ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ – Ταξιδεύοντας... 2 – Ισλαμική Τέχνη

Ισμήνη Σακελλαριάδη, ΠΕ08 (Καλλιτεχνικών Μαθημάτων)

Πειραματικό Σχολείο Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

1.1. Τίτλος διδακτικού σεναρίου – ‘Ταξιδεύοντας... 2 - Ισλαμική Τέχνη’

1.2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές – Εικαστικά, Θρησκευτικά, Ιστορία, Τοπική Ιστορία, Γεωμετρία. Ως επέκταση μπορεί να συνδεθεί και με Μουσική, Λογοτεχνία.

1.3. Τάξεις στις οποίες μπορεί να απευθύνεται – β γυμνασίου. Είναι επίσης κατάλληλο και για την γ γυμνασίου.

1.4 Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και το Δ.Ε.Π.Π.Σ. – Εικαστικά β γυμνασίου: α) Γραμμικά σχέδια: Γεωμετρικές κατασκευές. Διακοσμητικά σχέδια με κύκλους, τόξα και ευθείες. β) Εξωευρωπαϊκή τέχνη: Ισλαμική τέχνη.

Θρησκευτικά β γυμνασίου: Ενότητα 1: Μπορούν οι άνθρωποι να εικονίζουν τον Θεό; Υποενότητα Ισλάμ: από την απαγόρευση του εικονισμού στα αραβουργήματα. Μπορεί να γίνει αναγωγή και στην ενότητα ‘Μονοθεϊστικές θρησκείες: Ιουδαϊσμός και Ισλάμ’ του βιβλίου Θρησκευτικών της α’ γυμνασίου Μαθηματικά α γυμνασίου: Βασικές γεωμετρικές έννοιες. Συμμετρία. Μαθηματικά β’ γυμνασίου: Εμβαδά επίπεδων σχημάτων. Μέτρηση κύκλου.

1.5. Οργάνωση της διδασκαλίας & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομήΟργάνωση της ΔιδασκαλίαςΠαρέχεται ευελιξία ώστε οι μαθητές να επιλέγουν μόνοι τους πόσο θέλουν να εμβαθύνουν στην παρουσίαση της ισλαμικής τέχνης, πόσο θέλουν να επικεντρωθούν στην δημιουργία δικών τους βασικών σχεδίων ή αν προτιμούν να εργαστούν αντίστροφα, συνάγοντας το βασικό σχέδιο από έργα που βρίσκουν σε φωτογραφίες.

Η διδασκαλία δια ζώσης διακόπηκε και συνεχίστηκε στα πλαίσια εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Έτσι αναπτύχθηκε ένα σενάριο ευέλικτο, που προσαρμόζεται και στον έναν και στον άλλον τρόπο διδασκαλίας και παρουσίασης εργασιών.

Γνωστικά ΠροαπαιτούμεναΓνώση των βασικών γεωμετρικών σχημάτων. Οι μαθητές της β’ γυμνασίου διδάσκονται για το Ισλάμ στην α’ γυμνασίου και για τα αραβουργήματα στην αρχή της σχολικής χρονιάς της β’ γυμνασίου.

Απαιτούμενη Υλικοτεχνική ΥποδομήΧάρακες, διαβήτες. Χαρτιά Α4, κατά προτίμηση μιλιμετρέ. Μπλοκ ακουαρέλας, διαστάσεων 30Χ40 εκ.. Μολύβια, γόμες, ξύστρες, ξυλομπογιές, μαρκαδόροι, τέμπερες.Φωτοτυπικό μηχάνημα, ή σκάνερ και εκτυπωτής.

1

Υπολογιστής και προβολικό μηχάνημα. Φωτογραφική μηχανή ή κινητό με κάμερα.

Επιθυμητή η πρόσβαση σε εργαστήριο πληροφορικής, με έναν υπολογιστή ανά 1 έως 3 μαθητές.

Για την εξ αποστάσεως διδασκαλία χρειάζεται υπολογιστής με πρόσβαση στο Internet, και κάποιο μέσο (φωτογραφική μηχανή, κινητό ή scanner) για την φηψιοποίηση των έργων.

1.6 Διδακτικοί ΣτόχοιΑ. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο Το μάθημα έχει τον τίτλο ‘Ταξιδεύοντας... 2 - Ισλαμική Τέχνη’ γιατί εντάσσεται σε ευρύτερη ενότητα μαθημάτων με τίτλο ‘Ταξιδεύοντας...’, μέσα από τα οποία οι μαθητές γνωρίζουν με βιωματικό τρόπο την τέχνη άλλων λαών και πολιτισμών, και ανακαλύπτουν και το διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο των έργων τέχνης που μελετούν. Σε διαφορετικό πολιτισμικό πλαίσιο ένα καλλιτεχνικό έργο μπορεί να υπάρχει για να αφηγηθεί μία ιερή ιστορία (τέχνη των αυτοχθόνων της Αυστραλίας), ή για να χρησιμεύσει ως βάση για διαλογισμό (χώρες της ανατολικής Ασίας), ή για να εκφράσει την άπειρη φύση του Θεού μέσα από τις εκφάνσεις του (αραβουργήματα της Ισλαμικής Τέχνης).

Μέσα από τα μαθήματα αυτά η εκπαίδευση στην κατανόηση και αποδοχή της διαφορετικότητας περνάει πολύ έμμεσα, μέσα από την βιωματική γνωριμία με έναν διαφορετικό πολιτισμό. Όσο τα παιδιά γνωρίζουν καλύτερα το –όποιο- άλλο τόσο αντιλαμβάνονται το δικό τους ως «μία εκδοχή ανάμεσα σε πολλές» και γίνονται περισσότερο ικανά να αποδεχθούν και να σεβαστούν το –όποιο- διαφορετικό.

