130122793-revista-shenja-nr-2-maj-2011

100

Upload: valbona-ramallari

Post on 08-Nov-2014

93 views

Category:

Documents


7 download

DESCRIPTION

reviste qe flet per jetene e leka zogu

TRANSCRIPT

Page 1: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011
Page 2: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

2 ������������ ����������

Page 3: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Në shenjë të zgjedhjeve

Editorial:

���������������� ����������������������������������������������������������������������������������� ���!�"�������������������#��� ����������������������������ngazëlleu jo vetëm njerëzit me ngjyrë të Amerikës, të cilët e kishin vuajtur për dhjetëra �������%�������������������������������� ��������������������������� ��������&�������������������������������������!���� ��������� ������������������������������#��������������������������!�"��������������������������������������������'������������-�������#�������������������������������������� ������� ����������&���������������!�����#�����������������������������������������������������������������sot Obama do të kandidohej për president, mbase edhe do të kishte humbur, megjithatë �� ���������������������&������������������� �������������������������������e botës.

(��������������������������������������������#��������������������)� ����#������shkupjan a prishtinas të jetë shumë i interesuar se kush do bëhet kryetar i Bashkisë së *����������������������������������������������#�����������������������������-��������+����#����!�������������������������������������������������������������������������+)������������������������������������/�#�����������������������������������%�����������+��� � ��#������������ ���#���� ������ � ��������������&����������������������������������� ��������%�������!�0�������������������������������������������������������#������������������������ �������������������������������������#�����������1������������������������������������������������������-formues, ndodhin improvizime, nga të cilat pastaj të gjithë dëshpërohen e pendohen.

��#��������#������������������������������� ������#������� ������������������� ������������������������������������������������������!�/������������������vazhdojnë të tundohen me cinizëm se kjo është vetëm një utopi, ky numër i Shenjës ���������� ����������������������������������&������������!�

������������&���������������� ���������2����������������������������/�����*��+��2�����������"�����������������������"���/���� ���������*��+���2�������������������������������������� �������%���������������)�����������������������tyre politik.

Afrim Gashi

���������������� 3

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 4: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Impresum: 6

11

20

9

14

SHANSI I HUMBUR I “PARTISË ÇAME”

ENIS SULSTAROVA

BETEJA PËR TIRANËNSYLË UKSHINI

GJYMTOJMË EDHE VETEN, DUKE GJYMTUAR TË TJERËT

MILAZIM KRASNIQI

FYTYRA TË VJETRA, MASKA TË REJA

SALAJDIN SALIHU

“DUA T’I SHOH SHQIPTARËT TË BASHKUAR”

INTERVISTË - LEKA ZOGU

Shqip

ëri -

Koso

vë- M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Revista “Shenja” është revistë e përmuajshme

mbarëkombëtare politike, ekonomike

dhe kulturore.

Boton: ShoqataQytetare Kulturore“Vizioni M” – Shkup

rr. Samoilovanr. 6 – 1000 – Shkup,

Republika e MaqedonisëTel.: + 389 (2) 2 3214 927www.revistashenja.com

e-mail: [email protected];[email protected]

Themelues: Zeqirija Ibrahimi

Afrim Gashi

Kryeredaktor: Afrim Gashi

Kolegjiumi redaktues: Ermir Hoxha

(Shqipëri), Nuredin Ahmeti

(Kosovë), Qazim Strazimiri

(Shqipëri) Ramadan Aliti

(Maqedoni) Zeqirija Ibrahimi

(Maqedoni)

Redaktor artistik & teknik: Halil Berisha

Opinionet e artikullshkruesve nuk paraqesin domosdosmërisht edhe

qëndrimin e redaksisë.

Vizion M Nr. i xhiro-llogarisë:

210059081320152;Nr. i tat. 4030004524021Tutunska Banka – Shkup

4 ����������������

Page 5: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Përmbajtja

25

55

86

38

70

MUNDËSITË E HARXHUARA POLITIKE

KIM MEHMETI

REGJIMET DIK-TATORIALE DHE FUNDI I TYRE

AKIF EMRE

NEXHMIJE PAGARUSHA, DIVA SHQIPTARE

ISA VATOVCI

I FUNDMI I OTOMANËVE

ERVIN HATIBI

VIKTOR EMA-NUELI DORËZON MBRETËRINË

NEIL REES

PROFIL

AHMET ZOGU, NJË MBRET I PAZAKONTË - SEAD CENA...18

ANALIZË

NJË VËSHTRIM NGA SHKUPI - RIZVAN SULEJMANI ... 23

ZGJEDHJET NË SHQIPËRI

RAMA VS BASHA - ERMIR HOXHA ... 28

AKTUALITET

E KEQJA E MADHE E SHQIPTARËVE - NEBIL ÇIKA …. 30

SHPËRNDAHUNI, PO NA NUMËRO-JNË! - ERGYS MËRTIRI …34

OPINION

DAVIDI VS GOLIATI - RAMADAN ALITI ... 37

NË FOKUS

KOSOVA EKSPERIMENT I STAND-ARDEVE - FAHREDIN SHEHU ... 40

ANALIZË

21 JANARI I NJË SHQIPËRIE TË NJËJTË - REDI SHEHU ... 42

OPINION

SHKËPUTJA E SHQIPËRISË NGA REALITETI - ÇELO HOXHA ... 46

NË FOKUS

SEKULARIZMI JASHTË HISTORISË - BESNIK SINANI ... 49

EKONOMI

DISKRIMINIMI PËRMES SHIFRAVE - IZET ZEQIRI ... 52

BOTA NË PËLLËMBË

MALAJZIA NJE VEND UNIK I AZISË - MESUT IDRIZ ... 58

ARSIM

BASHKIMI DO TË FILLOJË ME ABETAREN - LAURA PAPRANIKU ... 62

ARKIV

SURVEJIMI POLICOR I LËVIZJEVE DHE AKTIVITETEVE - QERIM LITA ... 66

KULTURË PROFIL

ANTIDESPOTIZMI NË POEZITË E MEHMET AKIFIT - HYSEN MATOSHI ... 73

TRADITA KOMBËTARE

VESHJA, KY SIMBOL I SHQIPTARISË - DRITA HALIMI-STATOVCI ... 76

GJUHËSI

SHQIPJA E INTERNETIT “KULLER-IZMI” - NAIM BERISHA ... 79

TEATRI

KULTURE E JONA E PËRÇMUAR, E HUAJA PËR ZEMËR! - SHKËLZEN HALIMI ... 82

INTERPRETIME

HERMENEUTIKË IMAZHI - EDISON ÇERAJ ... 84

QYTETËRIMI SHQIPTAR

ATDHEU YNË, JOSHJA QË VJEN NGA BUTRINTI - ERMIR HOXHA ... 88

KULTURË SHQIPËRI... 91

KULTURË KOSOVË ... 93

KULTURË MAQEDONI ... 95

KULTURË DIASPORË ... 96

SPORTI SHQIPTAR

KUR POLITIKA PENGON EDHE SPOR-TIN BLERIM SEJDIU ... 97

���������������� 5

Page 6: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

TEMA

E M

UAJIT

� Enis SULSTAROVA, Shqipëri

Partia për Drejtësi, Integrim dhe Unitet (PDIU) në shtyp dhe në ligjërimin popullor njihet edhe si “”partia çame”,

për shkak të prejardhjes së drej-tuesve kryesorë dhe një pjese të mirë të mbështetësve të saj. Gjithashtu kjo parti e ka shpallur se çështja çame zë vendin e parë te programi i saj, por gjithnjë si pjesë e çështjes kombë-tare shqiptare. Gjithsesi PDIU-ja nuk kërkon të paraqitet para zgjedhësve si një parti që ka vetëm një problematikë dhe as si një parti krahinore, prandaj në artikulimin e saj i mëshon fort çështjes së pazgjidhur kombëtare të shqiptarëve. Ky pozicionim paraqitet si identiteti i kësaj partie brenda spek-

trit politik në Shqipëri: ballina e faqes virtuale të PDIU-së përmban parullën “Partia e vetme kombëtare shqiptare”. Disa veprimtari simbolike të partisë, �!��!� ����������� ����� �� 5������kombëtar në ditët e festave kombëtare ose në raste të tjera, synojnë pikërisht të japin këtë kumt te qytetarët e Sh-qipërisë.

Çamët dhe Greqia

Fryma kombëtare që PDIU-ja kërkon të përhapë dhe njëkohësisht të përfaqësojë nuk duhet parë si një maskim i agjendës së veçantë së kësaj partie për bashkësinë e shqiptarëve të ������������ ���� 6������ ���� 7�'���së Dytë Botërore. Çamët përbëjnë një

shtresë të shoqërisë shqiptare që e ka të rrënjosur identitetin kombëtar dhe që e kanë përcjellë kujtimin e spas-trimit etnik dhe lidhjen me tokën e tyre nga brezi në brez. Çamët natyr-shëm janë bastion i çdo partie ose lëvizjeje kombëtare në Shqipëri. Nëse shteti shqiptar e ka për detyrë ta mbrojë çështjen shqiptare në tërësi, çështja çame ka të bëjë drejtpërdrejt me kërkesat e një pjese të qytetarëve të Shqipërisë ndaj Greqisë, prandaj duhet të jetë parësore në agjendën e marrëdhënieve dypalëshe. Për pjesët e tjera të Shqipërisë Etnike, shteti sh-qiptar duhet të punojë së bashku me institucionet, përfaqësuesit politikë e faktorët e tjerë shqiptarë në shtetet e Kosovës, Serbisë, Ish-Republikës Ju-

Çamët natyrshëm janë bastion i çdo partie ose lëvizjeje kombëtare në Shqipëri. Nëse shteti shqiptar e ka për detyrë të mbrojë çështjen shqiptare në tërësi, çështja çame ka të bëjë drejtpërdrejt me kërkesat e një pjese të qytetarëve të Shqipërisë ndaj Greqisë.

Shansi i humbur i “PARTISË ÇAME”

SHQIPËRI, FUSHATA ZGJEDHORE

6 ����������������

Page 7: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

gosllave të Maqedonisë dhe Malin e Zi. Atëherë kur Shqipëria i ka bërë bisht angazhimit si “shtet amë” për mbro-jtjen e interesave të shqiptarëve jashtë ���&� ������� ������ ���������� ��� ��-rimin se shqiptarët në këto shtete kanë institucionet dhe përfaqësuesit e tyre. Ndërsa për çamët nuk qëndron asnjë �������������!�8��������������������-qiptar dhe të politikanëve të dy partive kryesore që kanë qeverisur vendin në �������������� �����+�������+�����������#������������������������������duke përjashtuar ndonjë deklaratë të veçuar të presidentit ose kryeministrit ��� +������� +���� ��������� ��������� ��cila menjëherë është kundërshtuar nga ���������������!�8�� ����� ��%����� ��� �#������������1��������#�������nuk arriti të miratojë një rezolutë për çështjen çame në vitin 2004. E zhgën-jyer nga kjo braktisje e shtetit dhe e %�������� ��������� ��������+����vendosi të përfaqësohej me një parti të ��������������������������������-+���������� ���������8=">?����������

mund të quhet me plot gojën zëri i sh-qiptarëve çamë.

