10654-ekonomija-karakter-javnih-prihoda-srb-18str(1)

Na osnovu lana 169

SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RADOVI

SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RADOVI IZ SVIH OBLASTI, POWERPOINT PREZENTACIJE I DRUGI EDUKATIVNI MATERIJALI.

WWW.DIPLOMSKI-RAD.COMWWW.SEMINARSKI-RAD.COMAKO VAM TREBA EDUKATIVNI MATERIJAL BILO DA JE TO SEMINARSKI, DIPLOMSKI , MATURSKI RAD, ILI POWERPOINT PREZENTACIJA NA NASIM SAJTOVIMA CE TE NACI SVE NA JEDNOM MESTU . SVI VAM PRUZAJU SAMO IME ZA SEMINARSKI, DIPLOMSKI ILI MATURSKI RAD A MI VAM DAJEMO DA POGLEDATE SVAKI RAD NJEGOV SADRAJ I PRVE TRI STRANE U PDF-U TAKO DA MOETE TACNO DA ODABERETE PRAVI RAD BEZ PROMASAJA. NASA BAZA SADRZI SVAKI GOTOV SEMINARSKI, DIPLOMSKI I MATURSKI RAD KOJI CE VAM IKADA ZATREBATI, MOETE GA SKINUTI I UZ NJEGOVU POMOC NAPRAVITI JEDINISTVEN I UNIKATAN RAD. AKO U BAZI NE NADJETE SEMINARSKI, DIPLOMSKI ILI MATRUSKI RAD KOJI VAM JE POTREBAN, U SVAKOM MOMENTU MOZETE NARUCITI DA SE IZRADI NOVI POTPUNO UNIKATAN SEMINARSKI, DIPLOMSKI ILI MATURSKI RAD NA LINKU NOVI RADOVI. SVA PITANJA I ODGOVORE MOETE DOBITI NA NAEM FORUMU KAO I BESPLATAN SEMINARSKI, PREPRICANE LEKTIRE, PUSKICE I POMOC. ZA BILO KOJI VID SARADNJE ILI REKLAMIRANJA MOZETE NAS KONTAKTIRATI NA KONTAKT FORMI.

SADRAJ1. UVOD...........................................................................................................3

2. PRIRODA I KARAKTER JAVNI PRIHODA...............................................4

2.1 Pojam javnih prihoda

3. KLASIFIKACIJA JAVNIH PRIHODA..........................................................5 3.1 Redovni i vanredni prihodi..........................................................6 3.2 Javno-pravni i privatno-pravni prihodi.......................................6 3.3 Originalni i izvedeni prihodi........................................................6 3.4 Prihodi od stanovnitva i pravnih lica.......................................7 3.5 Povratni i nepovratni prihodi......................................................7 3.6 Namenski i nenamenski prihodi.................................................7 3.7 Prihodi u novcu i prihodi u naturi...............................................8 3.8 Prihodi centralne i lokalne vlasti.................................................8 3.9 Katastarski i tarifni.......................................................................8

4. POREZI.................................................................................................9,10 4.1 Principi oporezivanja.....................................................10,11,12 4.2 Elementi oporezivanja....................................................12,13,14 4.3 Poreski sistem................................... .............................14,15,16

5. ZAKLJUAK.......................................................................................17 6. LITERATURA.......................................................................................181. UVOD

Pod javnim ili drutvenim prihodima podrazumjevamo sva ona novana sredstva koja slue drutvenoj zajednici za podmirenje (pokrie) javnih ili drutvenih rashoda. Prema tome, da bi organi drutveno-politikih zajednica mogli da funkcioniu i da obavljaju svoje funkcije,oni moraju da raspolau odreenim novanim sredstvima-prihodima. Dok su se ranije ovi prihodi javljali u naturalnom obliku dotle se oni u savremenoj privredi, gdje vladaju robno-novani odnosi, javljaju iskljuivo u novcu.