Μέσα από την συγκεκριμένη ενότητα οι μαθητές αντιλαμβάνονται την σύνδεση ανάμεσα στην δημιουργία επαναλαμβανόμενων γεωμετρικών σχημάτων και το άπειρο της φύσης και του θείου. Tα διακοσμητικά σχήματα της ισλαμική τέχνης δεν έχουν απλώς διακοσμητικό χαρακτήρα -σκοπός τους είναι να καταστήσουν ορατή και να αποκαλύψουν την τελειότητα του Θεού και της Δημιουργίας. Οι μαθητές συνδέουν την δημιουργία θαυμαστών κομψοτεχνημάτων με την λατρεία του θείου (τα έργα αυτά αποκαλύπτουν την τελειότητά του). Γιαυτό προτείνεται και η σύνδεση με τα μαθηματικά και η αναφορά στα fractals, τον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο. Το σχετικό υλικό περιλαμβάνεται στο Symbaloo webmix που αναφέρεται παρακάτω.

Παράλληλα, οι μαθητές καλλιεργούν δεξιότητες σχεδίασης με ακρίβεια, και μαθαίνουν να αναπτύσσουν μία αρχική ιδέα με πολλούς τρόπους.

Β. Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιώνΟι μαθητές μαθαίνουν να εξερευνούν διαδικτυακούς πόρους χρησιμοποιώντας διάφορες εκπαιδευτικές και άλλες πλατφόρμες και αποθετήρια, να αντλούν πληροφορίες, οπτικό υλικό και καλλιτεχνική έμπνευση, να σώζουν και να οργανώνουν υλικό που αντλούν από αυτές, να χρησιμοποιούν ψηφιακά εργαλεία και διαδραστικές εφαρμογές για καλλιτεχνική δημιουργία, να αναρτούν τις δημιουργίες τους διαδικτυακά και να ψηφιοποιούν τις εργασίες που πραγματοποιούν αναλογικά.

Γ. Ως προς τη μαθησιακή διαδικασίαΟι μαθητές καλλιεργούν την κριτική τους ικανότητα αξιολογώντας και επιλέγοντας υλικό από διάφορες πηγές, και κατευθύνοντας οι ίδιοι την μάθησή τους ανάλογα με τα προσωπικά τους ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις τους.

Ως προς το πρακτικό μέρος το μάθημα αναπτύσσεται ‘σπονδυλωτά’, από το απλό στο σύνθετο, προσφέροντας διαφορετικούς δρόμους σε μαθητές με διαφορετικό υπόβαθρο και διαφορετική ευχέρεια στην σχεδίαση. Παραδείγματος χάριν οι μαθητές μπορούν να

2

δημιουργήσουν το αραβούργημά τους αναλυτικά (στην ουσία να αναπαραγάγουν κάποιο που θα βρουν έτοιμο) ή συνθετικά. Εκείνοι που θα επιλέξουν να το δημιουργήσουν συνθετικά μπορούν να βασιστούν είτε σε βασικό σχέδιο (‘μήτρα’) που θα βρουν έτοιμο, είτε σε αντίστοιχο που θα δημιουργήσουν οι ίδιοι.

Η συνθετική διαδικασία βοηθά τους μαθητές να αντιληφθούν τα αραβουργήματα ως έκφραση της δημιουργίας μέσα από την άπειρη επανάληψη βασικών μονάδων, και η αναλυτική διαδικασία βοηθά όλους να συνδέσουν τα παραγόμενα έργα με γνωστά έργα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως σε video όπως αυτό που υπάρχει στο Symbaloo webmix που αναφέρεται παρακάτω (Geometric Design: Create a Pattern from the Cordoba Synagogue).

2. Διδακτική προσέγγισηΘεωρητική προσέγγισηΥποκείμενη γνωστική θεωρία είναι εκείνη του εποικοδομισμού και της ανακαλυπτικής μάθησης, όπου η γνώση οικοδομείται ενεργά από τους ίδιους τους μαθητές με βάση τις προηγούμενες γνώσεις τους, την έρευνα και τον πειραματισμό.Οι μαθητές μαθαίνουν με βιωματικό τρόπο, μέσα από την δημιουργία δικών τους έργων (‘learning by doing’).

Η εκτεταμένη χρήση των Νέων Τεχνολογιών οδηγεί στον επανακαθορισμό του ρόλου του διδάσκοντα, ο οποίος είναι εκείνος που διαμεσολαβεί και διευκολύνει την μάθηση, σε ρόλο οδηγού, εμψυχωτή, συντονιστή και όχι αυθεντίας.

Μεθοδολογική προσέγγισηΣτο πλαίσιο της φθίνουσας καθοδήγησης, προσφέρεται υποστηρικτικό πλαίσιο με την

μορφή ‘σκαλωσιάς’ (scaffolding) και στη συνέχεια ο ρόλος του διδάσκοντος μειώνεται σταδιακά. Έτσι, μετά την εισαγωγή στο θέμα οι μαθητές συνεχίζουν μόνοι τους την έρευνα ανάλογα με τις προτιμήσεις τους. Στην κατασκευή των διακοσμητικών έργων ο διδάσκων αρχικά βοηθά τους μαθητές οδηγώντας τους βήμα βήμα στην δημιουργία ενός βασικού σχεδίου (‘μήτρας’) ενώ στη συνέχεια οι μαθητές αυτενεργούν δημιουργώντας δικά τους βασικά σχέδια, συνθέτοντάς τα σε ένα αραβούργημα ή χρησιμοποιώντας τις γνώσεις που κατέκτησαν για την ‘ανάλυση’ και δημιουργία ενός αραβουργήματος της αρεσκείας τους.