Kërkesat e PDIU-së

(�� �������� �� 8=">?��� ���������e shqiptarëve të shpërngulur nga Çamëria artikulohen brenda çështjes kombëtare dhe nga një perspektivë ��� �����!� 1��� �� ��� �%� ���� ������fushatës së tanishme zgjedhore. Te manifesti programor i partisë lexojmë: @8=">���������������+����������� �-��������������+��������+�����������������#��������������������#������������������� �� ��������� ��� ������������������������ ������������������-bëtar dhe integrimit të shqiptarëve” C������� @8������� �� ��#�����H�� ��-���� � 8=">?���� ��!� L�� QV!QW!LQXX�� !� XY!�Tubimi hapës i fushatës zgjedhore për pushtetin vendor u zhvillua nën ��������� @>��� �� ��� ��#�����[H�� ��shkruar me shkronja të mëdha në ballë �������������8����������1�������������*-����!�8������������������������������

një hartë e Çamërisë. Fjalimi i kryetarit ������������!��������"��������������“Votoni për kauzën e shqiptarëve pa-�����[H� ��� ������ ��� ����� ]���^� @*���������������������������/#����'�-�����������������#�����0����[�_����������������������������������� ���������������������������������������������� ����������������������#���������1��-����� �� 6�������� ��#������ #�� �����������/�#�����/��� ���`����7��������8��������!�����#����� �������������dashuria për vendin tonë. Ne jemi sot ����� ������� ������ ������� ����� ������w(����������#�����[)H!�/����������!�"������������������#���������������ka bërë kompromise dhe ka ngritur zërin kur partitë e e tjera kanë heshtur. Ai rreshton faktet: “Ne ishim kundër marrëveshjes së ujërave me Greqinë”. Fjala është për marrëveshjen e cak-���� ��� ������ ����� ��#���?{��#��#��������������#�����������#�������������������{�%�����1����������������qenë se cenonte të drejtat sovrane të Shqipërisë. “Ne kemi kundërshtuar të parët regjistrimin e popullsisë mbi bazën e vetëdeklarimit të përkatë-���� ������ ��� �����H�� ������ "��!�Numërimi i popullsisë është kundër-shtuar shumë fort edhe nga shoqëria ����!�������������������1�#���̀ ����������������#�������������� ������-���������������������������1������për heqjen e pyetjeve për etninë dhe ���������%������!�_������ ������������ #������ ��� ����� ��� 8=">?��� #��������� �!� "��^� @(�� ���� ������ngritjes së varrezave për ushtarët ������� ���� �������� ������������ ������������ �� ���������� ��� 6������ �����&���� ������ ��� ������� ����H!�/�� ���� �&����� #����� ��� ������� �� �����������]�������=��/��������!

8��� � ������� ����� ����� ����� ������������������ � ����������]�������%���������������|�8=">?����������lëvdata për këto qëndrime parimore ��� ����������� ���������������-mi për të marrë pjesë në koalicionin “Aleanca për Qytetarin” nuk na duket se është në pajtim me programin e par-tisë dhe me veprimtarinë e saj të der-�������!�/������������������������������������ ��� �����#��8=">?���nuk konkurron më e vetme në zgjedh-

Tema e muajit

���������������� 7

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 8: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

jet vendore, si “e vetmja parti kombë-tare”. PDIU-së i bën nder kundërshti-mi në Kuvend i marrëveshjen tashmë �������� ����������������#���?{��-#�� �� ���� �������������������������7����� ������ ��� ��������� ������Dora Bakojanis.

Pozitat politike

/��������� ���� 8=">?��� � �������Lulzim Bashën si kandidatin i Partisë Demokratike për Bashkinë e Tiranës. ������ ������� � 8=">?��� ��� ������������������ 7������ ��������� ���� "���-�������%������������!�"���/����� ����në pozitën e zv/ministrit dhe minis-���� ��� �������������#���������� ��-�������� �����������������������������������������������������������������������������7�'�����=%������������������������ �� ��#�����!� ��� ���� ��������� �������� ���� �������� ������������8=">?���������#�����������#���-��� ���� ��� ��#��� ���� ���� ��� �������� �%������� ���� ����������� ������ ��������� ��� �%�������� �� �������� �������������#������������������������������&���!�8���������������%�����������-���������� ��������8=">?������������� ������ ��� ��������� ��� ���� ��� �������������������������#���������-tralisht të kundërta. Kjo do të thotë se ������������ �� 8=">?��� ��� ���������@�������������%������H������������� ���������������������������-��������!�1�%������������������������������������������������������������������������������������������������për vetë faktin se ai ua kërkon votën

#%��������� �������� ��� ����� ��� ����-ave dhe idealit kombëtar.

/������%����� �������������� �-����� ��� ��#���� �������� ��� ����������� � ��������� ������ � ����-hësve para votimit, me idenë se me interesat kombëtare nuk mund të bëhet kompromis. Një parti kombë-�������������������������&�����#����������%���#������������ �������-���������� ����������%���#���� ����-������ ���!� (��� ����� ��� ������ ��� ��-#���������������&����������������������������#������������������������'���������������������������������-ktiv atëherë kur preket identiteti dhe ���������� ����!�1%����� ��������“mision i pamundur” për një parti të �������������������������#������������������������������������������������������� ��� � ��#����� ���!� _������ ����&����� #�� ������ ������������� ������ � ���������� ���� ����-������������������������������������������������ ����� ��������� ��%�����për vendimin e PDIU-së për t’u rresh-������������8=?������7�"?��!�/�����historia e pluralizmit paskomunist në ��#�����������������������������#������%�������&�����%����������������-ha nuk ia ka dalë mbanë ta ruajë për ��������������������+��������������������&���������������� ����������������!�1%��������������������������������“partia e vetme kombëtare” nuk e ruan �&��� #�� �� ���� ���� @����� ������H^�ajo rrezikon të humbasë identitetin ������������������%�����#��������#��janë në kërkim të alternativës kombë-����!�`�����������������������������

�����)�������������������������������������� �����8=?8����������������������� ����� ��� ���������� ��� ���������������� � ������ ���� ����� ������� #�������������������&���!

8�������������������������8=">?���������������������!�=%�������������#������������������^�������7������“Vetëvendosje!” në Kosovë ose si partitë “Balli Kombëtar” e Lëvizja e 7��������������#������������������#����� ������ ������� ���� ��� � �������������������������#��7�������������-����[����������������������������������� ���� ������� ������ ������� ��%����#�������������������!�8������@�����1�� ����H� ��� 7������ �� 7����������� ������� ��� ��#������ �� ������ �Q���� ������ �� ����������� ��� �����-������ ������ ��#������ ���� ���� ����#������� ��� ��� ��������� �� ��������� �%��!� *������� �������� ��� ��&���e alternativës kombëtare duke u përf-�����������������������������������për hir të pushtetit dhe tani janë ka-���������������������������������-����� @�������� ���� �%������H�� ������� ��������� ��������� ���� ��%���� ��8=?��!�(�������������������������-�����������������������������%�-��������������������������������������#�������� +����� ���� ��� ����� ����8=">?��� ���� ��� � &������ �� �����#�� ��� �#����� ����� �������� ����������������������#��������+�������+����nuk mund të bëjë shumë përparime ��� ���� �������� ��� �%���� ��� ��������� ��� ������ �������� ��#������ +�������#��%��������������������������përkrahur deri tani. �

Tema e muajit

8 ����������������

Page 9: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

FYTYRA TË VJETRA, MASKA TË REJAKa për të ardhur qershori,

bashkë me të dhe zgjedhjet parlamentare. Premtimet e moçme do t’i jepen falas

një kohë të re. Nën maska të reja do të shfaqen fytyrat e vjetra. Makete tredi-mensionale do të projektohen në ekrane të zakonshme. Bota virtuale do të ngu-fasë botën e trishtë reale. Fytyrat e vjetra do të betohen se nuk do t’i përsëritin ga-bimet e ripërsëritura. Liderët do të thir-ren në lavditë e moçme. Do të trandet e do çmendet historia. Do të riformulo-

hen ide të vjetra, sepse do të mungojnë ide të reja. Ekstaza e pritjes së çudisë do të eklipsojë eselltinë qytetare...

Disa ditë pas zgjedhjeve, dëshpërimi do të triumfojë mbi ekstazën. Fytyrat e ������� �� ��� 5���� ������� �� ����!� 8��-tika do të udhëhiqet sërish me logjikë turme. Kjo politikë, sikurse thoshte Will Durant-i, në veprën “Platoni”, do të lartësojë Alqidhjadhin e ri, që nderon turmën në vend të njerëzve të ditur. Pastaj, do të vazhdojë shfaqja e re me skenar të vjetër. Elitat politike shqiptare

Njeriu që mendon, thirret në përvojë. Përvoja e der-itanishme dësh-mon se elitat politike shqiptare në Maqedoni janë robëresha ske-mash të politikës maqedonase. Ato vepruan përgjatë dy dhjetëvjeçarëve sipas skenarit të parapërgatitur, për shkakun se nuk kishin strategji afatgjate veprimi.

� Salajdin SALIHU, Maqedoni

ZGJEDHJET NË MAQEDONI

TEMA

E M

UAJIT

���������������� 9

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 10: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

të Maqedonisë do të veprojnë sërish �������������������&�����������-�������������������#������!�=������������ ����� ���� �)� ���� %��� ���������� �!� ������� �� ������ �� ��� ����� ������������������ �!�=�����������������#���������������������������������������������#������!�(�������������� �����)�����������������������!�(�� ��%�� ��� �%��� ������ �� ��� ����� ��-������� ������!� =�� ��� ����� �������� #��������������������������������!�8�������+�������������������������������������!�*���������������%������#����� ������ ��������%���������������-���������������!�1��������������������� ��� ��������� ��������� ��������!�=�� ������� ������ ������������� ��������������!�=����������������-�� � ����� ���� &�!� =�� ��� ��������������������������������������!������� ��� ��� @�������H� ����� � � �����������������������)������������+���������������!�1������������������������������������������������������������-���� ��� �������� +�� �����!� /�� ���� ���������������������������������&���������� ��������������!� =�� ��� ��������������!� ����#������� ����� �� ��� �-����������� %�%��!�1����������������-���!�2�������!�>������!�=���������������������������������������������������������!!!

/��� ��� � ����� �)� ������ `���� #���%� ������ ��� ����� ���� ��������� ��� �����������[� /�� ���� ����� �)�� �������

� ������������������������������-#������������������������#������������������������������������[

(�����#������������������������-��!�8����������������������������������� ������� ��#������ ��� /�#��������� �� ������� �������� ��� ����������#������!����������������������%���������+��������������������������-��������������������������������������������� �������������!�7�'�����%��������#������ ����������!�>���������������#������ ��������������!��������������� ������������ ���������������� ��������������������!���������-�������������#��� �����������������%��!�=�����#!!!

1�� ���� ��� ������ #������� ��� ��������������������������� ���������������%����!� �%�%���� �� ������� ���������� ��� ����� �� ��� �����^� @"����� ��+������������������������������������[�(��� +��� ����� ���� ���� �� ��������+���������[H�1�����������5�-������������������� ������������������������� �� �������!� 0�� ���� ���� �� ���������� �� ��������� � � ����� ��������#�� ��� ���������!� 1��� ������� ������-���������������������������!�(����������������� ���� ��������� ��� ���������������������������������%���#���%������������������������������������������ ��� ������ ��� ��� ������� �� �%��!�=�� ��� ���������������%���#�������������������������������������������������� � ������������� ������������-

������� ���� �� ������!� 8��� ��� /�#�-������������������� ����� �������������������������������������������� %-�%����������������������������)�������������������!

