 2,0 33 Sulfidi mg/l 0,25 34 Sulfati mg/l 20 35 Aktivni hlor mg/l 0,05 36 Mineralna ulja mg/l 2,0 37 Ukupna ulja i masno e mg/l 10 38 Aldehidi mg/l 1,0 39 Alkoholi mg/l 1,0 40 Ukupni aromati ni ugljovodonici mg/l 0,05 41 Ukupni nitrirani ugljovodonici mg/l 0,025 42 Ukupni halogeni ugljovodonici mg/l 0,25 43 Ukupni organofosfatni pesticidi mg/l 0,025 44 Ukupni organohlorni pesticidi mg/l 0,025 45 Ukupne površinski aktivne supstance mg/l 4,0 46 Ukupni deterdženti mg/l 0,5 47 Radioaktivnost Bq/l 0,5

Separator masti Za potrebe pre iš avanja otpadnih voda iz kuhinje budu eg turisti kog kompleksa investitor je predvidio ugradnju separatora masti EasyClean Auto Mix & Pump (PV+S) NS7, proizvo a Kessel, Njema ka. Karakteristike predmetnog separatora su:

Tip a Dimenzije l x b b1 h1 h2 h3 Mulj Mast Ukupno

(uklju uju i vodu) NS7 160 1910 2145 940 1130 1185 1255 1655 700 l 280 l 1350 l

EasyClean Auto Mix & Pump (PV+S) separatori masti su projektovani u skladu sa EN 1825-1 i opremljeni su potpuno automatizovanim sistemom za odlaganje, samo iš enje i ponovno punjenje, kontrolnom jedinicom i Shredder-Mix sistemom.

69

Shredder-Mix-System služi za cirkulaciju i usitnjavanje cjelokupnog sadržaja rezervoara u separatoru masti. Usitnjavanje, miješanje i iš enje se vrše istovremeno. To zna i da nijedan skladišni rezervoar niti priklju ak za toplu vodu nisu potrebni. Prednost ovih separatora je da se kompletno odlaganje može odvijati kroz trajno instalirane linije za odlaganje, dok su dva poklopca separatora zatvorena. Ovom pogodnoš u, kompletan sadržaj separatora se može isprazniti direktno van zidina objekta u posude ili na na in kako to dogovara komunalnom preduze u koje je ovlaš eno za preuzimanje ove vrste otpada sa kojim je investitor dužan da potpise ugovor, i to sve bez pojave neprijatnih mirisa u okviru objekta. Nakon što se separator isprazni, unutrašnjost separatora se automatski ispira i o isti toplom vodom u više koraka automatizovanog procesa. Prema DIN V 4040-2, kompletan sadržaj separatora treba isprazniti, ure aj istiti i napuniti istom hladnom vodom svakih 14 dana ili najmanje jednom mese no. 3.7.2. Tretman iskopnog materijala Tokom trajanja pripremnih radova ve eg obima, a i kasnije u toku radova rekonstrukcije i izgradnje na ostrvu Lastavica posebna pažnja treba biti posve ena tretmanu gra evinskog otpada. Pod tretman gra evinskog otpada podrazumijeva se: na in obrade gra evinskog otpada, selekcija gra evinskog otpada, na in privremenog skladištenja na gradilištu i eventualno reciklaža gra evinskog otpada ukoliko se pokaže da takve mogu nosti postoje bez rizika po životnu sredinu i objekte na, i u blizini gradilišta. Tokom uklanjanja stijenske mase drobljeni ili homogeni kameni materijal potrebno je pažljivo selektirati i odnijeti na lokaciju na ostrvu, ali van gabarita objekta utvr enja Mamula, koja je definisana u grafi kom prilogu. Lokacija, privremenog gradilišnog depoa locirana je na na in koji ne e remetiti organizaciju gradilišta, privremene vodove infrastrukture i koja ne e narušiti osnovni princip da se prostor bez posljedica može vratiti u prvobitno stanje, bez promjene morfologije. Materijal privremeno deponovan da definisanoj lokaciji tokom procesa izgradnje bi e trojako tretiran kako bi se zadovoljili standardi zaštite životne sredine, i složeni projektni zadaci rekonstrukcije utvr enja Mamula. Slijede i mjere za zaštitu obala i plaža definisane u Prostornom planu podru ja posebne namjene za morsko dobro mogu e je pristupiti „vješta kom prihranjivanju plaže nasipanjem autohtonog nanosa odgovaraju ih karakteristika duž najugroženijih dionica“. Ovom metodom želi se makar djelimi no sanirati

70

loše stanje plaže na ostrvu kao i omogu iti njeno djelimi no proširenje na pozicijama koje su zašti enije od uticaja talasa i koje su udaljenije od obalne crte. Ostatak deponovanog kamenog agregata može biti iskoriš en za materijalizaciju staza na ostrvu, kao završni sloj i kao takav može biti dragocjen i u cilju smanjenja troškova za dopremu kamenog agregata sa kopna. Preostali dio kamena bi e uklonjen i transportovan na kopno. 3.7.3. Tretman komunalnog otpada Obzirom da je namjena projekta turisti ki kompleks, to e se kako za vrijeme njegove izgradnje, tako i za vrijeme njegovog funcionisanja stvarati komunalni otpad od strane zaposlenih na lokaciji projekta i od strane posjetilaca odnosno gostiju budu eg turisti kog komleksa. U toku izgradnje komunalni otpad nastao u kancelarijama e se sakupljati u kontejnerima za komunalni otpad, a kona no zbrinjavanje ovoga otpada vrši e se od strane nadležnog komunalnog poduze a. Otpad koji se stvara u prostorijama za boravak i ishranu radnika sakuplja se i odnosi od strane preduze a koje vrši isporuku (ketering) hrane za radnike kako na terenu, tako i prostorijama za smještaj na parking prostoru gra evinske operative. Sav komunalni otpad koji bude nastajao u toku funkcionisanja predmetnog projekta e se odlagati u kontejnere i nakon toga odvoziti od strane nadležnog komunalnog preduze a na mjesto njegovog odlaganja. Za tretman svih otpadnih materija koje se javljaju u toku izgradnje i funkcionisanja predmetnog projekta investitor je izradio plan upravljanja otpadom.

71

4. OPIS RAZMATRANIH ALTERNATIVA Opredjeljenje za djelatnost koja se prezentira ovim Elaboratom, proizašla je na zahtjev „OHM Mamula Montenegro“ koja je pokrenula proces rekonstrukcije i i izgradnje hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula. Ostrvo Lastavica sa utvr enjem Mamula jedino je kulturno dobro iz perioda austrougarske vladavine Bokom koje ima pravnu zaštitu na nacionalnom nivou. Ovaj status, ostrvo sa utvr enjem dobilo je 1959. godine, kada je Upisano u Registar spomenika kulture Republike Crne Gore. Na osnovu tog akta, ostrvo sa utvr enjem i danas ima zašti eni status kulturnog dobra, što podrazumijeva da se štiti u skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara iz 2010. godine. Ostrvo Lastavica ima i me unarodni zna aj, jer se nalazi u okviru bafer zone Podru ja Kotora koje se upisano na UNESCO Listu Svjetske baštine. Godine 2012., izra ena je Državna studija lokacije (DSL) za sektor 34, koja uklju uje i ostrvo Lastavicu sa utvr enjem Mamula. Planskom dokumentacijom i urbanisti ko-tehni kim uslovima stvoreni su uslovi za rekonstrukciju i izgradnju hotela na lokaciji Lastavica sa tvr avom Mamula. Kroz zakonsku proceduru definisan je prostorno-situacioni položaj objekta, sa opštim fizi kim karakteristikama. U Idejnom projektu detaljno su razra ene sve faze realizacije projekta uz primjenu odgovaraju ih tehni ko-tehnoloških rješenja za izgradnju objekata ove namjene.

Lokacija. Obzirom da je nosilac projekta dobio urbanisti ko-tehni ke uslove broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine, to sa aspekta izbora lokacije nije mogla biti razmatrana mogu nost obezbje enja drugog prostora na kojem bi se vršila rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji Lastavica sa tvr avom Mamula. Vrsta i izbor materijala za izvo enje projekta. Kroz Idejni projekat

definisani su materijali koji e se koristiti za rekonstrukciju i izgradnju hotela. Autenti nost utvr enja bi e o uvana u velikoj mjeri kroz primjenu tradicionalnih materijala prilikom restauratorskih radova, dok e pejzažne vrijednosti biti

uvane kroz pejzažno ure enje otvorenih propusta. Nove strukture su jednostavnih formi, od lakih materijala, stakla i elika.

72

Izbor alternative pre iš avanja otpadne vode Izbor optimalnih procesa pre iš avanja Analiza i odabir procesa je jedan od najizazovnijih aspekata projektovanja postrojenja za pre iš avanje. Odabir datih procesa zavisi od:

standarda za ispuštanje efluenta potencijala koriš enja tretiranog efluenta vrste otpadne vode kompatibilnosti razli itih operacija i procesa raspoloživih sredstva za odlaganje finalnih zaga iva a ekonomske isplativosti i ekološke opravdanosti za razli ite sisteme raspoloživosti zemljišta

Razmatranje za procesne alternative je dato za sljede e djelove procesa:

Preliminarni tretman Primarni tretman Uklanjanje fosfora Uklanjanje BPK5 i nitrifikacija Tretman mulja Uklanjanje mirisa

Uklanjanje fosfora Uklanjanje fosfora iz otpadne vode uklju uje ugra ivanje fosfata u ukupni sadržaj suspendovanih materija i njihovo zajedni ko uklanjanje. Fosfor može biti ugra en u biološke estice ili se može hemijski istaložiti. Procesi za uklanjanje fosfora su podijeljeni u dvije osnovne kategorije:

biološki procesi za uklanjanje fosfora hemijski procesi za uklanjanje fosfora

Hemijsko uklanjanje fosfora obavlja se doziranjem aluminijum-sulfata prije filtracije na pješ anim filtrima u tercijarnom tretmanu. Uklanjanje BPK5 i nitrifikacija Generalno, biološki procesi su podijeljeni na:

Rast u suspenziji Rast na fiksnoj podlozi Kombinovani procesi (kombinovani proces rasta u suspenziji i na fiksnoj

podlozi)

73

Procesi u lagunama Široko primjenjivi aerobni procesi sa rastom u suspenziji su:

Proces sa aktivnim muljem kao visoko efikasan proces za uklanjanje BPK5 i nitrifikaciju

Rast na fiksnoj podlozi kao visoko efikasan proces za uklanjanje BPK5 i nitrifikaciju

Uklanjanje mirisa Tokom rada postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda glavni uticaj na kvalitet vazduha su mirisi. Predloženo rešenje za uklanjanje mirisa je biološki proces sa zatvorenim biološkim filterima. Biološki filteri su filteri sa ispunom. U zatvorenim biofilterima gasovi za tretiranje se ili uduvavaju ili ubacuju kroz pakovani materijal. Mirisni gasovi se apsorbuju na površinskom sloju biofilma. Mikroorganizmi, uglavnom bakterije, se spajaju u ispuni, oksidišu apsorbovane/adsorbovane gasove i obnavljaju kapacitet tretmana ispune. Razmatrane alternative pre iš avanja otpadnih voda Potencijalne procesne alternative za pre iš avanje otpadnih voda:

Alternativa 1 - Proces sa aktivnim muljem Alternativa 2 - Intenzivni proces - Rast u suspendovanom obliku -

Aeracioni Biofilteri Alternativa 3 - Intenzivni proces - Intenzivni proces sa aktivnim muljem -

SBR (sekvencijalni šaržni reaktor) Prednosti i nedostaci predloženih procesa su dati za finalnu fazu izgradnje postrojenja i prikazani su u sljede oj tabeli KRITERIJUM ALTERNATIVA 1

- Proces sa aktivnim muljem

ALTERNATIVA 2 - Proces sa rastom u suspendovanom obliku - Biološki Aeracioni Filteri (BAF)

ALTERNATIVA 3 - Intenzivni proces sa aktivnim muljem -SBR

Performanse procesa u odnosu na zahtijevani kvalitet efluenta

Svi izlazni parametri se mogu posti i.

Svi izlazni parametri se mogu posti i.

Svi izlazni parametri se mogu posti i.

74

Prednosti procesa Rasprostranjen, dokazan proces, pogodan za sve tipove otpadne vode, veliki kapacitet u pogledu razblaživanja visokih optere enja, ujedna en zahtjev za kiseonikom

Dobar kvalitet efluenta kada se radi o procesu koji ne uklju uje nitrifikaciju denitrifikaciju. Nije od presudnog uticaja za tehnologije koje uklju uju tercijarni tretman

Proces je uproš en, i pumpanje recirkulisanje aktivnog mulja nije potrebno, upravljanje je fleksibilno, može da funkcioniše kao odvojeni proces, niska koncentracija SS u efluentu Laka fazna izgradnja sistema i promjena broja jedinica u ljetnjem i zimskom režimu rada, što je pogodno za turisti ka naselja

Nedostaci procesa Podložno stvaranju filamentnih materija i bujanju mulja

Mnogo kompleksniji proces u pogledu instrumentacije i kontrole, za ve e ure aje nisu ekonomi ni, viša cijena od procesa sa aktivnim muljem, dosta skuplja oprema

Pri promeni režima ljeto-zima potrebno je u upravlja kom sistemu promijeniti parametre režima rada (dužina faze punjenja, aeracije, taloženja, pražnjenja). Zahtijeva detaljno uputstvo za rad

Pouzdanost procesa Proces je pouzdan pod uslovom da se postrojenje adekvatno održava. Može do i do problema u radu ukoliko industrija ispušta otpadne vode sa kvalitetom lošijim od propisanog.

