73

11.โรคตดเชอและโรคตดตอทสาคญในแมว (Feline infectious and contagious disease)

ผศ.พชน ศรงาม โรคตดเชอ คอ โรคทเกดจากแมวไดรบเชอตางๆ เชน แบคทเรย, ไวรส, เชอรา, หรอพยาธและสามารถตดตอจากแมวตวหนงไปยงแมวตวอนได ซงโรคตดเชอและโรคตดตอทสาคญในแมว ไดแก ๑. โรคไขหดแมว โรคไขหดแมว หรอ Feline Panleukopenia (FP) หรอ โรคลาไสอกเสบในแมว เปนโรคตดตอทเกดขนอยางรวดเรวและรนแรงในแมว มลกษณะทสาคญคอ มไข เบออาหาร ขาดนา ซม อาเจยน เมดเลอดขาวในเลอดลดลง และมอตราการตายสง ถามการตดเชอในขณะตงทองจะทาใหแทง ลกตายชวงคลอดและหลงคลอดโดยลกทเกดมาจะมสมองสวน cerebellum เตบโตไมเตมท ทาใหการทางานของกลามเนอไมสมพนธกนในลกแมว ซงจะพบอาการเมออายได ๒-๓ อาทตย สาเหต เกดจาก Feline panleukopenia Virus (FPV) ซงเปนไวรสทมขนาดเลกและทนทาน เชอนจะทนทานสงตอนายาฆาเชอและความรอน การตดตอ ถงแมโรคนจะพบในแมวทกอาย แตลกแมวไวตอการเกดโรคมากทสด การตดตอของโรคเกดจาก

- การสมผสโดยตรงกบแมวทเปนโรค - การสมผสโดยทางออมกบเชอโรคในสงขบถายของแมว โดยเฉพาะอจจาระ ปสสาวะ อาเจยน ทขบ

ออกมาในขณะแสดงอาการของโรค เนองจาก FPV ทนตอสงแวดลอมสง ดงนนการทาความสะอาดและฆาเชอโรงเรอนกอนนาแมวตวใหมเขามาเลยงจงเปนสงสาคญ เมอมการเกดโรคขนในโรงเรอน เชอจะคงอยนานเปนเดอนถงป ดงนนแมวตวใหมทเขามาจะตองทาวคซนปองกนโรคอยางนอย ๒ อาทตยกอนนาเขามาในโรงเรอนทเคยเกดโรค อาการ ความรนแรงของอาการทแสดงออกมาขนกบตวสตวและจานวนของเชอไวรสทสตวไดรบเขาไป สามารถแบงออกเปน

- แบบไมแสดงอาการ พบในแมวอายมากทมภมตานทานสง - แบบแสดงอาการเลกนอย เชนมไข ซม เมดเลอดขาวในเลอดลดลงและลาไสอกเสบเพยงเลกนอย - แบบรนแรง แบบนพบไดบอยทสด ถอวาเปนลกษณะเฉพาะของโรคน อาการจะเกดขนอยางรวดเรว

หลงไดรบเชอไวรส ประกอบดวย มไขสง ประมาณ ๑๐๔ องศาฟาเรนไฮน หรอมากกวา เบออาหาร ซมมาก อาเจยนและทองเสยอยางรนแรงภายใน ๒๔-๔๘ ชวโมง แมวทตดเชอมทาเฉพาะทเรยกวา hunced หรอ praying โดยจะวางศรษะไวระหวางเทาหนาใกลๆ ชามนา-อาหาร หรอวางบนชามนา-อาหาร เพราะไมสามารถกนอาหารได ขนจะหยาบและทอ ผวหนงไมมความยดหยนเนองจากขาดนา แมวทใกลเสยชวตจะมอณหภมรางกายตาลง

74

โคมาและตาย ปกตการตายจะพบภายใน ๕ วนแรกของการปวย ดงนนถาแมวทไดรบเชอไวรสสามารถรอดชวตหลงจากแสดงอาการประมาณ ๕-๗ วน โอกาสหายกมมากขน

- แบบเฉยบพลน พบกรณมการระบาดอยางรนแรงของโรคและมกพบในลกแมว โดยแมวจะซมมาก อณหภมรางกายตาและตาย ภายใน ๒๔ ชวโมงโดยไมแสดงอาการ ซงอาจทาใหเจาของคดวาถกสารพษ

- สวนลกแมวทตดเชอระหวางอยทองอาจจะตายทนท หรอตายหลงจากแสดงอาการการทางานของกลามเนอไมสมพนธกน (ataxia or incoordination) เมออายได ๒-๓ อาทตย ซงอาการทเหนไดชด คอ ลกแมวจะกลงไปมาหรอหกลม เมอพยายามจะเดน หรอมชกกระตกของศรษะแบบควบคมไมได หรอตวเอนไปมา แตถาลกแมวไดรบการดแลอยางดจะสามารถรอดชวตไดแตอาการของ ataxia or incoordination ยงคงอย แตไมรนแรง การวนจฉยโรค การวนจฉยโรคโดยสตวแพทยจาก - ประวต และอาการ -การพบการลดลงของเมดเลอดขาวในเลอด

- การตรวจหาระดบของภมตานทานในเลอด -แยกและหาชนดของเชอไวรสจากอจจาระ การรกษา ถงแมโรคจะมอตราการตายสงแตการใหการดแลทดทาใหอตราการตายลดลงได จดประสงคหลกของการรกษาคอ ดแลสตวไดรบเชอใหมชวตรอดและมสขภาพดจนกวาภมตานทานตามธรรมชาตจะเกดขน ดงนนถาใหดแลสตวปวยใหดภายใน ๕-๗ วนจากเรมตนปวย โอกาสหายมมากขน การดแลสตวปวยเนนทการรกษา การอาเจยน ทองเสย และการขาดนาซงเปนอนตรายตอชวตรวมทงปองกนการตดเชอแบคทเรยแทรกซอน การปองกน

การทาวคซน วคซนปองกนโรคไขหดแมวมประสทธภาพสงและใหภมตานทานเปนเวลานาน การกระตนการสรางภมตานทานโดยการใหวคซนควรเรมเมอลกแมวอายได ๘-๑๐ อาทตย และใหวคซนครงทสองหลง ๔ อาทตยถดมา ในพนททมการระบาดของโรคสง แนะนาใหวคซนครงทสามเมอแมวอายได ๑๖ อาทตย จากนนใหกระตนซาในทกป ๒. โรคมะเรงเมดโลหตขาวในแมว (Feline Leukemia) สาเหต เกดจาก Feline Leukemia Virus (FeLV) เปนไวรสททาใหเกดโรคมะเรงเมดโลหตขาวในแมว และเนองอกอวยวะตางๆ แมงจะมอตราการตดเชอสงโดยเฉพาะในแมวทเลยงรวมกนหลายตวและเลยงแบบปลอย แตอตราการตายตา ยกเวนในลกแมวเทานนทมอตราการตายสง

75

การตดตอ - การสมผสโดยตรงและทางออมกบแมวทเปนโรคหรอเชอโรคในสงขบถายของแมวทขบออกมา

ในขณะแสดงอาการของโรค แมวจะขบเชอออกจากรางกายโดยทางนาลายเปนสวนใหญ ดงนนพฤตกรรมการตกแตงขนของแมว การเลยขน การกดกน เปนวธหลกในการแพรเชอไปยงแมวตวอน

- ทางรก นมนาและการใหเลอด FeLV จะไมคงทนในสงแวดลอมนอกตวสตว ดงนนสามารถถกทาลายอยางรวดเรวสบ ผงซกฟอกและนายาฆาเชอ อาการ FeLV ทาใหเกดอาการไดหลายแบบ สามารถแบงเปน ๒ กลม คอ

๑. กลมททาใหเกดมะเรงและเนองอกในอวยวะตางๆ ทพบไดบอยทสด คอ เชน มะเรงเมดโลหตขาว (leukemia) และเนองอกในตอมนาเหลอง (lymphosarcoma หรอ lymphoma)

๒. กลมทไมทาใหเกดมะเรงและเนองอก เชน -ทาใหภมตานทานของรางกายลดลง แมวจงไมสามารถปองกนตวเองการ

จากตดเชอ โรคอนๆ เชน แบคทเรย, ไวรส, เชอรา สวนมากแมวจะตายเนองจากกการตดเชอแทรกซอนดงกลาว

- ทาใหกดการทางานของไขกระดก เนองจากไขกระดกในแมวทาหนาท ในการสรางเมดเลอดแดง, เมดเลอดแดงขาว และเกลดเลอด ดงนนเมอไขกระดกถกกด แมวจะมโลหตจางไมสามารถตอสกบเชอโรคไดและไมสามารถทาใหเลอดแขงตวไดตามปกต

- กรวยไตอกเสบ -โรคทางระบบสบพนธ เชน แทงหรอผสมไมตด

การวนจฉยโรค การวนจฉยโรคโดยสตวแพทยจาก -ประวต และอาการ - การตรวจหาเชอ FeLV ในเลอด ปกต FeLV พบในเลอด ๒ ระยะของการตดเชอ คอระยะท๑ และ

ระยะท ๒ โดย - The ELISA test เปนการตรวจหา FeLV ในระยะท๑ กอนทไขกระดกจะตดเชอ

แมวสามารถทจะสรางภมตานทานกาจดเชอได ดงนนการตรวจไดผลบวก (positive ELISA) สามารถเปนผลลบ (negative ELISA) ไดภายใน ๘ อาทตย จงควรทดสอบซาภายใน ๘-๑๒ อาทตย เพอทดสอบวาเปน ระยะท๑ หรอระยะท ๒ - The IFA test เปนการตรวจในระยะท ๒ (persistent viremia) เมอการตดเชอ ดาเนนมาถงระยะนแลวแมวสวนมากจะไมหาย ซง persistent viremia คอ ภาวะท FeLV อยในเลอดเปนเวลานาน ภาวะนเปนปญหาสาคญ เพราะ - เปนชวงนแมวจะขบเชอออกจากรางกาย - แมวไมสามารถกระตนใหสรางภมตานทานได

76

ดงนนถาตรวจไดผลบวก (positive IFA) แมวกจะมผลบวกไปตลอดชวต ถาแมวตวหนงพบ positive ELISA และ negative IFA ในเวลาเดยวกน แสดงวาเปนระยะท๑ แมวยงม FeLV อย แตไมขบเชอออกนอกรางกายจงไมแพรเชอไปยงแมวตวอน และถาตรวจซาแลวไดผลเชนนไปเรอยๆ แสดงวาแมวตวดงกลาวภมตานทานตอตานการเกดโรคได การรกษา จดประสงคของการรกษา คอ เพอลดความรนแรงของอาการและทาใหชวตยาวขน แตควรรกษาเฉพาะในแมวทมการพยากรณของโรคทด เพราะการรกษา persistently viremic cats เปนระยะเวลานานๆ เปนการปลอยเชอสสงแวดลอม

ปจจบนมการใชสารเคม (chemotherapy) และรงส ในการรกษาเนองอก ซงใหผลดในระยะหนงเทานน นอกจากนยากลมนออกฤทธแรง และมผลขางเคยงมาก รวมทงมการใชยาตานจลชพเพอปองกนการตดเชอแทรกซอนแตกไดผลไมดนกถาภมตานทานของรางกายลดลง การปองกน ทาได ๒ วธ คอ

๑. การคดออก (FeLV –test-and –removal program) โดยใช IFA test เปนโปรแกรมทมประสทธภาพสงในการกาจดแมวทตดเชอออกจากแมวทเลยงไวรวมกนหลายตว หลกการคอ ทดสอบแมวทกตวทเลยงไวในบานดวยวธ IFA แลวนาแมวทใหผลบวกออก จากนนทาความสะอาดโรงเรอนดวยนายาฆาเชอ ถาดนา-อาหาร อปกรณรองนอนควรเปลยนใหม สวนแมวทใหผลลบควรทดสอบใหมหลายๆครงภายใน ๘-๑๒ เดอน ถายงพบผลบวกกทาเหมอนเดมซาอกครง และระหวางทดสอบไมควรนาแมวใหมเขามาเลยง แมวทกตวควรใหผลลบ ๒ ครงในเวลาอยางนอย ๓ เดอนจงถอวาโรงเรอนนนปลอดจากการตดเชอ FeLV แมวทนาเขามาใหมควรใหผลลบและควรแยกเลยงเปนเวลา ๓ เดอนและทดสอบอก ๒-๓ ครงกอนนาเขามารวมในฝง โปรแกรมนควรทาการทดสอบเปนประจาปละ ๑-๒ ครง นอกจากนแมวทใหผลบวก ไมควรนามาทาพอแมพนธ เพราะสามารถนาเชอไปสลกได ๒. ทาวคซน เนองจากประสทธภาพของวคซนทใชปองกนการตดเชอ FeLV ประมาณ ๖๐-๘๐ % และมผลขางเคยงทเกดจากการใหวคซน ดงนนการใชวคซนจงไมใชทางเลอกอนแรกสาหรบปองกนการตดเชอ FeLV การจะใชวคซนหรอไมขนอยกบปจจยตางๆในแตละพนท การตดตอสคน ถงแมแต FeLV จะทาใหเกดโรคเฉพาะในแมวเทานน แตปจจบนยงไมมหลกฐานทจะสรปแนนอนวา โรคนตดตอไปยงคนและทาใหเกดเนองอกในคนหรอไม อยางไรกตามเดก หรอ ผปวยภมตานทานบกพรองควรหลกเลยงการสมผสกบแมวทเปนโรค ๓. โรคเอดสแมว (Feline Immunodifficiency) virus (FIV) สาเหต เกดจาก Feline immunodifficiency virus (FIV) หรอ feline lentivirus เปนไวรสททาใหเกดโรคภมตานทานบกพรอง ในแมว แพะ แกะ และมา ซงจะคลายกบโรค AIDS ทเกดจากเชอ HIV ในคน

77

การตดตอ - การสมผสโดยตรงกบแมวทเปนโรค จากแผลทถกกด

- การสมผสโดยทางออมกบเชอโรคในสงแวดลอม เชน การกนอาหารรวมกนในภาชนะ เดยวกน

- ทางรก นานมและการตดตอทางเพศสมพนธ โรคนนอกจากจะเกดในแมวบาน (domestic cats) นอกจากนแลวยงทาใหเกดโรคในแมวปา (nondomestic cats) เชน สงโต เสอ เสอดาวหมะ แมวปา อาการ อาการของโรคแบงไดเปน ๕ ระยะ ซงแบงตามระบบการตดเชอโรค AIDS ในคน ประกอบดวย

๑. การตดเชอเฉยบพลน อาการเกดขนใน ๔-๖ อาทตยแรกของการตดเชอ เชน มไข ๒. แบบไมแสดงอาการ (asymptomatic carrier) มระยะเวลานานเปนเดอนถงป แตยงพบเชอในกระแส

โลหต ๓. ตอมนาเหลองโตทวรางกาย (persistent generalized lymphadenopathy; PGL) ๔. AIDS related complex (ARC) มกมอาการของระบบทางเดนอาหารและระบบหายใจรวมดวย ๕. Acquird immunodeficiency syndrome (AIDS) มการตดเชอแทรกซอน มไขและซบผอม แมวทอยในระยะท ๓-๕ เรยกวาระยะเรอรง สวนมากจะมชวตอยไดไมเกน ๑ ป แมวแสดงอาการของ

ภมตานทานบกพรองอยางชดเจน เชน มไข เบออาหาร แสดงอาการเจบปวดเวลากนเนองจากมการตดเชอและเกดการอกเสบทเหงอกและปาก การตดเชอเรอรงของผวหนง ระบบทางเดนปสสาวะ ระบบหายใจ ทองเสย โรคตา แทง มอาการของระบบประสาท นาหนกลดลงเรอยๆ และซบผอมมากในระยะทายของโรค การวนจฉยโรค การวนจฉยโรคโดยสตวแพทยจาก

- ประวต และอาการ -การตรวจหาระดบของภมตานทานตอเชอไวรส โดยวธ ELISA หรอเรยกวา การทา FIV antibody test

การใหผลบวกตอ FIV antibody test แสดงวาแมวไดรบเชอและสามารถแพรเชอไปสแมวตวอนได และเนองจาก FIV antibody test เปนการตรวจหาระดบของภมตานทานตอเชอไวรส ดงนนลกแมวทเกดจากแมทไดรบเชอ FIV จะใหผลบวกใน ๔ เดอนของอาย ไมไดหมายความวาลกแมวตดเชอ ดงนนลกแมวควรทดสอบชวงอาย ๖-๘ เดอนขนไป การรกษา สวนมากเปนการรกษาการตดเชอทแทรกซอน ซงขนกบอาการและชนดของเชอทแทรกซอน เชน

-ใหยาตานจลชพเพอควบคมการตดเชอแบคทเรย หรอ เชอรา แทรกซอน -รกษาตามอาการ เชน ใหสารนา สารอาหาร การใหเลอด ทดแทน -ใหสเตยรอยตกระตนการเจรญเตบโต กรณนาหนกลดและซบผอม -ใหยา AZT เหมอนกบทใชรกษาโรค AIDS ในคน เพอฆาเชอไวรส แตยามราคาแพงและมผลขางเคยง

มากกวาการใชในคน

78

- การใหยาทเพมการสรางภมตานทาน เชน interferons and acemannan กใหผลด อยางไรกตามยาดงกลาวไมสามารถฆาเชอโรคได การปองกน ปจจบนยงไมมวคซนทใชปองกนการตดเชอ FIV ดงนนเจาของควรปองกนไมใหแมวสมผสกบแมวทเปนโรค แมวทเลยงรวมกนหลายตวควรไดรบการทดสอบ และแยกตวทใหผลบวกออกและแมวทจะนาเขามาใหมควรใหผลลบและกกไวดอาการอยางนอย ๘-๑๒ อาทตยและทดสอบอกครงกอนนาเขาฝง การตดตอสคน ถงแม FIV จะมโครงสรางคลายเชอไวรสททาใหเกดโรค AIDS ในคน แต FIV ทาใหเกดโรคเฉพาะในแมวเทานน ไมทาใหเกดโรค AIDS ในคน อยางไรกตาม เดก หรอ ผปวยภมตานทานบกพรอง หรอ คนทอง ควรหลกเลยงการสมผสกบแมวทตดเชอ FeLV หรอ FIV ๔. โรคชองทองอกเสบตดตอในแมว หรอ Feline Infectious Peritonitis (FIP) สาเหต เกดจาก Feline Peritonitis virus; FIPV เปนเชอไวรสทไมคงทนในสงแวดลอมนอกตวสตว ดงนนสามารถถกทาลายอยางรวดเรวดวยสบ ผงซกฟอกและนายาฆาเชอ FIP เปนโรคทสาคญทมความรนแรงและมอตราการตายสง การตดตอ

- การสมผสโดยตรงและการสมผสโดยทางออม เชอไวรสสวนมากจะขบออกมาทางอจจาระ -ทางรก

อาการ สวนมากแมวทตดเชอ FIPV มกจะตาย อาการมกพบในแมวอายนอยกวา 2 ป โดยอาการในระยะแรกของโรคจะพบ มไข เบออาหาร ซม ทองเสย และนาหนกลด ตอมาอาการของโรคจะแบงได ๒ รปแบบ คอ

๑. แบบเปยก (Effusive FIP or wet form) จะพบของเหลวทอยในชองวางของรางกายโดยเฉพาะชองอกและชองทอง โดยแบบนอาการจะรนแรงกวาและการสะสมของเหลวในชองทองจะเปนไปอยางรวดเรวทาใหชองทองขยายใหญ การหายใจขดของเมอมของเหลวสะสมในชองอก

๒. แบบแหง (Noneffusive FIP or dry form) ไมพบของเหลวทอยในชองวางของรางกาย โดยแบบนอาการไมชดเจนและจะเปนแบบเรอรง อาการทพบขนกบตาแหนงของเชอโรคทไปยงอวยวะตางๆ ทพบบอย คอ มไข นาหนกลด ซม และโลหตจาง รวมทงอาจพบอาการของโรคไต (เชน กนนามาก ปสสาวะบอย) โรคตบ (เชน ดซาน อาการทางประสาท) โรคตบออน (เชน อาเจยน ทองเสย กนมากเบาหวาน) โรคระบบประสาท (การทางานของขาหลงไมสมพนธกน สน อมพาต ชก) และโรคตา (การอกเสบของตา หรอตาบอด) นอกจากน FIPV อาจทาใหเกดปญหาของระบบสบพนธในแมวแมพนธ เชน ผสมไมตด ลกตายในทอง แทง ลกตายชวงคลอด ลกมความผดปกตตงแตคลอด และลกเปนโรคหวใจ การวนจฉยโรค การวนจฉยโรคเบองตนจาก

79

-ประวต และอาการ - การตรวจของเหลวจากชองวางของรางกายทางหองปฏบตการ -การตรวจเนอเยอดวยกลองจลทรรศน

การรกษา ปจจบนยงไมมวธรกษาทไดผล สวนมากแมวจะตายหลงแสดงอาการ การรกษาทชวยใหอาการบรรเทา คอ

-การใหสเตยรอยด (corticosteroids) ระดบสง -ยากดภมตานทาน (immunosuppressive) อนๆ -ยาปฏชวนะทออกฤทธกวาง เพอลดการอกเสบและการตดเชอแบคทเรยแทรกซอน

การปองกน ๑. การลดการปนเปอนของอจจาระ เนองจากแหลงแพรเชอทสาคญ คอ อจจาระของแมวทเปนโรค

ดงนนการลดการปนเปอนของอจจาระเชน วางกลองใสอจจาระใหไกลจากจานใสนาและอาหาร รวมทงทาความสะอาดกลองใสอจจาระทกวนและทาการฆาเชอทกอาทตย จะยบยงการแพรเชอได

๒. แมพนธควรอยในกรงรวมกบแมวตวเดม สวนแมวทตงทอง คลอด หรอ ใหนานมลกควรมพนทเฉพาะแยกจากแมวทวไปอยางนอยจนกระทงลกแมวอาย ๕-๖ อาทตย สามารถลดการตดเชอในลกแมวได ๓. การใชวคซน ประสทธภาพของวคซนทใชปองกนการตดเชอ ประมาณ ๗๐ % และพบวาการใหวคซนสาหรบการควบคมโรคในแหลงเพาะพนธแมว ไมคอยไดผล เนองจากลกแมวไดรบเชอกอนอาย ๑๖ อาทตย (ซงเปนอายทนอยทสดทวคซนแสดงประสทธภาพ) แตถาสามารถควบคมการตดเชอในลกแมวจนถงอาย ๑๖ อาทตย ประสทธภาพของวคซนในการควบคมโรคจะสงขน ๕. โรคพษสนขบา (Rabies) โรคพษสนขบาสามารถพบไดทกทวปทวโลก ถงแมจะมวคซนปองกนโรคพษสนขบาทงในคนและสตว โรคพษสนขบายงคงเปนโรคทรายแรงในคนโดยเฉพาะอยางยงในประเทศทกาลงพฒนา สาเหต เกดจากเชอไวรสในกลมของ Rhabdoviridae เชอนถกทาลายไดงายดวยสบและผงซกฟอก การตดตอ โรคพษสนขบาพบทงในสตวปาและสตวบานทกนเนอ เชน สนขปา, แรคคน, คางคาว, สตวฟนแทะ ซงในกลมของสตวบานเฉพาะแมวและสนขเทานนทเปนตวนาโรคทสาคญมาสคน สตวทเปนโรคพษสนขบาจะขบเชอออกมาทางนาลาย ดงนนวธการตดตอโรค คอ การกด อาการ อาการของโรคพษสนขบาในแมวเหมอนกบสตวอนๆ โดยจะม ๒ แบบ คอ