(�����������������������)�����-���� ������ ������ 5���� %�%���� �� ����������� ������ ��� ������ ���� ��� ������ ������ �������������������� �������-�!�{�����������+�����#���������������������� �������������!�{���������#�� �������� ������� �������� �������������� +����� � �������� ��� �%��� ���� ��� ���� �������� �������� ������ ����������� ��������� ���� �������� #�� ����������������#��������������������-���!�(�������������������������������������������!�(�������������������#%���������������� �����������������-����!� (��� ��������� ���� ���� #�� ���-����� ��� ����������� ������ �����-��� ��� � ����� �� ����� ���� ������ ���������������������!����������������������� �%���#���������� �����������������������������#�����������#%�������������#�����������������������#�������������������!�8�����%������������������������ �� �����������������@8�����������������[H����+����������-���������#%���������������[

8��� �����������������#���%��������������������������������������!�8��-����� �� ���������� ���� ��� ��� ���������� �)�� �������!� ������ �������� ������� ������ ������������������� ����������������������������!�0���������[��

10 ����������������

Page 11: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

� Sylë UKSHINI, Kosovë

Zgjedhjet lokale të 8 majit do të jenë jo vetëm më të kush-tueshmet në historinë e Sh-qipërisë, - 600 milionë lekë,

- por do të jenë edhe vendimtare, si për partitë politike, ashtu edhe për in-tegrimin evropian të shtetit shqiptar. Pa dyshim gara për Tiranën do të jetë

vendimtare për të ardhmen e liderit të PS-së, Edi Rama. Nëse lideri i social-������������*�����������������&����8�?��� �� �)� ������ ������ ���� ������ ���zgjedhjet nacionale. Në të kundërtën, kryebashkiaku aktual i Tiranës do të humbasë postin e të parit të partisë, e me këtë edhe ëndrrën për t’u bërë kry-

eministër i shtetit shqiptar. Prandaj, kjo është premisa përse fushata duket jashtëzakonisht e elektrizuar më shumë se kurrë dhe përse Rama bën një fushatë nga pak edhe nervoze dhe ������ ������� #�� ����� �� �&� ����������ta zhvillojë me Berishën dhe jo me ���������������&��7����������!�

ZGJEDHJET VENDORE TË 8 MAJIT

Beteja për TIRANËN

Në rend të parë, është në dorën e pozitës, të PD-së, që me përgjegjësi të bëjë gjithçka është në dorën e saj për të mos i dhënë asnjë pretekst Ramës dhe socialistëve të tij për të kontestuar rezultatin zgjedhor, domethënë duhet të garantohet një proces i numërimit korrekt të votave dhe gjithçka që vjen më pas, të jetë tejet transparente.

TEMA

E M

UAJIT

���������������� 11

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 12: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Madje, nëse e shohim në këtë linjë, 2��������� �����������&�����������������������������������������������LQQ�������������������� ����������������������������������������������������%����������� ������������� �%������������������ 8=?���� �� ���� ������ ���� ��� � ���������������������������������������������� ������������������!�8�������� ���������������������2����!��������������� ���� ������ ��� ������������������+��������������%� ����������*�������������������������������������sikur ka zhvendosur garën nga rraf-���������������������������������#����� ��� ������ �� ������� ��� ��� �������������!� 8���� ��� ����� ������� ��-������ #�� ������ ������ �� �������� #��#%����������������������������������%-����� ��� ��� ������� ���� ������ ��� ��!�*�����������������������2���������sikur tregon se nuk është lider i një for-���� ��������� ������ ������ ���� �������� ������� ���� ��� #���� � ���� � *��������� ���� ������ �� �������'������� ������!� 8����+� ������� �� ��5������ ���� ���-vozë dhe lodhje, si dhe një mungesë ��� ��������� ���� ��� ���� ��%����� ��������������� ��� ��%�#%����� ��#����!�=����������&��������������������������� ���� �������� ��� ��������������� �&�� ������� �� ��� ���� ��� ����������������#�� �������� ��������������-endosë nga Basha tek Berisha dhe nga ��� �������� �����������������������!�2����������� ��������������������� ���� ��� ��������� �������� ��� �� ����������������������� ������������!

Ashpërsimi i vokabularit

(�������������������������������#��� ������ ���� �� ���������� �������� �#���� ��� ��������� ����� ���'���� ���������������������������������� ������������ ��� ���� ������� ������� ������������ ������� ������������ #�� ������������#������� ��� %����� ��� ���]��� ����%������ ��� ����� ����� ��������� #����#��������� ��� ������� ���#����� ��-#������� ���� ������ ��� ������ ���� �-�������8=?8������������������������������ ���������� ������������� ���� ������ ���!� 8���� �� ��������� ��� ����� LQ���������� ����������������������������

�����������������������������������������������������%������������������� ������� ����������!

��+�������������������������������%�-në në zgjedhje me të njëjtin Kod Zgjed-������������������������������������������ ��� ������ ������� ���� �� �����������#%������������������������������%�������1����������0��="�2?�� ��� ���� #%��� ��� ������ �� ���� LQQ�!�8������� ������������������%�����^������ ��� ���� ���� �������� ���� ����� ���������� ��� �������� ��� ��������� �� ������|�8�������� ��������#�1��̀ ��������������#������������ �����%���������� �������� �� ����� �������� ���%�������������������!�/���������1��0��-������� ���� ������ ��� ���� ��%����� �������� ���������� ���� ��� ���� ��%�����������������������������������������-luar dialog dhe mungesa e vullnetit ���� ��������� ��������� �������-jnë vëzhguesit vendorë dhe ndërkom- �����!� ������ ������ �� ������������ �� �������� ��� ��� ������� ������������������������������������������ ����������� ��� ������ ������� ��� L������ �� ���� ��� ���� ������ ����������� ���� �� ��� ����� ������� ���� ���� ���-������ ��� �������� ������������ �+���� ��� ������ ����������� ��� ��������� ����� ��� ���!� (�� ���� ��� ����������������������������� ���8=?����#������������������� ��������+���#������������������������������������������������������ 2����� ��� ����������� ��� �&����� ��� ����������� ���������� ���������domethënë duhet të garantohet një ������� � �������� �������� ��� ��������������+���#����������������������������������������!

8���������� ���������������%�������-

Tema e muajit

12 ����������������

Page 13: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

hjeve do të jetë një test i rëndësishëm për proceset integruese evropiane të Shqipërisë dhe për imazhin e shtetit shqiptar në qendrat ndërkombëtare të vendosjes. Prandaj nuk është e ras-tit që në prag të zgjedhjeve të 8 majit në Shqipëri, i dërguari i Bashkimit Ev-ropian u ka bërë thirrje politikanëve shqiptarë që qëndrojnë të qetë dhe të sillen me përgjegjësi në mënyrë që të shmanget klima armiqësore në mes të demokratëve në pozitë dhe social-istëve në opozitë. Pikërisht debati për zgjedhjet e kaluara parlamentare është arsyeja kryesore pse Shqipëria ka mbe-tur në vendnumëro në ecurinë e saj drejt Bashkimit Evropian. Tani këto zgjedhje janë një rast i mirë që 20 vjet pas daljes nga izolimi i shtetit shqiptar dhe përmbushjes së regjimit komunist, të zhvillohen zgjedhje të lira e të drejta.

Gara vendimtare

Në dritën e apelit të BE-së për qetësi, po zhvillohet edhe një garë e ashpër për kryetar bashkie, e cila kësaj radhe do të jetë e një rëndësie vendimtare për zgjedhjet e ardhshme parlamentare. Siç e shënuam edhe më lart, Rama në për- ����������������������� �&��7��-zim Basha, do ta ketë një yll në rritje në politikë, i cili dha dorëheqje si ministër i brendshëm për të garuar kundër kreut të Partisë Socialiste. Basha mund të jetë i preferuar për të parin e Tiranës edhe për faktin se Rama, duke qenë kryetar i PS-së dhe promotor i rrëzimit të kry-eministrit Sali Berisha, ka disa vite që e ka braktisur qeverisjen e kryeqytetit dhe si kryetar i opozitës nuk arriti asnjë

prej objektivave të shpallura, as hapjen e kutive të votimit dhe as zgjedhjet e parakohshme, pasi për këtë i mungoi edhe përkrahja ndërkombëtare. Rama sot gjendet në situatë ku do të mund të humbasë edhe postin e të parit të bashkisë, e po ashtu edhe atë të kreut �������!� 8������� ��&� ��� ������ ���Bashës, i duhet edhe bashkia, andaj �������&��������������)������������ngjarjet e 21 janarit dhe në të njëjtën kohë ka radikalizuar në ekstrem bete-jën politike me kundërshtarin. Madje, shumëkush ka menduar se pas ngjar-��������LX������������+)������������-plasja tragjike mes forcave të rendit dhe militantëve të opozitës, që rezul-tuan edhe me viktima në njerëz, kur �&���� ��������� #�� � ������ �������e kërkonin zgjedhje të parakohshme ose zgjidhje të re politike, as që mund ta mendonin se lideri i tyre do të hynte në zgjedhjet lokale, e për më tepër edhe do të rikandidonte edhe vetë. Parë nga ky këndvështrim, duket shumë qartë se ngjarjet tragjike të 21 janarit më ���������������'���������������������-kohshme, kanë qenë, si të thuash, një prelud i betejës politike për Tiranën, një garë e kreut socialist për ruajtjen e karrigen e kryebashkiakut. Por, nëse për Ramën kjo betejë është vendim-tare, kjo nuk do të thotë se Tirana është ������%������������������!�0����������������� �����������������������������������������������������������������pushtetit në zgjedhjet e ardhshme par-lamentare. I ndodhur në këtë udhëkryq – nëse PS humb Tiranën – kreut të PS-së nuk i mbetet rrugë tjetër veçse të lar-gohet nga skena politike, sepse duke mbetur në opozitë, vështirë se mund të mbajë frenat e partisë dhe të ndalë re-belimin e të pakënaqurve të shumtë në ����������&!�/����������������������������������� ����������%������ ���������ndërsa demokratët me Bashën në krye të Tiranës do të shënonin njëkohësisht edhe hapin e tyre të parë në ndërrimin e gjeneratave në politikë. Tirana dhe Shqipëria kanë nevojë për fytyra të reja politike, të cilat do të ishin një parala-jmërim i mirë dhe një ogur i mbarë për një Shqipëri të re, pikërisht në 20-vje-torin e përmbysjes së komunizmit dhe të daljes nga izolimi i hekurt. �

���������������� 13

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 14: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Tema e muajit

INTERVISTË ME LARTMADHËRINË E TIJ LEKË ZOGU I – MBRETI I SHQIPTARËVE

“Dua t’i shoh shqiptarët të bashkuar”

� Intervistoi: Afrim GASHI & Zeqirija IBRAHIMI

Foto: Arlind Novi

Intervistë

14 ����������������

Page 15: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Rezidenca e pallatit të Mbretit nuk është ndonjë nga rezidencat përrallore të mbretërve siç jemi mësuar t’i shohim nëpër ekrane, aty nuk kemi stoli që vetëm mund t’i imagjinojmë, as

�����������#�� ���������������� �� ����������� �� ���5�������porse ajo që gjithandej lexohet në atë pallat, është vetëm shqiptaria. Diçka që në jo pak pallate të tjera në Shqipëri mungon.

Mbreti Leka I, ndonëse i lodhur, pak nga vitet, e më shumë nga shëndeti i dobët, na priti me dashamirësinë e një nikoqiri të vërtetë shqiptar. Megjithëse nuk mund të ngrihej në këmbë, për çka kërkoi ndjesë, na priti me zemërgjerësi dhe mikpritje tipike shqiptare, që ai ende e ����������������������������&� �������!�

{������� ��� ������ ��� ������� � �������� ��� ��� �����të ngadaltë dhe serioz, Mbreti i Shqiptarëve shprehet gjerë e gjatë për të gjitha çështjet shqiptare në Shqipëri, 1������ �� /�#���!��� 5��� ���� ���� �������� ��� ������ ��������� ��#������� ������� ������� �������� ��� �����������#�����������������������!�

SHENJA: Në vigjilje të 100 vjetorit të themelimit të Shqipërisë Londineze, por edhe 4-vjetorit të pavarësisë së Kosovës, si e vlerësoni gjendjen e tanishme të popullit shqiptar në të gjitha trojet në Ballkan? A ia kemi dalë ��� ��� ������ � ����� ��� ��� � �������� �� ��� � ��� �� ���garantojnë jetë më të mirë për shqiptarët e këtyre trojeve?