Ο κάθε μαθητής θέτει στόχους ανάλογα με τις δυνάμεις και τα ενδιαφέροντά του (π.χ. κατασκευή δεδομένης ‘μήτρας’ ή δημιουργία δικής του, κ.ο.κ.), και επιλέγει ο ίδιος εάν/ πόσο/ με ποιο τρόπο θα εμβαθύνει (π.χ. δημιουργώντας έργα χαρακτικής ή κεραμικής). Τα παραπάνω κινούνται στην λογική της αρχής της διαφοροποιημένης προσέγγισης στη μάθηση (differentiated learning).

Στις τελικές φάσεις του μαθήματος ενθαρρύνεται η ομαδοσυνεργατική μάθηση, για την περαιτέρω διερεύνηση του υλικού και την σύνθεσή του για την δημιουργία των παραδοτέων.

2.1 Διδακτική προσέγγιση με ΤΠΕΗ χρήση των ψηφιακών εργαλείων γίνεται με τρόπο που ενθαρρύνει την διάδραση και την αλληλομάθηση (π.χ. με τον διαμοιρασμό των βασικών σχεδίων μέσω του padlet ή τις αναρτήσεις κάθε μαθητή στο συνεργατικό έγγραφο) και την την ενεργή κατασκευή της γνώσης, την διασύνδεση των γνώσεων, για την σύνθεση των γνώσεων και των καλλιτεχνικών έργων και την δημιουργία των παραδοτέων.Οι μαθητές θα εξοικειωθούν με τις πολυάριθμες πλατφόρμες και αποθετήρια που αναφέρονται στην βιβλιογραφία – δικτυογραφία, όπως:- πλατφόρμες διαδικτυακής περιήγησης σε μουσεία και συλλογές, όπως το Google Art Project ή πλήθος ιστοσελίδων μουσείων.

- βάσεις δεδομένων για την ισλαμική τέχνη όπως https://patterninislamicart.com/ http :// www . islamic - art . org / http://www.tilingsearch.org

3

Εκπαιδευτικές ιστοσελίδες και εκδόσεις μουσείων όπως https :// www . metmuseum . org / learn / educators / curriculum - resources / art - of - the - islamic - world ή η Wikipedia ή η Khanacademy.

Πλατφόρμες προβολής video όπως το youtube.com (που θα το γνωρίσουν μέσω του safeyoutube.net)

Διαδραστικές εφαρμογές που διευκολύνουν την καλλιτεχνική δημιουργία, όπως https://tilemaker.teachalmasdar.com , https://www.geogebra.org/classic ,

http :// www . engare . design /

- πλατφόρμες διαδικτυακής συνεργασίας όπως το Google Docs, το padlet, το linoit – αλλά και το Pinterest, που αποτελεί και αποθετήριο υλικού. Για την συμμετοχή στις πλατφόρμες αυτές οι μαθητές θα μάθουν και να ψηφιοποιούν –με σκάνερ ή με φωτογραφική μηχανή- τις εργασίες που δημιουργούν αναλογικά, και ενδεχομένως και να τις επεξεργάζονται (π.χ. κάνοντας crop).

2.2 Το προτεινόμενο σενάριο

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣΑ. 1η διδακτική ώραΟι μαθητές θα κάνουν εκτεταμένες ιστοεξερευνήσεις με αφετηρία τις βάσεις δεδομένων και το υλικό που υπάρχει αναρτημένο στον πίνακα Symbaloo (Symbaloo webmix) που βρίσκεται εδώ =εδώ: https://tinyurl.com/symbalooIslamikiTehni2

καθώς και τους συνδέσμους που υπάρχουν στο τέλος της βιβλιογραφίας – δικτυογραφίας αυτού του σχεδίου μαθήματος, και αναφέρονται κυρίως σε ιστοσελίδες μουσείων απ’ όλο τον κόσμο.

Ο πίνακας Symbaloo (Symbaloo webmix) περιλαμβάνει:

1) σειρές βίντεο για την ισλαμική τέχνη και για την δημιουργία απλών σχημάτων, καθώς και screenshots για να δουν τα παιδιά την διαδικασία και σε δικό τους χρόνο

2) Την βάση δεδομένων patterninislamicart.com, που περιλαμβάνει τα πάντα γύρω από τα σχέδια στην ισλαμική τέχνη (φωτογραφίες, παρουσιάσεις, σκαναρισμένα βιβλία και χειρόγραφα, καταγραφή σχεδίων από μουσεία, διαγράμματα)

3) άλλη βάση δεδομένων (tilingsearch.org), που περιλαμβάνει σχέδια,

4) την βάση δεδομένων Islamic Art Network με οπτικό υλικό, συνδέσμους προς μουσεία κτλ.

5) σύνδεσμο προς το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη και προς μερικά ακόμα από τα μουσεία που αναφέρονται στην δικτυογραφία,

6) υλικό για το Ισλάμ και την ισλαμική τέχνη από την Khan Academy και το Metropolitan museum of art, μαζί με βιβλίο του Met ‘Islamic Art and Geometric Design’ για την δημιουργία διακοσμητικών σχημάτων από μαθητές

7) αποσπάσματα από το βιβλίο Εικαστικών της β’ γυμνασίου

8) σύνδεσμο προς χώρο του Google Drive όπου έχω αναρτήσει φακέλους με οπτικό υλικό για ισλαμικά σχέδια –μεμονωμένα και στο ευρύτερο πλαίσιό τους, για εφαρμογές χαρακτικής με αυτά, καθώς και για την ισλαμική καλλιγραφία και άλλες μορφές ισλαμικής τέχνης

