1119
TRANSCRIPT
یک دکل در ایمندهی شرایط و اعمال نا گزارش سیستم ارزیابی خطرات بر اساس
یحفاری دریای
مارین یک شرکت توسعه پترو ایراندکل حفاری : مطالعه موردی
، دانشگاه آزاد اسالمی واحد تهران جنوب، تهران، خیابان شریعتی، خیابان ظفر، نبش گوی آبادی، شرکت *محمدامین دانشفر
3333311111توسعه پترو ایران، کدپستی
پترو شرکت توسعه پترو ایران، تهران، خیابان شریعتی، خیابان ظفر، نبش گوی آبادی، شرکت توسعه ،حمید ایمان زاده فرد
3333311111ایران، کدپستی
شرکت توسعه پترو ایران، تهران، خیابان شریعتی، خیابان ظفر، نبش گوی آبادی، شرکت توسعه پترو ایران، ،منصور پرتانی
3333311111کدپستی
چکیده
حوادث کاهش جهتایمنی، بهداشت و محیط زیست مدیریت راهکارهای از یکی آن عوامل و علل بررسی و حوادث به توجه
در صنعت حساس و پرخطری مسئله این به توجه اهمیت کشور در صنایع حادثه آمار بودن باال به توجهبا . دباش می پیش رو
به خوبی ،دریا به دلیل فضای محدود و شرایط خاص حاکم بر دکل ویژه حفاری دربه مانند حفاری اعم از حفاری در خشکی و
، تامین امنیت افراد مرتبط با صنعت حفاری در این مقاله با انجام مطالعات کتابخانه ای ابتدا مقدمه ای درباره. روشن می گردد
از طریق رعایت بعدی حوادث حادثه جهت جلوگیری از بروز ایجاد شرایط و حوادث عوامل و علل بررسی این صنعت و لزوم
به اختصار بررسی می و محیط زیست گفته می شود، سپس روش تحقیق در ارائه این پژوهش ، بهداشت ایمنیبرنامه های
سیستم گزارش دهی شرایط و اعمال ناایمن مهم در اعمال و شرایط نا ایمن به عنوان یکی از موارد کهتوجه به این با. شود
پرداخته شده مربوط به این اعمال و شرایطتعداد خطرات بر اساس خطرات نوعمطرح می باشد، در ادامه بحث به تقسیم بندی
با . ده انبا روش های آماری مناسب تجزیه و تحلیل شد دریافتی سیستم فوق گزارشات و داده های روزانهدر این پژوهش .است
گردید و عوامل دیگر مشخص در بین انواع خطرات در این سیستم تحلیل نتایج، خطر سقوط از ارتفاع به عنوان مهم ترین خطر
دلیل محدودیت فضا در دکل های حفاری دریایی شناساییبه به دست آمده، با توجه به نتایج. در رده های بعدی قرار گرفتند
پاكرعایت موارد مربوط به ایمنی ماشین آالت کار در ارتفاع، . از اهمیت ویژه ای برخوردار است در این نوع دکل ها خطرات
براى مناسب و شناسایی مواد و مکان های قابل اشتعال ایمنی کف پوش های از استفاده ضایعات، هرگونه از دکل سطح کردن
.می باشند ضروری حفاری دریایی دکل های حوادث کاهش
سیستم گزارش دهی شرایط و اعمال نا ایمن ،ایمنی بهداشت محیط زیستخطر، دکل حفاری، : واژه های کلیدی
مقدمه
اکنون می توان به عنوان پایه و تکیه گاه صنعت هم یاد می شود زاد و یار صنعت نفت هم از آن به عنوان کهصنعت حفاری
0555 تا 205در چاه ها ی حفاری امروزه با گذشت نزدیک به یک قرن از عمر این صنعت در کشور، .نفت و گاز معرفی کرد
موجبات پیشرفت در که این پیش روی رو است عمودی پیشیابی به مخازن نفت و گاز به صورت افقی و متری برای دست
پتروشیمی تچنین محصوال گاز و هم جهانی به نفت و هاینیاز روز افزون بازاراز یک سو . کرده است صنعت نفت را نیز فراهم
پیشرفت دهد میرا صنعت حفاری تشکیل 3بخش زیادی از تولید ناخالص ملی کشور مادر و از سوی دیگر با توجه به این که
