บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาเอกสาร ทฤษฎ แนวคดของนกการศกษาและงานวจยตาง ๆ ทเกยวของกบภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา ตามทศนะของครสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษานราธวาส เขต 2 ประกอบดวย 1) ความหมายของภาวะผน า 2) บทบาทของผบรหารสถานศกษา 3) คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา 4) หลกการและแนวคดเกยวกบผน าทางวชาการ 5) ภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา และ 6) งานวจยทเกยวของ 1. ความหมายของภาวะผน า

ความหมายของภาวะผน า มนกวชาการและนกการศกษาใหความหมายไวอยางหลากหลายดงเชน

รงสรรค ประเสรฐศร (2544: 31) เสนอวา ภาวะผน า (Leadership) หมายถง พฤตกรรมสวนตวของบคคลคนหนงทจะชกน ากจกรรมของกลมใหบรรลเปาหมายรวมกน (Shared gold) หรอเปนความสมพนธทมอทธพลระหวางผน า (Leader) และผตาม (Followers) ซงท าใหเกดการเปลยนแปลงเพอใหบรรลเปาหมายรวมกน (Shared purposes) หรอเปนความสามารถทจะสรางความเชอมนและใหการสนบสนนบคคลเพอใหบรรลวตถประสงค เปาหมายองคการ

พฒนา อ าทาว (2548: 9) ไดสรปวา ภาวะผน าหมายถงกระบวนการทมอทธผล ตอบคคลอนในการจกจงผอนใหรวมกนท างานดวยความเตมใจและมความกระตอรอรน เพอใหบรรลเปาหมายรวมกนตามทก าหนดไว

ศกดไทย สรกจบวร (2549: 30) ไดกลาววา ภาวะผน าหมายถงความสามารถ ในการบรหารตนเองและครองใจผอนได โดยสามารถใชคนอนท าบางอยางตามเปาหมายและแนวทางทตนวาดฝนหรอคาดคะเนเองได

ธวช บณยมณ (2550: 2-3) สรปวา ภาวะผน าหมายถงการกระท าระหวางบคคล โดยบคคลทเปนผน าจะใชอทธพล (Influence) หรอการดลบลดาลใจ (Inspiration) ใหบคคลอน หรอกลมกระท าหรอไมกระท าบางอยางตามเปาหมายทกลมหรอองคการก าหนดไว

12

ธระ รญเจรญ (2550: 140) ใหความหมายภาวะผน าคอคณสมบต เชนสตปญญา ความดงาม ความร ความสามารถของบคคลทชกน าใหคนทงหลายมาประสานกนและพากนไป สจดหมายทดงาม

ภารด อนนตนาว (2551: 77) กลาววาไววาภาวะผน าหมายถงกระบวนการและสถานการณทบคคลหนงไดเปนทยอมรบใหเปนผน ากลมและมอทธพลเหนอพฤตกรรมของสมาชกในกลมบคคลนน สมาชกในกลมเชอวามความสามารถในการแกปญหาตาง ๆ ทกลมเผชญอยไดโดยอาศยอ านาจหนาทหรอการกระท าของผน าในการชกจงหรอชน าบคคลอนใหปฏบตงานส าเรจตามวตถประสงคทวางไว

ดานพชสร ชมพค า (2552: 194) สรปภาวะผน าดงน ภาวะผน าเปนกระบวนการ ทเกดขนระหวางผน าและผตาม ภาวะผน าเกยวของกบการโนมนาว สรางแรงบนดาลใจมอทธพลเหนอบคคลอน ภาวะผน าเกดขนไดในทกระดบการจดการ ไมจ าเปนวาตองอยในการจดการระดบสงเทานน และภาวะผน าจะชวยใหบรรลเปาหมายกลม หนวยงานหรอองคการ

Schermerhorn (2002: 336) กลาวถง ภาวะผน าหมายถง กระบวนการในการดลบนดาลใจใหบคคลอนท างานใหส าเรจ

จากนยามของนกวชาการและนกการศกษา สรปไดวา ภาวะผน า หมายถง พฤตกรรมทแสดงออกถงความสามารถของผน า ทมในการบรหารตนเองและผอน สามารถครองใจผใตบงคบบญชา สรางความเชอมนและใหการสนบสนน โนมนาวจตใจผใตบงคบบญชาใหรวมมอในการปฏบตงานเพอใหการปฏบตงานใหส าเรจบรรลวตถประสงคตามเปาหมายทมการก าหนดไว 2. บทบาทของผบรหารสถานศกษา บทบาทของผบรหารสถานศกษา ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต มาตรา 39 ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทใหกระทรวงกระจายอ านาจการบรหารจดการ ไปยงคณะกรรมการและส านกงานเขตพนทการศกษาโดยตรงใน 4 ดานคอ ดานการบรหารวชาการ การบรหารงบประมาณ การบรหารบคคล และการบรหารทวไป สรปพอสงเขปไดดงน (ส านกงานปฏรปการศกษา, 2543: 82–84)

1) ดานวชาการประกอบดวย 1.1) มความรและเปนผน าดานวชาการ 1.2) มความร มทกษะ มประสบการณดานการบรหารงาน 1.3) สามารถใชความรและประสบการณแกปญหาเฉพาะหนาไดทนทวงท 1.4) มวสยทศน 1.5) มความคดรเรมสรางสรรค 1.6) ใฝเรยนใฝร มงพฒนาตนเองอยเสมอ 1.7) รอบรทางดานการศกษา 1.8) ความรบผดชอบ 1.9) แสวงหาขอมลขาวสาร

13

1.10) รายงานผลการปฏบตงานอยางเปนระบบ 1.11) ใชนวตกรรมทางการบรหาร 1.12) ค านงถงมาตรฐานวชาการ

2) การบรหารงบประมาณประกอบดวย 2.1) เขาใจนโยบาย อ านาจหนาทและกจกรรมในหนวยงาน 2.2) มความรระบบงบประมาณ 2.3) เขาใจระเบยบคลง วสด การเงน 2.4) มความซอสตย สจรต 2.5) มความละเอยดรอบคอบ 2.6) มความสามารถในการตดสนใจ อยางมเหตผล 2.7) หมนตรวจสอบการใชงบประมาณอยเสมอ 2.8) รายงานการเงนอยางเปนระบบ

3) การบรหารงานบคคลประกอบดวย 3.1) มความร ทกษะ ประสบการณ ในการบรหารงานบคคล 3.2) เปนแบบอยางทด 3.3) มมนษยสมพนธ 3.4) มอารมณขน 3.5) เปนนกประชาธปไตย 3.6) ประนประนอม 3.7) อดทน อดกลน 3.8) เปนนกพดทด 3.9) มความสามารถในการประสานงาน 3.10) มความสามารถจงใจใหคนรวมกนท างาน 3.11) กลาตดสนใจ 3.12) มงมนพฒนาองคกร

4) การบรหารทวไปประกอบดวย 4.1) เปนนกวางแผนและก าหนดนโยบายทด 4.2) เปนผทตดสนใจและวนจฉยสงการทด 4.3) มความร และบรหารโดยใชระบบสารสนเทศ ททนสมย 4.4) เปนผทมความสามารถในการตดตอสอสาร 4.5) รจกมอบอ านาจและความรบผดชอบ แกผทเหมาะสม 4.6) มความคลองแคลว วองไวและตนตวอยเสมอ 4.7) มความรบผดชอบงานสง ไมยอทอตอปญหาอปสรรค 4.8) ก ากบ ตดตามและประเมนผล

พรชย ภาพนธ (2547: 44) กลาวถงบทบาทของผบรหารในการบรหารสถานศกษา มภารกจขอบขายและการจดการศกษาตามโครงสรางสายงานทเปลยนแปลงใหมและเปนบทบาท ทผบรหารตองน าไปใชหรอน าไปปฏบต ในภารกจ 4 ดาน ดงน 1) การบรหารงานวชาการเปนภารกจงานในการบรหารงานวชาการไดโดยอสระ คลองตวรวดเรว สอดคลองกบความตองการของผเรยน โดยยดผเรยนเปนส าคญ ประสานความรวมมอกบครอบครว องคกร หนวยงานและสถาบนอน ๆ จดภารกจงานใหครอบคลมการพฒนาหลกสตรสถานศกษา การพฒนากระบวนการเรยนร การวดผลประเมนผล การวจย การพฒนาสอนวตกรรมเทคโนโลยทางการศกษา แหลงเรยนร และการพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษา 2) การบรหารงบประมาณ เปนภารกจงานในการบรหารงบประมาณ มงเนนความคลองตว โปรงใส ตรวจสอบได ยดหลกบรหารมงเนนผลสมฤทธและบรหารงบประมาณแบบมงเนนผลงาน จดภารกจใหครอบคลมการเสนอของบประมาณ การจดสรรงบประมาณ บรหารงานการเงน บญช พสดและสนทรพย การตรวจสอบตดตามและประเมนผล 3) การบรหารงานบคคล เปนภารกจงานในการบรหารงานบคคล มงสงเสรมใหสถานศกษาสามารถปฏบตงาน เพอตอบสนองภารกจของสถานศกษา บคลากรทางการศกษา ใหขวญก าลงใจ ยกยอง เชดชเกยรต ความกาวหนางานในอาชพ จดภารกจใหครอบคลม การวางแผนอตราก าลง การบรรจ

14

แตงตง การเสรมสรางประสทธภาพในการปฏบตราชการ ตลอดจนวนยและการรกษาวนย และ 4) การบรหารทวไป เปนภารกจงานในการบรหารงานทวไป เกยวของกบการจดระบบการบรหารองคกรใหบรรลผลตามมาตรฐาน มงเนนการมสวนรวมของบคคล จดการศกษาใหมประสทธภาพและประสทธผล จดภารกจงานใหครอบคลม งานส านกงาน การพฒนาระบบเครอขาย ขอมลสารสนเทศ เครอขายการศกษา งานอาคารสถานท การระดมทรพยากรเพอการศกษา การจดระบบควบคมภายในและประสานงานราชการกบเขตพนทการศกษาและหนวยงานอน

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2543 อางถงใน ธระ รญเจรญ, 2546: 19-21) ไดก าหนดลกษณะผบรหารตนแบบวามบทบาทในการบรหารและการจดการศกษาดงน 1) การเปนผน าทางวชาการ โดยใหความส าคญตอการสงเสรมและสนบสนนการเปลยนแปลงรปแบบการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญตามหมวด 4 ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และมการวางแผน นโยบายและยทธศาสตรเพอการปฏรปการเรยนรของสถานศกษาอยางชดเจน และสะดวกตอการน าไปปฏบต ใหค าปรกษาแนะน า และสรางพลง ความรวมมอของทกฝายทเกยวของเพอปฏรปการเรยนร ซงจะน าไปสการปฏรปการศกษา 2) การบรหารแบบมสวนรวม โดยเนนการมสวนรวมทงครและบคลากรภายในโรงเรยน บคคล และหนวยงานภายนอกโรงเรยน ทงหนวยงานภาครฐและเอกชน เชน คร บคลากร พอแม ผปกครอง ชมชน และองคกรตาง ๆ 3) การเปนผอ านวยความสะดวก ทงทางดานวชาการ เชน การจดสอตาง ๆ เชน หนงสอ ต ารา เทคโนโลยชวยการเรยนการสอนและอปกรณสงเสรม การเรยนรตาง ๆ ตลอดจนการใหบรการและจดสภาพแวดลอมแหงการเรยนร เชนแหลงเรยนรและศนยการเรยนรทผเรยนแสวงหาความรดวยตนเอง และจดบรรยากาศของโรงเรยนใหอบอนเพอใหผเรยนมความรกทจะเรยนรและรจกแสวงหาความร 4) การประสานความสมพนธกบทกฝาย ทเกยวของทงในโรงเรยนและนอกโรงเรยน เพอสรางเครอขายผสนบสนนทรพยากรตาง ๆ ไดแกทรพยากรงบประมาณ ทรพยากรบคคล เชนผเชยวชาญ ผมความรและประสบการณพเศษทโรงเรยนตองการมาชวยพฒนา ทรพยากรดานการเรยนการสอนและกจกรรมตาง ๆ เชน อปกรณการเรยนการสอน อปกรณกฬา สอ และเทคโนโลย 5) การสงเสรมการพฒนาครและบคลากรในโรงเรยนอยางตอเนอง โดยสงเสรมใหเขารบการฝกอบรม เขารวมประชมสมมนาและไปทศนะศกษา เพอเพมพนความรและประสบการณใหทนตอการความเจรญกาวหนาและการเปลยนแปลงของโลก เพอสามารถน ามาประยกตและปรบปรงในการจดการเรยนการสอนใหดขน 6) การสรางแรงจงใจ โดยเปนผมทศนคตในเชงบวกกบผรวมงาน มความยดหยนในการท างาน สรางความเชอมนและเขาใจในความตองการของฝายตาง ๆ ใหความส าคญในความพยายามของทมและสรางแรงจงใจในการท างานดวยวธการตาง ๆ เชนการแสดงความขอบคณ การเผยแพรผลงานของทมและการยกยอง

15

ใหรางวล 7) การประเมนผล โดยสงเสรมการประเมนผลภายในสถานศกษาตามมาตรฐานการศกษาแหงชาต เพอรองรบการประเมนผลภายนอก มการน าผลประเมนผเรยนมาใชก าหนดนโยบายของสถานศกษา เพอใหเปนกระบวนการด าเนนงานอยางเปนระบบและครบวงจร 8) การสงเสรมสนบสนนการวจยและพฒนา เพอสรางกระบวนการเรยนร ในโรงเรยนของครและนกเรยน รวมทงผบรหารอาจเขามามสวนรวมในการท าวจยดวย 9) การเผยแพรประชาสมพนธขาวสารของโรงเรยนใหชมชนและสาธารณชนทราบโดยวธการทหลากหลาย เพอสรางความเขาใจซงกนและกน ตลอดจนสรางการมสวนรวมเพมขน 10) การสงเสรมเทคโนโลย เพอใหทนตอความเจรญกาวหนาทงในและตางประเทศ ใหสอดคลองกบยคสงคมแหงการเรยนร

ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2538: 25-28 อางถงใน นคม พนธค า, 2548: 31) กลาววาผบรหารโรงเรยนควรมบทบาทในการจดการเรยนการสอนดงน 1) ตรวจการเตรยมการสอนหรอบนทกสอน 2) ใหครเขาปฏบตการสอนตรงตามเวลา 3) ควบคม ก ากบ ตดตามและนเทศ ใหครด าเนนการเรยนการสอนใหเปนไปตามแผนการสอนหรอคมอคร 4) จดครเขาสอนแทนในกรณทครประจ าชนหรอครประจ าวชาไมมาปฏบตการสอน 5) ควบคมดแลใหครจดสอนซอมเสรมนกเรยนทเรยนออนและจดสอนเสรมนกเรยนทเรยนเกง 6) สนบสนนใหครจดกจกรรมตาง ๆ เพอสงเสรมการเรยนการสอนใหสมบรณยงขน 7) ควบคม ดแล ใหครทรบผดชอบงานและโครงการด าเนนไปตามปฏทนปฏบตงาน

Seyfarth (1999: 165-273) ไดก าหนดภาวะผน าทางวชาการเปนบทบาทหนาทของผบรหารในการปฏบตกจกรรมเพอพฒนางานการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนไว 5 ดาน คอ 1) มมมองแนวโนมการเปลยนแปลงดานหลกสตร 2) การประเมนผลนกเรยน 3) การจดโครงการส าหรบเดกทมความตองการพเศษ 4) การประเมนผลการสอนของครและ 5) การวางแผนเพอพฒนาความกาวหนาในวชาชพของคร

Gunningham และ Cordeiro (2000 อางถงในประยร อาคม, 2548: 20-21) กลาววา บทบาทของผบรหารสถานศกษาในฐานะทเปนผน าทางวชาการหรอผจดการโรงเรยนวาบทบาทของผบรหาร คอผน าทางวชาการหรอผจดการโรงเรยน ภาวะผน าทางวชาการ จะเนนไปทการพฒนาหลกสตรและการสอน การพฒนาคณะคร การนเทศการสอน การประเมนโปรแกรม ครและนกเรยน และการปรบปรงการเรยนการสอน อยางตอเนอง และยงไดกลาวถงแนวโนมของงานวจยสวนใหญพบวา ผบรหารสถานศกษาจะตองเปนผน าทางวชาการเปนอนดบแรกไมทงงานการบรหารจดการสถานศกษาของตนเอง และยงไดกลาวถงการกระท าทบงบอกถงความมภาวะผน าทางวชาการของผบรหารไววา ส าหรบผบรหารสถานศกษาตองเนนทการสอนและการเรยนมากกวาการประยกต เทคนคการเรยนรและความช านาญ ผบรหารเลอกใชเวลาอยางไร อะไรทผบรหารกระท าอยางม

16

ความหมาย และอะไรคอความเชอของผบรหารในคานยม แผนงานทวางไวและความเขาใจเกยวกบการสอน การเรยนและผลการเรยนรทเกดขนแก ผเรยน ขอเทจจรงทผบรหารใหความสนใจในบางอยางทโรงเรยนละเลย นอกจากนพฤตกรรมความเปนผน าทางวชาการของผบรหาร คอการเขาตรวจเยยมหองเรยนเพอดการท างานของคร และเปนโอกาสทดทผบรหารจะไดอธบายถงพนธกจเบองตนของโรงเรยนคอการเรยนการสอนและการประกาศใชพนธกจกบนกเรยน คร ผปกครองและคนอน การสรางความคาดหวงทสงตอการเรยน การสอนและสอดแทรกแบบแผนการปฏบตงานประจ าวนของนกเรยน และคณะคร ดวยความหมายและความส าคญ

Knezevick (1984: 16-18 อางถงใน ภารด อนนตนาว, 2551: 265-266) เสนอวาผบรหารหรอผน าทางการศกษาควรมบทบาทตาง ๆ ในการบรหารใหเกดประสทธผลไดแก 1) บทบาทเปนผก าหนดทศทางการปฏบตงาน (Direction Setter) ท าหนาทชแจง ท าความเขาใจ ในวตถประสงคของหนวยงาน มความรมทกษะในการจดสรรงบประมาณแบบโครงการ 2) บทบาทเปนผกระตนความเปนผน า (Leader Catalyst) มความสามารถในการจงใจกระตนและมอทธพลตอพฤตกรรมรวมของมนษยมทกษะในกระบวนการกลม 3) บทบาทของนกวางแผน (Planning) สามารถคาดคะเนเหตการณในอนาคตจดเตรยมบคลากรใหพรอมในการรบมอกบสงใหม ๆ ทเกดขน มความรเขาใจในการวางแผน 4) บทบาทเปนผตดสนใจ (Decision Maker) เปนผรอบรวธเทคนคการตดสนใจ 5) บทบาทเปนนกจดองคการ (Organizer) สามารถออกแบบขยายงาน ก าหนดโครงสรางขององคการขนใหม มความเขาใจพลวตขององคการและพฤตกรรมขององคการ 6) บทบาทเปนผจดการเปลยนแปลง (Change Manager) เปนผน าในการเปลยนแปลง มาสสถาบน จะเปลยนแปลงอะไร อยางไร ควรเปลยนสถานการณใด เมอใด 7) บทบาทเปนผประสานงาน (Coordinator) มความเขาใจรปแบบปฏสมพนธของมนษยเขาใจเครอขายของการสอสาร รจกวธนเทศงาน การรายงาน การประสานกจกรรมตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ 8) บทบาทเปนผสอสาร (Communicator) สามารถในการสอสาร ทงการพด และการเขยนการใชสอเพอการสอสารสามารถในการประชาสมพนธ 9) บทบาทเปนผขจดความขดแยง (Conflict manager) ความขดแยงเปนสง ทหลกเลยงไมได ตองเขาใจถงสาเหต สามารถตอรองไกลเกลย สามารถแกปญหาความขดแยงได 10) บทบาทเปนผแกปญหา (Problem manager) เปนผน าสามารถเขาใจปญหาวนจฉยและแกปญหาได 11) บทบาทเปนผจดระบบ (System manager) สามารถวเคราะหระบบและกระบวนการทเกยวของ เขาใจ น าทฤษฎการบรหารมาใช 12) บทบาทเปนผบรหารการเรยนการสอน (Instructional manager) ตองมความเขาใจในระบบการเรยนร เขาใจวธการสราง การพฒนาหลกสตร การใชเทคโนโลยทางการศกษา 13) บทบาทเปนผบรหารงานบคคล (Personal manager) มเทคนค ในการเปนผน า การเจรจาตอรอง ประเมนผลงาน และการปฏบตงาน 14) บทบาทเปนผบรหาร

17

ทรพยากร (Resource manager) มความสามารถการบรหารการเงนงบประมาณ บรหารวสด ครภณฑ การกอสราง การบ ารงรกษา หาทรพยากรสนบสนนจากภายนอก 15) บทบาทเปน ผประเมนผล (Appraiser) สามารถประเมนความตองการ การประเมนระบบวธทางสถต กระบวนการทางวทยาศาสตร 16) บทบาทเปนนกประชาสมพนธ (Public relater) มทกษะใน การตดตอสอสาร วธสรางภาพพจนทด รและเขาใจการเผยแพรขาวสารดวยสอและวธการตาง ๆ และ 17) บทบาทเปนประธานในพธการ (Ceremonial head) มความสามารถในพธการตาง ๆ ในสงคม

จากขอมลขางตน ผบรหารสถานศกษาตองมบทบาททแสดงออกถงภาวะผน า ในการบรหารสถานศกษา ไดแก บทบาทในการบรหารงานวชาการ การบรหารงบประมาณ การบรหารงานบคคล การบรหารทวไป รวมถงการเปนผน าทางเทคโนโลย เปนผก าหนดทศทาง เปนนกจดองคการ เปนผแกปญหา เปนผสรางแรงจงใจ และทส าคญการเปนผน าทางวชาการ จงจะน าพาสถานศกษาประสบความส าเรจ 3. คณลกษณะของผบรหารสถานศกษา

ผบรหารสถานศกษาควรมคณลกษณะบางประการทแตกตางจากบคคลทวไป ลกษณะของผบรหารทจะน าพาสถานศกษาไปสความส าเรจไดดนน มนกวชาการและนกการศกษาไดกลาวถงคณลกษณะไวดงน ถวล มาตรเลยม (2544: 121-123) ใหทศนะวาการเปนผบรหารโรงเรยนทมประสทธภาพ สรางประสทธผลในงานนนตองพฒนาตนเองใหมคณลกษณะส าคญอยางนอย 4 ประการคอ 1) ภาวะผน าของผบรหารเปนปจจยส าคญทมพลงสงสดในการก าหนดประสทธผลของโรงเรยนและก าหนดประสทธภาพของผบรหาร ประกอบดวย 1.1) ความมงมนทจะน าคณะบคลากรและตงใจทจะปฏบตงานดวยความกระตอรอรน สขมรอบคอบกบปญหาทยงยากซบซอน 1.2) มความคดรเรมสง 1.3) มงเปาหมาย ความร มความกระจางชดเกยวกบกระบวนการสอน มความเขาใจเปาหมายขององคการ (โรงเรยน) 1.4) เปนตวอยางทดดวยการท างานหนก 1.5) ตระหนกถงเอกลกษณเฉพาะของคร-อาจารยแตละคน เชน ทาทาง เจตคต ทกษะตางๆ เพอใหการสนบสนน ใหสอดคลองกบเอกลกษณเฉพาะเหลานน คอสามารถมอบหมายงานการสอนใหตรงกบความสามารถและความถนดของคร-อาจารย 1.6) มความสามารถสรางความเปนผน าใหกบคร- อาจารย 1.7) สรางบรรยากาศการเรยนร มภาวะผน าทางการศกษา ลดงานประจ าลง 1.8) สงส าคญยง คอเปนผบรหารเชงรก (Proactive) มากกวาเชงรบ (Reactive) นนคอเขาหาปญหา ควบคมสถานการณ เตรยมพรอม ปองกนสบคน ปรบประยกตเทคนคและวธการตางๆ ใหทนสมยสอดคลองกบ

18

สถานการณทเปลยนแปลง แทนทจะด ารงสถานการณไปเรอย ๆ ปลอยใหปญหาและเหตการณตางๆ เกดขนแลวจงแกไขหรอจดการ 2) ความสามารถในกระบวนการแกปญหา ภารกจของผบรหารโรงเรยนในแตละวนจะเกยวของอยกบกจกรรมหลกส าคญอยสองประการ คอ การแกปญหา และการตดสนใจ ซงจะเรมตงตอนเชาเรอยไปจนกระทงเยน หรอในบางครงตอเนองไปจนถงชวงกลางคนดวย หมนเวยนอยเชนนวนแลววนเลา ผบรหารทกลาแกรงทประสบผลส าเรจ จะตองเปน ผทมความอดทนตอความหลากหลาย คลมเครอของปญหาและสถานการณแตละวน ซงยากแก การคาดเดาวาอะไรจะเกดขน และในขณะเดยวกนกสามารถจดการกบสถานการณดงกลาวไดอยาง มประสทธภาพ 3) ทกษะทางสงคม ผบรหารจะตองมองเหนความส าคญของสภาพแวดลอมทางสงคมภายในโรงเรยน การมความรความสามารถและทกษะทางสงคมจะชวยใหการบรหารงานด าเนนไปดวยความราบรนและประสบความส าเรจ ผบรหารจะตองเปนมตรกบทกคน และในขณะเดยวกนกแสดงออกถงภาวะผน าตามบทบาทหนาทและสถานการณ สรางความเชอถอศรทธา และมงมนเพอแสวงหาความรวมมอบ ารงรกษาความสมพนธทดกบหนวยงานทเกยวของ รวมถงผปกครองและชมชนทองถน 4) ความรความสามารถในวชาชพ ผบรหารทมประสทธภาพจะมความรความสามารถในการวจยหรอประยกตงานวจยมาใชในการบรหาร ประยกตใชในการเรยนการสอน มทกษะการสอน สามารถสาธต นเทศคร-อาจารยได มความระมดระวงในการตดสนใจ ทสงผลตอการสอนและการเรยน เชนเกยวกบตารางสอน งบประมาณ เครองมอ/อปกรณ ตลอดจนสอการเรยนการสอนทกประเภท นอกจากนจะตองค านงถงความตองการของชมชนและน ามาบรณาการในเปาหมายของโรงเรยนแลวรอยรดสแผนปฏบตการ

สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา (2547: 2) ไดจดท าหลกสตร ผบรหารสถานศกษามออาชพ โดยก าหนดลกษณะของผบรหารสถานศกษามออาชพไว 6 ประการ คอ 1) การเปนผมคณธรรม จรยธรรม ในเรองตอไปน คณธรรม จรยธรรมส าหรบผบรหารมออาชพ การบรหารงานบคคลตามแนวคดศาสนา การบรหารจดการภมปญญาไทย เพอการพฒนาในดานคณธรรม จรยธรรม 2) การเปนผน าดานการจดระบบ ในเรองตอไปน พฒนาองคการแหงการเรยนร จดระบบและใชระบบสารสนเทศและการสอสาร การจดระบบเครอขายเพอพฒนาคณภาพการศกษา การบรหารจดการสงแวดลอมทงระบบ 3) การเปนผน าดานวชาการในเรองตอไปน การพฒนาหลกสตรเพอความเปนเลศ การพฒนารปแบบกระบวนการเรยนร การพฒนาครตามแนวปฏบตการศกษา การวจยเพอพฒนาคณภาพ การประเมนผลเพอพฒนาคณภาพผเรยน 4) การเปนผน าดานการบรหารจดการในเรองตอไปน การวางแผนกลยทธ การบรหารแบบมสวนรวม ผบรหารเปนผน าการเปลยนแปลง การบรหารความขดแยง การบรหารทรพยากรอยางมประสทธภาพ ใชเทคนค การบรหารจดการแนวใหม 5) การเปนผน าดานสงคมและชมชนในเรองตอไปน การบรหารจดการ

19

โรงเรยน เพอชมชนและสงคม การบรหารในบรบททมอทธพลตอการเปลยนแปลงในสงคมบรหาร 6) การเปนผน าการพฒนาตนเองเชงบรหารในเรองการพฒนาตนเองเพอเปนผบรหารมออาชพ

สมชาย เทพแสง (2547: 55-56) กลาววาผน าการศกษาในยคเทคโนโลย หรอ E – Leadership ควรมลกษณะ 10 E ดงน 1) Envision ผน าตองสรางวสยทศนอยางชดเจน โดยเฉพาะมความคดสรางสรรค จนตนาการทกวางไกล เนนการบรณาการเทคโนโลยในการบรหารและการจดการ รวมทงการเรยนการสอน 2) Enable ผน าการศกษาตองมความสามารถในการบรหารและการจดการ โดยบรณาการเทคโนโลยในหลกสตรโรงเรยน ระบบการบรหาร การปฏบตงาน ในโรงเรยน 3) Empowerment ผน าการศกษาตองเขาใจและหยงรความสามารถของบคลากรในโรงเรยนไดเปนอยางด รวมทงสามารถกระจายอ านาจใหบคลากรไดอยางเหมาะสม 4) Energize ผน าการศกษา ตองหมนจดพลงและประกายไฟอยตลอดเวลา เพอใหเกดพลงในการท างาน เกดความกระตอรอรนขวนขวายตลอดเวลา 5) Engage ผน าการศกษาตองตงใจและจดจอตอการท างาน โดยมความมงมนอยางแรงกลาเพอใหงานประสบผลส าเรจ และตองตงความหวงใหสง และคอย ๆ น าองคกรไปสเปาหมายทวางไว 6) Enhance ผน าการศกษา จะตองยกระดบผลการปฏบตงานใหเกดความเจรญกาวหนาอยางตอเนอง โดยมมาตรฐานเปรยบเทยบ (Bench Marking) ไวอยางชดเจน 7) Encourage ผน าในยคโลกาภวตน จ าเปนอยางยงทจะใชแรงจงใจตอบคลากรใหรวมมอรวมใจปฏบตหนาทอยางมความสข การสรางสภาพแวดลอมและบรรยากาศทเปนมตรจะสนบสนนงาน ใหประสบผลส าเรจ 8) Emotion ผน าตองมคณภาพทางอารมณ มความสามารถหยงรจตใจของบคลากร และอานใจคนอนได รวมทงเนนการท างานทเกดจากความพงพอใจทงสองฝายทงตนเองและบคลากรทรวมงาน สรางทศนคตทางบวก มอารมณขน สขมรอบคอบ 9) Embody ผน าการศกษา จะตองเนนการท างานทเปนรปธรรม เนนเปาหมายหรอผลงานทสมผสได ไมวาจะเปนการวางแผน การปฏบตงาน การสอสาร การตดตามและการประเมนผล ควรใชวธการทเปนรปธรรมชดเจน และ 10) Eagle ผน าการศกษาเปรยบประดจนกอนทรทมองไกลและเนนในภาพรวมกวาการมองรายละเอยด ผน าควรมองเปาหมายและผลงานเปนหลก สวนรายละเอยด เปนหนาทของเจาของงานทจะท าใหการปฏบตงานเกดประสทธภาพ E – Leadership หรอผน า ในยคโลกาภวตน จงเปนผน ายคใหมอยางแทจรง ผน าการศกษาซงถอวาเปนผควบคมกลไก และขบเคลอนการศกษาไปสเปาหมายแหงการปฏรปการศกษา ไมวาจะอยในระดบกระทรวงศกษาธการ ระดบส านกงานตาง ๆ รวมทงผบรหารโรงเรยนจงตองปรบเปลยนกระบวนทศนทส าคญ โดยเนนการบรณาการเทคโนโลยในระบบการศกษา ค านงถง 10 E ในการบรหารและการจดการ โดยเฉพาะควรมงคณภาพการศกษาเปนเปาสงสด โดยหวงวาคณภาพของผเรยน ทงดานความรความสามารถ คณธรรม จรยธรรม และสามารถแขงขนกบนานาประเทศไดอยางมเสถยรภาพ

