10.bÖlÜm kulanilabİlİrlİk

8/9/2019 10.BLM KULANILABLRLK

1/17

BLM 10

BETONARMEDE KULLANILABLRLKSEHMLERN ve ATLAKLARIN DENETLENMES

Betonarme yaplarda ve yap elemanlarnda, yklmaya kargvenliin salanmasnn yansra, ngrlen iletme (kullanm)ykleri altnda elemanlarn ve yapnn tmnn ar atlama,

ar ekil ve yer deitirme ( sehim ) ve ar titreime nedenolmayacak biimde boyutlandrlp donatlmas gerekir.

letme ykleri etkisinde kalan yaplarda mukavemet ynndensakncal olmayan, ama yapnn iletme aksakl gstermesine,giderek iletme d kalmasna neden olabilecek deformasyonlarn veatlaklarn olumamas istenir.

letilebilme ynnden gvenlik, iletme ykleri altnda oluabileceksehimlerin ve atlaklarn izin verilebilen maksimum deerden kkolduu gsterilerek salanabilir. Buna gre kesitlerin boyut ve

donatsnn kontrolne gerek vardr.


2/17

Eilme Elemanlarnda Oluan Sehimlerin veEilme Elemanlarnda Oluan Sehimlerin veatlaklarn Denetlenmesiatlaklarn Denetlenmesi

YksekYksek mukavemetlimukavemetli betonbeton veve elikelik retilmesiretilmesi veve kesitkesithesaplarnnhesaplarnn tamatama gcgc ilkesiyleilkesiyle yaplmas,yaplmas,gnmzdegnmzde narinnarin yapyap elemanlarnnelemanlarnngerekleebilmesinigerekleebilmesini salamtrsalamtr.. DeformasyonDeformasyon veveatlamannatlamann gemiegemie oranlaoranla zmzm dahadaha nemlinemli birbirsorunsorun olmasnnolmasnn temeltemel nedeni,nedeni, szsz konusukonusu narinliktirnarinliktir..letmeletme ykleriykleri etkisindeetkisinde kalankalan yaplardakiyaplardaki sehimler,sehimler,elemanlarnelemanlarn belirlibelirli birbir rijitlikterijitlikte olmasolmas salanaraksalanarakdenetlenebilirdenetlenebilir..SehimlerinSehimlerin denetlenmesinde,denetlenmesinde, ikiiki yolyol izlenebilirizlenebilir;;a)a) Boyutlandrma,Boyutlandrma, ynetmeliklerdeynetmeliklerde verilenverilen veve sehimsehim

hesabhesab yaplmasnyaplmasn gerektirmeyengerektirmeyen minimumminimum boyutlarboyutlartemeltemel alnarakalnarak yaplabiliryaplabilir.. BuBu minimumminimum boyutlarnboyutlarnaltnaaltna inilmesiinilmesi durumundadurumunda ise,ise, sehimsehim hesabhesab yaplryaplr vevebelirlenenbelirlenen sehiminsehimin ynetmeliklerdeynetmeliklerde verilenverilen maksimummaksimumkriterlerlekriterlerle karlatrlmaskarlatrlmas yaplryaplr..


3/17

b)b) atlakatlak geniliklerigenilikleri dede hesaplanarakhesaplanarak ngrlenngrlen snrlarnsnrlarn alpalpalmadalmad denetlenirdenetlenir..

zetlezetle boyutlandrma,boyutlandrma, hemhem mukavemetmukavemet hemhem dede deformasyondeformasyonynndenynnden yaplmal,yaplmal, kimikimi zamanzaman deformasyonundeformasyonun boyutlarboyutlarbelirleyebileceibelirleyebilecei unutulmamaldrunutulmamaldr.. EnEn elverilielverili zmzm verenveren vevehesaplardakihesaplardaki yinelemeyiyinelemeyi minimumaminimuma indirenindiren boyutlarnboyutlarnkestirilmesikestirilmesi (tahmin)(tahmin) ise,ise, projeyiprojeyi yapanyapan mhendisinmhendisin

deneyiminedeneyimine veve deerlendirmedeerlendirme yeteneineyeteneine baldrbaldr..SehimlerinSehimlerin DenetlenmesiDenetlenmesi