، که در روند هرچه سریع تر این پیشرفت عواملی چون است شدهبه نوعی اجباری یدر این صنعت برای شرکت های نفت
نیاز به امنیت با توجه به این که . می باشند دخیل ، مدیریت آگاه و واقف و سایر شرایط محیطینیروی متخصص، سرمایه کافی
که رعایت اصول و اعم از امنیت جانی و شغلی را می توان به عنوان یکی از نیازهای اولیه انسان به شمار آورد، می توان گفت
مبانی تامین روژه هااجرای پ کارگاه هایهای تولید محصوالت مختلف و هیعنی کارخان ،ضوابط ایمنی در مراکز کار و فعالیت
در به خصوص جهان مختلف کشورهای در شغلی حوادث بروز طبق آمار اعالم شده میزان. دهدامنیت موردنظر را تشکیل می
شغلی حادثه میلیون 205 حدود ساالنه طوری که به است، افزایش به رو چنان هم زمان گذشت با و باال نسبتا صنایع بخش
نظر می رسد میزان حوادث شغلی دربه .]2و3[دهد می رخ جهان در مرگ به منجر شغلی حادثه هزار 155 و جرح به منجر
در تامین .]1[می باشد صنایع کارکنان به مربوط درصد زیادی از این حوادث که مورد می باشد هزار 31 حدود ساالنه کشور ما
محیط زیست در بهداشت و ایمنی، مدیریت سیستم هر دیگر عبارت به و ایمنی برنامه هر از بخش امنیت ذکر شده مهم ترین
و به خصوص حفاری در دریا به دلیل شرایط خاص و فضای محدود باالدستی نفت و گاز از جمله صنعت حفاریصنایع
نموده شناسایی را خطرات باید در این مورد ابتدا. شود می محسوب سیستم موتور واقع در که است و حوادث خطرات شناسایی
از یکی حادثه ایجاد شرایط و حوادث عوامل و علل بررسی. کنیم پیشنهاد را خطر حذف و مقابله راه آن اساس بر بتوانیم تا
.نمود جلوگیری بعدی حوادث بروز از حوادث زوایای کشف و آن از ناشی تجارب کسب بر اساس می توان که است راهکارهایی
مطلوب آن با صنعت بر محیط و افزایش اثرات استراتژی به حداقل رساندن اثرات نامطلوب ،ایمنی نگرش در صنعت حفاری
حذف این نگرش با .می باشد ها به صفر رساندن حوادث و آسیب و تاسیسات ،، تجهیزاتکارکنان ن ایمنی همه جانبهتأمی
طور جداگانه در طی ه ایمنی و محیط زیست ب ،مقوله های بهداشت. محقق خواهد شد ط نا ایمن و ارتقاء سالمت افرادشرای
اما نگاه امروز نگاهی نو، سیستماتیک و همه جانبه تحت یک مدیریت واحد بوده است، های متمادی در صنعت نفت مطرح سال
.(3شکل )می باشد
1. Gross Domestic Product
شمای کلی مدیریت یکپارچه ایمنی، بهداشت و محیط زیست -1شکل
شرکت توسعه پترو برای پیمانکار یک شرکت که حدود یک سال از فعالیت آن می گذرد به عنوان 2بین المللی حفاری شرکت
سال وایلا از را خود عملیاتی فعالیت شرکت این .می دهد انجام را گاز و نفت های چاه حفاری عملیات و نموده ایران فعالیت
.نموده است آغاز مارین یک با دکل حفاری دریایی 3133
که رعایت ایمنی به منطور حفاظت و صیانت از نیروی انسانی و تجهیزات هم برای پرسنل کارفرما و هم با توجه به این نکته
هایواحد از آن یکی ویژه اهمیت به توجه زیست با محیط و ایمنی، بهداشت واحدبرای پیمانکاران امری ضروری است ،
عملیات ایمن انجام بر نظارت این واحد کار .مایدفعالیت می ن در این شرکت است و مستقیما زیر نظر مدیرعامل ستادی
.باشد می حفاری دکل در حفاری
مسائل نظارت بر روزی شبانه صورت به که گمارده کاره ب اقماری صورتبه افسر ایمنی دو مذکور حفاری دکل در واحد این