20

ธระ รญเจรญ (2549 ก: 28-29) กลาวถงลกษณะผบรหารสถานศกษามออาชพ ดงตอไปน 1) มความถนดในการเปนผน า และลกษณะนสยในการท างานรวมกบผอน 2) มความร ความเขาใจในศาสตรทเกยวของกบวชาชพ 3) มบคลกภาพทนาเชอถอ 4) มคณธรรม จรยธรรม เปนทยอมรบของสงคมและมจรรยาบรรณ 5) มทกษะความสามารถในการปฏบตหนาทในศาสตร ทเกยวของ 6) บรหารโดยเนนสภาพปญหาและความตองการเปนทตง 7) บรหารงานเชงรก 8) พฒนาโรงเรยนใหเปนองคกรแหงการเรยนร 9) มงผลประโยชนของผมสวนไดสวนเสยเปนทตง ศกดไทย สรกจบวร (2549: 11-13) จ าแนกถงคณลกษณะของผบรหารทจะสงผลตอการบรหารจดการศกษาอยางมออาชพ 10 ประการ คอ 1) มความพรอมทางดานขอมลสารสนเทศ 2) มความรทางวชาชพ 3) มความรเทาทนในสถานการณ 4) มทกษะในการเขาสงคม 5) มทกษะ ในการคดวเคราะหปญหา แกปญหาและตดสนใจ 6) การควบคมอารมณ 7) มพฤตกรรมกลาเสยง 8) มความคดรเรมสรางสรรค 9) มความรสกไวตอบคคลอน 10) มความใฝรและฝกฝนการเรยนร

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 77) กลาวถงผบรหารสถานศกษา ทสามารถน าพาใหสถานศกษามความเจรญกาวหนาในทก ๆ ดานไดนนตองอาศยคณสมบตทส าคญคอ มความรกและศรทธาในวชาชพคร มวสยทศนกวางไกล ใชหลกธรรมทางศาสนาเขามาประยกตใชเพอการปฏบตงานอยางเหมาะสม มความใฝรใฝเรยน และมงแสวงหาความรใหม ๆ อยเสมอ เพอใชเปนแนวทางในการพฒนางานใหเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผลสงสดโดยใชระบบประกนคณภาพเพอการขบเคลอนและพฒนางาน

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (2553: 31) กลาวถงคณลกษณะผอ านวยการสถานศกษาทพงประสงค ประกอบดวย รก ศรทธา ภาคภมใจในศกดศรและเกยรตภมของความเปนผอ านวยการสถานศกษามงมนในการบรหารจดการหลกสตรและการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ สรางวฒนธรรมคณภาพและวฒนธรรมประชาธปไตยใน การปฏบตงานโดยกระบวนการมสวนรวม มวนย คณธรรมจรยธรรมและจรรยาบรรณวชาชพ มบคลกภาพทเหมาะสมกบการเปนผอ านวยการสถานศกษา และเรองอน ๆ ทเกยวของ

ดงนน ผบรหารสถานศกษาควรมคณลกษณะ 10 ประการ ดงนคอ 1) มวสยทศน กวางไกล 2) มความรทางวชาชพ มงแสวงหาความรใหม 3) มความคดรเรมสรางสรรค 4) มความ เปนผน า 5) มความสามารถวเคราะหสถานการณ 6) มบคลกนาเชอถอ 7) มคณธรรมจรยธรรม 8) มจตวทยาในการบรหาร 9) มความสามารถความช านาญในการบรหารและจดการศกษาไดด และ 10) มความรกและศรทธาในวชาชพ

21

4. หลกการและแนวคดเกยวกบผน าทางวชาการ เมอกลาวถงผน าทางวชาการอาจจะมองไปทครผสอน แตในความจรงยงตองมอง

ไปทผบรหารสถานศกษาดวย เพราะผบรหารสถานศกษาจะตองบรหารจดการศกษาใหบรรลวตถประสงคไดอยางมประสทธภาพ การทสถานศกษามผบรหารทมภาวะผน าทางวชาการ กจะสงผลตอการยกระดบผลสมฤทธทางการเรยนและพฒนาผเรยนใหมประสทธภาพสงขน ซงมนกวชาการและนกการศกษาไดใหความหมายของผน าทางวชาการไวหลายทานดงน

สมคด สรอยน า (2547: 41) ไดกลาวถงภาวะผน าทางวชาการคอการเปนผทม ความรความเขาใจในทฤษฎและปรชญาในหลกสตรกลมตาง ๆ ตระหนกวาไมมวธการสอนใดดทสด ตระหนกถงความส าคญของหลกสตร การพฒนาความเปนมนษย การเปนตวแบบเชงวชาการ การพฒนาผเรยนใหเปนผน าการเปลยนแปลง การจดการใหเปนไปตามแผนการสอนและยดผเรยนเปนส าคญ

ประยร อาคม (2548: 13) ใหความหมายของภาวะผน าทางวชาการ หมายถง ลกษณะการปฏบตงานและการบรหารจดการในสถานศกษาของผบรหารสถานศกษาใน 8 ดาน ประกอบดวยพฤตกรรมการเปนผน าของผบรหารสถานศกษา การพฒนาและการใชหลกสตร การนเทศการศกษา การจดการเรยนการสอน การจงใจ การสนบสนนการจดการในชนเรยน การสนบสนนการประเมนผลการเรยนของนกเรยน และบรรยากาศในโรงเรยน

รงนภา นตราวงศ (2552: 57) กลาวถงผบรหารโรงเรยนวาจะตองเปนผน า ทางวชาการและมความรความเขาใจเรองมาตรฐานและหลกสตร ซงเปนหวใจของการพฒนาคณภาพการศกษา เพอใหสามารถชวยเหลอใหค าแนะน าแกครและบคลากรทเกยวของ ตลอดจน การตดสนใจในทศทางทถกตอง เพอการจดท าหลกสตรสถานศกษาเปนไปอยางมคณภาพและเหมาะสมกบบรบทความตองการของโรงเรยน นอกจากนนผบรหารโรงเรยนจะตองมความร ความเขาใจเรองระบบตรวจสอบและประกนคณภาพเปนขอมลในการตดสนใจและปรบปรง การจดการศกษาเพอใหบรรลผลตามทคาดหวงไวตอไป

Coleman และAdams (1997: 194-200) กลาววา หลกส าคญของการเรยนรทจะเปนผน าทางวชาการประกอบดวยหลกส าคญ 3 ประการดงน 1) เปนผทมความร 2) มความเขาใจในภาระงานและ 3) มทกษะทเหมาะสม การเปนผทมความรในทน หมายถง มการศกษาคนควาวจยเกยวกบการบรหารสถานศกษา กลวธการสอน การบรหารงานวชาการ และการเตรยมความพรอมส าหรบการเปลยนแปลง สงส าคญอกประการหนงทควรรคอ ความรความเขาใจในหลกปรชญา ความเชอทเกยวของกบการศกษาและจดออนจดแขงของนกปรชญาแตละคน การมความเขาใจ ภาระงานของผน าทางวชาการประกอบดวยการก ากบดแล นเทศ และประเมนผลการจดการเรยน

22

การสอนพฒนาบคลากร พฒนาหลกสตรและกจกรรมสงเสรมการท างานเปนหมคณะ ท าวจย สงเสรมบรรยากาศ และเจตคตทดในโรงเรยน และสมพนธกบชมชน การมทกษะทเหมาะสม ทกษะทจ าเปนส าหรบภาวะความเปนผน าทางวชาการทตองม คอการสรางสมพนธภาพระหวางบคคลและเทคนคในการท างาน ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล ประกอบไปดวย การสอสารการโนมนาวสรางแรงจงใจ การตดสนใจแกปญหา และการจดการกบขอขดแยง สวนเทคนคในการท างานประกอบดวย การก าหนดเปาหมาย การเตรยมการวางแผน การสงเกตกจกรรมการเรยนการสอน และการประเมนผล

Kaiser (2000: 33) กลาวถงผน าทางวชาการซงเปนผท 1) มความรความเขาใจทฤษฎ ปรชญา ของหลกสตรตาง ๆ ของสถานศกษา 2) มความรความเขาใจในวธสอนแบบตาง ๆ 3) สนบสนนใหครใชนวตกรรมการสอน 4) เปนแบบอยางทดในเชงวชาการ 5) สนบสนนและสงเสรมความเปนเลศทางวชาการของโรงเรยน 6) สงเสรมการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยน เปนส าคญ 7) นเทศและก ากบใหการเรยนการสอนเปนไปตามแผนการสอนทก าหนดไว

ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2545: 111) เสนอวางานดานวชาการเปนงานหลกทส าคญทสดในการบรหารและจดการศกษาในสถานศกษาผบรหารสถานศกษาตองมความร ความเขาใจขอบขายเนอหาและหลกการบรหารงานดานวชาการอยางลกซง เกยวกบขอบขายงานวชาการ ตอไปน 1) ดานหลกสตรและการบรหารหลกสตร 2) ดานการจดการเรยน การสอน 3) ดานการนเทศภายใน 4) ดานการวดและประเมนผลการศกษา 5) ดานการประกนคณภาพการศกษา

จากขอมลดงกลาวผน าทางวชาการ หมายถง ผทมความรความสามารถดาน การบรหารงานวชาการในเรองตอไปน การบรหารจดการหลกสตร การจดการเรยนร การพฒนาสอการเรยนร การพฒนาแหลงเรยนร การวดประเมนผลและวจย การนเทศการศกษา และการพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน 5. ภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา

เพอใหไดผบรหารสถานศกษาทมความร ความสามารถในการบรหารสถานศกษาส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2544) ไดก าหนดเกณฑการคดเลอกผบรหารสถาน ศกษาตนแบบเพอการปฏรปการเรยนรไว 3 เกณฑใหญ คอ

23

เกณฑท 1 ผบรหารสถานศกษา มความรความสามารถในการบรหารจดการ เพอสงเสรมการปฏบตงานเพอสงเสรมการปฏรปการเรยนรตามแนวทางพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ดงน 1) ผบรหารสถานศกษามการจดองคกร โครงสรางและการบรหารงานอยางเปนระบบครบวงจร เพอใหบรรลเปาหมายการศกษา 2) ผบรหารสถานศกษาจดใหมระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา 3) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมความสมพนธและความรวมมอกบชมชน ในการพฒนาการศกษาและมบทบาทในการสงเสรมชมชนแหงการเรยนร 4) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมใหมการจดสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร สงเสรม สขภาพอนามยและความปลอดภยของผเรยน 5) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมและพฒนาครอยางสม าเสมอ เพอใหครม ประสทธภาพในการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญ มความสามารถในการแสวงหาความร คดวเคราะหและสรางองคความรเพอพฒนาการเรยนการสอน 6) ผบรหารสถานศกษาจดใหมหลกสตรทเหมาะสมกบผเรยนและทองถน มสอการเรยนการสอนทเออตอการเรยนร 7) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมใหมการจดการเรยนการสอนทสอดคลองกบหลกสตร ความตองการของผเรยนและทองถน 8) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมใหมการจดกจกรรม และการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนส าคญ 9) ผบรหารสถานศกษาเปนผอ านวยความสะดวก (Facilitator) แกบคลากร ในโรงเรยนและผเรยน 10) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมการน าเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสารมาใชในการปฏรปการเรยนร 11) ผบรหารสถานศกษามศกยภาพในการพงตนเอง สามารถบรหารจดการ ทรพยากรทมอยใหเกดประสทธภาพสงสด และ 12) ผบรหารสถานศกษามผลการปฏบตงานดเดน ดานสงเสรมผเรยนใหมคณลกษณะตามมาตรฐานดงน ผเรยนมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค ผเรยนมความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะห มวจารณญาณ มความคดสรางสรรค คดไตรตรอง และมวสยทศน ผเรยนมความรและทกษะทจ าเปนตามหลกสตร ผเรยนมทกษะในการแสวงหาความรดวยตนเอง รกการเรยนร และพฒนาตนเองอยางตอเนอง ผเรยนมทกษะในการท างาน รกการท างาน สามารถท างานรวมกบผอนได และมเจตคต ทดตออาชพสจรตผเรยนมสขนสย สขภาพกาย และสขภาพจตทด ผเรยนมสนทรยภาพ และลกษณะนสยดานศลปะ ดนตรและกฬา

เกณฑท 2 ผบรหารสถานศกษามภาวะผน าทางวชาการ ดงน 1) มวสยทศนในการจดการศกษาใหทนกบการเปลยนแปลง 2) มภาวะผน าในการรเรมการใชนวตกรรมเพอการเรยนการสอน 3) สงเสรมการน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใชในการปฏรปการเรยนร 4) มศกยภาพในการพงตนเองในการพฒนางานวชาการ และ 5) มการแสวงหาความรใหม ๆ มาปรบใชตลอดเวลา

24

เกณฑท 3 ผบรหารศกษามคณธรรม จรยธรรมเปนทยอมรบของสงคม และใชระบบคณธรรมในการบรหารจดการ ดงน 1) ผบรหารสถานศกษาอทศตนใหกบการปฏบตงานในสถานศกษาอยางตอเนอง 2) ผบรหารสถานศกษามความเมตตา กรณา มความรบผดชอบ ยตธรรม ซอสตย 3) ผบรหารสถานศกษามการครองตนทด ไมมหนสนลนพนตว ไมเกยวของกบอบายมขสงเสพตด 4) ผบรหารสถานศกษาไดรบความศรทธาและยอมรบดานคณธรรม จรยธรรมจากนกเรยน คร เพอนผบรหารสถานศกษา ผบงคบบญชา กรรมการสถานศกษา ผปกครองนกเรยนและชมชน และ 5) ผบรหารสถานศกษาใชระบบคณธรรมในการบรหารจดการ

กระทรวงศกษาธการ (2546: 33) ไดก าหนดกรอบงานดานวชาการเพอกระจายอ านาจไปยงสถานศกษาใหมความอสระ คลองตว รวดเรวและสอดคลองกบความตองการของผเรยน สถานศกษา ชมชน รวมทงการมสวนรวมจากผมสวนเกยวของ มขอบขายและภารกจดงน 1) การพฒนาหลกสตรสถานศกษา 2) การพฒนากระบวนการเรยนร 3) การวดผล ประเมนผลและเทยบโอนผลการเรยน 4) การวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา 5) การพฒนาสอ นวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา 6) การพฒนาแหลงเรยนร 7) การนเทศการศกษา 8) การแนะแนวการศกษา 9) การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษา 10) การสงเสรมความรดานวชาการแกชมชน 11) การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาอนและ 12) การสงเสรมและสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว องคกร

สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา (2547: 2) ไดจดท าหลกสตรผบรหารสถานศกษามออาชพ โดยก าหนดลกษณะของผบรหารสถานศกษามออาชพไวในสวนการเปนผน าดานวชาการ ในเรองตอไปน 1) การพฒนาหลกสตรเพอความเปนเลศ 2) การพฒนารปแบบกระบวนการเรยนร 3) การพฒนาครตามแนวปฏบตการศกษา 4) การวจยเพอพฒนาคณภาพ และ5) การประเมนผลเพอพฒนาคณภาพผเรยน

สรพงศ สทธศกดา (2551: 5) กลาวถง ความเปนผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา หมายถง ความสามารถในการปฏบตงานของผบรหารสถานศกษา ทเกยวของกบ งานวชาการ 5 ดาน ประกอบดวยงานพฒนาหลกสตรสถานศกษา งานพฒนากระบวนการเรยนร งานพฒนาและสงเสรมใหมแหลงเรยนร งานนเทศการศกษา งานพฒนาระบบประกนคณภาพภายในและมาตรฐานการศกษา

ธระ รญเจรญ (2543: 69-70 อางถงใน ชมศกด อนทรรกษ, 2551: 10) กลาวถง การเปนผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาวาควรปฏบตตนเปนแบบอยางของผน า การเปลยนแปลง โดยเฉพาะอยางยงผน าทางวชาการ โดยใหความส าคญตอการสงเสรมและสนบสนนการเปลยนแปลงรปแบบการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนส าคญตามหมวด 4

25

ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และมการวางแผน นโยบายและยทศาสตร เพอการปฏรปการเรยนรของสถานศกษาอยางชดเจนและสะดวกตอการน าไปปฏบต ใหค าปรกษาแนะน า และสรางพลงความรวมมอของทกฝายทเกยวของเพอปฏรปการเรยนร ซงจะน าไปส การปฏรปการศกษา

ส านกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา ก.ค.ศ. (2553: 30-31)กลาวถงพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 มาตรา 80 บญญตใหมการพฒนาขาราชการครและบคลากร ทางการศกษากอนแตงตงใหด ารงต าแหนงบางต าแหนงและบางวทยาฐานะ เพอเพมพนความรทกษะ เจตคตทด คณธรรม จรยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพทเหมาะสมในอนทจะท าให การปฏบตหนาทราชการเกดประสทธภาพประสทธผล และความกาวหนาแกราชการ ทงน ตามหลกเกณฑและวธการท ก.ค.ศ. ก าหนด ประกอบกบ ก.ค.ศ. ไดก าหนดมาตรฐานต าแหนงผอ านวยการสถานศกษา ไววาผานการพฒนาตามหลกเกณฑและวธการท ก.ค.ศ. ก าหนด

ก.ค.ศ. จงก าหนดหลกเกณฑและวธการพฒนาขาราชการครและบคลากร ทางการศกษากอนแตงตงใหด ารงต าแหนงผอ านวยการสถานศกษาใหเปนไปตามมาตรา 80 แหงพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 และมาตรฐานต าแหนงผอ านวยการสถานศกษาท ก.ค.ศ. ก าหนด ทงนผเขารบการพฒนาตองผานการคดเลอกเพอบรรจและแตงตงใหด ารงต าแหนงผอ านวยการสถานศกษาตามหลกเกณฑและวธการท ก.ค.ศ.ก าหนด ซงหลกเกณฑและวธการพฒนา ดงกลาวมสาระส าคญ ทเกยวของกบภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา ดงนภาวะผน าทางวชาการประกอบ ดวยความเปนผน าทางวชาการและสามารถสงเสรมใหครและบคลากรทางการศกษามภาวะผน าทางวชาการ มความรความเขาใจเกยวกบปรชญาการศกษาของชาต และหลกการจดการเรยนร สามารถบรหารจดการหลกสตรและการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ สามารถจดระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการพฒนาคณภาพการศกษา สามารถสรางและพฒนาวตกรรม ทางการศกษา ใหความส าคญและสามารถสงเสรมใหมการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา สามารถบรหารจดการสถานศกษา เปนองคการแหงการเรยนร สามารถจงใจใหครและบคลากรทางการศกษาทมเทความรความสามารถในการปฏบตงานเกดประสทธภาพสงสด สามารถใชภาษาองกฤษเพอการสอสาร และเรองอน ๆ ทเกยวของ

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 188-190) กลาวถงภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา หมายถงพฤตกรรมการกระท าหนาทตามบทบาทของผบรหารสถานศกษาอยางสรางสรรคในการชน าหรอโนมนาวจงใจขาราชการคร และบคลากรทางการศกษาตลอดจน

26

ผเกยวของทกฝายใหเขาใจและเกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการและวชาชพทเกยวของโดยตรงกบการสงเสรมและพฒนาการเรยนรใหกบผเรยนไดบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทไดก าหนดไวอยางมคณภาพ ซงเปนภารกจหลกของสถานศกษา ประกอบดวยพฤตกรรม 7 ดานดงน 1) การอ านวยความสะดวกในการพฒนาวสยทศน 2) การนเทศและตดตามการน าหลกสตรไปใช 3) การสรางความมนใจในเกณฑการประเมนผล 4) การใชเทคโนโลย และขอมลทหลากหลายในการพฒนา 5) การสนบสนนการพฒนาวชาชพโดยใชการวจยเปนฐาน 6) การสรางและพฒนาศกยภาพการเปนผน าของบคลากร และ7) การเสรมสรางความรวมมอกบผเกยวของ

จากขอมลขางตน สรปไดวาภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา หมายถง คณลกษณะและบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการประกอบดวย การบรหารจดการหลกสตร การจดการเรยนร การพฒนาสอการเรยนร การพฒนาแหลงเรยนร การวดประเมนผลและวจย การนเทศการศกษา และการพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน

จากการศกษาเอกสารทเกยวของมผกลาวถงภาวะผท าทางวชาการไวหลายทาน ผวจยขอน าเสนอแนวคดของกระทรวงศกษาธการ (2546: 33) สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา (2547: 2) สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 188-190) และส านกงานคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (2553: 31) เนองจากเปนแนวคดเกยวกบภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา และไดสงเคราะหมาเปนกรอบแนวคดของภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาเพอการวจยในครงน ดงตาราง 1 ตาราง 1 การสงเคราะห ภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาจากแนวคดของนกวชาการ

กระทรวง ศกษาธการ

(2546)

สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา

(2547)

สถาบนพฒนาความกาวหนา

(2553)

ส านกงาน ก.ค.ศ.

(2553)

ภาวะผน า ทางวชาการ

ทผวจยสงเคราะห - การพฒนาหลกสตรสถานศกษา

- การพฒนาหลกสตรเพอความเปนเลศ

- การนเทศและตดตามการน าหลกสตรไปใช

- สามามารถบรหารจดการหลกสตร

1. การบรหารจดการหลกสตร

- การพฒนากระบวนการเรยนร

- การพฒนารปแบบกระบวนการเรยนร

- มความรเกยวกบปรชญาการศกษาของชาต

- มความรเกยวกบปรชญาการศกษาของชาต

2. การจดการเรยนร

27

ตาราง 1 (ตอ) กระทรวง ศกษาธการ

(2546)

สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา

(2547)

สถาบนพฒนาความกาวหนา

(2553)

ส านกงาน ก.ค.ศ.

(2553)

ภาวะผน า ทางวชาการ

ทผวจยสงเคราะห - การจดการเรยนรท

เนนผเรยนเปนส าคญ

- การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ

- การพฒนาสอ นวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษา

- - การใชเทคโนโลย และขอมลทหลากหลาย ในการพฒนา

- สามารถจดระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร

- สามารถสรางและพฒนานวตกรรมทางการศกษา

3.การพฒนา สอการเรยนร

- การพฒนาแหลงเรยนร

- - - บรหารจดการสถานศกษาเปนองคการแหง การเรยนร

4.การพฒนาแหลงเรยนร

- การวดผลประเมน ผลและเทยบโอนผลการเรยน

- การประเมนผลเพอพฒนาคณภาพผเรยน

- การวจยเพอพฒนาคณภาพ

- การสรางความมนใจในเกณฑ การประเมนผล

- การสนบสนนการพฒนาวชาชพโดยใชการวจยเปนฐาน

- ใหความส าคญและสงเสรมใหมการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษา

5. การวดประเมนผลและวจย

- การนเทศการศกษา

- - - 6. การนเทศการศกษา

- การพฒนาระบบประกนคณภาพ

ภายในสถานศกษา

- - สามารถบรหารจดการระบบ

ประกนคณภาพในสถานศกษา

- 7. การพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน

จากตาราง 1 สามารถสงเคราะหภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา

ได 7 ดานดงน 1) การบรหารจดการหลกสตร 2) การจดการเรยนร 3) การพฒนาสอการเรยนร

28

4) การพฒนาแหลงเรยนร 5) การวดประเมนผลและวจย 6) การนเทศการศกษา และ 7) การพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน มรายละเอยดดงตอไปน

5.1 การบรหารจดการหลกสตร ผบรหารสถานศกษามหนาทส าคญในการพฒนาหลกสตรสถานศกษา การวางแผน

และด าเนนการใชหลกสตร การเพมพนคณภาพการใชหลกสตรดวยการวจยและพฒนา การปรบปรงและพฒนาหลกสตร ในการพฒนาหลกสตรสถานศกษาตองพจารณาใหสอดคลองกบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน รวมทงสถานศกษาสามารถเพมเตมในสวนทเกยวของกบสภาพปญหาในชมชนและสงคม ภมปญญาทองถนและความตองการของผเรยนโดยทกภาคสวนเขามา มสวนรวมในการพฒนาหลกสตรสถานศกษา (กระทรวงศกษาธการ, 2551: 35)

5.1.1 ความหมายหลกสตร

ไดมนกวชาการและนกการศกษาใหความหมายของหลกสตรไวหลายทานดงน ธระ รญเจรญ (2550: 280) กลาววา หลกสตรหมายถงประสบการณทงหมด

ทจดใหนกเรยนโดยการควบคมแนะน าของสถานศกษาอนเปนเครองมอทจะชวยบรรลวตถประสงคหรอความคาดหวงทางการศกษาทตงไว และยงกลาววา หลกสตรเปนสอในการสอนทโรงเรยน เปดโอกาสใหนกเรยนไดรบประสบการณในการเรยนรเพอบรรลเปาหมายหรอวตถประสงคทตงไว

ชมศกด อนทรรกษ (2551: 47) กลาววาหลกสตรเปนเนอหา สาระส าคญและ กจกรรมตาง ๆ ทสนองตอวตถประสงคเพอใหผเรยนไดเกดการเรยนรและเปลยนแปลงพฤตกรรมไปตามทพงประสงค

สทธน ศรไสย (2551: 58) ไดกลาวถงหลกสตรในแนวแคบวาหมายถงมวลประสบการณทสถานศกษาไดจดไวใหกบผเรยนเพอใหบรรลผลตามเปาหมายหรอจดมงหมาย ทสถานศกษาก าหนดไว สวนหลกสตรในแนวกวางหมายรวมถงแผนหรอแนวทางทใชส าหรบ จดการศกษาจดมงหมาย เนอหา กจกรรม หรอมวลประสบการณทมอยในโปรอกรมการศกษา ทงนเพอผเรยนมพฒนาการในดานตาง ๆ ตามทไดมการก าหนดไวอยางชดเจน

สนต บญภรมย (2552: 43) กลาวถงหลกสตรวาหมายถงมวลประสบการณ ทงกจกรรมทางวชาการและกจกรรมอน ๆ ทอยในความรบผดชอบของสถานศกษา เพอน าไปใชเปนหลกในการจดการเรยนการสอน ใหผเรยนไดบรรลไปตามความมงหมายของการจดการศกษาแตละระดบ แตละประเภท

29

ฆนท ธาตทอง (2553: 6) ไดใหความหมายของหลกสตรวาหมายถงมวลประสบการณความรตาง ๆ ทจดใหผเรยนทงในและนอกหองเรยน ซงมลกษณะเปนกจกรรม โครงการหรอแผน ซงประกอบดวยความมงหมายของการสอน เพอเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอนใหผเรยนไดพฒนาและมคณลกษณะตามความมงหมายทก าหนดไว

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2553: 8) ไดนยามค าวาหลกสตร (Curriculum) คอ ประมวลความรและประสบการณทจดขนเพอพฒนาผเรยน ใหมความรความสามารถ ทกษะ และคณลกษณะตามทก าหนดไวในมาตรฐานการเรยนร หลกสตรจงเปนเสมอนแผนทก าหนดทศทางในการพฒนาผเรยนไปสมาตรฐานการเรยนรซงเปนเปาหมายและ มการวดและประเมนผลการเรยนรเพอใหทราบความกาวหนาของผเรยนในการพฒนาไปสมาตรฐานทก าหนด

จากความหมายขางตน หลกสตรหมายถงเนอหารสาระ ประมวลความร และ มวลประสบการณทกอยางทเกยวของกบการเรยนการสอนทจดใหผเรยนทงในและนอกหองเรยนเพอใหผเรยนไดมพฒนาการไปสเปาหมายของการจดการศกษาแตละระดบ แตละประเภททก าหนดไว

5.1.2 ความส าคญของหลกสตร

หลกสตรถอเปนหวใจส าคญของการจดการศกษา เพราะเปนตวก าหนดแนวทาง ทกอยางทเกยวของกบการพฒนาผเรยน ซงไดมนกการศกษาใหความส าคญของหลกสตรดงน

ชวลต ชก าแพง (2550: 29) ไดสรปความส าคญของหลกสตรเปนขอ ๆ ดงน 1) หลกสตรเปรยบเสมอนแมพมพของประชาชนในประเทศ ซงคนทจบการศกษาในแตละระดบ ในประเทศ หลกสตรจะเปนตวก าหนดคณลกษณะของคนทจบการศกษาในระดบชนนน ๆ 2) หลกสตรเปนมาตรฐานของการศกษา ถาประเทศหรอการศกษาระดบใดมหลกสตรทมประสทธภาพ จะสะทอนถงการจดการศกษาทมประสทธภาพตามมา 3) หลกสตรเปนแนวทางในการใหการศกษา ซงผทมสวนเกยวของทกคนสามารถใชเปนเครองมอในการก ากบดแลตดตามผลของการศกษาได ทงผบรหาร คร ผปกครอง ตลอดทงผเกยวของกบการศกษาทกทาน 4) หลกสตรเปนแนวปฏบตในการจด การเรยนการสอนของคร เนองจากตวหลกสตรจะเปนตวก าหนดคณลกษณะของผเรยนในระดบมาตรฐานเดยวกน ซงครสามารถออกแบบกจกรรมการเรยนรอยางหลากหลาย ใหสะทอนและบรรลเปาหมายของหลกสตรทตงไว 5) หลกสตรเปนเครองก าหนดแนวทางความร ตลอดทงการจดประสบการณของครผสอน ซงการศกษาในแตละระดบจะมองคความรและประสบการณทแตกตางกนไป 6) หลกสตรเปนเครองหมายอนาคตการศกษาของชาต อนาคตการศกษาของชาตยอมมาจากหลกสตรทมวสยทศนทมการวางกรอบเนอหาทเทาทนการเปลยนแปลงของสงคม