๑. แบบดราย (an excitatory or furious form) จะกนเวลา ๑-๗ วน แมวทไดรบเชอจะดรายและกาวราวมากขน ตะครบวตถทเหนอยางรวดเรว พยายามกดสตวหรอมนษยทเขาใกล ถาสตวถกขงกจะพยายามกดซเหลก หรอขอบกรง จนกระทงฟนหก ทาใหเลอดและนาลายไหลออกจากปากและเหงอก

80

๒.แบบอมพาต (a paralytic or dumb form) จะกนเวลา ๑-๒ วน การอมพาตเรมจากกลามเนอของหวและคอซงทาใหเกดอาการกลนลาบาก จากนนจะอมพาตไปทวรางกายและตายภายใน ๒-๔ วนหลงจากเรมอาการ

ปกตสตวจะแสดงอาการทง ๒ แบบ โดยเรมตนดวยแบบดรายและตามดวยแบบอมพาตจะเปนระยะสดทาย อยางไรกตามสตวบางตวตายตงแตในระยะของแบบดราย หรอบางตวไมแสดงอาการของแบบดราย แตมอาการแบบอมพาตเลย สตวหรอคนทเปนโรคพษสนขบาทงหมดจะตายหลงจากแสดงอาการ ดงนน เมอสตวเลยงถกสงสยวาไดรบเชอตองไดรบการดแลอยางด การวนจฉยโรค การวนจฉยโรคทแนนอนทาไดเฉพาะการตรวจเนอเยอสมองในหองทดลอง ดงนนเมอคนถกสตวทสงสยวาเปนโรคพษสนขบากดตองทาลายสตวนนและนาหวสงตรวจอยางถกวธทนท และ - สตวทไมไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบา ถาถกกดหรอสมผสกบสนขบา ควรทาลายสนขตวนนหรอกกบรเวณไวเปนเวลา ๖ เดอนและใหวคซนปองกนโรคพษสนขบา ๑ เดอน กอนปลอยออกไป

- สตวไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบา ถาถกกดหรอสมผสกบสนขบา ควรใหวคซนกระตนภมตานทานทนทและใหเจาของสงเกตอาการเปนเวลา ๙๐ วน ถาสตวแสดงอาการระหวางสงเกตอาการใหทาลายทนทและสงตรวจสมองเพอยนยนโรค

- สตวบานสขภาพดไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบา ถากดมนษยควรจากดพนทสตวดงกลาวอยางนอย ๑๐ วนและสงเกตอาการของโรคพษสนขบา การรกษา เนองจากเปนโรคทมความเสยงสงตอมนษย จงไมควรรกษาสตวทสงสยเปนโรคพษสนขบา สวนการรกษาในมนษย ประกอบดวย

๑. ลางทาความสะอาดบรเวณทถกกดดวยสบและนาหลายๆครง ๒. ให rabies immune globulin (rabies virus antiserum) แกคนทไมเคยไดรบวคซนปองกนโรคพษ

สนขบามากอน และให ๓. human diploid-cell rabies ในวนท ๐,๓,๗,๑๔ และ ๒๘ หลงการสมผสกบเชอ

การปองกน สนขและแมวทกตวตองไดรบวคซนปองกนโรคพษสนขบาเมออายได ๓ เดอน และกระตนซาตามทระบในวคซน ปจจบนยงไมมวคซนปองกนโรคพษสนขบาทใชสาหรบสตวปา อยางไรกตามกาลงทดสอบ genetically engineered rabies vaccine เพอใชสาหรบสตวปา การตดตอสคน อาการและระยะการเกดโรคพษสนขบาคลายกนระหวางคนกบสตว มทง an excitatory form และ a paralytic ระยะฟกตวพบไดตงแต ๑ อาทตยถง ๑ ปและโดยเฉลยประมาณ ๓-๖ อาทตย ระยะเวลาเกดโรค

81

คอนขางสน ๒-๓ วนและอตราการตาย ๑๐๐% ดงนนเพอความปลอดภยตอคนกบสตว เจาของสตวเลยงควรใหวคซนปองกนโรคพษสนขบาเปนประจา ๖. โรคหวดแมว สาเหต เชอไวรสทสาคญทกอใหเกดโรคหวดในแมวททาใหเกดอาการทรนแรงทสดคอ เชน Feline viral rhinotracheitis, Feline calcivirus สวนเชอไวรสตวอนๆ จะมความรนแรงตากวาและสามารถหายเองไดโดยไมตองทาการรกษา การตดตอ แมวปกตอาจไดรบเชอโดย

-การสมผสโดยตรงหรอโดยทางออมกบสงขบถายหรอการหายใจเอาเชอโรคเขาไป แมวทเปนโรคจะขบเชออออกมาทางนามก นาลาย นาตา อจจาระและปสสาวะ

-ทางรก อาการ

อาการจะเรมตนดวยการจาม,ไอและมนามกนาตาไหล ตอมามไขสงมาก เบออาหาร นาตาและนามกมหนองขน ลนเปนแผลหลม แมวจะซมและไมกนอาหาร โดย Feline viral rhinotracheitis มกทาใหเกดแผลหลมทกระจกตา ทาใหแมวเจบปวดและกระพรบตาบอยๆ สวน Feline calcivirus จะทาใหเกดการการบวมเจบปวดบรเวณขอ ทง Feline viral rhinotracheitis และ Feline calcivirus ถาไมทาการกษาอาจทาใหตายไดโดยเฉพาะลกแมว และแมวอายมาก การใหการรกษาทด อตราการรอดชวตกสงขน

การวนจฉยโรค การวนจฉยโรคโดยสตวแพทยจาก - ประวตและอาการ - การแยกเชอไวรสจากจมก ตา ในหองปฏบตการ โดยวธ FA test และ ELISA test การรกษา

-ใหยาปฏชวนะเพอปองกนการตดเชอแทรกซอนและยาปายตาทมยาปฏชวนะผสมอยเพอรกษาตาอกเสบ

-ใหสารนา ถาสตวมภาวะขาดนา กรณตดเชออยางรนแรง -ใหออกซเจน ถาสตวมอาการแยจากการหายใจลาบาก -ใหวตามนโดยการฉด ถาสตวไมกนอาหาร - การใหการดแลทด จาเปนมากในการรกษาโรคระบบทางเดนหายใจ เชน การเอานามกแหงออก

เพอใหลมหายใจผานสะดวก การใหยาพนโดยใชจะลดการบวมของเยอเมอกในระบบทางเดนหายใจและลดนามกได

-ใชยาตานไวรส

82

การปองกน -ลดการสมผสโดยตรงกบสตวปวย เมอพบแมวไอหรอจามควรแยกออกหางทนท เนองจากไวรส

สามารถตดตอไดทางอากาศ -ควรแยกและกกสตวทจะเขามาใหมอยางนอย ๒ อาทตยพรอมทงสงเกตอาการปวย -สขลกษณะของสงแวดลอมทด เชน ถาดนา-อาหาร วสดรองนอน กรง รวมทงคนทเขา-ออก กรงแมว

ตองทาความสะอาดอยางด -การใหวคซน ปจจบนมวคซนรวมทใหผลดมากปองกนสาหรบโรคระบบทางเดนหายใจ ลกแมวควร

ไดรบวคซนเมออายได ๘-๑๐ อาทตย และซาอกครงเมอ ๓-๔ อาทตยตอมา และกระตนซาทกป ในแมแมวควรไดรบวคซนกอนผสมอยางนอย ๑ เดอนและไมควรฉดชวงตงทอง ๗. โรคปอดบวมในแมว (Feline chlamydiosis) สาเหต เกดจาก chlamydia psittaci ซงเปนเชอแบคทเรย ททาใหเกดโรคระบบทางเดนหายใจและเยอตาขาวอกเสบในแมว เปนเชอแบคทเรยทถกทาลายไดงายดวยความรอน นายาฆาเชอตางๆ และยาปฏชวนะ การตดตอ การสมผสโดยตรงกบแมวทเปนโรค อาการ มกจะเรมตนดวยตาอกเสบเพยงตา ๑ ขาง ตอมามจามและนามกไหล อาการพบได ๕-๑๐ วนหลงการตดเชอ และตอบสนองตอการกษาดวยยาปฏชวนะ การตดเชอพบมากในแมวอายระหวาง ๕ อาทตย- ๙ เดอน การปองกน - หลกเลยงการสมผสกบแมวทเปนโรค และควรแยกแมวปวยออกทนท

- การทาวคซน ไมสามารถปองกนการเกดโรคได แตสามารถลดความรนแรงของอาการ ดงนนวคซนชนดนไมแนะนาใหใชเปนประจาในการปองกนโรคเพราะ ๑. อาการของโรคไมรนแรง และตอบสนองตอการรกษาดวยยาปฏชวนะ ๒. มผลขางเคยงหลงการฉดวคซนคอนขางรนแรงเมอเปรยบเทยบกบวคซนชนดอน ซงผลขางเคยงของวคซน พบไดบอยและมกเกดภายใน ๗-๒๑ วนหลงการใหวคซน เชน มไข เบออาหาร ซม เจบขา

การทาวคซนเหมาะสาหรบใชในแมวทเลยงรวมกนหลายตวและแสดงการตดเชอ chlamydia psittaci เปนประจา และถาคดวาการการทาวคซนเปนวธทดทสด ควรฉดเปนประจาทกป การตดตอสคน โรคนสามารถแพรจากสตวไปสคนได มรายงานวาทาใหเกดเยอตาขาวอกเสบในคน

83

๘. กลาก (Dermatophytosis หรอ ringworm)

เปนเชอราททาใหเกดโรคผวหนงในแมวทพบไดบอยทสด มการตดตอสง กรณทเลยงแมวตวเดยวการตดเชอจะหายไปเองภายใน ๑-๓ เดอน แตเลยงแมวหลายตวรวมกนการกาจดเชอโรคเปนไปไดยากมาก เสยทงเวลาและคาใชจายทสงมาก สาเหต เกดจากเชอรา Microsporum canis การตดตอ

พบไดในแมวทกอายแตแมวอายนอยจะไวตอการตดเชอมากทสด และพบมากในประเทศเขตรอน เชอราชนดนพบไดทงในดนและผวหนงของคนและสตว ปจจยโนมนาททาใหเกดโรค คอ อาย ความบกพรองของผวหนง ภาวะอาหาร ความชนและระบบภมตานทานในตวสตว เนองจากเชอนเจรญเตบโตไดดในแมว ดงนนแมวจงเปนแหลงแพรเชอทสาคญทสดไปยงสตวและคน การตดตอเกดจาการสมผสโดยตรงและทางออมกบเชอโรค

อาการ อาการทพบไดในแมวจะประกอบดวยทงหมดหรอบางสวนของ

- ขนรวงเปนวงกลม พบมากบรเวณหวและแขนขามสะเกดแขงและรงแค ปกตจะไมคน - ผวหนงอกเสบเปนปน (papular dermatitis) อาจพบเฉพาะทหรอกระจายทวไป อาจคนหรอไมกได

แตมขนรวงมาก - สของผวหนงและขน เปลยนไป - ผวหนงอกเสบรวมกบมตมหนองหรอตมนาเหลองขนาดใหญ,มการตดเชอทเลบ

การวนจฉยโรค จากประวต อาการและ การตรวจทางหองปฏบตการ การรกษา จาเปนเพราะเปนการปองกนการแพรเชอไปยงสงแวดลอม, สตวอน และคน ประกอบดวย

- การตดขนใหสนและใชยาฆาเชอราทาเฉพาะท - กรณทแมวเปนโรคเรอรงและรนแรงโดยเฉพาะในแมวขนยาวควรใชยาฆาเชอราชนดกนรวมดวย

การปองกน - ควรแยกแมวทตดเชอออกจากแมวปกต

- สขลกษณะของสงแวดลอมทด เพราะเชอราชนดนทนอยในสงแวดลอมไดนานเปนป ดงนน สงแวดลอมทแมวอาศยอย, อปกรณของแมวตองทาความสะอาดและฆาเชอเปนประจา

- การทาวคซน ปจจบนวคซนยงไมไดรบการพสจนวาไมสามารถปองกนการเกดโรคได แตทาใหอาการหายเรวขน การทาวคซนจงใชเปนสวนรวมในการรกษาในแมวทเลยงรวมกนหลายตวและมการระบาดของโรค ดงนนวคซนชนดนไมแนะนาใหใชเปนประจาในการปองกนโรคเพราะ

๑. ไมสามารถปองกนการเกดโรคได ๒. มผลขางเคยงหลงการฉดวคซน เชน เจบ ขนรวง และเกดฝในบรเวณทฉด

84

การตดตอสคน เนองจากโรคนสามารถแพรจากสตวไปสคนได ดงนนการดแลสตวปวยและสงแวดลอมทแมวอาศยอย ตองมความระมดระวงสงและถกสขลกษณะ *************************************************

บรรณานกรม

Garvey, MS. Hohenhaus, AE. Houpt, KA. Pinckney, JE. Wallace, MS and Randolph,E. 1999. The Veterinarians’ Guild to Your Cat’s Symptoms. Villard Books. New York. 175 pp.

Siegal, M and Richards, JR. 1997. The Cornell Book of Cats. 2 nd Ed. Villard Books. New York. 465 pp.

Fort Dooge Animal Health. 2000. The American Association of Feline Practitioners. Cooper, B and lane, D.R.. 2003. Veterinary Nursing. 3 rd Ed. Butterworth-Heinemann. UK 787 pp.

85

12. วคซนในแมว (Feline vaccination)

ผศ.พชน ศรงาม

อบตการณของโรคตดเชอหลายชนดในแมวสามารถลดลงไดดวยการใหวคซน ถงแมวคซนจะไมสามารถปองกนโรคได ๑๐๐% แตอยางไรกตาม การใชวคซนทเหมาะสมจะทาใหลกแมวเตบโตอยางมสขภาพทด มหลายปจจยทตองพจารณากอนและหลงการใหวคซน เพราะบางปจจยทาใหเปนอนตรายถงชวต ดงนนการใหวคซนควรทาโดยสตวแพทยหรอภายใตการควบคมของสตวแพทย

การใหวคซน คอ การนาเชอโรคทไมมความสามารถในการทาใหเกดโรคเขาไปในรางกาย จากนนระบบภมตานทานของรางกายกจะสามารถจดจาและสรางภมตานทานตอเชอโรคดงกลาว

ชนดของวคซน วคซนทใชในแมวมหลายชนด ประกอบดวย

๑. วคซนเชอตาย (inactivated vaccines) เชอโรคทอยในวคซนถกทาลายจนไม สามารถทาใหเกดโรคและแบงตวไดอกในรางกายของแมว แตยงมความสามารถกระตนใหสรางภมตานทาน วคซนชนดนจะปลอดภย แตใชเวลานานในการสรางภมตานทาน

๒. วคซนเชอเปน (modified live-virus vaccines; MLV) เชอโรคทอยในวคซนถกทา ใหออนแรงจนไมสามารถทาใหเกดโรค แตสามารถแบงตวเพมจานวนไดในรางกายของแมว ทาใหการสรางภมตานทานไดเรวและเปนจานวนมาก ในบางกรณไวรสทอยในวคซนชนดนสามารถขบออกมาภายนอกรางกายของแมวหลงจากไดรบวคซน และ สามารถตดตอไปยงแมวตวอนทมาใกลชดได วคซนชนดนไมควรใชในแมวตงทอง

๓. subunit vaccine เปนการนาบางสวนของเชอโรคทมความสามารถในการกระตน ใหสรางภมตานทานมาทาวคซน ดงนนวคซนชนดนจะปลอดภยเพราะไมมตวเชอโรค

๔. genetically engineered vaccines หรอ recombinant vaccines เปนวคซนทเกด จากการตดตอสารทางพนธกรรม ซงเปนเทคนคทกาลงพฒนาในปจจบน ทางสาหรบใหวคซน (route of vaccination)

ทางสาหรบใหวคซนมผลตอความเรว และระดบของการสรางภมตานทาน โดยทวไปแลวทางสาหรบใหวคซนขนโดยตรงกบบรษททผลต หรอสตวแพทย ปจจบนทางสาหรบใหวคซนในแมว ประกอบดวย

๑. ฉดเขากลามเนอ (intramuscular; IM) ๒. ฉดเขาใตผวหนง (subcutaneous; SC) ๓. การหยอดจมก (intranasal; IN)

86

สวนมากวคซนทใหโดยการฉดเขากลามเนอสามารถใหโดยการฉดใตผวหนงได สวนวคซนสาหรบการหยอดจมกจะเปนวคซนเชอเปน วคซนชนดนจะผลตภมตานทานไดเรวแตอาจพบอาการขางเคยงไดหลงใหวคซนแมว เชน มการจาม นามกและนาตาไหล ๔-๗ วน และแมวสามารถขบไวรสทอยในวคซนออกมาหลายวนหลงไดรบวคซน

ขอควรระวงสาหรบการใหวคซน (precautions for vaccination) ถงแมการใหวคซนจะเปนวธทงายและมประสทธภาพ แตกอาจมผลขางเคยง เกดขน (ซงปกตแลวเกดขนนอยมาก) ไดหลายชนด เชน

๑. กอใหเกดโรคจากวคซน กรณทเชอไวรสในวคซนถกทาลายอยางไมเหมาะสมระหวางการผลตหรอขนตอนการเตรยมไมเหมาะสม เชน พบอาการของโรคพษสนขบาหลงจากใชวคซนเชอเปนทไมแนะนาใหใชสาหรบแมว

๒. มผลตอลกในทอง การใหวคซนขณะแมวตงทอง อาจมผลตอการพฒนาของลกในทอง เชน ลกตาย แทง หรอ มความพการ

๓. ปฏกรยาการแพ บางครงอาจเกดรนแรงถงชวตได ดงนนหลงการทาวคซนควรรอ ณ. สถานทฉดประมาณ ๓๐ นาท

๔. เนองอกบรเวณทฉดวคซน เชน วคซนปองกนโรคพษสนขบา หรอ feline leukemia vaccine อยางไรกตามพบวาอตราการเกดตามากประมาณ ๐.๐๑- ๐.๐๕ %

๕. การตดเชอ มกเกดจากการเตรยมอปกรณการฉดวคซนไมดพอเกด การปนเปอนเชอแบคทเรย เกดฝหนองบรเวณทฉด หรอการตดเชอทวรางกาย

๖. เสนประสาทถกทาลาย กรณตาแหนงของการฉดวคซนไมเหมาะสม ทาใหเสนประสาทสวนปลายเสยหาย แมวอาจแสดงอาการเจบขาหรอเปนอมพาตได

ความลมเหลวในการทาวคซน หมายถง การทรางกายไมสรางภมตานทานหลงการทาวคซน อาจเกดจาก

๑.วคซนไมมคณภาพ ถงแมวคซนทกชนดมประสทธภาพสงสดขณะอยทโรงงานผลต แตกมหลายปจจยททาใหประสทธภาพวคซนลดลงเมอออกจากโรงงาน ทสาคญคอ ความรอนทเกดขนระหวางการขนสง

๒. แมวมอายนอยเกนไปหรอสขภาพไมด ในแมวทมอายนอยเกนไป อวยวะททา หนาทสรางภมตานทานยงไมพฒนาอยางเตมท ทาใหการสรางภมตานทานไมสมบรณ หรอแมวทมสขภาพไมด เชน มโรคของการสรางภมตานทานบกพรอง มไข การสรางภมตานทานกจะลดลง

๓. การไดรบเชอโรคกอนทรางกายจะสรางภมตานทาน ๔. ลกษณะของวคซนแตละชนด อยางทกลาวเบองตนวคซนจะไมสามารถปองกนโรค

ได ๑๐๐% เชน feline leukemia virus สามารถกระตนใหสรางภมตานทานไดประมาณ ๖๐-๘๐ % เปนตน

87

๕.การขดขวางการสรางภมตานทานของวคซนจากภมตานทานทไดรบจากแม (passive immunity) โดยผานนมนาเหลอง (colostrums) เปนปจจยทสาคญททาใหการทาวคซนลมเหลว ปกตภมตานทานทไดรบจากแมจะมอายสน และจะปองกนโรคไดนานแคไหน ขนกบระดบของภมตานทานทไดรบจากแมขณะคลอด เชน โรคหวดภมตานทานทไดรบจากแม จะมระดบตากวาโรคหดแมว ดงนนระยะเวลาในการขดขวางการสรางภมตานทานจากการทาวคซนจงสนกวา เปนตน

ดงนนตามทฤษฎแลว ควรทาวคซนเมอภมตานทานทไดรบจากแมหมดลง ซงสวนมากประมาณ ๘-๑๒ อาทตยหลงคลอดและกอนทแมวจะไดรบเชอโรค แตการทจะตรวจสอบวาภมตานทานทไดรบจากแมหมดเมอไหรนน ใชเวลานานและคาใชจายสงมาก เพอแกปญหาดงกลาว จงแนะนาใหทาวคซนแตละชนดหลายๆครงในระยะแรก (series) โดยใหวคซนทก ๑๐-๑๔ วน ตงแตอาย ๖ อาทตยจนถง ๑๖ อาทตย แตวธดงกลาวมขอเสยคอ คาใชจายแพง ดงนนในทางปฏบต จงมการนามาประยกตใชใหเหมาะสมในแตละพนท โดยโปรแกรมการฉดวคซนในประเทศไทย (ตารางท ๑) จะประยกตจากโปรแกรมการฉดวคซนตามมาตรฐานของสตวแพทยสมาคมในสหรฐอเมรกา(ตารางท ๒)

ตารางท ๑

อาย วคซนปองกนโรค 8-9 อาทตย ไขหดแมว,หวดแมว 9-10 อาทตย มะเรงเมดโลหตขาว 12 อาทตย พษสนขบา

12-14 อาทตย ไขหดแมว,หวดแมวและมะเรงเมดโลหตขาว ทกป พษสนขบา,ไขหดแมว,หวดแมว และมะเรงเมด

โลหตขาว ตารางท ๒

โรค รปแบบของวคซน อายการใหวคซนครงแรก (อาทตย)

อายการใหวคซนครงทสอง (อาทตย)

การกระตนวคซนประจา (ป)

ไขหดแมว แบบฉดเชอเปนและเชอตาย

8-10 12-16 ทกป

หวดแมว แบบฉดเชอเปนและเชอตาย

แบบหยอดจมกเชอเปน

8-10 12-16 ทกป

88

พษสนขบา แบบฉดเชอตาย 12 64 ทก 1 หรอ 3 ป(ขนกบผลตภณฑ)

มะเรงเมดโลหตขาว

แบบฉดเชอตาย 8 12-16 ทกป

ชองทองอกเสบตดตอ

แบบหยอดจมกเชอเปน

16 20 ทกป

ปอดอกเสบ แบบฉดเชอเปนและเชอตาย

9 12-16 ทกป

กลาก แบบฉดเชอตาย 16 18 และ 22 ยงไมมกาหนด

***********************************************

บรรณานกรม Garvey, MS. Hohenhaus, AE. Houpt, KA. Pinckney, JE. Wallace, MS and Randolph,E. 1999. The Veterinarians’ Guild to Your Cat’s Symptoms. Villard Books. New York. 175 p. (p13-32) Siegal, M and Richards, JR. 1997. The Cornell Book of Cats. 2 rd nd. Villard Books. New York. 465 p. (p399-403) Fort Dooge Animal Health. 2000. The American Association of Feline Practitioners.

