OZET

13 ~1ART 1992 ERZINCAN DEPRErH SIRASINDA OLU$AN YATAY YERDEat$TtRMELERtN GPS (GLOBAL POSITIONING SYSTEM)

OLCOMLERtYLE HESAPLANMASI

tbrahim KINIK U1vi KOCAtUK Aykut BARKA

13 Mart 1992 deprem a1an1, 1989 Y111nda Dogu Anado1u'da, Harita Gene1

Komutan11g1 ve Massachusetts Tekno1oji Enstitusu (MIT) i§bir1igi i1e kuru­

Ian GPS ag1n1n iki noktas1 (Mercan ve Kemah, faydan yak1a§1k 25-30 km uzak-

11kta) aras1nda yera1maktad1r. Bu iki nokta as11nda burada var olan bir sis­

mik bo§lugu kontro1 a1t1na a1mak amaC1 i1e, bi1in~1i olarak se~i1mi§ bu1un­

maktad1r. Bu nokta1arda ve Dogu Anado1u GPS Ag1nda ilk o1~u 1989 Y111nda ya­

p11m1§ o1up, bu ol~um1er 1991 Ey1u1 aY1nda tekrar1anm1§t1r. 13 Mart depremi­

nin hemen sonras1nda, bu iki noktada yeni konum1ar1 ol~mek ve Erzincan base­

ninin yak1n ~evresindeki deprem sonraS1 deformasyon1ar1 be1ir1emek lizere 11

nokta11 yerse1 yeni bir agda GPS ol~u1eri yap11m1it1r. 1991 Ey1li1 ve 1992

Mart (deprem oncesi ve sonras1) ol~li fark1ar1na gore Mercan ve Kemah nokta-

1ar1 aras1nda 6.1 cm'lik bir uzama oldugu be1ir1enmi§tir. Bu miktar basit

e1astik mode11e faY1n uzerine ta§1nd1g1nda, fay lizerinde 13 Mart 1992 dep­

remi sonucunda yak1a§1k 1 m'lik bir at1m oldugu ortaya ~1kmaktad1r.

ABSTRACT

The area of 13 March 1992 earthquake extends between the two points,Mer­

can and Kemah (approximately 25-30 km away from the fault), of GPS net which

was established by the collaboration of General Command of Mapping (GCM) and

Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Eastern Anatolia, in 1989. In

reality, the above ment:ioned two points were selected consciously in order

to monitor a seismic gap which exist in the region. First phase measurements

on these points and on the Eastern Anatolia GPS net were performed in 1989

and were repeated in September 1991. GPS observations were performed on the

11 points of a newly established terrestrial net right after the 13 March

earthquake in order to measure the new posi tions of the above mentioned two

points and to determine the deformations occurred after the earthquake. It

43

was determined that there exists a strecth of 6.1 em between Kemah and Mer­

can according to the differences of September 1991 and March 1992 GPS obser­

vations (before and after the earthquake). When this amount is applied onto

the fault by means of a simple elastic model, it was also been determined

that there happened a strike (horizontal displacement) about 1 m after the

13 March 1992 earthquake.

1. GiRlS

Bilindi~i gibi yer kUrenin d1§ kabu~u (litosfer) irili ufakl1 bir ~ok

levhalara bolUnmU§tUr ve bunlar birbirlerine gore kenarlar1n1 s1n1rlayan fay­

lar boyunca hareket etmektedir. Bu hareketler kimi yerde krip kimi yerde ise

deprem olarak ortaya ~1kmaktad1r. Ulkemiz Alp-Himalaya Da~ Olu§um Ku§a~1n1n

Do~u Akdeniz BolUmU'nde yer almakta olup, gUncel tektonik ve depremlerin in­

celenmesi a~1s1ndan dUnyan1n en ilgin~ do~al laboratuarlar1ndan birisidir.

Bu yorede, Arabistan ve Afrika levhalar1 kuzeye hareket ederek Avrasya lev­

has1 ile ~arp1§maktad1r (~ekil-l). Do~uda, Arabistan ile Avrasya levhalar1-

400

_ ..... -! RAN""" --.