30

สทธน ศรไสย (2551: 58-59) กลาวถงความส าคญของหลกสตรไวดงน 1) พฒนาคนในสงคมใหมคณลกษณะทคาดหวง 2) เปนเครองมอจดการศกษาใหบรรลผลตามเปาหมายและสงเสรมความเจรญงอกงามของบคคลใหมพฤตกรรมและคณธรรม จรยธรรม รากฐานความคด ทสอดคลองกบเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง และเปนสมาชกทดของสงคม 3) ผเรยนสามารถคนพบความสนใจ ความถนดทแทจรงของตนเองและสามารถพฒนาไดเตมศกยภาพ 4) เปนโครงการ แผนงานหรอขอก าหนด ทชแนะใหผทเกยวของสามารถใชเปนแนวทางทจะน าไปสการปฏบตอยางมประสทธภาพไดอยางเปนระบบและเปนรปธรรม

สนต บญภรมย (2552: 44-45) ไดกลาวถงความส าคญของหลกสตรไวดงน 1) หลกสตรเปนตวก าหนดมาตรฐานการเรยนรในแตละระดบชน เชนหลกสตรระดบปฐมวย หลกสตรการศกษาขนพนฐาน และหลกสตรระดบอดมศกษา เปนตน 2) หลกสตรไดชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทเหมาะสมกบวย 3) หลกสตรเปนตวชวดความเจรญงอกงามของผเรยนทมความสมพนธกนอยางตอเนอง 4) หลกสตรเปนตวชน าในการรวบรวมเนอหาสาระของรายวชา ทผสอนน ามาใชสอนผเรยนใหครบตามหลกสตรทตองการ 5) หลกสตรเปนตวบงบอกพฤตกรรม ทคาดหวงทเกดขนกบผเรยน 6) หลกสตรชวยใหผสอนไดด าเนนการสอนอยางถกทางไมหลงประเดน 7) หลกสตรเปนเครองมอของผบรหารการศกษา เพอใชส าหรบการตดตาม ควบคมและประเมนผลงานทางวชาการของสถานศกษา8) หลกสตรเปนเอกสารของทางราชการทแปลความมาจากความมงหมายของการจดการศกษาใหแกผลเมองของประเทศชาต 9) หลกสตรเปนเครองมอ ทส าคญทสดในการพฒนาคนใหสอดคลองกบการพฒนาประเทศชาตในอนาคต

ฆนท ธาตทอง (2553: 9) ไดกลาววาหลกสตรเปนสงส าคญในการจดการศกษา 3 ระดบ คอ 1) ระดบประเทศ เปนการชใหเหนถงแนวทางการจดการศกษาโดยภาพรวมและเปนตวบงชใหเหนแนวโนมสงคมกบการจดการศกษาในอนาคต 2) ระดบสถานศกษาซงนบไดวาหลกสตรเปนหวใจและจดเดนของการจดการเรยนการสอนในสถานศกษานน ๆ และ 3) ระดบหองเรยน ซงมความส าคญตอการน าไปสการปฏบต เพอจดการเรยนรทเกดกบผเรยนโดยตรงโดยมรายละเอยดและเอกสารประกอบทก าหนดแนวทางวาจะสอนใคร เรองใด เพออะไร

บญเลยง ทมทอง (2553: 13-14) ไดสรปความส าคญของหลกสตรดงน 1) หลกสตรเปนเสมอนเบาหลอมพลเมองใหมคณภาพ 2) หลกสตรเปนมาตรฐานของการจดการศกษา 3) หลกสตรเปนโครงการและแนวทางในการใหการศกษา 4) ในระดบโรงเรยนหลกสตรจะใหแนวปฏบตแกคร 5) หลกสตรเปนแนวทางในการสงเสรมความเจรญงอกงามและพฒนาการของเดกตามจดมงหมายของการศกษา 6) หลกสตรเปนเครองก าหนดแนวทางในการจดประสบการณวาผเรยนและสงคม ควรจะไดรบสงใดบางทจะเปนประโยชนแกเดกโดยตรง 7) หลกสตรเปนเครองก าหนดเนอหาวชา

31

อะไรบางทชวยใหเดกมชวตอยในสงคมอยางราบรน เปนพลเมองทดของประเทศชาต และบ าเพญตนใหเปนประโยชนแกสงคม 8) หลกสตรเปนเครองก าหนดวา วธด าเนนชวตของเดกใหเปนไปดวยความราบรนและผาสกเปนอยางไร 9) หลกสตรยอมท านายลกษณะของสงคมในอนาคตวาเปนอยางไร 10) หลกสตรยอมก าหนดแนวทางความร ความสามารถ ความประพฤต ทกษะ เจตคตของผเรยนในอนทจะอยรวมในสงคม และและบ าเพญตนใหเปนประโยชนตอชมชนและชาตบานเมอง

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 23) ไดใหความส าคญของหลกสตรดงน 1) งานดานหลกสตรและการสอน ท าใหสถานศกษาด าเนนไปสเปาหมายทวางไว 2) งานดานหลกสตรท าใหการศกษามประสทธภาพและมประสทธผลตามเปาหมาย 3) หลกสตรเปรยบเสมอนแบบแปลนการจดการเรยนการสอน การพฒนาหลกสตรบอกไววาวตถประสงคทตองการมอะไรบาง จะใชอะไรเปนวสดและอปกรณ จะสอนอยางไร จดเตรยมการสอนอยางไรบาง เพอชวยในดานการจดการเรยนการสอน หลกสตรจงมความส าคญ เปนแผนยทธศาสตรทจะน าไปสความส าเรจทตองการ เปนแนวทางในการปฏบตงานของคร ทจะจดประสบการณใหกบผเรยน ไดมความร ทกษะ ความประพฤต มเจตคตทดตอวชาชพ

จากขอมลขางตน หลกสตรมความส าคญในการจดการศกษา เนองจากหลกสตร เปนตวก าหนดทศทางการจดการศกษา เปนเครองมอทส าคญตอการพฒนาคณภาพผเรยนดานความร ความสามารถ ความประพฤต ทกษะ เจตคตของผเรยนในอนทจะอยรวมในสงคม และเปนเครองมอชวยใหผสอนไดเนนการสอนอยางถกทาง นอกจากนยงเปนเครองมอชวยใหผบรหารส าหรบการตดตาม ควบคมและประเมนผลทางวชาการของสถานศกษา เปนตน

5.1.3 การพฒนาหลกสตร ไดมนกวชาการและนกการศกษาใหความหมายของการพฒนาหลกสตรไวดงน การพฒนาหลกสตรนนมแนวคดอย 2 ลกษณะดวยกนคอ การสรางหลกสตร

ขนมาใหม โดยไมมหลกสตรเดมเปนพนฐานอยเลย และการปรบปรงหลกสตรทมอยแลวใหดขน ความหมายของการพฒนาหลกสตรจะรวมไปถงการผลตเอกสารตาง ๆ ส าหรบผเรยนดวย Saylor และ Alexander (1974: 7 อางถงใน ชวลต ชก าแพง, 2551: 50) หรรษา นลวเชยร (2547: 7) กลาวถงการพฒนาหลกสตรวาเปนกระบวนการปรบปรงหลกสตร หรอสรางหลกสตรใหม เพอใหบรรลเปาหมายทางการจดการศกษาทตองการ ใหผเรยนเกดการเปลยนแปลงไปในทางทดขน

32

ชมศกด อนทรรกษ (2551: 59-60) ไดใหความหมายการพฒนาหลกสตรหมายถง ความพยายามจดประสบการณตางๆ ใหผเรยนไดเรยนรตรงตามจดประสงคทก าหนดไว ใหผเรยน ไดเรยนรและการพฒนาตนเองตามทพงประสงคของสงคม

ชวลต ชก าแพง (2550: 49) ไดกลาวถงการพฒนาหลกสตร กคอการออกแบบ หลกสตรซงหมายถงลกษณะของกระบวนการในการเลอกองคประกอบตาง ๆ รวมทงเทคนควธการทงหมดในการจดท าหลกสตรและการจดเนอหาสาระและมวลประสบการณในหลกสตรทจดขน สนต บญภรมย (2552: 53) กลาวถงการพฒนาหลกสตรวาหมายถงความพยายามของผบรหารสถานศกษาและคณะคร อาจารยไดรวมมอกนเปลยนแปลงปรบปรงหลกสตรการเรยน การสอนใหเหมาะสมตอการเปลยนแปลงของบรบททางสงคม ทงปจจบนและแนวโนมในอนาคต เพอใหผเรยนและผทเกยวของไดเกดความเชอมนในการจดการเรยนการสอนในสถานศกษานน

ฆนท ธาตทอง (2553: 70) กลาวถงการพฒนาหลกสตรวาหมายถงการปรบ แตง เสรม เตม ตอ หรอด าเนนงานอน ๆ เพอใหไดมาซงความเหมาะสม สอดคลองกบความตองการ ของสภาพสงคมทเปลยนแปลงไปและสนองตอความตองการของผเรยน

บญเลยง ทมทอง (2553: 167) ไดกลาวถงการพฒนาหลกสตรวาเปนกระบวนการหรอขนตอนของการตดสนใจเลอกทางเลอกทางการเรยนการสอนทเหมาะสม หรอรวบรวมทางเลอกทเหมาะสมตาง ๆ เขาดวยกน จนเปนระบบทสามารถปฏบตได

ดงนนการพฒนาหลกสตรจงเปนกระบวนการในการปรบปรงหลกสตร หรอสรางหลกสตรใหม ทเหมาะสม เพอปรบใหเขากบสถานการณปจจบนทมการเปลยนแปลงอยางตอเนองและเพอใหผเรยนไดรบมวลประสบการณและทนตอการเปลยนแปลงทเกดขนตามเปาหมายของ การจดการศกษา

5.1.4 การบรหารหลกสตร

มนกวชาการและนกการศกษาไดใหความหมายเกยวกบการบรหารหลกสตรไวดงน วชย วงษใหญ (2543: 174) ไดใหความหมายวาการบรหารหลกสตรวาหมายถง การวางแผน การควบคมก ากบดแล การจดระบบ ขอมลเกยวกบการจดระกระบวนการเรยนการสอน โครงการวชาการทสถานศกษาจดขน เพอสงเสรมการใชหลกสตรและการสอน โดยสอดคลองกบการพฒนาผเรยนตามธรรมชาตการเรยนร และตอบสนองเจตนารมณของหลกสตร หลกการบรหารหลกสตรทมประสทธภาพ ไดแก 1) เอกสารหลกสตรมความชดเจน สมบรณทนสมย ชแนวทาง ในการวางแผนจดกจกรรมการเรยนการสอน 2) ผสอนมคณภาพ คอ มความร ความเขาใจ และเจต

33

คตทดตอหลกสตร สามารถด าเนนการจดการเรยนการสอนไดตามเปาหมายของหลกสตร 3) ผเรยนมความพรอมเกยวกบความร ทกษะพนฐาน พรอมทจะเรยนหลกสตรนได 4) มบรการสนบสนน สงเสรมการใชหลกสตรทดและเพยงพอทเออตอการใชหลกสตร 5) ระบบการบรหารหลกสตรทดและมประสทธภาพ พรอมทจะชวยเหลอแนะน าการใชหลกสตรการเรยนการสอนกบผเรยน 6) ระบบอาจารยทปรกษามประสทธภาพ พรอมทจะชวยเหลอแนะน าการใชหลกสตรการเรยน การสอนกบผเรยน 7) มบรรยากาศวชาการทเอออ านวยตอการแสวงหาความร และบรรยากาศ ทางสงคมเพอพฒนาทกษะทางสงคมกบผเรยน 8) ระบบควบคมขอมลเกยวกบการใชหลกสตร การตดตามผลการใชหลกสตรอยางมประสทธภาพ

สนต ธรรมบ ารง (2525: 197-198 อางถงใน ชวลต ชก าแพง, 2550: 64-65) ไดใหความหมายวาการบรหารหลกสตรเปนการบรหารงานดานวชาการ ซงเปรยบเสมอนการบรหารกจกรรมทกชนดในโรงเรยน ทเกยวของกบการปรบปรงพฒนาการเรยนการสอนใหไดผลดและ มประสทธภาพมากทสด การบรหารหลกสตรนนเปนระบบของหลกสตร จะตองบรหารอยาง เปนระบบระเบยบและรวมถงกระบวนการเรยนการสอนดวย ระบบการบรหารหลกสตรจะตอง มองคประกอบ 3 สวนคอ การวางแผนหลกสตร การน าหลกสตรไปใช และการประเมนหลกสตร ชมศกด อนทรรกษ (2551: 110) กลาวถงการบรหารหลกสตรหมายถงกระบวนการจดกจกรรมตาง ๆ ทน าหลกสตรไปใชใหเกดประโยชนสงสดแกผเรยน สามารถพฒนาความร เจตคตและทกษะ เปลยนแปลงพฤตกรรมผเรยนตามทก าหนดไวในหลกสตร ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 49) ไดกลาวถงการบรหารหลกสตรไววาเปน การด าเนนงานเกยวกบหลกสตรเพอใหเปนไปตามวตถประสงคทตงไวโดยมการเตรยมการเกยวกบหลกสตร ไดแกการวางแผนเกยวกบการใชหลกสตร การประชาสมพนธหลกสตร โดยการตรวจสอบ หลกสตรแมบทกอนน าไปใช การเตรยมความพรอมดานตาง ๆ เชนบคลากร อาคารสถานทงบประมาณ การจดหาวสดอปกรณ การจดท าโครงการสอน เปนตน

ดงนนการบรหารหลกสตรเปนการด าเนนการเกยวกบหลกสตรอนประกอบดวย การวางแผนหลกสตร การน าหลกสตรไปใช และการประเมนหลกสตร รวมถงการควบคมก ากบดแล การจดระบบ ขอมลเกยวกบการจดระกระบวนการเรยนการสอน เพอใหประโยชนสงสดแก สามารถพฒนาความร เจตคตและทกษะ เปลยนแปลงพฤตกรรมของผเรยนตามทก าหนดไว ในหลกสตร

34

5.1.5 บทบาทของผบรหารสถานศกษาดานการบรหารจดการหลกสตร มนกวชาการกลาวถงบทบาทของผบรหารเกยวกบหลกสตรไวหลายทานดงน ผบรหารสถานศกษาเปนผมบทบาทเกยวกบการใชหลกสตร ซงจะตองท าการศกษา

หลกสตรใหชดเจน เพอทจะไดวางแผนเกยวกบการใชหลกสตร (วชย วงษใหญ, 2521: 140-141 อางถงในชวลต ชก าแพง, 2550: 65-66) ดงตอไปน 1) การเตรยมวางแผนงานเพอใชหลกสตรใหม 2) การเตรยมจดการอบรมครเพอใชหลกสตรใหม 3) การจดครเขาสอน 4) การจดตารางสอน 5) การบรการวสดประกอบหลกสตรและสอการเรยน 6) การประชาสมพนธการใชหลกสตร กบผปกครองและคณะกรรมการศกษาของโรงเรยน ชมชน เกยวกบจดหมาย หลกการ โครงสราง และการจดประสบการณการเรยน 7) การจดสภาพแวดลอมและการเลอกสรรโครงการกจกรรม เสรมหลกสตร 8) การจดโครงการประเมนผลการใชหลกสตรและการปรบปรงหลกสตร ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2546: 70) ไดกลาวถงบทบาทของผบรหารในการพฒนาหลกสตร ดงน 1) วางแผนและปรบปรงพฒนาหลกสตร 2) ประเมนความเหมาะสม และคณภาพของโครงการพฒนาหลกสตร 3) อ านวยการใหเปนตามนโยบาย และปรชญาของการศกษาและหลกสตร 4) อ านวยในการพฒนาวสดอปกรณทใชในหลกสตร 5) ใชขอมลจากการวจยและสงเสรมการวจยในโรงเรยน 6) ประสานงานกบบคคลอน ในการจดการเรยนการสอนพเศษ เชน หนวยศกษานเทศก 7) ท างานรวมกบครนเทศในการใชหลกสตร 8) เตรยมผมสวนรวมในการพฒนาหลกสตร 9) อ านวยความสะดวกในเรองเวลา และอปกรณทใชในเรองการปรบปรงหลกสตร 10) ชวยเหลอครโดยใชเทคนคการแนะแนว และทปรกษาเกยวกบการใชหลกสตร 11) จดองคการ และอ านวยการโครงการทเกยวกบการจดบรการทางการศกษาทจดขนเปนพเศษ 12) แนะน าเกยวกบการใชหลกสตรใหชมชนเขาใจ และ 13) สงเสรมการตดตอในโรงเรยนในระดบเดยวกน

หรรษา นลวเชยร (2547: 14) ไดกลาววาถงบทบาทของผบรหารในการพฒนาหลกสตรไดแกการจดหางบประมาณมาสนบสนน การแสดงภาวะผน าทางวชาการ การเปดโอกาสใหมการตดสนใจรวมกน การใหก าลงใจและขอแนะน าอยางเปนกลยาณมตรและมความเปนประชาธปไตย

ชมศกด อนทรรกษ (2551: 98-99) ไดกลาวถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาเกยวกบการพฒนาหลกสตรไวดงน 1) ศกษาท าความเขาใจเกยวกบหลกสตรและเอกสารประกอบหลกสตรใหกระจาง เพอจะใหค าแนะน าแกครผสอนและวางแผนในการเตรยมการด าเนนการใช หลกสตร 2) จดเตรยมบคลากร โดยการประชม อบรม สมมนา เพอใหความรเกยวกบเรองหลกสตรและแนวการสอน ตลอดจนสงเสรมใหบคลากรมโอกาสไปศกษาดงานเกยวกบการจดการเรยน การสอนในโรงเรยนทมความเปนเลศ 3) จดครเขาสอนใหเหมาะสมกบความร ความสามารถ

35

ตามความถนดและความสนใจเพอจะไดจดมวลประสบการณการเรยนรแกผเรยนไดอยาง มประสทธภาพ 4) ใหบรการและสนบสนนการสอนของคร โดยการจดหาเอกสารหลกสตร งบประมาณ วสดอปกรณและสอการเรยนการสอน การจดสภาพแวดลอมและบรรยากาศทเออ ตอการเรยนการสอน เชนการจดหองสมดใหอยในสภาพทครและนกเรยนไดศกษาคนควาเพมเตมได โดยค านงถงคณประโยชนและความสะดวกสบายในการจดการเรยนการสอนของครผสอน เปนหลก 5) ด าเนนการนเทศ ตดตามผลและประเมนผลการใชหลกสตรอยางสม าเสมอ โดยใชเทคนควธและเครองมอทเหมาะสม เพอปรบปรงการเรยนการสอนใหบรรลวตถประสงคทวางไว 6) สรางขวญและก าลงใจ ตลอดจนสงเสรมความกาวหนาในหนาทการงานอยางเหมาะสมและยตธรรม โดยยดระบบคณธรรมเปนหลก 7) ประชาสมพนธการใชหลกสตรแกนกเรยน ครผสอน ผปกครองและประชาชนในชมชน เพอสรางความเขาใจและความรสกทดตอหลกสตร และการรบความรวมมอทดจากบคลากรทงภายในและภายนอกโรงเรยน โดยใชวธการและสอทหลากหลาย นอกจากทกลาวมา ชมศกด อนทรรกษ (2551: 116) ยงไดกลาวถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทเกยวของกบการบรหารหลกสตรวา ผบรหารสถานศกษา ตองมงมนสรางระบบคณภาพใหเกดขนในสถานศกษาก าหนดทศทางและนโยบายทจดเจนปรบปรงยกระดบมาตรฐาน และก าหนดขนตอนการท างาน รวมทงการจดท าคมอการปฏบตงานใหทนสมยอยเสมอ พฒนาบคลากรใหสามารถท างานเปนทม มสวนรวมในการบรหารงานในสถานศกษา รวมทงการน าเทคโนโลยมาใชใน การสนบสนนการวจยชนเรยน พฒนาสถานศกษาใหเปนองคกรแหงการเรยนรและระดมทรพยากรทองถนชมชนเพอการจดการศกษาของสถานศกษา

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ค: 29) กลาววาผบรหารโรงเรยน เปนบคคลทมสวนส าคญในการสงเสรมการพฒนาและใชหลกสตรระดบสถานศกษาใหเปนไปอยางมประสทธภาพ และเปนตวจกรส าคญในการกระตนและชกน าใหบคลากรในโรงเรยนไดใชความสามารถอยางเตมท เพอพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามตองการ ดงนนหากผบรหารสามารถเปนผน าทางวชาการ มความเขาใจเกยวกบหลกสตรอยางชดเจน และใหการสนบสนนสงเสรม การจดการเรยนการสอนของคร รวมทงสามารถท างานรวมกบคณะครในโรงเรยนได จะสามารถ ท าใหการใชหลกสตรเปนไปตามเปาหมายไดไมยาก

ฆนท ธาตทอง (2553: 272) และบญเลยง ทมทอง (2553: 284-285) กลาวถงบทบาทของผบรหารเกยวกบการสงเสรมและสนบสนนการใชหลกสตรดงน 1) ท าความเขาใจเกยวกบหลกสตรทน ามาใชในสถานศกษานนอยางถองแท 2) ใหความรครผสอนในโรงเรยนเกยวกบการน าหลกสตรไปใช 3) ใหบรการวสดหลกสตรและสอการเรยนการสอนชนดตาง ๆ แกคร 4) ด าเนน การนเทศและตดตามผลการใชหลกสตรภายในโรงเรยนอยางสม าเสมอ 5) กระตนใหครใชหลกสตร

36

อยางถกตอง เชน จดฝกอบรมหรอประชมสมมนา เปนตน 6) ใหก าลงใจและบ ารงขวญแกครผใชหลกสตรอยางมประสทธภาพ 7) จดระบบการบรหารหลกสตร และ 8) ประสานงานกบหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกบหลกสตร ภาวน ธ ารงเลศฤทธ (2553: 53-54) กลาววาการบรหารจดการหลกสตรระดบสถานศกษา ซงโรงเรยนหรอสถานศกษามภารกจส าคญในการจดการศกษาใหผเรยนไดรบการพฒนาอยางเตมศกยภาพ สถานศกษาจงมบทบาทส าคญในการจดท าหลกสตรสถานศกษา เพอน าสการจดการเรยนการสอนในชนเรยนอยางมประสทธภาพ สรางความมนใจตอพอแมผปกครองและชมชนวาผเรยนมคณภาพตามหลกสตรการศกษาของชาตและตามความตองการของทองถนเพอใหบรรลเจตนารมณดงกลาว สถานศกษาจงมภารกจส าคญดงน 1) จดท าหลกสตรสถานศกษา โดยออกแบบหลกสตรใหครอบคลมสวนทเปนแกนกลาง สวนทเปนความตองการของชมชนและทองถน รวมทงสวนทเปนสถานศกษาตองการจดใหผเรยนไดเรยนรเพมเตม 2) สงเสรม สนบสนน ในดานการพฒนาบคลากรในสถานศกษาใหมสวนรวมในการพฒนาหลกสตรและมความรความเขาใจในดานวชาการ 3) จดสรรงบประมาณ ทรพยากร เพอใหบคลากรไดมการพฒนาหลกสตร การเรยนการสอนในระดบชนเรยนของตนเอง 4) ตดตามการใชหลกสตร ก ากบ ดแลคณภาพ นเทศภายในใหด าเนนการจดการเรยนการสอนทมประสทธภาพ และ 5) มการวจยและพฒนาการใชหลกสตรตลอดจนการประกนคณภาพภายในของสถานศกษา

จากขอมลขางตน สรปไดวา การบรหารจดการหลกสตร หมายถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานบรหารจดการหลกสตรประกอบดวย แตงตงคณะกรรมการจดท าหลกสตรสถานศกษา สงเสรมใหครทกคนมสวนรวม ในการจดท าหลกสตรสถานศกษา สนบสนนการสอนของครโดยการจดหาเอกสารหลกสตร งบประมาณ วสดอปกรณและสอการเรยนการสอน รวมถงการนเทศการใชหลกสตรสถานศกษาและหลกสตรทองถน ตดตามและประเมนผลการใชหลกสตร และสงเสรม พฒนาบคลากรในสถานศกษาน าหลกสตรไปใชใหบรรลจดมงหมายทก าหนด

5.2 การจดการเรยนร การจดการเรยนร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

มมาตรฐานการเรยนร/ ตวชวดเปนเปาหมายในการพฒนาผเรยน และน าพาผเรยนใหเกดสมรรถนะส าคญของผเรยน และคณลกษณะอนพงประสงค ในการจดการเรยนร (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2552 ง: 5)

37

5.2.1 ความหมายของการจดการเรยนร เนองจากหลกสตรและการสอนหรอการจดการเรยนร ไมสามารถแยกจากกนได

เพราะมความสมพนธและเกอกลซงกนและกน ความส าเรจของหลกสตรตองอาศยการวางแผนจดกจกรรมการเรยนการสอนหรอกจกรรมการเรยนร และมนกวชาการไดใหความหมายของการสอนหรอการจดการเรยนรไว ดงน

การสอน คอการจดด าเนนการของผสอน เพอใหนกเรยนเกดการเรยนร โดยผเรยนจะท ากจกรรมทอาศยกระบวนการโยงความสมพนธเปรยบเทยบ เพอใหเกดการเรยนรดงกลาว ผลการเรยนรอาจจะอยในรปความเขาใจ การคดวเคราะห การคดสงเคราะห การประเมนผล ฯลฯ การจดด าเนนกจกรรมของผสอนอาจอยในรปแบบตาง ๆ กน ในยคของการปฏรปการศกษาเรยกวาการจดกจกรรมการเรยนร (ชวลต ชก าแพง, 2550: 87)

ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2548: 6) กลาววาการจดการเรยนรหมายถงการด าเนนงานของกระบวนการจดการเรยนร เชอมโยงกบการศกษาในระบบการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

กระทรวงศกษาธการ (2551: 25) กลาวถงการจดการเรยนรวาเปนกระบวนการส าคญในการน าหลกสตรสการปฏบต หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน เปนหลกสตรทมมาตรฐานการเรยนร สมรรถนะส าคญของผเรยนและคณลกษณะอนพงประสงคเปนเปาหมายทส าคญส าหรบพฒนาเดกและเยาวชน ผสอนตองพยายามคดสรรกระบวนการเรยนร จดการเรยนร เพอพฒนาผเรยนใหมคณภาพตามมาตรฐานการเรยนรทง 8 กลมสาระการเรยนร รวมทงปลกฝงเสรมสรางคณลกษณะอนพงประสงค พฒนาทกษะตาง ๆ อนเปนสมรรถนะทส าคญทตองการ ใหเกดแกผเรยน

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 5) กลาวถงการจดการเรยนร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 มมาตรฐานการเรยนร/ ตวชวด เปนเปาหมายในการพฒนาผเรยน และน าพาผเรยนใหเกดสมรรถนะส าคญของผเรยน และมคณลกษณะอนพงประสงค ในการจดการเรยนรครผสอนตองค านงถงการจดการเรยนรทมงเนนผเรยนเปนส าคญ ค านงถงความแตกตางระหวางบคคล พฒนาการทางสมอง และเนนคณธรรม จรยธรรม คานยมทพงประสงค ใชสอการเรยนร แหลงเรยนร ภมปญญาทองถน ศนยสอการเรยนร ระบบสารสนเทศ เครอขายการเรยนร เปนเครองมอส าคญตอการพฒนาคณภาพผเรยนใหเกด การเรยนรตามเปาหมายของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 สถานศกษาตองมการวดและประเมนผลการเรยนรและน าผลทไดใชเปนขอมลเพอพฒนาปรบปรงการจด การเรยนรใหเกดคณภาพสงสดตอผเรยน

38

จากขอมลขางตน สรปไดวา การจดการเรยนรเปนการจดกจกรรมหรอประสบการณการเรยนรทง 8 กลมสาระการเรยนร และการปลกฝง สงเสรม คณลกษณะอนพงประสงค เพอใหผเรยนเกดการเรยนรและบรรลตามวตถประสงคทก าหนด

5.2.2 หลกการส าคญในการจดการเรยนร

ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2545: 122-123) ไดก าหนดหลกการในการจดการเรยนรทจะตองเนนความส าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนร และการบรณาการ ตามความเหมาะสมซงมรายละเอยด ดงน

1) ดานความร ผสอนจะตองวเคราะหภารกจ วาจะจดการเรยนรอยางไรผเรยน จงจะเขาใจความหมายของสงทจะเรยนรและโครงสรางของความร ประกอบดวยขอมล ขอเทจจรง หลกการกฎเกณฑไปจนถงทฤษฎ อยางมล าดบขนตอนซงจะชวยใหผเรยนมหลกในการเรยนร อยางไรกตามสถานศกษาจะตองก าหนดจดประสงคการเรยนรและผลการเรยนร ตลอดจนสาระ ใหสอดคลองกบมาตรฐานหลกสตร เพอประโยชนในการพฒนาศกยภาพใหเปนไปตามเปาหมาย

2) ดานคณธรรม ควรพฒนาคณธรรมจรยธรรมและคานยมทพงประสงคดวย ครใหความรกความเมตตาตอศษยจะท าใหผเรยนเพมความเชอมนในตนเอง เกดพลงในการเรยนร กลาคด กลาท า ในสงทถกตองเหนคณคาของตนเองและผอน

3) ดานกระบวนการเรยนร การเรยนรทจะน าไปสการเนนผเรยนส าคญทสด ควรเปนการเรยนรทเนนกระบวนการมากกวาเนอหา กระบวนการเรยนรทน ามาใชประกอบดวยกระบวนการเรยนรทวไปทใชไดกบหลาย ๆ วชา เชน กระบวนการกลม กระบวนการเรยนร แบบรวมมอ เปนตนนอกจากนในการเรยนรแตละวชา กจกรรมจะตองเนนใหผเรยนฝกปฏบตตามกระบวนการเรยนรเฉพาะวชา เชน วชาวทยาศาสตรจะใชทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

4) การบรณาการตามความเหมาะสม เนองจากการเรยนรสามารถเกดไดในทกทและทกโอกาส ทงการเรยนรในหองเรยน ในสภาพแวดลอมและในธรรมชาตผเรยนจ าเปนตองใชปญญาเปนเครองมอในการแสวงหาความรและบรณาการเชอมโยงไปสชวตจรง

กระทรวงศกษาธการ (2551: 25) กลาวถงหลกการจดการเรยนร ไววาการจด การเรยนรเพอใหผเรยนมความรความสามารถตามมาตรฐานการเรยนร สมรรถนะส าคญและคณลกษณะอนพงประสงคตามทก าหนดไวในหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน โดยยดหลกวาผเรยนมความส าคญทสด เชอวาทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองไว ยดประโยชน ทเกดกบผเรยน กระบวนการจดการเรยนรตองสงเสรมใหผเรยน สามารถพฒนาตามธรรมชาตและ