89

13. การจดการระหวางคลอด ผศ.พชน ศรงาม

การเตรยมตวกอนคลอด ปกตระยะการตงทองของแมวอยระหวาง ๖๔-๖๘ วน โดยเฉลยประมาณ ๖๕ วน ซงเจาของสามารถประมาณวนคลอดไดอยางคราวๆ นบจากวนผสม ระหวางการตงทองแมวจะมพฤตกรรมเปลยนเพยงเลกนอย บางตวตองการความรกมากขน ขณะทบางตวจะกาวราวมากขน และแมวยงมนสยอสระ จะเดนทางไปทตางๆ เหมอนเดม แตในอาทตยสดทายของการตงทอง แมวจะแสวงหาสถานทคลอด ซงแมวจะแบงออกเปน ๒ กลมคอ

- กลมอสระ (independent cats) แมวกลมนจะหาสถานทคลอดทมดชดและหางไกลจากคน ไมตองการใหคนเขาไปยงเกยวขณะคลอด ซงถาคนเขาไปยงมากอาจหยดคลอดและคาบลกหนไปยงบรเวณอน

- กลมไมอสระ (dependent cats) แมวกลมนจะหาสถานทคลอดทใกลๆ กบเจาของ สวนมากจะเปนบรเวณเตยงนอน ขณะคลอดจะตองการกาลงใจจากเจาของ ถาไมเหนเจาของอาจหยดคลอดได

ดงนนในอาทตยสดทายของการตงทอง เจาของควรเตรยมรงสาหรบการคลอดไวในบรเวณทเหมาะสมและพยายามใหแมวคนเคยกบรง ถงแมบางครงแมวจะไมใชกตาม โดยรงอาจจะทาใชกลองขนาดใหญทบดวยกระดาษหนงสอพมพ กระดาษเกา หรอผาขนหน วางไวใหในบรเวณทแหง สะอาด กวางขวางสาหรบแมวและลกสามารถเคลอนทไดอยางสะดวกสบาย มความเปนสวนตวแตงายตอการสงเกตของเจาของและไมพลกพลานเพราะถามคนพลกพลานแมวอาจจะเครยดและคาบลกหนไปยงบรเวณอน และทสาคญตองมความอบอนและสามารถควบคมอณหภม อณหภมทตาเกนไปอาจทาใหลกแมวตายเพราะลกแมวไมสามารถทาใหรางกายอบอนในชวงอาทตยแรกของหลงคลอด รวมทงเจาของอาจเตรยมอปกรณชวยคลอด เชน ผาขนหน สบ นาอน อปกรณทาความอบอน เปนตน นอกจากนเจาของควรจากดบรเวณแมวหรอควรสนใจใหแมวอยในสายตาตลอด เพอจะไดใหความชวยเหลอไดทนทเมอเกดการคลอดยาก ปกตกอนคลอดประมาณ ๒๔ ชวโมงแมวจะหยดกนอาหาร อณหภมของรางกายจะลดลงตากวา ๑๐๐ องศาฟาเรนไฮน สวนการเปลยนแปลงอยางอน เชน การไหลของนานมกอนคลอด จะไมเดนชดในแมว ระยะการคลอด กอนทเราจะทาการชวยเหลอการคลอด จาเปนตองทราบขนตอนปกตของการคลอดโดยทวไปจะแบงการคลอดออกเปน ๓ ระยะ คอ ระยะท ๑ (ระยะเตรยมคลอด), ระยะท ๒ (ระยะคลอด) และระยะท ๓ (ระยะการขบรก) เนองจากแมวสตวทมลกหลายตว ดงนน ระยะท ๒ และ ๓ ของการคลอดจะเกดซาหลายรอบ และการ

ขบรกไมไดแตละตว ก

ระยะกลามเนอขอาจมอากาและพยายาdependent ทคลอดเปนเนองจากแ

ระยะทขน ทาใหแรงกดจากเกรงของกสวนอนๆ หลงจากมก

รปท ๑ แสออกมาสภ

ท

กระตนการแปรผนได

ดบงบอกถงกการเรมตนของท ๑ เรมตของเชงกรานแารกระสบกระามจะจดการก cats ทตองกนครงแรกจะใมวจะเลยทนทท ๒ ระยะนหลกถกขบมายกสวนหวจะกรลามเนอชองทของรางกายจการหดเกรงข

สดงระยะท ๒ายนอก ทมา

ทนททลกผานรหายใจและกตงแต ๓๐ วน

การสนสดของงแตละระยะสตนดวยการหและชองคลอะสาย หมนห กบสงทอยสวนารใหเจาของใชเวลานานมททนาไหลออนมการหดตวขยงเชงกราน ระตนใหเกดกทอง จะมองเจะตามออกมาองกลามเนอช

๒ ของการคล : Melvin, 199

นชองคลอดออการเคลอนไหนาทถง ๕๐ น

งการคลอด สงเกตไดจากดตวมดลกเปด ซงการหดรอถตว กลงไนทายของรางอยใกลๆ ระมากสาหรบระอกมา ของมดลกรวมบางครงอาจมการบบตวอยาเหนจากภายนาอยางรวดเรวชองทอง

ลอดโดยภาพซ92

อกมา แมแมวหว กดสายสะดนาท ปกตสว

90

เวลาในแตลพฤตกรรมทแปนระยะสนๆ ดตวอาจมองเหไปมา ยายหงกาย และหอยะนกนเวลาตะยะน สวน

มกบกลามเนอมองเหนถงนาางแรงของกลนอกอยางชดเจวและงายดาย

ซายขณะทถง

วจะฉกเยอหมดอและกนเยอวนมากภายใน

ะระยะของกาแตกตางกน ด แตสมาเสมอหนไดไมคอยหรอจดวสดรออบ ชวงนตงแต ๑๒ วนนนาทไหลจา

อชองทอง (ราทบรเวณชองลามเนอชองทจน และ ปกตแลวลก

นาอยในชอง

มตวลกออก เลอหมตวลก น ๑๕-๓๐ นา

ารคลอดมควาดงน อ รวมกบกชดเจน ในองนอนใหม นเจาของควรสนาทจนถง ๑.๕กชองคลอดจ

ปท ๑) มดลงคลอด ขณะอง ทาใหลกคะเมอสวนหวผกจะคลอดออ

คลอด ภาพข

ลยตวลกอยาง ระยะหางขอาท สวนมาก

ามแตกตางกน

การขยายตวขอนชวงทายของ

แมวแสดงอสงเกตดอยหา๕ ชวโมงและจะสงเกตเหนไ

ลกจะบบตวแะทลกแมวอยใคลอดออกมา ผานชองคลอดอกมาภายใน ๕

ขวาเมอลกผาน

งแรงเพอทาคองการคลอดลแมวขนสนจะ

นสงในแมว

องคอมดลก ระยะนแมวอาการอดอดงๆ ยกเวน ะพบวาแมวไดนอยมาก

รงและบอยในเชงกราน ซงการหดดออกมาได ๕-๓๐ นาท

นชองคลอด

วามสะอาด ลกละตว จะะใชเวลาใน

91

การคลอดนานกวาแมวขนยาว ปกตจานวนลกแมวใน ๑ คอกเฉลย ๔ ตว (พบไดตงแต ๑ -๑๒ ตว) และแมวทางตะวนออกเชนแมวไทยจะมจานวนลกตอคอกมากกวาแมวทางตะวนตก และไมมความความสมพนธกนระหวางจานวนลกกบระยะหางของการคลอด

ระยะท ๓ รก (เยอหมมสเขยวดา) จะตามออกมาทนททลกคลอดออกมา อยางไรกตาม บางครงลกตวท ๒ ทอยปกมดลกฝงตรงกนขามอาจตามออกมาอยางรวดเรว ทาใหรกของตวแรกถกขดขวางและออกมาพรอมกบรกของตวท ๒ ได และแมแมวจะกนรก นอกจากกนรกแลวแมวยงกนลกทตายตงแตอยในทอง สวนแมแมวคลอดครงแรกและกนลกทมชวตอาจพบไดในแมแมวทมความเครยดสง ถอวาเปนพฤตกรรมทผดปกต ไมควรนามาเปนแมพนธ

การหยดพกระหวางการคลอด เปนภาวะปกตทเกดขนได เชน เมอคลอดลกออกมาจานวนหนง แมแมวจะหยดเบง และอยเงยบๆ กบลกอยางมความสขและใหลกดดนม แมแมวสามารถกนนาและอาหารไดปกต แตชองทองยงมขนาดใหญและสงเกตเหนวายงมลกเคลอนไหวอย ชวงนอาจใชเวลาตงแต ๔- ๓๖ ชวโมง พบไดบอยใน dependent cats ในชวงทเจาของไมอย ความผดปกตของการคลอด การคลอดลกลาบาก ทเรยกวา dystocia สาเหตอาจเกดจาก

-ตวแม เชน มดลกไมมแรงบบตว, ชองเชงกรานมขนาดเลกหรอเกดขดขวางของชองเชงกราน และกากลามเนอชองทองไมมแรงบบตว อยางไรกตามพบวาปญหาการคลอดลกลาบากเนองจากมดลกไมมแรงบบตวพบไดนอยมากในแมว

-ตวลก ลกมขนาดใหญโดยเฉพาะสวนหวเมอเปรยบเทยบกบชองเชงกราน หรอทาของลกผดปกต อยางไรกตาม เจาของควรสงเกตอาการตอไปน ถามปญหาดงกลาวควรนาสงสตวแพทยทนท

๑. ๒๐ นาทหลงจากมการหดเกรงของกลามเนอชองทอง แลวยงไมมลกคลอดออกมา ๒. ๑๐ นาทหลงจากมการหดเกรงของกลามเนอชองทอง แลวยงไมมลกอยบรเวณชองคลอดของแมแมว ๓. การดงเบาๆ ในตวลกทตดอย แลวทาใหแมแมวเจบมาก ๔. แมแมวแสดงอาการซม ออนเพลย และมไข ๕. แมแมวมเลอดสดๆ ไหลออกจากชองคลอดเปนเวลานานกวา ๑๐ นาท ๖. หลงจากการผสมมากกวา ๖๕ วน แมวไมแสดงอาการของการใกลคลอด ๗. มของเหลวสเขยวดาไหลออกจากชองคลอดแตแมวไมแสดงอาการคลอด ๘. อณหภมของรางกายจะลดลงตากวา ๑๐๐ องศาฟาเรนไฮน นานกวา ๔๘ ชวโมงแตยงแมวไมแสดง

อาการคลอด ๙. หลงจากคลอดลกตวสดทายนานมากกวา ๒ ชวโมง แมวแสดงอาการกระสบกระสายขณะทชองทองยง

ขยายใหญ หรอคาดวาลกยงคลอดไมหมด การดแลแมแมวเปนพเศษ ควรทาในกรณ

การดแลลกแม

ทาความสะรวมทงอาจแม ไมดแพฤตกรรม

๑. ฉกในจมก แล

๒. ตดประมาณ ๒

๓. ถาจากนนวางแกวงแขนไหายใจ ถาลกแมวหา

- แมแม- แมแม- แมแม- แมแม

กแมว มแมวทปกตสะอาดลกแมวหจกนลกตวเองแลลกทคลอดของแมแมว กกเยอหมรอบตละปาก ใหเรวทดสายสะดอ ก๒-๓ เซนตเม

รปท ๒ ทม

าลกแมวไมหงลกแมวบนฝไปมาเบาๆ ลกแมวไดรบยใจดวยความ

๓.๑ วธ - กาจดสง

วคลอดครงแวทมประวตควทผสมพนธวทบาดเจบห

สามารถจดกาหรอตดรก ในงดวย อยางไดออกมา มนกลาวคอ ตวลกแมวออกทสด โดยอาจกรณทสายสะตร (รปท ๒)

๒ แสดงมา : Melvin,

ายใจ ใหกาจดฝามอใหสวนหหลายครง เพบออกซเจนเพมสมาเสมอ ถาธเปาปาก (moตางๆ และขอ

รก และพบวาคลอดยาก, มคกนภายในญารอขาดอาหาร

รสงตางๆกบนแมแมวบางตไรกตามกรณทนษยตองชวยเห

ก และนาของใชผาแหงเชดดอไมขาดทน

การตดสายส1992

ดสงตางๆ แลหวอยระหวางพอกาจดของเยงพอ ลนจะาลกแมวยงไมouth to mouthองเหลวออกจ

92

าลกมขนาดทความเครยด หาตพนอง (inbรจนกระดกเช

ลกทคลอดออตว ถามคนเขทลกแมวไมหหลอโดยดวน

งเหลวออกจากด หรอใชหลอนทหลงคลอด

ะดอในลกแม

ละของเหลวอองนวชและนวกเหลวออกจากะมสชมพ ตอมหายใจ ตองชh) ซงกอนชวยจากทางเดนหา

ทใหญมาก หรอ มโรคททred) ชงกรานผดปก

อกมาเองไดดขาไปยงมากเกหายใจ หรอแมนกอนทจะเสย

กระบบทางเดดขนาดเลก (p โดยตดใหห

มวหลงคลอด

อกจากทางเดกลาง สวนนกทางเดนหายอมาเชดตามตชวยเหลอดวยยเหลอดวยวธดายใจกอน

ทาใหไมมแรง

กตทาใหคลอ

ดกวามนษย แกนไปแมแมวมแมวไมมสญยชวต ซงวธก

นหายใจ เชน pipette) ดดออหางจากชองท

นหายใจ นวทเหลอโอบใจและปาก ตวใหแหงดวยยวธตางๆ เชนดงกลาว ควร

บบตวของมด

ดยาก

มแมวไมตองอาจไมทาหนญชาตญาณขอการชวยเหลอก

ก อง

บลอมลกแมวและเปนการยผาขนหน จะน

ดลก

งการใหชวยนาทดงกลาว องความเปนกเลยนแบบ

วไว จากนนกระตนการะกระตนให

93

มฉะนนจะเปนการเปาของเหลวเพมเขาไปในทางเดนหายใจ - การเปาปาก ควรเปาเบาๆ สลบกบการหยดเปนระยะสาหรบ

การหายใจออก เพราะความจของปอดลกแมวมขนาดเลกมาก และเปาซาทก ๓-๕ วนาท แนะนาใหเปาผานหลอดหลอดกนนาขนาดสนเพราะจะสะอาดกวาและลดความเสยหายของปอดทเกดจากการเปาลมเขามากเกนไป ๓.๒ ใหยากระตนการหายใจ เชน doxapram hydrochloride ปกตถาลกแมวไมสามารถหายใจไดภายใน ๕-๑๐ นาท สมองจะขาดออกซเจน ซงจะนามาของอาการไมพงประสงค เชน เตบโตชา ตาบอด หรอมการอาการของระบบประสาท เปนตน

๔. ใหความอบอน ความอบอนเปนสงทจาเปนทสดสาหรบลกแมว เพราะลกแมวแรกเกดไมสามารถปองกนความเยนโดยการสน ดงนนจงไมสามารถควบคมอณหภมของรางกายได ตามธรรมชาตลกแมวจะไดรบความอบอนจากการสมผสอยางใกลชดกบแมแมว และรกษาความอบอนโดยการอยบนทนอน ดงนนถาแมแมวไมสามารถทาหนาทดงกลาวได เจาของตองทาใหตวลกแมวแหงโดยเรวเพราะถาตว เปยกความรอนจะสญเสยไปอยางรวดเรว จากนนใชโคมไฟเปนแหลงใหความอบอน และรกษาความอบอนโดยการใชผาหมคลมตวไว ปกตอณหภมในกลองนอนควรประมาณ ๘๕- ๙๐ องศาฟาเรนไฮน ตอมาอณหภมควรลดลง อยทประมาณ ๘๐ องศาฟาเรนไฮนเมออายได ๗-๑๐ วน และประมาณ ๗๒ องศาฟาเรนไฮนเมออายได ๑ เดอน หลงจากลกแมวไดรบความอบอนพอเพยงในระยะหนง กจะแขงแรงและสามารถดดนมแมไดดวยตวเอง การดแลแมแมวหลงคลอด

เมอการคลอดสนสด กลองนอนควรทาความสะอาดและเปลยนวสดรองนอนใหม พรอมทงทาความสะอาดแมแมวโดยเฉพาะบรเวณชองทองและชองคลอด เนองจากของเหลวจากชองคลอดและรกเปนอาหารทดสาหรบการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย

ควรสงเกตชองคลอด และบรเวณทแมแมวอาศยอยทกวนเพอดวามสงคดหลงทผดปกตเกดขนหรอไม เลอดปกตพบได ๗-๑๐ วนหลงคลอด ถานานกวานและมกลนบงบอกการตดเชอของมดลก หรอมดลกไมเขาอ ถามสงคดหลงสนาตาลพรอมทงการขยายใหญของปกมดลก แสดงวามรกคางอยรวมทงแมแมวควรมความสดใส ราเรง กนนาและอาหารได ดแลลกแมวเปนอยางด และสามารถใหนานมไดอยางพอเพยง โรคหรอความผดปกตทเกดขนหลงการคลอด

ในแมวมความผดปกตหลายชนดทเกดขนในชวงทายของการตงทองและหลงการคลอด ทเปนอนตรายตอชวต ซงเจาของเจาเปนตองทราบอาการเพอจะไดนาไปสการชวยเหลอทประสบความสาเรจ เชน

๑. รกคาง ถาแมวไมสามารถขบรกออกมาได จะแสดงอาการกระสบกระสาย

94

ไมดแลลกโดยเฉพาะ ๒๔-๗๒ ชวโมงหลงการคลอด อาหารลดลง มของเหลวสนาตาลหรอเขยวไหลออกจากชองคลอดตลอดเวลา เมอตรวจรางกายพบวาอณหภมสงขน คลาชองทองจะพบกอนเปนลาหนาทตาแหนงของมดลก

๒. มดลกอกเสบ ทเกดจากกการตดเชอมกจะพบบอยกรณการคลอดใช เวลานาน การแทง หรอรกคาง ปกตจะพบอาการภายใน ๓ วนหลงการคลอด แมวจะมอาการรนแรงกวารกคาง โดยจะพบวาซม ออนเพลย ไมกนอาหารและไมสนใจลก กนนามาก และอาจพบการอาเจยน มไข รวมกบมของเหลวเปนหนองและมกลนเหมนไหลออกจากชองคลอด คลาชองทองจะนมและมดลกหนาตว ๓. มดลกทะลก พบไดนอย แตถาเกดขนตองทาการรกษาทนท มฉะนน แมวซม ออนเพลย และหมดความรสก อยางรวดเรว ๔. เตานมอกเสบ เกดจากกการตดเชอหลงจากมแผลบรเวณหวนมหรอเตานม ซงปกตพบไดไมบอยนกในแมว เมอคลาทเตานมจะรสกรอน แนน และแมวจะแสดงอาการเจบปวด นานมจะมเลอดหรอนาหนองปน แมวจะมอาการซม ออนเพลยและไมใหลกดดนม การนวดและประคบเตานมดวยนาอนรวมกบการใหยาปฏชวนะจะทาใหดขน ๕. โรคไขนานม พบไดทงในชวงทายของการตงทองและการคลอด แตสวนมากพบระหวาง ๑-๔ อาทตยหลงคลอดและพบไดบอยในสนขมากกวาแมว เกดจากลดลงของแคลเซยมในเลอด โดยแมวจะมอาการ กระสบกระสาย ไมกนอาหาร ไมดแลลก สน และชก อาจทาใหตายภายในไมกชวโมง ถาไมไดรบการรกษา ****************************************

บรรณานกรม

Root Kustritz , MV. 2003. Small Animal Theriogenology. Butterworth-Heinemann. UK 651 p. (p241-282) Cooper, B and lane, D.R.. 2003. Veterinary Nursing. 3 rd ed. Butterworth-Heinemann. UK 787 p. (p477-502) Melvin, A. 1992. Cat Care Manual. A Dorling Kindersley Book . London; UK 189 p. (p148-151) Feline Advisory Bureau My Pets Pages

รป

กาประสบควแมวสวนมการลบหลเพราะฉะนและเขยวท การบงคบแ คว

๑. วา๒. ถา

ห๓. แม

อน

ปท ๔ แสดงก

ทมา : Melv

ารใหยาในแมวามสาเรจไดตมากเจาของสางหรอลบตามนนควรฝกวธใทแหลมคม

แมว วรเรมตนดวยางแมวบนโตะาแมวยงพยายนาทงสองไวมวทดรายมากนๆของรางกา

รปท ๓

การบงคบแมว

vin, 1992

14

มวเปนงานทไตองใจเยน ใจามารถใหยาไดมตวซงจะทาใในการบงคบแ

ยวธเบาๆ และะ ในทานง ใหยามตอส ตอแนนวางทาบกอาจใชอปกรายใหอยภายใ

๓ แสดงการบ

วทพยายามต

4. การใหย

ไมงาย เพราะจดและอดทน ดโดยไมใชผชหแมวสงบ และควรระวง

ะเพมความรนหผชวยใชมอสงจบใหแนนท

บลงบนโตะ (รรณชวย เชน นทงหมด ยก

บงคบแมวทเช

ตอส

95

ยาในแมว

ะแมวเปนสต รวมกบการบชวยถาเจาของ

แตอยางไงไววาแมวมอ

นแรงขนตามคสองขางจบขาทหนงคอและรปท ๔) กรงกนกระแ

กเวนสวนหวห

ชอง ทมา : M

รปท ๕ แสด

ทมา : Me

วอสระ ไมเบงคบทด ซงงแมวใชคาพดไรกตาม แมอาวธประจากา

ความดอรนขอาหนาทงสอง ะใชขอศอกกด

แทก หรอถงสหรอขาทโผลอ

Melvin, 1992

ดงการบงคบแ

elvin, 1992

เตมใจรบสงทการบงคบมหดทนมนวลแลมวบางตวตอายอย ๕ ชนด

องแมว หรอสวนอกดลงบนตวแม

สาหรบแมว ออกมาได (รป

แมวทดราย

ผศ.พ

ทคนทาให กหลายระดบขนละแสดงความงบงคบและต คอ องเลบขอ

เบาๆ (รปท ๓มว สวนมออ

หรอผาหมหปท ๕)

ชน ศรงาม

การใหยาจะนกบตวแมว มรกดวยตองใชผชวย องเทาทง ๔

๓) อกขางจบขา

หอหม สวน

การใหยาเม วธท ๑.