Drava, kao i ostale drutveno-politike zajednice, mogu da ostvare svoje prihode na razne naine. To zavisi u velikoj mjeri od produkcionih odnosa prema kojima se odreuje i karakter javnih prihoda. Osnovni oblici javnih prihoda u savremenoj finansijskoj teoriji su porezi, takse, carine, parafiskaliteti i dr. Javni prihodi imaju javno-pravni karakter i slue za pokrivanje javnih rashoda, odnosno finansiranje javnih potreba.Vane karakteristike javnih prihoda su njihova obaveznost utvrena na osnovu ustava i zakona, i njihov netrini karakter.2. PRIRODA I KARAKTER JAVNIH PRIHODA2.1 Pojam javnih prihodaJavni prihodi su novana dravna sredstva za finansiranje optih i zajednikih potreba.Na visinu i strukturu javnih prihoda djeluju raznovrsni politiki, socijalni, ekonomski i drugi faktori u pojedinim zemljama. Javni prihodi se preteno formiraju putem raspodjele i preraspodjele nacionalnog dohodka. Klasina teorija je poreze, takse i prihode od javne imovine posmatrala kao normalne, redovne, javne prihode, kojima treba pokrivati redovne javne rashode. Savremena finansijska teorija pored klasinih javnih prihoda i jani dug, emisiju novca i druge oblike javnih prihoda, prihvata kao normalne, redovne javne prihode.

Savremena teorija daje prednost klasinim oblicima javnih prihoda, posebno porezu kao osnovnom obliku javnih prihoda, a javni dug, emisiju novca i dr. po pravilu koristi kao dopunske javne prihode, koji slue za pokrivanje javnih rashoda i ostvarenje ciljeva fiskalne i ekonomske politike u razliitim fazama privrednih ciklusa. Javni dug postaje redovan izvor javnih prihoda modernih drava. Uvoenju ekonomske i finansijske politike, savremena drava nastoji da uskladi realan rast javnih prihoda sa rastom nacionalnog dohodka i drutvenog proizvoda. Na visinu i strukturu javnih prihoda utjeu javne funkcije, ekonomska mo drave i konkretni ekonomski odnosi.

Javni prihodi se koriste za finansiranje raznovrsnih dravnih aktivnosti. Javni prihodi se izraavaju u novcu i slue za pokrivanje trokova opteg karaktera u jednogodinjem periodu. Dravni ili javni prihodi se razlikuju od privatnih prihoda, odnosno, prihoda fizikih lica i prihoda pravnih lica. Javni prihodi su u funkciji ostvarivanja ciljeva politike dravnih i drugih upravnih organa. Oni su znaajna osnovna institucija dravnih finansija. Proirivanjem dravnih aktivnosti, poveavaju se potrebe za raznim oblicima javnih prihoda.

Dakle, sistem javnih prihoda predstavlja skup raznovrsnih instrumenata i izvora koje koristi drava za finansiranje javnih potreba. Javni prihodi se ostvaruju na osnovu oporezivanja, prihoda javnih preduzea, upotrebe dravne imovine, naknada za usluge dravnih organa, javnog duga i dr.3. KLASIFIKACIJA JAVNIH PRIHODAPodjela javnih prihoda vri se na osnovu razliitih kriterijuma. Cilj joj je podjela na osnovu izvjesnih specifinih osobina kako bi se moglo pristupiti lake prouavanju javnih prihoda. I pored znatnih razlika koje postoje u finansijskoj teoriji, pri klasifikaciji javnih prihoda veina zemalja prihvatila je sljedeu podjelu prihoda:

Redovni i vanredni javni prihodi,

Javno-pravni i privatno-pravni prihodi, Originalni i izvedeni (derivatni) prihodi, Prihodi od stanovnitva i pravnih lica, Povratni i nepovratni prihodi, Namjenski i nenamjenski prihodi, Prihodi u novcu i prihodi u naturi, Prihodi centralne i lokalne vlasti Katastarski i tarifni prihodi

Porezi

3.1 Redovni i vanredni prihodiNa osnovu kriterijuma vremena, javni prihodi se djele na redovne i vanredne.

Redovni prihodi se ubiraju kontinuirano svake godine iz ekonomskih izvora koji se redovno obnavljaju. Ovi javni prihodi slue za finansiranje redovnih javnih rashoda. Redovni javni prihodi su porezi, takse i dr. Na osnovu redovnih javnih prihoda se formiraju i rezervni fondovi za neplanirane javne potrebe.

Vanredni javni prihodi se ne pojavljuju kontinuirano u budetu, ve povremeno radi finansiranja vanrednih javnih potreba-vanredni porezi, javni zajmovi, reparacije i sl. U modernim finansijama je prisutno sve vee koritenje ovih prihoda, posebno javnog duga, kao instrumenta dravne intervencije.3.2 Javno-pravni i privatno pravni prihodi

Kriterijum za ovu podjelu javnih prihoda je imovinsko-pravna razlika izmeu njihovih izvora. Javno-pravni prihodi su javni prihodi iz dodataka i imovine fizikih i pravnih lica. Javno-pravne, odnosno fiskalne prihode, drava ubira prisilnim putem na osnovu svog fiskalnog suvereniteta. Osnovno obiljeje fiskalnih prihoda je njihov dabinski karakter, odnosno prinuda i obaveznost u uvoenju i ubiranju prihoda. Obveznik poreskih prihoda ne dobija direktnu protiv-naknadu na osnovu plaenih obaveza. Plaanje takse je povezano sa direktnom protivnaknadom upravnog organa. Privatno-pravni prihodi su oni koje drava i druga javna tjela ostvaruju iz sopstvenih privrednih preduzea ili iz svoje imovine.