39

เตมศกยภาพ ค านงถงความแตกตางระหวางบคคลและพฒนาการทางสมอง เนนใหความส าคญ ทงความรและคณธรรม

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 9-10) กลาวถงการจดการเรยนร วาเปนกระบวนการส าคญในการน าหลกสตรสการพฒนาผเรยนใหบรรลตามเปาหมาย ครผสอน จงควรใหความส าคญและสรรหากระบวนการเรยนรทเออตอการพฒนาผเรยนใหมคณภาพ ตามมาตรฐานการเรยนร/ ตวชวดทง 8 กลมสาระการเรยนร น าพาใหผเรยนเกดสมรรถนะส าคญและคณลกษณะอนพงประสงค การจดกระบวนการเรยนรทด ผเรยนควรไดมสวนรวมในการออกแบบกจกรรม/ กระบวนการเรยนร ค านงถงความแตกตางระหวางผเรยนพฒนาผเรยน ใหสอดคลองกบพฒนาการทางสมองและมงเนนความรคคณธรรม จดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ มความหลากหลาย ทนสมย เหมาะสมกบวยของผเรยน ธรรมชาตของวชาใหผเรยนคนควาหรอเขาถงแหลงเรยนรตามความสนใจ ใชสอการเรยนรทหลากหลาย เปดโอกาสใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรง โดยครผสอนเปนผอ านวยความสะดวก ทงนหลกสตรแกนกลางการศกษา ขนพนฐานพทธศกราช 2551 ไดใหหลกการทส าคญในการจดการเรยนรไว ดงน

1) การจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ การจดการเรยนรทเนนผเรยน เปนส าคญ เปนการจดการเรยนรทยดวาผเรยนทกคนสามารถเรยนรไดโดยการจดวธการเรยนร ใหเหมาะสมกบความสามารถของผเรยนแตละคน ใหพฒนาตนเองได การจดการเรยนรควรเปน สงทมความหมายตอผเรยน ใหผเรยนมความสขในการเรยน ไดลงมอศกษาคนควา คด แกปญหาและปฏบตงานเพอสรางความรไดดวยตนเอง โดยมครผสอนเปนผสงเสรมสนบสนนจดสถานการณใหเออตอการเรยนร

2) จดการเรยนรทค านงถงความแตกตางระหวางบคคล การจดการเรยนรควรใหความส าคญของความแตกตางระหวางผเรยน เพอวางรากฐานชวต ใหเจรญงอกงามอยางสมบรณ มพฒนาการสมวยอยางสมดล ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา การจดการเรยนรตองสงเสรมใหผเรยนไดคนพบและแสดงออกถงศกยภาพของตนเอง ครผสอนจงควรมขอมลผเรยนเปนรายบคคลส าหรบใชในการวางแผนการจดกจกรรมการเรยนร และน าไปพฒนาผเรยนใหเหมาะสมกบความแตกตางของผเรยน

3) การจดการเรยนรทสอดคลองกบพฒนาการทางสมอง การจดการเรยนร ทสอดคลองกบพฒนาการทางสมอง เปนการจดกจกรรมการเรยนรทมงเนนใหผเรยนไดรบ การพฒนาไดอยางเหมาะสมกบการท างานของสมอง การเชอมโยงวงจรสมอง พฒนาการ ทางอารมณ ซงจะมผลใหผเรยนมจนตนาการ ความคดสรางสรรค ท างานและอยรวมกบผอน อยางมความสข โดยใชประสบการณตรงดานรางกายทเปนรปธรรม ขอเทจจรงและทกษะ

40

ดานตาง ๆ ทปรากฏในชวตจรงตามธรรมชาตเปนเครองมอในการจดการเรยนรใหสอดคลองกบพฒนาการทางสมอง

4) การจดการเรยนรทมงเนนคณธรรม จรยธรรม การจดการเรยนรมงเนน ใหผเรยนมคณธรรม จรยธรรม ดวยการจดการเรยนรทบรณาการ คณธรรม จรยธรรม ไดรบร เกดการยอมรบ เหนคณคาและพฒนาอยางตอเนองจนเปนลกษณะนสยทด

วชย วงษใหญและมารต พฒนผล (2553: 34) กลาวถงหลกการจดการเรยนรไวดงน 1) ยดหลกผเรยนมความส าคญ เชอวาทกคนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได 2) กระบวน การเรยนร เนนการเรยนรดวยตนเองเปนหลก ใชวธสอนทหลากหลาย เหมาะสมกบผเรยนรายบคคล 3) การออกแบบการจดการเรยนรใชวธการ กจกรรม สอและแหลงเรยนร การวดและประเมนผลทเหมาะสมกบผเรยน

ฆนท ธาตทอง (2553: 37) กลาวถงหลกการจดการเรยนร วาผสอนเปลยนจาก ผถายทอดมาเปนผชวยเหลอสนบสนนใหผเรยนเกดดารเรยนร โดยผเรยนเปนผท าหนาทเรยน ดวยตนเอง และตองเรยนรคคณธรรมและเปาหมายของการเรยนแบงเปนดานปญญามงใหผเรยน มความคดรเรมสรางสรรคและคดอยางมวจารณญาณ ดานอารมณมงเนนใหผเรยนมความสามรถทางอารมณ เหนคณคาและเขาใจตนเอง เหนอกเหนใจผอน แกปญหาความขดแยงทางอารมณไดอยางถกตอง เหมาะสม ดานสงคม มงเนนความรเพอเขาใจสถานการณ แกไขปญหาความขดแยงทางความคด การกระท า โดยเฉพาะสวนทเกยวของกบศาสนาและวฒนธรรม

จากขอมลขางตน หลกการจดการเรยนรจะตองเนนความส าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนร และการบรณาการเชอมโยงไปสชวตจรง ค านงถงความแตกตางระหวางผเรยน โดยพฒนาผเรยนใหสอดคลองกบพฒนาการทางสมอง เพอใหบรรลตามเปาหมายของหลกสตร

5.2.3 กระบวนการจดการเรยนร

กระบวนการจดการเรยนร เปนเครองมอส าคญทจะน าพาใหผเรยนไปสเปาหมายของหลกสตร ซงมนกวชาการไดกลาวถงดงน

กระทรวงศกษาธการ (2551: 25) กลาวถงกระบวนการเรยนร วาผเรยนตองอาศยกระบวนการเรยนรทหลากหลาย เปนเครองมอทจะน าพาตนเองไปสเปาหมายของหลกสตร กระบวนการเรยนรทจ าเปนส าหรบผเรยน อาท กระบวนการเรยนรแบบบรณาการ กระบวนการสรางความร กระบวนการคด กระบวนการทางสงคม กระบวนการเผชญเหตการณและแกปญหา กระบวนการเรยนรจากประสบการณจรง กระบวนการปฏบต ลงมอท าจรง กระบวนการจดการ กระบวนการวจย กระบวนการเรยนรดวยตนเอง กระบวนการพฒนาลกษณะนสย กระบวนการ

41

เหลานเปนแนวทาง ในการจดการเรยนรทผเรยนควรไดรบการฝกฝน พฒนา เพราะจะสามารถ ชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดด บรรลเปาหมายของหลกสตร ดงนน ผสอนจงจ าเปนตองศกษา ท าความเขาใจในกระบวนการเรยนรตาง ๆ เพอใหสามารถเลอกใชในการจดกระบวนการเรยนร ไดอยางมประสทธภาพ ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 11) การจดการเรยนรตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 นน จะตองใชกระบวนการเรยนรทหลากหลาย เพอเปนเครองมอพฒนาผเรยนไปสเปาหมายของหลกสตร ซงครผสอนจะตองรและเขาใจแนวคด การจดการเรยนรและผลทเกดกบผเรยนแลวน ามาจดการเรยนรทเออตอการพฒนาของผเรยนตามหลกสตร กระบวนการเรยนรดงกลาวไดแก 1) กระบวนการเรยนรแบบบรณาการ 2) กระบวนการสรางความร 3) กระบวนการคด 4) กระบวนการทางสงคม 5) กระบวนการเผชญสถานการณและแกปญหา 6) กระบวนการเรยนรจากประสบการณจรง 7) กระบวนการปฏบต 8) กระบวนการจดการ 9) กระบวนการวจย 10) กระบวนการเรยนรของตนเอง 11) กระบวนการพฒนาลกษณะนสย และอน ๆ

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2553: 24) ไดนยามกระบวนการเรยนร (Learning process) คอกระบวนการทผเรยนใชในการแสวงหาความรสรางความเขาใจ สรางองคความรและพฒนาตนเองใหมความรความสามารถและศกยภาพตามทมงหวงในหลกสตร กระบวนการจดการเรยนรทกลาวมา เปนแนวทางในการจดการเรยนรทจะท า ใหผเรยนไดรบการฝกฝน พฒนาอยางเตมศกยภาพ ชวยใหผเรยนเกดการเรยนรตามเปาหมาย ของหลกสตร ครผสอนจงควรคดสรรเลอกน ามาใชในการจดการเรยนรตามความเหมาะสม เพอใหเกดประสทธภาพสงสด และสอดคลองกบการพฒนาผเรยนเพอเตรยมเขาสคนไทยยคใหม

5.2.4 บทบาทของผบรหารสถานศกษากบการจดการเรยนร

ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2545: 38-39) ไดใหแนวทางในการปฏบตงานวชาการส าหรบผบรหารสถานศกษา ในสวนทเกยวของกบการจดการเรยนการสอน ไวดงน 1) จดใหมแผนการสอนใหครบถวนทกชนและทกกลมสาระ ส าหรบหลกสตรการศกษา ขนพนฐาน พทธศกราช 2544 มงเนนใหครผสอนเปนผจดท าแผนการสอนเอง ผบรหารตองเปนผน าและกระตนใหครจดท าและตดตามการน าไปใชดวย 2) จดหองใหเหมาะสมและสอดคลองกบจ านวนนกเรยนรวมถงจดวสดครภณฑและสงอ านวยความสะดวกใหเพยงพอตามความจ าเปน 3) จดสถานทอปกรณเครองมอเครองใชและหองพเศษ เพอสนบสนนการจดกจกรรมการเรยน การสอน ในกลมสาระตาง ๆ ตามสภาพความพรอมของสถานศกษา 4) ตรวจสอบการจดตารางสอน

42

ใหเหมาะสมกบเวลาและสอดคลองกบอตราเวลาเรยนในหลกสตรทกกลมสาระทกชนเรยนและใหมตารางสอนรวมของสถานศกษาดวย 5) จดท าหรอจดหาเอกสารประกอบหลกสตรและแบบพมพตาง ๆ ทสนบสนนการสอน เชน แผนการสอน คมอคร และเอกสารทเกยวของส าหรบครผสอนใหเพยงพอทกระดบชนและทกกลมสาระ โดยการส ารวจความขาดแคลนและความตองการ 6) จดครประจ าชน ครประจ าวชาใหเหมาะสม โดยค านงถงความรความสามารถประสบการณและความถนด หากไมสามารถด าเนนการไดกใหจดตามความสมครใจ ทงนใหค านงถงผลกระทบทจะเกดกบนกเรยนดวย 7) ตดตามการจดการเรยนการสอนของครโดยการตรวจแผนการสอน หรอตรวจบนทกการสอนของครอยางสม าเสมอ 8) เยยมชนเรยน หรอสงเกตการสอน โดยก าหนดเปนปฏทนปฏบตงานไว 9) จดครเขาสอนแทนครทขาดหรอครทไมมาปฏบตงานโดยมการบนทกมอบหมายงานและบนทกรายงานผลการปฏบตงานเปนลายลกษณอกษร 10) ตดตามชวยเหลอพเศษ ชวยแกปญหาในสวนทเกยวของกบการเรยนการสอนใหแกครใหขวญและก าลงใจในการจดกจกรรมการเรยนการสอนตามหลกสตรและ 11) เปนผน าใหครปรบปรงการสอน ใหรจกใชเทคนคและวธการสอนแบบตาง ๆ และเลอกกจกรรมการสอนโดยค านงถงสภาพความพรอมของนกเรยน โรงเรยน ชมชน และสงแวดลอมเปนส าคญเพอใหนกเรยนมความร ทกษะ และเจตคตทด กระทรวงศกษาธการ (2546: 34) ไดกลาวถงแนวทางปฏบตในการพฒนากระบวนการเรยนรไวดงน 1) สงเสรมให ครจดท าแผนการจดการเรยนร ตามสาระ และหนวย การเรยนรโดยเนนผเรยนเปนส าคญ 2) สงเสรมให ครจดกระบวนการเรยนร โดยจดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจ ความถนดของผเรยน ฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ การประยกตใชเพอความร เพอปองกนและแกปญหา การเรยนรจากประสบการณจรง การสงเสรมใหรกการอานและใฝรอยางตอเนอง การผสมผสานความรตาง ๆ ใหสมดลกน ปลกฝงคณธรรมจรยธรรมคานยมทดงามและคณลกษณะทพงประสงคทสอดคลองกบเนอหารสาระกจกรรม ทงนโดยจดบรรยากาศและสงแวดลอมและแหลงเรยนรใหเออตอการจดกระบวนการเรยนร และน าภมปญญาทองถนหรอเครอขาย ผปกครอง ชมชน ทองถน มามสวนรวมในการจดการเรยนการสอนตามความเหมาะสม 3) จดใหมการนเทศการเรยนการสอนแกครในกลมสาระตาง ๆ โดยเนนการนเทศ ทรวมมอชวยเหลอกนแบบกลปยานมตร เชนนเทศแบบเพอนชวยเพอนเพอพฒนาการเรยนการสอนรวมกนหรอแบบอน ๆ ตามความเหมาะสม 4) สงเสรมใหมการพฒนาคร เพอพฒนากระบวนการเรยนรตามความเหมาะสม

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 76-77) กลาวถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทมตอการจดการเรยนร ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 มขอควรปฏบตดงน 1) ผบรหารสถานศกษาควรวเคราะหหลกสตรแกนกลาง

43

การศกษาขนพนฐานพทธศกราช 2551 ตลอดจนเอกสารอน ๆ ทเกยวของเพอขบเคลอนกระบวนการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ 2) ผบรหารสถานศกษาควรรวมมอกบคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานก าหนดวสยทศน พนธกจ และเปาหมายการพฒนาคณภาพการศกษาใหเปนรปธรรม โดยมงเนนผเรยนเปนคนด คนเกงและสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข 3) ผบรหารสถานศกษาควรด าเนนการประชาสมพนธใหผปกครอง ชมชนและผเกยวของทกภาคสวนไดเขาใจแนวทางการพฒนาคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษา ดวยวธการและรปแบบตาง ๆ อยางเหมาะสม 4) ผบรหารสถานศกษาพงสงเสรม สนบสนนใหบคลากรจดท าหนวยการเรยนร แผนการจดการเรยนรทสอดคลองกบบรบทของสถานศกษา ตามความตองการของทองถน เพอพฒนาผเรยนทงดานความร ทกษะกระบวนการ ตลอดจนคณธรรม จรยธรรม และคณลกษณะอนพงประสงค 5) ผบรหารสถานศกษาควรระดมทรพยากรในชมชน พรอมทงแสวงหาความรวมมอ จากทกภาคสวนเพอพฒนาการจดการเรยนรใหบรรลเปาหมายของหลกสตร 6) ผบรหารสถานศกษาควรสงเสรมและสนบสนนใหบคลากรในสถานศกษาพฒนาหลกสตร แผนการจดการเรยนร สอการเรยนร แหลงเรยนร ภมปญญาทองถน ตลอดจนเทคโนโลยทเหมาะสมตอการพฒนาคณภาพการศกษาอยางตอเนอง 7) ผบรหารสถานศกษาควรสงเสรมสนบสนนใหบคลากรในสถานศกษาใชกระบวนการวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษาอยางเปนระบบและตอเนอง 8) ผบรหารสถานศกษาพงเปนผน าในการเปลยนแปลงใหบคลากรในสถานศกษามการนเทศภายในอยางเปนระบบ โดยเนนการนเทศแบบกลยาณมตร เพอพฒนากระบวนการจดการเรยนรใหมคณภาพอยางตอเนอง 9) ผบรหารสถานศกษาควรสงเสรมสนบสนนใหบคลากรในสถานศกษาวดและและประเมนผล การเรยนรดวยวธทหลากหลาย พรอมน าผลการวดและประเมนผลมาพฒนาผเรยนอยางเปนระบบ และ 10) ผบรหารสถานศกษาควรจดใหมการพฒนาศกยภาพของบคลากรในสถานศกษา ดวยวธการทหลากหลายเชน ประชมสมมนา ประชมปฏบตการ ศกษาดงาน เพอการพฒนาบคลากรครใหเปนบคคลแหงการเรยนร

จากขอมลขางตน สรปไดวา การจดการเรยนร หมายถงบทบาทของของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนก ในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานการจดการเรยนรประกอบดวย การสงเสรมใหครจดท าแผนการเรยนรตามสาระและเนนผเรยนเปนส าคญ การจดกจกรรม การเรยนรทสงเสรมทางวชาการเออตอการเรยนรของผเรยนทงในและนอกสถานท เพอสรางขวญและก าลงในอนมผลมาจากความไมสงบ ตดตามการจดการเรยนรของครโดยการตรวจแผน การสอนหรอตรวจบนทกการสอนของครอยางสม าเสมอ รวมมออยางใกลชดกบผมสวนไดเสย

44

ในการสรางบรรยากาศการเรยนรทปลอดภยใหกบผเรยน สงเสรมใหครจดกจกรรมการเรยนรอยางหลากหลายสอดคลองกบบรบทของสถานศกษา

5.3 การพฒนาสอการเรยนร

5.3.1 สอและประเภทของสอการเรยนร สอการสอนหรอสอการเรยนรเปนองคประกอบส าคญของการจดการเรยน

การสอน โดยเฉพาะการจดการเรยนการสอนในปจจบน มเทคโนโลยมาเกยวของสอการสอน จงรวมถงเทคโนโลยดวย ไดมนกการศกษาไดใหความหมายของสอการเรยนรดงน กตมา ปรดดลก (2532: 68) ไดอธบายความหมายสอการสอนวา สอการสอน หมายถงวตถสงของ ภาพ เครองใช ตลอดจนหมายถงตวบคคล วธการ สถานทตาง ๆ ทใชประกอบการเรยนการสอนเพอใหการเรยนการสอนเกดผลดตอการจดการเรยนการสอนม 3 ประเภทใหญ ๆ คอ1) ประเภทเครองมอหรออปกรณ (Hardware) เชนเครองฉายภาพยนตร เครองฉายทบแสง โปรเจคเตอร เครองฉายวซด เปนตน 2) ประเภทวสดหรอสอละมนภณฑ (Software) เชน ฟลมภาพยนตร แถบบนทกเสยง รายการวทย หนงสอเรยน รปภาพรวมถงโปรแกรมคอมพวเตอรตาง ๆ ดวย 3) ประเภทเทคนคหรอวธการ (Technique or Method) เชน การสาธต การศกษานอกสถานท การจดนทรรศการเปนตน สอดคลองกบ ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 207-211) กลาววา สอการเรยนการสอน หมายถง สงทน าความรไปสผเรยน อยในรปของสงพมพหรอไมใชสงตพมพกได สอการสอนทไมใชสงพมพคอ สงประเภทโสตทศนปกรณ หมายรวมถงวสด เครองมอ อปกรณและวธการทางโสตทศนศกษาและไดแบงสอการเรยนการสอนออกเปน 3 ประเภท ดงน 1) โสตทศนวสด ไดแกภาพ เชน ภาพเขยน ภาพถาย ภาพทตดมา วสดลายเสนไดแก การตนลายเสน แผนภม แผนสถต โปสเตอรวสดมทรง ไดแกหนจ าลอง ของจรง 2) เครองมอโสตทศนปกรณไดแกเครองเสยง เชน เครองบนทกเสยง เลนแผนเสยงและเครองขยายเสยง เครองฉาย เชน เครองฉายสไลด เครองฉายภาพยนตร 3) กจกรรมโสตทศนปกรณ ไดแกการศกษานอกสถานทการจดนทรรศการการจดสถานการณจ าลองเชนเดยวกบวชย วงษใหญและมารต พฒผล (2553: 36) กลาวถงสอการเรยนรวาเปนตวกลางส าหรบการสงเสรมและสนบสนนกระบวนการเรยนรของผเรยนอยางมประสทธภาพ เชนสอธรรมชาต สอสงพมพ สอเทคโนโลย ตลอดจนเครอขายการเรยนเรยนรทมในทองถน วรวทย นเทศศลป (2551: 12) ไดใหความหมายของสอการเรยนรหรอสอการเรยนการสอนหมายถงกจกรรมทางการศกษาทมความส าคญยงตอการเรยนรจากอดตสปจจบนเพราะเปนผชวยคณครสอนผเรยน ชวยใหภาระงานลดนอยลงเหนอยนอยลง สอนนอยลง แตผเรยนไดความร

45

กวางขน สอกจกรรมเปนวธการทคณครจะสรรคสรางความคดสรางสรรค ใหผเรยนไดมสวนรวมการกระท า ใหผลส าเรจดงทตงหวงไวตงแตแรก

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2553: 25) ไดนยามสอการเรยนร (Learning materials) คอสอทชวยกระตนใหผเรยนเกดความสนใจ มความเขาใจ เกดการเรยนรและชวยสงเสรมการเรยนรใหเปนไปอยางมประสทธภาพสอการเรยนรมหลายรปแบบเชน สอสงพมพ สอเทคโนโลย สอธรรมชาต การเลอกสอทใชในการเรยนการสอนควรค านงถงความนาสนใจ ชวนคด ชวนตดตาม เปนสอทเขาใจงายกระตนใหผเรยนรจกวธแสวงหาความร และทส าคญคอสอดคลองกบวตถประสงคของการเรยน วธการเรยนรของผเรยนและความแตกตางระหวางบคคล

กรมวชาการ (2545: 7-9) ไดจ าแนกประเภทของสอการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 ไวเปน 3 ประเภท ดงน 1) สอสงพมพ หมายถงหนงสอและเอกสารสงพมพตาง ๆ ทแสดงหรอเรยบเรยงสาระความรตาง ๆ โดยใชตวหนงสอทเปนตวเขยนหรอตวพมพ เปนสอในการแสดงความหมาย สอสงพมพมหลายชนด ไดแก เอกสาร หนงสอเรยน หนงสอพมพนตยสาร วารสาร บนทกรายงาน เปนตน 2) สอเทคโนโลย หมายถง สอการเรยนร ทผลตขนใชควบคกบเครองมอโสตทศนวสด หรอเครองมอทเปนเทคโนโลยใหม ๆ เชน เทปบนทกภาพพรอมเสยง (วดทศน) แถบบนทกเสยง ภาพนง สอคอมพวเตอรชวยสอน นอกจากน สอเทคโนโลย ยงรวมถงกระบวนการตาง ๆ ทเกยวของกบการน าเทคโนโลยมาประยกตใชในกระบวนการเรยนร เชน การใชอนเทอรเนตเพอการเรยนร การศกษาทางไกลผานดาวเทยม เปนตน 3) สออน ๆ นอกเหนอจากสอ 2 ประเภททกลาวมาแลว ยงมสออน ๆ ทสงเสรมการเรยนรของผเรยน ซงมความส าคญไมยงหยอนไปกวาสอสงพมพและสอเทคโนโลย สอดงกลาวน ไดแก 1) บคคล หมายถงบคคลทมความรความสามารถ ความเชยวชาญในสาขาตาง ๆ ซงสามารถถายทอดสาระความร แนวคด และประสบการณไปสบคคลอน เชน บคลากรในทองถน แพทย ต ารวจ นกธรกจ เปนตน 2) ธรรมชาตและสงแวดลอม หมายถง สงทมอยตามธรรมชาตและสภาพแวดลอมตวผเรยน เชน พชผก ผลไม ปรากฏการณ หองปฏบตการ เปนตน 3) กจกรรมและกระบวนการ หมายถงกจกรรมหรอกระบวนการทผสอนและผเรยนก าหนดขนเพอสรางเสรมประสบการณ การเรยนร ใชในการฝกทกษะซงตองใชกระบวนการคด การปฏบต การเผชญสถานการณและ การประยกตความรของผเรยน เชน บทบาทสมมต การสาธต การจดนทรรศการ การท าโครงงาน เกม เพลง เปนตน 4) วสด เครองมอและอปกรณหมายถงวสดทประดษฐขนเพอประกอบการเรยนร เชน หนจ าลอง แผนภม แผนท ตาราง สถต รวมถงสอประเภทเครองมอและอปกรณทดลองวทยาศาสตร เครองมอชาง เปนตน

46

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 23) จ าแนกสอการเรยนร ตามลกษณะได 3 ประเภท คอ 1) สอสงพมพ หมายถง หนงสอและเอกสารสงพมพตาง ๆ เชน นตยสาร ต ารา หนงสอเรยน แผนพบ โปสเตอร ภาพพลก เปนตน 2) สอเทคโนโลย หมายถง สอการเรยนรทผลตขนเพอใชคกบเครองมอ โสตทศนวสดหรอเครองมอทเปนเทคโนโลยใหม ๆ รวมถงการใชอนเตอรเนต การศกษาผานดาวเทยม เปนตน 3) สออน ๆ เชน สอบคคล รวมถง ภมปญญาทองถน สอธรรมชาตและสงแวดลอม สอกจกรรม/ กระบวนการ สอวสดเครองมอและอปกรณ

สนต บญภรมย (2552: 101) กลาวถงประเภทของสอการเรยนรวาสงของทกอยาง ทกประเภท ทกชนด ทงทมตวชวดและไมมตวชวด ทผสอนสามารถน ามาประกอบการสอนแลว ท าใหเกดประโยชนตอผเรยน หมายรวมถงการท าใหวงการศกษาไดพฒนาในเชงสรางสรรค

วชย วงษใหญ และมารต พฒผล (2553: 36) กลาววาสอการเรยนรเปนตวกลางส าหรบสงเสรมและสนบสนนกระบวนการเรยนรของผเรยนอยางมประสทธภาพ เชน สอธรรมชาต สอสงพมพ สอเทคโนโลย ตลอดจนเครอขายการเรยนรทมในทองถน

จากขอมลขางตน สอการเรยนร หมายถง กจกรรมทางการเรยนการสอน ตวกลางหรอสงทน าความรไปสผเรยน เชนวตถสงของ ภาพ เครองใช ตลอดจนหมายถงตวบคคล วธการ สถานทตาง ๆ ทใชประกอบการเรยนการสอนเพอใหการเรยนการสอนเกดผลดตอการจดการเรยนการสอนม 3 ประเภทใหญ ๆ คอ 1) สอสงพมพ 2) สอเทคโนโลย 3) สอธรรมชาต เชน บคคล แหลงเรยนร ภมปญญา เปนตน

5.3.2 ความส าคญของสอการเรยนร กรมวชาการ (2545: 6-7) ไดกลาวถงความส าคญและบทบาทของสอการเรยนร

ไวพอสรปไดดงน 1) ชวยใหผเรยนเขาใจความคดรวบยอดไดงายขนรวดเรวขน 2) ชวยใหผเรยนมองเหนสงทก าลงเรยนไดอยางเปนรปธรรมและเปนกระบวนการ 3) ชวยใหผเรยนเรยนรดวยตนเองสงเสรมใหเกดความคดสรางสรรค 4) สรางสภาพแวดลอมและประสบการณการเรยนร ทแปลกใหมนาสนใจและท าใหอยากรอยากเหน 5) สงเสรมใหมกจกรรมรวมกนระหวางผเรยน 6) เกอหนนผเรยนทมความสนใจและความสามารถในการเรยนรทตางกนใหเรยนรไดเทาเทยมกน 7) ชวยใหผเรยนบรณาการสาระการเรยนรตางๆใหเชอมโยงกน 8) ชวยใหผเรยนไดเรยนรวธการ ใชสอและแหลงขอมลตางๆ เพอการคนควาเพมเตม 9) เพอใหผเรยนไดรบการเรยนรในหลายมตจากสอทหลากหลาย 10) เชอมโยงโลกทอยไกลตวผเรยนใหเขาสการเรยนรของผเรยน

47

กระทรวงศกษาธการ (2551: 27) กลาวถง สอการเรยนรวาเปนเครองมอสนบสนนการจดกระบวนการเรยนร ใหผเรยนเขาถงความร ทกษะกระบวนการและคณลกษณะตามมาตรฐานการเรยนรของหลกสตรไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงไดกลาววาสอการเรยนรมหลากหลายประเภท ทงสอธรรมชาต สอสงพมพ สอเทคโนโลย และเครอขายการเรยนรตาง ๆ ทมในทองถน การเลอกใชสอควรเลอกใหมความเหมาะสมกบระดบพฒนาการและลลาการเรยนรทหลากหลายของผเรยน

สนต บญภรมย (2552: 89) กลาววาสอการเรยนรมความส าคญและประโยชน ตอผสอนและผเรยน แตความส าคญและประโยชนจะตองตกอยกบผเรยนเปนส าคญทสด เพราะ สอการเรยนรเปนตวชวยใหผเรยนซงเปนองคประกอบส าคญไดบรรลไปตามวตถประสงคของ การเรยนรในบทเรยนและเนอหาสาระนน ๆ ไดอยางมประสทธภาพสงสด และเพมพนความร ความเขาใจ และสามารถมากขนตามเกณฑทก าหนดไว

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ข: 22-23) กลาวถงความส าคญของ สอการเรยนรวา สอมบทบาทส าคญทท าใหผเรยนเกดการเรยนร โดยสอจะท าหนาทถายทอดความรความเขาใจ ความรสกและเพมพนทกษะประสบการณใหผเรยน ปจจบนสอการเรยนรมอทธพลสงตอการกระตนใหผเรยนกลายเปนผแสวงหาความรดวยตนเองจนเกดการพฒนาดานตาง ๆ ไดแก 1) ความร สอการเรยนรชวยใหผเรยนไดรบความรเชงเนอหา สงเสรมการศกษาคนควาหาความรเพมเตม เพอเชอมโยงความรใหมทไดเขากบประสบการณเดมทมอยและสามารถน าไปใชในชวต ประจ าวนไดเปนอยางด 2) ทกษะ สอการเรยนรชวยสงเสรมทกษะดานตาง ๆ ใหกบผเรยน 3) คณธรรม จรยธรรมและคานยม สอการเรยนรตาง ๆ ชวยสงเสรมใหผเรยนรกการเรยนร เหนคณคาในตนเอง มจตส านกและคานยมทดงาม

สรปไดวา สอการเรยนรมความส าคญ เพราะสอการเรยนรวาเปนเครองมอสนบสนนการจดกระบวนการเรยนร ท าใหผเรยนเกดการเรยนร เขาถงตลอดจนเพมพนความร ทกษะกระบวนการ และคณลกษณะตามมาตรฐานการเรยนรของหลกสตรไดอยางมประสทธภาพ