9) συνδέσμους προς την ιστοσελίδα GoogleArtsandCulture και προς την Wikipedia, και

4

10) Tilemaker - διαδραστική εφαρμογή δημιουργίας διακοσμητικών σχημάτων, μαζί με βίντεο παρουσίασής της,

11) Geogebra – διαδραστική εφαρμογή γεωμετρίας, η οποία επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία διακοσμητικών σχημάτων,

12) ιστοσελίδες που καθοδηγούν βήμα-βήμα για την δημιουργία διακοσμητικών σχημάτων συνθετικά και αναλυτικά,

13) άρθρα, ιστοσελίδες και βίντεο για τη σχέση ανάμεσα στα Μαθηματικά και την Τέχνη και ειδικότερα την Ισλαμική Τέχνη και

14) τους χώρους ανάρτησης των εργασιών των μαθητών στο Pinterest, το Google Drive, το linoit και το Padlet

1η διδακτική ώρα

Στα πλαίσια γνωριμίας με την Ισλαμική Τέχνη οι μαθητές παρακολουθούν τα παρακάτω video, που υπάρχουν και στο παραπάνω Symbaloo webmix:

Islamic Art https://safeYouTube.net/w/gCMAAn introduction to Islam through Art https://safeYouTube.net/w/dDMAThe art of Arabic calligraphy https://safeYouTube.net/w/lEMA Louvre museum opens a new wing dedicated to Islamic arthttps :// safeYouTube . net / w / LEMA Για να γνωρίσουν όλες τις όψεις της ισλαμικής τέχνης, πέρα από τα αραβουργήματα, στα οποία θα εμβαθύνουν στις επόμενες διδακτικές ώρες, προτείνεται το εκπαιδευτικό υλικό https :// www . metmuseum . org / learn / educators / curriculum - resources / art - of - the - islamic - world

Για να γνωρίσουν τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται τα αραβουργήματα, οι μαθητές παρακολουθούν αποσπάσματα από το βίντεο Building the Moroccan court https :// safeYouTube . net / w / RqMA

5

Αν ο χρόνος το επιτρέπει, οι μαθητές πραγματοποιούν αναζήτηση στην ιστοσελίδα https://artsandculture.google.com/ -είτε πραγματοποιώντας εικονικές περιηγήσεις είτε βλέποντας offline παρουσιάσεις- καθώς και σε άλλες ιστοσελίδες και ιστοσελίδες μουσείων που αναφέρονται στην δικτυογραφία, και συλλέγουν πληροφορίες και εποπτικό υλικό.

Εάν οι μαθητές δείξουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μπορούν και να διερευνήσουν την σχέση ανάμεσα στην ισλαμική τέχνη και το έργο του Escher: MC Escher Inspired by Islamic Art? https :// safeYouTube . net / w / B 9 MA

Ως εργασία στο σπίτι ζητείται από τους μαθητές, αφού περιηγηθούν όσο θέλουν μέσα από τις παραπάνω ιστοσελίδες, να επιλέξουν 2-3 πράγματα που τους άρεσαν και που δεν τα έχει αναρτήσει ακόμα κανένας άλλος. Να τα αναρτήσουν α) στο συνεργατικό έγγραφο ‘Ισλαμική Τέχνη μέσα από ψηφιακές περιηγήσεις’, καθώς και στον πίνακα https://tinyurl.com/linoitIslamikiTehni γράφοντας και από 50 έως 100 λέξεις για το τι είναι, πού βρίσκεται και γιατί τους άρεσε, και να παραθέσουν και το link όπου το βρήκαν.

Εάν δεν υπάρχουν αντιρρήσεις από πλευράς σχολείου ή γονέων, οι μαθητές θα περιηγηθούν και στο Pinterest και θα αναρτήσουν εικόνες που τους αρέσουν στον σχετικό πίνακα της τάξης, ‘Ισλαμική Τέχνη και Αραβουργήματα’ εδώ: https://pin.it/1usX1Am

2η διδακτική ώραΤο πρώτο τέταρτο της ώρας οι μαθητές γνωρίζουν online εργαλεία για την δημιουργία διακοσμητικών σχημάτων όπως το https://tilemaker.teachalmasdar.com, για το οποίο μπορούν να βοηθηθούν και από σύντομα video. Μαθαίνουν όχι μόνο να δημιουργούν διακοσμητικά σχήματα αλλά και να δημιουργούν διαφορετικά βασικά μοτίβα επιλέγοντας διαφορετικές περιοχές του σχήματός τους, όπως εδώ:

όπου και τα 4 αυτά μοτίβα έχουν δημιουργηθεί με διαφορετικούς τρόπους χρωματισμού του ίδιου σχήματος.

Γνωρίζουν επίσης και την εφαρμογή Geogebra, https://www.geogebra.org/classic, η οποία προορίζεται για την διδασκαλία της Γεωμετρίας αλλά προσφέρεται και για την δημιουργία διακοσμητικών σχημάτων.

Γνωρίζουν, τέλος, και την πιο εξελιγμένη και εξειδικευμένη εφαρμογή http :// www . engare . design / μόνο πληροφοριακά και χωρίς να τους ζητείται να δημιουργήσουν κάτι με αυτήν (αφού αυτό κοστίζει 7 δολάρια).