3.3 Originalni i izvedeni prihodi

Kriterijum ove podjele javnih prihoda je sticanje prava na javne prihode u odnosu na obveznike i nosioce dohodka. Originalne ili izvorne prihode drava ostvaruje na osnovu prava vlasnitva i sopstvene ekonomske aktivnosti. Pozicija drave u ostvarenju originalnih prihoda je razliita od poloaja ostalih ekonomskih objekata. Izvedeni javni prihodi su oni koje drava ubira silom zakona od svojih graana, oporezivanjem dohodka fizikih i pravnih lica. 3.4 Prihodi od stanovnitva i pravnih lica

Kriterijum ove znaajne podjele su subjekti od kojih se ubira javni prihod. Prihodi od stanovnitva predstavljaju prihode koje plaaju graani iz sopstvene imovine ili dohodka za finansiranje javnih potreba. Prihodi od stanovnitva su porez iz linog dohodka od vrenja razliitih djelatnosti, porez na prihod od imovine i imovinska prava, porez na prihod od zarada, takse, doprinosi i dr.Prihodi od pravnih lica se ubiraju od privrednih preduzea, zadruga, finansijskih institucija i dr. Ovi javni prihodi za finansiranje javnih potreba se prikupljaju na osnovu zakonskih propisa i dogovornih obaveza. Obveznici prihoda od pravnih lica su preduzea i preduzetnici, koji ih plaaju iz ostvarenog dohodka ili ukupnog prihoda.

3.5 Povratni i nepovratni prihodi

Javni prihodi, po pravilu, imaju bespovratni karakter. Obveznici plaanja javnih prihoda imaju srazmjernu korist u njihovom troenju za finansiranje javnih potreba. Nepovratni javni prihodi se ne vraaju njihovim obveznicima.Povratni javni prihodi su dogovorni ili prinudni javni zajmovi. Poslje odreenog vremenskog perioda drava ima obavezu da vrati ove prihode njihovim obveznicima sa pripadajuom kamatom. U strukturi javnih prihoda savremenih drava povratni prihodi imaju znaajnu ulogu.

3.6 Namjenski i nenamjenski prihodi

Namjenski prihodi su dravni prihodi sa unaprijed utvenim namjenama. Ovi javni prihodi imaju tano utvrenu namjenu troenja sredstava. U modernim finansijama prisutna je tendencija jaanja uloge namjenskih javnih prihoda.Nenamjenski prihodi se koriste za podmirenje raznovrsnih javnih potreba bez unaprijed utvrene namjene. Javni prihodi su preteno nenamjenskog karaktera. 3.7 Prihodi u novcu i prihodi u naturi

Javni prihodi se u savremenim finansijama na osnovu poreza, doprinosa, taksa, javnog zajma i dr. ubiraju po pravilu u novcu. Javni prihodi u naturi su nasljee i pokloni od fizikih i pravnih lica i pojedine obaveze plaanja u naturi.

3.8 Prihodi centralne i lokalne vlasti

Na osnovu ove podjele razlikujemo javne prihode teritorijalnih jedinica kao to su, federacije, regioni, optine i dr. Ova podjela je jako znaajna kako zbog finansijsko-tehnikog karaktera, tako i zbog osjetljivosti i sloenosti politikih i ekonomskih odnosa izmeu teritorijalnih jedinica.

3.9 Katastarski i tarifni

Na osnovu kriterijuma tehnike prikupljanja poreza, razlikujemo katastarske i tarifne poreze. Katastarski porezi se odreuju na osnovu objektivnih podataka iz javnih katastarskih knjiga. Tarifni porezi se zasnivaju na unaprijed nepredvienim podacima o uvozu, proizvodnji i dr. Tarifni porezi se naplauju po poreskoj tarifi.