A R

A F R K A P L K A S I

PLAKASI

2C:

200 500

~eki1-l Orta Do~u Bolgesinde Tektonik Elemanlar (Hampton 1987'den)

44

n1n ~arp1§mas1 nedeniyle Dogu Anadolu bir s1k1§ma tektoni~i etkisi alt1nda­

d1r ve bunun sonucu olar.ilk Anadolu Blo/1;u, Kuzey Anadolu ve Dogu Anadolu fay­

lar1 boyunca Bat1ya ka~maktad1r (Ketin, 1948; McKenzie. 1972). Bunlar1n ya­

n1 S1ra Bat1 Anadolu ve Ege Denizinde yakla§1k Kuzey-Guney (K-G) yonunde bir

geni§leme tektoni~i soz konusudur (§engor ve digerleri, 1985). Dogu Anadolu

ve Anadolu Blogu i~inde de bir ~ok aktif fayla temsil edilen blok i~i de for­

masyonlar da meydana gellnektedir. Bu gen~ tektonik ~at1 ayn1 zamanda yogun

bir deprem aktivitesine kar§1l1k gelmektedir ve s1k s1k ~ok §iddetli deprem­

ler ulkemizde hem can kayb1na ve hem de maddi zararlara sebeb olmaktad1r

(§ekil-2). Bu zararlar1n azalt1lmas1na yonelik olarak Tlirkiye'de 1987 Y1l1n-

§ekil-2 Tlirkiye'de Deprem Aktivitesi

dan beri, ABD, Almanya, lsvi~re ve lngiltere'deki ilgili liniversite ve ens­

titlilerle, Tlirkiye Ulusal Jeodezi ve Jeofizik Birlii'\i (TUJJB) ad1na hareket

eden Harita Genel Komutan11/1;1 aras1nda belli bir protokol c;er~evesinde pe­

riyc)dik GPS (Global positioning System) 51~limlerini kapsayan ortak projeler

45

ylirlitli1mektedir (K1n~k, 1992). Burada ama~, fay zon1ar~nca olu§an hareket-

1erin h~zlar~ ve yon1erini be1ir1eyip geri1im-birikim a1an1ar~ hakk~ndaspe­

sifik bi1gi edinmektir. Bu ~a1~§ma1ar i1e ayr~ca, Tlirkiye u1usa1 jeodezik

a~lar~n~n iyi1e§tiri1mesi, jeodezik ama~l~ nokta s~k1a§t~r~lmas~ ve jeodi­

namik ama~la ku11an~labi1ecek ol~li do~ru1uguna eri§mek gibi Harita Gene1

Komutan1~g~n~n gene1 hedef1erine katk~ sag1anmas~ p1an1anm~§t~r. 1987 y~­

l~ndan beri ylirlitli1en bu ~a1~§ma1arda 263 adet GPS noktas~ iki veya li~ tek­

rar1~ olmak liz ere ol~li1mli§tlir (~ekil-3). Ayr~ca, Ankara'da sabit bir istas­

yonda 1991 Ocak ay~ndan beri devam1~ ol~li yap~lmaktad~r.

Bu ~a1~§ma1ar kapsam~nda, Dogu Anado1u B51gesi'nde 5nem1i fay zon1ar~

boyunca, 1989 y~l~nda MIT i1e ortak bir GPS ag~ kuru1mu§ olup 1989-1991 y~l-

1ar~nda periyodik ol~li1er yap~lm~§t~r. Son olarak, 13 Mart 1992'de Erzincan'