Μέρος της 2ης διδακτικής ώρας μπορεί να αφιερωθεί στην αναφορά στην σχέση της ισλαμικής τέχνης με τα μαθηματικά, και στην παρουσίαση των εργασιών που θα πρέπει να εκπονήσουν οι μαθητές στο σπίτι:

Με αφορμή τις παραπάνω εφαρμογές αναδεικνύεται η σχέση της ισλαμικής τέχνης με τα μαθηματικά και θα παρουσιαστεί το υλικό (1) και οι ιστοσελίδες (1, 2) που αναφέρονται στην σχέση αυτή, ώστε να κατανοήσουν οι μαθητές ότι τα διακοσμητικά σχήματα της ισλαμική

6

τέχνης δεν έχουν απλώς διακοσμητικό χαρακτήρα -σκοπός τους είναι να καταστήσουν ορατή και να αποκαλύψουν την τελειότητα του Θεού και της Δημιουργίας.

Εάν οι μαθητές δείξουν ενδιαφέρον μπορεί να γίνει σύντομη αναφορά και στα fractals , στον μικρόκοσμο και τον μακρόκοσμο.

Αφού γνωρίσουν τις παραπάνω διαδραστικές εφαρμογές οι μαθητές θα πρέπει να φτιάξουν τουλάχιστον ένα σχήμα, να το χρωματίσουν και να το πολλαπλασιάσουν με την επιλογή ‘tesselation’. Όλα αυτά τα στάδια (preview, tessellate κτλ.) θα πρέπει να τα παρουσιάσουν στο padlet αυτής της δραστηριότητας, εδώ: https://padlet.com/isminisakel_edu/gmut2npms2xv

3η διδακτική ώρα:

Στη συνέχεια, και προκειμένου να κατανοήσουν οι μαθητές ότι με αφετηρία ένα απλό βασικό σχήμα μπορούν να δημιουργήσουν άπειρα διακοσμητικά σχήματα, επιλέγοντας κάθε φορά διαφορετικά τμήματα ενός συνολικού σύνθετου σχήματος γίνεται αναφορά σε σχετικά video (1, και όλα τα αναφερόμενα στην 2η ομάδα της δικτυογραφίας, και βρίσκονται στην 1η σειρά video στο Symbaloo webmix) και παρουσιάζονται screenshots από αυτά ώστε να παρατηρήσουν οι μαθητές την διαδικασία.

Μπορούν επίσης και να περιηγηθούν και σε ιστοσελίδες (1, 2) που δείχνουν την διαδικασία βήμα βήμα.

Στη συνέχεια καλούνται να δημιουργήσουν ένα διακοσμητικό σχήμα είτε αναλυτικά, ‘εξάγοντάς’ το από κάποια από τα έργα ισλαμικής τέχνης που είδαν, όπως σε αυτήν την ιστοσελίδα, ή συνθετικά, δημιουργώντας ένα βασικό μοτίβο (μέσω αλληλεπίθεσης γεωμετρικών σχημάτων και επιλογής και χρωματισμού διαφορετικών κάθε φορά περιοχών του σύνθετου σχήματος που προκύπτει, όπως στα παραπάνω screenshots, στα video της 2ης

ομάδας της δικτυογραφίας. Σε αυτήν την περίπτωση βοηθάει το σχετικό κεφάλαιο του βιβλίου Εικαστικών της β’ γυμνασίου

Σε κάθε περίπτωση, πολύτιμο βοήθημα είναι το υλικό που υπάρχει εδώ ή τα σχέδια που υπάρχουν εδώ.

Στο τέλος οι μαθητές θα πρέπει να είναι σε θέση να παρουσιάσουν τουλάχιστον ένα βασικό σχήμα, μία χρωματική εκδοχή του και μία παρουσίασή του σε επανάληψη, σε φύλλο 30Χ40, χρωματισμένο με μαρκαδόρους ή τέμπερες. Τις δημιουργίες τους τις ανεβάζουν το padlet αυτής της δραστηριότητας, εδώ: https://padlet.com/isminisakel_edu/gmut2npms2xv

Το σχήμα στο οποίο βασίζονται μπορεί να προέλθει και από την εργασία που έχουν κάνει μέσα από τις παραπάνω διαδραστικές διαδικτυακές εφαρμογές (tilemaker & geogebra).

Πρώτη φάση δημιουργίας βασικού σχεδίου: Σε χαρτί μιλιμετρέ μεγέθους Α4, οι μαθητές δημιουργούν γεωμετρικά σχήματα, τα οποία στη συνέχεια θα χρησιμεύσουν ως βάση (‘μήτρες’) για την δημιουργία των δικών τους αραβουργημάτων:

Από την πληθώρα πηγών που υπάρχουν στο Internet, προτείνεται η έκδοση του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης για εκπαιδευτικούς, που προσφέρεται δωρεάν, εδώ:

https://www.metmuseum.org/art/metpublications/Islamic_Art_and_Geometric_Design_Activities_for_Learning

Προσφέρεται ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίον παρουσιάζονται τα στάδια δημιουργίας τέτοιων βασικών σχεδίων.

7

Εναλλακτικά, μπορούν οι μαθητές, με τη βοήθεια του διδάσκοντα, να ακολουθήσουν τα στάδια δημιουργίας διακοσμητικού σχήματος, όπως αυτά παρουσιάζονται στο βίντεο The complex geometry of Islamic design – Eric Broug https :// safeYouTube . net / w / M 2 MA

Τα παραγόμενα έργα μπορούν είτε να φωτοτυπηθούν από τον διδάσκοντα είτε να σκαναριστούν από τους μαθητές και να εκτυπώνονται σταδιακά σε όσα αντίτυπα χρειάζονται.

Σε κάθε στάδιο του μαθήματος όποιος θέλει μπορεί να αναρτήσει το βασικό του σχέδιο στο padlet αυτού του μαθήματος, εδώ: https :// padlet . com / isminisakel _ edu / gmut 2 npms 2 xv , προσφέροντας έτσι στους συμμαθητές του την δυνατότητα να το χρησιμοποιήσουν για να φτιάξουν το δικό τους αραβούργημα.