N.M. Leka Zogu I: Çështja është “Ndihmo veten, po të ndihmoj unë”. Nuk është një gjë që mundet me na ndihmu të huajt. Ata ka mundësi me na ndihmu, por problemi i brendshëm i joni është problem shqiptar. Dhe, ky problem duhet shkoqitur. Në Shqipëri po bëhet kaq probleme vetëm për shkak të një pjese të vogël që ����������������� �����������������!�=������#�#�����

bëhen dy vjet e gjysmë që po zgjat ky problem. Edhe në Kosovë kështu është pak a shumë gjendja. Për atje nuk ��� ��� 5��� ���� ��������� #�� ������� �� ������ ��� ������� ������� ��� 5��� ���� 2�������� ��� ��&� �� ����� ���� ��� ����������� ������������������������������������#��������������������������8�������#���������������������%���������������������������&!�(���������������������������� �����është rregull që presidenti të dalë të votojë, ndërsa në 1������������������%���!�/�������������������&���������������������������������!�=��������������� ����#������

““MUNGON BESA”Duke qenë jashtë, ne vazhdimisht kishim lajme që vinin nga Shqipëria e Kosova, po edhe nga Maqedonia. Por, kur erdhëm, na pritën për mrekulli. Doli populli e na priti. Por, kur filluam të kemi relata me njerëzit, unë u zhgënjeva pak. Sepse, e pashë se besa shqiptare nuk ishte më. Ishte prishur shqiptari nga brenda. Kishte hala disa pleq dhe disa nëpër malësi, por ata ishin tejet pak.

Unë vazhdimisht jam në lidhje me shqiptarët e Kosovës e të Maqedon-isë, të Malit të Zi dhe shqiptarët e diasporës në Amerikë, Evropë etj. Por, kjo është një lëvizje që do të shkojë shumë ngadalë. Si ta gjyko-jnë ata vetë, atë duhet ta bëjnë. Unë s’mund të jap drejtime nga Tirana. Ata vetë duhet të gjykojnë”, shpre-het Mbreti i Shqiptarëve

Foto: Arlind Novi

Intervistë

���������������� 15

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 16: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

mund të kalojë edhe me një gjeneratë. Shikuar në këtë aspekt shoh një përmirësim – jo vetëm të relatave të Shqipërisë e Kosovës, por do të kemi një situatë të miqësisë mes qytetarëve. Unë si e shoh, kam shpresë të madhe për të ardhmen, por duhet korrur këto dukuri si korrupsioni e të tjerat që shkaktojnë probleme.

IDEJA E BASHKIMIT

SHENJA: Cili është mendimi juaj për bashkimin e shqiptarëve në Ballkan? A është ai bashkimi që do duhej të ndodhte kur Kosova, Shqipëria, Maqedonia, Mali i Zi e Serbia do të bëheshin anëtare të BE-��� ��� ����� �� ��� ���� ��������� ���bashkim mes Kosovës dhe Shqipërisë?

N.M. Leka Zogu I: Qëndrimi im do të ishte që së pari këto vende të bashkohen një herë vetë, e pastaj të hyjnë në BE. Por, ajo është shumë e zorshme, se Këshilli i Evropës mundet me pas rezerva për atë pikë. ��#�'��� ���� �� ��� ����� ����

që me i pa shqiptarët njëherë më të bashkuar vetë, e pastaj me hy në Evropë me kondita. Siç ka bërë Britania.

SHENJA: Çfarë kushtesh do të kishim ne shqiptarët?

N.M. Leka Zogu I: Ajo do të varet prej momentit kur të hymë në Evropë.

SHENJA: Për bashkimin që po ������ ��� ��� �� �� ���� ��� ������ ���BE, kush mendoni se duhet ta ketë rolin kryesor: Shqipëria, si shtet amë, Kosova apo shqiptarët e tjerë jashtë ������������������ ���������������� ���������� �� ����� �������� ���� �����dikush? Si do të duhej të zhvillohet ����������

N.M. Leka Zogu I: Më keni bërë një pyetje shumë të zorshme. Kjo ������� ���� ���������� ��� �#���������������#����� ���������������!�>���kujtoj se kjo duhet të jetë një qeveri. Në këtë rast ose Qeveria e Kosovës ose e Shqipërisë. Për momentin më e �#����������������������#�����!�

Kjo do të thotë se këtë lëvizje duhet ta ���������#����!�

SHENJA: Çfarë mund të jetë këtu roli i Mbretërisë Shqiptare. A ka mundësi që ju si familje ta nxisni këtë kohezion. Sepse, për shqiptarët e Kosovës dhe të Maqedonisë Mbreti � � ���������������������������������rol.

N.M. Leka Zogu I: Shihni, titulli im është “Mbret i Shqiptarëve”. Nga kjo vetëkuptohet se unë dasht e padasht jam i detyruar me qenë i interesuar për këtë çështje. Kadal-kadal e në qetësi, se nuk më lënë edhe me lëviz shumë, me ato miqësi që i kam, po e bëj pikërisht atë që e duam të gjithë – një bashkim të vërtetë të shqiptarëve. 8���� ���� ���� �� ����� ����� ������� ��shumë të shpejtë. Mos harroni se jam 72 vjeç dhe nuk e di se a do ta shoh këtë ditë të bardhë.

SHENJA: Shqiptarët andej e këndej ����� ������� ��� ������ ��� �� ������fuqi për këtë unitet, për këtë kohezion,

Foto: Arlind Novi

Intervistë

16 ����������������

Page 17: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

është fuqia e Mbretit. Së paku këso përshtypje kanë shqiptarët e Kosovës e të Maqedonisë. A keni kontakte me shqiptarët e Kosovës dhe të Maqedonisë që mund ta nxisin këtë lëvizje.

N.M. Leka Zogu I: Unë vazhdimisht jam në lidhje me shqiptarët e Kosovës e të Maqedonisë, të Malit të Zi dhe shqiptarët e diasporës në Amerikë, Evropë etj. Por, kjo është një lëvizje që do të shkojë shumë ngadalë. Si ta gjykojnë ata vetë, atë duhet ta bëjnë. Unë s’mund të jap drejtime nga Tirana. Ata vetë duhet të gjykojnë edhe për këtë çështje.

SHENJA: !��� ������� ���� ��������� ���� �������� ��kombit kosovar dhe të gjuhës kosovare.

N.M. Leka Zogu I: Ne jemi vetëm një komb. Si mund të jetë Kosova një komb tjetër kur Shqipëria e Kosova janë një komb i vetëm?!

SHENJA: Në aspekt të integrimit të shqiptarëve në Ballkan, duke qenë ne një popull i vogël, çka mendoni me cilat fuqi të mëdha shqiptarët kanë mundësi të bashkëpunojnë, kë e kemi ne mik të vërtetë?

N.M. Leka Zogu I: Kuptohet, para së gjithash Italia, sepse e kemi këtu dhe është shtet i madh dhe ka mundësi të mëdha. Nga shtetet ballkanike nuk shoh ndonjë interes bashkëpunimi. Këtu mund të jetë Gjermania, SHBA-të – patjetër, ata na duhen sigurisht shumë si mik. Por, halli është se Amerika është larg dhe ���� �&��� ��� ���������� ����!� 1�� �������� ������!� 2����� ��� ��� ��&����� ������dëme. Ambasada ruse në Tiranë është bërë një çerdhe spiunësh. Në raportet me Greqinë situata është shumë në rrezik. Merrni për shembull një familje shqiptare, që ka pranuar me marrë kryqin ortodoks dhe ta ndryshojë emrin, vetëm që ta marrë të drejtën e punës. Kjo po ndodhë shpesh dhe po vazhdon hala. (�� {��#� ���� � ��� VQQ� �&�� ��#������atje. Kur ajo familje të dalë në pension, shkon e jeton në Himarë a diku tjetër në ���!�1������������&���������{��#����të bëjë kërkesë referendumi. Atëherë të gjithë këta njerëz ose do të votojnë për Greqinë ose do të humbin pensionin. Është ky rrezik i madh. Plasa duke ia përsërit këtë qeverisë, por askush nuk merr vendim që të veprojë.

AMANETI I BABAIT

SHENJA: Po kthehemi pak në kohën e babait Tuaj, Mbretit Zog. Si i ka parë atëherë ai ato zhvillime dhe i si kujtoni ��������������� ��"��� ���������� �����#����������

N.M. Leka Zogu I: Jo, nuk është plotësu. Por, mund të them se është në rrugë plotësimi. Por, hala ka nevojë me i dhënë disa shqelma.

SHENJA: Kujt?N.M. Leka Zogu I: Po, këtu dhe

disa në Kosovë.

SHENJA: Çka mund të na thoni për ketë punën e aventurës së shqiptarit modern. Si e keni parë ju ������$�������� �����������������i Shqipërisë? A kemi ne shqiptarët ndonjë alternativë shpirtërore.

N.M. Leka Zogu I: Problemi më i madh i joni është që i kemi humbur rrënjët. Ju andej, në Maqedoni e Kosovë, i keni ruajt, por këtu shqiptarët sikur e kanë humbur burrërinë dhe zakonet dhe nuk më vjen kollaj me e thënë, por ne kemi nevojë me gjet përsëri prej atyre zakoneve. S’po them të kthehen krejt plotësisht, por diçka të kthehet.

““MBRETI I SHQIPTARËVE”

Shihni titulli im është “Mbret i Shqiptarëve”. Nga kjo vetëkuptohet se unë dasht e padasht jam i detyruar me qenë i in-teresuar për këtë çështje. Kadal-kadal e në qetësi, se nuk më lënë edhe me lëviz shumë, me ato miqësi që i kam, po e bëj pikërisht atë që e duam të gjithë – një bashkim të vërtetë të shqiptarëve. Por, unë nuk e shoh këtë proces si shumë të shpejtë. Mos harroni se jam 72 vjeç dhe nuk e di se a do ta shoh këtë ditë të bardhë

Intervistë

���������������� 17

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 18: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

SHENJA: Çka mund të thoni për tolerancën ndërfetare. Këtu kemi parasysh se shqiptarët e jugut po ndryshojnë bashkë me kombësinë edhe fenë. Sa është e rrezikshme kjo?

N.M. Leka Zogu I: Shumë e rrezikshme. Por, çështja si me e ndalë.

SHENJA: Kjo lidhet edhe me regjistrimin e popullsisë, ngase nga

grekët është kërkuar të bëhet edhe deklarimi i kombësisë dhe i fesë, që kështu mbase të rritet edhe përqindja e grekëve dhe ortodoksëve në Shqipëri.

N.M. Leka Zogu I: Ata gjithmonë i kanë konsideruar ortodoksët si grekë. Që kështu ta kërkojnë minoritetin grek në Shqipëri.

SHENJA: %�� ������ �� �� ���� ����

jetën tuaj familjare. Si e shihnit ju Shqipërinë prej distancës kur ishit në egzil? Dhe, kur u kthyet, si u ndjetë?

N.M. Leka Zogu I: Duke qenë jashtë, ne vazhdimisht kishim lajme që vinin nga Shqipëria e Kosova, po edhe nga Maqedonia. Por, kur erdhëm, na pritën për mrekulli. Doli ������� �� ��� ���!� 8���� ���� �������të kemi relata me njerëzit, unë u

Figura e Ahmet Zogut ndahet në tri etapa kohore të jetës dhe veprimtarisë ��� �&!� 1��� ���� ������ ��� ������ ������������ ��������� ��� ������������� �&��� ��������� ��� ������!� (�� ����-hën komuniste Zogu u “varros” në pikëpamjen politike dhe ekizstonte ������ �� ����#����� ��� �&� �� ���� ������antikombëtare, ndërsa në periudhën pas viteve 1990 është bërë një ridi-�������� � ������ ������ ����������#�����!�(�������������������� ���fundit nuk është lënë krejtësisht mën-����� ����� � ������� ��� `����� � �baza subjektive dhe shpeshherë ro-mantike. Ajo që është e rëndësishme ���#���� �)� ���� �����������������shqiptare është studimi Ahmet Zogut

në kompleksitet me të gjithë dritë-�&������&!�

I lindur më 8 tetor 1895 në Burgajet të Matit, ai deri në moshën 13-vjeçare u arsimua në vendlindje. Më 1905 largohet për në Stamboll, ku futet në Lice dhe më vonë në Akademinë Ushtarake. Kthehet në Shqipëri në vi-tin 1912.