دکل از اتفاقی صورت به واحد از نیز کارشناسانی در عین حال و می نمایند ارسال اداره این به را روزانه گزارشات داشته و
.باشد می ارائه شده و تجزیه و تحلیل داده های کارشناسان و دقیق مدون گزارشات حاصل حاضر پژوهش. نمایند می بازرسی
روش تحقیق
و مدون گزارشات اساس بر ،عظم آن از جمله جمع آوری داده هااین پژوهش حاصل مطالعات کتابخانه ای و بخش ا بخشی از
شرکت بین و تحلیل کارشناسان ستاد تجزیه در دکل و مستقرایمنی افسران و مارین یک دکل حفاری مسئولین روزانه مستند
توصیفی روش های آمار تحلیل داده های گردآوری شده از برای تجزیه و. است بوده 32و 33سال های المللی حفاری در طی
.است 1اکسلهای گردآوری شده تحلیل داده استفاده برای تجزیه و نرم افزار مورد .شده است استفاده درصد شامل جداول و
ایمن سیستم گزارش دهی شرایط و اعمال نا
شدن فعال برای واقع در و بود آنها دادن رخ از پس حوادث کنترل و بررسی اساس بر معموال ایمنی های برنامه گذشته در
این. گردید می استفاده مشابه حوادث از پیشگیری برای آمده بدست نتایج از که ، بود حادثه یک وقوع به نیاز ایمنی سیستم
2. Drilling Company International 3. Excel 4. Stop Card
حوادث شناسایی که این دوم و داد می رخ ای حادثه امر بدو در باید که این اول باشد می بزرگ بسیار عیب دو دارای روش
در ایمنی از قبولی قابل سطح به یابی دست بر تاکید ایمنی، فلسفه اکنون هم. گردید نمی میسر ،پیشگیری قابل و قبول قابل
به خطر تحلیل و تجزیه سیستم، یک ایمنی قلب حقیقت در .باشد می خسارت تحمیل از قبل خطرات ارزیابی و امور کلیه
دست یافتنی خطرات، پتانسیل شناسایی و دریافت با به جز امر این و باشد می آن مجدد وقوع حوادث و از پیشگیری منظور
.بود نخواهد
منجر به رفتار و فرهنگی شده که است و شناسایی مخاطرات در مراحل اولیههی شرایط و اعمال ناایمن برای د سیستم گزارش
در واقع این .مجموعه به شمار آید جزء فرهنگ کاری آن بهداشت و محیط زیست ایمنی،باعث می شود، در یک سازمان مقوله
باشد که مشارکت سیستم روشی برای جمع آوری اطالعات در مورد شرایط و رفتار ناایمن و تصمیم جهت بهبود شرایط می
این سیستمتوسط افراد در فرم مخصوص در این راستا موارد مشاهده شده. سطوح مختلف سازمان را می طلبدکلیه کارکنان در
این .و به صورت رسمی ثبت می شود و تا رفع کامل موضوع پیگیری می شود می گرددارسال ایمنیثبت شده و به واحد
با این رویکرد که . باشد.... زیست محیطی وایمن، شرایط نا ایمن، موارد امل موارد غیر بهداشتی، اعمال نامی تواند ش موارد
افراد در یک دکل حفاری دریایی به شمار می روند، این مقاله امترهای اصلی ایجاد خطر برای جان از پارط ناایمن اعمال و شرای
و گزارش شرایط خطرات به تقسیم بندی در طول یک سال کاری حفاری دریافتی از دکل به تجزیه و تحلیل گزارشاتبا توجه
شایان ذکر است تعداد کل .است که نتایج آن در ادامه بحث آمده است اقدام نموده بر اساس میزان و نوع خطر ناایمن اعمال
مورد بوده که از این تعداد 3055مربوط به موارد مختلف ایمنی، بهداشتی و زیست محیطی برابر با من مشاهده شدهیموارد ناا
(.3جدول)ایمن بوده استاعمال و شرایط نا مورد مربوط به 205
ایمنمشاهده موارد نا خطرات بر اساس سیستمپتانسیل نتایج -1جدول