4. POREZI

Svakoj dravi za zadovoljenje zajednikih potreba bilo da su opte ili kolektivne potrebna su odgovarajua materijalna sredstva. Ova sredstva mogu se pribavljati na razliite naine i mogu se crpjeti iz razliitih izvora. Kao osnovni i najznaajniji izvor prihoda u skoro svakoj zemlji javljaju se porezi. Moderna drava je u sutini poreska drava, koja preko poreza preraspodjeljuje veliki dio nacionalnog dohodtka i na osnovu raznovrsnih efekata oporezivanja ,ostvaruje ciljeve fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike.

Kroz historiju su se mjenjali naini i oblici ispoljavanja poreza, ali se porez uvijek javljao. Porez je u antiko doba predstavljao prisilno davanje, dok se u feudalizmu porez posmatra kao poklon ili pomo. Porez je obaveza koju poreski obveznici plaaju dravi bez ikakve neposredne nadoknade. To je dio dohodka koji zajednica oduzima na osnovu svog dravnog odnosno finansijskog suvereniteta. Drava to ini u cilju prikupljanja sredstava za podmirivanje kolektivnih potreba. Poreska obaveza ne moe se izbjei, jer je plaanje poreza opta obaveza koja ne zavisi od dobre volje graana, nego se zasniva na zakonskoj snazi, jer ako poreski obveznik neplati porez izvrie se prinudna naplata.

Karakteristika poreza je u tome to plaanje poreza ne daje pravo, ni na kakvu neposrednu protivnaknadu licu koje plati porez. Istina, poreski obveznik koristi javne slube, javna dobra u optoj upotrebi i druge uslove koje mu prua zajednica, ali to koritenje ne zavisi od visine poreza, niti uopte od plaanja poreza.

Osnovne karakteristike poreza kao najvanijeg oblika janih prihoda su prinudnost davanja, davanje bez direktne protivnaknade, davanje iz dohodka, rjee iz imovine, naplata u novcu. Poreska obaveza proistie iz pripadnosti jednoj dravi, jer porez pod odreenim uslovima plaaju i strani dravljani, izuzev diplomatskih predstavnika na bazi reciprociteta.Prinudno davanje je prva karakteristika poreza jer porez uvodi drava na osnovu svog finansijskog suvereniteta. Poreski obveznici po zakonskim propisima moraju izvriti svoje obaveze u odreenom roku.

Davanje bez direktne protivnaknade je druga karakteristika poreza. Porezi predstavljaju davanje iz dohodka, a rjee iz imovine. U savremenim finansijama naplata poreza se vri u novcu, a samo izuzetno u naturi.U savremenoj dravi svi poreski prihodi slivaju se u zajedniki budet i koriste za podmirenje kolektivnih potreba. Sredstva prikupljena iz pojedinih vrsta poreza nemaju namjenski karakter, pa moderna drava nije obavezna da objanjava poreskom obvezniku u koju e svrhu da koristi porez.

U toku istorijskog razvitka drutva ciljevi oporezivanja su se menjali. U raznim drutveno-ekonomskim formacijama za objanjavanje ciljeva oporezivanja uzimali su se razni elementi i sluili su razliiti kriterijumi.

Dugo vremena se smatralo da je oporezivanje jedan od glavnih instrumenata pomou koga javna vlast obezbjeuje svoje prihode. Prema tome cilj oporezivanja bio bi obezbjeenje finansijskih sredstava dravi i drugim javnim tjelima za finansiranje njihovih funkcija.

4.1 Principi oporezivanja

Oporezivanje predstavlja oduzimanje jednog dijela dohodka od poreskih obveznika u korist drave i drugih javno-pravnih organa. To je vrlo sloen proces i to kako ekonomski i finansijski tako i socijalni. Proces oporezivanja prouzrokuje razna dejstva. Ona se javljaju ve kod prikupljanja poreza, a isto tako i prlikom troenja sredstava prikupljenih putem poreza. Kako oporezivanje znai oduzimanje dijela dohodka ono prouzrokuje izvjesne posljedice koje se reflektuju na tritu proizvoda i usluga. Ukoliko je oporezivanje dohodka vee, utoliko se vie smanjuje kupovna mo poreskih obveznika , ali ne treba shvatiti da e doi do proporcionalnog smanjenja traenja svih roba.