da meydana ge1en depremden hemen sonra, depremin etki1erini gormek amac~y1a

26 Mart - 7 Nisan 1992 tarih1eri aras~nda Harita Gene1 Komutan1~g~, Massac­

husetts Tekno1oji Enstitlisli (MIT) ve UNAVCO (ABD) kat~1~m1ar~ i1e bir GPS

kampanyas~ dlizen1enmi§tir. Bu maka1ede kampanya sonucunda e1de edi1en ol~li-

1er1e, 1991 Ey1li1 ay~ 5~~li1eri kar§~la§t~r~larak 13 Mart depremi i1e i1gi1i

deformasyon hakk~nda baz~ sonu~lar ortaya konu1maktad~r,

2. ERZINCAN VE ~EVREStNtN FAYLARI, TARtHSEL DEPREM AKTtVITELERl VE 13 MART 1992 ERZINCAN DEPREM!

Kuzey Anado1u fay~ Erzincau ~evresinde li~ ana segmentten olu§maktad~r

(~ekil-4), (Barka ve Toksoz, bask~da). Bun1ardan birincisi (5-1). Yedisu ve

Erzincan basen1eri aras~nda yer a1makta olup segmentin bat~ yar~s~ F~rat va­

disi boyunca uzanmaktad~r. lkinci segment (5-2) basenin kuzey kenar~n~ s~n~r-

1ar. s-l ve S-2 aras1nda yak1a§1k 5 km'lik bir geni§leme basamag1 vard1r.Ba­

senin KB's~nda diger bir segment (S-3) bir 5nceki i1e 20 derece1ik bir a~1

i1e i~e bliklim yapacak §eki1de (105 derece azimutta) bat~ya Su§ehri-G51ova

basenine dogru uzanmaktad1r. Bu segment1erden S-2 ve 5-3, 1939 Erzincan dep­

remi s1ras1nda k1r11m1§ olup oze11ik1e S-3 lizerinde 7,0 - 7,5 m'lik sag-ya­

na1 at1m1ar 51~li1mli§tlir (Ko~yigit, 1989; Barka, 1992).S-1 segment'i ise en

son 1784 depremi i1e k1r11m~§ olup (Ambraseys, 1975), bu deprem s1ras1ndaki

do~ru1tu at1m hakk1nda kesin bir veri yoktur. yine bu segment lizerinde, or­

ta kesim1erinde 1967 Pli1limlir depremi, M = 5.9 yak1a§1k 4 km'lik bir k1r1k ve

20 cm sa~-yana1 at1m meydana getirmi§tir (Ambraseys, 1975).

46

"'" .....

K A R cA

'" ~ - ~ •••• :.~ -t-: ••• • ;e'~ •••• • -.~ ••• ........ .......... . ..... :.. . .. • •• • .. • • • • ••• •

• • • • •

••• •• • •• • • • •• • •• • • • •••• • • • • • ••••• • • • • • • • •

• •

•

• •

•

d.·.·· • K •• • ••• •••

• • • •

• • ....

D

• • •

E

•

• •

.... •

AKDENtz

d

N t z

• •

• • • •

• • •

• • . ;...

•

~eki1-3 Tlirkiye'de Yap~lan SLR ve GPS Ol~lileri

• .~ • ~

• • • •

•

• SLR olc;uleri

• GPS olc;lileri

39

Mihar .. 4~ ./

KarakUlal.~ * --9 ~** ~39a/ BaSkoy

* Kuzey Do~u Anad01u B10ku

Ana.d01u Bloku

0 __ --===2:;5 km

~ekil-4 Erzincan Bo1gesinde Fay Hat1ar1

• Tercan

Yedisu Baseni

(A1)

• KiSi

KD-GB uzan1m11 sol-yana1 Ovac1k Fay1 Erzincan baseninin guneydogusunda

Kuzey Anado1u FaY1 i1e kesi§mektedir (S-1 ve S-2) , (~ekil-4). Ovac1k FaY1,

bat1ya ka~an Anadolu B10gunu da iki par~aya bo1mektedir. Bu fay uzerinde

rast1anan en onem1i depremin, Munzur Efsanesinden yorum1anarak yak1a§1k 1200

Y11 once meydana geldigi sonucuna var1lm1§t1r (Barka ve Toksoz, bask1da).

Erzincan ve ~evresini etkileyen diger bir fay ise, KD-GB do~rultulu Ku­

zeydogu Anado1u FaY1d1r (~eki1-1) (Tatar, 1978). Bu fay kuzeybat1ya dogru

geni§ bir zon o1arak uzan1r ve sol yanal art1 bindirme karekterindedir.Amb­

raseys (1975) bu fay Uzerindeki son buyuk depremin 1254 Y111nda meydana gel­

digini ve fay1n Erzincan kuzeyindeki 50 km'1ik k1Sm1n1n k1r1ld1~1n1 belirt­

mi§tir. Barka ve Toksoz (bask1da), 20 Kas1m 1939'da meydana gelen ve Tercan

depremi o1arak bi1inen, (M = 5.9) depremin bu fay Uzerinde meydana ge1digi­

ni ortaya koymu§lard1r.