5.3.3 บทบาทของผบรหารเกยวกบการพฒนาสอการเรยนร

ผบรหารสถานศกษาเปนผมบทบาทในการพฒนาสอการเรยนรซงมนกวชาการ และนกการศกษาไดกลาวถงบทบาทของผบรหารไวดงน

กระทรวงศกษาธการ (2546: 36) ไดก าหนดแนวทางในการปฏบตในการพฒนา สอ นวตกรรมและเทคโนโลย เพอการศกษา ดงน 1) ศกษาวเคราะห ความจ าเปนในการใชสอ เทคโนโลยเพอการจดการเรยนการสอนและการบรหารงานวชาการ 2) สงเสรมคร ผลต พฒนาสอ

48

และนวตกรรมการเรยนการสอนและการพฒนางานดานวชาการ 3) จดหาสอเทคโนโลยเพอใช ในการจดการเรยนการสอนและพฒนาดานวชาการ 4) ประสานความรวมมอในการผลต จดหา พฒนาและการใชสอ นวตกรรมและเทคโนโลยเพอการจดการเรยนการสอน และพฒนางานวชาการกบสถานศกษา บคคล ครอบครว องคกร และหนวยงานและสถาบนอน 5) การประเมนผล การพฒนาการใชสอ นวตกรรมและเทคโนโลยเพอการศกษา Knezevich (1962: 422-424 อางถงใน สมาน อศวภม, 2551: 293) กลาววาผบรหารมหนาทในการจดหาและจดระบบบรการสอการสอนทจ าเปนในการปรบปรงการเรยนการสอน ใหมประสทธภาพ

กระทรวงศกษาธการ (2551: 27) กลาวถงสถานศกษา เขตพนทการศกษาหนวยงานทเกยวของและผมหนาทจดการศกษาขนพนฐาน ควรด าเนนการดงน 1) จดใหมแหลงเรยนร ศนยการเรยนร ศนยสอการเรยนร ระบบสารสนเทศการเรยนรและเครอขายการเรยนรทมประสทธภาพทงในสถานศกษาและในชมชน เพอการศกษาคนควาและการแลกเปลยนประสบการณการเรยนรระหวางสถานศกษาทองถน ชมชน สงคมโลก 2) จดท าและจดหาสอการเรยนรส าหรบการศกษาคนควาของผเรยน เสรมความรใหผสอน รวมทงจดหาสงทมอยในทองถนมาประยกต ใชเปนสอการเรยนร 3) เลอกและใชสอการเรยนรทมคณภาพ มความเหมาะสม มความหลากหลาย สอดคลองกบวธการเรยนร ธรรมชาตของสาระการเรยนรและความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน 4) ประเมนคณภาพของสอการเรยนรทเลอกใชอยางเปนระบบ 5) ศกษาคนควา วจย เพอพฒนา สอการเรยนรใหสอดคลองกบกระบวนการเรยนรของผเรยน 6) จดใหมการก ากบ ตดตาม ประเมนคณภาพและประสทธภาพเกยวกบสอและการใชสอการเรยนรเปนระยะ ๆ และสม าเสมอ

ฆนท ธาตทอง (2553: 37-38) ไดกลาวถงการด าเนนงานดานสอของสถานศกษา หนวยงานทเกยวของ และผมหนาทจดการศกษามสวนในการด าเนนการดงน 1) จดท าและจดหา สงทมอยในทองถนมาประยกตใชเปนสอการเรยนร 2) ศกษา คนควา วจย เพอพฒนาสอการเรยนรใหสอดคลองกบกระบวนการเรยนรของผเรยน 3) จดท าและจดหาสอการเรยนรส าหรบการศกษาคนควาของผเรยน และส าหรบเสรมความรของผสอน 4) ศกษาวธการเลอกและเลอกใชสอ การเรยนรอยางมประสทธภาพ เหมาะสมหลากหลายและสอดคลองกบวธการเรยนร ธรรมชาตของสาระการเรยนรและความแตกตางระหวางบคคลของผเรยน 5) ศกษาวธการวเคราะหและประเมนคณภาพ มาตรฐานสอการเรยนรทจดท าขนเองและเลอกน ามาใชประกอบการเรยนรโดยการวเคราะห และประเมนสอการเรยนรทใชอยางสม าเสมอ 6) จดหาหรอจดใหมแหลงเรยนร ศนยสอการเรยนรทมประสทธภาพในสถานศกษาและในชมชนเพอการศกษาคนควาแลกเปลยนประสบการณ การเรยนรและการพฒนาสอ 7) จดใหมเครอขายการเรยนร เพอเชอมโยงและแลกเปลยนการเรยนร

49

ระหวางสถานศกษา ทองถน ชมชน และสงคมอน 8) จดใหมการก ากบตดตาม และประเมนผล การด าเนนงานเกยวกบสอ และการใชสอการเรยนรเปนระยะ

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 208) ไดกลาวถงบทบาทของฝายบรหารสถานศกษาซงเปนผทมหนาทรบผดชอบ พอสรปไดดงน 1) เขาใจงานสอการสอน ตระหนก ในคณคาและความส าคญ โดยการใหการสนบสนนและสงเสรมการใชสอการสอน 2) มนโยบายและวางแผนการจดโครงการงานสอการสอน 3) มความรความสามารถ ชวยจดและชวยอ านวยความสะดวกในการจดบรการสอการสอน 4) จดใหมอาคารสถานท งบประมาณ บคลากรแกงาน สอการสอน

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 134) กลาวถงแนวทางการปฏบตเกยวกบ การพฒนาสอ นวตกรรม และเทคโนโลยเพอการศกษามดงน 1) ศกษา วเคราะห ความจ าเปนใน การใชสอและเทคโนโลยเพอการจดการเรยนการสอน และการบรหารงานวชาการ 2) สงเสรมให ครผลตพฒนาสอ และนวตกรรมการเรยนการสอน 3) จดหารสอและเทคโนโลย เพอใชในการจด การเรยนการสอนและการพฒนางานวชาการ 4) ประสานความรวมมอในการผลต จดหา พฒนา และการใชสอ นวตกรรม และเทคโนโลย เพอการจดการเรยนการสอนและพฒนางานวชาการกบสถานศกษา บคคล ครอบครว องคกร หนวยงานและสถาบนอน 5) การประเมนผลการพฒนาการใชสอ นวตกรรม และเทคโนโลยเพอการศกษา

จากขอมลขางตน สรปไดวา การพฒนาสอการเรยนร หมายถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานการพฒนาสอการเรยนรประกอบดวย คอ การก าหนดนโยบายกระตนการใชสอการเรยนรททนสมย สงเสรมใหครผลต พฒนาสอ และนวตกรรมการเรยนร สงเสรมครใหมการใชสอผานเครอขายเทคโนโลย สารสนเทศ (ICT) สงเสรมใหครเลอกใชสอทมคณภาพ สงเสรมใหครศกษา คนควา วจย เพอพฒนาสอการเรยนร ก ากบ ตดตาม ประเมนคณภาพและประสทธภาพของสอและการใชสอการเรยนร

5.4 การพฒนาแหลงเรยนร การพฒนาแหลงเรยนรเพอรองรบนโยบายของรฐบาลดานการพฒนาคณภาพ

สถานศกษาและแหลงเรยนรยคใหม เพอพฒนาคณภาพสถานศกษาทกระดบ/ ประเภทใหสามารถเปนแหลงเรยนรทมคณภาพและพฒนาแหลงเรยนรอน ๆ ส าหรบการศกษา (กระทรวงศกษาธการ, 2552: 21) และแผนพฒนาการศกษาในเขตพนทพฒนาพเศษจงหวดชายแดนภาคใต ซงม

50

ยทธศาสตรพฒนาคณภาพการศกษาดานพฒนาแหลงเรยนร (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2553 ข: 46)

5.4.1 ความหมายของแหลงเรยนร แหลงเรยนรเปนสงทมความจ าเปนในการจดการเรยนร มผใหความหมาย

ของแหลงเรยนร ดงน กรมวชาการ (2546: 19) แหลงเรยนรหมายถง แหลงขอมลขาวสารสารสนเทศและ

ประสบการณทสนบสนนสงเสรมใหผเรยนไฝเรยนใฝร แสวงหาความรและเรยนรดวยตนเองตามอธยาศยอยางกวางขวางและตอเนอง เพอเสรมสรางใหผเรยนเกดกระบวนการเรยนรและเปนบคคลแหงการเรยนร

อาชญญา รตนอบล และคณะ (2548: 64) แหลงเรยนร เปนสงทมอยในสงคมรอบตวเราทเปนทงสงมชวตและไมมชวต เปนสงทมอยในธรรมชาตและมนษยสรางขน ซงเปนแหลงความรทท าใหคนในสงคมเกดการเรยนรและเกดประสบการณในการเรยนรอยางตอเนอง

จนทรเพญ ประสาทไทย (2551: 12) ใหความหมายแหลงเรยนรหมายถงทกสง ทกอยางทอยแวดลอมใกลตวหรอไกลตว โรงเรยน แหลงขอมลขาวสาร สารสนเทศ แหลงความร ทสนบสนนสงเสรมผเรยนใหเกดการเรยนร ท าใหเกดองคความรใหมขน สามารถคดสรางสรรคพฒนาจากสภาพทเปนอยเดมใหเกดประโยชนแกผศกษาเรยนร สามารถเลอกรบเอาสงทจงใจหรอไมจงใจเรยนร

แหลงเรยนร หมายถงแหลงขอมลขาวสาร ความร ประสบการณทงหลายทสามารถท าใหผเรยนเกดความรไดดวยตนเอง จากการคดเอง ปฏบตเอง และสรางความรดวยตนเองตามอธยาศยและตอเนองจนเกดกระบวนการเรยนรและสดทายกเปนบคคลแหงการเรยนร (กรมวชาการ, 2544 อางถงใน ปยะภรณ อ านกมณ, 2551: 8)

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 233) ใหความหมายแหลงเรยนรในสถานศกษาหมายถง สงตาง ๆ ซงอาจเปนบคคล สถานท วสดอปกรณ สอ หรอเอกสารสงพมพ ทผเรยนไดใชศกษาเรยนรในเรองทตนสนใจใหไดรบความร และสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนได

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2553: 25) ไดนยามแหลงการเรยนร (Learning resource) คอสถานทหรอแหลงขอมลทงในสถานศกษาและนอกสถานศกษา ทผเรยนสามารถเขาไปศกษาแสวงหาประสบการณความร เพอชวยพฒนาใหเกดการเรยนรอยางกวางขวางลกซง

จากขอมลขางตนสรปไดวา แหลงเรยนรหมายถงสถานทหรอแหลงขอมลขาวสาร สารสนเทศ ความรประสบการณ ทงในสถานศกษาและนอกสถานศกษา แหลงเรยนร เปนสงทมอย

51

ในสงคมรอบตวเราทเปนทงสงมชวตและไมมชวต เปนสงทมอยในธรรมชาตและมนษยสรางขน ทผเรยนสามารถเขาไปศกษาหาความรจนเปนบคคลแหงการเรยนร และสามารถน าไปใชใหเกดประโยชนได

5.4.2 ความส าคญของแหลงเรยนร แหลงเรยนรเปนแหลงเสรมสรางความร ความคดและประสบการณ เปนแหลง

ศกษาตามอธยาศย เปนแหลงเรยนรตลอดชวต มนกวชาการไดใหความหมายความส าคญของ แหลงเรยนรดงน

ชลทตย เอยมส าอางค และวศน ศลตระกล (2543: 323-333) กลาวถงความส าคญของแหลงเรยนรวา แหลงเรยนรมความส าคญตอการจดการศกษาทงในระบบและนอกระบบ สามารถใชเปนแหลงทศนศกษาเสรมความรเพมเตมใหกบเดกนกเรยนและนกศกษานอกเหนอ จากหลกสตรปกต สามารถใชสถานประกอบการเพอใชเปนแหลงฝกฝมอฝกคนในภาคปฏบตของหลกสตรทกประเภทและทกระดบอกดวย

ด าร บญช (2548: 27 อางถงใน วรรณา อดมศาสตรสกล, 2551: 15) สรปความส าคญของแหลงเรยนรไดดงน 1) เปนแหลงทรวบรวมขององคความรอนหลากหลาย พรอมทจะใหนกเรยนเขาไปศกษาคนควา ดวยกระบวนการจดการเรยนรทแตกตางกนของแตละบคคล และเปนการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต 2) เปนแหลงเชอมใหโยงสถานศกษาและชมชนมความสมพนธ ใกลชดกน ท าใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการศกษาแกบตรหลานของตน 3)เปนแหลงขอมลท าใหนกเรยนเกดการเรยนรไดอยางมความสข เกดความสนกสนานและมความสนใจทจะเรยนร ไมเกดความเบอหนาย 4) ท าใหนกเรยนเกดการเรยนรจากการไดคดเอง ปฏบตเอง และสรางความรดวยตนเอง ขณะเดยวกนกสามารถเขารวมกจกรรมและท างานรวมกบผอนได 5) ท าใหนกเรยนไดรบการปลกฝงใหรและรกในทองถนของตน มองเหนคณคาและตระหนกถงปญหาในชมชน ของตน พรอมทจะเปนสมาชกทดของชมชนทงในปจจบนและอนาคต

ความส าคญของแหลงเรยนร คอ สภาพแวดลอมทงในและนอกโรงเรยนทจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรและเปนแหลงทจะท าใหผสอนสามารถออกแบบการเรยนร ใหผฝกปฏบต หรอไดศกษาคนควาดวยตนเอง เพอใหเกดการเรยนรและแลกเปลยนเรยนรซงกนและกนระหวางเพอน ระหวางครกบนกเรยน ระหวางวทยากรประจ าแหลงเรยนรกบครและนกเรยน รวมทงเปนแหลงทผเรยนอาจอาศยการสบคนของตนเองเพอแสวงหาความรเพมเตมผสอนจงสามารถใช แหลงเรยนรในชมชนใชเปนแหลงเรยนรของผเรยนอยางเตมท (ศรกาญจน โกสมภ และดารณ ค าวจนง, 2545: 18 อางถงใน จนทรเพญ ประสาทไทย 2551: 12)

52

แหลงเรยนรมความส าคญสรปเปนขอ ๆ (กรมวชาการ, 2544 อางถงใน ปยะภรณ อ านกมณ, 2551: 9) ไดดงน 1) เปนแหลงรวมขององคความร อนหลากหลายพรอมทจะใหผเรยนไดศกษาคนควาดวยกระบวนการจดการเรยนรทแตกตางกนของแตละบคคลและเปน การสงเสรมการเรยนรตลอดชวต 2) เปนแหลงเชอมโยงใหสถานศกษาและชมชนมความสมพนธใกลชดกน ท าใหคนในชมชนมสวนรวมในการจดการศกษาแกบตรหลานของตนเอง 3) เปนแหลงขอมลทท าใหผเรยนเกดการเรยนรอยางมความสข เกดความสนกสนานและมความสนใจ ทจะเรยนรไมเกดความเบอหนาย 4) ท าใหผเรยนเกดการเรยนร จากการคดเอง ปฏบตเองและสรางความรดวยตนเอง ขณะเดยวกนกสามารถเขารวมกจกรรมและสามารถท างานรวมกบผอนได

5.4.3 ประเภทของแหลงการเรยนร เกษมศร วงษเกด (2548: 36) ไดสรปวาแหลงเรยนรทมอยรอบ ๆ ตวเราทกหน

ทกแหง จะมลกษณะแตกตางกนออกไปมากมายหลายประเภท ซงสามารถจ าแนกเปนประเภทใหญ ๆ ไดดงน 1) แหลงเรยนรทเปนบคคล เชน คร เพอนในหองเรยน เพอนตางหองเรยน เพอนตางระดบ บคลากรในโรงเรยน ผปกครอง คนในชมชน เปนตน 2) แหลงเรยนรทเปนแหลงวชาการ ไดแกสถานทตาง ๆ ภายในโรงเรยนและชมชน เชน หองสมด วด ตลาด รานคา สถานต ารวจ สถานอนามย โบราณสถาน สวนสตว เปนตน 3) แหลงเรยนรทเปนธรรมชาต เชนหวย คลอง ตนไม ปา สวนสาธารณะวารสาร นตยสาร สงพมพ หนงสอพมพ แผนปลว ปายโฆษณา รายการวทย รายการโทรทศน เกมคอมพวเตอร และโปรแกรมคอมพวเตอรตาง ๆ เปนตน

ประเภทแหลงเรยนรสามารถจ าแนกไดเปน 4 ประเภท (กรมวชาการ, 2544 อางถงใน ปยะภรณ อ านกมณ, 2551: 9-10) ดงน 1) แหลงเรยนรประเภทบคคล เชน ชาวนา ชาวสวน พอคา ชางฝมอ ศลปน พระภกษสงค นกกฬา เปนตน 2) แหลงเรยนรประเภททมนษยสรางขน เชน หองสมด โบราณสถาน โรงงาน สวนหยอม เขอน ฯลฯ 3) แหลงเรยนรประเภททรพยากรธรรมชาต เชนภเขา ปาไม พช ดน หน แร เกาะ แมน า หวยหนอง ฯลฯ 4) แหลงเรยนรประเภทกจกรรม ทางสงคม เชน ประเพณ ความเชอ เชนขนบธรรมเนยมประเพณ การละเลน ฯลฯ

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 233-234) จ าแนกเปนประเภทแหลงเรยนร ดงน 1) แหลงเรยนรประเภทบคคล 2) แหลงเรยนรประเภทสถานท เชนหองสมดโรงเรยน หองปฏบตการวทยาศาสตร สหกรณรานคาในโรงเรยน บอเลยงปลาในโรงเรยน 3) แหลงเรยนรประเภทสอ และเทคโนโลย ไดแก เทปบนทกเสยง วดทศน ชดการสอน 4) แหลงเรยนรประเภทเอกสารสงพมพ ไดแก หนงสอ ภาพถาย แผนท แผนผงและ 4) แหลงเรยนรประเภทวสดธรรมชาต ไดแก หน น า ปา เขา ถ า สตว พช

53

สรปไดวา แหลงเรยนรทใชในการจดการเรยนร ทมในโรงเรยนและนอกโรงเรยนสามารถจ าแนกไดเปน 2 ประเภทใหญ คอแหลงเรยนรทมตามธรรมชาต และแหลงเรยนรทมนษยสรางขน

5.4.4 บทบาทของผบรหารเกยวกบการพฒนาแหลงเรยนร ผบรหารสถานศกษาเปนผมบทบาทในการขบเคลอนการพฒนาแหลงเรยนร

เพอใหเออตอการเรยนรของผเรยน ซงมนกวชาการและนกการศกษาไดกลาวถงบทบาทของผบรหารเกยวกบการพฒนาแหลงเรยนรไวดงน

กระทรวงศกษาธการ (2546: 36) ไดก าหนแนวทางในการปฏบตในการพฒนาแหลงเรยนรดงน 1) ส ารวจแหลงเรยนรทเกยวของกบการพฒนาคณภาพการศกษาทงในสถานศกษาชมชนทองถนในเขตพนทการศกษาและเขตพนทการศกษาใกลเคยง 2) จดท าเอกสารเผยแพร แหลงการเรยนรแกครสถานศกษาอน บคคลครอบครวองคกรหนวยงานและสถาบนอนทจดการศกษาในบรเวณใกลเคยง 3) จดตงและพฒนาแหลงการเรยนรรวมทงพฒนาองคความร และประสาน ความรวมมอสถานศกษาอนทจดการศกษาในบรเวณใกลเคยง 4) จดตงและพฒนาแหลงการเรยนรรวมทงพฒนาใหเกดองคความร และประสานความรวมมอสถานศกษาบคคลครอบครว องคกรหนวยงานและสถาบนสงคมอน ทจดการศกษาในการจดตง สงเสรม พฒนาแหลงเรยนรทใชรวมกน 5) สงเสรม สนบสนนใหครใช แหลงเรยนร ทงในและนอกโรงเรยนในการจดกระบวน การเรยนร โดยครอบคลมภมปญญาทองถน

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 134) ไดกลาวถงแนวทางปฏบตเกยวกบ การพฒนาแหลงเรยนร ดงน 1) ส ารวจแหลงการเรยนรทเกยวของกบการพฒนาคณภาพการศกษาทงในสถานศกษา ชมชน ทองถนในเขตพนทการศกษาและเขตพนทการศกษาทใกลเคยง 2) จดท าเอกสารเผยแพรแหลงการเรยนรแกคร สถานศกษาอน บคคล ครอบครว องคกร หนวยงานและสถาบนอนทจดการศกษาในบรเวณใกลเคยง 3) จดตงและพฒนาแหลงการเรยนร รวมทงพฒนาใหเกดองคความรและประสานความรวมมอกบสถานศกษาอน บคคล ครอบครว องคกร หนวยงานและสถาบนสงคมอนทจดการศกษาในการจดตง สงเสรม พฒนาแหลงเรยนรทใชรวมกน 4) สงเสรม สนบสนนใหครใชแหลงเรยนร ทงในและนอกโรงเรยนในการจดกระบวนการเรยนรโดยครอบคลมภมปญญาทองถน

จากขอมลขางตนสรปไดวา การพฒนาแหลงเรยนร หมายถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกใน การรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานการพฒนาแหลงเรยนร ประกอบดวย การสงเสรมครส ารวจแหลงเรยนรทงในสถานศกษา ชมชน ทองถนในเขตพนทการศกษาและพนท

54

ใกลเคยงโดยเนนความปลอดภยเปนหลก จดตงและพฒนาแหลงเรยนร ในชมชนทเออตอการสรางองคความรของผเรยน สงเสรมใหครใชแหลงเรยนรทงในและนอกสถานศกษา สนบสนนและเปดโอกาสใหชมชนไดเขามาใชแหลงเรยนรในสถานศกษา ก ากบ ตดตาม ประเมนคณภาพและประสทธภาพเกยวกบการใชและพฒนาแหลงเรยนร

5.5 การวดประเมนผลและวจย การจดการเรยนรตามเปาหมายของหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551 สถานศกษาตองมการวดและประเมนผลการเรยนร และน าผลทไดไปใชเปนขอมลเพอพฒนาปรบปรงการจดการเรยนรใหเกดคณภาพสงสดตอผเรยน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2552 ง: 5)

5.5.1 ความหมายของการวดประเมนผล การวดและประเมนผลการเรยนประกอบดวยกจกรรมส าคญสองอยาง คอการวด และการประเมน ซงมนกวชาการไดใหความหมายไวดงน ผองศร วาณชยศภวงศ (2546: 61) กลาววาการวดหมายถง การก าหนดตวเลข ใหเขากบคณลกษณะของสงทถกวด การเกบขอมลตวแปรตาง ๆ ตองอาศยการวด

พสณ ฟองศร (2549 ก: 2-3) กลาวถงการวด หมายถง การก าหนดคาตวเลขหรอสญลกษณใหกบสงหนงสงใดตามวธการหรอเครองมอทก าหนดขน ทงในเชงปรมาณโดยตรง เชน การนบจ านวนและความถของสงของสงหนงสงใด หรอการใชเครองมอทางวทยาศาสตร เชน ตลบเมตร เครองชงน าหนก เทอรโมมเตอร วดสวนสง น าหนก อณหภม ฯลฯ หรอใชเครองมอ ทางสงคมศาสตร เชน แบบสงเกต แบบสมภาษณ แบบสอบถาม แบบทดสอบ ไปเกบขอมลจากกลมเปาหมายใหออกมาเปนตวเลข ถาจะกลาวโดยสรป การวดคอ การใหตวเลขกบสงทจะวดนนเอง สวนการประเมนผล หมายถงกระบวนการตดสนคณคาของสงหนงสงใด โดยน าสารสนเทศหรอผลกาจการวดมาเปรยบเทยบกบเกณฑทก าหนดไว นอกจากน พสณ ฟองศร (2549: 5) ยงไดกลาวถงความหมายของการประเมนผลทางการศกษาวา เปนกระบวนการตดสนคณคาในบรบทขอบขายทางการศกษาเชน สอการสอน การเรยนร การสอน หลกสตร โครงการ พฤตกรรมดาน ตาง ๆ ของผเรยน การประกนคณภาพ และองคการทางการศกษาเปนตน สมาน อศวภม (2551: 298) กลาววา การวดหมายถงการด าเนนการเพอใหไดมา ซงคะแนนทเปนตวแทนคณลกษณะของสงของทเราวด สวนการประเมนผลเปนการน าคะแนน ทไดมาพจารณาและตดสนผลตามวตถประสงคและเกณฑทก าหนดไว

55

ค าศพททใชในการวดและประเมนผลการเรยนรในชนเรยนมความหมายแตกตางกนแตบางคนน ามาใชในความหมาย เดยวกนดงนนเพอใหเกดความเขาใจทตรงกนจงใหนยามค าศพทตาง ๆ ไวดงน (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2552 ง: 66-67) การวด (Measurement) หมายถงการก าหนดตวเลขใหกบวตถสงของเหตการณปรากฏการณ หรอพฤตกรรมตาง ๆ ของผเรยน การจะไดมาซงตวเลขนน อาจตองใชเครองมอวดเพอใหไดตวเลขทสามารถแทนคณลกษณะตาง ๆ ทตองการวด เชน ไมบรรทดวดความกวางของหนงสอได 3.5 นว ใชเครองชงวดน าหนกของเนอหมได 0.4 กโลกรม ใชแบบทดสอบวดความรอบร ในวชาภาษาไทยของเดกชายแดงได 42 คะแนน เปนตน สวนการประเมน (Assessment) หมายถงกระบวนการเกบขอมลตความบนทกและใชขอมลเกยวกบค าตอบของผเรยน ทท าในภาระงาน/ชนงานวาผเรยนรอะไรสามารถท าอะไรไดและจะท าตอไปอยางไรดวยวธการและเครองมอทหลากหลาย

พชต ฤทธจรญ (2552: 3-5) กลาวถงการวดผล หมายถงกระบวนการก าหนดตวเลขหรอสญลกษณใหกบบคคล สงของ หรอเหตการณอยางมกฎเกณฑ เพอใหไดขอมลทแทนปรมาณ หรอคณภาพของคณลกษณะทจะวด และการประเมนผล หมายถงการตดสนคณคาหรอคณภาพของผลทไดจากการวดโดยเปรยบเทยบกบผลการวดอน ๆ หรอเกณฑทตงไว

สนต บญภรมย (2552: 173) กลาวถงการวดผลคอ การคนหาคณลกษณะของบคคลหรอสงของตาง ๆ โดยใชเครองมอวดอยางใดอยางหนงตามความเหมาะสม เพอใหไดมาซงผลตามหนวยวดของเครองมอนน ๆ ทเรยกวาขอมล การประเมนผล หมายถง กระบวนการทเกดขนจากการน าขอมลทไดจากการวด มาท าการพจารณาตดสนเปนระบบอยางครอบคลมเพอหาขอสรปดวยคณธรรม

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 166) ไดใหความหมายของการวดและ การประเมนผลดงน การวด (Measurement) เปนกระบวนการทก าหนดจ านวนตวเลขใหกบวตถสงของหรอบคคลตามความมงหมาย และเปรยบเทยบลกษณะความแตกตางทปรากฏอยในสงทจะวดนน ๆ และการประเมนผล (Evaluation) เปนการพจารณาตดสนเกยวกบคณภาพ คณคาความจรงและการกระท า

จากขอมลขางตน การวดผลหมายถงการก าหนดตวเลขหรอสญลกษณใหกบวตถ สงของ หรอบคคล เพอใหไดขอมลทแทนปรมาณ หรอคณภาพของคณลกษณะทจะวด โดยอาศยเครองมอในการวด การประเมนผลหมายถงการน าผลจากการวดมาเปรยบเทยบหรอพจารณาตดสนคณคากบเกณฑทก าหนดไว

56

5.5.2 จดมงหมายของการวดและประเมนผลการเรยนร จดมงหมายของการวดและประเมนผลมความส าคญ โดยมผใหนยามดงน สถาบนพฒนาผบรหารสถานศกษา (2548: 110-111) กลาวถงจดมงหมายของ

การวดผลการศกษา วามดงน 1) วดผลเพอคนและพฒนาสมรรถภาพของนกเรยน 2) วดผลเพอวนจฉย 3) วดผลเพอจดอนดบหรอจดต าแหนง 4) วดผลเพอเปรยบเทยบหรอเพอทราบพฒนา การของนกเรยน 5) วดผลเพอพยากรณ และกลาวถงจดมงหมายของการประเมนผลวา 1) เพอจดต าแหนง 2) เพอวนจฉย 3) เพอเปรยบเทยบความสามารถของผเรยน 4) เพอพยากรณ 5) เพอประเมนคา

กระทรวงศกษาธการ (2551: 28-29) และส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ง: 2-3) กลาวถงการวดและประเมนผลการเรยนรของผเรยนตองอยบนหลกการพนฐานสองประการคอการประเมนเพอพฒนาผเรยนและเพอตดสนผลการเรยน ในการพฒนาคณภาพการเรยนรของผเรยนใหประสบผลส าเรจนน ผเรยนจะตองไดรบการพฒนาและประเมนตามตวชวดเพอใหบรรลมาตรฐานการเรยนร สะทอนสมรรถนะส าคญ และคณลกษณะอนพงประสงคของผเรยนซงเปนเปาหมายหลกในการวดและประเมนผลการเรยนรในทกระดบ ไมวาจะเปนระดบชนเรยนระดบสถานศกษา ระดบเขตพนและระดบชาต การวดและประเมนผลการเรยนรเปนกระบวนการพฒนาคณภาพผเรยน โดยใชผลการประเมนเปนขอมลและสารสนเทศ ทแสดงพฒนาการความกาวหนาและความส าเรจทางการเรยนของผเรยน ตลอดจนขอมลทเปนประโยชนตอการสงเสรมใหผเรยนเกดการพฒนาและเรยนอยางเตมตามศกยภาพ