در تعداد خطر اثر خطر نوع ردیف
سال
درصد
33.10 13 ارتفاع از سقوط ارتفاع از سقوط خطر پتانسیل 3
33.10 13 نفرات روی بر ابزار یا بار سقوط ابزار یا بار سقوط خطر پتانسیل 2
32.1 12 فرد خوردن لیز سطح بودن لیز خطر پتانسیل 1
32.1 12 سوزی آتش اشتعال قابل مواد خطر پتانسیل 1
35.00 23 افراد به ابزار زدن صدمه و برخورد افراد با ابزار برخورد خطر پتانسیل 0
3.21 21 اضطراری شرایط در نفرات افتادن گیر اضطراری شرایط با مرتبط خطرات پتانسیل 0
0.03 25 تنفسی و پوستی های بیماری و مشکالت شیمیایی مواد با کار خطر تانسیلپ 0
1.03 32 گرفتگی گاز سولفید هیدروژن گاز خطر پتانسیل 3
1.50 3 گرفتگی برق گرفتگی برق خطر پتانسیل 3
3.01 1 تجهیزات بین پرسنل افتادن گیر تجهیزات بین افراد افتادن گیر خطر پتانسیل 35
3.01 1 گرمازدگی شرجی و گرم هوایخطر تانسیلپ 33
355 205 مجموع
(.2شکل)پتانسیل این خطرات را به تفکیک مشخص نموده استشکل زیر درصد
ایمن مشاهده موارد ناخطرات بر اساس سیستم پتانسیل انواع درصد -2شکل
بر اساس پتانسل خطر بیشترین آمار که مشخص می گردد 2شکل و 3براساس تجزیه و تحلیل انجام شده بر اساس جدول
:است بوده ذیل ترتیب بهگزارشات سیسیتم
سقوط از ارتفاع خطر پتانسیل .3
ابزار یا ارب سقوط خطر پتانسیل .2
سطح بودن لیز خطر پتانسیل .1
اشتعال قابل موادخطر پتانسیل .1
افراد با ابزار برخوردخطر پتانسیل .0
33.10%
10.33%
1.32% 1.32%
00.35%
21.3%
03.0%
03.1%
50.1% 01.3% 01.3%
H2S
اضطراری شرایط با مرتبط خطرات پتانسیل .0
شیمیایی مواد با کار خطر پتانسیل .0
پتانسیل سایر خطرات .3
و پیشنهاد راه های پیشگیری مارین یک دارای ضریب تکرار باال در دکل حفاریپتانسل خطرات
در الترین ضریب تکراربا ار دارایابز یا بار سقوط پتانسیل و ارتفاعسقوط از خطر پتانسل دو پارامتر طور که گفته شد همان. 3
پیامدهای و مخاطرات نوع نظر از خاص فعالیتی به را آن ارتفاع، در کار خاص شرایط .بوده اند این دکل حفاری دریایی
شدن برقرار از اطمینان حصول منظور به نیز را خاصی اقدامات شرایط، این وجود. است نموده تبدیل آن احتمالی حوادث
لیفتراك و رعایت مقررات مربوط به ایمنی ماشین آالت کار در ارتفاع از جمله باالبرها و .تداش خواهد نیاز ایمنی مالحظات
.ددارن در به حداقل رساندن این پتانسیل خطر تاثیر بسزایی( سیار موقت و ثابت،) حفاظ های پیشگیری از سقوط
تواند می تجهیزات، به خسارت بر عالوه که است ابزار وبار سقوطخطر ارتفاع، در کارخطر ناشی از عمده خطرات از یکی .2
استفاده ،ایمنی واحد توسطصدور مجوز کار . هستند محل در کار به مشغول یا و عبور حال در که شود افرادی به آسیب باعث
.دنمی باش و کنترل عبور و مرور افراد از عوامل موثر در کاهش این خطر توجه به عالئم هشداردهنده ،از کمربند و کاله ایمنی
اجسام با ها آن اصابت ارتفاع، از افراد به سقوط منجر توانند می پتانسل خطر لیز بودن سطح از جمله خطراتی است که. 1
موارد رعایت با توجه به درصد نسبتا قابل توجه این خطر در گزارشات اعالم شده .گردد ن ناپذیر جبرا صدمات ایجاد و دیگر
.این خطر موثر واقع گردد زیر می تواند در کاهش
1[...وحفاری گل نخاله، ضایعات، هرگونه از دکل سطح کردن پاك[.