SehimlerinSehimlerin denetlenmesi,denetlenmesi, iletmeiletme ykleriykleri etkisindeetkisinde kalankalanelemanlardakielemanlardaki sehimlerinsehimlerin hesaplanmashesaplanmas veve bulunanbulunan deerlerin,deerlerin,

izinizin verilenverilen snrsnr deerlerdendeerlerden kkkk olduununolduunun gsterilmesiylegsterilmesiyleyaplryaplr.. SehimSehim hesabndahesabnda kullanlankullanlan yntemle,yntemle, eilmeeilmemomentininmomentinin elemaneleman boyuncaboyunca deikendeiken olmasolmas nedeniylenedeniyle oluanoluanatlamaatlama ileile snmesnme veve rtrertre etkilerininetkilerinin gzgz nnenne alnmalnmolmasolmas gerekirgerekir..


4/17

Eilme Elemanlarnda Sehim Hesab Gerektirmeyen ( Ykseklik / Aklk )Oranlar ( TS 500-2000 iz.13.1 )

Kiri ve zellikle demeler, sehime duyarl yap elemantamyorsa ve bunlarla ilikili deilse, elemanyksekliinin akla oran, aadaki izelgede verilensnrlarn zerinde kalmak koulu ile sehim hesabyaplmayabilir.BuBu minimumminimum deerlerindeerlerin altnaaltna inildiiinildii zaman,zaman, sehimsehim hesabhesabyaplmalyaplmal veve belirlenenbelirlenen sehiminsehimin TSTS 500500 dede verilenverilen maksimummaksimumdeerideeri apap amadamad aratrlmaldraratrlmaldr..

VerilenVerilen snrsnr alyorsa,alyorsa, elemaneleman boyutlarboyutlar bytlmelidirbytlmelidir..


5/17

SehimSehim hesaplarnnhesaplarnn yaplmasndayaplmasnda ykyk veve malzememalzemekatsaylarkatsaylar 11..00 alnralnr.. AniAni sehimsehim hesabnn,hesabnn, yalnzcayalnzcahareketsizhareketsiz veve hareketlihareketli yklerykler toplamnatoplamna gregre

yaplmasyaplmas yeterlidiryeterlidir.. ZamanaZamana balbal sehimsehimhesaplanmadysa,hesaplanmadysa, rtrertre veve snmesnme etkisietkisi hesabahesabakatlmaldrkatlmaldr.. PlaklarnPlaklarn sehimsehim hesabndahesabnda ise,ise, plakplakboyutlarboyutlar veve geometrisi,geometrisi, mesnetmesnet koularkoular veve plakplaksnrlarndakisnrlarndaki evreevre elemanlarnelemanlarn rijitlikleririjitlikleri gzgznndennde bulundurulmaldrbulundurulmaldr.. BeinciBeinci blmdeblmde

aklandakland gibi,gibi, kirikiri kesitleri,kesitleri, donatdonat yzdesiyzdesi belirlibelirlibirbir snrsnr deerideeri amayacakamayacak biimdebiimde hesaplanmsa,hesaplanmsa,sehimsehim hesabhesab yaplmasnayaplmasna gerekgerek kalmazkalmaz..

Ani SehimAni Sehim

KirilerdekiKirilerdeki maksimummaksimum sehim,sehim, kiriinkiriin dorusaldorusalelastikelastik davranddavrand varsaylarak,varsaylarak, ((maxmax=kL=kL22(M/EI)(M/EI)genelgenel bantsndabantsnda;; MM eilmeeilme momenti,momenti,LL kirikiri akl,akl, EE malzemeninmalzemenin elastisiteelastisite modl,modl,II kesitinkesitin ataletatalet momentimomenti veve kk snrsnr koullarnakoullarna veveyknykn aklkaklk boyuncaboyunca dalmnadalmna balbal birbir katsayykatsayy

gsterirgsterir..