ซอรอดจนกว วธท ๒. ก

๑. วาพยายามทจ

๒. ใชหว หลกเชไปยงเพด

๓. ใชมทฟนหนาด ห

๔. ปการพนยาอ

๕. กาแมวเลยจมใช คา

กาเมอใหยาเสขอแนะนา สงบและป

รปท ๖ แส

ทมา :

มด ทาไดห

อนเมดยาไวใาแมวจะกลนกรณวธแรกไมางแมวในทานจะหน ใหผชชมอทไมถนดลยงการจบห ดาน ทานปากมอทถนดจบเดานลาง รอถาไมอยากดปากแมวไวออกมา ารชวยกระตนมก ซงเปนาพดทนมนวลารปฏบตทกขสรจแลวควรใ การใหยาหลอนยาไดงายข

สดงอปกรณส

Melvin, 199

หลายวธ เชน

ในอาหารทแมยาลงไป เพรามไดผล ตองในง บนโตะทมวยจบขาหนาเชน ถนดขวารอบบทขากรกของแมวจะเ เมดยาดวยนวเมอปากของแกใชมอในการชวขณะพรอม

นการกลนของนการกระตนใล หรอถายงไมขนตอนอยางรใหคาชม หรอลงจากหลงจากขน

สาหรบการปอ

2

มวชอบ เชน ทาะ แมวบางตใชวธบงคบ มพนไมลน เพและอกไว หากใหใชมอซรรไกรลางหรปดออก วหวแมมอและแมวเปดเตมทรจบยา อาจใชมทงยกหวแม

งแมว อาจทาใหแมวกลน มกลน อาจใชรวดเรว จะไดอใหรางวลแกกทแมวกนอา

อนยาเมด

96

ทนา หรอ ชสวจะกนเฉพาะ

พราะจะทาใหหรอ อาจใชผาาย จบหวแมวอลาคอ จากน

ะนวช สวนนท ใหวางเมดชอปกรณชวยวในแนวตงร

ไดโดย ถหรอ หรอลบทลาชของเหลว เชดรบความรวมแมวเพอทาใหาหารแลว (กร

รปท ๗

ทมา

กรณทยานนะอาหารแลวพ

แมวรสกปลอเชดตวหรอผวใหแนนโดยนนเงยหนาขอ

วทเหลอใชเปดยาบนโคนล เชน เครองประยะหนง (รป

อโบกพดจมกาคอกเปนการชน ปโตรเลยมมมอจากแมวเปหการใหยาครรณทยานนสา

แสดงวธการ

า : Melvin, 19

นสามารถใหรพนยาออกมา

อดภยและไม าขนหนหอไวยใหนวโปงแลองแมวขน เล

ปดปากโดยกดลน โดยวางใปอนยาเมด ห ปท ๗) เพอปอ

กเบาๆ จะทาใหรกระตนใหแมม หรอ hairbalปนอยางด แลรงตอไปงายขมารถใหหลง

รปอนยาเมด

992

รวมกบอาหาร

ว ละนวชอยคนลกนอย ใหจม

ดไป ใหลกทสดเทรอ forceps (องกน

ห มวกลน เชนกll laxative ตาละ น อาหารได) จ

ร ได และ

ละดานของมกของแมว

าทจะทาได (รปท ๖)

กน รวมกบามลงไป

ะทาใหแมว

การใหยาหกา

ใชผาเชดตออกมา (รป

๑.จะชวยในก

๒เลกนอยโดแมวชไปยงผาเชดตวห

๓บรเวณทไมยาควรใหปปรมาณเขาเกดแผลทป

๔และเมอให

หรออาหารทเปารปอนยาอาจววางคลมเขาปท ๘) . ปกตยานาจะการปอนยานา๒. ใชมอทไมดยใหนวโปงแงเพดาน ทานหรอผาขนหน

. วางสวนปลมมฟน จากนนปรมาณนอยแตาไปอกถาแมวปากได . การปฏบต

หยาเสรจแลวค

ปนของเหลว จวางแมวในทผปอนไวเพร

ะม eyedroppeาไดดขน จากถนดเชน ถนและนวชอยคนปากของแมหอไว ลายของ eyedrนดนใหผานแตบอยครง คอวยงไมกลน เพ

ทกขนตอนอยควรใหคาชม ห

รปท ๘ แ ทมา : A

ทานง บนโตะาะวธนจะทา

er ใหมาดวย แนนดดยาใส eดขวากใหใชมนละดานของวจะเปดออก

ropper หรอ oแนวของฟนเขอ แลวคอยๆ พราะจะทาใหส

ยางรวดเรว จหรอใหรางวล

แสดงการปอนAspinall, 2003

97

ทมพนไมลนใหสกปรกแล

แตถาไมมควeyedropper หมอซาย วางบงหว จบใหแ ถาแมวไมเช

oral syringe ทาไป ซงแมวบปลอยยาเขาไสญเสยยาได ข

จะไดรบความแกแมวเพอทา

นยานา 3

หรอใหผปอละผาเชดตวจะ

รซอ eyedropหรอ oral syriนหวบรเวณดแนนแลวเงยหชองอาจใหผช

ทดานหลงของบางตวสามารถป และใหเวลขนตอนนควร

มรวมมอจากแมาใหการใหยา

อนนงบนเกาอะชวยดดซบข

pper หรอ orainge ใหได ตดานหลงตากวหนาของแมวขชวยจบขาหนา

งฟนเขยว ถปอนยาเขาทลาในการกลนรทาเบาทสดเท

มวเปนอยางดครงตอไปงาย

อและวางแมวของเหลวทแม

al syringe ามทตองการ วาห ขนเลกนอย ใาและอกไว ห

ทางฟนหนาไดนดวยพรอมทงทาทจะทาได ม

ด ยขน

วบนเขาโดยมวพน

เพราะ

ใหจมกของหรอ อาจใช

ด การปลอยงไมควรเพมมฉะนนอาจ

กาขนาดทตอนอยในคร

การใหยาทห

แกวหซงอทาใหระบบสามารถเกพอสมควร

๑. วาหนงประครน เจาของ

๒. ผทเชอจะเกดกตงขนและยแนวตงของ

๓. จบไหลออกม

การใหยาทกา

กบตาคอนหรอ มฉะน

ารใหยาผสมกองการ หรองแรก ถาแมว

ทห ของสตวเลยงยในแนวนอนบหมนเวยนเลดขนซาแลวซร างแมวในทานองสวนทายขงสามารถใหยทใหยายนทดการเจบปวดไยาจะไหลเขาหงชองห และนบแมวไวสกคาได

รปท ๙

ทตา ารใหยาหยอดขางสน ประนนการรกษาต

กบอาหารเปนถาอยากใชวธวกนจงเพมขน

งในบานทวไปน ตองใชเครอลอด และกซาอก

นง บนโตะทมของแมวไมใหาโดยไมตองใานหนาแมว ดงายถาการจหตามแรงโนมนวดเบาๆ ทดร เพราะการป

๙ แสดงการใ

ดตาแมวเปนเระมาณ ๒๐ ตาใหไดผลตอ

นวธทไมแนะนธนจรงๆ กมขนาดของยาแล

ปจะเปนรปตองมอพเศษทเการนายาเขาไปและการจะใ

มพนไมลน ใถอยหน เพใชผชวย (รปท จบใบหเบาๆบทแนนเกนไมถวงของโลกานลางของหเปลอยแมวทน

ใหยาหยอดห

รองคอนขางยนาท ดงนนองใชทงยากน

98

นา เพราะกลขอแนะนาคอละคอยดใหแม

ว L โดยสวนเรยกวา otoscปในหเกดขนใหยาไปถงแน

ใหผชวยใชมอพราะปกตการใท ๙) ดวยนวหวแมไป และประคก และยงเปนกเพอใหยากระท อาจทาใหแ

ทมา : Me

ยงยากและจาเยาหยอดตาทนและยาหยอด

ลนของยาทาใอ ผสมยาลงใมวกนอาหารด

นทเรามองเหนcope สองด นไดลาบาก นวนอนของห

อหนงจบขาหนใหยาทหไมท

มมอและนวช คองเบาๆใหหการบงคบหวจายไดดขน แมวสะบดห ย

lvin, 1992

เปนตองใหวนดตองมสวนผดตา ซงการให

ใหแมวปฏเสธนอาหารทแมดงกลาวจนหม

นดวยตา คอ สดวยลกษณะโทาใหการรก

หไดงายนนปล

นาไว สวนอทาใหแมวราคา

เพราะหทตดหวของแมวเงยของแมวดวย

ยาบางสวนอาจ

นละหลายครผสมททาใหกหยาทตา ทาไ

ธอาหารและไมวชอบจรงๆ มดในครงเดย

สวนในแนวตโครงสรางดงกษาโรคในหหลายของหลอด

กมอ าญมากแมวจง

ด ยเลกนอย ทาน ใชอกมอบบ

จ

ง เพราะเวลาการดดซมเกดไดหลายวธ เช

ไมไดยาตามในปรมาณ

ยว

ตง สวนของกลาวของห หายยากและดยาตองยาว

งไมคอยดน

นจะทาใหหยาเขาไปใน

าทยาสมผสขนเรวทสด ชน

99

วธท ๑ ๑. วางแมวบนโตะใหผชวยจบขาหนาและอกไว หรอ อาจใชผาเชดตวหรอผาขนหนหอไว ๒. ใชมอทไมถนดเชน ถนดขวากใหใชมอซาย วางทดานบนของหว เพอบงคบใหนง

และจบหนาเงยขนใหจมกตงเลกนอย เพราะทานจะทาใหเปลอกตาเปดกวางพอทจะหยอดตาได แตถาไมกวางพอใหใชนวหวแมมอและนวช วางทเปลอกตาบนและลาง ตามลาดบ แลวแยกเปลอกตาออกจากกนโดยใชทงสองนว

๓. หยดยาโดยตรงไปทผวของตา หรอทชองวางเลกๆ ระหวางเปลอกตาลางและผวของ ตา ตองระวงไมใหปลายหลอดยาสมผสกบผวของตา

๔. เมอใหยาเสรจแลว ปดและเปดเปลอกตา ๒-๓ ครงดวยนวหวแมมอและนวช เพอใหยากระจายไปยงทกสวนของตา วธท ๒ (รปท ๑๐)

๑. ถายาเปนขผง ใหบบยาออกมานอกหลอดเลกนอย ประมาณ ๑/ ๘ นว ๒. ใชมอทไมถนดเชน ถนดขวากใหใชมอซาย วางทดานบนของหว เพอบงคบใหนง ใช

นววางบนรอยยนของเปลอกตาทอยใกลกบจมก แลวจอปลายของหลอดยาไปยงตาแหนงทเปลอกตาบนและลางมาพบกน แมวจะกระพรบตาและทาใหยาหลดออกมาจากหลอดได

๓. หนงตาท ๓ ทอยบรเวณน จะเคลอนทขนมาเวลาทนววางบนรอยยนของเปลอกตา และชวยปองกนมใหปลายหลอดสมผสกบกระจกตา

๔. วธเดยวกนนสามารถใชกบมมบนดานนอกของเปลอกตาดวย แตบรเวณนไมมหนง ตาท ๓ ดงนนควรระวงมใหปลายหลอดสมผสกบกระจกตา

๕. หลงจากใหยาเสรจแลวควรเชดปลายหลอดใหสะอาดเพอปองกนการตดเชอแทรกซอน วธท ๓ (รปท ๑๑)

๑. ถาเปนยานา และแมวไมยอมเปดเปลอกตา หรอ ไมยอมใหหยดยาไปทผวของตา โดยตรง วธทงาย คอจบหวของแมวเงยขนในทาทลกษณะใหแมวมองเพดาน

๒. วางขวดยาทตาแหนงดานหนาของหว แลวหยดยาลงบรเวณรอยยนทเปลอกตาบน และลางมาสมผสกน ซงเมอขวดยาเขาใกลตาแมวอาจหลบตาได

๓. จบหวแมวใหอยในทาเดม คอ ในทามองเพดาน สกคร เพราะแรงโนมถวงจะทาให ยาซมอยางชาๆ เขาไปในตาโดยผานรอยแยกของเปลอกตา

๔. วธน อาจสญเสยยาบางสวนทผวหนงรอบดวงตา แตแมวจะทนตอวธนไดด

รปท ๑๐ แ รปท ๑๑ แ

สวการใหยาคคลา หรอใ การใหยาฉ

กาแมนยาและปฏบตดวยยาฉดเขาใตเปนวธทงา

แสดงการใหย

แสดงการใหยวนมากแมวจครงตอไปงายขหรางวลแกแ

ฉด ารใหยาฉดสวะความชานาญยเทคนคทปลอตผวหนง, กาายและและคอ

- ทาใหแ

ยาทตากรณเป

าทตากรณเปะไมพอใจจากขน เมอใหมว

วนมากจะจากญในเรองตาแอดเชอ มฉะนารใหยาฉดเขอนขางปลอดภแมวเจบปวดน

นยาหยอดตา

นยาหยอดตากการใหยาแลหยาเสรจแลวค

กดอยในโรงพหนงทฉด, ชนนจะเกดอนตากลามเนอแลภยเพราะ นอยทสด

100

ชนดขผง ทม

ชนดนา ทมาละการบงคบ ควรพดจากบ

พยาบาลและกชนดและขนาดตรายตอแมวไละการใหยาฉ

า : Melvin, 1

า : Garvey, 19ดงนนเพอ

แมวดวยความ

กระทาโดยสตดของยา, การได ปกตการใฉดเขาทเสนเล

992

999 อใหแมวมความนมนวล, ให

ตวแพทย รบงคบสตวทใหยาฉดแมวทอด โดยกา

ามรสกทดแลหคาชม พรอม

เพราะผฉดตอทมประสทธภทาได ๓ แบบารใหยาฉดเข

ละเพอทาใหมกบการลบ

องมความร,าพและตองบคอ การใหาใตผวหนง

ตาแหนงทใหสารนา

การใหยาฉ

รป

๑. วา

ทาใหแมวร๒. จบ

สาหรบฉดทะลผวหน

๓. น๓๐-๔๕ รวดเรว แต

ปานเทพ รAspinall, V

H

- แมวมนยมมากทสด

และการฉดว

ฉดเขาใตผวหน

ปท ๑๒ แสด

างแมวในทาหรสกปลอดภยบดานหลงคอดยา ใชมออกนงอกดานหรอวดเบาๆ บรเวนาทปกตวธนตกรณแมวดน

**********

รตนากร 2544V. 2003. Clineinemann.

ผวหนงทหลวด การใหยคซน

นง

งการใหยาฉด

หมอบบนโตะยและไมพยายอใหแนน เพอขางฉดยาตรงอไม วธนมคววณทฉดยา เพนแมวไมคอยนมากอาจตอง

***********

บ4. คมอคนรกnlcal Procedu UK 378 pp.

วมทวรางกายยาฉดเขาใตผว

ดเขาใตผวหน

ะทมพนไมลนยามทจะหน บงคบหว ไมงผวหนงทยกวามเสยงตา เพพอใหยากระจาดนรนเพราะไใชผชวยเพอป

***********รรณานกรม เหมยว สานures in Veter

101

ย โดยเฉพาะอวหนงสวนมา

นง ทมา : Mel

น และหนหน

ใหหนมากด ขนบรเวณหลพราะมเลอดมาย และดดซมไมทาใหแมวปองกนการดน

***********

กพมพภคธรรrinary Nursi

อยางยงชวงไหกจะใชฉดอน

lvin, 1992

นาแมวหางจาก

และเปนการเลงคอ และกอมาเลยงนอย ม ซงจะใชเวลราคาญมาก นรน

***********

รศ กรงเทพฯing. Butterwo

หล ซงเปน นซลนกรณแม

กตวผฉดเพรา

เตรยมตาแหนอนเดนยาควร

ลาประมาณ สามารถทาไ

*********

ฯ 200 หนา orth-

มวเปนโรคเบา

าะจะ

นง รตรวจสอบดว

ดดวยมอเดยว

าหวาน,การ

วาปลายเขม

วถาทาอยาง

102

Cooper, B and lane, D.R.. 2003. Veterinary Nursing. 3 rd Ed. Butterworth- Heinemann. UK 787 pp.

Fort Dooge Animal Health. 2000. The American Association of Feline Practitioners. Garvey, MS. Hohenhaus, AE. Houpt, KA. Pinckney, JE. Wallace, MS and Randolph,E. 1999. The Veterinarians’ Guild to Your Cat’s Symptoms. Villard Books. New York. 175 pp.

Melvin, A. 1992. Cat Care Manual. A Dorling Kindersley Book .London; UK 189 pp. Siegal, M and Richards, JR. 1997. The Cornell Book of Cats. 2 nd Ed. Villard

Books. New York. 465 pp.

103

15.การเจรญเตบโตและพฒนาการทางพฤตกรรมของแมว

ลกแมวแรกคลอดจะมสญชาตญาณในการอยรอด โดยลกแมวจะพยายามดดนม แมแมวจะอยกบลกของมนตลอดเวลา ลกแมวจะยงไมลมตา หากเกน 10 วนแลวยงไมลมตา ผเลยงควรใชสาลชบนาสะอาดอนๆ เชดตาใหลกแมว จะชวยในการกาจดสงคดหลงทเกาะเปลอกตาทอาจมผลใหเปดเปลอกตาไมได หากเชดแลวยงเปดเปลอกตาไมไดตองปรกษาสตวแพทยเพราะอาจมปญหาตดเชอ ในสปดาหแรกลกแมวจะมอตราการเจรญเตบโต 15 กรมตอวน ตอมาในชวง 4-5 สปดาห จะเพมเปน 70 กรมตอวน ในชวงนควรเรมหดใหลกแมวกนอาหารสาเรจรป เพอเรมตนการหยานม โดยปกตลกแมวจะหยานมในชวง 6-8 สปดาห

การเลยงลกแมวเกดใหมควรทราบเรองราวของการเจรญเตบโต(ตารางท 1) และการพฒนาทางพฤตกรรมของแมว(ตารางท 2) เพอเปนแนวทางในการจดการดแลแมวไดถกตองและชวยใหลกแมวเตบโตอยางมคณภาพ ลกแมวเกดใหมมขนาดความยาวประมาณ 11 - 15 เซนตเมตร นาหนกเฉลย 70 – 135 กรมดวงตาปด และใบหพบไปขางหลงทง 2 ขาง ขายงไมแขงแรงพอทจะยนได ตองพงแมแมวตลอด ลกแมวจะเรมลมตาเมออายราว 5 – 10 วน และลมตาเตมทเมอ อาย 8 – 20 วน สของตาจะเปนสฟาเทา แตสจะเปลยนไปได จนกวาอาย 12 สปดาหจงจะเปนสทถาวร แมวจะเรมคลานเมออาย 16 -20 วนสามารถทรงตวและเรมเดนได เมออาย 21 วน และเดนไดคลองและวงไดเมออาย 4-5 สปดาห ลกแมวเรมกนอาหารแขงเมออายประมาณ 3-4 สปดาห และจะหยานมเมออายประมาณ 8 สปดาห โดยฟนนานมจะขนเตมท เมออาย 8 สปดาห และจะถกทดแทนดวยฟนแทเมออาย 12 -18 สปดาห เมอแมวอาย 4-5 สปดาห จะเรมมพฤตกรรมการเรยนร มการเลนแบบตางๆ เชนปลากนเองหากอยดวยกนหลายตว ลกแมวจะชอบของเลนทเคลอนไหวไดเพราะสอดคลองกบพฤตกรรมการเปนนกลา โดยจะฝกการจองมองกอน เมอเหนการเคลอนไหวกจะไลตะครบ และจะเลนเปนผลาไดอยางสมบรณในชวงอาย 6-8 สปดาห อาจไลจบลกบอล จงจก หรอแมแตหนจรงๆ การฝกพฤตกรรมการขบถายกควรฝกในชวงลกแมวอาย 2-3 สปดาห ถาจะเอาลกแมวมาเลยงและตองการฝกใหมพฤตกรรมอยางทเราตองการ สามารถแยกลกแมวจากแมแมวนามาเลยงตงแตอาย 6-8 สปดาห

104

ตารางท 1 ตารางการเจรญเตบโตของลกแมว

อาย (วน) นาหนกตวตามปกต (กรม) 1 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

70 – 135 90 – 220 130 – 280 175 – 335 210 – 415 230 – 480 260 – 520 290 – 620 305 – 670 380 – 765 390 – 880

ตารางท 2 ตารางการพฒนาทางพฤตกรรมของลกแมว หวขอการพฒนา รายละเอยด

ลมตา เมออาย 8 - 20 วน เคลอนท คลานเมออาย 16-20 วน เดนเมออาย 20-25 วน วงเมออาย 4 ถง 5 สปดาห หยานม เรมหดแทะเลมอาหารแขง เมออาย 3-4 สปดาห

หยานมโดยสมบรณเมออาย 8 สปดาห ถายอจจาระ หดถายเปนท เมออาย 3- 4 สปดาห

ฟน ฟนนานมขนเตมทเมออาย 8 สปดาห ฟนแทขนเมออาย 15 -18 สปดาห เรยนร การเลน เมออาย 4-5 สปดาห การลาเหยอ เมออาย 6-8 สปดาห

ความกลา เรมหางแมเมออาย 6-8 สปดาห แยกจากแมโดยสมบรณเมออาย 6 เดอน แมวมววฒนาการมาจากเสอ ทาใหมพฤตกรรมคลายคลงกน เชนพฤตกรรมการแบงอาณาเขต การลาเหยอ การตอส ฯลฯ ลกแมวเรยนรพฤตกรรมจากสญชาตญาณและการเลยนแบบจากแมแมว เมอคลอด

105

ออกมายงไมลมตาแตลกแมวใชประสาทสมผสกลนของแม ใชหนวดคลาทศทางเพอหาเตานม และสามารถดดนมโดยไมตองมคนชวย ประมาณ 9-10 วนจงเรมลมตามองเหนได และสามารถเดนไดเมออายประมาณ 1 เดอน ขณะทลกแมวเดนไดแตไมแขงแรง แมแมวจะคาบลกทหนงบรเวณหลงคอในการเคลอนยายลก ตลอดจนชวยเลยทาความสะอาดเวลาลกขบถาย เมออาย 2 เดอนเรมหยานมและแขงแรงมากแลว ลกแมวจะออกหาอาหาร แมแมวสวนใหญจะหวงลกและคอยดแลปองกนอนตรายใหลก บางครงมนจะคาบลกหนไปซอนในทใหมถามนไมแนใจในความปลอดภย การใชปากคาบลกหนภยหรอหลบหลกศตรจะคาบทบรเวณหนงทหลงคอ โดยไมเปนอนตรายกบลก นอกจากนเมอลกเรมโต แมแมวจะสอนทกษะการตอสศตรและใชองเลบในการตะปบเหยอบรเวณลาคอทเปนจดทาใหเหยอตาย สอนใหรการหมอบลงในทาเตรยมโจมตเหยอ บางทกจบหนมาใหลกหดตะครบเลน บางเวลาแมแมวจะฝกซอมลกในการตอส โดยการหยอกกนดวยองเทาหนาแตจะไมกางเลบออกมาเพอไมใหลกแมวบาดเจบ นอกจากน จะสอนลกแมวใหรจกวธลบเลบกบตนไมหรอผนงเพอใหเลบคม รวมทงสอนการปนปายตนไมในการจบเหยอและการหลกหนศตร โดยปกตแมวมสญชาตญาณในการปนปายคลองแคลววองไว แมวจะใชขาและกรงเลบยดตวไวกบกงไม ลกแมวจะเรยนรทกษะการปนปายโดยการฝกปนจนกวาจะชานาญ