48

Bu faylar Uzerinde elde edilen jeolojik kayma h1zlar1, Kuzey Anadolu

FaY1 i~in yakla~1k 1 cm/Y1l, Dvac1k ve Kuzeydo~u Anadolu Faylar1 1~1n

0,15 - 0,2 cm/Y1l olarak tahmin edilmi§tir (Barka ve GUlen 1989). Ancak.

Dvac1k ve Kuzeydo~ Anadolu Faylar1 i~in elde edilen kayma h1z1ar1 ~ok gU­

venilir deSildir. Buna gore Kuzey Anadolu FaY1n1n S-l segmenti Uzerinde,

son olarak l784'te meydana gelen depremden gUnUmUze kadar 2 m'den fazla bir

at1m1n biriktiSi ortaya ~1kmaktad1r. Di~er yanda Ovac1k FaY1 Uzerinde de

benzer birikimin var11~1 soz konusudur (Barka ve Toksoz, bask1da).

13 Mart 1992 Depremi sa-yanal doSrultu at1m11 karekterde olup (Benneth

and Toksoz, 1992), daha ~ok Erzincan Baseninin do~u yar1s1nda etkin olmu§­

tur. Depremin episantr1 (depremin yer UstU merkezi) Kuzey Anadolu FaY1n1n

S-l, S-2 segmentleri ile Ovac1k faY1n1n kesi§ti~i alanda yer alm1§t1r. Bu

deprem sonras1nda yap1lan arazi ~a11§malar1nda meydana gelen yUzey k1r1kla­

r1n1n ~ok aZ1n1n do~rudan fay hareketi ile ilgili olabilece~i kan1s1na va­

r1lm1§ ve meydana gelen ~atlaklar1n daha kuvvetli yer sars1nt1s1n1n gev§ek,

suya doygun, dolgu ve e~imli zeminlerde meydana getirdi~i S1S deformasyon­

lar oldu~ sonucuna var1lm1§t1r (Barka, 1992; Papadopoulos, 1992).

Bu deprem sonras1nda kurulan sismik aSlarla bir ~ok art~1 deprem kayde­

dilmi~tir, §ekil-5'de Bo~azi~i Universitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem

Ara§t1rma EnstitUsUnUn, Erzincanda kurdu~u sismik a~dan elde edilen yakla§1k

iki ay11k art~1 depremlerin da~1l1m1 gorUlmektedir. Bu da~1l1m 13 Mart 1992

depreminin Kuzey Anadolu FaY1n1n S-l, S-2 segmentleri ile Ovac1k FaY1n1nke­

si§tiSi alanda etkin olduSunu gostermektedir. 15 Mart'ta PUlUmUr'de meydana

gelen depremin akabinde pijlUmUr yak1nlar1nda da bir kUmelenme soz konusudur.

3, 13 MART 1992 ERztNCAN DEPREMt tLE tLGtLt GPS CALI~MALARI

a, Deprem Oncesi GPS 01cU ve Deger1endirme1eri

1989 y1l1nda MIT ve Harita Genel Komutan11~1 ortak11~1 ile Do~u Anadolu'

da. 17 istasyonluk (nokta) bir bolgesel GPS a~1 kurulmu§tur. Bu a~, Do~u

Anadolu'daki Arabistan-Avrasya yakla§1m miktar1n1, i~ deformasyonla ilgili

faylar1 ve Kuzey Anadolu ve Do~u Anadolu faylar1 boyunca olan hareket mik­

tarlar1n1 belirleme amaC1n1 i~ermektedir. 1991 Y1l1nda bu a~da ol~Uler tek­

rar edilmi§. hesaplanan kenar uzunluklar1 Tablo-l'de ozetlenmi§tir. Bu aS1n

iki noktas1. Kemah ve Mercan. yukar1da konu edilen ve Kuzey Anadolu FaY1n1n

S-l segmentindeki 2 m'lik birikimi kontrol alt1na almak amaC1 ile faydan

yakla§1k 20-30 km uzak11kta se~ilmi§tir (~ekil-6).