تجهیزات نشتی از جلوگیری
غیرلغزنده الستیکی شهایکف پو از استفاده
مناسب ایمنی های کفش از استفاده
موادی نظیر روان کننده ها، سوخت موتورهای دیزل، مواد با منشا چوبی و پارچه ای، مواد روغنی، رنگ، گازهای مصرفی . 1
قابلیت اشتعال و انفجار دارند و در صورت عدم رعایت موارد ایمنی در به نظیر متان و استیلن از جمله موادی هستند که
.کارگیری و انبار این مواد پتانسیل خطر اشتعال باال می رود
رد با لوله افراد به مواردی مانند برخو با ابزار برخورد خطر پتانسیلاعالم موارد ناایمن در این دکل، براساس گزارش سیستم . 0
. ]0[ که می تواند منجر به آسیب جدی به افراد گردد لوله گیر و سایر اجزای متحرك مربوط می گرددها، زنجیر، آچار حفاری،
متحرك و قرار گرفتن خارج از جلوگیری از حرکات نوسانی بار در هنگام حمل، دوری از اجسام استفاده مناسب از لیفتراك،
.موثر واقع گرددد در جلوگیری از این خطر توان حرکت اجسام دوار میشعاع
.مهم در این دکل بوده است اضطراری می توان گفت این مورد از موارد شرایط با مرتبط خطراتبا توجه به درصد قابل توجه . 0
در این شرایط . کنند، شدیدتر از حالت عادی و غافلگیری تهدید آمیز را بحران یا شرایط اضطراری تعریف می تغییری ناگهانی
د که جهت کاهش یا حذف این صدمات بای می شودصدمات جانی و مالی زیادی حادث ممکن است که با غافلگیری همراه است
حضور به موقع تیم واکنش در شرایط اضطراری و انجام به نحو احسن وظایف مرتبط با هر .داقداماتی پیش بینی و انجام گیر
.در این ارتباط انجام منظم مانورهای مختلف نیز کارساز خواهد بود .گرددد موثر واقع می توانتیم در این مورد
استفاده از مواد .خطر ساز باشد می تواند برای افراد در معرض این مواد وجود مواد شیمیایی مختلف بر روی دکل حفاری. 0
بنابراین مواد شیمیایی خطرناك و سایر موارد .های مربوطه باشد استانداردباید مطابق با مراحلشیمیائی خطرناك در تمامی
مهمترین . شود سازیاجرایی استاندارد دستورالعملایمنی مشخص شده و با همکاری واحدمربوطه مخاطره آمیز توسط مسئول
ورد استفاده و خطرات آن اقدام در این مورد می تواند آموزش افراد با تهیه نمودن برگه اطالعات مربوط به مواد شیمیایی م
.باشد
یادین نفتی و گازی به ویژه در صنعت معمده ترین خطرات در توسعه از یکی در مورد پتانسیل سایر خطرات می توان گفت. 3
مخازن و زمین های داخلی الیه در این گاز سمی. است ز سولفید هیدروژنگا اثر دراری انتشار گازهای سمی و مسمومیت حف
های سیستم توسط این گاز دائم پایش. کند می نشت سطوح باال به حفاری عملیات دراثر که دارد وجود گاز و نفت منابع و
آموزش .کاربرد دارد آن نشت شناسایی در که بخشی از آن صورت می گیرد در دکل حفاری وجود دارد که متحرك و ثابت
مربوطه مانورهای جامان غالبا و باد وزش جهت ،ایمن نقاط نمودن مشخص ،تنفسی های کپسول و تجهیزات تامین الزم، های
گیر کردن بین مواردی نظیر ، افتادن افراد بین تجهیزات در مورد خطر گیر .نماید کمک گاز نشت شرایط مقابله با در تواند می
قراردادن. ی باشندردامو چنین در بسیار آسیب پذیر عضو یک دست انگشتان باعث می شوند ،حفاری و قطعات دیگرآچار
قرارو حفاری آچار چرخش شعاع از خارج گرفتن قرار ،لوله گیر با کار هنگام در چرخان صفحه کنار در انگشتان مناسب