พฤตกรรมแมว แมวมการตดตอสอสารกนโดยอาศยพฤตกรรมตางๆ ไดแก การสงสญญาณโดยใชกลน

เกดขนไดทงการสมผสในแบบทางตรงและทางออม แมวมตอมกลนอยบรเวณใตผงหนงบรเวณแกม คาง เทา และโคนหาง ตอมนจะผลตฮอรโมนออกมาทาใหเกดกลนทชวยใหแมวจากนได การทกทายของแมว จะทกทายกนโดยการสมผส ใชหว คาง แกม และสขาง ถตวไปมา และแมวทมอายนอยกวาจะใชหลงของมนถคางแมวทมอายมากกวา หากแมวตอสกน ตวทชนะจะปลอยกลนหลายๆครงทบรเวณนน เพอประกาศอาณาเขต ความแขงแรง และความมนใจ ใหคตอสร สวนฝายแพจะมาปลอยกลนทบเวลาทฝายชนะไมเหน แมวตวผมกจะปลอยกลนเพอประกาศอาณาเขตหรอแสดงความเปนเจาของโดยแมวจะยกหางตงตรงขนและแกวงไปมา พรอมกบปลอยของเหลวจากตอมใตโคนหาง กลนนจะคงอยประมาณ 1-2 สปดาหหรอนานกวานนกอนจะจางไป พฤตกรรมการลบเลบเปนการขดเลบเกาออกไปใหเลบใหมออกมา ในขณะลบเลบ แมวจะปลอยกลนจากตอมเหงอ เพอประกาศความเปนเจาของสถานทหรอวสดทแมวลบเลบดวย การรกษาความสะอาด

แตละวนแมวจะใชเวลาในการทาความสะอาดรางกาย นาลายแมวมสารดเทอเจนทชวยใหขนแมวสะอาดมกลนหอม แมวจะใชลนเลยขนเพอกาจดสงสกปรกและขนทตายแลวใหหลดออกไป การเลยขนยงชวยรกษาอณหภมของรางกายแมวดวย แมวสามารถเลยทกสวนของรางกายยกเวนสวนหว แมวแกปญหาโดยการใชองเทาหนาทาความสะอาดสวนหวทไมสามารถเลยถงแลวจงเลยเทาใหสะอาด เหมอนการเชดหนา หรอ

106

บางทแมวกผลดกนเลยขนในสวนทเจาตวเลยไมถง การทาความสะอาดรางกายแมวมผลดตอการลาเหยอ เพราะแมวลาเหยอโดยการซมโจมต จงจาเปนตองรกษารางกายใหสะอาดไมใหเหยอไดกลน พฤตกรรมการเคลาเคลย

สาหรบพฤตกรรมการเคลาแขงเคลาขานน แมวทาเพอแสดงความเปนมตร และมการปลอยกลนออกมาจากตอมกลนบรเวณขมบและโคนหางออกมาดวย เปนการประกาศความเปนเจาของ นอกจากนแมวยงจากลนทมนคลอเคลยดวยการเลยขนของมนทไปเสยดสกบคนหรอของทมนเคลาเคลย การแสดงออกทางใบหนา ใบหนาแมวสามารถบงบอกถงอารมณตางๆไดแก หนวด 1. หากหนวดเปนพมไปอยดานขาง แสดงวาแมวมความสงบสบายใจและเปนมตร 2. หนวดราดและรวมไปไวขางแกม แสดงวาแมวมทาทระมดระวงหรออาย 3. หนวดแผออกแสดงวากาลงตนเตนหรอมความสนใจอะไรบางอยาง ห เปนอวยวะทรบรไดเรวมาก

1. หยกไปขางหลง แสดงวามภยหรอศตรในบรเวณนน 2. หโคงกลบและดงตาลงขางๆ แสดงถงการปองกนตวและพรอมตอส

ตา 1. รมานตาลดลง แสดงถงความเครยดหรอกาลงสนใจอะไรบางอยาง 2. รมานตาเปดกวางแสดงถงอาการตกใจกลว หรอกาลงเตรยมพรอมปองกนตว

ภาพแสดงลกษณะของใบหและหนวด ภาพแสดงลกษณะใบหนาทาทาง ภาพแสดงลกษณะการ ขณะตกใจและตอส เผชญหนาของแมว

107

การแสดงออกทางทาทาง ทาทางแมว สามารถบงบอกถงอารมณตางๆไดแก หว 1. หากแมว 2 ตวทไมเคยเจอกนมากอนไดเผชญหนากนเปนครงแรก แมวจะทาความรจกโดย

การยดหวทตงตรงไปขางหนา ตวใดทคดวาตนเดนกวาจะยดหรอเชดหวใหสงกวา สวนตวทดอยกวาจะกมหวใหตาลงมา

ลาตว 1.ลาตวโคงงอหลงโกง แสดงถงความกลวและพรอมจโจม 2. ลาตวยดตรง แสดงถงความมนใจ หาง 1. อาการยกหางขนและเขาไปดมกนอกตวหนง แสดงถงความเปนมตรและยนดตอนรบ

2. อาการสะบดหางจากดานหนงไปอกดานหนงแสดงถงความรสกตนเตนมาก 3. อาการมวนหางแสดงถงความกลว 4. อาการเหยยดหางยาวอยขางหลงเมอผานประต แสดงวาแมวอยในภาวะระวงตว 5. อาการแกวงหางไปมาแสดงวากาลงมความขดแยงทางอารมณ ถาหยดแกวงแปลวาตดสนใจไดแลว

ขน แมวทอยในภาวะตนตกใจกลวขนจะลกพองทงตว แตในขณะขพรอมตะปบเหยอ ขนจะตงชนเลกนอยทลาตวและหาง

กรอบซายภาพแสดงทาทางของแมวในสภาวะอารมณตางกนคอ กาวราวมากขน (ซาย→ขวา) กลวเพมมากขน

(บน→ลาง) มมบนสดดานขวาแสดงถงแมวมความกาวราวมากทสด มมลางสดดานซายแสดงถงแมวมความกลวมากทสด มมลางสดดานขวา แสดงถงแมวมความกลวมากแลวเปลยนเปนความกาวราว กรอบขวาภาพหนาตาแมวในสภาวะอารมณตางกน มมบนขวามอสดแสดงการกาวราวทพรอมจะโจมต มมลางซายมอสดแสดงการกาวราวทพรอมจะปองกนตว

108

การสงเสยง เสยงรองของแมวมลกษณะเฉพาะทเปนเอกลกษณ แมวจะสงเสยงเมอเกดความไมพอใจ หรอลกแมวทถกทอดทงหรอไมมความสขจะสงเสยงรอง หรอสงเสยงรองหาคในแมวโตเตมวย การสงเสยงจงเปนการสอสาร บอกความรสกใหแมวดวยกน หรอเจาของรบร การทาระดบเสยงใหสง เปนการแสดงความเปนมตร และความยนดเปนเพอน หากการรองเบาๆเปนการแสดงความเปนกนเอง แตการทาเสยงแหลมดงออกมา เกดเมอแมวเครยดจด และแสดงความโกรธ จะสงเสยงแหลมเปนการปองกนตว ออกมาถๆ สวนเสยงคารามจะทาโดยการยกมมปาก การคารามเตมกาลงแสดงถงความจรงจง การลาเหยอ แมวมสญชาตญาณของนกลาและออกลาในเวลากลางคน ลกแมวเรยนรการลาเหยอจากแมแมวและแมวตวอนๆ แมแมวจะคาบเหยอกลบมารงเพอใหลกแมวรจกเหยอวาควรลาสตวชนดใด และฝกวธการลา การซอนตว การโจมตและ ตะปบเหยอ การฝกอยเสมอจะชวยใหลกแมวเปนนกลาทชานาญ แมวมความอดทนในการรอเหยอเปนเวลานาน ขณะแมวเขาใกลเหยอ มนจะอยในทาหมอบ หบหและหางใหตาลงเพอไมใหเหยอเหน แตปลายหางจะแกวงอยตลอดเวลาเพอจบจงหวะ เมอเหยอโผลออกมาจะโจมตทนท บางครงแมวจะกระโจนเขาหาเหยอในลกษณะทขาคหลงตดอยกบพน และกดคอเหยออยางรนแรง เมอตะครบเหยอไดมนจะวงพรอมกบสะบดเหยอจนกวาเหยอจะหยดดน การกนอาหารและนา แมวเปนสตวกนเนอ ปจจบนแมวสามารถกนอาหารไดหลากหลาย ทงอาหารสาเรจรปและอาหารปรง หรอเหยอทแมวลาไดเอง แมวเลยงมกมกไมคอยกนเหยอทลามา มกเอามาเลน เมอแมวกนอาหารรวมกน จะพบวาแมวจะรอกนไดคอตวไหนมากอนกจะกนกอน ตวมาทหลงจะรอกนทหลง และไมพบวาแมวแยงเหยอจากแมวตวอน สาหรบการกนนา ลกแมวอาย 5 สปดาหสามารถเลยกนนาจากภาชนะได โดยมกอยในทาหมอบ แมวจะกมหวลงแลบลนออกมาแลวใชลนกวกนาเขาปาก จะเลยประมาณ 4-5 ครงแลวจงจะกลน 1 ครง ทาแบบนจนกวาจะพอ บางตวอาจใชเทาจมนาแลวเลยหรอกวกเขาปาก เหมอนเปนการชม ลกษณะเชนนมกเปนพฤตกรรมเลน ตามดวยการเขยภาชนะใหควา การนอนหลบ แมวใชเวลาสวนใหญในการนอนหลบ คดเปน 70-80 % ของเวลาในแตละวน การนอนของแมวจะเปนชวงสนๆ ทเรยกวา การงบ ขณะนอนหลบแมวสามารถรบสงตางๆรอบตวได เสยงใดๆทแมววเคราะหวาไมเปนภยตอมน แมวจะปดกนไมรบเสยงนนและคงหลบตอไป เนองจากแมวตองสงวนพลงงานไวสาหรบการลาเหยอเพราะมนเปนนกลาตามธรรมชาต

109

ระบบประสาทรบความรสกของแมว แมวเปนสตวฉลาด สามารถปรบตวตามสภาวะแวดลอมไดด เมอเปรยบเทยบกบมนษยแมวอาจไมฉลาดเทา เพราะแมวมมนสมอง 1-2 ปอนด ในขณะทสมองมนษยหนก 3 ปอนด สมองแมวมเซลลประสาท 10,000 ลานเซลล สวนมนษยม 100,000 ลานเซลล อยางไรกตามแมวมความสามารถในการเรยนรด และมประสาทรบความรสกพเศษ(special sense)บางอยางดกวามนษย เชน การมองเหนในเวลากลางคน การทรงตว เปนตน การมองเหน แมวมลกษณะพเศษเฉพาะตวในดานการมองเหนวตถในเวลากลางคนไดดกวากลางวน และมองเหนชดเจนในทมแสงนอยกวาปกตถง 10 เทา เนองจาก ตาแมวมความสามารถในการรวบรวมแสงไดมากกวาตามนษย เพราะมเซลลเยอชนพเศษ (tapetum) ททาหนาทเหมอนกระจกสะทอนแสงทผานจอตาไปใหกลบมาเพมความเขมแสงไดอก ทาใหรบแสงไดทงแสงตรงทสองมาและแสงทสะทอนกลบ จงเหนตาแมวเรองแสงในทมดได แตตาแมวมขอดอยในแงความคมชด โดยสามารถเหนรายละเอยดไดเพยง 1ใน 5 ของสายตามนษย แตแมวสามารถมองเหนภาพในระยะไกลไดชดเจนในระยะ 20 ฟต และสามารถมองเหนภาพในมมกวางไดถง 225 องศา ซงเหมาะในการลาเหยอในระยะประชดตวโดยการโจมตเหยอกอนทเหยอจะรตว ดงนน แมวไมจาเปนตองมองเหนภาพส แมวตองการมองเหนแคการเคลอนไหวของเหยอ โดยเฉพาะทแมวมองเหนไดชดคอการเคลอนไหวในแนวราบ การทรงตว แมวสามารถเคลอนไหวตวใหนาหนกตวทงหมดอยบรเวณองฝาเทา เพอใหการทรงตวสมดล ขอเทา ขา และชวงหลง สามารถโคงงอได องคประกอบของโครงสรางกระดกสนหลง จะเชอมโยงกบสวนของกลามเนอ บรเวณพนทของกระดกเชงกรานและขาหลงมความแขงแรงเปนพเศษ ทาใหแมวมความสามารถในการกระโดดอยางสงเมอเทยบกบสตวสเทาประเภทอนๆ ชวงคอและไหลมกลามเนอคอยชวยในการจบเหยอไดอยางแมนยา แมวสามารถทรงตวกลางอากาศได แมวาจะตกลงมาจากทสง เพราะกระดกสนหลงทมความยดหยนสง เมอรตววากาลงตกลงมาแมวจะบดหลงจนกระทง หว และขาหมนกลบมาชลงดน แลวตวดหางเพอหมนลาตวดานทายใหกลบมาเชนกน กอนจะแผขาทงสลงสพนเพอรบนาหนกตว อยางไรกตาม หากตกจากทสงมากๆ แมวอาจไดรบอนตรายได การสมผส แมวใชหนวดในการสมผส ทหนวดแมวมเสนประสาท เมอปลายหนวดสมผสสงกดขวาง เสนประสาทจะรบรการกระตน และสงกระแสประสาทไปสสมองใหแมวรบรสมผสนนและรตาแหนงของสงกระตนดวย หากแมวเดนไปในทอทมดมนจะกางหนวดออกมาเพอสมผสผนงทงสองขาง เพอตรวจสอบวาจะผานไปไดหรอไม เจาของแมวจงไมควรตดหนวดแมวทง นอกจากหนวดแลว องเทาแมวกเปนสวนทรบรการสมผสไดด องเทาหนาจะรบสมผสไดดกวาองเทาหลงเพราะมเซลลรบสมผสมากกวา แมวจงมความสามารถในการใชองเทาลาเหยอหรอตอสไดด นอกจากน

110

แมวยงใชองเทาในการรบรความสนสะเทอนของพนไดไวมาก (ประมาณ 200-400 เฮรต กสามารถรบรได) และสามารถรบรลกษณะของพนผวทองเทาสมผสดวย การดมกลน แมวมจมกทไวกวามนษยหลายเทาเพราะตอมประสาทรบกลนของแมวมขนาดใหญกวาของมนษย 10เทา หากแมวสงสยหรอไมแนใจกลน มนจะยดคออาปากแลวสดหายใจถเพอใหกระแสอากาศผานมากขนพดพากลนมาสประสาทรบกลนมากขน เวลาทแมวเขาไปสอาณาเขตของแมวตวอนมนจะรบรไดจากกลนทแมวเจาของอาณาเขตปลอยไว การรบกลนจงเปนทางหนงของการรบการสอสารของแมว การไดยน ความสามารถในการไดยนของแมวใกลเคยงกบของมนษย แตการแยกแยะความถเสยงจะตางกน โดยทแมวมความสามารถในการรบคลนเสยงความถสงไดมากกวามนษย ทาใหแมวสามารถไดยนเสยงของเหยอเชนหนไดชดเจน นอกจากนใบหแมวสามารถขยบเพอการประเมนแหลงทมาของคลนเสยงไดด โดยเฉพาะคลนเสยงทสงมาในแนวระนาบ การฝกแมว แมวมนสยรกอสระ อาจจะฝกไดยากกวาสนข แตถาตงใจจะฝกแมวกสามารถฝกได แตผฝกตองใจเยน หมนฝกเสมอดวยความอดทน ไมใชความรนแรง จะทาใหแมวกลวและเบอได การฝกแมวตองฝกตงแตเลกๆ ไปจนถง 2 ป หากอายมากกวานจะไมสามารถเรยนรไดอก และการคลกคลระหวางแมวกบผเลยงจะชวยใหไดผลเรวมากขน เทคนคการฝกแมวโดยทวไปมดงน

1. ฝกชาๆทละขน เมอทาไดแลวคอยฝกอยางอนตอ 2. ใหรางวลทนททกครงทแมวทาไดตามทฝก อาจเปนคาชมหรอการสมผสทแมวชอบ เชนเกาใตคาง 3. ฝกทกวนตามเวลาเดม 4. ระหวางฝกตองคอยสงเกตแมว ถาแมวเหนอยหรอเบอแลว ควรหยดฝกทนท 5. ปฏบตตอแมวดวยความนมนวล และดวยใจทรกสตวอยางแทจรง อยาใชกาลงบงคบแมวจะตอตาน 6. การใชคาสงใหแมวทาตาม คาสงตองเหมอนเดม หากเปลยนแปลง แมวจะสบสน เมอฝกใหแมวทา

ตามคาสงใดไดจนคลองดแลว จงคอยฝกคาสงใหม อยาฝกหลายอยางในคราวเดยวกน 7. การหามแมวไมใหทาพฤตกรรมใดๆ โดยใชคาวา ไม หรอ อยา ตองใชเสยงดงชดเจน วางมอบนหว

แมวพรอมกบจองตาทาหนาด ทาเชนนเสมอบอยๆเวลาหาม แมวจะเรมเรยนรความหมาย และเชอฟงโดยด

8. ผฝกแมวควรเปนคนเดมเพยงคนเดยว หากเปลยนไปเรอยแมวจะไมเชอฟง

การฝกแมวใหรจกชอ ควรตงชอดวยคางายๆ และสน ไมควรเกน 2 พยางค และไมควรเปลยนใหมหรอเปลยนบอย แมวจะสบสน และจาไมได เจาของตองหมนเรยกบอยๆแมวจะจาไดเรวขน

111

16. การขยายพนธแมว

แมวเปนสตวทคนนยมเลยงรองจากสนข โดยเฉพาะในการเลยงแมวพนธแทเพอการคา ผเพาะเลยงจาเปนตองทราบวธการในการขยายพนธแมวเพอเพมจานวน โดยศกษาเกยวกบระบบสบพนธแมวเพศผและเพศเมย การเปนสด การผสมพนธ ตลอดจนถงการคมกาเนด ในชวงทไมตองการลกแมวในภาวะตลาดซบเซา เปนตน ระบบสบพนธแมว อวยวะสบพนธของแมวจะเรมทางานเตมทเมอแมวถงวยเจรญพนธ โดยปกตจะเรมเมอแมวมอาย 7-9 เดอนในเพศเมย และ 9-10 เดอนในแมวเพศผ ปจจยทมผลตอการเขาสวยเจรญพนธของแมวคอ นาหนกตว และการไดรบแสงแดด นาหนกแมวควรอยในชวงประมาณ 2.3-3.2 กโลกรม และแมวควรไดรบแสงแดด อยางนอย 10 ชวโมงตอวน ในประเทศเขตรอนไมคอยมปญหาเรองแสงแดด และมกเลยงปลอยทาใหแมงไดรบแสงเพยงพอ แตในแถบหนาวมกเลยงไวในบานหรอขงไว หากตองการใหแมวเปนสดไดตลอดป ตองใหแมวไดรบแสงไฟทดแทน อยางนอย 10 ชวโมงตอวน โดยเลยงในหองขนาด 4 x 4 เมตรใชแสงไฟ ประมาณ 100 วตต ทงนเพราะแสงมอทธพลตอการสรางฮอรโมนของระบบสบพนธ ในประเทศทมชวงฤดรอนและหนาวทมความแตกตางของการไดรบแสงแดด จงมผลตอการเปนสดของแมวชดเจนคอ แมวจะเปนสดตามฤดกาลคอ ในชวงฤดรอนจะเปนสด และหยดเปนสดในชวงฤดหนาว ฤดเปนสดแมวจะเปนสดไดหลายครง บางท 2-3 สปดาห หลงคลอดกเปนสดอก ทาใหมจานวนประชากรแมวเพมขนอยางรวดเรว ตารางท 1 ขอมลเกยวกบการสบพนธของแมว

ขอมล จานวน อายทเรมเปนสดครงแรก 4-12 เดอน วงจรการเปนสดหากไมไดผสม 30 วน ระยะเปนสดนาน 2-4 วน กลบเปนสดครงแรกหลงคลอด 7-9 วน ระยะตงทอง เฉลย 63 วน จานวนลก เฉลย 4-6 ตว ระยะเวลากนนม 3-6 สปดาห

112

การเตรยมพอพนธแมพนธ หากผเลยงตองการลกแมวทมสขภาพสมบรณ กตองคดเลอกพอพนธแมพนธทมความสมบรณมาผสมกน แมพนธไมควรมอายเกน 8 ป เพราะแกเกนไปความสมบรณพนธจะลดลง แมวทจะทาการผสมพนธควรไดรบสารอาหารครบถวน แตอยาใหอวนเกนไป กอนผสมพนธ 1 เดอน ควรทาการถายพยาธและฉดวคซนปองกนโรคตางๆ เพอสรางภมคมกนโรคใหกบลกแมวทจะเกดมา และปองกนไมใหตวออนของพยาธตดไปถงลกแมวได ไมควรทาวคซนหรอถายพยาธแมแมวทกาลงตงทองโดยเฉพาะระยะ 6 สปดาหกอนคลอด เนองจากยาถายพยาธบางชนดอาจมผลตอการเจรญเตบโตของลกแมวทอยในทอง และยาบางชนดอาจปนออกมากบนานมเมอลกแมวดดนมจะไดยาเขาไปดวยอาจเปนพษตอลกแมว นอกจากนการคดเลอกพอพนธแมพนธแมวควรคานงถงประวตโดยละเอยดของวาเกดจากพอพนธแมพนธตวใด ส ขนาดและรปราง ลกษณะเดน ลกษณะดอย เพอผสมใหไดลกแมวลกษณะตามตองการ ถกตองตามพนธ นอกจากนอาจตองทราบประวตการผสมพนธของพอพนธแมพนธดวย วาเคยใหลกมาแลวหรอไม กครงแลว ลกทไดมลกษณะดถกตองตามสายพนธหรอไมอยางไร การเปนสด แมวทเปนสดจะไมมเลอดไหลทางชองคลอด และไมมการบวมของอวยวะเพศเหมอนในสนข แตแมวจะมอาการเคลาเคลยมากกวาปกต สงเสยงรองและชอบเลยอวยวะเพศ แมวจะเบออาหาร กระสบกระสาย บางครงนอนกลงไปกบพน หากดงหนงคอแมวแลวตบเบาทบรเวณหลงใกลกบโคนหาง แมวจะตอบสนองโดยขยบขาหลงไปทางขางหนาเลกนอยและยกหลงขน ยกหางตวดไปมา บางตวอาจสงเสยงรองเบาๆ อาการเหลานแสดงวาแมวพรอมทจะผสมพนธ มกมแมวเพศผมาตดพน หรอมาตอสกดกนเพอแยงแมวตวเมย อาการเปนสดของแมวจะกนเวลาประมาณ 1 สปดาห หากไมมการตงทอง กจะกลบมาเปนสดอกประมาณ 10 วนตอมา เนองจากแมวเปนสตวทจะตกไขเมอมการผสมพนธเทานน (induced ovulation) การผสมพนธ เมอแมวเปนสดครงแรกไมควรผสมพนธทนท เพราะโครงสรางและระบบสบพนธยงไมสมบรณเตมท ควรรอไปกอนจนถงการเปนสดครงตอไป ในแมวเพศผทเรมเปนหนมกเชนกน ไมควรผสมทนทเมอแมวเรมเปนหนมอาย 9-10 เดอน แมนาเชอจะสามารถผสมตดได เพราะอายยงนอยไป จะสงผลใหรางกายหยดการเจรญเตบโต และทรดโทรม และลกแมวทเกดจากพอแมวพวกน จะออนแอ เกดโรคไดงาย ควรรอใหแมวตวผอายถง 1ป 8 เดอนขนไป ใหเปนหนมเตมทเสยกอน พอพนธทแขงแรงสมบรณ จะมนาเชอทมคณภาพ คอมจานวนเชอมากและแขงแรง ทาใหสามารถผสมกบไขของตวเมยไดมาก ใหจานวนลกตอครอกมาก และไดลกทแขงแรง และพอพนธประเภทนจะสามารถใชงานไดนาน อยางไรกตามการผสมพนธบอยครงเกนไป หรอปลอยใหแมวอวนกมผลใหอตราการผสมตดตาได เมอแมวตวเมยแสดงอาการเปนสด ควรแยกออกจาแมวตวผทนทหรอขงแยกไวกอน ปองกนการผสมกบตวผทไมประสงค อยาจบแมวตวผไปใสในกรงแมวตวเมยทเปนสดทนท เพราะอาจถกแมวตวเมยตะปบได ควรเอาแมวทงสองตวใสกรงแยกกนแตเอากรงมาตงไวดวยกนใหแมวคนเคยกนกอน เมอแมวตวเมยเปนสด