49

.....:l ~ (l:l

"! ,., 0 s .... ,.,

....... ,., >bi-oj 0

8 c .,., ~ Q)

....... () s

Q) ~

~ co. Q)

0

ell ,.,

ci ()o +J 0 0 M ~ ~

c Q)

....... . ,.,

." 0 Q)

." >, oj

::.:: oj ." >t,!; ~

<D ~ C>

.,., M S

Ul .,., Ul 8 8 c oj

....... ;:l ~ ;:l

::.:: ,.,

0 Ul oj ~ c 0

~; Ul

0> S c-; Q)

~ p.

0 Q) 0

U")

I ....... . ,., ~ aJ

U»

Co

0> M

50

V1 ,.....

AnaJo\tJ

':5

39"

'&lok. .....

A~Jo\u

","0"

~ekil-6 Erzincan B61gesinde Kurulan GPS Ag~

41"

N fAZll·

t o SOkm

SJ:S

41·

Tab1o-1 1991 Yd~ Gt'S Kenar Uzun1uk1ar~

BAZLAR

ERZURUM - KEMAH

ERZURUM - MERCAN

ERZURUM - §EBtNKARAHtSAR

KEMAH - MERCAN

KEMAH - §EBtNKARAH1SAR

MERCAN - §EBtNKARAH1SAR

b. Deprem SonraSl GPS D1cUleri

EyLUL 1991 GPS

KAl1PANYA SOHUC;LARI

187349.252 m

93497.393 m

249549.162 m

94495.874 m

99291.728 m

169870.407 m

13 Mart Erzincan depreminin hemen ard~ndan, Harita Gene1 Komutan1~g~,

MIT/ABD, ve UNAVCO/ABD'nin kat~l1m~y1a deprem bo1gesinde bir GPS kampanyas~

diizen1enmi§tir. HGK persone1i, MIT'den bir ara§t~rmac~ bilim adam~, UNAVCO'

dan iki miihendis ve Bogazi~i tiniversitesinden bir ogretim iiyesinin kat~l1- •

m~y1a kampanya ger~ek1e§tirilmi§tir. (i1~ii1er ana §oktan 12 giin sonra 26 Mart'

ta ba§lam~§ ve 7 Nisan'da sona ermi§tir. 51~ii1ere UNAVCO persone1i taraf~n-'

dan getirilen 4 adet TRUIBLE 4000SST al1C1s~ ile ba§lanmq, yedinci ol~ii gii­

nii bir a1~c~ antenin aru:a1anmas~ iizerine 3 a1~c~ i1e siirdiirii1mU§tiir .06-14

saat1eri (UTC) aras~nda olmak iizere hergiin top1am 8 saat ol~ii yap~lm~9t~r.

1989 y~l~nda ol~U1en dort eski noktan~n deprem bo1gesinde yer a1mas~,bunok­

ta1ar~n onemini artt~rm~§ ve bu noktalara ek olarak Kuzey Anado1u Fay~n~n

iki segmenti S-l ve S-2 boyunca 100 km.1ik kH~mda 11 yeni nokta sec;ilmi§­

tiro Boy1e1ik1e top1am 15 noktada cn~ii yap~l~§t~r. Var olan dart eski GPS

noktas~ ve yeni se~i1en 11 GPS noktas~ §ekil-6'da gosteri1mi§tir.

Bu GPS kampanyas~n~n ama~lar~ §oy1e s~ra1anabi1ir:

1. Deprem sonras~ ol~;U1erle 1989 yd~nda ol~iilen dort eski noktaya ait

kenar1ardaki degi§imi belirlemek.

2. Deprem episantnna en yak~n iki eski GPS noktas~nda (KEMAH, MERCAN)

deprem s~ras~nda olu§an (co-seismic) deformasyon1ar~ be1ir1emek.

3. Bo1gede olu§abi1ecek yeni bir deprem sonras~ meydana ge1ecek defor­

masyon1ar~n daha be1irgin bi~imde ol~iimiinii sag1ayacak ve fay~n her iki tara­

f~nda yer alan GPS nokta1ar~ndan olu§an bir "Bo1gese1 Referans Sistemi" kur­

makt~r.

52

Kampanyan1n ilk 6 glinlinde daha onceki kampanya1ar i1e ortak olan 4 eski

noktada ol~li yap11m1§t1r. t1k li~ glinde tlimliyle eski nokta1arda ol~li yap111r­

ken, di~er taraftan yeni nokta1ar se~i1mi§tir. yeni nokta1ar Erzincan'1n 20

km kuzeybat1s1 i1e 80 km glineydo~u istikametinde uzanan fay1n yak1a§1k 100

km'lik kesiminde yer a1maktad1r. Bu nokta1ar 1992 Ey1li1 GPS kampanyas1nda

yeniden gozlenmi§tir.