Proces je pouzdan pod uslovom da se postrojenje adekvatno održava. Može do i do problema u radu ukoliko industrija ispušta otpadne vode sa kvalitetom lošijim od propisanog.

Proces je pouzdan pod uslovom da se postrojenje adekvatno održava. Može do i do problema u radu ukoliko industrija ispušta otpadne vode sa kvalitetom lošijim od propisanog.

Štetni uticaji na okolinu

Šteta od buke i mirisa je limitirana, zbog toga što su mjere za uklanjanje uklju ene u projekat.

Šteta od buke i mirisa je limitirana, zbog toga što su mjere za uklanjanje uklju ene u projekat.

Šteta od buke i mirisa je limitirana, zbog toga što su mjere za uklanjanje uklju ene u projekat.

Na bazi navedenog najoptimalnija varijanta je sa intenzivnim procesom sa aktivnim muljem, odnosno SBR proces, prevashodno zbog lakog prelaska sa ljetnjeg na zimski režim, koji se postiže isklju enjem potrebnog broja radnih jedinica.

75

Metod rada u toku funkcionisanja projekta. Kako bi ciljevi zaštite životne sredine bili postignuti funkcionisanje nakon rekonstrukcije i izgradnje hotela na predmetnoj lokaciji mora biti usaglašeno sa svim propisima iz domena životne sredine. Na osnovu ovoga mora postojati jedinstvena metodološka osnova sa jasno definisanim koracima za analizu ovih odnosa, koja poti e od neophodnosti ispunjenja osnovnih principa kompatibilnosti, uskla enosti nivoa analize i sukcesivne razmjene informacija. U smislu opštih metodoloških na ela Elaborat procjene uticaja je ura en tako, što su prethodno definisani: osnove za analizu uticaja, polazni podaci, planska i projektna dokumentacija. Ure enje pristupa i saobra ajnih puteva. Glavni pristup lokaciji je

plovnim putem, iz pravca Herceg Novog i Žanjice, tako da nijesu u fazi izrade Idejnog projekta i Elaborata procjene razmatrana alternativna rješenja. Monitoring. Tokom funkcionisanja predmetnog kompleksa sve mjere

predvi ene za smanjenje uticaja na životnu sredinu treba da budu pra ene i sprovo ene od strane ovlaš ene institucije. U tom smislu e mogu i uticaji na životnu sredinu biti uskla eni sa efikasnoš u predvi enih mjera.

76

5. OPIS SEGMENATA ŽIVOTNE SREDINE 5.1. Stanovništvo (naseljenost i koncentracija) Kao što je prethodno navedeno ostrvo Lastavica je danas nenaseljeno i potpuno pusto. Ostrvo se nalazi na 3,4 nauti ke milje od Herceg Novog, dok je ostrvu najbliža lokacija uvala Mirište (Luštica). Prema popisu iz 2011. godine u zale u dvanaest sela i zaseoka poluostrva Luštica živjelo je 300 stanovnika u 109 doma instava. Obzirom na planirani razvoj turizma na ostrvu Lastavica, koji e u narednom periodu otvoriti mogu nost za zapošljavanje ne samo doma eg stanovništva, treba o ekivati i rast broja ljudi/zaposlenih na lokaciji. 5.2. Flora i fauna Flora i fauna je detaljno prikazana u poglavlju 2.7. 5.3. Vode i kvalitet voda More, kao dio životne sredine, je veoma bitan ekonomski, turisti ki i biološki resurs. Stoga, je održivo iskoriš avanje ovog resursa, veoma važno sa aspekta obnavljanja živog svijeta u njemu. Crnogorska obala je duga ka 300 km, i duž nje se nalazi šest opština u kojima ukupno živi 134 687 stanovnika, što ini 21,7% od ukupnog broja stanovnika u Crnoj Gori. Pritisak na morski ekosistem, iz godine u godinu, raste sa porastom broja turista koji dolaze na crnogorsku obalu u toku ljeta, broja brodova koji ulaze u teritorijalne vode Crne Gore, kao i nemarnim odnosom stanovništva koji živi uz samu morsku obalu. Ispitivanja kvaliteta morske vode izvršio je Institut za biologiju mora iz Kotora. Prema Uredbi o klasifikaciji i kategorizaciji površinskih i podzemnih voda (SI.list CG. br.2/07 od 29.oktobra 2007), te prema lanu 13, vode koje se mogu koristiti za kupanje razvrstavaju se u dvije klase, Kl i K2. Prema dobijenim podacima o broju indikatorskih mikroorganizama (E.coli i enterokoke) utvr eno je da sanitarni kvalitet vode na dvije lokacije u priobalnoj zoni ostrva Mamula odgovaraju vodama klase Kl odnosno vodama koje su odli ne za kupanje. Rezultati mikrobioloških ispitivanja su dati u prilogu. 5.4. Klimatske karakteristike Klimatske karakteristike su detaljno prikazane u poglavlju 2.4.

77

5.5. Kvalitet vazduha Donošenjem Pravilnika o na inu i uslovima pra enja kvaliteta vazduha ("Sl. list CG", br. 21/2011) propisan je na in pra enja kvaliteta vazduha i prikupljanje podataka, kao i referentne metode mjerenja, kriterijumi za postizanje kvaliteta podataka, obezbje ivanje kvaliteta podataka i njihova validacija. Kontrola i pra enje kvaliteta vazduha vrši se radi ocjenjivanja, planiranja i upravljanja kvalitetom vazduha. Analiza dobijenih rezultata služi kao osnov za predlaganje mjera za poboljšanje i unaprje enje kvaliteta vazduha. Godišnji izvještaj je izra en na osnovu prikupljenih i obra enih podataka iz Izvještaja programa kontrole kvaliteta vazduha Crne Gore u 2016. godini, koji je realizovan u skladu sa Programom monitoringa za 2016. godinu. U skladu sa Uredbom o uspostavljanju mreže mjernih mjesta za pra enje kvaliteta vazduha („Službeni list CG“, br. 44/10 i 13/11), teritorija Crne Gore podijeljena je tri zone, koje su odre ene preliminarnom procjenom kvaliteta vazduha u odnosu na granice ocjenjivanja zaga uju ih materija na osnovu dostupnih podataka o koncentracijama zaga uju ih materija i modeliranjem postoje ih podataka. Granice zona kvaliteta vazduha podudaraju se sa spoljnim administrativnim granicama opština koje se nalaze u sastavu tih zona. Podru je Opštine Herceg Novi pripada Zoni održavanja kvaliteta vazduha. Na lokaciji projekta i u njenoj blizini nijesu vršena mjerenja kvaliteta vazduha. 5.6. Kvalitet zemljišta U cilju odre ivanja kvaliteta zemljišta, odnosno utvr ivanja sadržaja opasnih i štetnih materija u zemljištu u toku 2016. godine, izvršeno je uzorkovanje i analiza zemljišta u 10 gradskih naselja u Crnoj Gori. U ovim uzorcima je izvršena analiza na mogu e prisustvo neorganskih materija (kadmijum, olovo, živa, arsen, hrom, nikal, fluor, bakar, molibden, bor, cink i kobalt) i organskih materija (policikli ni aromati ni ugljovodonici, polihlorovani bifenili, PCB kongeneri, organokalajna jedinjenja, triazini, ditiokarbamati, karbamati, hlorfenoksi i organohlorni pesticidi). Uzorci zemljišta u blizini trafostanica ispitivani su na mogu i sadržaj PCB i na odre enim lokacijama dioksina i furana. Rezultati ispitivanja su upore ivani sa maksimalno dozvoljenim koncentracijama (MDK) normiranim Pravilnikom o dozvoljenim koli inama opasnih i štetnih materija u zemljištu i metodama za njihovo ispitivanje („Sl. list RCG“, br. 18/97). Na predmetnoj lokaciji nije ispitivan kvalitet zemljišta.

78

5.7. Izgra enost prostora lokacije i njene okoline Na predmetnoj lokaciji, osim tvr ave Mamula ija je rekonstrukcija planirana u svrhu izgradnje turisti kog kompleksa, nema drugih izgra enih objekata. Prema tome, ostrvo Lastavica sa utvr enjem Mamula je danas nenaseljeno i služi samo za turisti ke posjete. Glavni pristup lokaciji je plovnim putem, iz pravaca Herceg Novog i Žanjica, koji predstavljaju turisti ku zonu. 5.8. Nepokretna kulturna dobra i zašti ena prirodna dobra Kao što je ve re eno, ostrvo Lastavica sa utvr enjem Mamula jedino je kulturno dobro iz perioda austrougarske vladavine Bokom koje ima pravnu zaštitu na nacionalnom nivou. Ovaj status, ostrvo sa utvr enjem dobilo je 1959. godine, kada je Upisano u Registar spomenika kulture Republike Crne Gore. Na osnovu tog akta, ostrvo sa utvr enjem i danas ima zašti eni status kulturnog dobra, što podrazumijeva da se štiti u skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara iz 2010. godine. Ostrvo Lastavica ima i me unarodni zna aj, jer se nalazi u okviru buffer zone Podru ja Kotora koje se upisano na UNESCO Listu Svjetske baštine.

79

6. OPIS MOGU IH ZNA AJNIH UTICAJA U ovom poglavlju Elaborata prikazani su mogu i zna ajni uticaji predmetnog projekta na kvalitet vazduha, voda, zemljišta u toku izvo enja projekta, redovnog rada i u slu aju akcidenta (razli ite vrste otpadnog materijala u toku izgradnje; otpadne vode, emisija u vazduh, pove anog nivoa buke i drugo) kao i kumulativni uticaji sa drugim projektima u okruženju. 6.1. Uticaj na kvalitet vazduha Uticaj na životnu sredinu, u konkretnom slu aju, odnosi se na uticaje u toku izvo enja projektovanih radova, a kako e predmetni turisti ki kompleks u svrhe grijanja i hla enja objekta koristiti elekteri nu energiju uticaji u fazi eksploatacije prakti no ne postoje. U toku izvo enja radova na rekonstrukciji postoje eg objekta U toku izgradnje turisti kog kompleksa mogu i su uticaji na kvalitet vazduha kroz rad angažovane mehanizacije. Tokom rekonstrukcije predmetnog hotelskog kompleksa uticaj na vazduh bi e privremen usljed podizanja prašine i ispuštanja gasova iz mehanizacije koja e biti angažovana u samom procesu. Izgradnja turisti kog kompleksa, kao i mašine koje e biti angažovane prilikom izvo enja radova prouzrokuju uticaje na kvalitet vazduha u okolini usljed:

- pove anog sadržaja praškastih materija u vazduhu, koji su posljedica izvo enja radova na izgradnji turisti kog kompleksa,

- pove anje vrijednosti emisije polutanata kao produkata sagorijevanja goriva usljed rada angažovane mehanizacije.

Izgradnja turisti kog kompleksa zahtijeva pripremne radove koji tako e mogu izazvati odre eni uticaj na životnu sredinu. U sljede a dva podpoglavlja prikazan je uticaj na životnu sredinu usljed rada gra evinskih mašina u fazi zemljanih radova. Prora un aerozaga enja Za poslove rekonstrukcije i izgradnje hotela i ostalih zemljanih radova neophodno je angažovati kamion – kiper, rovokopa e i utovariva . Kao pogonsko gorivo, gra evinske mašine koriste dizel gorivo, a njegova potrošnja je 0,2 kg/kWh. Prora un je sproveden na osnovu specifikacija i standarda koje moraju zadovoljavati pogonski motori radnih mašina i planiranog godišnjeg broja radnih sati mašina.

80

Cat. snaga

Datum CO HC NOx PM

kW g/kWh L 130 P 560 2011.01 3.5 0.19 2.0 0.025 M 75 P < 130 2012.01 5.0 0.19 3.3 0.025 N 56 P < 75 2012.01 5.0 0.19 3.3 0.025 P 37 P < 56 2013.01 5.0 4.7* 0.025 *NOx+HC

Emisija polutanata u izduvnim gasovima angažovanih mašina bagera, utovariva a i kamiona date su u sljede oj tabeli.

Vrsta opreme Snaga motora (kW)

Kol. izduv. Gasova (m3/s)

Grani ne emisije gasova (g/h) vr. est. (g/h)

CO HC + NOx PM 10 Mini kamion (1m3) 39 0,027 195 183,3 0,975 Utovariva (1m3) 55 0,038 275 258,5 1,375 Bager (4,5t) 2 kom 32 0,045 320 300,8 1,6 Agregat QAS 60 55 0,038 275 258,5 1,375

U prethodnoj tabeli prikazana je emisija gasova iz motora gra evinskih mašina sa unutrašnjim sagorijevanjem koje se koriste u toku izvo enja radova.