Dejstvo oporezivanja moe da bude i pozitivno u odnosu na poreske obveznike. Vei intezitet oporezivanja moe da utjee stimulativno na poreskog obveznika u smislu preduzimanja mjera u cilju racionalizacije rada i poveane produktivnosti. Na taj nain smanjuju se i ublauju posljedice poreskog tereta. Svaki graanin je obavezan da dravi srazmjerno svojim sposobnostima i ekonomskim mogunostima, plaa odgovarajui porez. Poreska obaveza treba da bude poznata poreskom obvezniku i regulisana zakonskim propisima. Porez treba da se naplauje u najpovoljnijem momentu za poreskog obveznika. Poreska administracija mora imati najnie trokove. Dovoljnost sredstava podrazumjeva da se preko sistema oporezivanja i ostalih izvora, obezbjede neophodna sredstva za pokrie javnih rashoda. Po ovom principu veu vanost imaju ukupni javni prihodi od odreenih vrsta prihoda.

Ekonomski principi imaju posebno mjesto u modernim funkcionalnim finansijama, jer porezi, po pravilu, ne ostvaruju neutralne efekte. Oporezivanjem se djeluje na ekonomski poloaj poreskih obveznika, odnosno, smanjenje njihove kupovne snage. Prema ekonomskim naelima, metod oporezivanja u jednoj dravi treba da bude stabilan, da se vodi rauna da on ne ugroava egzistenciju zajednice i poreskih obveznika, odnosno da ne unose poremeaj u normalne privredne procese. Ovo ujedno i znai da porez ne treba da bude visok.

Ovu grupu poreskih naela ine,princip efikasnosti, princip umjerenosti poreskog optereenja, princip izbora poreskog izvora, princip fleksibilnosti, te princip stabilnosti poreskog sistema.Uvoenje poreza navodi poreske obveznike da promjene svoje ponaanje. Poreski obveznici preduzimaju mjere da umanje svoju poresku obavezu ili da se te obaveze potpuno oslobode. Za voenje uspjene poreske politike vano je ispotovati princip umjerenosti poreza u pogledu visine optereenja koje pogaa obveznike. Ovaj princip oporezivanja nalae da porezi ne budu previsoki, jer ako obveznik smatra da nisu umjereni, to e utjecati nepovoljno na njegovu volju za rad i razvijanje djelatnosti kojom se bavi.

Danas se smatra da se ravnopravnost u oporezivanju postie primjenom neposrednih poreza i progresivnim poreskim stopama. Pri utvrivanju poreske politike vodi se rauna o tome da porezi budu pravedni. Pravednim se smatra ono oporezivanje koje je opte i ravnomjerno rasporeeno na sve poreske obveznike. Pravednost pri oporezivanju predvia da se porezi moraju plaati prema optim objektivnim pravilima koja se smatraju razumno pravednim, i smatra se da bi poreze trebalo plaati prema koristi koju obveznici imaju od poreza. Iako je ovo shvatanje oporezivanja zanimljivo, ono je u praksi vrlo teko sprovodljivo.

Mnogo je prihvatljivije drugo shvatanje prema kojem bi porez trebalo plaati u zavisnosti od mogunosti plaanja koje ima poreski obveznik. To znai da poreski obveznici sa istom platenom moi treba da plaaju isti porez, kao i da se poreski razliito tretiraju obveznici koji imaju razliitu platenu mo. Platena mo proistie iz ekonomske snage poreskih obveznika, a mjeri se dohodkom, imovinom ili potronjom. Jako bitna karakteristika oporezivanja je i ta da odredbe poreskih zakona treba da budu jasne i precizne. Zakonske formulacije treba da budu jasne u toj mjeri da ih moe razumjeti i obveznik koji nema posebno obrazovanje.

4.2 Elementi oporezivanja

S obzirom da je porez jedna veoma sloena kategorija vezana za itav niz ekonomskih, politikih, finansijskih, socijalnih, etikih i drugih momenata, javlja se potreba za njegovo ralanjavanje na odreene elemente. Na taj nain lake je sagledati sloenu poresku problematiku. U tom cilju postoje odreeni elementi oporezivanja,kao to slijedi: -Predmet na koji se porez plaa -Lice koje plaa porez-poreski obveznik -Osnovica za obraunavanje poreza i -Poreska stopa