6/17

BuBu bant,bant, betonarmebetonarme kirilerdekikirilerdeki sehimlerinsehimlerinhesaplanmasndahesaplanmasnda dada kullanlabilirkullanlabilir..

KalcKalc veve hareketlihareketli yklerykler altnda,altnda, aklakl boyuncaboyunca hibirhibirkesitindekesitinde atlamaatlama olmayanolmayan betonarmebetonarme eilmeeilmeelemanlarndaelemanlarnda;; yani,yani, elemanaelemana etkiyenetkiyen maksimummaksimum momentmoment(( MMmaxmax ),), elemannelemann atlamaatlama momentindenmomentinden (( MMcrcr )) kkse,kkse,sehimsehim atlamamatlamam betonbeton kesitkesit (( brtbrt betonbeton kesitkesit )) ataletataletmomentimomenti IIcc ,, temeltemel alnarakalnarak hesaplanrhesaplanr..

IIcc ninnin hesaplanmasndahesaplanmasnda donatdonat hesabahesaba katlmazkatlmaz..

BetonBeton elastisiteelastisite modlmodl TSTS 500500--20002000 denden alnabileceialnabilecei gibigibi11.. BlmdeBlmde verilmiverilmi formlforml ileile dede bulunabilirbulunabilir..

atlamaatlama momentimomenti::

MMcrcr=2.5 f=2.5 fctdctd IIcc/y/y

yy :: tarafsztarafsz eksenineksenin ekmeyeekmeye alanalan betonbeton yzneyzne

uzakluzakl


7/17

atlayanatlayan elemanlardaelemanlarda ise,ise, yaniyani maksimummaksimum momentmoment atlamaatlamamomentindenmomentinden byksebykse (( MMmaxmax >> MMcrcr ),), sehimsehim hesabhesab kesitinkesitin

etkilietkili ataletatalet momentimomenti IIefef ,, temeltemel alnarakalnarak yaplryaplr..

IIefef=(M=(Mcrcr/M/Mmaxmax))33 IIcc ++ [[11--(M(Mcrcr/M/Mmaxmax))33]] IIcrcr

IIcrcr ,, atlamatlam kesitinkesitin ataletatalet momentidirmomentidir.. IIcrcr ,, betonarmebetonarme

kesit,kesit, edeeredeer betonbeton kesitekesite dntrlerekdntrlerek belirlenir,belirlenir,EtkiliEtkili ataletatalet momenti,momenti, atlamamatlamam betonbeton kesitkesit ataletataletmomentindenmomentinden bykbyk alnmamaldralnmamaldr..

SrekliSrekli kirikiri veve demelerde,demelerde, aklkaklk veve mesnetmesnet kesitlerikesitleri(( ikiiki mesnetinmesnetin ortalamasortalamas )) iiniin ikiiki ayrayr ataletatalet momentimomenti

hesaplanmalhesaplanmal veve ikiiki deerindeerin ortalamasortalamas etkilietkili ataletatalet momentimomentiolarakolarak kullanlmaldrkullanlmaldr.. KonsollardaKonsollarda ise,ise, mesnetmesnet kesitikesiti ataletataletmomentimomenti kullanlmaldrkullanlmaldr..