Sve pogonske mašine moraju zadovoljavati norme standarda grani nih emisija EU Direktivom 97/68/EC kojom su za proizvo e definisani standardi. Implementacija propisa otpo ela ja 1999. g. sa EU Stage I, dok je EU Stage II od 2001. godine. Primjena mnogo strožijih standarda dopuštenih emisija štetnih materija EU Stage III i Stage IV vezana je za 2006. odnosno 2014. godinu prema Direktivi 2004/26/EC. Ukupne emisije u nastavku su prora unate prema grani nim vrijednostima za vanputnu mehanizaciju tj. radnu opremu za standardizovane dopuštene emisije CO, HC, NOx i PM10. Tako, radne mašine zadovoljavaju odrednice standarda EU Stage IIIb, ali s obzirom da koriste mašine proizvodnje do 2006. godine, prora un je izvršen i prema odrednicama standarda EU Stage III. U tabelama, kako slijedi, prikazane su okvirne vrijednosti emisije štetnih gasova i prašine ( esti nih materijala) za vremenski period od godinu dana, a emisije suprora unate prema podacima o predvi enim radnim mašinama i njihovim radnim satima (prora un prema EU Stage III). S obzirom da e prora unateemisije predstavljati maksimalne dozvoljene, stvarne emisije e biti manje. Stoga se prora unate emisije mogu posmatrati kao tzv. najgori slu aj (worst case) emisije izduvnih gasova. Tabela 6.1./1. Stage III B Standard za vanputnu mehanizaciju

81

Vrijednosti se odnose na slu aj kontinuiranog rada mašina u toku 24 asa. Uzimaju i u obzir efektivni period rada mašina i ako je broj radnih dana u godini 300 dobijene su grani ne vrijednosti izražene u g/s: za CO 0,118; za HC+NOx 0,112; za PM10 0,0006. U praksi, za matemati ko opisivanje procesa rasprostiranja zaga uju ih materija u atmosferi, naj eš e se koriste disperzioni Gausovi modeli. Gausovi disperzioni modeli polaze od diferencijalne jedna ine, koja opisuje proces difuzije, a ija rešenja zadovoljavaju, u opštem obliku, široki dijapazon uslova. Za prora une rasprostiranja zaga uju ih supstanci, model primjenjuje sistem pravouganih koordinata u kome se osa x poklapa sa pravcem strujanja vjetra u horizontalnom pravcu, osa y je postavljena upravno na osu x u horizontalnoj ravni, dok je osa z normalna naviše u vertikalnoj ravni. Izvor za koji se vrši prora un postavlja se po etak koordinatnog sistema, Supstance koje se emituju iz izvora zaga enja šire se pod uticajem srednje brzine vjetra, duž jedne od horizontalnih koordinata formiraju i perjanicu.

222

21exp

21exp

21exp

2),,(

zzyHzy

HzHzyV

QzyxC

gdje je: C = koncentracija štetnosti u nekoj ta ki sa koordinatama x, y i z (u mg/m3) Q = maseni protok emisije ra unate štetnosti iz izvora zaga ivanja, u g/s VH = brzina vjetra na visini efektivne visine izvora zaga ivanja, u m/s

y = horizontalni koeficijent disperzije, u m.

z = vertikalni koeficijent disperzije, u m. H = efektivna visina izvora zaga ivanja, u m. y = bo no rastojanje od centralne linije perjanice, u m. z = visina iznad nivoa zemlje, u m Prora un imisijskih koncentracija gasova i prašine, koriš enjem Gausovog modela, pri radu angažovanih mašina dat je u sljede oj tabeli za rastojanje 25 metara od mjesta emisije.

82

Parametar Vrijednost imisije na rastojanju 25 m od mjesta

emisije

Grani na vrijednost

CO µg/m3 57.5 Max dozvoljena dnevna 8- asovna

vrijednost 10 mg/m3

HC µg/m3 6.6 1h, sred.vrij. 200 µg/m3

Godišnja sred. vrij. 40 µg/m3

NOx µg/m3 36.3 1h, sred.vrij. 300 µg/m3

Dnevna sred. vrij. 110 µg/m3

HC+ NOx µg/m3 42.9 -

PM10 µg/m3 0.47 Srednja dnevna

grani na vrijednost 50 µg/m3

Grani ne vrijednosti su preuzete iz Uredbe o utvr ivanju vrsta zaga uju ih materija, grani nih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha („Sl. list CG“, br. 25/12). Iz prikazanih rezultata je jasno da prezentovane koli ine zaga uju ih materija ne mogu izazvati negativne uticaje na kvalitet vazduha na ovom podru ju. Trajanje efektivnog radnog vremena je 8h. Prora un je ura en za najnepovoljniji scenario, sa istovremenim angažovanjem kompletne raspoložive mehanizacije. U toku eksploatacije Obzirom da e objekat za potrebe grijanja i hla enja koristiti elektri nu energiju, to ne e biti uticaja na kvalitet životne sredine. U slu aju akcidenta Pri odre enim tehnološkim operacijama na podzemnom ukopanom rezervoaru za gorivo može do i do lokalnog curenja i prosipanja manjih masa naftnih derivata. Njihovim isparavanjem mogu e je izvjesno zaga ivanje vazduha u neposrednoj okolini mjesta prosipanja. Imaju i u vidu lokaciju objekta, mase naftnih derivata koje se tako mogu prosuti i ispariti, vrijeme isparavanja itd., zaga ivanja vazduha koje nastaje u ovakvim slu ajevima ne može biti od zna aja za ugrožavanje životne sredine ili zdravlja stanovništva u ovoj zoni. Mogu i uzroci požara Do požara na rezervoaru za gorivo može da do e u toku manipulacije gorivom, a mogu biti:

83

- ispuštanje goriva koje nije predvi eno tehnološkim postupkom, ve može da se pojavi usljed starosti pojedinih djelova (ventila i sl),

- mehani ka ošte enja ili ošte enja usljed istrošenosti pojedinih djelova (slabljenje materijala i sl),

- korozije materijala, - zakazivanje mjernih i upravlja kih ure aja, i - namjerne ili nenamjerne greške u rukovanju.

Požar mogu da izazovu pojave ili okolnosti koje stvaraju dovoljno slobodne energije za paljenje gorive materije ili smješe, a mogu se definisati kao:

direktni dodir eksplozivne smješe sa otvorenim plamenom, iskrom ili užarenom materijom,

elektricitet, stati ki elektricitet, prirodni izvori (atmosferska pražnjenja, sun eva energija), trenje, pritisak, udar, i samopaljenje.

Na rezervoaru za gorivo teoretski su mogu i sljede i hemijski akcidenti:

eksplozija para te nosti koja je u stanju klju anja (BLEVE-boliling liljuid expanding vapor explosions);

eksplozija neograni enog gasnog oblaka (UVCE-unconfined vapor cloud explosions);

ograni ena eksplozija (confired explosions); požar.

Tako e, akcidentna situacija koja može dovesti do uticaja na kvalitet vazduha, kada je objekat hotelskog kompleksa u pitanju, je pojava požara. Usljed pojave požara u predmetnom objektu javljaju se produkti razlaganja koji mogu imati toksi ni uticaj na vazduh u radnoj i životnoj sredini, što se odražava na biološki organizam. Do požara u predmetnom objektu može da do e usljed:

upotrebe otvorenog plamena (pušenje i sl.) neispravnost, preoptere enja i neadekvatnog održavanja elektri nih

ure aja i instalacija, upotrebe rešoa, grijalica i drugih grijnih tijela sa užarenim ili prekomjerno

zagrijanim površinama, upotreba ure aja za zavarivanje, lemljenje i letovanje u toku izgradnje,

rekonstrukcije objekta, držanja i smještaja materijala koji je sklon samozapaljenju, i podmetanje požara i sl.

84

Kao posljedica nastanka požara obrazuje se dim kao vidljiva komponenta produkata sagorijevanja, koju sa injava mutna aerosolna mješavina vrstih, te nih i gasovitih produkata sagorijevanja. Na osnovu statisti kih podataka o broju stradalih u požarima ak u 80 % slu ajeva dolazi do trovanje ugljen-monoksidom i drugim toksi nim elementima, dok preostalih 20 % strada od direktnog dejstva plamena, ili od rušenja konstrukcije. Dejstvo dima na biološki organizam u toku požara ogleda se u više efekata:

zamra enje (obskuracija), javlja se zbog prisustva estica i i aerosolnih gorivih te nosti tako da dim izaziva efekat neprovidnosti. Ova pojava prouzrokuje nemogu nost evakuacije, pa ak i gašenje požara,

nadražljivost (iritacija), je posljedica jakog dejstva sastojaka dima na vitalne djelove ljudskog organizma. Ovi produkti izazivaju suzenje, nemogu nost držanja otvorenih o i, otežano disanje usljed nadražaja disajnih puteva, pa ak i gr grkljana i njegovo potpuno zatvaranje,

eksplozija dima, nastaje neo ekivano a prouzrokovana je naglim kontaktom vazduha i ve ohla enog gustog dima, nastalog tinjanjem neke materije,

fizi ka nemo (inkapacitacija), je pojava izaziva dimom ve u po etnoj fazi požara stvaraju i miši nu slabost, tromost i odsustvo gotovo svakog nagona za borbu sa vatrom ili evakuacijom.

U toku požara u gasovitim produktima razlaganja uglavnom se prate i normiraju nedostatak (deficit) kiseonika O2, sadržaj ugljen-dioksida CO2i ugljen-monoksida CO. Maksimalno dopuštena koncentracija ugljen-monoksida koja ne ugrožava biološki organizam kod ljudi normirana je na 0,15 %, a kod životinja na 0,20 %. b) Kvalitet vazduha u mnogome zavisi od meteoroloških parametara i klimatskih karakteristika. Ovo zna i da e i kvalitet vazduha biti razli it u razli itim godišnjim dobima i pri razli itim vremenskim prilikama. c) Obzirom na položaj lokacije projekta ne postoji mogu nost prekograni nog zaga enja vazduha. 6.2. Uticaj buke Emisije buke generisane radom mašina koje rade na otvorenom prostoru odre ene su Direktivama EU (2000/14/EC i 2006/42/EC), i primijenjene su u konkretnom slu aju na predmetnoj lokaciji.

85

Tako e, primijenjeni su važe i zakonski propisi: Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini („Sl. list CG“ br. 28/11, 28/12 i 1/14) i Pravilnik o grani nim vrijednostima buke u životnoj sredini, na inu utvr ivanja indikatora buke i akusti nih zona i metodama ocjenjivanja štetnih efekata buke, grani ne vrijednosti buke u akusti kim zonama ("Sl. list CG", br. 60/11). Radom gra evinskih mašina na lokaciji planiranog projekta generisa e se i odre eni nivo buke. Izvo enje radova se obavlja u obalnom podru ju, na ostrvu Lastavica, a bez obzira što u neposrednoj blizini nema stambenih objekata i što Rješenjem o utvr ivanju akusti nih zona u Opštini Herceg Novi ovo podru je nije zonirano, izvršen je prora un nivoa buke generisane radom angažovanih gra evinskih mašina. Predmetne gra evinske mašine, u toku rada, emituju buku. Nivoi mogu e emisije buke nastali njihovim pojedina nim radom ili u slu aju kada rade sve mašine dati su u tabeli 6.2/1. Tabela 6.2/1. Nivoi buke mašina koje rade na lokaciji

Vrsta opreme Nivo buke Mini kamion 84 Utovariva 66

Bager 81 Bager 81

Dizel agregat 89 Ukupno 91,143

U tabeli 6.2/2 date su prora unate vrijednosti Leq (ekvivalentni kontinualni nivo zvu nog pritiska) za razli ite udaljenosti od lokacije projekta. Tabela 6.2/2. Prora unate vrijednosti Leq na razli itim rastojanjima

Udaljenost Nivo buke u dB(A) 25 metara 52 50 metara 45 100 metara 38

Kao što je prethodno navedeno, predmetni prostor nije akusti ki zoniran. Može se re i da e nivoi buke, u datim uslovima, biti iznad grani nih vrijednosti za Stambenu zonu (uzeto kao proizvoljan slu aj - zona) u pre niku od oko 25 m od izvora buke (za slu aj istovremenog rada kompletne angažovane mehanizacije), ali obzirom na nenaseljenost ovog podru ja, prakti no ne e biti uticaja buke na okolinu.

86

6.3. Uticaj na kvalitet voda U toku izvo enja radova U toku izvo enja radova kvalitet voda na i oko lokacije bi se mogao ugroziti usljed mogu nosti ispuštanja ulja, maziva i goriva od angažovane gra evinske mehanizacije. Tako e, može do i do ugrožavanja površinskih voda-mora usljed izvo enja radova na postavljanju cijevi za dovod morske vode do postrojenja za desalinizaciju. Tokom rada na podvodnom dijelu projekta postoji mogu nost pojave ve eg zamu enja morske vode. Obzirom da se radi o osjetljivom podru ju, potrebno je da Investitor obezbijedi uslove koji e onemogu iti mogu a ve a zamu enja i zaga enja morske vode. Uticaji tokom izgradnje e biti prolazni, bi e izraženi tokom izgradnje i ne e ostaviti dugoro ne posljedice. U toku eksploatacije a) Kvalitet voda može biti ugrožen funkcionisanjem projekta, zbog njegovog sadržaja funkcija, odnosno djelatnosti. Prevashodan uticaj može biti izražen usljed nepravilnog tretmana otpadnih voda iz kuhinje i sanitarnih fekalnih voda. U slu aju akcidenta Akcidentna situacija se ogleda u mogu em nepravilnom funkcionisanju postrojenja za tretman otpadnih voda. U tom slu aju potrebno je pristupiti hitnoj popravci sistema. Slu ajna (akcidentna) zaga enja mogu da nastanu kao posljedica destrukcije rezervoara i predstavljaju potencijalnu opasnost od zaga enja površinskih voda-mora. Vjerovatno a ovog akcidenta zavisi od više faktora od kojih su najzna ajniji: kvalitet materijala, konstrukcije i izrade, vrsta i na in hidroizolacije, hemijske karakteristike tla i dr. Obim posljedica u ovakvim slu ajevima bitno zavisi od konkretnih lokacijskih karakteristika, ali prije svega su uslovljene blizinom recipijenta, sorpcionih karakteristika tla, koeficijenta filtracije i td. b) Ne postoji mogu nost uticaja na prekograni no zaga ivanje voda kada je ovaj projekat u pitanju.

