OD 13. NOVOSARAJEVSKE DO 111. VITEŠKE BRDSKE BRIGADE

Na grafikonu koji je sastavni dio ovog teksta prikazana je organizacijska šema nastanka i razvoja jedne od najznamenitijih brigada Armije RBiH, 111. Viteške brdske brigade. Bivšim borcima 1. korpusa mnogo će poznatije i sjećanju prisnije zvučati skraćeni nazivi korišteni u svakodnevnom govoru “Prva Slavna” i “Prva Viteška”, nastali skraćivanjem punog formacijskog naziva 1. motorizovana brigada, kojeg je u najdužem periodu rata nosila i pod kojim je ostala prepoznatljiva, i dodavanjem počasnih naziva “Slavna” i “Viteška”, koje je jedinica tokom vremena stekla svojim borbenim uspjesima. Nužnost ovakve napomene i sam pogled na množinu elemenata sadržanih u šemi nastanka i razvoja brigade upućuju na to da je, i pored preglednosti koju smo se trudili da postignemo grafikonom, potrebno dati i nekoliko dodatnih pojašnjenja. Naredne rečenice predstavljaju samo to, minimalno pojašnjenje grafičkog prikaza šeme nastanka i razvoja, i daleko su od bilo kakve drugačije ambicije.

Već smo istakli da je brigada u najvećem dijelu odbrambeno-oslobodilačkog rata, nepune dvije godine, od februara 1993. do januara 1995. godine, postojala, djelovala i borila se u sastavu 1. korpusa ARBiH pod imenom 1. motorizovana brigada. Naređenjem Generalštaba ARBiH od 11.01.1995. godine preformirana je u 111. Vitešku brdsku brigadu i ušla u sastav novoformirane 12. divizije1. Identičnu transformaciju u brdske brigade istovremeno su doživjele sve motorizovane brigade u Gradu Sarajevu2. Od viškova ljudstva nastalog ovom preformacijom popunjavane su ostale jedinice, a prvenstveno novoformirane manevarske brigade 1. korpusa3.

Iako je svoj borbeni angažman tokom cijele posljednje ratne godine imala pod imenom 111. Vbbr, pod tim imenom nije dočekala i formalni kraj rata. U susret predstojećem miru, sredinom oktobra 1995. godine počela je prva masovnija demobilizacija pripadnika Armije RBiH. Iz tog razloga je prepolovljen broj brigada 12. divizije, a od 105. bbr i 111.Vbbr formirana je 127. Vbbr4. Ovaj krajnji stepenik u razvojnom putu “Prve Viteške” na grafikonu smo izostavili iz dva razloga. Prvi je taj što je ova jedinica formirana nakon obustave borbenih dejstava i ratnoj hronici brigade nije imala prilike dodati ništa značajno. Drugi razlog je što bi na taj način potpuno nepotrebno i nepravedno prekrili šemu nastanka i razvoja 105. brigade.

Pod ovdje najčešće pominjanim nazivom 1. motorizovana, brigada je formirana 19.02.1993. godine5 spajanjem 12.brdske brigade i 1. mehanizovane brigade. 12. bbr, čije je formiranje naređeno nepun mjesec dana ranije6, u suštini je u novu formaciju ušla kao skup protivdiverzantskih odreda Općinskih štabova odbrane Vogošća, Centar i Novi Grad, te tri odreda Okružnog štaba odbrane Sarajevo. Ove formacije nastajale su uglavnom od početka

1 Naređenje GŠARBiH broj 4/19-1, 11.01.1995. godine. 2 Izvan Sarajeva u ovo vrijeme i nije bilo jedinica u formaciji motorizovanih brigada, osim 4.Vmtbr u Hrasnici. Nakon transformacije o kojoj je riječ, hrasnička brigada je ostala jedina motorizovana brigada u sastavu 1. korpusa. 3 Dio boraca 1.Vmtbr je ušao u sastav Komande i prištapskih jedinica 12. divizije, zatim u sastav 141. lahke brigade, manevarske jedinice koja nije ušla u sastav 12.divizije, već je neposredno potčinjena Komandi 1. korpusa ARBiH. Jednim brojem boraca 1.Vmtbr je nakon transformacije izvršena popuna 182. lbr 14. divizije i 152. bbr 12. divizije. Naređenje komandanta 1. korpusa broj 06/10-7-3, 10.02.1995. godine. 4 Naređenje GŠARBiH broj 4/43-80, 13.10.1995. godine. 5 Naređenje ŠVK OSRBiH broj 14/75-11, 19.02.1993. godine. 6 Naređenje ŠVK OSRBiH broj 14/75-2, 21.01.1993. godine.

111.Vbbr 11.01.1995.

1.mtbr 19.02.1993.

12. bbr 21.01.1993.

1. mbr 28.09.1992.

13.novosarajevska pbr 27.07.1992.

1. sandžačka brigada 04.06.1992.

1. Okb OkŠO Sarajevo 31.08.1992.

Odred "Husein kapetan Gradaščević"

20.08.1992.

Samostalni odred Isaha Mulića

13. novosarajevska br. TO 27.05.1992.