4η διδακτική ώρα

Χρωματισμός βασικού σχεδίου:

Οι μαθητές χρησιμοποιούν φωτοτυπίες ή εκτυπώσεις του βασικού σχεδίου (‘μήτρας’) που έχουν φτιάξει με κάποιον από τους παραπάνω τρόπους, ή το σχέδιο κάποιου συμμαθητή τους που αναρτήθηκε στο padlet αυτού του μαθήματος, και διαπιστώνουν ότι μπορούν να ‘δουν’ σε αυτό διαφορετικά σχήματα, παράγοντας έτσι διαφορετικά χρωματιστά σχέδια από την ίδια ‘μήτρα’.

Στο σπίτι επιλέγουν εκείνο που τους άρεσε περισσότερο και το χρωματίζουν τέσσερεις φορές. Στη συνέχεια κόβουν γύρω γύρω τα σχήματα αυτά και τα ενώνουν μεταξύ τους, ώστε να φανερωθούν και τυχόν σχήματα που σχηματίζονται γύρω από τις ενώσεις.

Σε αυτή τη φάση προτείνεται ο χρωματισμός να γίνεται με ξυλομπογιές, επειδή χρησιμοποιείται απλό χαρτί Α4.

5η διδακτική ώρα

Δημιουργία ενός αραβουργήματος συνθετικά / αναλυτικά.

Οι μαθητές επιλέγουν ανάμεσα στα εξής:

1. Δημιουργία αραβουργήματος συνθετικά: Με βάση το βασικό σχέδιο ‘μήτρα’ που προτιμούν, φτιάχνουν το αραβούργημά τους επαναλαμβάνοντας το σχέδιο αυτό (ή αυτό και ένα άλλο, εναλλάξ) στο μπλοκ τους 12 φορές.Ακολουθεί χρωματισμός, κατά προτίμηση με μαρκαδόρο ή τέμπερες.

2. Δημιουργία αραβουργήματος αναλυτικά:Με την εμπειρία που απέκτησαν μέσα από τις παραπάνω διαδικασίες δημιουργίας βασικού σχεδίου, μελετούν τα αραβουργήματα που έχουν συλλέξει οι ίδιοι και οι συμμαθητές τους στο Pinterest, εδώ https://pin.it/1usX1Am, και στο Google Drive, εδώ, https://drive.google.com/drive/folders/1LwOj4Uo51lwolDXjCsIM2AiDc8ejVA2z?usp=sharing, εντοπίζουν το βασικό σχέδιο ή τα βασικά σχέδια (‘μήτρες’), και τα επαναλαμβάνουν 12 φορές στο μπλοκ. Ακολουθεί χρωματισμός, κατά προτίμηση με μαρκαδόρο ή τέμπερες.

Για την πολλαπλή αναπαραγωγή του βασικού σχεδίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί εν μέρει και η μέθοδος στένσιλ, δηλαδή το κόψιμο του βασικού σχήματος σε χαρτί ή χαρτόνι και το πέρασμά του στα υπόλοιπα τετράγωνα.

8

Για τον χρωματισμό του τελικού έργου προτείνονται μαρκαδόροι ή τέμπερες, ώστε ο χρωματισμός να γίνει με ακρίβεια και παράλληλα να μην ‘χάνονται’, ανάμεσα στα έργα αυτά, άλλα έργα που έχουν χρωματιστεί με ξυλομπογιές.

Εργασία στο σπίτι: ο κάθε μαθητής αναρτά στο padlet αυτού του μαθήματος, εδώ: https :// padlet . com / isminisakel _ edu / gmut 2 npms 2 xv

α) την αρχική ‘μήτρα’ ως σχέδιο με μολύβι, πριν από τον χρωματισμό β) το αρχικό αυτό σχέδιο χρωματισμένο γ) το τελικό αραβούργημα.

6η διδακτική ώρα

Δημιουργία παραδοτέων – κοινοποίηση στην κοινότητα.

Στο εργαστήριο Πληροφορικής, οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, εργάζονται ομαδοσυνεργατικά και φτιάχνουν:

α) μία παρουσίαση στο Google Docs με βάση τις εικόνες που έχουν συλλέξει, τα βασικά τους σχέδια και τα αραβουργήματά τους ή

β) μία μικρή ταινία Moviemaker με παρουσίαση της Ισλαμικής Τέχνης με βάση τα παραπάνω ή

γ) μια εικονική έκθεση των έργων τους με το πρόγραμμα Art Steps

Τα παραπάνω αναρτώνται στην ιστοσελίδα του σχολείου.

2.3 ΑξιολόγησηΕάν οι μαθητές το επιθυμούν, μπορούν στο τέλος κάθε σταδίου – διδακτικής ώρας να συμπληρώνουν φύλλο προσωπικού ημερολογίου με απολογισμό, καταγραφή θετικών και αρνητικών σημείων, επιθυμίες για την περαιτέρω πορεία του μαθήματος κ.ο.κ.

Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας οι μαθητές συζητούν για ό,τι τους άρεσε, δεν τους άρεσε ή τους δυσκόλεψε στην παραπάνω πορεία. Προτείνουν αλλαγές του διδακτικού σεναρίου για να εφαρμοστούν την επόμενη σχολική χρονιά.

Οι εργασίες των μαθητών αξιολογούνται με βάση τις αναρτήσεις των μαθητών στο συνεργατικό έγγραφο Google , στο Pinterest, στο padlet και το linoit.