การวดผลและประเมนผลการเรยนร แบงออกเปน 4 ระดบ ไดแก ระดบชนเรยน ระดบสถานศกษา ระดบเขตพนทการศกษาและระดบชาต มรายละเอยดดงน 1) การประเมนระดบชนเรยน เปนการประเมนทอยในกระบวนการจดการเรยนร ผสอนด าเนนการเปนปกตและสม าเสมอในการจดการเรยนการสอน ใชเทคนคการประเมนอยางหลากหลาย เชนซกถาม การสงเกต การตรวจการบาน การประเมนโครงการ การประเมนชนงาน/ ภาระงาน แฟมสะสมงาน การใชแบบทดสอบ ฯลฯ โดยผสอนเปนผประเมนเองหรอเปดโอกาสใหผเรยนประเมนตนเอง เพอนประเมนเพอน ผปกครองรวมประเมน การประเมนชนเรยนเปนการตรวจสอบวา ผเรยนมพฒนาการความกาวหนาในการเรยนร อนเปนผลมาจากการจดกจกรรมการเรยนการสอนหรอไมและมากนอยเพยงใด มสงทจะตองไดรบการพฒนาปรบปรงและสงเสรมในดานใด นอกจากนยงเปนขอมลใหผสอนใชในการปรบปรงการสอนของตนเองดวยทงนโดยสอดคลองกบมาตรฐานการเรยนรและตวชวด 2) การประเมนระดบสถานศกษา เปนการตรวจสอบผลการเรยนของผเรยนเปนรายป/ รายภาค ผลการประเมนการอาน คดวเคราะหและเขยน คณลกษณะอนพงประสงค และกจกรรม

57

พฒนาผเรยน และเปนการประเมนเกยวกบการจดการศกษาของสถานศกษา วาสงผลตอการเรยนรของผเรยนตามเปาหมายหรอไม ผเรยนมสงทตองพฒนาในดานใด รวมทงสามารถน าผลการเรยนของผเรยนในสถานศกษาเปรยบเทยบกบเกณฑระดบชาต และระดบเขตพนทการศกษา ผลการประเมนระดบสถานศกษาจะเปนขอมลสารสนเทศ เพอการปรบปรงนโยบาย หลกสตร โครงการ หรอวธรการจดการเรยนการสอน ตลอดจนเพอการจดท าแผนพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาตามแนวทางการประกนคณภาพการศกษาและการรายงานผลการจดการศกษาตอคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ส านกงานเขตพนทการศกษา ส านกงานคระกรรมการการศกษาขนพนฐาน ผปกครองและชมชน 3) การประเมนระดบเขตพนทการศกษาเปนการประเมนคณภาพผเรยนในระดบเขตพนทการศกษาตามมาตรฐานการเรยนรตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน เพอใชเปนขอมลพนฐานในการพฒนาคณภาพการศกษาของเขตพนทการศกษา ตามภาระความรบผดชอบ สามารถด าเนนการโดยเขตพนทการศกษาหรอดวยความรวมมอกบหนวยงานตนสงกดและหนวยงานทเกยวของ นอกจากนยงไดรบการตรวจสอบทบทวนขอมลจากการประเมนระดบสถานศกษาในเขตพนทการศกษา และ 4) การประเมนระดบชาต เปนการประเมนคณภาพผเรยนในระดบชาตตามมาตรฐานการจดการเรยนรตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน สถานศกษาตองจดใหผเรยนทกคนทเรยนในชนประถมศกษาปท 3 ชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท 3 และ ชนมธยมศกษาปท 6 เขารบการประเมน ผลจากการประเมนใชเปนขอมลในการเทยบเคยงคณภาพการศกษาในระดบตาง ๆ เพอน าไปใชในการวางแผนยกระดบคณภาพ การจดการศกษา ตลอดจนเปนขอมลสนบสนนการตดสนใจในระดบนโยบายของประเทศ

หลกการวดและประเมนผลการเรยนตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 (กระทรวงศกษาธการ, 2551 : 25-27) กระทรวงศกษาธการ สรปไววามหลกการ 2 ประการคอ เพอพฒนาผเรยนและตดสนผลการเรยน สถานศกษาจะตองรบผดชอบ ในการวดและประเมนผลใหเปนไปอยางเหมาะสมมคณภาพและประสทธภาพ ใหผลการประเมนผลถกตองตามสภาพความร ความสามารถทแทจรงของผเรยน มการจดการเปนระบบสามารถรองรบการประเมนภายใน และการประเมนภายนอกตามระบบประกนคณภาพการศกษาได

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ง: 4-5) กลาวถงการวดและประเมนผลการเรยนรของผเรยนวาเปนการประเมนเพอพฒนาผเรยนและเพอตดสนผลการเรยน ซงผเรยนจะตองไดรบการพฒนาและประเมนตามตวชวดเพอใหบรรลตามมาตรฐานการเรยนรสะทอนสมรรถนะส าคญของผเรยนและคณลกษณะอนพงประสงคของผเรยนซงมเปาหมายหลกในการวดและประเมนผลในทกระดบ

58

พชต ฤทธจรญ (2552: 26) กลาวถงความมงหมายของการประเมนมดงน 1) เพอสรางแรงจงใจในการเรยน 2) เพอตรวจสอบความรพนฐาน 3) เพอปรบปรงการเรยนการสอน 4) เพอวนจฉยขอบกพรอง 5) เพอตดสนผลการเรยน 6) เพอจดต าแหนงหรอจดประเภท 7) เพอเปรยบเทยบระดบพฒนาการ 8) เพอพยากรณหรอท านาย และ 9) เพอประเมนคา

วชย วงษใหญ และมารต พฒผล (2553: 37) กลาวถงการวดและประเมนผล การเรยนร 4 ระดบ ไดแก 1) การประเมนระดบชนเรยน เปนการวดและระเมนผลทอยในกระบวนการจดการเรยนร เนนการวดและประเมนผลตามสภาพจรง 2) การประเมนระดบสถานศกษา เปนการวดและประเมนผลเปนรายป รายภาค รวมทงการอาน คดวเคราะหและเขยน คณลกษณะอนพงประสงค และกจกรรมพฒนาผเรยน 3) การประเมนระดบเขตพนทการศกษา เปนการประเมนคณภาพผเรยนตามมาตรฐานการเรยนร เพอใชเปนขอมลพนฐานส าหรบการพฒนาคณภาพการศกษาของเขตพนทการศกษา และ 4) การประเมนระดบชาต เปนการประเมนคณภาพผเรยนในระดบชาตตามมาตรฐานการเรยนรทสถานศกษาตองจดใหผเรยนทกคนทเรยนในระดบประถมศกษาปท 3 ชนประถมศกษาปท 6 ชนมธยมศกษาปท 3 และชนมธยมศกษาปท 6 เขารบ การประเมน

สรปไดวา จดมงหมายของการวดและประเมนผลการเรยนรของผเรยนตองอยบนหลกการพนฐานสองประการ คอ การประเมนเพอพฒนาผเรยนและเพอตดสนผลการเรยน ส าหรบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน การวดและประเมนผลการเรยนร แบงออกเปน 4 ระดบ ประกอบดวย ระดบชนเรยน ระดบสถานศกษา ระดบเขตพนทการศกษาและระดบชาต

5.5.3 ประโยชนของการวดและประเมนผลการเรยนร การวดประเมนผล เปนสงจ าเปนในกระบวนการเรยนการสอน มประโยชน ในดานตาง ๆ ไดมนกวชาการกลาวถงประโยชนของการวดและประเมนผลดงน

การวดและประเมนผล เปนขนตอนส าคญยงขนตอนหนงในการบรหารจดการศกษา เพอพฒนาคณภาพการศกษา การประเมนผลเปนการน าผลทวดไดมาตดสน หรอประเมนสรปคณภาพของการจดการศกษาวามประสทธภาพหรอไม หลกสตรเหมาะสมหรอไม ควรปรบปรงอยางไร ท าใหทราบจดดจดดอย เปนประโยชนอยางยงในการบรหารจดการศกษา ส าหรบประโยชนของการวดและประเมนผลการศกษา (สถาบนพฒนาผบรหาร, 2548: 109-110) ไดสรปประโยชนของการวดผลการศกษามดงน 1) ประโยชนตอนกเรยน 2) ประโยชนตอครผสอน 3) ประโยชนตอฝายแนะแนวและ 4) ประโยชนตอฝายบรหารและสรปประโยชนของการประเมนผลการศกษาไดดงน 1) เปนแนวทางในการปรบปรงการเรยนการสอน การประเมนผลชวยใหทราบวา

59

เทคนค นวตกรรม/ สอ และเนอหาวชาทสอน มประสทธภาพหรอไมอยางไร เปนการชวยวนจฉยขอบกพรองในการจดการเรยนการสอนของคร 2) เพอปรบปรงความเจรญกาวหนาของเดกแตละคน การประเมนชวยใหทราบวานกเรยนมความพรอมทจะเรยนเรองอนตอไปหรอไม โดยวนจฉยหาขอบกพรอง จดออน หรอทมาของความไมเขาใจของนกเรยน เปนการพฒนานกเรยนใหเตมศกยภาพแตละคน 3) เพอใหครรจกนกเรยน ในดานสตปญญา ความถนดสงคม ฯลฯ สามารถ แนะแนวอาชพ แนะน านกเรยนในดานการเรยนการสอนไดถกตองและชวยเดกแกปญหาดานสงคม 4) เพอตรวจสอบวา การเรยนการสอนไดบรรลจดมงหมายหรอไม นกเรยนมความเจรญงอกงาม ถงระดบใด 5) เพอเปนสารสนเทศในการรายงานผลการศกษา ใหนกเรยน ผปกครอง อาจารย แนะแนว สถาบนการศกษาใหม และหนวยงานทเกยวของทราบ 6) เพอรวบรวมขอมล น ามาใช ในการวจย เพอพฒนาการเรยนรใหมประสทธภาพยงขน 7) เพอเปนการกระตนใหนกเรยนเสาะแสวงหาความร ความเขาใจและทกษะตาง ๆ ซงเปนประสบการณทมคณคายง ตรงกบจดประสงคของการศกษา 8) เพอเปนขอมลสารสนเทศชวยผบรหารการศกษา ในการตดสนใจเกยวกบการจด การศกษา เชนกบนกเรยนเขาใหม การจดชนเรยน การเลอนชน การจดการสอนซอมเสรม การวางแผนบรหารจดการโรงเรยน ฯลฯ

กระทรวงศกษาธการ (2551: 29) และส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2552 ก: 2) กลาวถงประโยชนของขอมลการประเมนระดบตาง ๆ วาเปนประโยชนตอสถานศกษา ในการตรวจสอบทบทวนพฒนาคณภาพผเรยน ถอเปนภาระความรบผดชอบของสถานศกษา ทจะตองจดระบบชวยเหลอ ปรบปรงแกไข สงเสรมสนบสนนเพอใหผเรยนไดพฒนาเตมตามศกยภาพบนพนฐานความแตกตางระหวางบคคลทจ าแนกตามสภาพปญหาและความตองการไดแก กลมผเรยนทวไป กลมผเรยนทมความสามารถพเศษ กลมผเรยนทมผลสมฤทธทางการเรยนต า กลมผเรยนทมปญหาดานวนยและพฤตกรรม กลมผเรยนทปฏเสธโรงเรยน กลมผเรยนทมปญหาทางเศรษฐกจและสงคม กลมพการทางรางกายและสตปญญา เปนตน ขอมลจากการประเมน จงเปนหวใจของสถานศกษาในการด าเนนการชวยเหลอผเรยนไดทนทวงท เปดโอกาสใหผเรยนไดรบการพฒนาและประสบความส าเรจในการเรยน

พชต ฤทธจรญ (2552: 23) กลาวถงประโยชนของการประเมนผลทส าคญทสดคอมงน าผลการประเมนมาปรบปรงและพฒนาคณภาพการศกษา ซงผลจากการประเมนจะคมคามากนอยเพยงใดขนอยกบผเกยวของทจะน าไปใชกบใคร ในกจการใด และอยางไรบาง และกลาววาประโยชนของการประเมนมประโยชนตอผเรยน คร ผบรหาร ผปกครอง การแนะแนว และการวจย

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 166-167) กลาวถงประโยชนของการวดและประเมนผล ดงน 1) เพอปรบปรงการเรยนการสอนของครอาจารย ท าใหครอาจารยทราบวาผล

60

การสอนของตนเปนอยางไรและจะไดแกไขปรบปรงใหดขน 2) เพอปรบปรงการเรยนการสอน ของนกเรยนนกศกษา นกเรยนนกศกษาจะไดทราบวา ตนมความร ความเขาใจในบทเรยนหรอไมเพยงใด ซงจะเปนแนวทางในการปรบปรงตนเอง 3) เพอปรบปรงระบบการบรหารงานในสถานศกษา ท าใหทราบสภาพทแทจรงของหลกสตร โครงการสอน บนทกการสอนทน ามาส การปฏบตวาประสบปญหาอยางไร จะไดแกไขปรบปรงอยางไร 4) เพอเปนขอมลทางการศกษาทวไป เชน ผลการเรยนการศกษาส าเรจตามหลกสตรเปนแนวทางในการท างานและศกษาตอ 5) เปนหลกฐานดานการศกษาของสถานศกษาในการรบนกศกษา ผลการเรยนและการส าเรจตามหลกสตร 6) เพอเปนการประชาสมพนธสถานศกษาในดานผลการเรยน และการส าเรจการเรยน ของนกเรยนนกศกษา

จากขอมลขางตน การวดและประเมนผล มประโยชนตอการพฒนาคณภาพการศกษาทงประโยชนตอผเรยนใชในการปรบปรงตนเอง ตอครผสอนใชในการปรบปรงการจดกจกรรม การเรยนการสอน และตอผบรหารสถานศกษาใชในการตรวจสอบทบทวนพฒนาคณภาพผเรยนและใชปรบปรงระบบการบรหารงานในสถานศกษา

5.5.4 ความหมายของการวจยและการวจยในชนเรยน ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดระบไวในมาตรา 24 (5) และ

มาตรา 30 ใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ เพอพฒนาการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยนแตละระดบการศกษา โดยใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ทงนผสอนอาจเรยนรไปพรอมกบสอการเรยนการสอน เพอใหการวจย ชวยสงเสรมสนบสนนให ผสอนสามารถจดบรรยากาศสภาพแวดลอม สอการเรยน และอ านวยความสะดวกใหผเรยน เกดการเรยนร และมความรอบร โดยการใชวจยเพอพฒนาการเรยนร ซงนกการศกษาหลายทาน ไดใหความหมายการวจยและการวจยในชนเรยนสรปไดดงน บญชม ศรสะอาด (2545: 1) กลาววา การวจยคอ กระบวนการคนควาหาความร ทนาเชอถอได โดยมลกษณะดงน 1) เปนกระบวนการทมระบบแบบแผน 2) มจดมงหมายทแนนอนและชดเจน 3) ด าเนนการศกษาคนควาอยางรอบคอบไมล าเอยง 4) มหลกเหตผล 5) บนทกและรายงานอยางระมดระวง

ราชบณฑตยสถาน (2546:1072) ไดใหความหมายของการวจยไว 2 ความหมาย คอ การวจยหมายถงการสะสมการรวบรวม และการวจยหมายถงการคนควาเพอใหไดขอมลอยาง ถถวนตามหลกวชา

61

ผองศร วาณชยศภวงศ (2546: 5) กลาววา การวจยหมายถงกระบวนการคนหาขอเทจจรงหรอปรากฏการณตามธรรมชาตดวยวธการอยางมระบบ แบบแผน และจดมงหมาย ทแนนอน โดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ในการรวบรวมและวเคราะหขอมล

พสณ ฟองศร (2549 ข: 6) กลาววาการวจยเปนกระบวนการคนควา วเคราะห หาความรอยางเปนระบบ ตามหลกวธการทางวทยาศาสตร

ธระ รญเจรญ (2550: 356) กลาววาการวจยเปนวธการ เพอใหไดขอมลทเปนระบบและระเบยบ เปนแนวคดทใหนกวจยหนมาสนใจในงานวจย ใชการวจยเปนเครองมอในการท างานคอตองมเปาหมายทชดเจน ตองการพฒนาไปทางไหน อยางไร มองคประกอบอะไรบาง เกบรวบรวมขอมลใหเปนระบบ แลวจงเขยนรายงานออกมาใหเหนความเคลอนไหวของการท างาน ตองการปรบปรงเปลยนแปลงอะไรบาง ขอมลเหลานถาเกบอยางเปนระบบจะเขามาสระบวนการวจยและพฒนาได

นพเกา ณ พทลง (2551: 3) กลาววาการวจยหมายถงกระบวนการเสาะแสวง หาความรหรอความจรง โดยวธการทางวทยาศาสตร ประกอบดวย 5 ขน คอการก าหนดปญหา การตงสมมตฐาน การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล การสรปและรายงานผลการวจย

พชต ฤทธจรญ (2553: 24) กลาวถงการวจย วาเปนกระบวนการสบเสาะคนหาขอเทจจรง ค าตอบ องคความรใหม หรอการสรางพฒนานวตกรรมตาง ๆ ดวยวธการทเปนระบบและเชอถอไดเพอใหไดขอคนพบค าตอบ องคความรใหมหรอนวตกรรมทเชอถอได

จากขอมลขางตน การวจย เปนกระบวนการคนควา สบเสาะ วเคราะหหาความร หรอการสรางพฒนานวตกรรมตาง ๆ อยางเปนระบบตามหลกวธการทางวทยาศาสตร

อทมพร จามรมาน (2544: 37) เรยกการวจยในชนเรยนวาการวจยของครซงหมายถงการวจยโดยครเพอนกเรยนของตน เปนการวจยทเกดขนกบนกเรยนวา มอะไรเกดขนบาง ท าไมจงเกดและมวธการแกไขอยางไร

กองวจยทางการศกษา (2545: 4) กลาวถงการวจยในชนเรยนเปนการบรณาการ การเรยนการสอน โดยใชวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนรเพอแกปญหาของเดกในชนเรยนเปนครง ๆ ไป รวมถงการหาความรและวธการใหม ๆ หรอประดษฐคดคนสงใหม ๆ มาใชใน การเรยนการสอน เพอแก ปญหาทเกดขน จากการเรยนการสอนในชนเรยนของตนเอง โดยอาศยวธการทางวทยาศาสตร

บญชม ศรสะอาด (2545: 5) กลาววา การวจยในชนเรยนเปนกระบวนการ ทางการศกษาคนควาเกยวกบชนเรยน ศกษาในชนเรยนเพอใหเกดความร ความเขาใจแกปญหา ทครและนกเรยนประสบอยหรอพฒนาการเรยนการสอนหรอทงสามประการ

62

สวมล วองวาณช (2547:11) สรปวาการวจยปฏบตการในชนเรยนหมายถงการวจยทท าโดยครผสอนในหองเรยนเพอปญหาทเกดขนในหองเรยนและน าผลมาใชในการปรบปรง การเรยนการสอน เพอใหเกดประโยชนสงสดกบผเรยน

มนสช สทธสมบรณ (2547: 11) ไดใหความหมายของการวจยในชนเรยนหมายถง การด าเนนการอยางเปนระบบในการเกบรวบรวมขอมลจากการสะทอนผลการปฏบตงานตามสภาพทเปนจรงของครและผมสวนรวมในการปฏบตการวจย เพอน าขอมลทไดมาประกอบ การตดสนใจในการแกไขปรบปรง เปลยนแปลง พฒนาและเพมความรในงานของครเองใหมากยงขน

นพเกา ณ พทลง (2551: 4) ใหความหมายการวจยในชนเรยนหมายถงวจยเชงปฏบตการทกระท าในบรบทของชนเรยนซงเปนกระบวนการศกษาเพอเนนพฒนาการเรยนการสอนของครในชนเรยนของตน

พชต ฤทธจรญ (2553: 24) กลาวถงการวจยในชนเรยน หมายถงการวจยปฏบตการทครไดแสวงหาวธการหรอนวตกรรม ทางเลอกในการแกปญหาหรอพฒนาการการเรยนรของผเรยน เพอใหเกดประโยชนสงสดตอผเรยน

จากขอมลขางตน สรปไดวา การวจยในชนเรยนหมายถงกระบวนการคนควาหาความรของครอยางเปนระบบ เพอแกปญหาของผเรยน จากการเรยนการสอนในชนเรยน และน าไปสการพฒนาผเรยนในทก ๆ ดานและเกดประโยชนสงสดแกผเรยน

5.5.5 จดมงหมายของการวจย

อทมพร จามรมาน (2544: 17) กลาววา การวจยในชนเรยนมวตถประสงคหลกคอ การแกปญหานกเรยนบางคน บางเรอง และมวตถประสงครองคอ การขอต าแหนงและผลงาน

ชาตร เกดธรรม (2545: 13) กลาววา การวจยในชนเรยนเปนการพฒนาทางเลอก ในการแกปญหาไดอยางเหมาะสมดวยตวครผสอนเอง มจดมงหมายเพอพฒนาคณภาพการเรยน การสอนใหเกดผลดในทสดของตวครเอง การวจยในชนเรยนจงมความส าคญดงน 1) เปนการพฒนาหลกสตรและพฒนาคณภาพการเรยนการสอนดวยการวจย 2) เปนการพฒนาวชาชพคร ใหมมาตรฐานยงขนและยงเปนการแสดงถงความกาวหนาดานวชาชพคร 3) เปนการเผยแพรความรจากการปฏบตจรง 4) เปนการสงเสรมความกาวหนาดานการวจยทางการศกษาและสามารถน าผลการวจยไปใชเปนผลงานทางวชาการเพอขอก าหนดต าแหนงใหสงขนได 5) เปนการสงเสรมหรอพฒนาผเรยนไดตรงตามศกยภาพของผเรยนแตละคน

63

สวมล วองวาณช (2547: 11) อธบายวา การวจยในชนเรยนมจดประสงค คอ การพฒนาการเรยนการสอน การคนควาหาแนวทางแกไขปญหาทเกดขน และพฒนาวชาชพ

ธระ รญเจรญ (2550: 358) กลาวถงจดหมายของการวจย ม 3 ประการหลกดงน 1) เพอแสวงหาแนวทางและเทคนควธการในการบรหารจดการตามภารกจของโรงเรยน 2) เพอแสวงหาเทคนคและวธจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบธรรมชาตและศกยภาพของนกเรยน 3) เพอท าใหการเรยนรทมหลกการและเหตผลดวยตนเอง ซงจะน าไปสความร ทกษะ และคณลกษณะอนพงประสงคคอ เกง ด และมความสข

นพเกา ณ พทลง (2551: 5) กลาวถงเปาหมายของการวจยในชนเรยนเพอ 1) ใหครไดสรางองคความรและเรยนรสงตาง ๆ จากการวจยในชนเรยน 2) ใหครไดน าเสนอหลกสตรและการเรยนการสอนรปแบบใหม ๆ ตอผบรหารโรงเรยน ผปกครอง เพอนคร นกเรยนและชมชน 3) พฒนานกเรยนและครใหเปนผเรยนรอยางตอเนอง 4) ใหครไดมโอกาสปรกษาหารอเกยวกบการสอนกบเพอนรวมงานเพอพฒนาความสมพนธระหวางครและการปฏสมพนธกบโรงเรยนและชมชน

5.5.6 ประโยชนของการวจยในชนเรยน ครรกษ ภรมยรกษ (2544: 7) กลาววาการวจยในชนเรยนมประโยชน ดงน

1) ชวยใหครมพลงอ านาจในการแกปญหาในชนเรยนมากขน สามารถแกปญหาในชนเรยนไดทนทวงทและมประสทธภาพ 2) ชวยใหครมความมนใจในการจดการเรยนการสอนมากขนและ จดกจกรรมการเรยนการสอนไดอยางมประสทธภาพ 3) ชวยใหครท างานอยางมระบบ ประสบความส าเรจในการท างานมความรสกเปนเจาของและภาคภมใจในวธการทน ามาใช 4) ชวยใหโรงเรยนสามารถก าหนดนโยบายหรอมาตรการตาง ๆ เกยวกบการพฒนาหลกสตรและการเรยน การสอนไดอยางเหมาะสม โดยมผลการวจยรองรบ 5) ชวยใหผเรยนไดรบการแกปญหาและพฒนาอยางสมบรณเตมศกยภาพทงในดานความรความสามารถทกษะและคณลกษณะอนพงประสงค

สภาภรณ มนเกตวทย (2544: 6) ไดกลาวถงประโยชนของการวจยในชนเรยนสรปไดดงน 1) ชวยแกปญหาในหองเรยน 2) ชวยท าใหเกดการเปลยนแปลงในทางทด 3) ปรบเปลยนบทบาทครใหม 4) เสรมพลงอ านาจแกครในการแกปญหาในชนเรยน 5) ท าใหไดรถงวธการเรยนการสอนทมประสทธผล 6) กระตนการสอนแบบสะทอนกลบ 7) กระตนใหเกดความรสกเปนเจาของแนวปฏบตเกยวกบการสอนทมประสทธผล 8) ชวยตรวจสอบวธการท างานของครใหมประสทธภาพ 9) ชวยพฒนาทกษะทางวชาชพคร 10) เปนการเชอมโยงระหวางวธสอนกบผลทไดรบ

64

11) ชวยใหครน าผลการวจยไปใชในหองเรยน และ12) ท าใหครสามารถเปนองคกรทกอใหเกด การเปลยนแปลงได

สวมล วองวาณช (2545: 18) กลาวถงประโยชนของการวจยในชนเรยนวา เปนเครองมอส าคญทชวยในการพฒนาวชาชพคร เนองจากใหขอคนพบทไดมาจากกระบวน การสบคนทเปนระบบและเชอถอได ท าใหผเรยนเกดการพฒนาการเรยนรและครเกดการพฒนา เกดการจดการเรยนการสอน เปนการสงเสรมบรรยากาศของการท างานแบบประชาธปไตยททกฝายเกดการแลกเปลยนประสบการณและยอมรบในขอคนพบรวมกน

มนสช สทธสมบรณ (2547: 8) กลาววาผลของการวจยในชนเรยนกอใหเกดประโยชนกบบคลากรทกฝายในสถานศกษาผทไดรบประโยชนโดยตรงคอ นกเรยนและยงเปนประโยชนกบคร ผบรหารสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของดงน 1) ดานนกเรยนเพอเพมผลผลตทางการเรยน ปรบปรง เปลยนแปลง พฒนาการเรยนร และปรบปรงลกษณะผเรยน 2) ดานครเพอ วางแผนการสอน แกปญหาชนเรยน ปรบปรบปรง เปลยนแปลง พฒนาการสอน ผลตสอการสอน และนวตกรรม พฒนาวชาชพ เพมพนศกยภาพดานการสอน และพฒนาผลงานทางดานวชาการ 3) ดานผบรหารสถานศกษาเพอก าหนดการสงเสรมและการสนบสนน วางแผนการด าเนนงานในโรงเรยน ก าหนดนโยบายและแผนงานการปฏบต 4) ดานสถานศกษาเพอเปนแนวทางการวจยเพอพฒนาการเรยนรในทกระดบชน เปนแนวทางการแกปญหาและพฒนาวชาชพคร และสงเสรมความกาวหนาในวชาชพคร จากขอมลดงกลาว ประโยชนของการวจยมดงนคอดานผเรยนไดรบการแกปญหาและพฒนาอยางสมบรณเตมศกยภาพทงในดานความรความสามารถทกษะและคณลกษณะอนพงประสงค ดานครเพอวางแผนการสอนแกปญหาชนเรยน ปรบปรบปรง เปลยนแปลง พฒนาการสอน ผลตสอการสอนและนวตกรรม พฒนาวชาชพและพฒนาผลงานทางดานวชาการ และดานผบรหารสถานศกษาเพอก าหนดการสงเสรมและการสนบสนนวางแผนการด าเนนงานในโรงเรยน ก าหนดนโยบายและแผนงานการปฏบตเกยวกบงานวชาการ

5.5.7 บทบาทของผบรหารกบการวดประเมนผลและวจย การวดผลและประเมนผล เปนหนาทส าคญของผบรหารโรงเรยนในการดแลสงเสรมใหการวดและประเมนผลเปนไปตามทคาดหวงไว ในสวนนขอน าเสนอสวนของการวดและประเมนผลกอน แลวตามดวยการวจย

ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 167-168) ไดก าหนดหนาทและความรบผดชอบของผบรหารในดานการวดผลและประเมนผล ดงน 1) ก าหนดนโยบายทวไปเกยวกบการวดผลและ

65

ประเมนผลในเรองประเภทของขอสอบทใชวดผลระยะเวลาทใชในการสอบ จ านวนครงทสอบ การเกบคะแนนสอบแตละครงมาตรฐานในการสอบวดผลการเตรยมแบบฟอรมส าหรบรายงานผลการสอบแกผปกครอง 2) จดหาวสดอปกรณเครองมอเครองใชทจ าเปนในการสอบ เชน เครองพมพ เครองโรเนยว ตลอดจนเจาหนาทอ านวยความสะดวก 3) พยายามสงเสรมครอาจารยใหความรทางการวดและประเมนผล โดยการจดการฝกอบรม การประชมปฏบตการ ในดานเทคนคการออกขอสอบการใหคะแนน การประเมนผลขอสอบ ตลอดจนการรายงานผลขอสอบ 4) การจดตารางสอบ หองสอบ และระเบยบในการสอบและการคมสอบ 5) ควรมการประเมนการสอน หากม การบกพรองจะไดหาทางแกไขตอไป หรอเสนอแนะแนวทางในการน าไปใชในครงตอไป

กองการวจย (2545: 14) บทบาทผบรหารทมตอการสงเสรมการวจยพอสรปไดดงน ผบรหารตองสงเสรมใหเกดความส าเรจของงานวจย โดยมความรบผดชอบตอครและให การยอมรบนบถอครผท าการวจย รวมทงสงเสรมความกาวหนาในต าแหนง

กระทรวงศกษาธการ (2546: 35) ไดก าหนดแนวทางในการปฏบตการวจยเพอพฒนาคณภาพ การศกษาดงน 1) ศกษาวเคราะหวจย การบรหารการจดการและการพฒนาคณภาพงานวชาการในภาพรวมของสถานศกษา 2) สงเสรมใหครศกษาวเคราะหวจยเพอพฒนาคณภาพ การเรยนรใหแตละกลมสาระการเรยนร 3) ประสานความรวมมอในการศกษาวเคราะห วจยตลอดจนการเผยแพรผลงานการวจยหรอพฒนาคณภาพการเรยนการสอนและงานวชาการกบสถานศกษาบคคล ครอบครว องคกรหนวยงานและสถาบนอน

ธระ รญเจรญ (2550: 359-360) ไดกลาวถงผบรหารโรงเรยนซงเปนผน าทมความส าคญตอโรงเรยนอยางยง ยอมจะตองมบทบาทสงเสรมเกยวกบการวจยในโรงเรยนดงน 1) ฐานะผน าการวจย 1.1) สรางบรรยากาศการวจยในโรงเรยน 1.1.1) ก าหนดใหการวจยเปนนโยบายส าคญอยางหนงของโรงเรยน 1.1.2) จดนทรรศการและเผยแพรงานวจยของครและนกเรยน 1.2) จดใหมหนวยงานและคณะกรรมการวจยประจ าโรงเรยน 1.3) จดหาทนการวจยโดยการจดท างบประมาณประจ าป และแสวงหา แหลงทน ตางๆ มาใช 1.4) จดการฝกอบรมการวจยใหแกครเพอน าไปใชในการวจยในชนเรยนใหดยงขน 1.5) สงบคลากรไปรวมศกษาอบรมและกจกรรมวจยเทาทโอกาสอ านวยและใหน ามา เสนอเผยแพรแกบคคลอน