Pak kohë më vonë, duke parë rënien e Perandorisë Osmane, sh-qiptarët vunë re se aneksimi i Sh-qipërisë nga Fuqitë e Mëdha mund të shmangej vetëm me shpalljen e ���������!� (��� ��� ��������� �-het në dyshim nëse Zogu ka qenë në Vlorë ditën e pavarësisë, pasi ai nuk ������ ������ ����� �� �����������!�

Por, duhet përmendur pjesëmarrja e �&����1����������7�����������������-���� ��������������������!�(�������periudhë, pozicionimi i Ahmet Zogut ka një trajektore dinamike, por deri-diku edhe të pakuptueshme esencial-���� C����� �����]������������������������������������������������������'�-tari); e shohim kundër xhonturqeve, përkrah austro-hungarezët, është pro shpalljes së pavarësisë, pro-Kongresit të Lushnjës dhe me një pozicionim aspak të qëndrueshëm në raport më Italinë.

(�� #������� ��� ���� X�LW� ������Zogu u rrëzua nga pushteti nga “Rev-olucioni i Qershorit”, që ishte drejtuar ��������(��!�/��������� ���������

PROFIL

Ahmet Zogu, një mbret i pazakontë� Sead CENA, Shqipëri

Intervistë

18 ����������������

Page 19: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Zogu kthehet ne pushtet. Në vitin pasardhës ai bëhet president i Shqipërisë dhe qëndron në atë post deri më 1928.

Është e vërtetë, që Ahmet Zogu nuk doli nga klasa in-telektuale e vendit, por ai kishte mjeshtëri të veçantë në ������� �� ����!� =��%��� �� �&� ��� �� �������� ����� �����politike shqiptare, e cila ishte e ndarë në dy pjesë: një pjesë i përkisnin mentalitetit të vjetër qeverisës (ishin ato që kishin kryer shkolla ne Turqi) dhe pjesa tjetër kishte studiuar në perëndim. Zogut iu desh të lundronte me ku-jdes mes këtyre dy rrymave.

(������������� �������������'��� ������������������tendencë që pushteti të përqendrohet. Kjo ndodhi edhe në Shqipëri, pasi aty ekzistonte edhe një separatizëm kra-hinor shumë i rrezikshëm për kohën. Një faqe e re për ������`���������������������������������� �1��)���dhe tjetrën mbi Bibël dhe tha: “Unë Zogu i Parë, Mbreti i Shqiptarëve, me rastin e ngjitjes në fronin e mbretërisë së Shqipërisë dhe marrjes në duar të pushtetit mbretëror, betohem përpara Zotit të Plotfuqishëm që të ruaj unite-tin kombëtar, pavarësinë dhe integritetin territorial. Unë ���)� ���������������������������������� �����-pozitave të saj dhe ligjeve në fuqi, duke mbajtur gjithnjë parasysh vullnetin e njerëzve. Zoti më ndihtë!”. Në këtë moment të 1 shtatorit 1928, Zogu u bë mbreti më ri dhe mbreti mysliman i vetëm në Evropë.

Në këtë kohë politika britanike synonte ta përmbushte oreksin e boshtit Berlin – Romë dhe, si rrjed-������ ��� ��������� ��'��� �������!�Prandaj Shqipëria si një copëz e vogël, iu dha Musolinit, dhe me anë të negociatave, u arrit marrëveshje që të mos vazhdohej më ekspansioni drejt Greqisë ose Jugosllavisë. Hyrja e trupave italianë në Shqipëri ishte diçka e pritshme. Zogu, së bashku ��� ������������ �� �&�� ��������vendin dhe mënyrën e rezistencës. U mendua që të shkonte në malet veri-

ore që të organizonte rezistencës, por kjo u hodh poshtë, pasi Zogu nuk kishte mbështetjen e malësorëve – ai i kishte çarmatosur ata. Pastaj u hodh ideja që të mund të organizonte rezistencën nga Pogradeci dhe Korça, madje Ahmet Zogu qëndroi disa orë në Pogradec më 7 prill 1939, ������������������������� ������������#�'���������� ���-sionarët e pushtetit lokal. Në anën tjetër trupat ushtarake të Italisë ishin një potencë e madhe, kështu që nuk pritej një rezistencë e gjatë nga ana shqiptare. Por, nuk u prit mirë edhe mënyra se si ndodhi, sepse nuk ndodhi asnjë lloj rezistence, as edhe simbolike.

Pas shumë ngjarjeve dhe pas shumë përplasjeve që ndodhën mes Italisë dhe Ahmet Zogut, si rrjedhojë erdhi edhe hyrja e të parës në Shqipëri. Të njëjtën ditë, më 7 prill 1939, Zogu u largu nga vendi për të mos u kthyer më kurrë. Kjo ngjarje ka sjellë �����������������������������������-urës së Zogut, ashtu edhe në rrjedhën e ����������#�������������!�"�������&���ndikonte edhe në instalimin e komu-nizmit, pasi nacionalistët ishin të dobët dhe legalistët ishin të dobët dhe të dis-kretituar.

Më 5 shtator 1957 Zogu shpall Lekën Trashëgimtar të Kurorës Mbretërore dhe më 9 prill 1961 Ahmet Zogu shuhet në Spitalin e Sursnes afër Parisit në moshën 65-vjeçare.

sn1u�u�nndk

Tdnm

zhgënjeva pak. Sepse, e pashë se besa shqiptare nuk ishte më. Ishte prishur shqiptari nga brenda. Kishte hala disa pleq dhe disa nëpër malësi, por ata ishin tejet pak.

SHENJA: A ju ka lënë ndonjë amanet babai juaj? Çka �����������

N.M. Leka Zogu I: �� ��� 5���� ��������� ����Shqipërinë e për shqiptarët. Më ka folur për rëndësinë e Turqisë. Atë ia vlen me e pas mik. Si edhe Amerikën. Dhe, po të mundemi, shtetet e Evropës. �

Intervistë

���������������� 19

Page 20: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

ANAL

IZË

Zgjedhja e Atifete Jahjagës në krye të shtetit të Kosovës, krahas faktit që ajo është një personalitet me integritet

moral dhe me vlera profesionale, është tregues i krizës që ka pllakosur ����������������������������������&�vendi. Pamundësia që të gjendet

një president konsensual në gjirin e politikës ose të botës akademike, ���������������5��������������������periudhë kanë qenë shumë të ashpra, aq sa kanë konsumuar meritat dhe kredencialet e akumuluara në të kaluarën, si të ish të përndjekurve politikë, si të intelektualëve, si

��� ��'�������� ��� ��'��� ��� ����çlirimtare. Në revanin pasionant që u instalua menjëherë pas çlirimit të vendit, për merita e zhvatje favoresh për kontributet që kanë dhënë në të kaluarën, shumë personalitete politike e intelektuale janë degraduar nga paudhësitë e veta, ose janë

Gjendja e sotme e eli-tave politike dhe intele-ktuale, të cilat nuk qenë në gjendje të gjenin një kandidat konsensual për president, është pak a shumë si në vitin 1989, kur pas falimentimit politik e moral të eli-tave të atëhershme, u desh të gjendej, po nga miqtë tanë amerikanë, një figurë konsensuale si Ibrahim Rugova, për t’i prirë vendit në procesin e ridefinimit të intere-save të veta politike e nacionale.

� Milazim KRASNIQI, Kosovë

KOSOVË, KRIZA POLITIKE

Gjymtojmë edhe veten, duke gjymtuar të tjerët

20 ����������������

Page 21: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

zhvlerësuar nga kundërshtarët, bash �� ��� ���� ������ ��� ������������ #��� ������������ �5������ ��������!�8��������� ��� ������� ��� ����� �������� ��� ���������� �� �#� ��� ������������ ��� ��#����� ���� ��������� �� ��� ������������������#�������� ���������� ��� ������ ����� ��� ��?����������������!� 8��������� ������� ������� ��� ��� ��������� �� �#� ��� ������������ ��� ��#����� ���� ����� ����� ���������������� ��� �������� ��#��������� ������ ����������!� (����#�������� � ������� �����������%���������� ��������� � >61?���� ����#�������������������������������������� ��� � ������������ ��� ���� ������������� ���������� ���������� ����������������������!�*��������� � ������� �� ���� ������ ��� ���������� ��������� ���� (�*�?���� ������������ ������ �������� �)� ���������������������������������+��������������&�����������������������������������������5����������������&!�

8�������� �� ���������� ��� �������� #%��������� ���� ����� �� ��������� ��������� ���� ��'��� +����������� >61?���� �� ��&�� �������� ����

����� ��� ��� ������ ��� �������������� ������������� #�� ��� ���������������� ��� ������������ ��� ��� ���� �������� �������� ��� �� ������������� �������������� �� ��������� ��������� �� ��#���� ��� ������!� /�������� ��������� �������� � #%������������� ����� ��� ������� ��������� �������� ����� �%��!� 1��� �� ��5������������� ��� #������ #�� �� � �������� ��� ������� ��� ��������� ������������� �� @������ � ��'��H�� � �������� ������� �������� �� ��� ����������� ������ LQQQ�� LQQX�� LQQL� ��� LQQW!��������� �� �������� ��� ��� ����� ����������������������������������������'��� �� ����� ��� ���������� ������������*��+�� � �������&�������������������������������������+�������%������������������������������������������������������������������������� �� �&!� /������ ����� ����� � ������������*��+���������������������������������������������&��������������? �������'������� �� �&�� ���� ������ ����� ������ �� ��� ������ ����� � ����� ������������� �� �������� ��������� ����������������������������� ����������� ������������!�������������������

������%�����������������������������������������������������������XL���������LQXQ��������#�������������������������������������� �����������������������������������������������������������������'������������������ �������������� ������� ���������� �� ������� ��� �������� ���������� #�� ��������� ���� ��������� ���������� ����������!� 8������� �������������� ������������#������������������������������������������������� ����� ��� ����� �� �����������dhe të intelektualëve të angazhuar, ����� #���� �������� ������ ������������ �������� ��� ��'����� ���������� ���%��� ������� ������ ���� #�����������������������������#�'���������������� ��� ���%��� �������������������� ������������������������������ ��� +��� ���� �)�� ������� ���������)���������!���

8�� �������� ������� �� ������ ��������� ������� ��� ������������� ������������#��������������������������������� ����������� ���� ��������������� ���� �� ������ �� ��� ���� X��������� ���� ��������� ������ �������� ��� ������� ��� ������������ ��

Analizë

���������������� 21

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 22: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

desh të gjendej, po nga miqtë tanë �������������������������������� ��" ����� 2������� ���� �)� ����� ����������������������������������������� ����� ������� �� ��������!� =������������ ��� ��� ������������ �������� ����� �� �������� ��� ���������� �������� ��?������ ��� ���������������� ��� ��� �%��� �� #%��������� ���������� ��������� �� ��������!�=��� ��������� ��� /�������#���� ������ ��� �������� ��� ���� X��������� ��� ������ �������� ��� �����!�(������ ��� ���� ��������������� ����������� ��� ��� ������������� ���������� ���� ���%����� ����%������������������������������1������� �� ��#� ��������� ��� ����X���!�(����������������#������&������������������� ����������������������� ������������� �� ���� ��� ������� ��������������������������������������������������������#��������������������%�����������������#����������� ���

�������������!�1������������������ ���� ������� ��� ����� ������ 2������������ ���� ������ � ����%��� ��� ��� ��!�8��������������������� ��������� ������������� ��������� ��� �����#������������������������������������&� ��� ������ ���������� ������� ��������������� ��� ����������� ��� ���������!�

/ �� ������������%��������������������������������������&��������� ����� �� ��!� (�� ����� 2������ ��������� ��� ��������� ���� ����� ��� ����������� ������ ������ ������ �� ��������������������!�

8���� �� �� ������ ���� ��� ����� ��������������������������������������gjë që e theksonte shpesh në biseda ������!� ����������� ���� #�� � ����������������������!