8/17

Zamana Bal SehimZamana Bal Sehim

BetonarmeBetonarme kirilerdekirilerde zamanazamana balbal deformasyondeformasyon genelliklegenellikle aniani

deformasyondandeformasyondan bykbyk olurolur.. BazBaz durumlardadurumlarda zamanazamana balbaldeformasyonun,deformasyonun, aniani deformasyonundeformasyonun katnakatna ktkt deneylerdedeneylerdegzlenmitirgzlenmitir.. ZamanaZamana balbal deformasyonudeformasyonu etkileyeetkileye enen nemlinemli etkenleretkenlerrtrertre veve snmedirsnmedir.. BuBu nedenle,nedenle, rtrertre veve snmeyisnmeyi etkileyenetkileyendeikenler,deikenler, zamanazamana balbal deformasyonudeformasyonu dada etkileretkiler.. BasnBasn donatsdonatskullanlmasylakullanlmasyla zamanazamana balbal sehimlersehimler azaltlabilirazaltlabilir..ProjeProje hesaplarnda,hesaplarnda, zamanlazamanla oluanoluan sehimsehim (( HHtt ),), kalckalc yklerdenyklerden

oluanoluan aniani sehiminsehimin (( HHigig )) ,, bir bir denden bykbyk birbir PP katsaysylakatsaysylaarplmasarplmas veve toplamtoplam yklerdenyklerden oluanoluan aniani sehimesehime (( HHii )) eklenmesiyleeklenmesiylebelirlenebilirbelirlenebilir..

HHtt==HHii++HHigig

==tt/(1+50/(1+50))

DenklemdekiDenklemdeki KKtt katsays, kalc yklerin etkime sresinekatsays, kalc yklerin etkime sresinegre aadaki izelgeden alnmaldr.gre aadaki izelgeden alnmaldr.VV , , kesitte bulunan basn donats orandr.kesitte bulunan basn donats orandr.

KKalcalc ykyk;; enen azaz 66 ayay sreylesreyle deimedendeimeden kalmaskalmas beklenenbeklenenhareketlihareketli yklerin,yklerin, hareketsizhareketsiz yklereyklere eklenmesiyleeklenmesiyle eldeelde edilenedilen ykyk,,kalckalc ykyk olarakolarak tanmlanrtanmlanr..


9/17

Kalc Yk Sre Katsays ( TS 500-2000 iz.13.2 )


10/17

Sehim snrlarSehim snrlarEilme elemanlarnda izin verilebilecek sehim snrlar,Eilme elemanlarnda izin verilebilecek sehim snrlar,

serbest akla bal olarak aada izelgede verilmitir.serbest akla bal olarak aada izelgede verilmitir.

Sehim Snrlar ( TS 500-2000 iz.13.3 )

* Blme duvar bulunan ve byk sehimden etkilenebilecek elemanlar tayan


11/17

atlaklarnatlaklarn DenetlenmesiDenetlenmesi

BilindiiBilindii gibigibi betonarmebetonarme elemanlardaelemanlarda atlama,atlama, genelgenel olarakolarakkanlmaskanlmas gerekengereken birbir olayolay deildirdeildir.. NeNe varvar kiki yapda,yapda, mukavemetmukavemetbakmndanbakmndan sakncalsakncal olmasaolmasa bile,bile, yapnnyapnn grnmngrnmn bozacakbozacak(estetik),(estetik), konuyakonuya yabancyabanc kiilerdekiilerde kukukuku yaratacakyaratacak (psikolojik(psikolojik etki)etki)veve donatnndonatnn korozyonunakorozyonuna yolyol aabilecekaabilecek ldelde atlaklaratlaklarolumamaldrolumamaldr..

BuBu konudakonuda kukuyakukuya dlddld zaman,zaman, atlakatlak geniliklerigeniliklerihesaplanmalhesaplanmal veve izinizin verilenverilen karakteristikkarakteristik deerlerindeerlerin altndaaltnda kalndkalndgsterilmelidirgsterilmelidir..

atlakatlak hesaplarndahesaplarnda ykyk veve malzememalzeme katsaylarkatsaylar 11..00 alnmaldralnmaldr..