87

6.4. Uticaj na zemljište U toku izgradnje a) Što se fizi kih uticaja na zemljište ti e (promjena lokalne topografije, erozija tla, klizanje zemljišta i sli no) izgradnjom predmetnog projekta ne e do i do njihove promjene. b) Neadekvatno odlaganje otpada (gra evinski šut i materijal iz otkopa prilikom izgradnje prate ih objekata) može dovesti do devastacije prostora prilikom izvo enja projekta. Tako e, ukoliko se na lokaciji projekta vrši zamjena ulja i punjenje rezervoara kamiona i gra evinskih mašina gorivom može do i usljed prosipanja ulja ili goriva do zaga enja zemljišta na samoj lokaciji. Ovaj uticaj je ograni enog vremenskog trajanja, odnosno do momenta završetka projekta. U toku eksploatacije a) Prilikom funkcionisanja projekta uticaj se prvenstveno može javiti usljed neadekvatnog odlaganja komunalnog otpada, kanalizacionog mulja iz PPOV-a i masno e iz separatora ulja i masti. Uticaj na zemljište, tako e, može nastati i kao posljedica akcidentne situacije koja je izazvana havarijom na rezervoaru. b) Predmetni projekat za potrebe funkcionisanja koristi e kompletnu površinu zemljišta na lokaciji predvi enu za njegovu izgradnju, ali to ne e imati zna ajnije posljedice, jer je zemljište planovima predvi eno za ove namjene. c) Pošto predmetna lokacija ne predstavlja poljoprivredno zemljište, ne postoji uticaj na koli inu i kvalitet izgubljenog poljoprivrednog zemljišta. d) Na lokaciji nema mineralnih bogatstava, pa nema ni uticaja projekta na njih. e) Odlaganje otpada može imati uticaja na kvalitet životne sredine na lokaciji projekta ukoliko se ne bude vršilo njegovo adekvatno odlaganje. Tako je nakon izvo enja projekta sav gra evinski otpad potrebno ukloniti sa lokacije. Tako e je neophodno u toku funkcionisanja projekta komunalni otpad uklanjati u skladu sa zakonskom regulativom. U slu aju akcidenta Akcidentna situacija u toku funkcionisanja projekta može se desiti ukoliko do e do pucanja rezervoara za gorivo. Pri tome nivo zaga enja zavisi od koli ine goriva koji istekne u okolno zemljište, a koji bi ga u tom slu aju kontaminirao.

88

Da bi se izvršila procjena opasnosti od mogu eg udesa neophodno je prethodno definisati mogu e akcidentne situacije kada je u pitanju poluukopani rezervoar za gorivo. Udesne situacije na podzemnom rezervoaru za gorivo mogu biti razli ite, pa samim tim varira i intenzitet potencijalnog ugrožavanja životne sredine. Pri odre enim tehnološkim operacijama na podzemnom rezervoaru za gorivo može do i do lokalnih curenja i prosipanja manjih masa goriva. 6.5. Uticaj na lokalno stanovništvo Tokom izvo enja radova na predmetnom projektu, vizuelni uticaji ne e biti povoljni, obzirom da e u tom periodu biti gradilište, ali e nakon završetka izvo enja radova ovi uticaji prestati i u toku funkcionisanja projekta ih ne e biti. Mogu e emisije zaga uju ih materija date u prethodnim poglavljima pokazuju da je njihov uticaj na lokaciji i oko lokacije neznatan. U kumulativnom smislu ne može do i do kumuliranja projekta sa efektima drugih projekata, jer se predmetni projekat nalazi na ostrvu Lastavica koje je od najbližeg kopna udaljeno oko 1 km. Iz tehni kog opisa izvo enja projekta može se zaklju iti da e u ovoj fazi do i do pove anog nivoa buke koja nastaje usled rada mehanizacije i ru nih alata. Najve i nivo buke se može o ekivati u fazi iskopa. Za izvršenje ovih funkcija prema planiranom obimu rada bi e angažovani buldozer, bager, utovariva i kamioni, pri emu se stvara odre eni nivo buke. Obzirom na položaj lokacije i prora unati nivo buke od planiranih mašina ne postoji vjerovatno a da e izvo enje radova na lokaciji projekta imati zna ajnijeg uticaja na okolne objekte, obzirom na udaljenost ostrva. U toku izvo enja projekta na lokaciji e biti prisutna pojava vibracija usljed rada gra evinskih mašina i kretanja kamiona. Me utim, vibracije su periodi nog karaktera, jer traju dok se obavlja izvo enje projekta, odnosno dok radi gra evinska operativa, bez zna ajnijeg uticaja na okolinu. Obzirom na namjenu predmetnog projekta, to se na lokaciji projekta ne može

ekivati zna ajniji nivo buke tokom njegovog funkcionisanja. 6.6. Uticaj na ekosisteme i geološku sredinu a) Prilikom izvo enja projekta nema uticaja na gubitke i ošte enje biljnih i životinjskih vrsta i njihovih staništa, jer e biti preduzete sve mjere zaštite tokom izvo enja radova, kao i tokom funkcionisanja projekta, prvenstveno kada se radi o koloniji galebova koja živi na ostrvu, koju treba sa uvati.

89

b) U toku izvo enja projekta ne e do i do gubitka i ošte enja geoloških, paleontoloških i geomorfoloških osobina. 6.7. Uticaj na namjenu i koriš enje površina a) Prostor lokacije projekta je opredijeljen za turizam i nauti ko-kulturne sadržaje. Obzirom da je predmetna lokacija ostrvo koje je od najbližeg kopna udaljeno oko 1km, a da je budu a namjena ostrva u skladu sa planskom dokumentacijom jasno je da planirani projekat ne e imati uticaja na namjenu i koriš enje površina. b) Pošto se radi o zoni koja je turisti ka, to realizacija projekta ne e uticati na upotrebu poljoprivrednog zemlišta. 6.8. Uticaj na komunalnu infrastrukturu a) Do ostrva Lastavica se dolazi morskim putem, uglavnom iz pravca Mirišta, obzirom da je to najbliža pristupa na lokacija na kopnu. Na ostrvu se nalazi mol koji služi za pristan brodova, a koji e za potrebe budu eg turisti kog komleksa biti popravljen i produžen, bez zna ajnijeg uticaja na životnu sredinu. b) Za potrebe hotelskog kompleksa Mamula koristi e se morska voda, kako je opisanu u poglavlju 3 ovog dokumenta. c) Objekat se priklju uje na elektro mrežu u skladu sa uslovima koje propiše nadležna elektrodistribucija, kako je to opisano u poglavlju 3. d) Prilikom funkcionisanja projekta stvara se komunalni otpad od posjetilaca i zaposlenih. Komunalni otpad e se odlagati u kontejnere i odatle se dalje odvoziti od strane komunalnog preduze a na mjesto njegovog deponovanja. 6.9. Uticaj na zašti ena prirodna i kulturna dobra i njihovu okolinu Izgradnja turisti kog kompleksa predložena Idejnim projektom sa injenim u skladu sa pozitivnom zakonskom regulativom koja definiše oblast zaštite kulturnih dobara (konzervatorski uslovi izdati od strane Uprave za zaštitu kulturnih dobara, i saglasnost Uprave za zaštitu kulturnih dobara na projektnu dokumentaciju) ne e imati negativne posljedice na kulturna dobra na lokaciji. U okviru predmetnog prostora i njegove okoline (buffer zone) nalazi se veliki broj kulturnih dobara, pojedina nih objekata i graditeljskih cjelina.

90

Uz tvr avu Mamula prepoznati su: sakralni kompleks na ostrvu Žanjic, Crkva Svetog Jovana i Tvr ava Arza sa svojom okolinom. Crkva Svetog Jovana, nalazi se u uvali Žanjica, sasvim blizu mora. Njeno sadašnje zdanje poti e iz 1885. godine, a podignuto je na razvalinama staroga hrama koji je bio posve en istome svetitelju. A ona je, smatra se, bila izgra ena na mjestu porušene vizantijske bazilike ije porijeklo seže do 11. vijeka. Kažu da je monah Kostovi oko 1860.godine donio iz Carigrada crtež prethodne crkve, te je prema njemu izgra ena sadašnja. Na udaljenosti oko 200 metara od obale nalazi se ostrvce „Mala Žanjica“ ili „Mala gospo a“, sa nedavno obnovljenim manastirskim kompleksom sa Crkvom Svetog Vavedenja Bogorodice. Nastao na oto u. Utvr eni kompleks sa crkvom Vavedenja Bogorodice je registrovani spomenik kulture, sakralne arhitekture, II. kategorije, iji najslavniji djelovi poti u iz 15. vijeka. U unutrašnjosti crkve i na djelovima fasada sa uvani su ostaci fresko slikarstva. Na kompleksu su vršeni sanacioni radovi, ali radovi na konzervaciji crkve nisu do kraja završeni. Utvr enje Arza je artiljerijsko utvr enje, izgradjeno je 1897.godine u sklopu austrougarskog odbrambenog sistema na Jadranu. Ova fortifikacijska gra evina nije registrovani spomenik kulture, ali posjeduje nesporne graditeljske vrijednosti vojno-inženjerske arhitekture, koje se moraju sa uvati. Rekonstrukcijom tvr ave Mamula, u potpunosti e biti sa uvana kulturna dobra u njenoj okolini. Naro ito što se obuhvat projekta ti e isklju ivo ostrva Lastavica i što je ispoštovana postoje a struktura: funkcionalna, ambijentalna i konstruktivna. Zatim je u potpunosti isklju ena bilo kakva izgradnja u blizini utvr enja, kao i zadržavanje postoje e vegetacije kao i prirodne stjenovite obale. Obzirom da su Konzervatorski projekat i Idejno rješenje maksimalno uskla eni sa UTU i Konzervatorskim uslovima i ti u se isklju ivo ostrva Lastavica sa utvr enjem Mamula, ne e biti uticaja na životnu sredinu sa konzervatorskog aspekta na zašti ena kulturna dobra i njihovu okolinu u buffer zoni Prirodno i kulturno-istorijsko podru je Kotora. Uticaji tokom gra enja, odnosno izvo enja radova Konzervatorski projekat je maksimalno uskla en sa UTU i Konzervatorskim uslovima, stoga ne e biti uticaja na životnu sredinu sa konzervatorskog aspekta. Djelovi koji su dogra eni, a koji su u funkciji soba hotelskog kompleksa, ukoliko nekada do e do prenamjene, mogu se lako demontirati i ukloniti, bez ikakvih posljedica.

91

Uticaji tokom koriš enja i funkcionisanja hotela Ukoliko se ispoštuju preporuke iz Glavnog arhitektonsko-konzervatorskog projekta mogu i uticaji budu eg hotela na životnu sredinu sa konzervatorskog aspekta zavise isklju ivo od upravljanja-menadžmenta hotela i njihove spremnosti da održavaju ovako zahtjevan objekat. Planirano je da objekat radi tokom itave godine, u punom ili smanjenom kapacitetu. Tako e e biti otvoren za sve goste i posjetioce u cjelini i smatra e se veoma ekskluzivnim odredištem zbog malog broja smještajnih jedinica. 6.10. Uticaj na karakteristike pejzaža Prilikom izvo enja i funkcionisanja projekta ne e biti uticaja na karakteristike pejzaža obzirom na namjenu lokacije planiranog projekta i obzirom da projektno rješenje predvi a o uvanje autenti nosti utvr enja u velikoj mjeri kroz primjenu tradicionalnih materijala prilikom restauratorskih radova, dok e pejzažne vrijednosti biti o uvane kroz pejzažno ure enje otvorenih prostora gdje se ne e uvoditi nove vrste vegetacije, ve samo one koje su zate ene na ostrvu, a pri svemu vode i ra una da se ne poremeti percepcija siluete ostrva. Uticaji na karakteristike kulturnog pejzaža Predmetni prostor obuhvata lokaciju ostrva Lastavica sa utvr enjem Mamula i njenom širom okolinom - buffer zonom Prirodnog i kulturno - istorijskog podru ja Kotora, koja gleda na spoljni dio Bokokotorskog zaliva. Pejzaž je uglavnom o uvan od antropogenog uticaja u svom prirodnom izgledu. Na to je, prije svega, uticala nepristupa nost strmih kamenitih obala i nepogodnost terena za izgradnju i eksploataciju. Specifi an karkakter pejzažu daju rtovi, uvale, kamenita obala i zimzelena vegetacija, kao i dva kre nja ka ostrva - Mamula i Žanjic. Posebnost pejzaža ogleda se u skladu ovih kontrastnih elemenata prirode sa morskom površinom. Duž obale su prema otvorenom moru usje ene plitke uvale (Žanjica, Mirišta, Arza, Lu ica, Vu ja uvala), a izme u njih su rtovi. U uvalama Žanjica i Mirišta smještene su istoimene šljunkovite plaže sa specifi nom vegetacijom i maslinjacima u neposrednom zale u. O uvana zimzelena vegetacija tipa makije obezbje uje živopisnost prostora tokom cijele godine. Roga se, tako e, proširio iz ostataka nekadašnje kulture i postao sastavni dio makije. Sliku prostora upotpunjuju i elmenti kulturnog pejzaža koji su harmoni no uklopljeni u prirodno okruženje. To su stare ribarske ku e, kamene me e i podzide, sa jedne strane, kao prepoznatljive forme lokalnog na ina života, a sa druge strane dragocjeni objekti kulturne baštine - crkva Sv. Jovana, sakralni kompleks na ostrvu Žanjic, austrougarsko utvr enje na Arzi i tvr ava Mamula.