8��������������������������������������������'������������������#�� ��� ��������� ���� ����������!� 8�������������� �� ��� ����� ���� ���������^�

������������������������������������� ����������� ���� ��� #���� @��� ������� ������� ���� �������H�� �������� #���� ��� ��� ���� �������������� ������ ���������!� 1%� ���� ����������� � �������� ��� ���� ����� ��������� ������� ��� �������� ���������������������������������� ��������� ����� ��%������ ���� ������� ���� ���%���������������!��

�����#������� ������ ���������� ������� ������ �� ����� ��������� ������ ��������� �� ��+��� ����������^����������������������������������!�(������������������������������� %���� ����������^� ��%������������������������%���������������!�_���� �����������������������������������������������#��������������������������������������������������&������ ������� ��� ����� ��� ����� ��� ��������� �� ��� ���������� ����������� ����������� ���������%�����������������%�����������������������!��

Analizë

22 ����������������

Page 23: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Fushata zgjedhore në Shqipëri ka hyrë në një fazë të rëndë-sishme. Siç duket, pas disa kërcitjeve paralajmëruese të

qëllimshme ose pa qëllim, lumi i tra-zuar u fut në shtrat – fushata po hyn në një fazë me rrjedhë më të qetë. Bile, bie në sy një fenomen shumë simpa-��!� =����� ����� ]����� ������ ���� ��ka atë vrazhdësi që jemi mësuar ta shohim në fushatat parazgjedhore. Këto zgjedhje i karakterizojnë dy gjëra: numri i kandidatëve që i ta-�������������� ��? �����������������shok tani paraqiten si rival politikë të taborëve të kundërt dhe vëmendja e posaçme që u jep media kandidatëve për Tiranën. Andaj edhe vlerësimi im për këtë fushatë kryekëput do të ba-�����������'���������%�#%����!�

E para çka bie në sy është se Lulzim Basha dëshiron të bëjë një distancim �����������������������]���������-tik. Dhe, distancimi duket se nuk është i rastësishëm. Thuhet se ai ka bërë shtabin e vetë jashtë partisë. Madje, Sali Berisha nuk është më çadra e kandidatëve, siç jemi mësuar ta sho-him atë më parë. Cili është qëllimi? Mund të merret me mend. Basha këtë ����� �����������������!����������������

e Tiranës ia hap rrugën në piramidën �������!� 1��� ������ ���� ���� ������!�Ky është rast që ai ta japë provimin e pjekurisë. Ai dëshiron të dalë nga ����&������%�������!�/�#�����������%���������������������'���������� ���� ���� ��� ���������� ����� ������ ����&����������������&���������������!�Analistët e stilit shkuan edhe më larg: ata në veshjen e Lulit do të shohin prirjen që me një veshje më serioze të

�������� �������������������&����se ai është një djalosh i ri, që e mban Saliu për dore. Pikërisht për shkak të këtyre pretendimeve të mëdha, ��'���������� ���������������������gjasave, pa kompromis. Beteja mund të jetë e natyrës jetike “të jesh apo të mos jesh”. Fitorja e Lulit do të thotë goditje e pariparueshme për Social-istët dhe, posaçërisht, për Ramën. Në rast humbjeje të Ramës, ai do të ketë

ANAL

IZË

ZGJEDHJET NË SHQIPËRI

Një vështrim nga ShkupiFitorja e Lulit do të thotë goditje e pariparueshme për Socialistët dhe, posaçërisht, për Ramën. Në rast humbjeje të Ramës, ai do të ketë pasoja zinxhirore, si humbje edhe të pozitës së kryetarit të partisë.

� Rizvan SULEJMANI, Maqedoni

���������������� 23

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 24: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

pasoja zinxhirore, si humbje edhe të pozitës së kryetarit të partisë. Për më tepër ajo do të thotë një rrënim i pa kontroll i biznesit të ndërtimtarisë.

Humbja e Tiranës për socialistët do të nënkuptojë edhe humbje të ����� ��%����� ��� �������!� 1���e them këtë, dua të paralajmëroj se kjo fushatë, në shikim të parë simpa-tike, mund të përmbyset. Andej e sh-troj dilemën: kur do të dalë Luli prej �������� ��� #�����|�� 1��� �� ��� ����-qitet ai në rolin e policit? Se kjo mund të ndodhë, tregues i parë është afera ���������5������� ��������������-ci rreth intervenimit ose mosinterven-��� ��� ������� ��� ������ �� 1�����!�Incidentet e kohëpaskohshme janë vetëm fryrje zjarrit. Çka me Ramën? ��� �� ������ ������ � ����&�������� ��� ������� ��� ����� � �������!�Andaj, pasi nuk mund t’i ndërrojë

vitet, mund ta ndërrojë edhe veshjen. Prandaj jorastësisht çdo ditë e më tepër paraqitet me veshje që atë do ta prezantojë në një person ndryshe nga �� #�� ��� ������� ��� ����� � ���������!�Bile, me stilin e veshjes lë përshtypje se vitet nuk e bëjnë modën, por stili. 8������������������������'�������������������������������������������shfaq ndonjë nervozizëm. Megjithatë kjo nuk do të thotë se nuk bën ter-���� ��� ���'������� ���� ���������������!� �� ��� ��&��� ������� #��të mund ta akuzojë qeverinë për fal-���������� ������� ������� ���������zgjedhjet. Ai duhet të jetë i vetëdi-jshëm se humbja për të do të thotë fund i karrierës politike. Megjithëse sigurisht Rama personalisht nuk do të ketë problem për ekzistencë edhe nëse del prej politikës. Së paku poli-tikanët e Shqipërisë dinë ta sigurojnë

mirë veten për aso situatash. Rasti i Nanos tregon se mund të jetohet mirë edhe jashtë politikës. Por, pyetja është se çka me gjithë ato miliona euro bi-znes në ndërtimtari. A do të pajtohen ata, biznesi i të cilëve është lidhur individualisht me Ramën? Personal-isht nuk besoj se ata do të pajtoheshin ta humbin atë si kryetar partie, bile edhe si parti opozitare. Fundja, prapë pikërisht nga politikanët e Shqipërisë kemi mësuar se sa dobiprurës mund të jetë roli i kryetarit të partisë. Ma-rrëveshja Nano-Berisha për postin e kryetarit të shtetit, por pse jo e Meta-Berisha janë një dëshmi e mirë për këtë qëndrim. Nëse është kështu, ����������%�����^���������������'��politike kur anketat do të tregojnë se ��������������������������������|����������������'����������������� ������të shanseve?; A mund Rama të zh-vishet nudo, ashtu siç e prezanton ������!� 1��� ����� ����� ������ ��mund ta shohim atë të zhveshur nga bontoni politik dhe të transferohet në rebel politik! Unë nuk jam shumë op-timist se ky bonton politik do të vazh-dojë gjatë.

1��� ����� ��� �������� �� ��� ������ ���a do të kemi dallim të madh ose të ������ ��� ��������� ��� ���� ��'�� �������ndërmjet Lulit polic kundrejt Ramës biznesmen të ndërtimtarisë. Besoj se nuk gaboj nëse them se sharmi poli-tik mund të zëvendësohet me arro-gancën politike. Gjegjësisht, unë jam i gatshëm të shoh që pista e modës politike të zëvendësohet me arenë gladiatorësh. A do të kemi pistë poli-tike apo arenë politike, kjo do të varet nga rezultati që pritet prej kandi-datëve. �

Analizë

24 ����������������

Page 25: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

ZGJEDHJET NË MAQEDONI

MUNDËSITË E HARXHUARA POLITIKE

ANAL

IZË

Në hapësirat shqiptare kryesisht dominojnë dy grupe politikanësh: ata, të paktët, që e kanë kuptuar

se, po dite ta përdorësh, politika është shërbëtore e mirë dhe, grupi i dytë, që është dukshëm më i madh, e të cilët nuk e kanë kuptuar se po të hyri në gjak, politika të verbëron e të bën shërbëtor të dëgjueshëm të saj. Përpos këtyre, ka edhe një grup politikanësh, që janë më të rrezikshëm se gjithë të tjerët: ata që i janë rikthyer grazhdit të pushtetit, pasi njëherë e kanë humbur atë, e të cilët ngjajnë në narkomanë që rishtas u janë kthyer narkotikëve. Atyre sa më shumë u shpjegon për dëmin që ia bëjnë vetvetes dhe familjes që i takojnë, ata aq më besnik i bëhen injorancës së vet.

Sa i përket kallaballëkut të politikanëve shqiptarë të Maqedonisë, �������������������%������������&����begatinë e sofrës së pushtetit, andaj ���� �� ��� �)�� 5������ ���� ��������� ��programe politike, ngaqë kanë vetëm ���� �%��^� ��� ��&����� ���� ��������privilegjet e humbura. Kështu shqiptarët e këtushëm erdhën në

pozitë që partitë e tyre të ngjajnë në një hotel, ku nuk dihet se kush hyn e kush del, por saktësisht dihet se ����� �������� ���� ������ ��� �����gjumë shpresat e kësaj popullate se një ditë do të jenë të përfaqësuar nga politikanë që nuk janë fukarenj as materialisht as mendërisht.

1��� ����� ]���� ���� ������� ��shqiptarëve të Maqedonisë, sa herë që shpallen zgjedhjet parlamentare, ato u drejtohen votuesve shqiptarë, por duke e ditur se fati i tyre i mëtejmë do varet nga partia maqedonase që �� �)� ������ ��������!� 0� ����� ������edhe BDI-ja e Ali Ahmetit, e cila e

� Kim MEHMETI, Maqedoni

Shqiptarët e Maqedonisë vazhdojnë të sillen rreth boshtit të pamundësisë së tyre që ta kuptojnë se nuk u mungojnë parti politike, por vullnet dhe gatishmëri për ta ndërtuar “Shqipërinë” e tyre në Maqedoni, por edhe vullnet dhe gatishmëri që t’i detyrojnë partitë e tyre të mos jenë të varura vetëm nga vullneti politik maqedo-nas, por edhe nga ai i popullit që i voton.

���������������� 25

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 26: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

përkrahur masovikisht nga shqiptarët e këtushëm në të gjitha zgjedhjet ������������� ��� ������5���� ��� ����2001, tani është duke e ecur pjesën e rrugës së zhbërjes së saj dhe, mbase, nga një lëvizje gjithëpopullore, do të përfundojë në një parti me një autobus përkrahësish. Dhe, kjo do t’i ndodhë ngaqë kryesuesit e BDI-së, që ishin rikthyer në qeverinë e VMRO-DPMNE-së pas dy viteve të kaluara në opozitë, dikush i kishte gënjyer ashtu si edhe gjithë partiakët e mëparshëm shqiptarë se për t’u ���� �������� � ���������� ���'��� ���kesh kollare të shtrenjtë dhe të kaluar të begatshme atdhetare. Apo, shkaku se aq u verbëruan nga privilegjet ��� ��������� ����������� ��� ���� ��panë se besimi që morën nga populli, ����� ��� �������� ������� ���������të shqiptarëve të këtushëm për të pasur një parti më ndryshe se ato të mëparshmet dhe një përfaqësim më dinjitoz nëpër institucionet më të larta të shtetit.

Ndërkaq shqiptarët e Maqedonisë vazhdojnë të sillen rreth boshtit të pamundësisë së tyre që ta kuptojnë

se nuk u mungojnë parti politike, por vullnet dhe gatishmëri për ta ndërtuar “Shqipërinë” e tyre në Maqedoni, por edhe vullnet dhe gatishmëri që t’i detyrojnë partitë e tyre të mos jenë të varura vetëm nga vullneti politik maqedonas, por edhe nga ai i popullit që i voton. Dhe, duke qenë shqiptarët e këtushëm të uritur për parti, e jo për politika që do jenë përcaktuese për të ardhmen e Maqedonisë, edhe BDI-ja e tyre u bë si të gjitha simotrat e saja të mëparshme, e mbase edhe pak më e keqe se ato. Kështu shqiptarët e këtushëm u bënë më të begatshëm edhe me një parti, por mbetën njësoj të varfër sa u përket politikave që do çonin përpara aspiratat kolektive të ���&�������!�8������ ���������������një garniturë kryesuesish partiakë që u treguan aq servil ndaj palës qeverisëse maqedonase, sa ua tejkaluan edhe komunistëve të dikurshëm shqiptarë që e kalonin jetën të përkulur përpara komiteteve qendrore. Apo thënë ndryshe, shqiptarëve të këtushëm u ndodhi e papritura: të dështojnë politikisht atëherë kur kishin besuar se nuk mund të dështonin ata që

simbolizonin guximin dhe trimërinë e tyre.