2.4 ΕπέκτασηΟι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν εικονική έκθεση των έργων τους μέσα από την εφαρμογή ArtSteps, ή να φτιάξουν μία σύντομη ταινία moviemaker παρουσιάζοντας βασικά στοιχεία της ισλαμικής τέχνης, τα έργα που επέλεξαν και εκείνα που έφτιαξαν, ψηφιακά και αναλογικά – ψηφιοποιημένα. Εάν οι μαθητές δείξουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μπορούν και να διερευνήσουν την σχέση ανάμεσα στην ισλαμική τέχνη και το έργο του Escher: MC Escher Inspired by Islamic Art ? Ανάλογα με τα ενδιαφέροντα των μαθητών, η ανακαλυπτική αυτή πορεία μπορεί να επεκταθεί προς την κατεύθυνση των μαθηματικών και της γεωμετρίας (ανάλυση των βασικών σχημάτων, fractals κ.ο.κ.), ή των θρησκευτικών (ζητήματα αναπαράστασης του θείου, αναπαράσταση του θείου μέσα από τις εκφάνσεις του), ή της Ιστορίας Τέχνης και άλλων μορφών ισλαμικής τέχνης (ξυλογλυπτική, καλλιγραφία κ.ο.κ.), ή της μουσικής (ανατολική μουσική, δρόμοι, βυζαντινή μουσική κ.ο.κ.). Σύνδεση με την Ιστορία – την Τοπική Ιστορία.

9

Οι μαθητές μπορούν να αξιοποιήσουν τον ‘χωρότοπο’ του σχολείου τους και να επισκεφθούν σημεία της πόλης τους όπου υπάρχουν δείγματα ισλαμικής τέχνης. Μπορούν να τα φωτογραφήσουν, να αντλήσουν έμπνευση από αυτά για τις καλλιτεχνικές τους δημιουργίες και να τα συμπεριλάβουν στην τελική παρουσίαση των έργων τους. Σε συνεργασία με συνάδελφο μαθηματικών και/ή πληροφορικής μπορεί να γίνει χρήση λογισμικού για την κατασκευή ή επανάληψη βασικών μονάδων με βάση κάποιον αλγόριθμο.ΧαρακτικήΜε βάση το βασικό τους σχέδιο (‘μήτρα’) οι μαθητές μπορούν να φτιάξουν ποικιλία έργων χαρακτικής, περνώντας σε κατάλληλο υλικό, όπως το λινόλεουμ, το ¼ του βασικού τους σχεδίου, και τυπώνοντάς το ανά τετράδες: Εδώ https://drive.google.com/drive/folders/1LwOj4Uo51lwolDXjCsIM2AiDc8ejVA2z?usp=sharing, στον υποφάκελο «Islamic Art II Χαρακτική» οι μαθητές μπορούν να δουν πολλά τέτοια παραδείγματα. Επειδή για να χρησιμοποιηθεί το λινόλεουμ, που δίνει μεγαλύτερη ακρίβεια, πρέπει οι μαθητές να γυρίζουν επανειλημμένα το χαρτί έχοντας τοποθετήσει το λινόλεουμ από κάτω, οι μαθητές μπορούν να υποκαταστήσουν το λινόλεουμ με μαλακά υλικά, ειδικά για χαρακτική από μαθητές – όπως το μαλακό πράσινο πλαστικό, τα φύλλα από αφρό, ή ακόμα και συσκευασίες, όπως οι συσκευασίες φρούτων, από αφρολέξ.

ΚεραμικήΟι μαθητές μπορούν επίσης να φτιάξουν ένα κανονικό αραβούργημα, ζωγραφίζοντας το βασικό τους σχέδιο πάνω σε πλακάκια από πηλό, και να το χρωματίσουν με ειδικά χρώματα κεραμικής, ώστε αυτά να εφυαλωθούν, να ψηθούν και να συναρμολογηθούν σε ένα κανονικό αραβούργημα!

3. Βιβλιογραφία - Δικτυογραφίαhttp :// www . islamic - art . org / - Βάση δεδομένων για την ισλαμική τέχνη (φωτογραφίες, βιβλία, μουσεία κ.π.ά.)

https://patterninislamicart.com/ - Βάση δεδομένων που περιλαμβάνει τα πάντα γύρω από τα σχέδια στην ισλαμική τέχνη (φωτογραφίες, παρουσιάσεις, σκαναρισμένα βιβλία και χειρόγραφα, καταγραφή σχεδίων από μουσεία, διαγράμματα)

http://www.tilingsearch.org/ - βάση δεδομένων με σχέδια ισλαμικής τέχνης

https://www.metmuseum.org/art/metpublications/Islamic_Art_and_Geometric_Design_Activities_for_Learning) Islamic Art and Design, δωρεάν εκπαιδευτικό εγχειρίδιο του Metropolitan Museum of Art

https :// www . metmuseum . org / learn / educators / curriculum - resources / art - of - the - islamic - world Αφιέρωμα του Metropolitan Museum of Art στην Ισλαμική Τέχνη για εκπαιδευτικούς σκοπούς

https :// el . wikipedia . org / wiki /% CE %99% CF %83% CE % BB % CE % B 1% CE % BC % CE % B 9% CE % BA % CE % AE _% CF %84% CE % AD % CF %87% CE % BD % CE % B 7

https :// www . khanacademy . org / humanities / ap - art - history / introduction - cultures - religions - apah / islam - apah / a / introduction - to - islam -2 Εισαγωγή στο Ισλάμ από την Khan Academy

Γεωμετρία και Τέχνη στο Ισλάμ Οι καλλιτέχνες του Ισλάμ που είναι και μαθηματικοί. https://www.lifo.gr/team/anatoli/53219

https://www.geogebra.org/m/Rjepeevs - ‘Μαθηματικά και Τέχνη’ – εκπαιδευτική ιστοσελίδα με δύο ενδιαφέρουσες ενότητες για την Ισλαμική Τέχνη

10

https://medium.com/however-mathematics/the-stunning-beauty-of-islamic-geometric-patterns-4fb57ed5644a Ιστοσελίδα που περιέχει φωτογραφίες από παλαιά χειρόγραφα με μοτίβα, βιντεάκια κατασκευής διακοσμητικών μοτίβων και πολλά άλλα ενδιαφέροντα.