26 Mart - 7 Nisan 1992 aras1nda ger~ek1e§tiri1en Erzincan Depremi GPS

kampanyas1 ol~li p1an1 Tab1o-2'de gosteri1mi§tir.

Tab1o-2 Deprem SonraS1 1992 GPS Kampanyas1 01~li P1an1

1:I1(;:U YAPILAN NOKTALAR

GPS 1 NCt 2 NCt 3 NCU 4 NCU

TARtH GUNU ALlCl ALlCl ALlCr ALlCl

26 MART 1992 086 KMAH MRCN ERZR §BKH

27 MART 1992 087 KMAH MRCN ERZR §BKH

28 HART 1992 088 KMAH MRCN ERZR §BKH

29 MART 1992 089 KMAH MRCN ERZR ER02

30 MART 1992 090 KMAH MRCN EROS ER10

31 MART 1992 091 KMAH MRCN ER07 ERll

1 NtSAN 1992 092 KMAH ER08 ER03 ER02

2 NtSAN 1992 093 ER09 ER08 ER03

3 NtSAN 1992 094 ER09 ER04 ER03

4 Nt SAN 1992 095 ER09 ER04 ER12

5 NtSAN 1992 096 ER01 ER04 ER12

6 NtSAN 1992 097 ER01 ERll ER12

7 NtSAN 1992 098 ER10 ER07 ER05

c. Ol~Ulerin Oegerlendirilmesi

Erzincan depremi GPS kampanyas1 ol~li1eri, daha once MlT'den getiri1mi§

bu1unan GAMlT yaz111m1 i1e Harita Gene1 Komutan11~1'nda ve MlT'de ayr1 ayr1

deger1endiri1mi§tir. 1991 sonu~lar1 i1e kar§11a§t1rmak lizere sadece ilk 6

gline ait GPS ol~li1erinden, ABD ve Harita Gene1 Komutan11g1'ndaki deger1endir­

meIer sonucu ~lde edi1en deprem sonraS1 uzun1uk1ar Tab1o-3'te ozet1enmi§tir.

53

Tab1o-3: Deprem Sonras~ Deger1endirme Sonu~lar~

TURK1YE 'DEK1 ABD'DEK1

KENARLAR DEGERLEND1RME DEGERLEND1RME FARK

SONU9LARI SONU9LARI

ERZURUM - KE}1AH 187349.297 m 187349.286 m 1.1 em

ERZURUM - MERCAN 93497.363 m 93497.367 m -0.4 em

ERZURUM - §EB1NKARAH1SAR 249549.158 m 249549.134 m 2.4 em

KEMAH - MERCAN 94495.946 m 94495.935 m 1.1 em

KEMAH - §EB1NKARAH1SAR 99291.685 m 99291.682 m 0.3 em

MERCAN - §EB1NKARAH1SAR 169870.417 m 169870.399 m 1.8 em

Harita Gene1 Komutan1~g~'nda ve ABD'de yap~lan deger1endirme1er aras~n­

daki teme1 fark, uydu yorUnge1erinin be1ir1enmesidir. GPS ol~U1erinin de~er-

1endiri1mesinde en onem1i konu uydu konum1ar~n~n hassas olarak hesap1anabi1-

mesi i~in gerek1i dUnya iz1eme istasyon1ar~ndaki GPS ol~li1erinin de meveut

olmas~d~r. ABD'deki leger1endirme1erde bu ol~U1er hesap1ama1ara dahi1 edi1-

mi§tir. Aneak TUrkiye'de kampanyadan hemen sonra yap~lan hesap1ama1arda,di­

ger iz1eme istasyon1ar~ndaki GPS ol~U1eri (global data) meveut olmad~~~ndan

ya1n~zea TUrkiye'deki ol~U1ere daya1~ bir deger1endirme yap~lm~§t~r.