Nëse është i saktë konstatimi se BDI-ja e tre viteve të fundit në qeverinë e Gruevskit do mbetet simbol i servilizmin politik të shqiptarëve të këtushëm, atëherë imponohet pyetja: Si ishte e mundur që kjo t’i ndodhte �������#��������� ��'����LQQX?���|�Njësoj siç imponohet pyetja se me çka ia doli Gruevski që t’i çojë kryesuesit e BDI-së t’i harronin interesat e popullit

Analizë

26 ����������������

Page 27: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

që i votoi, e të silleshin si aktivistë shqiptarë të VMRO-DPMNE-së? Janë këto pyetje, të cilat edhe gjatë kohë ������ ��������������������������&�#�������&�� �)���������������������)�ndërtohet përmendore në qendër të ����������%��������������������������#�������������{�����������������������hiçgjë tjetër, përgjithmonë do shënojnë dështimet politike të Ali Ahmetit. Por, nëse përgjigja e këtyre pyetjeve do të mbetet tani për tani enigmatike, ka diçka që e zbërthen mendësinë ���������������������������������� ���������� �����������%���������������partie. Kjo mendësi zbërthehet edhe nëpërmjet deklaratave të tanishme parazgjedhore të Ali Ahmetit, se �������� �&��� ��� ����������������������������������������������#������dhe do hyjë në koalicion qeverisës me cilëndo parti maqedonase që �� �)� '���� ��������� ������������!�1���������������������������� ������� ����� {�������� ���� ������� ���përhershme, por njëkohësisht e lë të ������ ����� ���� �������� #��������edhe me LSDM-në e tanishme ���������� ����� ���� �� �)� �������

zgjedhjet e ardhshme parlamentare. 1��� ������� ��� ��� ������ ���� �� ����������� ��� ��� +�� �������� ������ ���#��������������������������������#��������������������������������� ������ ���� ������� ���� ���� ����������� #�� �)� ���� ���� ���������politik antishqiptar maqedonas, siç ������ �� #�� �� ������ {�������!� 8���� ����� ]���� ���� ������ ������� #��������������#���������#����������&��+�� ��������� ��� �� ��� ������^� ������������������������������������������������� �� �+� ������ ���� ���� ��������� �������� � �������� ��� � #��mbështeste Millosheviqin, nëse ai �������� ���#����� ��� ���������� ������������ ����� �������� ��� #�� ���� ������������� ��������������������������������� ����� ��� ��'���� ��� ��� ������mjetet.

"� ����� �������� ���� ����� ����������mbase edhe vetë Ali Ahmeti e ka �������� ��� ������ �� �&� � ��� ������������+�����������#�����������Maqedonisë, parti e cila nga dita në ��� �� ��� � ����� �� ��#����������� ���������� ����� ������� ��� ������ ����������� ������ ������ �����

#�� ������ �="?��� ���� �)� ���� �������partitë e vogla të torbeshëve dhe ����������!� ����� �� ������ #�� ���realizonte “bashkim-vëllazërimin” ���������� ���� ������ ��� ��������="?������� �������� ��������7�=/?ja e VMRO-DPMNE-ja maqedonase që marrin edhe votat e etniteteve ����#������!� 1������ �� ��������� ���� �� ����� ��������� ������ ���/�#���� ��� ��� ���� �� � ��� ���+����������������������#��������������� �������^� �������� �� ���!��� ������� ���� �� ��� �������� ��� � � ������������� ��������� �������������������� �����������������!�

�� �� #�� ��� ������ ��� �� �������zgjedhjeve të ardhshme parlamentare në Maqedoni, ende pa dalë të votojnë, ��#������� �� ��������� ����� ������������ ��� ��� ���� �� %� �������parlamentare. Edhe atë vetëm nga ������� ��� ��� ������� ������ #�� ������ � ��������� ���� ���������������� ��� ������� ��#���������� ����� ������ #�� ��� ������ ��torbeshëve nga njësia zgjedhore ������ ��������� ��� ������� ��� ���������������� ������ ����!� 1������Ali Ahmeti deshi të realizonte misionin kombëtar që sadopak �)� ��#���������� ���������� ����� ������� ���� ���� �������� ��������� ��#�������� ��� ��������� ����“Shqipërinë” e tyre në Maqedoni. Kjo gjë të çon të besosh se nëse BDI-ja në këto zgjedhje parlamentare do ���������������������������������������� �� ����� ������ �� ����� �� ������partie dhe dështim edhe më i madh � ��#�������� ��� ��������!� 0��� ����������� ��� ���� � ��������� �="?���� ��#������� �� ��������� �� � �����legjitimitet një partie që haptazi ������������� �������������������������� ��� �������� ��#���������� ��� ���� ���� #�� #������ ���������#������� ��� {������!� 8����do i japin legjitimitet një BDI-je që ������ ��� �� � ������������ ������������� ������ ������� ��� ����������#������������="?���#������������������������������������������������#�� ����� ��� �������� {��������� ��������� �� ���� �������� ��� %�� ���������politik shqiptar. �

Analizë

���������������� 27

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 28: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

AKTU

ALITE

T

Edi Rama Nëse do bënim një spekulim

C�����Y�������������&���������#����-#��������������������������#�������������� �������� �����0�2������� ����� ���������� ��� %���� �������������������������� ��1����#��2������ �� ������ ������ ��������!�"� �������� ���� ������� ��� ������ �� ����� ������ �� ������� �������� ��������������������Q?����0�2������������ ��� ��� ����� ���� �� ���� ���������� ��������� �� ��%��� ����������������������#���������������%�����������������������!�(��������������� �� ���������������������������-�%���� �����Q?������ �����+�����������#�������������������������������������� �������� ���� �������� ���������������������������������8���������8������ ����������� �� 8������ �����-����� ����������������������!���� ����������������������������������������#%��� �� ��� � ����������� ��� ���-��������������������������������������

#������������������ �� �������-������ ��� �%����� �������� ��������� ����� ������������ �� �������� ����2���� ����!� ���� ���� ��� %� ��� ���� ���� ������� ���� ��� ���� �� ����� ����������^� 2����� ��� �������������� �&�� �� ������� w������)� ��� ������������������������8=?����������������� ���� ���� ��� ��������� ��� ����� ������������%�������������#��� �������������������88?����������!

���� ��� ����� 2���� �� ��� �&����� ������� ��� ������ ��� ��������� ����������������#�������#������������������������� ������� ��� ��� #���������������������������������!����������������������� ���������������������� � ����� ������� �%���� �� �����-������ ��� ��� ������� ��� �����#������ �������� ���� �� ��L?��� ��� ��� ���?������������������������������������� ������ ���� ����� ����������� ���-���������� ��� ������ ������� ��#��������� ���%���� ��� �� �� �������� �������������������������������!�1���������(������'������������������������-��� ������� 1������� �� ��� ���� 1�%�-

������!���������������������%�������!�1��

����������������������������������������������������������������������������� ������������������������������#�� ����� ������� ���� ������������� �������� �������� �� ������� /����� /�-��+��������������������#������������������ ��������������������� ��� �&����� ����������� ��� �������� �� �������� ���������!���

(�� ������� ��� ��� ��� +��� ������������� #�� ������� ������ ��� ���������� �� ����������� ���� ��� �������#�����+���������������������������-#�������������������������������`����������� � �������� ���������� �� ������-����� ������ ����� ���!� ������� ������ ��� �%������ ���� ��� ����� ���� �����������������������������������#����� ���������%�������������������������� ���� ���������� ��������|[�8��������������� �&����������������� ����������%�������������������������-��������� � ������������� ���� �%����^�@0� ������� ��������� ��������� ������������� �����������[H!��

RAMA vsPORTRETE TË PAUTORIZUARA

� Ermir HOXHA, Shqipëri

28 ����������������

Page 29: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Ekonomia Maqedoni

vs BASHALulzim Basha

Askush nuk kishte dëgjuar për Lulzim Bashën deri sa një ditë pran-vere të 2005 ai u shfaq në krah të li-derit të atëhershëm të opozitës, Sali �������� ��� ���� ��� ���� ������ ���-rash, ngërthyer në konstelacionin KOP (Komiteti i Politikave Orien-tuese).

Ishte ky një grupim ekpertësh nga fusha të ndryshme, të njohur e të panjohur, i cili do të atashohej pranë Berishës në parapërgatitje për t`u kthyer në pushtet, pas viteve të gjata në opozitë. Por në thelb, KOP-i konsiderohej si një makiazh dhe këtë, për shumë analistë, e tregonte vetë portreti i Lulzim Bashës, për-çues i një etike europiane, një model i ri në politikëbërje, ardhur nga një botë me emancipim shkëlqimtar si Holanda, ku kishte studiuar për shumë vite. Dhe, në fakt, nga KOP-i i dikurshëm, sot ka mbetur vetëm

Basha, i cili ka arritur të mbetet ben-jamini i liderit demokrat dhe aspir-ant kryesor për ta zëvendësuar atë më pas, gjë që ka sjellë trazime të mëdha në grupacionet brenda PD-së.

Basha nuk ngjan në asnjë pikë ������������&��������������������kokë më kokë më 8 maj. Nuk ngjajnë as në të kalaurën, as në tipologjinë, ������]��������������������������!�Ajo që e bën Bashën të pëlqyer deri ����������������������&�#�����+���një sharm emancipues në raport ��� ���������� �� �&� ��� ��������shqiptare. Ndërsa kundërshtarët e �&� �������� ����� ��������^� ��� +����në thelbin e vetë ky individ? Për shumë prej tyre, Basha është nxjerrë prej hundësh nga Berisha dhe kjo e ka lënë atë pa identitet. Ndërsa për ����������� �� �&�� �� ������ ���� ���-tikan me bilance gjatë drejtimit të disa dikastereve të rëndësishme, duke ia dedikuar edhe liberalizi-min e vizave, si ministër i jashtëm e

më pas i brendshëm, ose ndërtimin e ‘rrugës së kombit’, si ministër i transporteve. Edhe në jetën pri-vate, ndryshe nga Rama, nuk ka as-���� ���?�&�!� �� ��5������ ������bashkëshortin, familjarin model, ���� ������������� �� �&� � ����� ���-�����������^�������������������� ���së shoqes, e cila nuk ka pranuar më pas të mbajë atë shqiptare.

Megjithatë, besohet se Basha rrezaton staturën e politikanit të së ardhmes, ku defekte të tilla nuk do mund “të ndërhyjnë” mbi imazhin �� �����!� 1���������� � �&�� 2�������������������������������������bjerrje nga ai personalitet imponues i para disa viteve, pa u futur ende në politikë, e kjo mund të shërbejë si avantazh për Bashën.

Ato që do vendosin më 8 maj do të jenë më tepër kontestet politike, ku ������ %� ������� ��� ��� ���� ������që në instancë të fundit, mbeten të pakrahasueshëm dhe të pangjashëm në asnjë pikë. �

���������������� 29

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 30: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

AKTU

ALITE

T SHQIPËRI, REGJISTRIMI I POPULLSISË

E keqja e madhe e

Jam befasuar kur kam parë që nivele kaq të larta përfaqësimi shtetëror, politik e publik si Kreshnik Spahiu apo Shpëtim Idrizi të pranojnë ta diskutojnë apo ta debatojnë ketë çështje me përfaqësues politikë e mediatikë shpesh here provin-cialë të minoritetit grek, duke e devijuar në mënyrë tejet te rrezikshme syn-imin, por edhe produktin e lëvizjes Kuqezi

� Nebil ÇIKA, Shqipëri

Duket se profecia e një prej korifenjve të letrave shqipe Faik Konica se “E keqja e madhe e shqiptarëve janë

vetë shqiptarët” – vazhdon të jetë ende aktuale. Kohët e fundit ka marrë hov një lëvizje atdhetare kryesisht të rinjsh e njohur si “Aleanca Kuqezi”. 7������ ��� ]����� #�� �������� ����� �����)�������������������������������%��� �������������������������� �����������������������#��������������������� ���� ���� � �������� ���� 1�����i Shqipërisë në vitin 2002 – një arti-���� ������� #�� ��������realizimin e një projekti diabolik të qarqeve an-tishqiptare kryesisht në Greqi që synon deklar-��� ���� @�����H� ��� ����pjese të popullsisë shqip-����� ��%������ ��� ���� �������!� /��������� ����������]������������������������� ������ ������� �%� ��-�������� ����������-���� � �������� ���� #�� �� ����

���������������������������&���������të domosdoshëm.