Ιστοσελίδες με καθοδήγηση για τη δημιουργία απλών σχημάτων: https://www.arch2o.com/meticulous-beauty-islamic-patterns-create-check-tutorials/

https://design.tutsplus.com/tutorials/geometric-design-create-a-pattern-from-the-cordoba-synagogue--cms-24548

Video για την ισλαμική τέχνη:

Building the Moroccan court https://safeYouTube.net/w/RqMAThe complex geometry of Islamic design – Eric Broug https://safeYouTube.net/w/M2MAGeometry Hidden in Plain Sight- Lisa DeLong- TEDxBYU https://safeYouTube.net/w/74MAMC Escher Inspired by Islamic Art? https://safeYouTube.net/w/B9MAIslamic Art https://safeYouTube.net/w/gCMAAn introduction to Islam through Art https://safeYouTube.net/w/dDMAThe art of Arabic calligraphy https://safeYouTube.net/w/lEMALouvre museum opens a new wing dedicated to Islamic art https://safeYouTube.net/w/LEMAArt of Islamic Pattern Study Trip – Istanbul https://safeYouTube.net/w/TFMAIslamic Patterns & Sacred Geometry https://safeYouTube.net/w/4QMA

Video για την δημιουργία απλών σχημάτων: Tilemaker app - easy mosaic https://safeYouTube.net/w/8HMAΠάρα πολύ απλό αστέρι https :// safeYouTube . net / w / nJMA 8 Fold Rozette Tiling https://safeYouTube.net/w/vKMAGeometry and Islamic tiles-2https://safeYouTube.net/w/ILMAIslamic Geometric Pattern from the Alhambra, Granada https://safeYouTube.net/w/tNMA Tutorial https://safeYouTube.net/w/pOMAIslamic tile 2 https://safeYouTube.net/w/fPMAIslamic pattern for stenciling https://safeYouTube.net/w/CPMA

Μουσεία και άλλες χρήσιμες πηγές:

Συλλογή ιστοσελίδων μουσείων: http://www.islamic-art.org/Links/SelectedLinks.aspx

Εικονική περιήγηση στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη: https://www.benaki.org/virtual/islamikis/entrance_and_room_1/index.html Εδώ μπορεί κανείς να δει τα εκθέματα ένα ένα: https://www.benaki.org/index.php?option=com_collections&view=collection&id=7&lang=el Museum With No Frontiers: extensive site on Islamic art http://islamicart.museumwnf.org/index.php Museum with No Frontiers: Discover Islamic Art Victoria & Albert Museum: Islamic Middle East Collections including contemporary pieces https://www.vam.ac.uk/collections/islamic-middle-east# Museum of Islamic Art, Doha, Qatar: http://www.mia.org.qa/en/ MATHAF: Arab Museum of Modern Art Qatar CalligraphyIslamic: Extensive site on Islamic calligraphy Palace and Mosque: Islamic Art from the Victoria and Albert Museum at the National Gallery of Art, Washington

11

Artistic Exchange: Europe and the Islamic World Selections from the Permanent Collection at the National Gallery of Art - https://web.archive.org/web/20060929032120/http://www.nga.gov/exhibitions/2004/islamic/index2.shtm Islamic Art Network – Thesaurus Islamicus Foundation - http://www.islamic-art.org/, με εντυπωσιακές φωτογραφίες μνημείων Άλλα μουσεία στα οποία μπορείτε να αναζητήσετε συλλογές ισλαμικής τέχνης:The Metropolitan Museum of Art, New York, New YorkShangri La Center for Islamic Art and Cultures, Honolulu, HawaiiThe Walters Art Museum, Baltimore, MarylandThe Freer | Sackler – The Smithsonian’s Musuems of Asian Art, Washington, D.C.The Los Angeles County Museum of Art, Los Angeles, CaliforniaCleveland Museum of Art, Cleveland, OhioAga Khan Museum, Toronto, CanadaMuseum for Islamic Art, Doha, QatarLouvre, Paris, FranceGulbenkian Museum, Lisbon, PortugalAlgeriaSee Associated MuseumsNational Museum of Antiquities and Islamic ArtEgyptSee Associated MuseumsMuseum of Islamic ArtGermanySee Associated MuseumsMuseum of Islamic Art at the Pergamon Museum, State MuseumsItalySee Associated MuseumsMuseum of Civilisations | Museum of Oriental Art JordanSee Associated MuseumsJordan Archaeological MuseumMoroccoSee Associated MuseumsRabat Archaeological MuseumPalestinian TerritoriesSee Associated MuseumsIslamic Museum at Al-Aqsa MosquePortugalSee Associated MuseumsArchaeological Area and Museum of MertolaSpainSee Associated MuseumsNational Archaeological MuseumSwedenSee Associated MuseumsMuseum for Mediterranean and Near Eastern AntiquitiesSyriaSee Associated MuseumsNational Museum of DamascusTunisiaSee Associated MuseumsMuseum of Islamic Art

12

TurkeySee Associated MuseumsMuseum of Turkish and Islamic ArtsUnited KingdomSee Associated MuseumsGlasgow MuseumsNational Museums ScotlandThe British MuseumVictoria and Albert Museum

13