Bu veri fark~na ragmen iki deger1endirme aras~nda en bUyiik fark 2l.9. 5 km

uzun1ugundaki Erzurum-§ebinkarahisar hatt~nda 2.4 em, en kii~iik fark 99.3 km

uzun1ugundaki Kemah-§ebinkarahisar hatt~nda 0.3 em'dir. Ba§ka bir ifade i1e

kenar1ar, MIT ve Harita Gene1 Komutan1~g~'nda uzun1ugunun s~ras~y1a 10 mi1-

yonda biri ve 33 mi1yonda biri kadar bir fark i1e hesap1anm~§t~r.

Bu deger1er (ABD sonu~lar~) dikkate a1~narak 1991 y~l~ (deprem oneesi)

i1e 1992 y~l~ (deprem sonras~) sonu~lar~n~n kar§~la§t~r~lmas~ Tab1o-4'te

ozet1enmi§tir.

Tab1o-4 : 1991 (Deprem Oneesi)ve 1992 (Deprem Sonras~) 01~ii Sonu~lar~

KENARLAR 1991 YILI 1992 YILI FARK

ERZURUM - KEMAH 187349.252 m 187349.286 m 3.4 em

ERZURUM - MERCAN 93497.393 m 93497.367 m -2.6 em

ERZURUM - §EBiNKARAH1SAR 249549.162 m 249549.134 m -2.8 em

KEMAH - MERCAN 94495.874 m 94495.935 m 6.1 em

KEMAH - §EB1NKARAH1SAR 99291.728 m 99291.682 m -4.6 em

MERCAN - §EB1NKARAH1SAR 169870.407 m 169870.399 m -0.8 em

54

4. SONUCLAR

Bu gUne kadar yapL1an GPS ~a1L§ma1arL sonucunda Kuzey Anado1u Fay zonun­

da e1de edi1en yL11Lk hareket miktarL 20-25 mm/yL1 olarak hesap1anmL§tLr.13

Mart Erzincan depremi oncesi ve sonraSL ol~Um1erinde bu yL11Lk orta1amadan

be1irgin bi~imde fark1L1a§an de~er1er bu depreme ba~lL hareket1er (co-seis­

mic) olarak yorum1anmL§tLr. Buna gore Ey1U1 1991 - Mart 1992 kampanya1arL

arasLndaki 6 ay1Lk sUre i~inde,

ERZURUM - KEMAH araSLnLn 3.4 em uzadL~L,

ERZURUM - MERCAN araSLnLn 2.6 em kLsa1dLgL,

ERZURUM - ~EBtNKARAHtSAR araSLnLn 2.8 em kLsa1dLi:';L,

KEMAH - MERCAN araSLnLn 6.1 em uzadLgL,

KEMAH - ~EBtNKARAHtSAR araSLnLn 4.6 em kLsa1dLgL,

MERCAN - ~EBtNKARAHtSAR bazLnLn 0.8 mm kLsa1dLgL,

g5rU1mektedir (~ekil-7).

Bu de~er1ere gore, Kuzey Anado1u Fay zonunun kuzeyinde yera1an Mercan ve

gUneyinde yera1an Kemah nokta1arL arasLndaki uzak1a§manLn, faYLn sekU1er ha­

reketini ifade etmeyecek kadar bUyUk oldugu ortaya ~LkmL§ olup. bu hareketin

depreme bag1L bir co-seismic hareket oldugu be1ir1enmi§tir. Bu miktar, basit

displacement/dislocation mode1i (Chinnery, 1961) i1e fay zonuna ta§LndLgLn­

da, Erzincan Baseninin dogu yarLsLnda Kuzey Anado1u FayL Uzerinde yak1a§Lk

1 m'lik bir co-seismic yerdegi§tirme oldugu hesap1anmL§tLr (Benneth ve Tok­

soz, 1992). Sonuc olarak yukarLda konu edi1en, Kuzey Anado1u FaYLnLn Erzin­

can baseni dogsundaki S-l segmenti Uzerinde yer alan sismik bo§lugun sadece

batL ucunun 1 m hareket ettigi ve do1aYLsLy1a bu bo§lugun ha1en deprem ris­

kini korudugu ortaya ~LkmaktadLr.