Predmet oporezivanja- je ekonomsko faktino stanje koje slui kao povod zakonodavcu za razrezivanje nekog konkretnog poreskog oblika. Kao predmet oporezivanja slue najee imovina, dohodak i promet. Imovina predstavlja izvjesnu svojinu na stvarima ili pravima. Dohodak se ostvaruje zajednikim i linim radom, vrenjem i obavljanjem prometa. Predmet oporezivanja mogu da budu i razne poslovne transakcije-berzanski poslovi, nasljea, i dr. Poreski obveznik- je fiziko ili pravno lice koje posjeduje imovinu, ostvaruje dohodak i obavlja promet, a koji je zakonom odreen kao poreski obveznik. Kao poreski obveznici javljaju se graani, radne organizacije, pa i odreene ustanove. Poreski obveznik ne mora uvijek da vri sam uplatu poreza. esto poreski propisi predviaju da umjesto poreskog obveznika porez uplati neko drugo lice. Tako, na primjer, kad privatne zanatlije obavljaju usluge na koje se plaa porez na promet, duno je lice kome je izvrena usluga da prilikom isplate rauna obustavi odgovarajui porez na promet i da ga uplati preko banke u korist dravne kase. Tako se pored poreskog obveznika javlja i poreski platilac. Poreski platilac je lice koje stvarno plaa porez bez obzira da li je poreski obveznik ili ne.Poreski destinator, je ono lice fiziko ili pravno koje zaista plaa porez i snosi poreski teret. Poreski destinator se javlja u sluajevima prevaljivanja poreza od strane poreskih platilaca na druga lica. Tako, na primjer, kad proizvoai ukalkuliu porez u prodajnu cjenu proizvoda ili cjenu usluga, poreski obveznik prevaljuje porez na kupca proizvoda ili korisnika usluga. Kupac robe ili korisnik usluge je u tom sluaju poreski destinator.

Poreska osnovica je baza na koju se primjenjuje odreena poreska stopa u cilju obraunavanja poreza. Kao poreska osnovica mogu da slue imovina,dohodak, prinos itd. Poreski obveznici mogu da budu pojedinci ili domainstva. Poreska osnovica zavisi od poreskog sistema koji je usvojen u odreenoj drutvenoj zajednici. Regulisana je propisima kojima se uvode odreene vrste poreza. Kao osnovica doprinosa na dohodak iz poljoprivrede slui katastarski prihod u jednoj godini ili kod samostalnih zanimanja prihod ostvaren za godinu dana. Poresku osnovicu duan je da utvrdi u svakom pojedinom sluaju poreski organ. On to vri na osnovu prijave poreskog obveznika i drugih elemenata. Poreska osnovica je esto istovjetna sa predmetom oporezivanja kod neposrednih poreza.

Poreska stopa. Pored poreskog obveznika i poreske osnovice, poreska stopa predstavlja jedan od bitnih elemenata pri razrezivanju poreza. Ona predstavlja veliinu poreskog tereta izraenog, po pravilu u procentu od poreske osnovice. Poreska stopa moe da bude proporcionalna i progresivna.

Proporcionalna stopa nije u zavisnosti od veliine dohodka ili imovine koji se oporezuju, ona je opta i uvijek ista. Progresivna stopa raste sa poveanjem poreske osnovice, ona moe da raste blae ili otrije sa porastom osnovice. Znai, da je promjenljiva. Uporedo sa poveanjem obima dohodka ili imovine kao poreske osnovice raste i poreska stopa. Na odreenom nivou veliine dohodka ili imovine prestaje porast progresivne stope. Apsolutna progresivnost bila bi neophodna, nerealna pa ak i apsurdna jer bi suvie visoka poreska stopa paralisala zainteresovanost poreskog obveznika i utjecala bi destimulativno na njegovu djelatnost.

4.3 Poreski sistem

Poreski sistem je skup zakonskih propisa, normi i poreskih oblika jedne zemlje u odreenom vremenskom periodu. Poreski sistem predstavlja dio ekonomskog sistema preko koga drava ostvaruje fiskalne, socijalne , ekonomske i razvojne ciljeve. Politika koritenja poreskih instrumenata radi realizacije javnih ciljeva predstavlja poresku politiku jedne zemlje. Poreski sistem je institucionalna osnova i instrument poreske politike preko koje se djeluje na preraspodjelu dohodka, privrednu stabilnost i razvoj. Poreski sistem je rezultat historijskog i drutveno-ekonomskog razvoja. Kroz poreski sistem kao dio fiskalnog sistema odrava se politiko i drutveno-ekonomsko ureenje.

Poreski sistem moe da se sastoji iz jednog poreskog oblika poreski monizam ili vie poreskih oblika-poreski pluralizam.