113

เตมทจงคอยปลอยตวผเขาไปผสม โดยขงรวมไวดวยกนในกรงประมาณ 3 วน แลวจงแยกแมวตวผออกจากกรง การดแลแมวในชวงตงทอง หลงจากการผสมพนธแลวควรดแลไมใหเพศผตวอนมาผสมซาโดยการขงแยกไวในกรง โดยปกตแมวจะตกไขหลงการผสม 1 วน ไขจะผสมกบอสจททอนาไข และเดนทางมาทปกมดลก ใชเวลาประมาณ 5 วน ตอจากนนตวออนจะฝงตวทผนงมดลก ภายใน 2 สปดาหหลงการผสมพนธ แมวจะตงทองนานประมาณ 63-66 วน การตรวจการตงทองในแมวหลงผสมพนธ ใหดจากหวนมแมว หากตงทองหวนมจะใหญขนและเปนสชมพ หรออาจคลาเบาๆทชองทองในชวง 17-25 วนจะพบวามดลกขยายตว ลกษณะกลมเปนชวงๆ แตทางทดอยาคลาเพราะถาไมชานาญหรอทาแรงไปอาจเปนอนตรายแกลกแมวในทองได แมวเรมตงทองไมควรใหอาหารมาก รอผานไปจนถง 6 สปดาห จงคอยเพมปรมาณอาหาร และใหบอยขน ควรเสรมแคลเซยม เชน นม ขณะแมวตงทองไมควรอาบนาใหแมว ถาแมวสกปรกมากควรใชผาชบนาอนเชดใหสะอาดกพอ ดแลอยาใหมเหบหมดหรอยงรบกวน จดบรเวณทอยใหอากาศถายเทใหไดรบแสงแดดบาง นอกจากนหากเปนแมวพนธขนยาว ควรตดขนบรเวณเตานมและชองคลอด เพอความสะอาดในชวงคลอดและความสะดวกในการดดนมของลกแมว และกอนแมวคลอดควรเตรยมทคลอดไวใหพรอม อาจใชกลองหรอตะกราปเศษผาหรอกระดาษหลายชน และฝกใหแมวคนเคยกบททจะคลอดดวย การดแลลกแมวหลงคลอด หลงคลอดลกแมวตองกนนมนาเหลองภายใน 24 ชวโมง เพอรบภมคมกนโรคจากแมและสารอาหารตางๆ และควรใหกนนมแมไปจนหยานมเมอ 4-6 สปดาห ลกจะไมแขงแรงถาหยานมเรวเกนไป หากลกอยกบแมอาจกนนมแมจนหยานมไปเอง หลงคลอดควรใหลกอยกบแมตลอดเวลา จดหาอาหารและนาสะอาดใหแมแมวทมปรมาณและคณภาพเพยงพอกบความตองการ เพราะแมตองการอาหารเพอการดารงชวตและการผลตนานมเลยงลก ลกแมวเกดใหมตองพกผอนนอนหลบมากมาก จงควรจดใหอยในททอบอนและเงยบสงบ ผาปรองทอยควรเปลยนใหมใหสะอาดไมหมกหมมเชอโรคหรอเปยกชน ปกตสายสะดอจะหลดไปเองใน 2-3 วน การดแลลกแมวกาพรา ลกแมวทเกดมาชวง 6 สปดาห หากไมมแมดแลมกเสยชวต ลกแมวกาพราทไมมแมหรอแมไมยอมดแลลก ควรหาแมแมวตวอนทกาลงใหนมแลวฝากลกกาพราใหแมตวอนเลยงดแทน หากไมสามารถหาได เจาของจะตองทาหนาทดแลแทน มหลกในการดแลลกแมวกาพราดงน 1. จดใหอยในทอบอน อยาใหหนาวเยนโดยเฉพาะในชวง 1-5 วนหลงคลอด อาจใชกลองหรอตะกรา โดยปดวยผาหนาๆ อยาปลกหรอทาใหแมวตนในขณะทกาลงหลบ ควรใหตนเอง เมอตนควรหาของเลนไวในตะกรา ตรวจดการขบถายอจจาระปสสาวะและเปลยนผารองถาสกปรก

114

2. หานมทดแทนใหแมวกนแทนนมแม นมทใชมาทดแทนอาจใชนมสนขกได เพราะมคาโปรตนและไขมนใกลเคยงกน แตนมววหากมาใชแทนลกแมวมกทองเสยเพราะนมววม lactose สง ปจจบนมผผลตนมสาหรบลกแมวออกมาจาหนายมมากมายหลายบรษท เชน KMR , UNILAC, VETA-LAC-POWDER ฯ ล ฯ หรอหากเจาของมเวลาและตองการประหยดอาจผสมนมทดแทนทใชเลยงแมวโดย นมทใชประกอบดวยนมผงเลยงทารกหรอนมววสด หรอนมขน นามาผสมนาในอตราสวน 1:1 เตมไขดบ 1 ฟอง นาตาล lactose หรอ glucose หรอ นาผง ปรมาณครงชอนชา แลวหยดนามนตบปลาและวตามนรวมประมาณอยางละ 2-3 หยด คนใหเขากนนาไปอน บรรจใสขวดนมทใชสาหรบทารกแตเจาะรทหวนมเพมอก 2-3 รเพอลกแมวจะไดไมตองใชแรงมากในการดดนม หรอจะใชหลอดหยอดยาแทนในการหยดปอนลกแมวแทนใหดดจากขวดนมกได ทสาคญคอความสะอาดของนานมทดแทน เพราะหากสกปรกลกแมวจะตดเชอทองเสยอาจตายได 3. การใหอาหาร ควรใหครงละนอยๆ แตใหบอย แลวคอยๆเพมปรมาณทละนอยเมอลกแมวคอยๆเจรญเตบโตมากขน อปกรณและภาชนะทใชในการเตรยมนานมทดแทนตองสะอาด นานมทเตรยมแตละครงตองเกบไวใชไดไมเกน 48 ชวโมง และเกบไวในตเยน กอนใหนมตองเอาออกมาอนใหมอณหภมประมาณ 101.5 องศาฟาหเรนไฮด ซงอณหภมขนาดนจะเทากบนานมของแมแมว จกหวนมควรมขนาดพอประมาณถาเลกไปลกแมวตองใชแรงมากในการดด หากใหญไปคบปากลกแมวจะสาลกได การปอนนมลกแมวตองระวงไมใหลกแมวดดลมเขาไปมาก จะทาใหทองอด พยายามปอนใหลกแมวดดนมใหได ตอนแรกลกแมวอาจเบอนหนาหนแตเมอหวมากขนมนจะยอมดดเอง 4. การกระตนระบบขบถายใหลกแมว ลกแมวอายตากวา 4 สปดาห จะถายอจจาระปสสาวะโดยการกระตนจากแมแมว ทงนตามปกตหลงจากลกแมวกนนมแมแมวจะเลยบรเวณโคนหางเหนอทวารหนก เพอใหลกแมวขบถาย ในลกแมวกาพราเจาของตองชวยกระตนโดยใชสาลชบนาอนเชดเบาๆทบรเวณโคนหางเหนอทวารหนก การคมกาเนด การคมกาเนดแมวแบงเปน 2 ประเภท คอแบบถาวรและแบบชวคราว

1. การคมกาเนดแบบถาวร ในกรณทแมวออกลกมากจนไมสามารถเลยงดไดเจาของอาจตองพจารณา คมกาเนดแมวแบบถาวรคอการผาตดทาหมนตดรงไขและมดลกในแมวตวเมยและผาตดเอาอณฑะออกทง 2 ขางในแมวตวผ การผาตดคมกาเนดแบบนจดวาปลอดภยทสดและมผลขางเคยงนอยมาก แมวททาหมนกอนเปนสดครงแรกพบวาลดความเสยงของการเกดเนองอกทเตานมดวย การตอนในแมวตวผพบวาลดพฤตกรรมการถายปสสาวะไมเปนทได อยางไรกตามทงแมวตวผและตวเมย สามารถผาตดทาหมนได เมออายประมาณ 5 เดอน ในการผาตดทาหมนตองงดอาหารกอนผาตด 12 ชวโมง และงดนากอนผาตด 6 ชวโมง หลงการผาตดตองดแลแผลผาตดโดยทายาฆาเชอทกวน ไมใหแมวเลยแผลหรอกดไหมโดยการใสเสอปองกนแมวกดแผล แผลผาตดใชเวลาใหแผลสมานกนประมาณ 7 วน หลงจากนนจงตดไหมเยบแผลออก

115

2. การคมกาเนดชวคราว วธนใชฮอรโมนฉดเพอคมกาเนด แตไดผลในชวงเวลาหนง ในกรณฉดเพอคมไมใหแมวเปนสดจะใชโปรเจสเตอโรน จะยบยงการเปนสดไดประมาณ 4-5 เดอน แตการใหตองใหกอนทแมวจะแสดงการเปนสด หรอหลงการคลอดแลว 1 เดอน สวนในกรณทแมวเพงถกผสมพนธมาแตไมตองการใหทองจะใหฮอรโมนเอสโตรเจน แตควรใหเรวทสดหลงผสมพนธไมเกนกวา 3 วน อยางไรกตามปจจบนไมแนะนาใหใชฮอรโมนในการคมกาเนดเพราะมผลขางเคยงมาก ทาใหเกดผลรายแรงตอแมวในระยะตอมา คอ มดลกอกเสบเปนหนอง หากรกษาไมทนแมวอาจเสยชวตได โดยเฉพาะการรกษาทไดผลดทสดกคอตดรงไขและมดลกออกซงกเปนการทาหมนหรอคมกาเนดถาวรนนเอง ดงนนแทนทจะเสยเวลา และคาใชจาย รวมทงทาใหแมวเจบปวยอาจเสยชวตกควรพจารณาทาหมนเลยตงแตเรมตนจะดทสด ในบางรายเจาของฉดฮอรโมนโปรเจสเตอโรนใหแมวโดยไมรวาแมวเปนสดแลวหรอผสมพนธแลว ฮอรโมนจะมผลเสรมการตงทอง เปนระยะเวลานานเกนไป อาจมผลทาใหไมเกดการคลอดในเวลาทเหมาะสม ทาใหลกแมวไมคลอดและตายในทองได มดลกอกเสบเปนหนอง นอกจากนการใหฮอรโมนหลายครงทาใหเกดความไมสมดลของฮอรโมนในรางกายแมว สภาพมดลกเออตอการตดเชองายและเพมโอกาสสงตอการเกดมดลกเปนหนองดงกลาวมาแลว

บรรณานกรม

1. ปานเทพ รตนากร 2544. คมอคนรกเหมยว สานกพมพภคธรรศ กรงเทพฯ 200 น. 2. พายพ ยงปกษ 2543. คมอการเพาะเลยงแมวไทย 6 สายพนธ บรษท โฟวอดเตอร จากด กรงเทพฯ 115 น. 3. วชต สงหทอง 2540 แมวไทย สานกพมพตนออ กรงเทพฯ 26 น. 4. สวรรณา พรหมทอง 2542 แมวเพอนผแสนนารก สานกพมพมตชน กรงเทพ ฯ 105 น. 5. เหมพนธ เหมวรนนท 2542 พมพครงท 3 สานกพมพฐานเกษตรกรรม นนทบร 103 น. 6. เหมพนธ เหมวรนนท 2546 แมวเปอรเซย สานกพมพฐานเกษตรกรรม นนทบร 125 น. 7. Beaver,BV. 1992. Feline Behavior: A Guide for Vetrinarian. 2nd Ed. W.B.Saunders Company; 276 pp. 8. Caravan, J.1995. An Identification Guide to Cat Breeds. 1st Ed. Quintet Publishing Limited. London.

96 pp. 9. Darbyshine, L.2004 Cat & Kittens Camplete Identifier 2nd Ed. New Burlington Booles. Lordon : 224 pp. 10. Oliver, J. 1994. The Complete Book of Cat Care. 1st Ed. Parragon Book Service Ltd. London. 96 pp. 11. Warren, DM. 2002. Small Animal Care and Management. 2nd Ed. Delmar Thomson Learning. 434 pp.

116

17. ปญหาสขภาพและโรคทวไปในแมว จระศกด ถรธนบรณ อาการผดปกตทพบได สงทเจาของแมวมกสงเกตไดวาแมวของตวเองปวย กคอแมวจะมพฤตกรรมทแปลกออกไปจากปกตทเคยเปน โดยเฉพาะพฤตกรรมเลยทาความสะอาดตวและนสยทชอบออดออนเจาของดวยสงเสยงรองเรยกและการเดนเขาหาเจาของแลวใชหนาและลาตวถสมผสกบเจาของ ถาพฤตกรรมนหายไปกสงเกตไดวาแมวของเรามความผดปกตแลว จากนนเจาของตองสารวจสภาพรางกายทวไป กรยาบท อารมยทแสดงออกมา และตดตามอยางใกลชดเพอใหไดขอมลอนเปนประโยชนตอการรกษาของสตวแพทยตอไป แมวทมสขภาพด แมวสขภาพด จะแจมใส ราเรง กระตอรอรน ไวตอสงกระตน และพรอมทจะเลนกบเจาของตลอดเวลา ผวหนงสะอาด ขนเปนเงางาม และอยากใหเจาของกอดหรอสมผส ตา ควรจะใสสะอาดเปนประกาย ไมมขตา หรอสงสกปรกอนๆ โดยเฉพาะหนงตาทสามซงเปนเยอแผนสขาวบรเวณหวตาทงสองขางจะไมยนออกมาใหเหนชดเหมอนเวลาปวยหรอมการอกเสบของตาและเยอบตา ห ในชองรห เปนสชมพออน ไมมกลนและสงสกปรกตางๆ ใบหทง 2 ขางมขนาดและตาแหนงใกลเคยงกน ปาก ฟนขาว เหงอกและลนเปนสชมพออน เหงอกควรสะอาด ไมมเศษอาหาร หรอหนนาลายตดตามซอกเหงอกและฟน ไมมกลนปาก ผวหนง สะอาด ไมมกลน ไมมรงแค และพยาธภายนอก ขนเปนมนเงา ไมหลดรวงงาย และมความยาวไดระดบตามสายพนธ ทวารหนก ไมเปรอะเปอนอจจาระ ไมมการอกเสบแดง หรอบวม แมวจะตองไมแสดงอาการชอบเลย หรอถไถกนกบพนหรอหญาบอยๆ องเทา มความสมดล ไมผดรปราง งามนวเทาสะอาด และเลบไมยาวจนเกนไป

117

ความสมบรณของรางกาย รปรางสมสวน ไมอวน หรอผอมจนเกนไป กนอาหารและนาปกต ขบถายปกต มความตนตว กระตอรอรน สนใจสงแวดลอม และเจาของ อาการทบงบอกถงความเจบปวย เมอใดกตามทเจาของแมวเหนหรอรสกวาแมวของตวเองมสวนใดสวนหนงผดปกตไป หรอมพฤตกรรมทผดไปจากปกต ควรจะบนทกจดจา สงทผดปกตนนๆ เอาไวเปนขอมล อาการ หรอพฤตกรรมทจะกลาวถงตอไปนเปนลกษณะทเจาของแมวมโอกาสสงเกตเหนไดงายๆ ซงจะเปนประโยชนอยางมากตอการวนจฉยและรกษาโรคของสตวแพทย ทาใหการรกษาไดผลด และแมวหายปวยรวดเรวขน อาการผดปกตทจะสงเกตเหนไดงายๆ

1. จมกแหง และอน ปกตแลวแมวสขภาพด จมกจะชน และเยนเลกนอย 2. เลยจมกบอยๆ ซงมกเกยวของกบการมนามก แผลทจมก หรอมสงแปลกปลอมทลน 3. ตวรอนและมไข สงเกตไดจากการสมผสกอดรดจะรสกวาตวแมวอนกวาปกตมาก เปน

สญญาณของการอกเสบ หรอมโรคตดเชอ มกมอาการซมไมอยากลกเดนรวมดวย 4. ดมนามาก/บอย มสาเหตไดหลายอยาง อาจเกดจากการกนอาหารทเคมจด อากาศรอน ถา

มอาเจยนและทองเสยรวมดวยอาจเกยวของกบไตอกเสบ หรอมดลกอกเสบเปนหนอง 5. จาม/ไอ สาเหตของการจาม หรอ ไอ มไดหลายอยาง เชน อาจมสงแปลกปลอมในปาก

จมก คอ หรอเปนหวด ทอนซลอกเสบ ถาพบรวมกบการมไขอาจบงชวาเกยวของกบโรคตดเชอ

สงทเจาของแมวควรจะทาการสงเกตเพมเตมในกรณของการจาม/ไอ

1. มอาการอยางอนรวมดวยหรอไม เชน ซม มไข หายใจลาบาก เบออาหาร มนามก 2. ความถหางของการไอ/จาม

118

3. ลกษณะของการไอ เชน ไอแหง ไอทม มเสมหะ ไอแลวขาก หรอเคยวปากและกลนเสมหะ

4. ชวงเวลาใด เชน ตอนเชา ตอนกลางคน หลงออกกาลงกาย 6. อาเจยน แมวมนสยกนเนอและจบสตวขนาดเลกรวมทงแมลงกนเปนอาหาร ดงนนการอาเจยนถาไมบอยถอเปนสงปกต โดยเฉพาะหลงกนอาหารเสรจใหมๆ ซงมกจะเกยวของกบกนจ กนเรวเกนไป หรอกนอาหารทยอยยาก เมอแมวรสกไมสบายทองจะกนหญาเพอกระตนใหเกดการสารอก/อาเจยนออกมา นอกจากนแลวสาเหตอนๆ ทเกยวของไดแก การเมารถ การสาลก ไอรนแรง ตนเตน ตกใจ แตถามการอาเจยนบอยๆ และอาเจยนอยางตอเนองรวมกบมอาการผดปกตอนๆ อาจบงชถงการตดเชอ เจบคอ กระเพาะอาหารลาไสอกเสบได สงทเจาของแมวควรสงเกตเพมเตม

1. พฤตกรรมของแมวขณะอาเจยน เชน มการไอ ขาก ขยอน และกนสงทอาเจยนออกมาหรอไม

2. ลกษณะของสงทอาเจยนออกมา เชน เปนนา มฟอง หรอเปนอาหารทกน หรอเปนอยางอน สเปนอยางไร มเลอดปนหรอไม

3. ความถของการอาเจยน 4. อาเจยนหลงกนอาหารนานเทาใด 5. มอาการทองเสยรวมดวยหรอไม ลกษณะอจจาระเปนอยางไร 6. หลงจากอาเจยนแลวยงกนอาหารและนาไดปกตหรอไม 7. มอาการปวยอยางอนหรอไม

7. ทองเสย อาการทองเสยทไมรนแรง อาจเกดจากความเครยด อาหาร (เชน นมไมยอย) หรอพยาธภายในทางเดนอาหารตางๆ ถาเปนโรคตดเชอตางๆ ของทางเดนอาหาร มกมอาการทองเสยรนแรง ถายเหลวเปนนา เปนมกและอาจมเลอดปนดวย สงทเจาของแมวควรสงเกตเพมเตม

1. ลกษณะของอจจาระ เชน เละแตไมเปนนา เหลวเปนนา เปนอาหารทยงยอยไมหมด เปนมก เปนเลอด

2. สของอจจาระ เชน ดาคลา แดง (เลอด) 3. ความถของการถายอจจาระ 4. มอาการอนรวมดวยหรอไม เชน ปวดเบง อาเจยน หรอปวยดวยอาการอนอย

กอนแลว

119

5. กนอาหารและนาปกตหรอไม 8. ไถกน เปนพฤตกรรมทแสดงออกถงอาการคนหรอเจบบรเวณรกน สาเหตอาจ จะเกดจากพยาธ หรอมการอกเสบของตอมรกน หรอทองผก ถายไมออก รกนอกเสบบวมแดงหรอไม รวมถงมกอนอจจาระแขงๆ ตดอยทรกนหรอไม

9. เยอเมอกซดหรอเขยวคลา สของเยอเมอกจะบงชถงสภาวะการทางานของหวใจและเลอดได โดยจะสงเกตจากสเหงอกและสหนงตาดานใน ซงปกตจะเปนสชมพเรอๆ ถาเยอเมอกสซดจางไปถงขาวจะบงชถงภาวะโลหตจาง มการสญเสยเลอด หรอ สภาวะชอค (shock) ถาเยอเมอกมสคลา บงชถงภาวะทมออกซเจนไปเลยงเนอเยอตางๆ ไมเพยงพอ

10. นาตาไหล บงชถงการอกเสบของตา เยอตอมนาตา หรอมสงแปลกปลอม (ผง) เขาตา หรออาจเกยวของกบอาการปวยของโรคบางโรค เชน มการอกเสบตดเชอของทางเดนหายใจ

11. ขนแหง กราน ขนรวง รวมถงขนหก มกจะเกยวของกบอายมาก การขาดวตามนหรอแรธาตบางชนด มความผดปกตไมสมดลของฮอรโมน พยาธภายใน-ภายนอก เชอรา โรคผวหนงชนดตางๆ ขเรอน หรอแพสารบางชนด เชน แชมพ

12. เกา และกดแทะผวหนง มกเกยวของกบการคน การอกเสบ ของผวหนง ซงอาจมสาเหตมาจาก พยาธภายนอก ขเรอน การตดเชอ เปนแผล หรอการแพ