92

Nažalost, na obali su mjestimi no prisutni oblici narušavanja ovog sklada u vidu njenog betoniranja kao i betoniranja maslinjaka, dok je u neposrednom zale u sve izraženije kr enje vegetacije i izgradnja turisti kih objekata arhitektonski neprimjerenih ambijentu. U cilju zaštite autenti ne slike podru ja i njegovog identiteta, neophodno je da se prilikom svih intervencija u prostoru, kroz efikasne mjere planiranja i pozitivne mjere koriš enja zemljišta, što više o uvaju prirodni ekosistemi i karakteristi ni elementi kulturnog pejzaža. Što se ti e projekta za zaštitu i revitalizaciju ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula, u velikoj mjeri je sa uvan kulturni pejžaz, odnosno ne e biti velikog uticaja na isti. Najviše iz razloga što je projektom ispoštovana postoje a struktura: funkcionalna, ambijentalna i konstruktivna. Zatim je u potpunosti isklju ena bilo kakva izgradnja u blizini utvr enja kao i zadržavanje postoje e vegetacije.

93

7. OPIS MJERA ZA SPRJE AVANJE, SMANJENJE ILI OTKLANJANJE ŠTETNIH UTICAJA

Prilikom funkcionisanja projekta „Rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula“ u cilju obezbje ivanja optimalnog rada, zaštite životne sredine i zdravlja ljudi od eventualnog štetnog uticaja ovog zahvata, neophodno je sprovesti mjere u cilju spre avanja ili eliminisanja mogu eg zaga enja. Cilj utvr ivanja mjera za smanjenje ili spre avanje zaga enja jeste da se ispitaju eventualne mogu nosti eliminacije zaga enja ili pak redukcije utvr enih uticaja. Na operativnom planu, stalnim upore enjem analiza i projektovanja, neophodno je definisati termine za provjeru koji bi omogu ili, da se na projektnom planu, sa jedne strane, iskoriste informacije vezane za životnu sredinu, a sa druge da se utvrdi uskla enost predvi enih rješenja sa ekološkim zahtjevima. Zaštita životne sredine podrazumijeva trajnu zaštitu vrijednih prirodnih i stvorenih vrijednosti u cilju održavanja i poboljšanja kvaliteta sredine, teritorije Herceg Novi i šireg okruženja. Tehnologija izvo enja radova i upotreba potrebne opreme, moraju biti prilago ene planiranim poslovima, kao i odgovaraju im odlukama koje štite životnu sredinu i njeno o uvanje. Rekonstrukcija tvr ave Mamula projektovana je prema zahtjevima investitora i uskla ena sa konzervatorskim uslovima broj UP/I-05-136/2014-3 izdatih 08.07.2014. od strane Ministarstva kulture – Uprava za zaštitu kulturnih dobara, podru na jedinica Kotor. Mjere predvi ene zakonom i drugim propisima, normativima i standardima U cilju sprje avanja i smanjenja zaga ivanja vazduha i poboljšanje kvaliteta vazduha preduzimaju se sljede e mjere u skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha („Sl. list CG“, br. 25/10, 40/11, 43/15): • utvr ivanje grani nih vrijednosti emisija iz stacionarnih izvora i pokretnih izvora zaga ivanja; • utvr ivanje grani nih vrijednosti pojedinih zaga uju ih materija u odre enim proizvodima; • utvr ivanje maksimalnih nacionalnih emisija za pojedine zaga uju e materije; • postepeno smanjivanje upotrebe supstanci koje ošte uju ozonski omota ;

94

• ostale mjere za sprje avanje i smanjenje zaga enja. Mjere zaštite od buke definisane Zakonom o zaštiti od buke u životnoj sredini („Sl. list CG“, br. 28/11, 28/12, 1/14) su: 1) Normativne mjere 2) Plansko-urbanisti ke mjere 3) Tehni ke mjere 4) Mjere zabrane i privremenog ograni avanja Konzervatorski uslovi 1. Savremena namjena kao i raspored funkcija u utvr enju treba da budu prilago eni istorijskim, ambijentalnim i memorijalnim vrijednostima lokacije i utvr enja. 2. Plato i platforme Mamule nude se kao motrilje zbivanja u akvatorijumu zaliva, što treba biti polazište za njene budu e funkcije (na pr. smotra jedrilica, regata jedrenjaka, sportskih takmicenja glisera i skijanja). 3. Ure enju ostrva i tvr ave pristupiti sa najve om pažnjom i uz primjenu principa minimalnih intervencija i o uvanja autenticnosti gra evina kako u smislu prostornih odnosa tako i izvornog graditeljskog materijala i graditeljskih tehnika. 4. Na osnovu prethodne analize, ukloniti samoniklu vegetaciju koja narušava stabilnost kamenih konstrukcija (smokve, kiselo drvo, i sl.), a sa uvati vrijedne biljne vrste (bor, agave, i sl.) 5. Sa uvati zate eni horizontalni i vertikalni gabarit objekata utvr enog kompleksa, bez nadzi ivanja i dogradnji. 6. Sa uvati izvorni broj, raspored, veli inu i oblik otvora toparnica, puškarnica, prozora i vrata utvr enja. 7. Sa uvati postoje e i obnoviti nedostaju e i ošte ene elemente kamenih konstrukcija i elemenata kao sto su: kameno stepenište, šetnice, balkoni, krune bunara, dekorisani okviri prozora i vrata, poplocanje dvorišta, i sl. 8. Nakon iš enja, izvršiti pažljivo istraživanje bistijerni u okviru utvr enja. Ukoliko do e do promjene njihove namjene, potrebno je prezentovati njihove arhitektonske vrijednosti. 9. Kod stati ke sanacije utvr enja, nakon analize postoje ih konstrukcija, izvršiti zamjenu I sanaciju originalnih konstrukivnih elemenata (svodova, lukova, zidova, i sl.). Uvo enje novih konstruktivnih elemenata planirati uz primjenu principa minimalnih intervencija. 10. Prilikom ure enja prostora unutar i oko utvr enja, kao i pri izboru novih materijala, mobilijara, boja, dekorativne vegetacije i dr., o ekuie se od projektanta da se prilagodi i pokaže senzibilitet prema ambijentalnim i pejzažnim vrijednostima ostrva.

95

11. Sa uvati postoje e i obnoviti nedostaju e željezne elemente kao sto su kapije, ograde, postolja i mehanizmi za topove, i sl. 12. Nakon hronološke analize, ukloniti recentne intervencije na objektima (stražare, zazidani otvori toparnica, prozora, i sl.) 13. Na in uvo enja novih instalacija u objekte treba planirati uz minimalna oštecenja izvornih struktura zidova, podova, i dr. 14. Zbog spomeni kih vrijednosti tvr ave Mamula, isklju uje se gradnja u njenoj neposrednoj okolini. 15. U okviru kompleksa predvidjeti adekvatnu prezentaciju memorijalne zbirke vezane za zato eništvo Bokelja u utvr enju tokom I i II Svjetskom ratu. 16. Sa uvati morfologiju ostrva Lastavica, bez uklanjanja i ošte enja stijenske mase (iznad i ispod morske površine), betoniranja obale i izgradnje velikih pristana. 17. U saradnji sa stru njacima ornitološke struke, sa uvati koloniju galebova koja živi na ostrvu. 18. Prije po etka izrade glavnog projekta za potrebe nove namjene, obavezno je izvršiti arhitektonska i slikarsko-konzervatorska istraživanja, kao i istraživanja dostupne istorijske dokumentacije, pisanih i drugih izvora. 19. Ukoliko se u toku istraživanja ili u fazi radova otkriju eventualni arheološki nalazi, potrebno je zaustaviti gra evinske radove i o tome obavijestiti Upravu za zaštitu kulturni dobra. 20. U skladu sa Zakonom o zaštiti kulturnih dobara izraditi Projekat zate enog stanja koji treba da sadrži detaljan tehnicki snimak kompleksa u razmjeri 1:50 (detalji u 1: 25 i 1:10), sa adekvatno obra enom foto dokumentacijom, opisima i analizama. 21. Na osnovu Projekta zate enog stanja izraditi Konzervatorski projekat zaštite i revitalizacije ostrva sa utvr enjem. Kao što je u poglavlju 3 navedeno prilikom izvo enja i funkcionisanja projekta neophodno je predvidjeti odgovaraju e mjere zaštite životne sredine koje su u skladu sa zakonskim propisima. Mjere zaštite kulturno istorijske bastine Imaju i u vidu injenicu da ostrvo Lastavica sa utvr enjem Mamula uživa status kulturnog dobra, podrazumijeva da se štiti u skladu sa Zakonom o zastiti kulturnih dobara („Sl list Crne Gore“, br. 49/10). U cilju umanjenja negativnog uticaja na životnu sredinu u fazi izrade Glavnog projekta za zaštitu i revitalizaciju ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula, preporu uju se sljede e mjere: 1. Kao prvi korak zaštite neophodno je pripremiti Glavni arhitektonsko-konzervatorski projekat, sa etapama izvo enja, nakon prethodno obavljenih ispitivanja i analiza, na koji e dati saglasnost Uprava za zaštitu kulturnih dobara.

96

2. Savremena namjena objekta treba da bude prilago ena istorijskim, ambijentalnim i memorijalnim vrijednostima lokacije i šireg okruženja. 3. Prilikom eventualnih sanacija konstrukcije objekta treba voditi ra una da se izvorna arhitektura objekta sa uva u originalnim materijama i tehnikama. 4. iš enje fasada mora se svesti na skidanje naslaga prljavštine bez grubih mehani kih i hemijskih sredstava, kako zbog uvanja objekta, tako i zbog zaštite životne sredine. 5. Postoje i prirodni ambijent ostrva, platoi i platforme, konstrukcija, tlo, vegetacije i mora moraju se u najve oj mjeri sa uvati, unaprijediti i višenamjenski koristiti (smotre, regate, sportska takmi enja... ) 6. Tretman postoje eg zelenila odnosno zadržavanje vrijednih biljnih vrsta i odabir novih vrsta treba prilagoditi osobenostima terena i namjeni objekta. 7. Sa uvati zate eni vertikalni i horizontalni gabarit objekta utvr enog kompleksa, što umnogome smanjuje uticaj na životnu sredinu, kulturna dobra i kulturni predio. 8. Imaju i u vidu da su postoje e bistijerne u kompleksu utvr enja o iš ene i istražene i da e se koristiti u iste svrhe, ne e biti negativnih uticaja na životnu sredinu sa ovog aspekta. Svi predmeti koji su tokom iš enja prona eni numerisani su i bi e vra eni na isto mjesto. 9. Uvo enje novih instalacija u itav kompleks, kako zbog promjene namjene, tako i zbog nepostojanja istih, potrebno je vrlo pažljivo planirati i izvoditi. Prilikom intervencija potrebno je sa uvati izvorne podove i zidove i svesti intervencije na minimalna ošte enja, kako zbog samog objekta, tako i zbog njegove okoline. 10. Sa uvati morfologiju ostrva Lastavica, bez uklanjanja i ošte enja stijenske mase, betoniranja i izgradnje velikog pristana. Postoje e platoe i terasaste površine sa uvati, revitalizovati i predvidjeti za goste hotela i za javne doga aje. 11. Polazni uslov za aktiviranje tvr ave Mamula u turisti ke svrhe jeste

uvanje njenog spomeni kog potencijala koji se ispoljava u specifi nom prostornom rješenju, konstruktivnom sklopu, vra anju memorijalne zbirke vezane za zato eništvo Bokelja u utvr enju tokom I. i II. Svjetskog rata, oblogama i detaljima ograda, mehanizma za topove... Jedini na in da se to postigne jeste timski rad i aktivno u eš e Uprave za zaštitu kulturnih dobara. Izvod iz SPU životne sredine Studije lokacije „Sektor 34“ Turisti ki kompleks Mamula se nalazi na urbanisti koj parceli UPE.1 koja obuhvata površinu cjelokupnog ostrva. Imaju i u vidu specifi ne istorijske, arhitektonske, ambijentalne i druge vrijednosti ostrva i tvr ave Mamula, a u cilju uspostavljanja heterogene turisti ke ponude u zahvatu Plana i ostvarivanja konkurentske prednosti u odnosu na ostale destinacije na crnogorskoj obali, ovaj kompleks je predvi en sa specifi nom

97

vrstom usluge orijentisane prvenstveno ka ekskluzivnim oblicima edukativnog turizma. Pristup revitalizaciji Polazni uslov za aktiviranje tvr ave Mamula u turisti ke svrhe jeste o uvanje njenog spomeni kog potencijala koji se ispoljava u specifi nom prostornom rješenju, konstruktivnom sklopu, gra evinskim materijalima, oblogama, plasti noj dekoraciji i dr. Ovim integralnim svojstvima objekta mora se prilagoditi - podrediti svaka planirana konstrukcijska intervencija. Jedini na in da se to postigne jeste interdisciplinarni timski rad i aktivno sudjelovanje Republi kog zavoda za zaštitu spomenika kulture. Opšti uslovi zaštite Kao prvi korak zaštite neophodno je pripremiti generalni projekat sanacije i restauracije, sa etapama izvo enja, nakon prethodno obavljenih ispitivanja i analiza. Osnovni cilj obnove mora biti restauracija izvornih struktura uz primjenu autenti ne tehnologije zidanja. Potrebno je najprije sistemski uništiti korov i puzavice korijenjem srasle u zidove utvr enja. Time e se omogu iti puni uvid u stanje kamene gra e. Nakon iš enja i otkrivanja objekta ustanovi e se njegove objektivne prostorne mogu nosti, kako u nadzemnim tako i u suterenskim partijama. Nesumnjivo, radi se o zna ajnim prostornim mogu nostima. Stvarna površina i gabariti objekta se mogu utvrditi tek nakon obavljenog detaljnog snimanja. Prilikom eventualnih sanacija konstrukcije objekta voditi ra una da se izvorna arhitektura objekta sa uva u originalnim materijalima i tehnikama. Sve kasnije dogradnje i pregradnje koje nemaju kulturno-istorijsku i graditeljsku vrijednost treba ukloniti. Dozvoljena je primjena savremenih materijala za hidroizolaciju temelja, podova, platformi i drugih djelova konstrukcije, uz poštovanje principa reverzibilnosti. Pod ovim se podrazumijeva mogu nost da se ovi i drugi elementi ugra eni prilikom sanacije, mogu jednom bez posljedica ukloniti i zamijeniti novim i pogodnijim rješenjima.

iš enje fasada mora se svesti na spiranje naslaga prljavštine bez grubih mehani kih ili hemijskih sredstava. Za tehniku fugovanja, podatke treba prona i na samom objektu, s tim što se moraju o uvati sve originalne spojnice koje su vrsto vezane za podlogu, a obnoviti samo one koje su trošne i napukle.