66

1.6) จดด าเนนการวจยโดยตนเองอยางนอยเขารวมเปนผวจยในโครงการวจยตาง ๆ 1.7) ใหรางวลในรปแบบตางๆ แกครและนกเรยนทมผลการวจยทด 2) ฐานะนกวจย 2.1) พฒนาศกยภาพตนเองในการวจยโดยการศกษาตอระดบสงขนหรอ เขารวมฝกอบรมการวจยอยางตอเนอง 2.2) เปนหวหนาโครงการวจยเกยวกบการบรหารและการจดการศกษา อยางนอยรวมเปนผวจย 2.3) เสนอผลการวจยทงในดานเอกสารและการน าเสนอผลการวจยใน การประชมทางวจย (Symposium)

สรยงค ศรนอก (2550: 42-44) กลาวถงบทบาทของผบรหารในการสงเสรมและสนบสนนการวจยในชนเรยนของผบรหารประกอบดวย 5 ดาน คอ 1) การสรางบรรยากาศทางวชาการ ดวยการจดใหมนโยบายหรอขอก าหนดเพอสนบสนนการท าวจยในชนเรยน การประชมชแจงคณะครเพอทราบนโยบาย วตถประสงค การใหความชวยเหลอและสนบสนนในการจดหาเอกสาร ต ารา และงานวจย การจดใหมการรวบรวมขอมลสารสนเทศดานการวจยในชนเรยน การใหครมสวนรวมในการเสนอ นโยบายในการบรหารการวจยในชนเรยน การสงเสรมใหครมการท าวจยหรอคนควาหาความรใหมทเปนประโยชนในการท าการวจยในชนเรยน การน าเสนอผลการวจยในชนเรยนไปใชในการวางแผนการก าหนดนโยบายของโรงเรยน การจดสภาพแวดลอมทสงเสรมการท าการวจยในชนเรยน การชน าใหครเกดการปรบปรงกระบวนการเรยนการสอนโดยใชการวจยในชนเรยนเปนพนฐาน และเปดโอกาสใหครศกษาหาความรจากแหลงขอมลตาง ๆ 2) การจดโครงสรางของสถานศกษา ดวยการจดโครงสรางการบรหารของสถานศกษาใหมฝายสงเสรม ดแล และนเทศการท าวจยในชนเรยนของครใหเปนไปตามเปาหมาย เพอใหรบรขอบกพรอง จดเดน จดดอยของครในการท าวจยในชนเรยนและพฒนาการวจยในชนเรยนแกคร 3) สนบสนน ดานงบประมาณ ดวยการการจดงบประมาณใหทกฝาย/ งาน การจดหางบประมาณจากองคกรภายนอกสนบสนน การใหทนอดหนนการวจย การพฒนาบคลากร และการเผยแพรผลการวจยอยางทวถง 4) การฝกอบรมและพฒนาบคลากร ดวยการสนบสนนใหมความรทางวชาการดานการวจยแกบคลากรทางการศกษาทกระดบชนและสนบสนนใหมการท าการวจยและอ านวยความสะดวกใหสามารถท าการวจยไดอยางหลากหลาย รวมทงการมสวนรวมหรอเปนทปรกษาในการท าการวจยในชนเรยนของครในโรงเรยน และพฒนาศกยภาพของตนเองในการท าวจยในชนเรยน 5) การสรางขวญและก าลง ดวยการสรางขวญและก าลงใจและสรางความสขในการท างานใหกบบคลากรใน

67

โรงเรยน จดใหมการใหรางวล การยกยอง ชมเชย และการพจารณาความดความชอบแกครทท าการวจยในชนเรยน

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา การวดประเมนผลและวจย หมายถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานการวดประเมนผลและวจยประกอบดวย การก าหนดระเบยบแนวปฏบตเกยวกบการวดประเมนผลของสถานศกษา สงเสรมใหครจดท าแผนการการวดผลประเมนผลแตละรายวชาใหสอดคลองกบมาตรฐานการศกษาสาระการเรยนร หนวยการเรยนร แผนการจดการเรยนร ใหค าแนะน า ค าปรกษาครดานการวดประเมนผลการเรยนรตามสภาพจรง จดใหมฝายสงเสรม ดแลและนเทศการท าวจยในชนเรยนของคร สงเสรมใหคร ศกษา วเคราะห วจย เพอพฒนาคณภาพการเรยนรแตละกลมสาระการเรยนร สรางขวญและก าลงใจ ใหรางวล ยกยอง ชมเชย พจารณาความดความชอบแกครทท าวจยในชนเรยน สงเสรมครพฒนาตนเองดานการวดผล ประเมนผลและการวจยอยางตอเนอง สงเสรมใหครเผยแพรผลงานวจยทงในและนอกสถานศกษา

5.6 การนเทศการศกษา

5.6.1 ความหมายของการนเทศการศกษา ไดมนกวชาการและนกการศกษาหลายทานใหความหมายของการนเทศการสอนหรอการนเทศการศกษา ดงน

สวรรณ ศรคณ (2549: 299) ไดสรปการนเทศการศกษาวา เปนความพยายาม อยางหนงทจะชวยสงเสรมใหการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพ

กมภณฑ จนโท (2551: 49) สรปวาการนเทศการสอนเปนการด าเนนการของผอนทจดกระท ากบครเพอปรงพฤตกรรมการจดเรยนการสอนโดยใชเทคนควธการทหลากหลาย อนสงผลโดยตรงตอการพฒนาคณภาพการศกษา ซงเนนการชวยเหลอปรบปรงการเรยนการสอนโดยตรง

สนต บญภรมย (2552: 204) ไดใหความหมายของการนเทศการศกษา หมายถง กจกรรมหนงในหลาย ๆ กจกรรมของการบรหารการศกษา ในสวนทเกยวของกบการปรบปรงเงอนไขการเรยนรและความเจรญงอกงามของผเรยนโดยมงใหผสอนปรบปรงวธการสอนและ จดกจกรรมอนควบคไปดวย

ชารณ สขสนตดลก (2552: 9) กลาวถงการนเทศการศกษา หมายถงกระบวนการ ทอาศยความรวมมอระหวางผบรหารและบคลากรครภายในโรงเรยน เพอพฒนาคณภาพการ

68

ปฏบตงานและการจดการเรยนการสอนของครใหมประสทธภาพ สงผลใหผเรยนพฒนาศกยภาพการเรยนรและมผลสมฤทธทางการเรยนทดขน

ปรยาพร วงคอนตรโรจน (2546: 17) ไดกลาวถงการนเทศการสอนไววาเปนกระบวนการของผนเทศ ทมงปรบปรงและพฒนาการสอนในสถานศกษา โดยมงทพฤตกรรม ของครทจะสงผลตอพฤตกรรมของผเรยน และปรยาพร วงคอนตรโรจน (2553: 223) ใหความหมาย ไวอกวา การนเทศการศกษา หมายถงกระบวนการจดบรหารการศกษาเพอชแนะใหความชวยเหลอและความรวมมอกบครผสอนและบคลากรทเกยวของกบการจดการศกษา เพอปรบปรงการเรยนการสอนของผสอนและเพมคณภาพของบทเรยนใหเปนไปตามจดมงหมายของการศกษา

จากขอมลสรปไดวา การนเทศการศกษา หมายถงกระบวนการใหค าชแนะ ใหความชวยเหลอ จากผนเทศ ทกระท าตอครซงจะสงผลตอผเรยน เพอชวยเหลอปรบปรงพฒนาคณภาพการเรยนการสอน

5.6.2 ความหมายของการนเทศภายใน

มนกการศกษาและผรหลายทานใหความหมายของการนเทศภายในหรอ การนเทศภายในโรงเรยนหรอการนเทศภายในสถานศกษา ดงน

ปรยาพร วงคอนตรโรจน (2546: 66) กลาววาการนเทศภายในสถานศกษา หมายถง การนเทศทมรเรมและจดการด าเนนการ โดยบคคลภายในสถานศกษา และในหลายโอกาสอาจเชญบคลากรภายนอกเปนวทยากรรวมโปรแกรมการนเทศ การนเทศภายในโรงเรยนหมายถง การปฏบตงานรวมกนระหวางผบรหารสถานศกษากบครในสถานศกษานน ในการปรบปรงแกไข พฒนาการปฏบตงานของครใหมประสทธภาพและสงผลตอคณภาพของนกเรยน (สรศกด ปาเฮ, 2546 อางถงใน กรองทอง จรเดชากล, 2550: 4) ชมศกด อนทรรกษ (2551: 205) กลาววาการนเทศภายใน หมายถงกระบวนการ ทอาศยความรวมมอของบคลากรสถานศกษาภายใตการน าของผบรหารโรงเรยน เพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอน จนบคลากรทกฝายสามารถน าตนเองในการปฏบตงานได และกอใหเกดผล ขนสดทายคอการศกษาของผเรยนทมความกาวหนาอยางมประสทธภาพ

ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2553: 49) ไดนยามการนเทศภายใน (Internal supervision) คอการนเทศทด าเนนการภายในสถานศกษาซงมคร ผบรหาร และบคคลภายในสถานศกษารวมมอกนเพอปรบปรงงานดานตาง ๆ เพอเปนการสงเสรมและเพมประสทธภาพของการเรยนการสอนอนจะน ามาซงผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนและความส าเรจตาม

69

มาตรฐานทก าหนด บคลากรในโรงเรยนเปนผใกลชดกบนกเรยนจงยอมทราบปญหาตาง ๆ ไดด กวาคนภายนอก เพราะฉะนนการนเทศภายในโรงเรยนจะสอดคลองกบปญหาและความตองการของบคลากรในโรงเรยนไดอยางด

สรปไดวา การนเทศภายใน หมายถง กระบวนการสงเสรม แนะน า ปรกษาหารอ ระหวางผบรหารสถานศกษากบครในสถานศกษานน เพอปรบปรงพฒนาการเรยนการสอน และเพมประสทธภาพของการเรยนการสอนอนจะน ามาซงผลสมฤทธของนกเรยนตามมาตรฐาน ทก าหนด

5.6.3 ความมงหมายของการนเทศภายใน ความมงหมายของการนเทศภายในสถานศกษาทนกวชาการและนกการศกษา

กลาวไวมดงน เยาวพา เดชะคปต (2542 : 90) กลาววาการนเทศการศกษามจดมงหมายทส าคญ

4 ประการ ดงน 1) เพอพฒนาคน การนเทศการศกษาเปนกระบวนการท างานรวมกนระหวางครและบคลากรทางการศกษาเพอใหครและบคลากรเหลานนไดเปลยนแปลงพฤตกรรมในทางทดขน 2) เพอพฒนางาน การนเทศการศกษามเปาหมายสงสดอยทนกเรยนซงเปนผลผลตจากการสอน ของคร โดยเหตนการนเทศทจดขนจงมจดมงหมาย ทจะพฒนางาน ซงไดแก การสอนนนเอง 3) เพอสรางการประชาสมพนธ การสรางประสานสมพนธนนเปนผลทเกดจากการท างานรวมกนผลดเปลยนกนเปนผน าผตาม ซงไมใชเปนการกระท าภายใตการถกบบบงคบ และคอยตรวจตราหรอคอยจบผด 4) เพอสรางขวญและก าลงใจ การสรางขวญและก าลงใจนนถอวาเปนจดมงหมาย ทส าคญอกประการหนงของการนเทศ ทงนเพราะขวญและก าลงใจ เปนสงส าคญทจะท าใหบคคล มความตงใจท างาน หากการนเทศไมไดท าการสรางขวญและก าลงใจแกผปฏบตงานแลวการนเทศ กยอมจะประสบผลส าเรจไดยาก ปรยาพร วงศอนตรโรจน (2546: 20) ไดกลาวถงความมงหมายของการนเทศการสอน วาเปนการมงปรบปรงและพฒนาการเรยนการสอนในโรงเรยน ซงมดงน 1) เพอการพฒนาวชาชพคร 2) เพอพฒนาคณภาพนกเรยน 3) เพอสรางขวญและก าลงใจ 4) เพอสรางสมพนธทดและปรยาพร วงศอนตรโรจน (2553: 226) ยงไดกลาวถงความมงหมายของการนเทศภายในสถานศกษาไว 5 ประการ ดงน 1) เพอพฒนาและสงเสรมการบรหารและงานวชาการของสถานศกษา 2) เพอบรการงานวชาการในสถานศกษาใหมประสทธภาพมากยงขน 3) เพอส ารวจ วเคราะห วจยและประเมนผล เพอปรบปรงคณภาพและมาตรฐานการศกษา 4) เพอพฒนาสอการเรยนการสอน ใหไดมาตรฐานและเอกสารทางวชาการใหมประสทธภาพ สอดคลองกบความตองการและความจ าเปนของสถานศกษาและผสอน 5) เพอพฒนาบคลากรโดยเฉพาะผสอนใหมความร ทกษะ และ

70

ประสบการณ อนจ าเปนทจะน าไปใชในการเรยนการสอน การจดการศกษา ทงสามารถใชแกปญหาเหลานนได สนต บญภรมย (2552: 206) กลาวถงความมงหมายของการนเทศวาไมเพยงแตมงเฉพาะการแกปญหาการสอนของครหรอปญหาการเรยนเทานน แตหมายรวมถงการแกปญหาอน ๆ ซงเปนปจจยทท าใหผสอนหรอผเรยนในระดบตาง ๆ ทมปญหาการเรยนการสอนรวมกนดวย

จากขอมลดงกลาวสรปไดวา ความมงหมายของการนเทศภายในสถานศกษากเพอพฒนาครใหมความร ทกษะ และประสบการณอนจ าเปนทจะน าไปใชในการจดการศกษาศกษาภายในสถานศกษา ใหปรบปรงตนเองดานการสอน ซงจะสงผลใหผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนสงขน

5.6.4 บทบาทของผบรหารสถานศกษากบการนเทศการศกษา มนกวชาการและนกการศกษาไดกลาวถงบทบาทของผบรหารเกยวกบการนเทศ

การศกษาไวดงน กระทรวงศกษาธการ (2546: 36) ไดก าหนดแนวทางในการปฏบตในการนเทศ

การศกษาดงน 1) จดระบบการนเทศงานวชาการ การเรยนการสอนภายในสถานศกษา 2) ด าเนน การนเทศงานวชาการและการเรยนการสอนในรปแบบหลากหลายและ เหมาะสมกบสถานศกษา 3) ประเมนผลการจดระบบและการนเทศการศกษาในสถานศกษา 4) ตดตามประสานงานกบ เขตพนทการศกษาเพอพฒนาระบบและกระบวนการนเทศงานวชาการและการเรยนการสอน ของสถานศกษา 5) การแลกเปลยนเรยนรและประสบการณการจดระบบนเทศการศกษาภายใน สถานศกษากบสถานศกษาอนหรอเครอขายการนเทศภายในเขตพนทการศกษา

ชมศกด อนทรรกษ (2551: 238-239) กลาวถงบทบาทหนาทของผบรหารโรงเรยนทมตอการนเทศภายในดงน 1) การชวยใหผสอนแตละคนท าหนาทการสอนใหไดผลด แกปญหาของผสอนแตละคนทางดานการสอน ชวยใหผสอนมความเจรญงอกงามในวชาชพของตนเอง 2) การเปนผประสานงานและบรการแกผสอนทกคนในดานการสอน เชน ชวยจดหาหนงสอ วเคราะหเนอหา วธสอน อปกรณ รวมทงอ านวยความสะดวกการจดกจกรรมการเรยนการสอน 3) การเปนวทยากรทดทสดของผสอนในทกโอกาสคอสามารถใหค าปรกษา แนะน า ชแจง ชแหลงวทยาการทเหมาะสมใหแกผสอน 4) การเปนผประเมนผลการเรยนการสอน และโปรแกรมตาง ๆ ของสถานศกษา เพอปรบปรงพฒนาใหดขน 5) การเปนผน าทดของสถานศกษาและชมชน สรางความสมพนธระหวางสถานศกษากบชมชนเพอรวมมอในดานการนเทศภายใน 6) การชวยเหลอผสอนดานวชาการไดแก ปฐมนเทศผสอนเขาใหม การจดประชมกอนเปดเรยน การเยยมชนเรยน

71

หรอหมวดวชา การใหค าปรกษาเปนรายบคคลหรอกลม การอบรม บรรยาย อภปราย การสมมนา ในโอกาสตางๆ การจดหนงสอ คมอตางๆ ให การปรบปรงหองสมดใหใชไดอยางสะดวกทงผสอนและผเรยน การจดอปกรณโสตทศนศกษาใหใชไดอยางทวถง และการแนะน าใหเปนสมาชกชมรมหรอสมาคมตาง ๆ 7) สงเสรมขวญและก าลงใจในการท างาน เชนจดสวสดการให สรางความสามคคภายในถานศกษา จดสภาพแวดลอมในการท างานใหเออตอบรรยากาศภายในสถานศกษาแกผรวมงาน

กรองทอง จรเดชากล (2550: 5-6) กลาวถงบทบาทและภารกจของผบรหารเกยวกบการนเทศดงน 1) บทบาทในการสงเสรมและจดใหมการนเทศภายในโรงเรยน เพอใหเกด การพฒนาตนเอง สามารถด าเนนงานตามนโยบายไดถกตอง ท าหนาทนเทศภายในโรงเรยน ไดอยางสมบรณ 2) บทบาทในการใชนวตกรรม เทคโนโลย เพอการศกษาเพอพฒนาศกยภาพครโดยเฉพาะการจดการเรยนรใหดขน สงเสรมใหมการใชนวตกรรม เทคโนโลย ทมประสทธภาพน ามาปรบใชใหเหมาะสมกบครในโรงเรยน 3) บทบาทในการจดประชมอบรม มการจดประชมอบรมในรปแบบตาง ๆ เชนการประชมปฏบตการ การสมมนา อภปรายกลม เปนตน นอกจากน ยงสงเสรมใหครมโอกาสเขารบการอบรมในการพฒนาวชาชพ น าทกษะความรมาปฏบตงานไดอยางมประสทธภาพ 4) บทบาทในการตดตามประเมนผล ซงจะชวยใหครพฒนาศกยภาพไดดยงขน การประเมนเพอน าผลทไดมาปรบปรงแกไข ใหเกดการพฒนาอยางสรางสรรค 5) บทบาทในการใชกลมโรงเรยน สมาคมวชาชพ หรอเครอขายเปนแนวทางเพอกอใหเกดประโยชนแกครในโรงเรยน โดยใชกลมหรอเครอขายชวยเหลอ ดวยวธการตาง ๆ เชน การจดประชมทางวชาการ การศกษาเอกสาร การศกษาดงาน ฯลฯ 6) บทบาทในการสรางครตนแบบในสาขาวชาตาง ๆ ซงกอใหเกดผลการพฒนาและเปนแบบอยางแกครทวไป

สนต บญภรมย (2552: 225) กลาวถงบทบาทของผบรหารสถานศกษากบการนเทศภายในวา ผบรหารสถานศกษาตองมหนาทหลกอกประการหนงคอหนาทในการนเทศการศกษา เนองจากการนเทศการศกษาเปนงานทแนะน าปรบปรงใหคณะผสอนไดท าการสอนอยางมประสทธภาพ หากคณะผสอนคนใดไมไดปรบปรงวธการสอนของตนเอง ผบรหารซงมพระเดชกสามารถทจะลงโทษผสอนไดตามความเหมาะสม เพอมใหบคคลใดกระท าเปนแบบอยางตอไป

จากขอมลขางตน สรปไดวา การนเทศการศกษา หมายถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานการนเทศการศกษา ประกอบดวย การจดใหมระบบนเทศงานวชาการและการจดการเรยนรภายในสถานศกษา ใหความร ค าแนะน าแกบคลากรดานวชาการเพอพฒนาการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ ดแลสงเสรม นเทศตดตาม

72

การจดการเรยนการสอนอยางใกลชด ตดตาม ประเมนผลการจดการเรยนการสอนของครดวยวธการทหลากหลาย แลกเปลยนเรยนรประสบการณ จดระบบนเทศการศกษาภายในสถานศกษากบสถานศกษาอน หรอเครอขายการนเทศภายในเขตพนทการศกษา

5.7 การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษา ผบรหารสถานศกษาควรมความร ความเขาใจเกยวกบการประกนคณภาพ

การศกษา จงสามารถด าเนนการจดและพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษาในไดอยาง มประสทธภาพ (สถาบนพฒนาความกาวหนา, 2553: 230)

5.7.1 ความหมายของการประกนคณภาพการศกษา มผใหความหมายของการประกนคณภาพการศกษาหรอการประกนคณภาพ

ภายในสถานศกษาไวหลายทาน ดงน รง แกวแดง (2543: ปกหลง) ไดกลาวไววา การประกนคณภาพการศกษา คอ

กระบวนการบรหารจดการทมการพฒนาปรบปรงอยางตอเนอง เพอพฒนาผเรยนใหมคณภาพ ซงเปนภารกจทสถานศกษาจะตองท าอยแลว การประกนคณภาพจงไมใชเรองใหมหรอเปนเรองแปลกแยกไปจากงานปกต

จ ารส นองมาก (2544: 2) ไดใหความหมายของการประกนคณภาพการศกษา วาเปนกระบวนการทสถานศกษาก าหนดขนเปนแนวทางปฏบต เพอใหเกดความมนใจวาถาท าตามกระบวนการทก าหนดแลว การศกษาจะมคณภาพเปนทพงพอใจของผรบบรการ

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2545: 7) กลาววา การประกนคณภาพการศกษา หมายถงการบรหารจดการและด าเนนกจกรรมตามภารกจปกตของสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพการศกษาของผเรยนอยางตอเนอง

วรยทธ ชาตะกาญจน (2551: 75) กลาวถงการประกนคณภาพการศกษาหมายถง กระบวนการ หรอกลไกใด ๆ ทจะรกษาไวซงคณภาพของการจดการศกษา ใหไดมาตรฐานและ มการพฒนาอยางตอเนอง นบวาเปนระบบทสรางความมนใจตอสงคม ผปกครอง ประชาชน และสถาบนประกอบการ วาสถาบนการศกษาสามารถจดการศกษาไดอยางมคณภาพ ผจบการศกษา มคณภาพมาตรฐานทก าหนดไวและวรยทธ ชาตะกาญจน (2551: 39) ยงไดกลาวถงการประกนคณภาพภายในสถานศกษา หมายถงกระบวนการในการจดระบบการวางแผน การควบคม และ การประเมนคณภาพของสถานศกษา ซงมเปาหมายเพอกอใหเกดการพฒนามาตรฐานการศกษา ของสถานศกษาอยางเปนระบบและตอเนอง

73

สนต บญภรมย (2552: 237) กลาวถงการประกนคณภาพการศกษา หมายถง สถานศกษาทจดการศกษา ตองด าเนนการดานการศกษาใหมระบบเปนกระบวนการอยางตอเนองตามเงอนไขทก าหนด เพอน าไปสคณภาพการศกษา และยงตองพฒนาหรอรกษาคณภาพการศกษาอกดวย ทงนสถานศกษาตองประกนคณภาพการศกษาทงภายในและภายนอก โดยด าเนนการ ตามหลกเกณฑททางราชการประกาศก าหนด

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 230) กลาวถงการประกนคณภาพการศกษา หมายถง การบรหารจดการและด าเนนกจกรรมตามภารกจปกตของสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพของผเรยนอยางตอเนอง ซงเปนการสรางความมนใจใหผรบบรการทางการศกษาทงผรบบรการโดยตรงไดแกผเรยนและผปกครอง และผรบบรการทางออม ไดแก สถานประกอบการ ประชาชน และสงคมโดยรวม วาการด าเนนงานของสถานศกษาจะมประสทธภาพและท าใหผเรยนมคณภาพหรอคณลกษณะทพงประสงคตามมาตรฐานการศกษาทก าหนด การประกนคณภาพมแนวคด อยบนพนฐานของการ ปองกนไมใหเกดการท างานทไมมประสทธภาพ และผลผลตไมมคณภาพ ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2553: 30) ไดนยามการประกนคณภาพภายในสถานศกษา (Internal quality assurance) คอการทสถานศกษาด าเนนการอยางมแบบแผน เปนระบบในการพฒนา ตดตามตรวจสอบ และประเมนคณภาพการศกษาของสถานศกษาตามมาตรฐานการศกษาทก าหนดจากกระทรวงศกษาธการ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ระบถงการประกนคณภาพภายในวาด าเนนการโดยบคลากรของสถานศกษานนเอง หรอโดยหนวยงานตนสงกดทมหนาทก ากบดแลสถานศกษานน

สรปไดวา การประกนคณภาพการศกษา หมายถง กระบวนการด าเนนกจกรรมของสถานศกษาทก าหนดขน ทจะพฒนาหรอรกษาไวซงคณภาพของการจดการศกษา ใหไดมาตรฐานและมการพฒนาอยางตอเนอง เพอพฒนาคณภาพการศกษาของผเรยน ท าใหเกด ความพงพอใจ ความมนใจของผรบบรการ

5.7.2 หลกการประกนคณภาพการศกษา ในการประกนคณภาพการศกษานนหลกการส าคญของการประกนคณภาพ

การศกษามสาระส าคญ ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2543: 11) ไดกลาวถง หลกการส าคญของการประกนคณภาพภายในของสถานศกษา ไดแก 1) จดมงหมายของการประกนคณภาพภายใน คอ การทสถานศกษารวมกนพฒนาปรบปรงคณภาพ ใหเปนไปตามมาตรฐานการศกษา ไมใชการจบผด หรอท าใหบคลากรเสยหนา โดยเปาหมายทส าคญอยทการพฒนาคณภาพใหเกดขนกบผเรยน 2) การประกนคณภาพการศกษา เปนสวนหนงของกระบวนการบรหารและ

74

การท างานของบคลากรทกคนในสถานศกษา ไมใชเปนกระบวนการทแยกสวนมาจากการด าเนนงานตามปกตของสถานศกษา โดยสถานศกษาตองวางแผนพฒนา และแผนปฏบตการตอเนองเปนระบบ มความโปรงใส และมจตส านกในการพฒนาคณภาพการท างาน 3) การประกนคณภาพ เปนหนาทของบคลากรทกคนในสถานศกษาไมวาจะเปนผบรหาร คร-อาจารย และบคคลอนๆ ในสถานศกษา โดยในการด าเนนงานจะตองมผทเกยวของ เชน ผเรยน ชมชน เขตพนท หรอหนวยงานทก ากบดแล เขามามสวนรวมในการก าหนดเปาหมาย วางแผน ตดตามประเมนผล พฒนา ปรบปรง ชวยกนคด ชวยกนท า ชวยกนผลกดนใหสถานศกษามคณภาพ เพอใหผเรยนไดรบการศกษาทดมคณภาพ เปนไปตามความตองการของผปกครอง สงคม และประเทศชาต

จ ารส นองมาก (2544: 7-8) ไดกลาวถงหลกการประกนคณภาพการศกษาของสถานศกษา ตามแนวทางทก าหนด แยกเปนขอ ๆ ไดดงน 1) จดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาของสถานศกษา 2) ด าเนนการประกนคณภาพการศกษาของสถานศกษาอยางตอเนองและเปนสวนหนงของการบรหารสถานศกษาตามปกต 3) จดท ารายงานประจ าปเสนอตอหนวยงานตนสงกด หนวยงานทเกยวของและเปดเผยตอสาธารณชน เพอน าไปสการพฒนาและการเตรยมการประเมนภายนอก

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2545 อางถงใน ธระ รญเจรญ, 2550: 58-59) กลาวถงหลกการประกนคณภาพภายในสถานศกษาดงน 1) เปาหมายส าคญของการประกนคณภาพคอ พฒนาผเรยน 2) ถอวาการประกนคณภาพการศกษาเปนสวนหนงของกระบวนการบรหาร 3) ถอวาบคลากรทกคนรวมทงทเกยวของ (เชน คณะกรรมการสถานศกษา) มหนาท รวมรบผดชอบในการประกนคณภาพตงแตการวางแผน การตดตามประเมนผล การพฒนาปรบปรง การชวยคดชวยท า ชวยผลกดน ฯลฯ

วรยทธ ชาตะกาญจน (2551: 80-81) กลาวถงหลกการส าคญของการประกนคณภาพภายในไวดงน 1) จดมงหมายของการประกนคณภาพภายใน คอ การทบคลากรของสถานศกษาไดรวมกนพฒนา ปรบปรงคณภาพใหเปนไปตามมาตรฐานการศกษา 2) การประกนคณภาพการศกษาเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารจดการ และการท างานตามปกตของบคลากรทกคนในสถานศกษา 3) การประกนคณภาพเปนหนาทของบคลากรทกคนในสถานศกษา โดยในการด าเนนงานจะตองใหผเกยวของ เชน ชมชน ผปกครอง หรอหนวยงานทก ากบ ดแล ไดเขามสวนรวมในการก าหนดเปาหมาย วางแผน ตดตาม ประเมนผล และพฒนาปรบปรง ชวยกนผลกดนใหสถานศกษามคณภาพ เพอใหผเรยนไดรบการศกษาทดมคณภาพ เปนไปตามความตองการของชมชน ผปกครอง และสงคมโดยสวนรวม

75

สนต บญภรมย (2552: 252) กลาวถงหลกการส าคญของการประกนคณภาพการศกษา คอความสามารถในการบรหารจดการโดยการจดท ามาตรฐานการศกษาใหไดและจดใหมการด าเนนงานในขนตอนตอ ๆ ไป เพอมงสคณภาพการศกษาทเปนเลศ

สถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 232) กลาวถงหลกการส าคญของการประกนคณภาพภายในสถนศกษาไดแก 1) จดมงหมายของการประกนคณภาพภายใน คอ การทสถานศกษารวมกนพฒนาปรบปรงคณภาพใหเปนไปตามมาตรฐานการศกษาไมใชการจบผดหรอท าใหบคลากรเสยหนา โดยเปาหมายส าคญอยทการพฒนาคณภาพใหเกดขนกบผเรยน 2) การทจะด าเนนการใหบรรลเปาหมายตามขอ 1 ตองท าใหการประกนคณภาพการศกษาเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารจดการและการท างานของบคลากรทกคนในสถานศกษาไมใชเปนกระบวนการทแยกสวน มาจากการด าเนนงานตามปกตของสถานศกษา โดยสถานศกษาตองวางแผนพฒนาและแผนปฏบตการทมเปาหมายชดเจน ท าตามแผน ตรวจสอบประเมนผลและพฒนาปรบปรงอยางตอเนอง เปนระบบมความโปรงใส และมจตส านกในการพฒนาคณภาพการท างาน 3) การประกนคณภาพเปนหนาทของบคลากรทกคนในสถานศกษาไมวาจะเปนผบรหาร คร-อาจารย และบคลากรอน ๆ ในสถานศกษา โดยในการด าเนนงานจะตองใหผทเกยวของ เชน ผเรยน ชมชน เขตพนท หรอหนวยงานทก ากบดแลเขามามสวนรวมในการก าหนดเปาหมาย วางแผน ตดตามประเมนผล พฒนาปรบปรง ชวยกนคด ชวยกนท า ชวยกนผลกดนใหสถานศกษามคณภาพ เพอใหผเรยนไดรบการศกษาทดมคณภาพ เปนไปตามความตองการของผปกครอง สงคม และประเทศชาต