در جلوگیری از و استفاده از دستگیره های مخصوص در گرفتن آچارهای مختلف حفاری آچار خطرناك مناطق در دست ندادن
کمترین فراوانی را در بین خطرات پژوهشدر این و پتانسیل خطر برق گرفتگی هوای گرم خطر پتانسبل .این خطر موثرند
در دکل حفاری این . آسیب به با فت های بدن به دنبال عبور جریان الکتریسیته سبب برق گرفتگی می گردد .داشته اند موجود
و سیستم ست، سیستم عصبی، سیستم قلبی عروقی پو. جریان در تجهیزات مختلف می تواند دارای ولتاژ باال یا پایین باشد
کمک های پزشکی در هنگام برق گرفتگی یکی ازمهم ترین اصول .تنفسی در این خطر ممکن است مورد آسیب واقع شوند
درجه تولید گرما در بدن بعلت افزایش شدید .است حفاری های دکل در حادثه ایجاد عوامل دیگر از نیز جوی شرایط .است
سرمای بیش از حد نیز ممکن است خطرات ) .محیط و ناتوانی در دفع حرارت ایجاد شده باعث گرمازدگی می شودحرارت
، گرفتگی ت دچار برخی عالئم از قبیل سردردفرد گرمازده اغلب خسته و گیج می شود و ممکن اس (.خاص خود را داشته باشد
، و در موارد پیشرفته عدم رنگ پریدگی، نبض ضعیف، افت فشار خونلب ، اختالل تکلم ، ریتم ق اختالالت ،تهوعحالت عضالت،
عدم استفاده از البسه وشیدن مایعات خنک، ن. هوشیاری شود که در صورت عدم رسیدگی به بیمار می تواند کشنده باشد
مازدگی موثر واقع می تواند در جلوگیری از گر تا حد امکان فعالیت شدید بدنی و غیرقابل نفوذ در فصل گرما و کاهشضخیم
.شود
نتیجه گیری
و حوادث از اهمیت ویژه ای برخوردار خطرات به دلیل شرایط خاص و محدودیت فضا در دکل های حفاری دریایی شناسایی ـ
.است
موارد خطر مربوط به (نیمی از خطرات) بیشترین پتانسیل خطردکل حفاری این ، درایمنبر اساس سیستم گزارش موارد نا ـ
.، خطر لیز خوردن و خطر مواد قابل اشتعال بوده استابزار سقوط بار وخطر سقوط از ارتفاع،
رعایت موارد مربوط به ایمنی ماشین آالت کار در ارتفاع از جمله باالبرها و لیفتراك و در مورد بیشترین پتانسیل خطرات ـ
از استفاده و ضایعات هرگونه از دکل سطح کردن پاكحفاظ های پیشگیری از سقوط، استفاده از تجهیزات حفاظت شخصی،
ضروری دریایی حفاری دکل های حوادث کاهش براى و شناسایی مواد و مکان های قابل اشتعال مناسب ایمنی های شپو کف
.می باشند
اضطراری، تهیه در مورد پیشگیری از سایر خطرات می توان به دوری از اجسام متحرك و دوار، تقویت تیم واکنش در شرایطـ
و مقابله با گاز سولفید هیدروژن و مسائل مر بوط به برق گرفتگی و گرمازدگی دستورالعمل مر بوط به مواد شیمیایی، آشنایی
.اشاره نمود
[1] Leading work-related diseases and Injuries, The National Institute for Occupational Safety
and Health (NIOSH), 2001
[2] Year book of labor statistics, International Labor Organization (ILO), 2002
[3] ME. Akbari, M. Naghavi and H. Soori, Epidemiology of deaths from injuries in Iran,
EMHJ, 2004
3133آفرنگ، سال مجید ربیعی، ایمنی در دکل های چاه های نفت و گاز، نشر [1]
مجله اکتشاف و تولید، ، ایمنی در عملیات دکل های حفاری چاه های نفت و گازهادی ابراهیم فتح آبادی و منصور فرزام، ] 0[
33، سال 00شماره