Poreski monizam- sistem koji predvia samo jedan,jedinstven porez. Poreski monizam u praksi nije mogue ostvariti, pa se u savremenim poreskim sistemima primjenjuje poreski pluralizam. Ovaj sistem sadri vie instrumenata i poreskih oblika. U sistemu pluralizma i vie poreskih oblika lako je sprovoditi elastiniju politiku stimulacije odreene grane, oblasti, djelatnosti, ve prema potrebama drutveno-ekonomskog razvoja. Ovu grupu poreza ine dve velike skupine direktnih (porez na imovinu, porez na dohodke, porez na prinos na kapital) i indirektnih poreza (porez na promet,carine, troarine, monopolski porezi ).Sistem oporezivanja se razlikuje od jedne do druge drave zbog primjene razliitih poreskih instrumenata. Poreski propisi se razlikuju kako u pogledu ciljeva, tako i u nainu zahvatanja ekonomske snage obveznika. Najvanije ekonomsko pitanje u jednom privrednom sistemu je u sutini, kako utvrditi ekonomsku snagu obveznika. Poreski sistemi savremenih drava meusobno se razlikuju ne samo u odnosu na sastavne elemente, nego i u pogledu uea pojedinih poreskih oblika u strukturi javnih prihoda fiskalnog karaktera. Navedene razlike nastaju zbog razliitih faktora, od kojih su najvaniji sljedei : Razvijenost privrede- u razvijeni zemljama vee uee u strukturi javnih prihoda imaju porez na dohodak i porez na imovinu, s obzirom na visok dohodak po glavi stanovnika. Uee ovih poreskih oblika u manje razvijenim zemljama je znatno nie. U ovim zemljama vee uee imaju porezi koji pogaaju potronju, odnosno porez na promet i akcize. Drutveno-ekonomsko ureenje-u zemljama sa razvijenim trinim privredama poreska politika se vodi na nain da se obezbjedi optimalnost u ostvarivanju alokativnih ciljeva.U nerazvijenim trinim privredama kod oporezivanja prometa propisan je veliki broj razliitih poreskih stopa, kao i brojna poreska osloboenja. Udio poreza koji se prikupi od stanovnitva uglavnom je beznaajan. Fleksibilnost pojedinih poreza-uz predpostavku da se poreske stope i poreske olakice ne mjenjaju, na promjene u strukturi poreskog sistema utjeu promjene u privrednim kretanjima, u uslovima inflacije koja se u veoj ili manjoj mjeri javlja u veini zemalja. Struktura radne snage- najefikasniji mehanizam za naplatu poreza na dohodak fizikih lica je naplata ovog poreza u momentu isplate, odnosno po odbitku. Meutim ,to nije mogue kad veliki broj lica obavlja samostalno svoju djelatnost, i u tom sluaju porez plaa na osnovu rjeenja nadlenog poreskog organa. U zemljama gdje je vei udio lica koja samostalno obavljaju djelatnost, udio poreza na dohodak fizikih lica je relativno manji. Stepen otvorenosti ekonomije- u zemljama koje nastoje da ostvare to vee uee spoljnotrgovinskog sektora u drutvenom proizvodu vodi se rauna o poreskom sistemu, i to u smislu uvoenja poreskih oblika koji e pospjeivati izvoz.U finansijskoj teoriji postoji dilema kod oporezivanja dohodka fizikih lica po pitanju odreivanja poreskog obveznika. Nime, postavlja se pitanje da li je to pojedinac, ili zajednica kojoj pripada, porodica, brak ili domainstvo. Razliiti su odgovori na ovo pitanje. Poreskim propisima nae zemlje kao poreski obveznik odreen je pojedinac, odnosno, primenjuje se individualno oporezivanje. U ovom sluaju pruaju se poreske olakice za branog druga i izdravane lanove porodice. Sistem ovakvog naina oporezivanja je administrativno jednostavniji od zajednikog oporezivanja, pa se moe primjetiti tendencija irenja njegove primjene.Sistem zajednikog oporezivanja podrazumjeva oporezivanje zajednikog dohodka svih lanova unutar porodice, suprunika ili lanova domainstva, u zavisnosti od toga o kakvoj je zajednici rije. U zemljama u kojima se primjenjuje zajedniko oporezivanje, takoe se pruaju odreene olakice kojima se nastoji da se ublai dejstvo poreske progresije na zajedniki dohodak. Olakice se pruaju u vidu odbitka od dohodka ili poreskog kredita.

U savremenim fiskalnim sistemima nema dileme da dobit pravnih lica treba oporezivati zasebnim porezom. Ovo iz razloga to je u drutvima kapitala koncentrisana velika ekonomska snaga koja je nezavisna od ekonomske snage akcionara. Ako su akcionari fizika lica, dohodak koji je propisan njima oporezuje se porezom na dohodak, dok se dobit akcionara-pravnih lica oporezuje porezom na dobit. Ovim nainom oporezivanja, dividende, odnosno udjeli, dvostruko su oporezovani, prvi put na nivou drutva porezom na dobit, i drugi put na nivou akcionara-porezom na dohodak fizikih lica kao prihod od kapitala.