zinzin verilenverilen atlakatlak genilikleri,genilikleri, elemannelemann bulunduubulunduu ortamaortama balbalolarakolarak aadaaada verilmitirverilmitir.. (T(T..GG....AA iziz::77..33,, TSTS 500500 iziz.. 1313..44))


12/17

OrtamOrtam maxmax

Yap ii normal evreYap ii normal evrekoullarkoullar

0,4 mm0,4 mm

Yap ii nemli ve yap dYap ii nemli ve yap dnormal evre koullarnormal evre koullar

0,3 mm0,3 mm

Yap d nemli evreYap d nemli evrekoullarkoullar

0,2 mm0,2 mm

Yap ii ve d agresifYap ii ve d agresifevre koullarevre koullar

0,1 mm0,1 mm

zin verilen atlak genilikleri

( TS 500-2000 iz.13.4 )


13/17

Aada belirtilen koullarn tmnnAada belirtilen koullarn tmnn

saland durumlarda, atlak kontrolsaland durumlarda, atlak kontrolyaplmayabilir;yaplmayabilir;

a)a) Nervrl donat kullanlm olmaldr.Nervrl donat kullanlm olmaldr.

b)b) Betonarme elemanlarn ekme blgelerinde,Betonarme elemanlarn ekme blgelerinde,

TS 500TS 500--2000 de yer alan minimum koullar2000 de yer alan minimum koullar

salanm olmaldr.salanm olmaldr.

c)c) Zararl etkili evre koullar bulunmamaldr.Zararl etkili evre koullar bulunmamaldr.

d)d) Donat aralklar, 200 mm yi amamaldr.Donat aralklar, 200 mm yi amamaldr.


14/17

atlak Geniliklerinin Hesaplanmasatlak Geniliklerinin Hesaplanmas

YkYk veve malzememalzeme katsaylarkatsaylar 11..00 alnmaldralnmaldr.. DeneyselDeneysel aratrmalararatrmalar

eilmeyeeilmeye alanalan elemanlardaelemanlarda atlakatlak geniliklerinigeniliklerini etkileyenetkileyen deikenlerindeikenlerinokok fazlafazla olduunuolduunu gstermitirgstermitir.. DonatnnDonatnn tr,tr, donatdakidonatdaki gerilme,gerilme,donatdonat yzdesi,yzdesi, ubukubuk ap,ap, donatnndonatnn kesitkesit iindekiiindeki dalm,dalm, elemannelemannenkesitenkesit boyutlar,boyutlar, ekmeekme etkisindeetkisinde kalankalan betonbeton kesitkesit alan,alan, betonunbetonunaderansaderans veve ekmeekme mukavemetleri,mukavemetleri, rtrt betonbeton kalnlkalnl vbvb..

AratrmaAratrma sonularsonular dada yleyle zetlenebilirzetlenebilir;;

NervrlNervrl eliklerineliklerin kullanlmaskullanlmas durumunda,durumunda, atlakatlak geniliklerigenilikleri vevearalklar,aralklar, dzdz yzeyliyzeyli eliklereeliklere oranlaoranla kkkk olmaktadrolmaktadr..BelirliBelirli birbir snrsnr deeredeere kadarkadar atlakatlak genilikleri,genilikleri, atlakatlak aralklarnnaralklarnnfonksiyonudurfonksiyonudur..atlakatlak genilii,genilii, donatdakidonatdaki uzamann,uzamann, dolaysyladolaysyla gerilmeningerilmeninfonksiyonudurfonksiyonudur.. DonatDonat alanalan (yada(yada yzdesi)yzdesi) sabitsabit olmakolmak zerezere azaz saydasaydabykbyk aplapl ubukubuk yerineyerine okok saydasayda kkkk aplapl aplapl ubukubuk kullanlmaskullanlmasveve bubu ubuklarnubuklarn kiriinkiriin ekmeekme blgesindekiblgesindeki dd yzleryzler boyuncaboyunca skskaralklarlaaralklarla yerletirilmesi,yerletirilmesi, atlakatlak geniliklerinigeniliklerini kltmektedirkltmektedir..BuBu durumdadurumda atlakatlak geniliklerinin,geniliklerinin, atlaklaraatlaklara yolyol aanaan donatdonatgerilmeleriylegerilmeleriyle yaklakyaklak olarakolarak dorudoru orantlorantl deitiideitii gzlenmitirgzlenmitir..