Sljede i korak je ispitivanje prostornih uslovnosti, mogu nosti i ograni enja za uvo enje savremenih funkcija u objekat, tj. utvr ivanje granica do kojih se tradicionalni sklopovi mogu prilagoditi novim funkcijama uz poštovanje strogih i preciznih konzervatorskih uslova. U tom cilju preporu uje se raspisivanje Me unarodnog konkursa kako bi se omogu ila šira lepeza arhitektonsko-

98

urbanisti kih rješenja i osiguralo direktnije u eš e javnosti u procesu revitalizacije ovog jedinstvenog spomenika kulture. Najbolje idejno rješenje bi predstavljalo osnovu za izradu glavnog projekta. Kao polazište za izradu Idejnog rješenja mora se pripremiti Generalni projekat sanacije i restauracije objekta Tvr ave. Zbog obimnih radova na samoj tvr avi, prva faza izvo enja radova može biti sanacija i restauracija, a druga faza adaptacija (rekonstrukcija) objekta. Smjernice za izradu Idejnog rješenja Profilisanje ostrva Mamula kao jedinstvene destinacije edukativnog turizma najviših standarda išlo je u pravcu oboga ivanja ponude na kopnu ekskluzivnim komplementarnim sadržajima. Odabir edukativnog turizma kao najprimjerenije namjene ima utemeljenje u specifi nim istorijskim, arhitektonskim i ambijentalnim kvalitetima ostrva i tvr ave. Saglasno prostornim uslovima koje ostrvo nudi i zahtjevima njegove zaštite od devastacije, potrebno je vrlo precizno i rafinirano planirati ekspolatacione komponente budu eg privre ivanja, uz poštovanje i harmonizaciju dva osnovna koncepta: - Izvorna arhitektura tvr ave se mora sa uvati. Adaptacije su dozvoljene isklju ivo u okviru njenih postoje ih gabarita. - Sadašnji prirodni ambijent ostrva, uklju uju i karakteristike tla, vegetacije i mora, treba u najve oj mjeri zadržati i unaprijediti. U zatvorene djelove masivne tvr ave mogu se smjestiti razli ite savremene funkcije. Preporu uju se slede i sadržaji: - Smještajni kapaciteti (do 70 ležaja) - Nau ne laboratorije - umjetni ke radionice - Galerijski prostori - Akvarijum - Planetarijum - Konferencijska sala - Interpretativni centar „Campo Mamula" sa istorijskom tematikom iz dva svjetska rata - Tematski, eksluzivni restorani, kafeterije - Suvenirnica, antikvarnica Sadržaji van zidina tvr ave su slede i: - Amfiteatar - Svjetionik - Stjenovita plaža - Pješa ka staza sa punktovima za odmor.

99

Platforme i platoi Mamule nude se kao motrilje zbivanja u akvatorijumu zaliva što može biti polazište za njene dodatne funkcije kao što su smotra jedrilica, regata jedrenjaka, sportska takmi enja glisera i skijaša i sl. Oblikovno rješenje hotelskog kompleksa Mamula mora predstavljati kvalitetnu fuziju estetike austrougarske vojno-inženjerske arhitekture XIX vijeka i savremenih arhitektonskih tendencija. Prilikom oblikovanja, metodom kontrastiranja ista i jasnu diferencijaciju istorijskih slojeva i novogradnje, gdje novoizgra eni djelovi moraju biti jednostavni i laki. Unutar zidina tvr ave, a u cilju prilago avanja predloženih sadržaja postoje em objektu mogu a je postavljanje (montaža) mostova, galerija, stepeništa, lakih krovnih konstrukcija - membrana i sl. U postupku adaptacije enterijera tvrdjave za savremene funkcije, sva oprema i mobilijar moraju biti industrijski dizajnirani, a instalacije vodjene površinski, bez ukopavanja u kamene zidove. Sve planirane intervencije treba da stvore ekskluzivne prostore u originalnom ambijentu tvrdjave, sa modernim, gotovo futuristi kim izgledom. Svi elementi enterijera i eksterijera moraju biti izvedeni od savremenih materijala, vidno, bez narušavanja postoje ih kamenih zidova. Preporuka je upotreba lakih metalnih konstrukcija u kombinaciji sa staklom ili nekim drugim transparentnim, visokokvalitenim materijalima. Sveukupna kompozicija ne smije biti koloristi ki i oblikovno nametljiva. Sve gore navedene intervencije treba da budu podre ene pove anju funkcionalnosti raspoloživog prostora, na na in da ne proizvode trajne promjene horizontalnih i vertikalnih gabarita tvr ave. Naro itu pažnju treba posvetiti osvjetljenju. Specijalni, pažljivo odabrani svjetlosni efekti, zajedno sa moderno dizajniranim elementima enterijera i eksterijera, treba da doprinesu stvaranju ekskluzivnog ambijenta. Objekat tvrdjave mora ostati dominanta u prostoru, "zaštitni znak" ovog dijela Jadrana i glavna kapija na ulazu u Bokokotorski zaliv. Stoga budu i projekat mora da sadrži karakteristike osobenosti. Smišljenom „scenografijom" treba naglasiti ve uspostavljenu harmoniju ostrva i tvr ave i atmosferu otmenosti. No na rasvjeta treba da zadovolji dva zahtjeva: 1. Funkcionalni - da obilato osvijetli prometne površine, posebno stepeništa, rampe i stjenovitu obalu. 2. Dekorativni - da svjetlosno akcentuje robusne forme tvr avskog masiva i stjenovitog postamenta. Ure enje terena unutar i van zidova tvr ave mora biti u skladu sa planiranom namjenom, uz koriš enje urbanog mobilijara koji upotpunjuje sadržaje objekta (klupe, korpe za otpadke, informativni panoi, postolja za skulpture i dr.). Dizajn urbanog mobilijara mora biti pažljivo odabran i u skladu sa materijalizacijom elemenata enterijera. Ozelenjavanje tako e mora biti primjereno namjeni kompleksa, specifi nostima terena i klimatskim uslovima. "

100

Izvod iz Procjene uticaja na baštinu za prirodno i kulturno-istorijsko podru je Kotora na sveukupnu baštinu (HIA) 2017. godine Posebni uslovi zaštite pojedinih kategorija kulturnih dobara na podru je buffer zone:

- Sa uvati u mogu oj mjeri naslije ene karakteristike i vrijednosti predjela: strukturu naselja, obradive kultivisane površine, sakralne komplekse, komplekse zelenila i izgled obalnog pojasa.

- Preporu uje se unaprje enje poljoprivredne djelatnosti, kao najprirodnijeg oblika revitalizacije prostora. Vjekovnu tradiciju preto iti u edukativne metode i pokrenuti proizvodnju na kultivisanim imanjima i prostorima na kojima je proizvodnja zaustavljena.

- Obnoviti ansamble stambene arhitekture sa stambenim i pomo nim zgradama, originalnim elementima ure enja dvorišta i vrtova.

- U mjeri mogu eg obnavljati obradiva terasasta imanja sa ogradnim i potpornim zidovima, regulacijama potoka i putevima, koriste i tradicionalne tehnike i materijale.

- Pažljivim odabirom savremenih funkcija kompatibilnim sa izvornom arhitekturom i uz mjere konzervacije i restauracije revitalizovati gumna, mlinove i druge stare privredne objekte.

- Novogradnje zonirati na osnovu pažljive analize slobodnog prostora, u okviru novih stambenih zona i na lokacijama pogodnim za gradnju, po mogu nosti po obodu obradivih polja.

- Preporu uje se pažljivi tretman prilikom planiranja prostora na mjestima gdje postoje najvredniji stambeni ansambli u svrhu turisti ke valorizacije.

- Na prostoru gdje postoje stare grupacije ku a gra ene u rasponu od po više vijekova predvidjeti obnovu u duhu konzervatorskih na ela.

- Predvidjeti mjere uklapanja izgleda postoje ih novogradnji sa karakteristikama arhitekture podru ja.

- Preporu uje se obnavljanje elementa kulturnog pejzaža (me e, putevi, regulacija vodotokova) na mjestima gdje je usljed zapuštenosti i nedovoljnog održavanja pokriven nanosima i vegetacijom.

- Sa uvati u mjeri mogu eg postoje e komplekse zelenila. - Obnoviti i održavati crkve koriste i tradicionalne tehnike i materijale. - Sa uvati u mjeri mogu eg autenti nu strukturu sela u postoje im

granicama (grupacije, ku e, staze...). - Sa uvati i revitalizovati naslje e iz Austro-Ugarskog perioda (tvr ave,

drugi fortifikacioni objekti, bistijerne, putevi). - Sa uvati karakteristike obale. - Snimiti sela, izraditi detaljnu dokumentaciju. - Kroz analize i konzervatorski pristup dati predloge za gradnju novih

objekata unutar postoje e matrice, slijede i principe po kojima su nastale tradicionalne grupacije.

101

- Izraditi projekte sanacije postoje ih majdana koji vizuelno i fizi ki devastiraju pejzaž i okolna naselja.

Mjere zaštite od otpadnih voda Kada su otpadne vode u pitanju ta no je definisano Pravilnikom o kvalitetu i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“, br. 45/08, 09/10, 26/12, 52/12 i 59/13) koji kvalitet otpadnih voda se može ispuštati u recipijent. Obzirom da e se otpadne vode nakon pre iš avanja odvoditi do manjeg rezervoara, odakle e se koristiti za navodnjavanje, to iste moraju odgovarati kvalitetom da se mogu koristiti za ovu namjenu. Na Lastavici ne postoje uslovi za priklju ak na kopnene instalacije pod nadležnoš u JKP Herceg Novi. Iz tog razloga, predvi en je separatni sistem za evakuaciju i odgovaraju i tretman otpadnih sanitarnih voda. Nakon tretmana otpadna voda e se koristiti za navodnjavanje. Me utim, višak vode e se preko by-pass-a ispuštati u more, tako da njen kvalitet mora odgovarati uslovima gore navedenog Pravilnika da bi mogla biti ispuštena u recipijent. Odvo enje otpadne sanitarne vode planira se sa više lokacija, s obzirom na koncentraciju grupa korisnika (kula, isto no, zapadno i južno krilo, restoran i prate i sadržaji), bez separacije na „crnu” i „sivu” vodu – sva otpadna voda kumulativno se odvodi do postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda, koji se planira na tehni kom platou na sjeverozapadnoj strani ostrva. Na Lastavici je postojao funkcionalan sistem za prikupljanje atmosferske vode, u vidu dva rezervoara i sistema kanala, ali je njihovo trenutno stanje i funkcionalnost u fazi ispitavanja. Smatra se da su rezervoari vodonepropusni, a kanali ije su lokacije utvr ene – jedini postoje i i funkcionalni.

Za kuhinju je planirana automatska stanica za odvajanje ulja i masti prije upuštanja u fekalni kanalizacioni sistem, kapaciteta prema definisanim potroša ima. Na Lastavici ne postoje uslovi za priklju ak na hidrotehni ke instalacije na kopnu, a ne postoje ni izvori sa pitkom vodom. Sve potrebe za pitkom vodom se planiraju proizvodnjom na licu mesta – preko samostalnog postrojenja za desalinizaciju morske vode (2 samostalne sekcije), koje e se montirati na tehni ki plato na sjeverozapadnoj strani ostrva. Planirano je da se postoje i veliki rezervoar rekonstruiše za skladištenje pitke i protivpožarne vode (za hidrante i sprinkler), a manji (ispod kule) isklju ivo za potrebe navodnjavanja.

102

U toku faze eksploatacije potrebno je predvidjeti mjere koje se odnose na rješavanje odlaganja i dozvoljene namjene mulja nastalog prilikom rada postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda (PPOV), rješavanje daljeg postupka sa otpadnim vodama poslije procesa pre iš avanja ukoliko se pokaže da kvalitet pre iš ene otpadne vode ne odgovara kvalitetu da može biti koriš ena za navodnjavanje ili da bude ispuštena u recipijent-more. Neke od mjera ublažavanja planirane za fazu eksploatacije PPOV-a su:

Najvažnija mjera spre avanja zaga enja u toku rada postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda jeste pridržavanje uputstva za rad postrojenja i normalno njegovo funkcionisanje. Pri tome je neophodno obezbijediti probni rad postrojenja u cilju utvr ivanja parametara koji se odnose na stepen pre iš avanja. Ovo je obaveza isporu ioca postrojenja.

Otpadna voda nakon prolaska kroz postrojenje za pre iš avanje mora

ispuniti crnogorske i EU standarde, tako da otpadna voda ne smije imati negativan uticaj na okolinu. Ukoliko kvalitet izlazne vode ne bude odgovarao kvalitetu vode da može biti koriš ena za navodnjavanje ili ispuštena u recipijent, ista se mora vratiti na po etak procesa pre iš avanja.

Otpadna voda ima karakter otpadnih voda iz doma istva, dakle bez toksi nih ili opasnih materija koje bi mogle ugroziti recipijent. Nosilac projekta planira koriš enje pre iš enih otpadnih voda za navodnjavanje, a smo njihov višak da preko preliva (by-pass-a) eventualno ispušta u more, uz obezbje enje odgovaraju eg monitoringa njihovog kvaliteta.