1992 YL1L Ey1U1 KampanyasLnda ilk tekrar 51~U1eri yapLlan 15 noktalLk

Erzincan SLk1a§tLrma AgLnLn yapL1acak yeni 51~U ve de~er1endirme1erin b51-

gedeki aktiviteyi daha an1amlL ortaya koymasL mUmkUn olacaktLr.

55

~r:;BtNKf'.RA1:ltSl\R

6-

\J1

'"

1'6

<'0 <f ~<8<fl/~

~e\<.il-7

2.8 cm K~salma

0.8 ClI! l(;l. sa1111<l.

[j

c,~

'0>

#' <;:,'11'1>'

~RCM~

6;

').

\::,~'3-# l>. c~

R

oLGER: 1/1 000 000

REWJ:l

",inean

"""mi One'" ., snn,."ud' ""a,lan" R,n>' U,uu1", ,.,.,,"

f,RZURUl'l

6

/1/

/2/

/3/

/4/

/5/

/6/

/7/

/8/

/9/

/10/

/11/

/12/

Ambraseys,N.N.

Arpat ve

~aroglu,F.

Barka,A.A. ,

Glilen,L.

Barka,A.A.

B,arka,A.A.

Barka,A.A.,

Toks5z,M.N.

Chinnery,M.A.

Benneth,R. ,

Toks5z,M.N.

Ketin,1.

Kl.nl.k,t. ,

~anll. ,1.

KoC;yigit ,A.

McKenzie, D.

KAY N A K L A R

Studies in historical seismicity and tectonics,in

Geodynamics of Today, pp.7-l6, the Royal Soc.Lon­

don, 1975.

Some recent tectonic events in Turkey, Bull.Geol.

Soc. Turkey, 19, 91-101, 1975.

Complex evolution of the Erzincan basin (eastern

Turkey) and its pull-apart and continental escape

origin. J.Struct. Geol. 11, 3, 275-283, 1989.

Surface Cracks of the March 13, 1992 Erzincan

earthquake. March 13, 1992 Erzincan Earthquake

preliminary report. Bogazic;i Universitesi yaYl.nl..

1992.

The North Anatolian Fault Zone. Anneles Tectoni­

cae. (Baskl.da).

Seismotectonics and seismic gaps of the eastern

part of the North Anatolian fault zone. Geophysi­

cal J, (Baskl.da).

The deformation of the ground around surface fa­

ults. BSSA, 51, 335-372, 1961.

Source parameters of the 1992 Erzincan earthquake,

Turkey. October 1992 DOSE Meeting, USA, 1992.

Uber die tektonisch-mechanischen Folgerungen aus

den grossen anatolischen Erdbeden des letzten De­

zennniums. Geo1. Rdsch. 36, 77-83, 1948.

Ba§langl.c;tan Glinlimlize Tlirkiye'de Yapl.lan Uydu Jeo­

dezisi Faaliyetleri, Hrt.Gn.K.ll.gl. Harita Dergisi,

Sayl.: 109, Temmuz 1992.

Su§ehri Basin; An active fault wedge basin. Tec­

tonophysics, 167, 13-29, 1989.

Active tectonics of the Mediterranean Region.Ge­

ophys. J.R.Astr. Soc. 30, 109-185, 1972.

57

/13/

/14/

/15/

/16/

Oral,B., Reillenger,R.,

ToksBz,M.N. Barka,A.A.

Realenger,R.,Oral,B"

ToksBz,M.N"Barka,A.A.

~engBr,A.M.C.,

GBrlir,N. & ~aro~lu,F.

Tatar,Y.

Preliminary results of 1989 and 1991

GPS Measurements in eastern Turkey and

their tectonic implications J.Geophy.

Res. (Bask1da).

Rapid GPS response to the M 6.9 March

1992 Erzincan Turkey earthquake: Ini­

tial estimates of coseismic deformati­

on. October 1992 DOSE Meeting, USA.1992.

Strike-slip faulting and related basin

formation in zones of tectonic escape:

Turkey as a case study. In, Strike-slip

faulting and Basin Formation, I, eds.

Biddke, K.T. and Christie-Blick, N.So­

ciety of Econ. Paleont. Min. Sp.Publ.

227-264, 1985.

Tector.·ic investigations on the North

Anatolian fault zone between Erzincan

and Refahiye, Publ. Inst. Earth. Sci.

Hacettepe Univ.4, 101-136, 1978.

58