5. ZAKLJUAK

U pojedinim finansijama porezi su glavni izvor javnih prihoda i najznaajniji instrument fiskalne, socijalne, ekonomske i razvojne politike. U funkcionisanju finansijskog i privrednog sistema, prisutna su raznovrsna i sloena dejstva oporezivanja. Porezi postaju snaan instrument preraspodjele nacionalnog dohodka. Fiskalna presija utjee na otklanjanje socijalno-ekonomskih razlika. Porezima se djeluje na izmjenu privredne strukture, odnosno, na razvoj odreenih grana i grupacija, razmjetaj privrednih kapaciteta, zaposlenosti, cjene i dr. Savremena drava porezima utjee na potronju, tednju, investiciije, uravnoteenje trgovinskog i platnog bilansa. Mjere poreske politike utjeu na integraciju preduzea, tehniko tehnoloki progres, obezbjeenje sredstava za potrebe razvoja i dr. Savremene teorije odbacuju tezu liberalizma o neprihvatljivosti mjeanja drave u regulisanje privrednih tokova. Dravna intervencija je neophodna u ekonomskim odnosima izmeu privrednih subjekata, radi korekture u sticanju dohotka i posticaja za privredni razvoj zemlje. Oporezivanjem se zahvata ekstradobit, odnosno razliiti rentni oblici koji su rezultat eksternih faktora. Mjere poreske politike se usmjeravaju ka efikasnijem ostvarivanju programa razvoja.

Ekonomska stabilnost se obezbeuje preko instrumenata ugraenih, automatskih stabilizatora. Ovi instrumenti automatski reaguju na poremeanje ekonomske ravnotee i promjene bruto proizvoda, i doprinose stabilizaciji. Promjene poreskih stopa i poreske olakice postaju instrument diskrecione poreske i budetske politike. Poreska politika je dio ekonomske i socijalne politike. Ona obuhvata usklaeno djelovanje dravnih institucija kroz ubiranje javnih prihoda na raspodjelu, razmjenu, potronju i proizvodnju u odreenom nacionalnom prostoru i vremenu u skladu sa drutveno prihvatljivim ciljevima i zadacima. U naoj zemlji, subjekti poreske politike se javljaju od nivoa federacije do nivoa optina. Mjere poreske politike oslanjaju se na poreski sistem pod kojim se podrazumjevaju sve vrste poreza, doprinosa i drugih davanja koja ine javne prihode sa jedne i sve oblike javnih rashoda i propise koji ih ureuju sa druge strane.

6. LITERATURA Jeli, B. (1997) , Javne finansije, Informator, Zagreb

Prof.dr. Zijad Njuhovi, ain mr eljko,(2003), Poslovne finansije-teorija i praktina primjena, Sarajevo Rosen,S.H. (1999), Javne finansije, Institut za javne finansije, Zagreb

Uvod u javne finansije, 2008, Preuzeto s interneta Van Horne, J.C. (1993),Financijsko upravljanje i politika, MATE, Zagreb Veselica,V.(1995).,Financijski sustav u ekonomiji, Ininjerski biro dal., Zagreb

Jeli, B. (1997), Javne finansije, Informator, Zagreb

Veselica,V.(1995).,Financijski sustav u ekonomiji, Ininjerski biro dal., Zagreb

Rosen,S.H. (1999), Javne finansije, Institut za javne finansije, Zagreb


Jeli, B. (1997) , Javne finansije, Informator, Zagreb

Uvod u javne finansije, 2008, Preuzeto s interneta

Van Horne, J.C. (1993),Financijsko upravljanje i politika, MATE, Zagreb



Rosen S.H. (1999), Javne finansije, Institut za javne finansije, Zagreb





Prof.dr. Zijad Njuhovi, ain mr eljko,(2003), Poslovne finansije-teorija i praktina primjena, Sarajevo

Prof.dr. Zijad Njuhovi, ain mr eljko,(2003), Poslovne finansije-teorija i praktina primjena, Sarajevo






Rosen,S.H. (1999), Javne finansije,Institut za javne finansije, Zagreb






Page | 18

10654-ekonomija-karakter-javnih-prihoda-srb-18str(1)

Documents