สรปไดวา หลกการประกนคณภาพการศกษา หมายถง การใหสถานศกษาจดระบบการประกนภายในสถานศกษา โดยด าเนนการอยางเปนระบบ และตอเนอง รวมทงใหถอวาการบรหารสถานศกษาตามปกตนนเปนสวนหนงของการประกนคณภาพการศกษา และจะตองสรปและรายงานผลการด าเนนการประกนคณภาพตอสาธารณชนและผมสวนเกยวของทราบ เพอมงสคณภาพการศกษาทเปนเลศ

5.7.3 การด าเนนงานประกนคณภาพการศกษาของสถานศกษา พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 กลาวถงความหมายของ

การประกนคณภาพภายในวา เปนการประเมนผลและตดตามตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานของสถานศกษาจากภายในโดยบคลากรของสถานศกษานนเอง หรอโดยหนวยงานตนสงกด ทมหนาทก ากบดแลสถานศกษานน (จ ารส นองมาก 2544: 35)

กรมวชาการ (2543: 11-12) กลาวถงการด าเนนการประกนคณภาพการศกษาของโรงเรยนควรด าเนนการดงน 1) การศกษาและเตรยมการตงคณะท างาน 2) การวางแผนการประกน

76

คณภาพการศกษา การจดท าฐานขอมล การจดท ามาตรฐานคณภาพของผเรยน การจดท าธรรมนญโรงเรยนทมแผนยทธศาสตรในการพฒนาโรงเรยนทเออตอการประเมนภายในและภายนอก 3) การด าเนนการประกนคณภาพการศกษา ทบทวนแผน พฒนาบคลากร จดสงอ านวยความสะดวก ด าเนนการ นเทศ ก ากบ ตดตาม และประเมนผล 4) การตรวจสอบ ทบทวนคณภาพการศกษาของโรงเรยน (เปนการประเมนภายใน) เตรยมการ ตรวจสอบ/ประเมน สรป รายงาน 5) การพฒนาและปรบปรง 6) การเตรยมการรบการประเมนจากหนวยงานทรฐก าหนด (เปนการประเมนภายนอก)

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2543: 33) ไดน าเสนอแนวทาง การประกนคณภาพภายในสถานศกษา ตามแนวคด Edwards Deming ไดน ามาเผยแพร คอ วงจร PDCA (Plan-Do-Check-Act) ซงประกอบดวยขนตอนหลก 4 ขนตอน ดงน 1) การวางแผน (P-Plan) เปนการคดเตรยมการไวลวงหนา เพอจะท างานใหส าเรจอยางมประสทธภาพ ในการวางแผนจะตองมการก าหนดวตถประสงค เปาหมาย แนวทางการด าเนนงาน ผรบผดชอบงาน ระยะเวลาและทรพยากรทตองใชเพอท างานใหบรรล งานในสวนนของสถานศกษาคอธรรมนญสถานศกษาหรอแผนพฒนาคณภาพของสถานศกษา ซงจะประกอบดวยแผนงาน งาน/ โครงการ ตาง ๆ ทสถานศกษาจะด าเนนการเพอใหประสบผลส าเรจ 2) การปฏบตตามแผน (D-Do) เปน การด าเนนการตอเนองจากการวางแผน กลาวคอผเกยวของจะตองด าเนนการตามแผนทก าหนดไวเปนไปตามลกษณะงานหวงเวลา และความรบผดชอบ โดยผบรหารอาจตอง นเทศ แนะน า ก ากบ ตดตาม หากพบปญหาอปสรรคอะไรกคอยแนะน าชวยเหลอใหงานทงปวงไดเปนไปตามทตงความหวงไว 3) การตรวจสอบประเมนผล (C-Check) เปนการประมาณคาการด าเนนงานวา เดน ดอย ด ไมด มากนอยแคไหน เพยงใด โดยการเปรยบเทยบระหวางสงทคาดหวงเอาไว กบสงทท าไดจรง ถาสงทท าไดจรงมากกวาทคาดหวงเอาไว กแสดงวาด ประสบผลส าเรจ แตถาสงทท าไดจรงนอยกวาทคาดหวงเอาไว กแสดงวาไมด ตองปรบปรงแกไข การประเมนในขนตอนนมงทจะไดทราบสภาพการด าเนนงานจรงวาเปนไปแคไหน จะตองปรบปรงแกไขอยางไร ผลจากการประเมนจงมงเพอการพฒนางานมากกวาการจบผดผปฏบต 4) การปรบปรง (A-Act) เปนการน าผลจากการประเมนมาปรบปรงเพอพฒนางาน กลาวคอถาผลการปฏบตในหวงเวลาทผานมายงไมเปนไปตามเปาหมาย กตองแสวงหาวธด าเนนการทเหมาะสมกวาเดม แตถาผลการด าเนนงานเปนไปตามเปาหมายแลวใหด าเนนการตอไปกจะเปลยนเปาหมายใหสงขนจะไดเปนการทาทายการท างานของบคลากร และเปนการสรางหลกประกนวาการด าเนนงานในองคกรมแตพฒนาขนเรอย ๆ ไมมหยดอยกบท การด าเนนงานตามวงจร PDCA จะเปนกระบวนการทตอเนองเชนเดยวกน เมอปฏบตกจกรรมในขนท 1 เสรจ กตอไป ขนท 2, ขนท 3 และ ขนท 4 เมอครบรอบหนงในขนท 4 แลวกจะขนขนท 1 ในรอบตอไปอก วนเวยนอยเชนน

77

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน (2541 อางถงใน จ ารส นองมาก 2544: 42-43) ไดแนะน าโรงเรยนเกยวกบการประกนคณภาพและการรบรองมาตรฐานคณภาพการศกษา โดยแบงขนตอนการด าเนนงานเปนสองขนตอน คอ ขนประกนคณภาพการศกษาและขนรบรองมาตรฐานคณภาพการศกษา ในขนประกนคณภาพการศกษาถอวาเปนกจกรรมการบรหารและควบคมภายในสถานศกษาเพอใหผรบบรการเกดความมนใจในคณภาพการศกษาทไดรบมแนวทางปฏบต 4 ขนตอนดงน 1) การจดท าแผนพฒนา หรอธรรมนญโรงเรยน เพอทราบทศทางนโยบาย เปาหมาย ยทธศาสตร ฯลฯ ซงเปนความตองการทจะท าใหส าเรจในอนาคต รวมทงกรอบของงานแตละกลม 2) การด าเนนงานตามรายงาน หรอธรรมนญโรงเรยนเปนการจดท าแผนปฏบตการประจ าป ลงมอปฏบตตามแผนรวมทงอ านวยการ การชวยเหลอแนะน า เพอใหงานด าเนนการ ตามกรอบทก าหนด 3) การตดตามและตรวจสอบ ปรบปรงการด าเนนงาน เปนการควบคม ก ากบ ตรวจสอบและประเมนผลการท างาน น าผลการตรวจสอบและประเมนผล แกไข ปรบปรง การด าเนนงานเพอพฒนาตอ ๆ ไป 4) การประเมนตนเอง เปนการประเมนเพอสรปสภาพและผลทเกดขนจากการด าเนนงานของโรงเรยน ตามแผนพฒนาหรอธรรมนญโรงเรยนวาประสบผลอยางไร เปนไปตามทคาดหวงหรอวางไวหรอไม อธบายไดอยางไร และจะด าเนนการตอไปอยางไร

การด าเนนงานทง 4 ขนตอนเปนวงจรทสถานศกษาจะตองท าอยางตอเนอง กลาวคอ เมอท าในขนตอนท 1, 2, 3 และ4 แลวกลบมาเรมทขนท 1 หมนเวยนตอไปเรอย ๆ

วรยทธ ชาตะกาญจน (2551: 81-83) และสถาบนพฒนาความกาวหนา (2553: 233-234) เสนอเกยวกบเกยวกบขนตอนการด าเนนการประกนคณภาพภายในเปนขนตอนดงน

ขนเตรยมการ 1) เตรยมความพรอมของบคลากร ประกอบดวยสรางความตระหนก พฒนาความรและทกษะ 2) แตงตงกรรมการทรบผดชอบ

ขนด าเนนการ 1) วางแผนปฏบตงาน (P) มดงน 1.1) ก าหนดเปาหมายหรอ มาตรฐานการศกษา 1.2) จดล าดบความส าคญของเปาหมาย 1.3) ก าหนดแนวทางการด าเนนงาน 1.4) ก าหนดระยะเวลา 1.5) ก าหนดงบประมาณ 1.6) ก าหนดผรบผดชอบ 2) ด าเนนการตามแผน (D) มดงน 2.1) สงเสรมสนบสนน 2.2) จดสงอ านวยความสะดวก สนบสนนทรพยากร 3) ตรวจสอบประเมน (C) มดงน 3.1) วางกรอบการประเมน 3.2) จดหารอจดท าเครองมอ 3.3) เกบรวบรวมขอมล 3.4) วเคราะหขอมล 3.5) แปลความหมาย 3.6) ตรวจสอบ/ ปรบปรงคณภาพการประเมน 4) น าผลการประเมนมาพฒนา/ ปรบปรง (A) มดงน 4.1) ปรบปรงการปฏบตงานของบคลากร 4.2) วางแผนในระยะตอไป 4.3) จดท าขอมลสารนเทศ

78

ขนการรายงานผล เปนการจดท ารายงานการประเมนตนเองหรอรายงานประจ าป มดงน 1) รวบรวมผลการด าเนนงานและผลการประเมน 2) การวเคราะหผลตามมาตรฐานการศกษาและตวบงช และ 3) การเขยนรายงานการประเมนตนเอง

จากขอมลขางตน สรปไดวา การด าเนนการระบบประกนคณภาพการศกษาคอกระบวนการบรหารสถานศกษาตามปกต โดยใชกระบวนการดงตอไปน คอ การวางแผน การท าตามแผน การตรวจสอบประเมนผล และพฒนาปรบปรงอยเสมอ

5.7.4 การพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน ระบบประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษาประกอบดวยภาระงาน

ทสถานศกษาตองด าเนนรวมกนอยางเปนระบบใน 8 เรอง คอ 1) การจดระบบบรหารและสารสนเทศ 2) การก าหนดมาตรฐานการศกษาระดบสถานศกษา 3) การจดท าแผนพฒนาคณภาพการศกษา 4) การด าเนนการตามแผนพฒนาคณภาพการศกษา 5) การตรวจสอบและทบทวนคณภาพการศกษา 6) การประเมนคณภาพการศกษา 7) การรายงานคณภาพการศกษาประจ าป 8) การผดงระบบประกนคณภาพ (สถาบนพฒนาผบรหารการศกษา, 2548: 30-31) สอดคลองกบส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2549: 7-16) กลาวถงระบบประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษาประกอบดวย การด าเนนการโดยยดกลกการมสวนรวม 8 ประการดงน 1) การก าหนดมาตรฐานการศกษาระดบสถานศกษา 2) การจดระบบบรหารและสารสนเทศ 3) การจดท าแผนพฒนาสถานศกษาทมงเนนคณภาพการศกษา 4) การด าเนนการตามแผนพฒนาสถานศกษา 5) การตรวจสอบและทบทวนคณภาพการศกษา 6) การประเมนคณภาพการศกษาตามมาตรฐาน ทก าหนด 7) การรายงานคณภาพการศกษาประจ าป 8) การพฒนาคณภาพการศกษาอยางตอเนอง

วรยทธ ชาตะกาญจน (2551: 83-85) กลาวถง ระบบการประกนคณภาพภายใน ของสถานศกษาประกอบดวยขนตอนในการพฒนาระบบอย 8 ขนตอน ซงผบรหารตองใหความส าคญและด าเนนการพฒนาระบบตางๆ เหลานใหเปนวฒนธรรมและวถชวตการท างานตามปกตของบคลากรในสถานศกษา ประกอบดวย 1) การจดระบบบรหารและสารสนเทศ ไดแก การสรางระบบการจดการขอมลคณภาพการจดการศกษาของสถานศกษา ทสามารถใชตดสนใจ วางแผนเพอพฒนาคณภาพของสถานศกษาในทกระดบ เชน สารสนเทศพนฐานของสถานศกษา สารสนเทศเกยวกบผเรยน สารสนเทศเพอการบรหารงานวชาการ สารสนเทศเพอการบรหารจดการ และสารสนเทศตามมาตรฐานและตวบงชของสถานศกษา 2) การพฒนามาตรฐานการศกษา ซงบคลากรทกฝายในสถานศกษา คณะกรรมการสถานศกษา ชมชน และผมสวนเกยวของตางๆ ไดรวมกนก าหนดมาตรฐาน ตวบงช และเกณฑทใชเปนเปาหมายในการพฒนาคณภาพและแนวทาง

79

ในการบรหารจดการของสถานศกษา 3) การจดท าแผนพฒนาคณภาพการศกษา เปนการจดแผนยทธศาสตร และแผนปฏบตการของสถานศกษาทสอดคลองกบสภาพปจจบน ปญหาและขอจ ากดของสถานศกษา รวมถงตองเปนไปตามมาตรฐานการศกษาและตวบงชของสถานศกษาดวย ทงนเพอจะไดใชเปนแนวทางใหทกฝายทเกยวของเกดการยอมรบรวมกน พรอมทงน าไปสการปฏบตเปนแผนโครงการ หรอกจกรรมตาง ๆ ของสถานศกษา 4) การด าเนนการตามแผนพฒนาคณภาพการศกษา ในการน าแผนการพฒนาสการปฏบต ผบรหารจะตองแสวงหาวธการใหบคลากรทกคนเกดความตระหนก ยอมรบ และมพนธะผกพนตอเปาหมายและแผนพฒนาคณภาพของสถานศกษา ขนตอนนเปนขนตอนทส าคญทสดของกระบวนการบรหารจดการ ซงผบรหารตองใชภาวะผน า พรอมตดตามก ากบอยางตอเนองเพอใหเกดผลการด าเนนงานของสถานศกษาบงเกดผลสมฤทธ ตามแผนยทธศาสตร แผนปฏบตการ มาตรฐานการศกษา และตวบงชความส าเรจทก าหนดไว 5) การตรวจสอบและทบทวนคณภาพการศกษา ประกอบดวยการตรวจสอบและทบทวนผลการด าเนนงาน โดยเกบรวบรวมขอมลของบคลากรในสถานศกษา หรอหนวยงานตนสงกด เปนการตดตามผลการด าเนนงานของสถานศกษา ซงควรจะไดด าเนนการตามระยะเวลาตาง ๆ ทเหมาะสม และเปนไปอยางตอเนอง 6) การประเมนคณภาพการศกษา เปนการน าขอมลทเกบรวบรวมตามมาตรฐานและตวบงชมาวเคราะหเปรยบเทยบกบเกณฑ เพอรวมกนประเมนความส าเรจ ปญหา และอปสรรคในการบรหารจดการของสถานศกษา อนจะไดเปนสารสนเทศเพอก าหนดแนวทาง ในการพฒนาและการ จดสรรทรพยากรของสถานศกษาใหเกดประสทธภาพและประสทธผล 7) การรายงานคณภาพการศกษาประจ าป เปนการน าเสนอขอมลผลการประเมนตามมาตรฐานและตวบงชของสถานศกษาใหบคลากรภายในสถานศกษา หนวยงานตนสงกด ชมชน ละสาธารณชนไดรบทราบระดบความส าเรจ ปญหา และแนวทางในการพฒนาของสถานศกษาในโอกาสตอไป 8) การผดงรกษาระบบการประกนคณภาพของสถานศกษา เพอเปนการสรางวฒนธรรมคณภาพ ในการท างานของบคลากรทกคนในสถานศกษาไดปฏบตหนาทความรบผดชอบของตนเอง เกดการเรยนรและพฒนาอยางตอเนอง ตามแนวทางบรหารคณภาพหรอวงจร PDCA

ไพรวลย พทกษสาล (2552: 78) กลาวถงขนตอนการพฒนาระบบการประกนคณภาพภายใน ประกอบดวย 1) ก าหนดมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา 2) จดท าแผนพฒนาการศกษาจดการศกษาทมงเนนคณภาพตามมาตรฐาน 3) จดระบบบรหารและสารสนเทศ 4) ด าเนนงานตามแผนพฒนาของสถานศกษา 5) จดใหมการตรวจสอบและทบทวนคณภาพการศกษา 6) จดใหมการประเมนคณภาพภายในตามมาตรฐานของสถานศกษา 7) จดท ารายงานประจ าปทเปนรายงานประเมนคณภาพภายใน 8) จดใหมการพฒนาคณภาพการศกษาอยางตอเนอง

80

เพราะหากด าเนนงานโดยยดหลกระบบประกนคณภาพทมงเปาหมายไปยงผเรยนสถานศกษากจะบรรลผลไดโดยไมยาก

5.7.5 บทบาทของผบรหารกบการประกนคณภาพการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2543: 12) ไดกลาวไววา ผบรหาร

จ าเปนตองมความตระหนก เขามามสวนสงเสรม สนบสนนและรวมคดรวมท าทงจะตองมการท างานเปนทมโดยบคลากรทกคนในสถานศกษาตองไดรบการเตรยมพรอมใหมองเหนคณคาและมความรเขาใจเกยวกบการประกนคณภาพภายในและด าเนนการอยางตอเนองรวมทงทกฝายทเกยวของ ทงภายในและนอกสถานศกษา โดยมการตดตามก ากบและดแลการด าเนนการประกนคณภาพภายในอยางเปนระบบ ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต (2545: 50-51) ไดก าหนดบทบาทหนาทของผบรหารสถานศกษาในการด าเนนงานตามระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษาไวดงน คอ ผบรหาร มบทบาทในการบรหารจดการ สงเสรมและสนบสนน อ านวยความสะดวก ใหค าปรกษา แนะน า ดแลใหมการประกนคณภาพภายในททกฝายเขามามสวนรวม โดยผบรหารควรเปนแกนน าในการจดท าแผน รวมทงก ากบตดตามใหมการด าเนนการตามแผนการน าผลจากการประเมนตนเองมาใชปรบปรงสถานศกษาและรายงานใหสาธารณชนรบทราบ

กระทรวงศกษาธการ (2546: 37) ไดใหความส าคญและก าหนดแนวทางปฏบตเกยวกบภารกจงานดานพฒนาระบบประกนคณภาพภายในสถานศกษาดงน 1) จดระบบโครงสรางองคกรใหรองรบการจดการประกนคณภาพภายในสถานศกษา 2) ก าหนดเกณฑการประเมน เปาหมายความส าเรจของสถานศกษาตามมาตรฐานการศกษาและตวชวดของกระทรวง เปาหมายความส าเรจของเขตพนทการศกษา หลกเกณฑและวธการประเมนของส านกรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา 3) วางแผนพฒนาคณภาพการศกษา ตามระบบประกนคณภาพการศกษาใหบรรลตามเปาหมายความส าเรจของสถานศกษา 4) ด าเนนพฒนางานตามแผนและตดตาม ตรวจสอบ และประเมนคณภาพภายในเพอการปรบปรงอยางตอเนอง 5) ประสานความรวมมอกบเขตพนทการศกษา และหนวยงานอนในการปรบปรงและพฒนาระบบประกนคณภาพภายในและการพฒนาคณภาพการศกษา ตามระบบประกนคณภาพการศกษา 6) ประสานงานกบเขตพนทการศกษา เพอประเมนคณภาพการศกษาของสถานศกษาตามระบบประกนคณภาพการศกษาภายในเขตพนทการศกษา 7) การประสานกบส านกรบรองมาตรฐานการศกษาและประเมนคณภาพการศกษาในการประเมนคณภาพการศกษาในการประเมนสถานศกษาเพอเปนหลกฐานการพฒนาอยางเปนระบบและตอเนอง

81

จากขอมลดงกลาว สรปไดวา การพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน หมายถงบทบาทของผบรหารสถานศกษาทชน า สงเสรม สนบสนน และโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนางานวชาการดานการพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน ประกอบดวย การก าหนดมาตรฐานการศกษาของสถานศกษารวมกบบคลากรอยางเปนระบบ จดตงคณะท างานเพอพฒนาระบบประกนคณภาพ จดท าแผนพฒนาการศกษาจดการศกษาทมงเนนคณภาพตามมาตรฐาน จดระบบบรหารและสารสนเทศทเออตอการประกนคณภาพการศกษา ชแจงครใหมความรเกยวกบแนวคดและหลกการส าคญทเกยวกบการประกนคณภาพการศกษา ด าเนนงานตามแผนพฒนาของสถานศกษาอยางเปนระบบ จดใหมการประเมนคณภาพภายในมาตรฐานของสถานศกษา จดท ารายงานประจ าปทเปนรายงานประเมนคณภาพภายในและจดใหมการพฒนาคณภาพการศกษาอยางตอเนอง

จากขอมลทกลาวมาขางตน ภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา หมายถงคณลกษณะและบทบาทของผบรหารทแสดงถงความเปนผน าทางวชาการสามารถโนมนาวจงใจขาราชการคร เกดความตระหนกในการรวมพลงและประสานสมพนธเพอพฒนาและบรหารงานวชาการในเรองตอไปน การบรหารจดการหลกสตร การจดการเรยนร การพฒนาสอการเรยนร การพฒนาแหลงเรยนร การวดประเมนผลและวจย การนเทศการศกษาและการพฒนาระบบประกนคณภาพภายใน 6. งานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาคนควางานวจยทเกยวของภาวะผน าทางวชาการ ของผบรหารสถานศกษาทงในและตางประเทศดงน

สมศกด ดานเดชา (2543: บทคดยอ) ไดศกษาเรอง ทกษะการบรหารงานและประสทธภาพการบรหารงานวชาการของผบรหารโรงเรยนประถมศกษา จงหวดยะลา ผลการวจย พบวา ทกษะการบรหารงานของผบรหารโดยรวมทง 3 ดาน อยในระดบมาก และประสทธภาพ การบรหารงานวชาการของผบรหาร โดยรวมทง 7 ดานอยในระดบปานกลาง สวนทกษะ การบรหารงานและประสทธภาพการบรหารงานวชาการของผบรหารตามทศนะของหวหนาฝายวชาการทปฏบตงานตามขนาดโรงเรยน วฒการศกษา และประสบการณในต าแหนงทตางกน พบวา ไมแตกตางกน

ประยร อาคม (2548: บทคดยอ) ไดศกษาภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษากลมเครอขายอ าเภอสงคม พบวาภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษา กลมเครอขายอ าเภอสงคม ส านกงานเขตพนทการศกษาหนองคาย เขต 1 โดยภาพรวมอยในระดบ มาก

82

รายดานอยในระดบมากทสด 3 ดานเรยงตามล าดบคอ บรรยากาศในโรงเรยน การสนบสนน การจดการชนเรยน พฤตกรรมการเปนผน าของผบรหารการศกษา รายดานอยในระดบมาก 5 ดาน คอ การจงใจ การพฒนาและการใชหลกสตร การสนบสนนการประเมนผลการเรยนของนกเรยน การจดการเรยนการสอน การนเทศการศกษา ส าหรบคาเฉลยรายดานทนอยทสดของภาวะผน า ทางวชาการของผบรหารสถานศกษากลมเครอขาย อ าเภอสงคม คอดานการนเทศการศกษา

พฒนา อ าทาว (2548: บทคดยอ)ไดศกษาภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาในอ าเภอหนองเรอสงกดส านกงานเขตพนทการศกษาขอนแกน เขต 5 พบวาโดยภาพรวมและรายดานอย ในระดบ“มาก” เมอพจารณาเปนรายดาน เรยงตามล าดบคาเฉลยจากมาก ไปหานอยดงนคอ ดานวสยทศนในการจดการศกษาใหทนกบการเปลยนแปลง ดานการแสวงหาความรใหมมาปรบใชตลอดเวลา ดานภาวะผน าในการรเรมการใชนวตกรรมเพอการเรยนการสอน ดานศกยภาพการพงตนเองในการพฒนางานวชาการ และดานการสงเสรมการน าเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมาใชในการปฏรปการเรยนร จนตา อสมาน (2549: บทคดยอ) ไดศกษาประสทธภาพและประสทธผลการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาใน โครงการหนงอ าเภอ หนงโรงเรยนในฝนในสามจงหวดชายแดนใต พบวาประสทธภาพและประสทธผลการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาใน โครงการหนงอ าเภอ หนงโรงเรยนในฝนในสามจงหวดชายแดนใตตามทศนะของขาราชการครโดยภาพรวมอยในระดบปานกลาง ยกเวนดานการจดการเรยนรอยในระดบมาก ผลการเปรยบเทยบประสทธภาพการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของขาราชการครทปฏบตในสถานศกษาขนาดเลก กลาง และใหญ พบวาโดยภาพรวมมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยพบวาประสทธภาพการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของขาราชการครทปฏบตในสถานศกษาขนาดเลกมมากกวาในสถานศกษา กลาง และขนาดใหญตามล าดบ

พรนชา เสนหาภวศ (2550: บทคดยอ) ไดศกษาการนเทศภายในสถานศกษาดานงานวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของขาราชการครในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาปตตาน เขต 1 พบวาการนเทศภายในสถานศกษาดานวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของขาราชการคร ส านกงานเขตพนทการศกษาปตตาน เขต 1 พบวา โดยรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน พบวา สวนใหญผบรหารปฏบตงานนเทศภายในทกดานอยในระดบมาก ยกเวนดานงานสอและนวตกรรม และดานงานสงเสรมวชาการมการปฏบตงานนเทศภายในอยในระดบปานกลาง ขาราชการครทมประสบการณตางกน มทศนะตอการนเทศภายในสถานศกษาดานงานวชาการของผบรหารสถานศกษา โดยภาพรวมและรายดานแตกตางกน

83

อยางมนยส าคญทางสถตท .01 เมอพจารณารายคดวยวธการของเชฟเฟ พบวาขาราชการครทมประสบการณในการปฏบตงานนอยกวา 5 ป ขาราชการครทมประสบการณ 5-10 ป และขาราชการครทมประสบการณมากกวา 10 ป มทศนะแตกตางกน และขาราชการครทปฏบตงานในโรงเรยนทมขนาดตางกน มทศนะตอการนเทศงานวชาการภายในสถานศกษาของผบรหารสถานศกษา โดยภาพรวมและรายดาน 4 ดานแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .01 คอดานงานหลกสตรและการพฒนาหลกสตร ดานงานบรหารหลกสตร ดานงานสอและนวตกรรม และดานงานสงเสรมวชาการ ยกเวนดานงานวดผลและประเมนผล และดานงานนเทศภายในไมมความแตกตางกน

ปราณ ฉมทบ (2551: บทคดยอ) ไดศกษาการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน ตามทศนะของครผสอนในอ าเภอบนนงสตา ส านกงานเขตพนทการศกษายะลา เขต 2 พบวาการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน ตามทศนะของครผสอนในอ าเภอบนนงสตา ส านกงานเขตพนทการศกษายะลา เขต 2 โดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก และการบรหารงานวชาการของผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน ตามทศนะของครผสอนในอ าเภอบนนงสตา ส านกงานเขตพนทการศกษายะลา เขต 2 จ าแนกตาม เพศ วฒการศกษา และประสบการณในการสอนทตางกน โดยภาพรวมและรายดานไมแตกตางกน

สรพงศ สทธศกดา (2551: บทคดยอ) ไดศกษาความเปนผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของครสงกดเทศบาลนครยะลา ตามขอบขายงานวชาการ 5 ดาน ไดแก ดานงานพฒนาหลกสตร งานพฒนากระบวนการเรยนร งานพฒนาและสงเสรมใหมแหลงเรยนร งานนเทศการศกษา งานพฒนาระบบประกนคณภาพในสถานศกษา พบวาระดบความเปนผน าทางวชาการโดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก เมอเปรยบเทยบความเปนผน าของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของครสงกดเทศบาลนครยะลาจ าแนกตามประสบการณในการปฏบตงานและขนาดของสถานศกษาไมแตกตางกน เมอเปรยบเทยบรายดานพบวางานดานการพฒนากระบวนการเรยนรและงานพฒนาและสงเสรมใหมแหลงเรยนร ครทปฏบตงานในสถานศกษาตางกนมทศนะตอความเปนผน าทางวชาการของผบรหารแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตท .05 สวนดานอน ๆ ไมแตกตางกน

อบดลกอรเดร อบบรอฮม (2552: บทคดยอ) ไดศกษาระดบภาวะผน าเชงวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของครสงกดส านกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 3 พบวาภาวะผน าเชงวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของครสงกดส านกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 3 โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณารายดานพบวาสวนใหญอยในระดบมาก ยกเวนดานการใชนวตกรรมและเทคโนโลยเพอการเรยนการสอน ดานสงเสรมบรรยากาศทางวชาการ และดานการนเทศและประเมนการเรยนการสอนอยในระดบปานกลาง

84

ภาวะผน าเชงวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของครสงกดส านกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 3 จ าแนกตามประสบการณในการปฏบตงานโดยภาพรวมไมแตกตางและเมอพจารณารายดานพบวาสวนใหญไมแตกตางกน ยกเวนดานการจงใจบคลากรมความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 เมอพจารณารายคดวยวธการของเชฟเฟ พบวาครทมประสบการณในการปฏบตงาน 10-20 ป มทศนะเกยวกบภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาดานการจงใจบคลากรสงกวาครทมประสบการณในการปฏบตงานนอยกวา 10 ป และภาวะผน าทางวชาการของผบรหารสถานศกษาตามทศนะของครสงกดส านกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 3 จ าแนกตามขนาดสถานศกษาทปฏบตงานโดยภาพรวมและรายดานไมแตกตางกน

อนนต หะยสาและ (2553: บทคดยอ) ไดศกษาการปฏบตงานบรหารวชาการของผบรหารโรงเรยน ในเขตพนทพเศษเฉพาะกจ สงกดส านกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 1 พบวาผบรหารสถานศกษาขนพนฐาน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษานราธวาส เขต 1 มการปฏบตงานบรหารวชาการของผบรหารโรงเรยน ในเขตพนทพเศษเฉพาะกจ โดยภาพรวมและรายดานอยในระดบมาก