Otpadni mulj na lokaciji PPOV-a bi e predat ovlaš enom preduze u sa

kojim je nosilac projekta dužan da potpiše Ugovor o preuzimanju. Komunalni kanalizacioni mulj može se koristiti za svrhe utvr ene lanom 59 Zakona o upravljanju otpadom („Sl. list CG“, br. 64/11, 39/16) samo ako je prethodno obra en i ako ispunjava uslove u pogledu grani nih vrijednosti za koncentracije teških metala, organskih materija, patogenih organizama i procenta suve materije iz Priloga 1 Pravilnika o bližim uslovima koje treba da ispunjava komunalni kanalizacioni mulj, koli ine, obim, u estalost i metode analize komunalnog kanalizacionog mulja za dozvoljene namjene i uslovima koje treba da ispunjava zemljište planirano za njegovu primjenu („Sl. list CG“, br. 89/09).

Zdravlje stanovnika zavisi od kvaliteta vode, vazduha i zemljišta.

Prethodno objašnjenje metoda mjera ublažavanja u toku izgradnje i eksploatacije postrojenja za pre iš avanje sanitarno-fekalnih otpadnih

103

voda iz hotelskog kompleksa Mamula obezbje uje da ne e biti negativnih uticaja po zdravlje stanovnika.

Mjere zaštite morske vode Otpadne vode se nakon pre iš avanja ne e ispuštati u more, osim eventulano prelivne vode iz PPOV-a. U slu aju da do e do one iš enja potrebno je izvesti hitnu sanaciju u cilju spre avanja prodiranja one iš enja u more. Postrojenje za pre iš avanje otpadnih voda mora raditi ispravno i izlazna voda mora odgovarati kvalitetom koji je definisan gore navedenim Pravilnikom. Mjere zaštite ekosistema U toku izvo enja radova neophodno je preduzeti odgovaraju e mjere zaštite ekosistema mora u ovoj zoni i sve predvi ene radove izvesti na odgovaraju i na in i u skladu sa propisima. Prilikom realizacije projekta ne smije se vršiti zamjena ulja i punjenje goriva u angažovanu mehanizaciju na lokaciji projekta. Mjere zaštite na rezervoaru za gorivo

Rezervoar za gorivo mora biti ukopan u zemlju sa revizionim šahtom za nadgledanje eventualnog curenja;

Nakon postavljanja rezervoara na temelje, a prije njegovog zasipanja,

potrebno je izvršiti kontrolu zaštite od korozije na eventualno ošte enje tokom transporta i manipulacije. Sve ošte ene površine se moraju naknadno izolovati;

Rezervoar mora biti zasut granulisanim materijalom nakon postavljanja,

kako bi njegovo eventualno va enje bilo lako izvodljivo;

Obaveza radnika je da redovno i precizno obavljaju kontrolu koli ine goriva u rezervoaru, da bi se na vrijeme uo io svaki gubitak goriva u rezervoaru izvan prihvatljivih parametara;

Najmanje jednom u prvih deset godina potrebno je izvršiti nedestruktivnu

kontrolu debljine zidova rezervoara i kontrolu napredovanja korozionih procesa. Poslije deset godina ovu kontrolu treba obavljati svake dvije godine. Ovo je regulisano Pravilnikom o tehni kim merama i uslovima za zaštitu eli nih konstrukcija od korozije („Službeni list SFRJ“, br. 32/1970).

104

Kod pretakanja goriva u rezervoar voditi ra una o ispravnoj povezanosti

cjevovoda, kao i mjeriti koli ine goriva u rezervoaru da ne bi došlo do prelivanja;

Treba strogo voditi ra una da se kod pretakanja goriva u rezervoar poštuju

mjere zaštite, kao i ispravnost cjevovoda. Mjere zaštite na razvodnom sistemu

Vakuum sistem mora biti obezbije en nepropusnim ventilom pomo u koga je mogu e utvrditi procurivanje na cjevovodnom razvodu;

Sekundarni sistem za prihvat akcidentnih curenja iz cjevovodnog razvoda

se mora redovno kontrolisati u cilju ranog otkrivanja curenja; Ostale mjere zaštite životne sredine Nosilac projekta je obavezan da sklopljenim ugovorom sa ovlaš enim

preduze em reguliše odnošenje otpada na za to predvi eno mjesto; Obaveza isporu ioca opreme, odnosno izvo a prema nosiocu projekta je

dostavljanje kompletne dokumentacije o izvedenom stanju, atesta za opremu, kao i izvještaja o ispitivanjima;

U slu aju akcidentalnog prosipanja goriva, Pravilnikom se mora propisati

izbor sorbenta, njegova primjena, postupak sakupljanja sorbenta nakon primjene, eventualna regeneracija i postupak za kona no odlaganje sorbenta zaga enog gorivom;

U Pravilniku se posebno mora detaljno objasniti postupak pretakanja goriva

sa mjerama predostrožnosti; Voditi strogo ra una da se u blizini rezervoara moraju poštovati zaštitne mjere,

zabrana upotrebe plamena i pušenje.

105

Mjere za otklanjanje opasnosti i štetnosti Program za održavanje objekata Za ovu vrstu objekata predvi ene su posebne mjere za održavanje objekta. Da bi se obezbijedilo dugotrajno i bezbijedno korišcenje objekta potrebno je da se vrše redovni pregledi i potrebni zahvati na održavanju objekta. Prema propisima za ove vrste objekata, potrebno je voditi knjigu eksploatacije i održavanja. Ona mora biti na raspolaganju nadležnim organima koji vode brigu o ovakvim objektima. Sastvni dio ove dokumentacije je i projekat. Posle tehni kog pregeda nije dozvoljena nikakva dopuna ili promjena konstrukcije bez saglasnosti nadležnih organa. Sve promjene u opremi moraju biti unijete u knjigu ekploatacije i održavanja. Korisnik mora obezbijediti pristupa nost svim djelovima konstukcije, kako bi se obezbijedio nesmetani pregled i potrebne intervencuje. U cilju bezbijednosti i funkcionalnosti konstrukcije objekta vrše se redovni, glavni, vanredni i dopunski pregledi. Ostale mjere: - Postoje i prirodni ambijent ostrva, konstrukcija, tla, vegetacije i mora moraju se u najve oj mjeri sa uvati i unaprijediti. - Tretman postoje eg zelenila i odabir novih vrsta treba prilagoditi osobenostima terena i namjeni objekta. Sa posebnom pažnjom treba tretirati vrijednu grupaciju agava koje doprinose ukupnom ambijentu i dekoraciji ostrva, pri tome ne narušavaju i arhitekturu tvr ave. - U cilju pove anja ograni enog kapaciteta postoje e plaže, dozvoljene su manje klesarske intervencije na teško pristupa nom stjenovitom dijelu obale, uz oistavljanje metalnih ljestvica za bezbjedan ulazak kupa a u more. - Imaju i u vidu da e se sve udu e intervencije „ograni iti“ na postoje i gabarit tvr ave, indeks zauzetosti mora ostati nepromijenjen. - Polazni uslov za aktiviranje tvr ave Mamula u turisti ke svrhe jeste o uvanje njenog spomeni kog potencijala koji se ispoljava u specifi nom prostornom rješenju, konstruktivnom sklopu, gra evinskim materijalima, oblogama i dr. Ovim inegralnim svojstvima objekta mora se podrediti svaka planirana konstrukcijska intervencija. Jedini na in da se to postigne jeste interdisciplinarni timski rad i aktivno sudjelovanje Republi kog zavoda za zaštitu spomenika kulture.

106

Upravljanje otpadom Evakuacija komunalnog i ambalažnog otpada i njegovo deponovanje riješeno je principom skladištenja na odre enoj poziciji i dnevno odnošenje sme a u specijalizovanim pakovanjima. Planirana je i soba za odlaganje sme a iz kuhinje sa propisanom vetilacijom i hla enjem. Tako e, nasta e i odre ena koli ina iskopa. Što se ti e iskopa po preliminarnim prora unima nastaje oko 12000 m3 iskopa. Pretežno e to sve biti stjenovit materijal. Ve i dio iskopanog materijala e biti koriš en na objektu i u ure enju, kao i za nasipanje plaže na lokaciji, dok e odre ena koli ina materijala ostati neiskoriš ena. Neiskoriš eni otkopni materijal mora biti tretiran u skladu sa Planom upravljanja otpadom i u skladu sa važe im zakonskim propisima mora biti uklonjen sa lokacije projekta.

107

8. PROGRAM PRA ENJA UTICAJA NA ŽIVOTNU SREDINU U skladu sa postoje im zakonskim propisima u Crnoj Gori, neophodan je i program pra enja stanja životne sredine (monitoring) u toku funkcionisanja predmetnog projekta. Prilikom izvo enja radova na predmetnom projektu i u toku njegovog funkcionisanja treba obezbijediti uslove za maksimalnu zaštitu kvaliteta životne sredine na ovom prostoru. Imaju i u vidu planiranu lokaciju i mogu e uticaje, a u cilju kvalitetnog sprovo enja mjera zaštite životne sredine datim Elaboratom o procjeni uticaja potrebno je kontrolisati slede e: • Monitoring kvaliteta otpadne vode Monitoring kvaliteta otpadne vode se mora vršiti prije, u toku i nakon tretmana. Za mjerenje performansi postrojenja za pre iš avanje predvi a se kontinuirana kontrola. Na postrojenju je potrebno obavljati sljede a mjerenja:

monitoring kvaliteta efluenta (jedan put mjese no). Potrebno je obezbijediti mjerenje kvaliteta otpadne vode, prije njihovog ispuštanja iz PPOV-a i odvo enja do rezervoara iz kojeg e se dalje koristiti za navodnjavanje, prema Pravilniku o kvalitetu i sanitarno-tehni kim uslovima za ispuštanje otpadnih voda u recipijent i javnu kanalizaciju, na inu i postupku ispitivanja kvaliteta otpadnih voda, minimalnom broju ispitivanja i sadržaju izvještaja o utvr enom kvalitetu otpadnih voda („Sl. list CG“, br. 45/08, 9/10, 26/12, 52/12 i 59/13). Mjerenja vršiti jednom mjese no. U tabeli 8.1 dati su parametri koji se mjere u postrojenjima za pre iš avanje otpadnih voda.

108

Tabela 8.1. Parametri koji se mjere u postrojenjima za pre iš avanje otpadnih voda

Frekvencija monitoringa Predmet monitoringa

Jednom mjese no

pH Boja Ukupne suspendovane materije BPK5 HPK TOC NH4

+

NO2-

NO3-

Ukupni deterdženti • Monitoring parametara PPOV Monitoring parametara postrojenja bi e kontinuiran u cilju ispravnog rada postrojenja. Kontrola postrojenja za pre iš avanje otpadnih voda e uklju iti: • prikupljanje podataka (senzorima) • automatski sistem • obradu informacija (alarmi, održavanje, menadžment) Osnovni cilj pri koriš enju sistema automatske kontrole u postrojenjima za pre iš avanje je da on predstavlja garanciju efikasnog rada postrojenja pri razli itom kvalitetu sirove otpadne vode, kako u smislu efikasnosti postrojenja tako i obezbje enja minimalnih operativnih troškova. Sve ove funkcije su veoma važne za ispravno i efikasno upravljanje postrojenjem. Pošto su svi planirani sadržaji projekta takvi da prakti no nema direktnog uticaja na kvalitet morske vode, to nije potrebno sprovoditi program pra enja kvaliteta morske vode od strane Nosioca projekta. Svakako da je Nosilac projekta obavezan da se pridržava mjera zaštite morske vode u zoni izvo enja radova, ime se obezbje uje eventualno zaga enje mora. Za sve predložene kontrole potrebno je uraditi Program kontrola koji e pokriti široki spektar efekata na životnu sredinu koji se mogu izmjeriti i upore ivati. Dobijene podatke upisivati i koristiti za informisanje, intervenisanje ili naznake vanredne situacije za odre eni segment na lokaciji.

109

O svim rezultatima mjerenja obavezno se vrši obavještavanje nadležnih organa i javnosti na transparentan na in.

110

9. REZIME INFORMACIJA Rješenjem Agencije za zaštitu prirode i životne sredine broj UPI-101/2-02-396/6 od 19.03.2018.godine utvr eno je da je potrebna procjena uticaja na životnu sredinu za rekonstrukciju i izgradnju hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula na UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „Sektor 34“, katastarska parcela 3438, KO Radovani i, Opština Herceg Novi. Ostrvo Lastavica se nalazi na samom ulazu u Bokokotorski zaliv, na 3,4 nauti ke milje udaljenosti od Herceg Novog. Danas je ostrvo nenaseljeno i potpuno pusto. Kružnog je oblika, pre nika cca 200 m, obraslo niskom vegetacijom, a mjestimi no se mogu vidjeti smokva, vinova loza, bor, kao i neke vrste kaktusa. Turisti ki kompleks Mamula planiran je na UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „Sektor 34”, na katastarskoj parceli 3438, KO Radovani i. Površina ostrva Lastavica iznosi 4,00 ha (40.000 m2), a površina UPE.1 iznosi 36.329 m2. Ostrvo Lastavica je malo kamenito ostrvo, udaljeno 6,3 km (3,4 nm) od Herceg Novog. Kružnog je oblika, pre nika oko 200m. Tvrdava Mamula zauzima oko 80 % površine ostrva. Pejzaž ostrva Mamula pripada tipu pejzaža primorskih grebena i stjenovitih obala koji je karakteristi an za kre nja ka ostrva. Osnovni gradivni elementi ovog pejzažnog tipa su: kre nja ki grebeni, rtovi, i kamenite obale. Nagib terena u uskom pojasu uz obalu kre e se do 20°, zatim slijedi prelazni stjenoviti pojas od 30-45°, da bi centralni dio na kome je sagra ena tvr ava bio relativno zaravnjen nagiba do 15°. Pošto se prostire izme u Jadranskog mora i kraškog zale a, ovo podru je se nalazi pod uticajima sredozemne i planinske klime koji se susre u i uzajamno miješaju, tako da ima prelaza sa uticajem i jedne i druge klime, pa se može govoriti o posebnoj zoni sa tzv. submediteranskom klimom. Zastupljena vegetacija ostrva Lastavica ima neke karakteristike vegetacije neposrednog okruženja poluostrva Luštice, Prevlake i Kobile kao i neke specifi nosti. Ostrvo Lastavica je zbog svoje male veli ine i položaja eksponiranije na nepovoljne klimatske uticaje. tj izloženije udarima vjetra i talasa. Ta eksponiranost i stjenoviti reljef ostrva su omogu ivali ve i stepen erozije i nemogu nost formiranja debljeg sloja zemlje. Jedina voda koju biljke mogu da koriste je voda od atmosferskih padavina, a ta voda se zbog konfiguracije terena ne zadržava u zemlji, a ak i pospješuje eroziju iste.