13. ผวหนงเปนสะเกดแหงมรงแค หรอผวหนงเยมแฉะเปนนามน มสาเหตมาจากการขาดสารอาหารบางชนด ฮอรโมนไมสมดล เชอรา พยาธภายนอก และภมแพ

14. สะบดหว สนหว เกาห แมวมกจะสะบดหวหรอเกาห เมอรสกวามสงแปลกปลอมในชองห นาเขาห หรอคน หรอมการอกเสบในชองห เนองจากการตดเชอ หรอไรในห ในรายทมการอกเสบรนแรงมากหรอมหนองในชองห (หนาหนวก) มกจะพบวาใบหตก เดนเอยงหว และชองหมกลนเหมน ไมยอมใหเจาของจบหเพราะเจบมาก นอกจากนแลวอาการสนหว หรอสะบดหวอาจพบในรายทมความผดปกตของสมอง หรอเกดจากคลนเสยงรบกวนบางชนดไดเชนกน การอกเสบของรหจะทาใหแมวรสกราคาญ และเกาบอยๆ จนอาจทาใหเสนเลอดทใบหฉกขาดและเกดการบวมคงของเลอดขนมาได

15. อจจาระมเลอดปน บงชวามการอกเสบของกระเพาะอาหาร และ/หรอ ลาไสอยางรนแรง ควรรบปรกษาสตวแพทยอยางเรงดวน

16. ปสสาวะเปนสแดง หรอนาตาล อาจเกยวของกบสของอาหาร หรอการมเลอดปนออกมากบปสสาวะ เจาของแมวควรสงเกตลกษณะของการถายปสสาวะลาบากอนเนองมาจากมอาการเจบปวดในขณะถายปสสาวะดวยหรอไม

17. มของเหลวไหลออกมาจากอวยวะเพศ

120

เพศเมย 1. เมอกใส ในแมวเพศเมยถอเปนปกต และจะเหนออกมาในชวงตงทองและใกล ๆ

คลอด ถามปรมาณมากอาจเกยวของกบการอกเสบของชองคลอด 2. เลอด อาจเกยวกบการอกเสบของชองคลอด หรอมการคลอดลก หรอกระเพาะ

ปสสาวะอกเสบ 3. หนอง เปนมดลกอกเสบเปนหนอง ถาไมใชจากมดลกอาจเกดจากชองคลอด

อกเสบและมการตดเชอแบคทเรย เพศผ 1. เลอด บงชถงการบาดเจบของอวยวะเพศ โรคของตอมลกหมาก นว หรอเนองอกทอวยวะเพศ 2.หนอง ควรตรวจดวาออกมาจากถงหมปลายอวยวะเพศหรอมาจากทอปสสาวะ 18. ชก เกรง นาลายฟมปาก อาการชกเกรงของแมวมความเกยวของกบความผดปกตไดหลายอยาง เจาของแมวควรจะตองบอกประวตและอาการของแมวกอนหนาทจะแสดงอาการชกใหละเอยด เพอชวยใหสตวแพทยวนจฉยโรคไดถกตอง ซงอาการชกเกรงมกจะเกยวของกบสาเหตการมความผดปกตของสมองและระบบประสาทของรางกาย อาการผดปกตทพบไดในแมว ภาวะโลหตจาง (Anemia) หมายถง การทแมวมปรมาณเมดเลอดแดงและฮโมโกลบนลดลงจากปกต เกดจากหลายสาเหต ซงแบงหลก ๆ ไดเปน

- สาเหตจากการเสยเลอดหรอมการแตกของเมดเลอดแดงในหลอดเลอด - สาเหตจากการสรางเมดเลอดแดงลดลง ซงอาจเกดจากความผดปกตทมผลตอการทางานของไข

กระดกหรอโรคของไขกระดกเอง อาการทสงเกต แมวจะเหนอยงายหลงออกกาลงกาย มสเยอเมอกซด หวใจเตนเรวกวาปกต การรกษา

1. กาจดสาเหตททาใหเกดภาวะโลหตจาง 2. ใหยาบารงเลอด 3. ในรายทโลหตจางมาก ๆ อาจตองใหการถายเลอดทดแทน

ภาวะเบออาหาร (Anorexia) หมายถง แมวมพฤตกรรมการกนอาหารเปลยนไป ไมกระตอรอรนตออาหารทไดรบจากเจาของ ซงสาเหตททาใหเบออาหารอาจเกดจากสภาวะโรคตดเชอและหรอสภาวะทไมใชโรคตดเชอกได เชน ม

121

ไขสง อบตเหตททาใหเจบปวด ความเครยดจากสภาพอากาศทรอนจดเยนจดหรอสภาพแวดลอมทอยอาศยไมเหมาะสม โรคเนองอกหรอมะเรง อาการแพของยาหรอสารทไดรบเชนแพอาหาร พาราเซตามอล แอสไพรนและยาฆาแมลง เปนตน อาการทสงเกต แมวจะไมสนใจตอการใหอาหารและอาหารเองซงเจาของจะสงเกตวาพฤตกรรมของแมวผดปกตไป ดวามอาการซมหรอไม มอาการผดปกตภายนอกหรอไม เชน การยางกาว การตอบสนองตอการเรยกของเจาของ การเจบปวดเมอถกสมผส การไอ อาเจยน ทองรวง มนามกนาตาหรอนาลายมากผดปกต ขนตามตวลกชน เปนตน การรกษา

1. รกษาโรคททาใหเบออาหาร 2. รกษาคาจน (supportive treatment) เชน การใหสารนาและสารอาหารทดแทนเพอใหสภาพรางกาย

ของแมวกลบคนปกต 3. การใหสารกระตนใหอยากอาหาร ไดแก diazepam, oxazepam, cyproheptadine

ทองมาน (Ascites) แมวมลกษณะทองขยายใหญซงเปนภาวะทมของเหลวสะสมอยในชองทองมากผดปกต มกพบในแมวอายมาก สาเหตททาใหเกดอาการทองมานมหลายสาเหตหลก ๆ คอ โรคไตเรอรง โรคตบเรอรง โรคหวใจ โรคตดเชอในชองทอง และโรคเลอด เชนโลหตจาง ระดบโปรตนในเลอดตา เปนตน อาการทสงเกต แมวมทองขยายใหญ เมอยนหรอเดนจะเหนดานลางของทองขยายมากกวาดานบน เบออาหาร เหนอยงาย บางรายมทองขยายใหญมากจนทาใหแมวมอาการหายใจลาบากและหายใจถ เยอเมอกมกจะมสซด การรกษา

1. กาจดสาเหตททาใหเกดทองมาน 2. เจาะเอาของเหวในชองทองออก ในกรณทแมวมอาการหายใจลาบาก 3. รกษาตามอาการดวยยาขบนา Furosamide, ยาบารงเลอด ในรายโลหตจาง

ภาวะมนามกเรอรง ( Chronic nasal discharge )

122

แมวมนามกขนสเหลองหรอสเขยวเนองจากการอกเสบของเยอบโพรงจมกเปนเวลานาน ๆ อาจเปนหลายสปดาหหรอหลายเดอน ซงสาเหตการอกเสบของเยอบโพรงจมกการอกเสบของเยอบโพรงจมกมหลายกรณ เชน 1. การตดเชอไวรส แบคทเรย หรอเชอรา 2. มเนองอกในโพรงจมก ซงอาจเปนเนองอกชนดธรรมดาหรออาจเปนชนดเนอราย 3. การอกเสบเนองจากมวตถแปลกปลอมในชองโพรงจมก การแพสงตาง ๆและรวมถงภาวะภมแพทาง

กรรมพนธดวย อาการทสงเกต แมวมนามกขนสเหลองหรอสเขยวเปนเวลานาน ๆ อาจพบมการจามรวมดวย และเมอมการอกเสบของเยอบโพรงจมกเปนเวลานาน ๆ อาจจะพบมเลอดปนนามกออกมา อาปากหายใจเนองจากชองจมกอดตน การรกษา 1. กาจดสาเหตททาใหเกด และใหยาปฏชวนะรวมทกรายเนองจากเชอแบคทเรยมกแทรกซอนในรายเรอรงเสมอ 2. ใหยาลดนามกเพอบรรเทาอาการ เชน chlorpheniramine 3. ทาความสะอาดบรเวณรจมกและดดนามกออกเพอชวยใหแมวหายใจไดสะดวกขน อาการไอ ( Coughing ) พบการไอในแมวไดไมบอยนก สวนใหญเกดจากการอกเสบของทางเดนหายใจสวนลางซงสาเหตมกเกดจากโรคของหลอดลม โรคปอดอกเสบจากการตดเชอโรคหรอโรคพยาธในปอด ( Paragonimus westermanii ) และอาจเกดจากโรคพยาธหวใจ ( Dirofilaria immitis ) อาการทสงเกต การไอของแมวจะไดยนเสยงไมดงชดเหมอนในแมว แตสงเกตไดไมยาก สวนใหญมกจะมอาการซมและเบออาหารรวมดวย สวนการไอเนองมาจากปญหาโรคหวใจจะไมแสดงอาการไอใหเหนเหมอนในแมว มกพบกรณเกดรวมกบโรคปอดดวย การรกษา 1. รกษาโรคทเปนสาเหตทแทจรง 2. ไมจาเปนตองใหยาระงบอาการไอ แตในรายโรคปอดอกเสบมเสมหะอาจตองใหยาละลายเสมหะเชน Bromhexine HCl รวมดวย

123

ภาวะทองเสย ( Diarrhea ) แมวมอาการทองเสยสามารถเหนไดบอยมาก อจจาระมลกษณะเหลวมากขนเปนผลจากการทมนาในอจจาระมากกวาปกต สาเหตของภาวะทองเสยมหลก ๆ คอ

1. ลาไสไมสามารถดดซมนาไดตามปกต เนองจากมความเขมขนของสารอาหารสงกวาปกต เชน การไดรบอาหารมากเกนไป การยอยการดดซมบกพรอง เปนตน

2. การเพมการหลงสารนาเขาในลาไสมากกวาปกต มกเกดจากการตดเชอแบคทเรยและมการสรางสารพษ (enterotoxin) ในลาไส

3. มการเสยหายหรอถกทาลายของเยอบผนงลาไส ทาใหการยอยและการดดซมไมดและอาจมการรวของนาและอเลกโทรไลตเขามาในลาไสดวย มกเกดจากการตดเชอไวรส

4. การเพมการบบตวของลาไสเพมขน ทาใหการดดซมนาลดลง อาการทสงเกต ลกษณะทบงชวามการทองเสยคอ ลกษณะของอจจาระและความถของการถายอจจาระ ซงลกษณะของอจจาระในรายทองเสยมหลายรปแบบเชน อจจาระเหลวไมสามารถจบตวเปนกอนได อจจาระเหลวเปนนา อจจาระเปนมก หรออาจมเลอด สวนความถของการถายอจจาระมากกวา 4 ครงตอวน กถอวาผดปกตแลว ในแมวพบบอยมลกษณะปวดถายอจจาระจนเนอเยอบรเวณรอบ ๆ รกนมลกษณะแดงอกเสบเหนไดชดเจน การรกษา

1. ใหยาปฏชวนะควบคมการตดเชอแบคทเรยในลาไส

2. ใหนาเกลอแรกนเสรมนาและอเลกโทรไลตทสญเสยไป ในรายทขาดนามากอาจตองฉดนาเกลอเขาใตผวหนงหรอหลอดเลอดดาเพอทดแทน

3. ถายพยาธในลาไส 4. ใหยาเคลอบลาไส kaolin-pectin สามารถลด

การอกเสบของลาไสไดด

124

ภาวะหายใจลาบาก ( Dyspnea ) การหายใจลาบากในแมวจะมอาการเหมอนกบแมวคอ มการหายใจถมากกวา 50 ครงตอนาท ซงปกตการหายใจของแมวจะอยระหวาง 20-60 ครงตอนาท และอาจมการอาปากหายใจ หรออาจสงเกตเหนการเคลอนของผนงทรวงอกและผนงชองทองผดปกต สวนสาเหตททาใหเกดภาวะหายใจลาบากมหลายสาเหต ดงน

1. รางกายไดรบออกซเจนไมเพยงพอ เชน โลหตจาง กรณการเปนพษจากยาลดไขพารา-เซตามอล (ชอยา acetaminophen) ทาใหเกด methemoglobinemia ของเลอด

2. ทางเดนหายใจสวนตนมการอกเสบของเยอบโพรงจมก หรอมเนองอกในโพรงจมก ทาใหเกดการอดตนหรอตบตนของโพรงจมกได

3. ปอดมการอกเสบหรอปอดบวมจากการตดเชอแบคทเรย ไวรส รา หรอมพยาธ หรอมวตถแปลกปลอมอน ๆ

4. ปญหาชองอกททาใหหายใจลาบาก เชนในชองอกมของเหลว ( นา นาเหลอง หนอง เลอด ) มเนองอกในชองอก หรอกรณไสเลอนกระบงลม (Diaphragmatic hernia)

5. อวยวะภายในชองทองมความดนมากจนกดการเคลอนของกระบงลม อาการทสงเกต มการหายใจถมากกวา 50 ครงตอนาท และอาจมการอาปากหายใจ หรออาจสงเกตเหนการเคลอนของผนงทรวงอกและผนงชองทองผดปกต อาจมขมกตดเตมรจมกทง 2 ขาง อาจมเยอเมอกของเหงอกและเยอบตาชนในมสคลา ชองทองอาจมการขยายใหญจนแนนตง บางรายเมอใชมอทงสองลบคลาบรเวณทรวงอกอาจทาใหแมวแสดงอาการเจบปวดหรอพบการแตกหกของกระดกซโครง การรกษา

1. จดใหแมวอยในสภาพทสงบเงยบ ไมตนตกใจ 2. ใหแมวไดรบออกซเจน 3. รบนาสงสตวแพทยเพอใหการรกษาอยางเรงดวน

ภาวะไข ( Fever ) เปนภาวะทอณหภมของรางกายสงขนกวาปกต ซงเปนผลจากการตอบสนองตอขบวนการการอกเสบของเนอเยอ การตดเชอโรคหรอสงแปลกปลอมรวมถงยาทรางกายไดรบเขาไป อณหภมปกตของแมวจะอยในชวง 100.2 - 102.8 o F ( 37.8 - 39.3 o C) อาการทสงเกต

125

ซม เบออาหาร ตวรอนผดปกต อาจมหายใจหอบ และรวมถงอาการของโรคทเปนสาเหตทแทจรง เชนมบาดแผลหรอฝหนอง มความผดปกตของตอมนาเหลอง ขอบวม ปอดบวม มอาการเจบ การรกษา

1. รกษาโรคทเปนสาเหตแทจรง 2. ใหยาแกไข โดยใช Aspirin 10 mg/kg PO วนเวนวน หรอ Dipyrone 25 mg/kg IM, SC หรอ IV วน

ละครงหรอสองครง 3. ใหสารนาและสารอาหารทดแทนในรายทเกดภาวะขาดนาและเบออาหารมานาน

ภาวะดซาน ( Icterus, Jaundice ) เปนภาวะผดปกตทพบไดบอยในแมว ภาวะนเกดขนเมอมปรมาณของบลรบน ( bilirubin ) ทมากเกนปกตในเลอดจนมาสะสมอยในเนอเยอของอวยวะตาง ๆ ทวรางกาย ทาใหเนอเยอตาง ๆ รวมทงผวหนงมสเหลอง ความเขมของสเหลองจะขนกบระดบปรมาณของบลรบนทมากเกนปกตในเลอด ซงจะสงเกตเหนเนอเยอตาง ๆ รวมทงผวหนงมสเหลองเมอมบลรบนในเลอดมากกวา 2.0 mg/dl สวนสาเหตททาใหเกดภาวะดซานสามารถแบงเปน 3 กลมใหญ ๆ คอ 1. Prehepatic icterus เปนความผดปกตทเกดขนในเลอดททาใหเกดการแตกของเมดเลอดแดง ( hemolysis )

เชน พยาธในเลอด ( hemobartonellosis, babesiosis ) immune-mediated disease 2. Hepatic icterus เปนความผดปกตทเกดขนในตบ ซงอาจเกดจาก

- การตดเชอโรคตาง ๆ เชน FIP, FeLV, Panleukopenia Calicivirus, Toxoplasmosis, และเชอรา

- การเสยหายของเนอเยอตบจากสารตาง ๆ เชน สารพษ ( toxin ), Pine oil, Arsenical compounds, Acetaminophen, Tetracycline, Griseofulvin, Ketoconazole

- เนองอก เชน lymphoma 3. Posthepatic icterus มกเกดจากการอดตนในตบหรอทอนาดทอยนอกตบ เชน เนองอก นาดจบตวกนเปน

กอน ( sludged bile ) นวในถงนาดและทอนาด อาการทสงเกต แมวมอาการซม เบออาหาร ผวหนงทวตวมสเหลองโดยเฉพาะบรเวณเยอตาขาว เยอเมอกของเหงอกและเยอบตาชนใน อาจพบการอาเจยน การรกษา

1. รกษาโรคทเปนสาเหตทแทจรง

126

2. ใหสารนาและสารอาหารเพอทดแทนเนองจากในภาวะนแมวจะเบออาหารมาก การชก ( Seizures ) เปนอาการผดปกตทเกดขนจากการผดปกตของโครงสรางของระบบประสาท อาการชกทแสดงออกจะมหลากหลายขนกบตาแหนงของระบบประสาททเสยหายและความรนแรงของโรคทเปนตนเหตของอาการชก สาเหตของอาการชกมดงน

1. ความผดปกตโดยกาเนด เชน Epilepsy, Hydrocephalus, Celebellar hypoplasia 2. ความผดปกตทางเมตาบอลก ( Metabolic disorder ) เชน Thiamine deficiency, Hypoglycemia,

Hypocalcemia, Hyperthyroidism, Epilepsy เปนตน 3. การตดเชอหรอการอกเสบจากเชอแบคทเรย ไวรส (เชน FIP, Rabies, Pseudorabies) เชอรา (

Cryptococcosis) และโปรโตซว ( Toxoplasmosis ) 4. เนองอก เชน Lymphoma, Metastatic tumor, Meningoma 5. สารพษ เชน สารตะกว Ethylene glycol, Organophosphate, Metronidazole 6. การกระทบกระแทก ( Trauma ) 7. ความผดปกตของหลอดเลอด เชน Feline ischemic encephalopathy

อาการทสงเกต ลกษณะการชกอาจพบเปนการชกกระตก ชกเกรง มการเหยยดขาหนาขาหลงตรงและแหงนหนาขนไปดานหลง ซงลกษณะของการชกไมสามารถจาเพาะลกษณะของโรคใดโรคหนงได จาเปนทสตวแพทยจะตองตรวจสภาพรางกายทวไปอยางละเอยดประกอบการวนจฉยเชน การซกประวต (ประวตการปวยกอนมอาการชก ระยะเวลาในการชก ความถของการชก) การรสกตว การกระตกของศรษะและลาตว การมอจจาระปสสาวะราด การพบนาลายไหลออกจากปาก การรกษา

1. รกษาและหรอกาจดสาเหตของอาการชก 2. ใหยาลดการชก เชน phenobarbitol 1.5-2.0 mg/kg BID และ diazepam 0.25-0.5 mg/kg BID หรอ

TID 3. ใหสารนาและสารอาหารทดแทน

อาเจยน ( Vomiting ) การอาเจยนในแมวจะมลกษณะเหมอนกบสตวอน ๆ เปนการขบสงตาง ๆ ทอยในกระเพาะอาหารหรออาจอยในลาไสออกนอกรางกายทางปาก ซงการอาเจยนเปนผลจากคาสงของศนยควบคมทอยใน

127

สวนของสมองทเรยกวา chemoreceptor trigger zone และ vomiting center ทอยในสวน medulla สาเหตของการอาเจยนสามารถแบงเปน

1. โรคทไมเกยวกบระบบทางเดนอาหาร - ความผดปกตทางเมตาบอลก ( Metabolic disorder ) เชน โรคไตวาย โรค

เกยวกบตบและนาด การอดตนทอปสสาวะ การผดปกตของดลกรดดาง และอเลกโทรไลต

- การผดปกตทางฮอรโมน เชน Hyperthyroidism, Complicated diabetes mellitus - สาเหตอน ๆ เชน ความผดปกตทางระบบประสาท ระบบหวใจและหลอดเลอด ตบออน

พฤตกรรม เปนตน

2. โรคทเกยวกบระบบทางเดนอาหาร - การอกเสบของกระเพาะอาหารและลาไสจากการตดเชอโรค หรออาจเกดจากสารพษ

พยาธลาไส - การอดตนทางเดนอาหารจากสงแปลกปลอมรวมถงกอนขน ( hairball ) เนองอก ลาไสม

การตบตว หรอ การเกดลาไสกลนกน เปนตน อาการทสงเกต การอาเจยนแตกจากการสารอกหรอขยอน คอ แมวจะแสดงอาการคลนไส มการหดเกรงของกลามเนอทอง สงทอาเจยนถาเปนอาหารจะตองเปนอาหารทมการยอยหรอบดแลวและจะมกลนเปรยวหรออาจมนาดปนออกมา สวนการสารอกหรอขยอนจะเกดไมนานภายหลงจากกลนลงหลอดอาหารและสงทสารอกหรอขยอนถาเปนอาหารจะตองเปนอาหารทยงไมไดยอย การรกษา

1. รกษาสาเหตทแทจรง 2. อาจตองงดอาหารและนา 24-48 ชวโมง 3. ใหสารนาและสารอาหารทดแทน 4. รกษาตามอาการ เชนใหยาแกอาเจยน

Metoclopramide 0.2-0.4 mg/kg PO SC IM TID-QID , Chlorpromazine 0.2-0.4 mg/kg SC IM TID-QID เปนตน

นาหนกตวลด ( Weight Loss )

128

เปนภาวะทนาหนกตวลดลงอาจเนองจากมการสญเสยนาในรางกาย และหรอมการใชพลงงานมากกวาพลงงานทรางกายไดรบจากอาหาร ซงการสญเสยนาในรางกายเกดขนอยางรวดเรวภายในไมกชวโมงจนถงเปนวน เชนภาวะไตวาย ถายปสสาวะมากผดปกต แผลไฟไหม นารอนลวกทาใหเนอเยอเสยหาย เปนตน สวนการใชพลงงานมากกวาพลงงานทรางกายไดรบจากอาหารจะเกดขนอยางชา ๆ เปนวนหรอสปดาหจนถงเปนเดอน เชน ขาดอาหาร เบออาหาร หรอไดรบอาหารทมคณภาพตา และในกรณทรางกายมการใชพลงงานมาก เชนมกจกรรมมาก ระยะตงทอง ระยะใหนมลก เปนตน อาการทสงเกต นาหนกตวลดลง รางกายผอม ออนเพลย บางรายอาจมเยอเมอกแหงและซด มภาวะขาดนาของรางกาย สภาพขนและผวหนงไมสมบรณ การรกษา