1.Pofalićki odred

2. Pofalićki odred

Velešićki odred

1.PdO N.Sarajevo ušao u sastav 4.02.1993

2.PdO N.Sarajevo ušao u sastav 4.02.1993

Gbr Delta (Sarajevo) (rasformirana 10.01.1994.)

Gbr Delta 31.08.1992.

Gbr Delta 19.08.1993. ušla u 1.korpus

1. PDO Vogošća

2. PDO Vogošća

3. PDO Vogošća

1. PDO OpŠO Centar

2. PDO OpŠO Centar

1. PDO HVO i HOS OkŠO Sarajevo

2. PDO HVO i HOS OkŠO Sarajevo

3. PDO HVO i HOS OkŠO Sarajevo

3.PDO N.Grad (ušao u 12.bbr 07.02.1993.)

4. PDO Vogošća

Šema nastanka i razvoja 111. Vbbr7

7 Korištene skraćenice: V (Viteška, počasni naziv brigada); bbr (brdska brigada); mtbr (motorizovana brigada); mbr (mehanizovana brigada); TO (teritorijalna odbrana); Okb (oklopni bataljon); PdO (protiv-diverzantski odred); Gbr (gardijska brigada); OpŠO (općinski štab odbrane); OkŠO (okružni štab odbrane).

jeseni 1992. godine, kao teritorijalne jedinice pod komandom općinskih i okružnih štabova, od ljudstva neuvrštenog u sastave brigada nakon formiranja korpusa.

Okosnicu 1. motorizovane brigade činila je 1. mehanizovana brigada, formirana 28.09.1992. godine8, a njenu okosnicu 13. novosarajevska pješadijska brigada, uz 1. sandžačku brigadu9 i nekoliko drugih jedinica prikazanih na grafikonu. 13. novosarajevska brigada formirana je među prvim brigadama Teritorijalne odbrane Republike Bosne i Hercegovine10 od 1. i 2. Pofalićkog i Velešićkog odreda11 Teritorijalne odbrane Općinskog štaba TO Novo Sarajevo. Nakon donošenja odluke o organizaciji Oružanih snaga RBiH i formiranja Armije RBiH, brigada je u istom sastavu preformirana u 13. novosarajevsku pješadijsku brigadu12.

Personifikacija vidljive niti kontinuiteta razvoja brigade od njenog nastanka pa do svoje pogibije 27.07.1993. godine bio je njen komandant, Heroj oslobodilačkog rata i nosilac najvećeg ratnog priznanja “Zlatni ljiljan”, Enver Šehović. Uz Šehovića, najvećim ratnim priznanjem značkom “Zlatni ljiljan” odlikovana su ukupno 73 pripadnika brigade. Kao kolektiv, brigada je svojim ratnim doprinosom najprije u decembru 1993. godine stekla stekla počasni naziv “Slavna”13, a godinu dana kasnije i najviše priznanje ove vrste, počasni naziv “Viteška”14.

Kao što je na grafikonu vidljivo, u njegovoj izradi pošli smo od formiranja brigada. Organizacijska naređenja koja smo koristili i koja predstavljaju arhivsku građu Arhiva Armije RBiH, obuhvataju samo prethodni stupanj organizovanja. Pažljiv čitalac će primjetiti da grafikon ne sadrži podatke o manjim jedinicama TO i samoorganizovanim dobrovoljačkim sastavima nastalim na samom početku odbrane od agresije. Na osnovu arhivske građe koju smo koristili nije bilo moguće rekonstruisati šemu nastanka koja bi obuhvatila i njihov identitet. Za takvo nešto bila bi potrebna šira studija i korištenja drugih istraživačkih metoda.

Mesud Šadinlija

8 Naređenje ŠVK OSRBiH broj 02/1010-201, 28.09.1992. godine. 9 Formiranje 1. sandžačke brigade predstavljalo je jedan od nekoliko pokušaja organizovanja jedinica Oružanih snaga BiH u Gradu Sarajevu na osnovi regionalnog porijekla pripadnika. Takve pokušaje predstavlja i formiranje 1. podrinjske brigade, 1. istočno-hercegovače brigade i Olovsko-sokolačkog odreda. Ulaskom u organizacijski zreliju fazu nakon zaživljavanja korpusa, od ovakvog načina organizovanja se odustalo. Detaljno o 1. sandžačkoj brigadi u monografiji: Murat Kahrović, «Kako smo odbranili Sarajevo», Sarajevo, 2000. 10 Odluka Predsjedništva RBiH PR. broj 1170, 27.05.1992. godine. 11 Pofalićki i velešićki odredi iz kojih je nastala, proizveli su korištenje nezvaničnog naziva za ovu brigadu: Velešićko-pofalićka ili pofalićko-velešićka brigada. Mi smo se u izradi grafikona koristili isključivo zvaničnim formacijskim nazivima jedinica kako su navedeni u dokumentima, a zvaničan formacijski naziv brigade bio je 13. novosarajevska brigada. 12 Naređenje GŠOSBiH broj 02/737-1, 27.07.1992. godine. 13 Odluka Predsjedništva RBiH broj 02-136-786/93, 14.12.1993. godine. 14 Odluka Predsjedništva RBiH broj 02-136-855/94, 08.12.1994. godine.