15/17

atlama Blgesinde Donat evresi


16/17

rtbetonrtbeton kalnlkalnl veve betonunbetonun yzneyzne enen yaknyakn olanolan ubuunubuun arlkarlkmerkeziylemerkeziyle bubu yzyz arasndakiarasndaki uzaklk,uzaklk, atlakatlak geniliinigeniliini nemlinemli ldeldeetkilemektediretkilemektedir..

atlaklarlaatlaklarla ilgiliilgili bubu bulgularbulgular gzgz nndennde bulundurularak,bulundurularak,yukardakiyukardaki izelgedeizelgede verilenverilen tasarmtasarm atlakatlak geniliigenilii ,,nervrlnervrl donatdonat iiniin aadaaada verilenverilen denklemledenklemle hesaplanrhesaplanr..DzDz donatdonat iiniin bubu deerdeer 11..77 ileile arplarakarplarak artrlrartrlr.. DonatDonatgerilmesigerilmesi WW

ss,, ykyk katsaysylakatsaysyla arplmamarplmam ykleykle

hesaplanmaldrhesaplanmaldr.. Ancak,Ancak, bubu deerdeer yaklakyaklak olarakolarak 00..77 ffydydolarakolarak dada kullanlabilirkullanlabilir..

= 1.3 ( A= 1.3 ( Att.c ).c )1/31/3(( WWss. 10. 10 55 ))

nceki verilen ekilde tanmlanm olannceki verilen ekilde tanmlanm olan AAtt,, elemanlarda her bir ekmeelemanlarda her bir ekme

ubuuna den etkili beton alandr. Donat aplar farkl olduunda,ubuuna den etkili beton alandr. Donat aplar farkl olduunda,toplam donat alan , oradaki en byk apl ubuk alanna blnerektoplam donat alan , oradaki en byk apl ubuk alanna blnerekbulunan edeerbulunan edeer nn ( ubuk says ) deeri kullanlmaldr.( ubuk says ) deeri kullanlmaldr.cc , d yzeye en yakn ekme ubuu iin rtbeton kalnl (mm);, d yzeye en yakn ekme ubuu iin rtbeton kalnl (mm);JJ , donat ap (mm);, donat ap (mm);


17/17

ByleceBylece belirlenenbelirlenen geniliinin,geniliinin, izinizin verilenverilen atlakatlak

geniliindengeniliinden bykbyk olmamasolmamas gerekirgerekir..atlakatlak genilikleriningeniliklerinin 00..11 mmmm ileile snrlandsnrlandyaplardayaplarda dzdz yzeyliyzeyli donatdonat kullanlmamaldrkullanlmamaldr.. ElemanElemaneksenineeksenine paralelparalel donatdonat ubuklarubuklar boyuncaboyunca oluanoluanatlaklaratlaklar korozyonkorozyon ynndenynnden dahadaha sakncalsakncal olurolur.. BuBu

trtr atlaklarnatlaklarn olumamasolumamas iin,iin, kenetlenmekenetlenme boylarboylar vevedonatdonat ekleriyleekleriyle ilgiliilgili kurallarakurallara uyulmasnauyulmasna bykbyk zenzengsterilmelidirgsterilmelidir..

BurulmaBurulma deformasyonudeformasyonu veve burulmaburulma atlaklarylaatlaklaryla ilgiliilgilisnrlandrmalarsnrlandrmalar burulmaburulma blmndeblmnde aklanmtraklanmtr..

10.bÖlÜm kulanilabİlİrlİk

Documents