1. กรณปวยเปนโรคจนทาใหเบออาหาร จะตองรกษาโรคทเปนสาเหตทแทจรง

2. ใหสารนาและสารอาหารทดแทน โรคอวน ( Obesity ) แมวทจดเปนแมวอวนจะมนาหนกตวมากกวา 40 % ของนาหนกตวปกต ความอวนเกดจากการสะสมของไขมนในรางกายมากกวาปกต โดยเปนผลจากการไดรบพลงงานเพมขน ( อาจไดกนปรมาณอาหารเพมขน หรอไดกนอาหารทมพลงงานสง ๆ ) หรอมการลดการใชพลงงานลง ( แมวมกจกรรมลดลงหรอมการทางานของตอมธยรอยดลดลง ) ความอวนจะทาใหเกดอาการผดปกตไดหลายอยาง เชน หายใจลาบาก โรคหวใจ เบาหวาน ความดนโลหตสง ผสมพนธตดลกยาก และเกดความผดปกตของกระดกและกลามเนอ อาการทสงเกต รปรางของแมวใหญไมสมสวน มนาหนกตวมาก เมอใชนวมอหยบหนงของแมวขนจะรสกถงความหนาของชนไขมนใตผวหนงไดจากระยะหางระหวางนวมอทงสอง การรกษา

1. จากดปรมาณอาหารทใหตอวนหรอเลอกใชอาหารทใหพลงงานตา โดยคานวณความตองการพลงงานของแมวตอวนจากสตร พลงงานท

ตองการเปน กก. แคลอร = ( นน. ตวเปน กก. × 30 ) + 70 2. เพมกจกรรมใหแมวเพอใหไดใชพลงงานมากขน

129

จระศกด ถรธนบรณ

18. การปฐมพยาบาลและการดแลแมวปวยทบาน (First aid and home care)

การปฐมพยาบาล เปนการชวยเหลอเบองตนแกแมว เพอลดการบาดเจบ และความรนแรงของอาการ รวมถงอาจชวยชวตแมวไดในกรณฉกเฉนกอน หรอในระหวางทกาลงนาแมวสงสตวแพทย อยางไรกตามการเสยเวลากบการปฐมพยาบาลมากเกนความจาเปนกอาจเปนผลเสยไดเชนเดยวกน ดงนนสงสาคญทตองทาตอไปโดยเรวคอการสงใหถงสตวแพทยใหเรวทสด สงสาคญทควรทาเมอพบแมวทประสบอบตเหต

1. ประเมนอาการ 2. ชวยผายปอดในกรณแมวหยดหายใจ 3. ชวยนวดหวใจ ในกรณหวใจหยดเตน 4. หามเลอด 5. หลกเลยงการกระทบกระเทอนสวนทหกหรอบาดแผล

การประเมนอาการของแมวบาดเจบ ควรสงเกตสงตอไปนเพอประเมนอาการของแมว กอนลงมอใหความชวยเหลอ

1. ถาแมวยงมสต ควรจะสงเกตถงบาดแผลวาตองมการหามเลอดหรอไม 2. ถาแมวหมดสต ควรรบดสงตอไปนกอน

2.1 การหายใจ โดยสงเกตการเคลอนไหวของหนาอก 2.2 การเตนของหวใจ สามารถทาได 2 อยางคอ

1. ใชฝามอแตะลงไปบรเวณหนาอกในตาแหนงของหวใจ (ตรงกบปมของขอศอก)

2. ใชการคลาจบชพจรทบรเวณโคนขาหลงดานใน 2.3 ตรวจดการตอบสนอง 1. การตอบสนองของตา - หนงตา โดยใชนวแตะทหวตาเบาๆ ดวาแมวกระพรบตาหรอไม - มานตา โดยใชไฟฉายสอง เมอโดนแสงชองมานตาควรจะหด เลกลง 2. การตอบสนองของปลายเทา โดยการหยกบรเวณองเทา (ผวหนงระหวางงามนวเทา) สงเกตดวาแมวชกเทากลบหรอไม

130

การชวยชวต ในกรณอบตเหตหรอไดรบสารพษ อาจทาใหเกดภาวะการหายใจและการทางานของหวใจลมเหลว ซงจาเปนตองใหการชวยเหลอแกไขอยางเรงดวน โดยการทาใหหวใจเตนใหม และแมวหายใจไดดวยตวเองโดยเรวทสด มฉะนนโอกาสรอดชวตจะนอยมาก เนองจากสมองขาดเลอดไปเลยง และเกดการเสยหายของเนอเยอสมอง ขนตอนในการปฏบตม 3 ขนตอน

1. เปดทางเดนหายใจ (Airway) เปนการชวยทาใหแมวหายใจไดสะดวกขน โดยการจบแมวนอนตะแคง และจดคอใหยดตรง เปดปาก ดงลนออกจากปากเพอปองกนไมใหมวนลงไปอดหลอดลม แลวลวงเอาสงแปลกปลอม (เชนนาลาย เสมหะ หรอเลอด) ออกจากชองปากและคอหอย

2. ชวยหายใจ (Breathing) เพอใหเกดการแลกเปลยนอากาศภายนอกกบภายในปอด และกระตนใหแมวหายใจเอง โดยใชมอรวบรอบจมกและปาก เปาลมเขาไปในชองจมกนาน 3 วนาท (สงเกตวาชองอกควรขยายขน) หยดพก 2 วนาท (ในกรณทหวใจยงเตนอย) และทาซา การเปาลมเขาชองจมกใหทา 20-25 ครงตอนาท

3. นวดหวใจ (Cardiovascular) เพอกระตนใหหวใจเตนใหม โดยใชนวหวแมมอกบนวทเหลอวางบนอกคนละขางแลวบบเปนจงหวะ เมอนวดหวใจจนครบ 6 ครงแลว ใหผายปอดโดยวธปากตอจมก 1 ครง ทาเชนนสลบกนไปจนกวาหวใจจะเตนแลวจงผายปอดอยางเดยวจนกวาแมวจะหายใจไดเอง

จะเหนไดวาการชวยชวตนนกคอการทเราชวยทางานแทนแมวเพอใหมออกซเจน และเลอดไหลเวยนไปเลยงสมองไดในขณะทแมวไมสามารถควบคมไดดวยตวเอง เราตองทาตอเนองไปจนกระทงหวใจสามารถเตนไดเอง และแมวหายใจไดเอง ขอพจารณาการหยดทาการชวยชวต ในกรณการนวดหวใจดาเนนไปแลวไมนอยกวา 10 นาท แตหวใจยงไมเตนเอง เราอาจจะตดสนใจหยดทาการชวยชวตได สวนในกรณทหวใจเตนอยแตยงไมหายใจ เราควรจะชวยผายปอดตอไปเรอยๆ จนกวาจะถงมอสตวแพทย

131

แมวจมนา กรณนเกดขนไดคอนขางยาก การชวยเหลอ

1. เอาสงแปลกปลอมออกจากปากและคอหอยใหหมด 2. เอาหวหอยลงเพอใหนาไหลออกจากปอด จบขาหลงสองขางยกชขนและเหวยงเบาๆ เปน

เวลานานอยางนอย 30 วนาท 3. ทาการผายปอดจนกวาแมวจะหายใจไดเอง และนาสงสตวแพทย

การสาลกกาซหรอควนจากไฟไหม

1. นาแมวออกไปสบรเวณทมอากาศบรสทธ และการถายเทอากาศด 2. ถาแมวหยดหายใจและหวใจหยดเตน ตองทาการชวยชวต 3. นาแมวสงสตวแพทยอยางรบดวน

การบาดเจบจากอบตเหตและรถชน การเคลอนยายออกจากทเกดเหต อยาลม มดปากแมวทกครงหรอใชผาหมหนาหอตวกอนจะเคลอนยายหรอสมผสกบสวนทบาดเจบเพอปองกนแมวกดและใชขาขวน ถาแมวไมสามารถลกเดนเองไดใหใชผาหมหรอแผนกระดานคอยๆ สอดเขาดานลางของตวแมวทาเปนเปลสาหรบหาม หรออาจใชวธอมโดยชอนสวนอกและบนทาย ควรหนดานทมแผล บาดเจบ หรอขาขางทหกออกจากตวผอม ขอควรคานง แมวทประสบอบตเหตอาจไดรบความกระทบกระเทอนภายในทาใหมการตกเลอดภายใน โดยทไมมแผลทสงเกตไดจากภายนอก แผลเลอดออก (Bleeding) บาดแผลทมเลอดสแดงสดพงออกมาแสดงถงเสนเลอดแดงฉกขาด ตองรบทาการหามเลอดเพอปองกนการสญเสยเลอดปรมาณมาก สวนเลอดสแดงคลาคอย ๆ ซมเยมออกมาแสดงถงการฉกขาดของเสนเลอดดา ซงมกจะงายตอการหามเลอดมากกวา อยางไรกตามในกรณทพบวามเลอดออกตองนาสงสตวแพทยโดยดวนไมวาจะทาการหามเลอดแลวหรอไมกตาม การหามเลอดสามารถทาไดโดยการใชมอการอบเหนอบรเวณแผลซงเปนการหามเลอดชวคราวในกรณฉกเฉน หรอการใชแรงกดทบรเวณแผล 3-5 นาท อาจใชนวมอกดไดในกรณทแผลไมใหญมากและแมวไมแวงกด ถาจะใหดควรใชการพนผากดแผล (Pressure bandage) ซงสามารถทาไดโดยใชผากอซ (gauze) ผาฝาย

132

ผาเชดหนา พบใหเปนแผนวางปดไวทแผล กอนวางผาปดทแผลควรทาแผลดวยครมทาแผลสดเพอปองกนไมใหผาปดแผลแหงตดกบบาดแผลในภายหลง จากนนใชผาพนทบไวใหกระชบไมแนนหรอหลวมจนเกนไป ในกรณทเลอดออกจนชมผาผนแรกใหใชผาอกผนวางทบไปอกชนหนง โดยไมตองเอาผาผนแรกออก เพอจะไดไมไปรบกวนขบวนการแขงตวของเลอด หลงจากพนแผลเสรจแลวตองคอยสงเกตวาอวยวะสวนปลายทอยตากวาจดทพนแผลลงไปมอาการบวมหรอไม ถาบวมแสดงถงการพนแนนเกนไปจนเลอดไมสามารถไหลเวยนได ควรคลายผาพนแผลออกเลกนอย ถายงไมหายบวมตองถอดผาพนแผลออก นอกจากการพนแผลแลว การหามเลอดอกวธหนงทอาจใชไดกคอการขนชะเนาะ (Tourniquets) ซงมกจะใชในกรณมเลอดออกมากบรเวณปลายขา โดยขนชะเนาะทเหนอบาดแผล การขนชะเนาะจะตองมการคลายทกๆ 10 นาทเพอเปดโอกาสใหเลอดไดไหลเวยนไปเลยงสวนปลายขาได ถงแมจะมการคลายบอย ๆ แตบางครงกยงมโอกาสจะเกดการเสยหายของเนอเยอเนองจากการขาดเลอด ดงนนจงจาเปนจะตองรบนาไปพบสตวแพทยโดยดวน กรณมเลอดออกทจมก ใหสงเกตวาเปนเลอดออกจากบาดแผลหรอเปนเลอดกาเดา ถาเปนเลอดจากบาดแผลกอาจใชนวหวแมมอกดหามเลอด ถาเปนเลอดกาเดาใหใชผาชบนาเยนหรอผาหอกอนนาแขงวางโปะบนสนจมก ถาแมวไมยนยอมหรอแสดงอาการหงดหงดควรจะหยดกระทาการหามเลอดไมเชนนนแลวจะทาใหสถานการณแยลงไปอก ควรนาแมวไปพบสตวแพทยทนทเนองจากเลอดกาเดาไหลอาจมสาเหตไดตงแตเสนเลอดแดงในโพรงจมกแตก มสงแปลกปลอมในโพรงจมก หรอรนแรงจนถงเปนเนองอก และการไดรบสารพษกลมททาลายเมดเลอด เชน warfarin poisoning ชอค (Shock) เปนกลไกการเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกาย ทาใหเกดภาวะทปรมาณเลอดไมมเพยงพอกบการไหลเวยนไปตามเนอเยอตาง ๆ (โดยเฉพาะทบรเวณอวยวะสวนปลาย) ชวขณะเกดการลมเหลวในการควบคมความดนและการไหลเวยนเลอดและสดทายหวใจกจะหยดเตน สาเหตของ Shock

1. การไดรบบาดเจบรนแรง (ตกจากทสง, รถชน, ถกเตะ ฯลฯ) 2. เสยเลอดมาก 3. ทองเสยรนแรง 4. อาเจยนรนแรง 5. ถลอก ฟกชาอยางรนแรง

133

6. เลอดเปนพษ (จากการตดเชอ หรอสารพษตางๆ) 7. ทองอด (bloat) เนองจากกระเพาะอาหารบดตว 8. โรคหวใจระยะทายๆ

อาการ เหงอกซด ตวเยน หายใจเรวแผว ชพจรเตนเรวแตเบา แมวอาจนอนนง หมดสต อณหภมรางกายลดตา ปลายเทาและใบหเหน ลนเหยวแหงยน การชวยเหลอ - ควรปลอบใหแมวสงบ และหมผาใหอบอน - หามใหนาหรออาหารเดดขาด - นาสงสตวแพทยอยางรบดวน แผลไฟไหมนารอนลวก (Burns and Scalds) เนองจากผวหนงแมวมขนปกคลมทาใหเราสงเกตความเสยหายของเนอเยอเนองจากไฟไหม นารอนลวกไดไมเดนชด ถาไมคลขนหรอตดขนออกในสายพนธทมขนยาว แผลไฟไหมนารอนลวกทกนบรเวณกวางบนรางกายอาจเปนสาเหตใหเกดอาการอนๆ ตามมา เชน shock ขาดนา (dehydration) หรอมการตดเชออยางรนแรง ยงไปกวานนแผลไฟไหม นารอนลวก เปนแผลทสรางความเจบปวดรนแรงใหกบแมวมาก การสมผสบรเวณแผลจงตองกระทาอยางระมดระวง การรกษา หลกในการรกษาคอลดความเสยหายของเนอเยอโดยการใชความเยนทนท เปนเวลาประมาณ 5-15 นาท ซงสามารถทาไดหลายวธ เชน - ราดบรเวณนนดวยนาเยนหรอจบแมวจมลงในนาเยนทนท - เปดนากอกใหไหลผานบรเวณนนเบาๆ - ใหผาชดนาเยนประคบ แตตองระวงไมใหเกดการถหรอขดบรเวณแผล ขอพงระวง - หามถบรเวณแผลเพราะอาจทาใหเนอเยอเสยหายมากขน - หามทาครม หรอเจลทาแผล เพราะจะทาใหความรอนคงคางอย ซงเปนการเพมความเสยหายของเนอเยอ ยงไปกวานนแมวจะเลยสงทเราทาแผล จะทาใหแผลลกลามยงขน - หามดงหนงหรออะไรกตามทตดแผลอยออก เพราะจะทาใหเนอเยอฉกขาด อาจ

134

ทาใหสญเสยนาและ shock ได กาวตดขน ปลอยทงใหกาวแหงแลวใชกรรไกรตดขนบรเวณนนออก อยาพยายามใชนายาหรอสารเคมใดๆ ลางเนองจากนายาลางจะเปนพษทาลายเนอเยอผวหนงได อณหภมรางกายขนสง ( Heat stress ) ในขณะทอากาศรอนอบอาวมากๆ และบรเวณทแมวอยมการระบายอากาศไมด จะมผลทาใหแมวระบายความรอนออกจากรางกายไมทน สงผลใหมอณหภมรางกายสงขนกวาปกตมาก โดยเฉพาะในรายทถกกกขง และไมไดกนนา อาการเรมตนทจะพบเหนไดคอ การหอบ และจะเพมอตราเรวขนเรอยๆ แมวจะซม มนาลายไหลออกมามาก หวใจ (ชพจร) เตนเรว เหงอกเปนสแดงสด ปลายเทา หว หจะรอน บางรายถายเหลวเปนนามเลอดปน อาจรนแรงถงหมดสตและตายได การรกษา

1. เคลอนยายแมวไปยงท ๆ มอากาศถายเทสะดวกและเยนกวา เชดและดดนาลายออกจากปากเพอหายใจสะดวก

2. จมตวแมวลงในนาเยน (ธรรมดา) หรอเปดใหนากอกไหลผานตวและหว (อยาใหเขาจมก) หรอใชผาชบนาเยนเชดตว และใหแมวดมนาเองไดตามตองการ

3. นาสงสตวแพทย บาดแผลจากของมคม

- ถามเลอดออกมาก (เสนเลอดแดงฉกขาด) ใหทาการหามเลอดกอน - ถาเลอดคอยๆ ซมออกมาใหทาความสะอาดแผลเอาขนและสงสกปรกออกจากปากแผล

(อาจใชกรรไกรตดเลมขนรอบปากแผลออก) แลวลางแผลดวยนาสะอาด - นาสงสตวแพทย - ในกรณทมบาดแผลทะลชองอก ตองรบใชผากดปดปากแผลใหแนนเพอปองกนไมให

อากาศเขาสชองอก แลวนาสงสตวแพทยทนท - ถามแผลทะลชองทองมไสไหลออกมา ใหลางเอาสงสกปรก (ถาม) ออกดวยนาสะอาดแลว

ยดกลบเขาไปในชองทอง พนปดปากแผลไวดวยผาสะอาดแลวนาสงสตวแพทยทนท แผลถลอก

- ทาความความสะอาดบาดแผลโดยใชนาสะอาด แลวทายาใสแผลสด

135

ฟกชา

- ปกตแลวแผลฟกชาไมจาเปนตองใชยาทา - อยาใชยาทาถนวดทใชกบคนมาใชในแมว เพราะจะทาใหเกดการระคายเคองมาก - พงระลกไวเสมอวาการพบรอยฟกชาจากภายนอกอาจเกดรวมกบการตกเลอดภายในได ถา

แมวไมยอมเคลอนไหว หรอไมไดยนดวยขาทง 4 ใหพาไปพบสตวแพทย ทนท แผลถกกดและสตวมพษ แผลถกกด แมวกดกนมกจะพบบาดแผลบรเวณคอ หนาอก ใบหนา ห และขา รเขยวททะลผวหนงจากภายนอกอาจดเหมอนไมรนแรง แตความจรงแลวเนอเยอและกลามเนอบรเวณใตผวหนงตรงนนอาจบอบชามาก และอาจทาใหเกดการตดเชอรนแรงตามมา ถาแผลกวางและลกควรนาไปพบสตวแพทย การปฐมพยาบาลทาไดโดย

1. ทาการหามเลอดในกรณทมเลอดออกมาก 2. ตดขนบรเวณรอบปากแผลออก 3. ทาความสะอาดแผลดวนนาสะอาด และนายาฆาเชอ 4. ทาครมหรอขผงสาหรบแผลสด ปดปากแผล

แมลงตอย

ผงและตวตอ ทาใหเกดการบวมและเจบปวด มกจะพบบรเวณองเทา ปาก และหนา โดยเฉพาะถาถกตอยภายในปากและทาใหเกดการบวมของคอหอยจะทาใหหายใจไมออก แมวบางตวมอาการแพพษของผงและตวตอคอนขางรนแรง มการบวมตามใตผวหนงทวรางกาย อาเจยน ทองรวง หนาบวม คอบวม หายใจไมออก ตาย ดงนนตองรบนาสงสตวแพทยโดยเรว โดยเฉพาะในรายทถกตอยภายในชองปากและลาคอ การดแลเบองตน

1. ถาเปนไปไดใหพยายามดงเหลกในออก 2. ใชนาแขงประคบบรเวณทบวมจะชวยลดอาการได

136

3. นาสงสตวแพทย คางคกและตวบง คางคกจะหลงสารพษออกจากตอมทอยตามผวหนง ซงสารพวกนจะกอใหเกดความระคายเคองไปจนถงภาวะหวใจลมเหลวได สวนตวบงชนดมขนยาวกจะมสารทกอใหเกดความระคายเคองอยตามผว ลาตว และขน แมวมกจะไดรบพษโดยการสมผสโดยเฉพาะบรเวณปาก ลน อาการ พษคางคก - นาลายไหลยด มานตาขยายกวาง ถาไดรบพษมากและทงไว นานอาจชกหมดสตและตายได พษตวบง - ทาใหเกดการระคายเคอง นาลายไหล มตมบวม การดแลเบองตน

1. ใชนาสะอาดฉดลางบรเวณปากแมวทนท แตระวงอยาใหแมวสาลก หรอกลนนาเขาไป (ใชกระบอกฉดพนสเปรยจะปลอดภยกวาใชสายยาง)

2. นาสงสตวแพทยทนท งกด อาการทสงเกตไดและสงสยวาแมวอาจจะโดนงพษกด ไดแก ตวสน ตนเตน อาเจยน นาลายไหลมาก มานตาขยาย หรอลมฟบลงทนททนใด ควรสารวจตามรางกายแมววามรอยเขยว 2 รอยหรอไม ถาพบตองรบนาสงสตวแพทยทนท ขอควรปฏบต

1. ปลอบแมวใหหายตนกลว 2. ลางแผลและบรเวณรอยกดดวยนาสะอาดมากๆ เพอลางเอาพษทตดอยกบผวออก 3. หามกรดแผลใหกวาง หรอพยายามดดพษออก เพราะจะทาใหมเลอดไหลเวยนมาทแผล

มากขนเปนการเรงการกระจายพษ 4. ใชนาแขงประคบ เพอลดการไหลเวยนของเลอด 5. ถาถกกดบรเวณขา ควรใชผาพนรอบบรเวณนนใหแนน (รปท 112) เพอชะลอการกระจาย

ของพษ (การขนชะเนาะใชไมไดผล) 6. นาสงสตวแพทยทนทเพอฉดเซรมแกพษง

137

สารพษ สารพษสามารถเขาสรางกายไดโดยการกน การหายใจ และซมผานผวหนง แตทพบบอยๆ มกเกดจากการกน แมวทไดรบสารพษอาจมอาการนาลายฟมปาก อาเจยน ทองเสย เดนโซเซ กลามเนอกระตก ลมฟบ ชก และหมดสต ขอควรปฏบต

1. เมอพบเหนแมวกาลงกนสารพษอย ใหควบคมแมวไว นาแมวพรอมภาชนะบรรจสารนนสงสตวแพทยทนท

2. ในกรณทไมไดสงเกตเหนวาแมวกนสารพษหรอเปลา แตแสดงอาการนาสงสยวาจะเกดจากสารพษ ใหนาสงสตวแพทยทนท

3. การทาใหอาเจยนทนท (ภายใน 1 ชวโมงหลงกนสารพษ) เปนการลดปรมาณของสารพษทจะทาใหรางกายดดซมเขาไป แตมขอจากดวาสารทกนเขาไปนนตองไมระคายเคองตอเนอเยอทางเดนอาหาร ไมเชนนนแลวยงจะเปนการไปเพมความรนแรงของพษ ทางทดทสดถาเราไมรวาสารชนดนนเปนอะไรกไมควรทาใหแมวอาเจยน ควรนาสงสตวแพทยทนท

ลกตาหลดออกมานอกเบา พบไดบอยในแมวพนธหนาสน ตาโปน เนองจากแมวกลมนมเบาตาตน เมอโดนกระแทกแรงๆ มโอกาสทลกตาจะหลดออกมานอกเบาได การดแลเบองตน ใชผาสะอาดชบนาคลมลกตาไว แลวพาไปพบสตวแพทยทนท