111

Na ostrvu se isti u tri vegetacijske zone. Prvu zonu ini stjenoviti pojas uz samu obalu, koji je i najizloženiji uticaju talasa i saliniteta u oskudnoj zemlji. Druga zona je pojas koji se prostire od granice prve zone do same tvr ave. Tre u zonu ini samonikla vegetacija u sklopu same tvr ave.

Ostvo Lastavica sa utvrdjenjem Mamula je upisano u Registar spomenika kulture Crne Gore, takodje zbog svoje pozicije i blizine prirodnom i kulturno-istorijskom podru ju Kotora pripada buffer zoni zaštite. Ministarstvo održivog razvoja i turizma donjelo je rješenje broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine, u kom se utvr uje da je za potrebe izrade projektne dokumentacije za „Rekonstrukciju i izgradnju hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula", Opština Herceg Novi, iji je nosilac „OHM Mamula Montenegro" D.S.D. potrebno izraditi procjena uticaja na životnu sredinu i u pogledu konzervatorskog aspekta. Rekonstrukcija tvr ave Mamula projektovana je prema zahtjevima investitora i uskla ena sa sljede im:

urbanisti ko - tehni kim uslovima broj 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine izdatih od strane Ministarstva održivog razvoja i turizma – Direktorata za gra evinarstvo

konzervatorskim uslovima broj UP/I-05-136/2014-3 izdatih 08.07.2014. od strane Ministarstva kulture – Uprava za zaštitu kulturnih dobara, podru na jedinica Kotor

Po strukturi, utvr enje se sastoji iz sljede ih djelova:

5. Kružna kula - sa kazamatima za topove na dva nivoa, podzemnim rezervoarom za vodu i osmatra nicom na vrhu (1),

6. Spoljašnji bedem - u obliku ~3/4 kruga, sa kazamatima za topove u donjem nivou i šetnicom na gornjem (2),

7. Centralno dvorište - prostrani uzdignuti cetralni poligon za obuku i vježbe vojske (4), ispod koga se nalazi glavni rezervoar za vodu. Unutar utvr enja nalaze se i prostorije za smještaj municije, vojske, kao i pekara, spavaone, kupatilo, magacini i dr.

8. Donje dvorište - koje okružuje gornji plato i omogu ava komunikaciju izme u prostorija spoljašnjeg bedema i kružne kule,

7. Merzerska baterija sa 2 osmatra nice, i 8. Rov – kamenom poplo ani jarak koji okružuje citav kompleks.

Dinamika realizacije izvo enja projekta po pojedinim fazama bi e u skladu sa operativnim planom izvo enja radova od strane odabranog izvo a.

112

Uz poštovanje UT uslova, Nosilac projekta je planirao fazno projektovanje i izvo enje radova na izgradnji objekta hotelskog kompleksa Mamula. Prikazana numeracija faznosti ne podrazumijeva i redosljed izvo enja radova. Faza 1 - Objekti primarne infrastrukture izvan zidina utvr enja

(postojenje za desalinizaciju, postojenje za tretman otpadnih voda i trafostanica)

Faza 2 i 3 - Rekonstrukcija lijevog i desnog krila spoljne fortifikacije (apartmani u elijama, restoran i glavni bar)

Faza 4 - Izgradnja vrtnih apartmana i rekonstrukcija šetališta spoljne fortifikacije

Faza 5 - Rekonstrukcija centralnog dvorišta (novi interni tehni ki blok, rezervoar, memorijalna galerija, itd.)

Faza 6 - Rekonstrukcija i izgradnja kružne kule (spa centra, panoramski apartmani, kružni rezorvoar, itd)

Faza 7 - Eksterni servisni objekat i Ure enje terena oko objekta (osoblje i servis, platforme za sun anje, plaža, love set, bar za zalaske sunca, staza za tr anje, dok, i sl.)

U toku izvo enja projekta e se koristiti voda za potrebe zaposlenih. Vodosnabdijevanje e se vršiti sa postrojenja za desalinizaciju koje je predvi eno za izgradnju u okviru prve faze izgradnje turisti kog kompleksa Mamula. Napajanje gradilišta elektri nom energijom vrši e se sa mreže javnog snabdijevanja, prema propisima nadležnih institucija. Za betonske radove koristi e se šljunak i pijesak, dok e se priprema betona vršiti na gradilištu, u cikli noj mješalici odobrene vrste i kapaciteta. U toku izvo enja radova stvara se vrsti otpad koji e se uklanjati sa lokacije u skladu sa propisima. Prilikom

izvo enja projekta usljed rada mašina i druge gra evinske opreme dolazi e do emisije izduvnih gasova u atmosferu, a tako e e do i do pove anja buke i vibracija koje su periodi nog karaktera. Segmenti koji su predvi eni za rekonstrukciju i izgradnju u okviru budu eg turisti kog kompleksa Mamula su:

Pristupno kameno stepenište sa dijelom staze koja vodi od mola do tvr ave i stražare

Okrugla kula Stepenišna ku ica na krovnoj terasi okrugle kule Centralno dvorište Osmatra nica baterije merzera i gvozdena kupola osmatra nice baterije

merzera

113

U okviru budu eg turisti kog kompleksa planirani su: Apartmani (14 unutrašnjih apartmana, 6 spa apartmana, 8 vrtnih

apartmana, 6 panoramskih apartmana) SPA Istorijska i memorijalna galerija Mamula (u prizemlju) Recepcija Terasa za odmor Bar/restoran Osoblje i usluga Oko ostrva

Za potrebe napajanja elektri nom energijom budu eg turisti kog kompleksa predvi enja je izgradnja nove transformatorske stanice 10/0.4 kV, 1x1000 kVA «Mamula nova» koja se nalazi na KP 3438, K.O. Radovani i, Opština Herceg Novi UPE.1 i UPE.2 u zahvatu Državne studije lokacije „SEKTOR 34”, a sve prema Urbanisti ko tehni kim uslovima broj: 1055-1037/10 od 26.05.2017. godine. S obzirom na dinamiku realizacije investicije, odlu eno je da se snabdijevanje pitkom vodom obezbjedi pre iš avanjem morske vode. Projektovano je postrojenje za desalinizaciju kapaciteta 2x20 m3/dan. Kapacitet podijeljen na dvije procesne linije obezbje uje pouzdanost u radu ak i u slu aju otkazivanja jedne procesne jedinice. Tako e, bi e mogu e i vršiti i redovne i vanredne servisne intervencije bez prekidanja snabdijevanja, uz smanjeni kapacitet, ili u periodima manje potrošnje. Projektom unutrašnjeg razvoda kanalizacionih instalacija, predvi eno je prikupljanje otpadnih voda i dovo enje do lokacije infrastrukturnog bloka. Na toj lokaciji, predvi ena je izgradnja postrojenja za pre iš avanje otpadne vode (PPOV). Projektom je predvi ena ugradnja kompaktnog BIOTIP pp postrojenja, firmi „ACO gra evinski elementi“ d.o.o. i „Interplan“ d.o.o. U pitanju je ure aj za biološko pre iš avanje otpadnih voda za stambene objekte, hotele, pansione i kampove, koji se u praksi pokazao uspješnim. Stepen pre iš avanja je iznad 95 % i pre iš ena voda se može ispuštati u okolinu u zavisnosti od vodnih uslova (upojni bunar, vodotok, obalni ispust i sl.). Predvi eno je da se na lokaciju Mamula doveze kompletan ure aj izra en iz polipropilena. S obzirom da se predvi a minimalno ukopavanje, ure aj e biti postavljen u posebnu betonsku kadu, sa me ušljun anom ispunom. Imaju i u vidu da su pripremnim radovima ve eg obima obuhva eni i radovi na uklanjanju kamenog nasipa na centralnom platou ostrva najzna ajnije koli ine gra evinskog otpada o ekuju se kao posljedica ovih radova. Kasnije, tokom

114

izgradnje, pojavi e se i druge koli ine gra evinskog otpada proizašle iz potrebe za ugradnjom savremenih materijala i instalacija, zamjenu pojedinih slojeva u podovima, zidovima i na fasadi. Na centralnom platou predvi eno je uklanjanje kamenog masiva homogenog karaktera. Ovaj materijal je Elaboratom o geotehni kim odlikama identifikovan kao kameni masiv koji se može ukloniti pažljivim intervencijama. Procjenjuje se zna ajna koli ina otpada na ovoj poziciji, u homogenom obliku oko 8.000 m³, odnosno u rastresitom oko 12.000 m³. Obzirom da je namjena projekta turisti ki kompleks, to e se kako za vrijeme njegove izgradnje, tako i za vrijeme njegovog funcionisanja stvarati komunalni otpad od strane zaposlenih na lokaciji projekta i od strane posjetilaca odnosno gostiju budu eg turisti kog komleksa. U toku izgradnje komunalni otpad nastao u kancelarijama e se sakupljati u kontejnerima za komunalni otpad, a kona no zbrinjavanje ovoga otpada vrši e se od strane nadležnog komunalnog poduze a. Otpad koji se stvara u prostorijama za boravak i ishranu radnika sakuplja se i odnosi od strane preduze a koje vrši isporuku (ketering) hrane za radnike kako na terenu, tako i prostorijama za smještaj na parking prostoru gra evinske operative. Sav komunalni otpad koji bude nastajao u toku funkcionisanja predmetnog projekta e se odlagati u kontejnere i nakon toga odvoziti od strane nadležnog komunalnog preduze a na mjesto njegovog odlaganja. Za tretman svih otpadnih materija koje se javljaju u toku izgradnje i funkcionisanja predmetnog projekta investitor je izradio plan upravljanja otpadom. Prilikom funkcionisanja projekta „Rekonstrukcija i izgradnja hotela na lokaciji ostrva Lastavica sa tvr avom Mamula“ u cilju obezbje ivanja optimalnog rada, zaštite životne sredine i zdravlja ljudi od eventualnog štetnog uticaja ovog zahvata, neophodno je sprovesti mjere u cilju spre avanja ili eliminisanja mogu eg zaga enja. Cilj utvr ivanja mjera za smanjenje ili spre avanje zaga enja jeste da se ispitaju eventualne mogu nosti eliminacije zaga enja ili pak redukcije utvr enih uticaja. Na operativnom planu, stalnim upore enjem analiza i projektovanja, neophodno je definisati termine za provjeru koji bi omogu ili, da se na projektnom planu, sa jedne strane, iskoriste informacije vezane za životnu sredinu, a sa druge da se utvrdi uskla enost predvi enih rješenja sa ekološkim zahtjevima.

115

Zaštita životne sredine podrazumijeva trajnu zaštitu vrijednih prirodnih i stvorenih vrijednosti u cilju održavanja i poboljšanja kvaliteta sredine, teritorije Herceg Novi i šireg okruženja. Tehnologija izvo enja radova i upotreba potrebne opreme, moraju biti prilago ene planiranim poslovima, kao i odgovaraju im odlukama koje štite životnu sredinu i njeno o uvanje. U skladu sa postoje im zakonskim propisima u Crnoj Gori, neophodan je i program pra enja stanja životne sredine (monitoring) u toku funkcionisanja predmetnog projekta. Prilikom izvo enja radova na predmetnom projektu i u toku njegovog funkcionisanja treba obezbijediti uslove za maksimalnu zaštitu kvaliteta životne sredine na ovom prostoru.

116

PODACI O EVENTUALNIM TEŠKO AMA U toku rada na izradi ovog dokumenta Obra iva je imao pristup dokumentaciji, koju je Investitor izradio za potrebe projekta, koja je u velikom dijelu pokrila informacije potrebne za analizu uticaja na životnu sredinu. Odre enih teško a u smislu pribavljanja dijela potrebnih podloga za analizu uticaja je bilo, pa su se iz tih razloga koristili raspoloživi podaci o postoje em stanju životne sredine šireg prostora, uglavnom preuzetih iz DSL „Sektor 34“, jer za posmatranu lokaciju nema konkretnih podataka. U cilju boljeg sagledavanaj uticaja na kvalitet površinskih voda tj. mora, Investitor je za potrebe ovog Elaborata odardio analizu kvaliteta površinskih voda. Imaju i u vidu o konkretnom zahvatu smatrali smo da za izradu elaborata procjene uticaja nije neophodno vršiti dodatna istraživanja, osim ovih koja su navedena, pa su iz tog razloga opisi segmenata životne sredine preuzeti iz postoje e dokumentacije.

117

PRILOZI