�� �������� ��� ��#������� ���������në momentin e fundit për hallet tona ��� ������ ���� #�� ��� ��� ��������������� ������ ������ �������!� 1������po ndodh edhe me lëvizjen kuqezi që ��� ������ �������� ������ �� �������-zuar dhe e orientuar keq. Drejtuesit �� �������+�������������%����� �17=?��� ��� ��#����� 1������� ������� #������� ���������� ���� ������ �%�����më i lartë i shtetit në këto 20 vite të ���������� ������ � ���������� ��#�

drejtpërdrejtë në një aksion të mbro-������ ��� ���������� ��� ������� ������përfshirë në disa debate mediatike sa ������������������#������������������� +�������� #�� ��� ������ �������� ��������!�=���������%��������%�������-������������������� ���������������������&��������#���!����������@���-anca Kuqezi“ po mundohen ta neu-tralizojnë janë zyrtarët më të lartë të �������������������#����������������������� ���� ���� ��� ��������� ��� ������që mundësojnë zhvillimin e veprim-������ �����#������ ����� �������-

cionit dhe territorit sh-qiptar. Në këto kushte ��������� ���� ������������ � �����������dhe individëve që janë ���������� ��� �����-shtimin e këtyre veprim-tarive duhet të drejtohen tek autoret e vërtetë të tyre. Duket qartësisht se debati publik ka rënë ��� ������� ������ ��� ��-����������� �� �&� ���-

SHQIPTARËVE

30 ����������������

Page 31: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

tikë me apo pa dashje ia kanë dalë ta transformojnë nga një çështje midis shqiptarëve në një çështje midis sh-qiptarëve dhe grekëve ose edhe më keq në një çështje mes shqiptarëve dhe minoritetit grek në Shqipëri. Jam befasuar kur kam parë që nivele kaq të larta përfaqësimi shtetëror, politik e publik si Kreshnik Spahiu ose Shpëtim Idrizi të pranojnë ta diskutojnë ose ta debatojnë ketë çështje me përfaqësues politikë e mediatikë shpeshhere pro-vincialë të minoritetit grek, duke e ��&���� ��� ���%��� ������ ��� �����-����� �%����� ���� ���� ��������e lëvizjes Kuqezi. Sqarimet e kësaj çështje patjetër duhet të bëhet me au-torët shqiptarë të ligjit që mundëson, si askund në botë, tjetërsimin e kom-bësisë sipas dëshirës së individit – një akt në kundërshtim me të gjitha prak-tikat dhe rregullat juridike të vendeve e organizmave euroatlantike.

Do te kishte qenë jo vetëm e drejtë ������������������������������-kase nëse përballë kundërshtarëve të regjistrimit etnik e fetar të shqiptarëve të ishin ulur hartuesit dhe votuesit e

ligjit ose specialistët shtetërorë të së drejtës ndërkombëtare, gardianët ligjorë të kushtetutës dhe interesave kombëtare të zgjedhur ose të emëru-ar, por që të gjithë të paguar nga tak-sapaguesit shqiptarë. Nuk e di përse duhet debatuar për një ligj dhe efektet �����#����������&�������+�����!�=����në statusin e deputetit që ka votuar ligjin, edhe me të ashtuquajturin për-faqësues të minoritetit grek P. Barkën, Markon e të tjerë anonimë politikë e mediatikë që s’kanë përgjegjësi për atë që ka ndodhur e as mundësi t’i imponojnë shtetit shqiptar iniciativa të tilla ligjore si kjo e regjistrimit et-����� �����������������!�(��%�����#��ligji i votuar nga deputetët shqiptarë të Kuvendit të Shqipërisë mund të konvenojë me interesat përfaqësuesve politikë e mediatikë të minoritetit grek ose veprimtarë të qarqeve an-tishqiptare, por ata nuk janë as ����������������������������&������#��i përjashton automatikisht edhe nga të qenit palë në debat. Personalisht e ����� ������ ��� %������ ��&��� ��debatit nga më përgjegjësit shqiptarë

te pakica greke, gjë që nuk përjashton edhe përfshirjen me ose pa dashje të përfaqësuesve të aleancës Kuqezi ose të kundërshtarëve të tjerë të ligjit në këtë debat.

(Anti)shqiptarët

Në fakt minoriteti real grek nuk ka qenë asnjëherë problem për sh-qiptarët dhe as pengesë në marrëd-hëniet shqiptaro-greke. Në këto vite ��� ���������� ������� ��%������ ����shkak të tolerancës së admirueshme ��� ��#��������� ���� ���� ��� ����&����������������� �&��������������������në Dropull dhe Vurg ka manifes-tuar korrektesë dhe vazhdimësi në bashkëjetesën me shqiptarët në stand-��� ��� ��� ������!� 1��� 5��� ���� �-��������������]���������#%����������zakonshëm që gjithsesi nuk janë përf-shirë publikisht në aventurat destruk-tive të qarqeve shoviniste greke, gjë që nuk mund të thuhet për një pjesë të konsiderueshme të përfaqësuesve të �&�������!����������������������-

���������������� 31

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 32: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

legjuar që shteti shqiptar i ka rezervuar minoritetit grek në Shqipëri në krahasim me minoritetet e tjera edhe në ven-det me demokratike të Evropës, duke përfshirë dhurimin e pronave të shqiptarëve, garantimin e arsimimit në gjuhën e tyre në të gjitha nivelet, përfaqësimin politik, pjesëmarrjen në administratën shtetërore qendrore e lokale, investimet e konsiderueshme në zonat ku banojnë etj, janë standarde #���������������������������������������)��������������në planet e projektet ultrancionliste greke.

Duket se problem kanë qenë dhe vazhdojnë të jenë in-dividë e segmente etnikisht shqiptarë që, për interesa të pastra ekonomike e pushteti, po përpiqen të sajojnë e të ���������� ������� �� ���5���� ��� ����� ��� ���������� ����kanë jetuar ndonjëherë minoritarë grekë. Pikat më të forta ku janë shfaqur këto probleme janë etnikisht të pastra sh-qiptare: Himara në Vlorë dhe Korça. Kjo e fundit u përfshi në këtë hartë pas incidentit prishjes se varrezave shqiptare nga kreu i tashmë penalizuar i “Omonia”-s në fshatin Bo-boshticë dhe thirrjeve për ndryshim të kombësisë drejtuar shqiptarëve nga konsulli grek ne Korçë. Tendencat ishin shfaqur më parë edhe në Përmet, ku në fshatin Kosinjë, në një skandal ku ishin përfshirë edhe zyrtarë të “Kishës Ortodokse Autoqefale”, u nxorën nga varret eshtrat e sh-#�������������)���������������������������������������������������7�'������=%�����������!�1%�������������������������

kriminal u legalizua nga vetë shteti shqiptar i cili dha lejen ���� ������� �� ���������� ������ ��� ���%��� ���������� #��në historinë zyrtare greke cilësohen si çlirimtarë të “Vorio Epirit”. Ky vendim i shtetit shqiptar përbën pa dyshim një prej akteve më antishqiptare të ndërmarra ndonjëherë ����� �&�#������ ���������������X�XL!�1����������������varreza ka qenë një objektiv i hershëm jo vetëm i qarqeve shoviniste, por edhe i atyre zyrtare të Greqisë dhe ato da-tojnë me rivendosjen e marrëdhënieve dhe vizitën e parë të ish-ministrit të Jashtëm Karolos Papulias, sot President �{��#��������������)�Q?��������#���!�1%��������������çështje sa të paqenë, pasi tashme dihet se ato nuk janë es-htra ushtarësh grekë, aq edhe i rrezikshëm, i dha mundës-��� #��#���� �����#������ ������ ��� ���������� @������historike“ të pranisë se grekëve në një zonë etnikisht të pastër, madje djep i nacionalizmit dhe rilindjes kombëtare shqiptare. Përmeti është vendlindja vëllezërve Frashëri, të ������������)�������������������������������������%����-������������#��������������������������������#������!�Toleranca, për të mos thënë mbështetja ndaj provokimeve të vazhdueshme antishqiptare të Vasil Bollonos, kryetarit aktual të bashkisë Himarë, është pa dyshim një tjetër qëndrim antishqiptar i shtetit shqiptar. Të gjitha këto që rreshtova me lart janë një konkretizim i profecisë fatkeqë-����������������#���������������������������������������-ullit XX si ”të keqen me të madhe të shqiptarëve”.

Ballafaqimi me vetveten

Pra, siç po del nga kjo analizë, beteja jonë atdhetare duhet orientuar pikë se pari nga vetvetja pasi duket se ��&����������������������������%� ���� �#�������-ton si dobësia jonë më e madhe. Duke u kthyer te objekti i ���&����������������� �������� ������@���������1�#�-zi”, në mënyre të veçantë e drejtuesve të saj, duhet të kthe-het nga përgjegjësit e shkaktarët shqiptarë të iniciativave kërcënuese për identitetin dhe integritetin e shqiptarëve dhe Shqipërisë. Një kthesë e tillë e debatit publik mund të jetë ende një lëvizje në kohë megjithëse qarqet greke e përdorën me sukses zhvillimin e gabuar të deritanishëm të �&!���������&�� ���������?�������#��� ������������e gazetat në limit kohor të konsiderueshëm qarqet e tyre nga Athina dhe Uashingtoni mund të fusin në raportin e Departamentit Amerikan të Shtetit për të drejtat e njeriut, të publikuar pak ditë më parë, frazën “përfaqësues të mi-noriteti grek ankohen për mohimin e të drejtave etnike”. Futja e një frazë të tillë në pjesën e raportit për Shqipërinë, edhe pse nuk shënohet si konstatim i DASH-it, po si ank-esë greke, është produkt edhe i mundësisë që ne u japim atyre duke i bërë palë në një debat që nuk ka asnjë lidhje me ta. Por, ka edhe diçka tjetër përtej politikës dhe intri-gave nacionaliste që vete ne ua dhurojmë me idiotësinë tonë spekulantëve politikë e mediatikë, politikave greke në Shqipëri. Patjetër që debatet e pa nevojshme me ta janë �������� ��� ������ �� ����� ���� ��� ���������� ����� �������

32 ����������������

Aktualitet

Page 33: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

te pavërtetë, por edhe që artikuluesit e tyre të sigurojnë statuse speciale e privilegje të tjera si veprimtarë e her-onj të helenizmit në Shqipëri, veprim-tari të vlerësuar e të shpërblyer mirë nga Athina zyrtare, por edhe nga or-ganizmat pan-helenike, sidomos ato në SHBA.

Nganjëherë gjykoj se ky zhvillim nuk mund të jetë thjesht një gabim i drejtuesve të fushatës kundër regjis-trimit etnik-fetar ose i organizatorëve mediatikë të debateve publike lidhur me ketë çështje. Nëse ata vërtet duan ta denoncojnë e ta bllokojnë këtë zh-villim antishqiptar, duhet të vënë në � �����������������&!�(���������#��nënkryetari i KLD-së, deputetë, poli-tikanë e gazetarë të përfshirë në debat të mos kenë mundësi te marrin vesh se kush e hartoi, inicioi, loboi e votoi këtë ligj e ato vendime e veprime që e çuan në këtë pike kritike situatën. Duket me dy standarde dhe aspak i ndershëm fakti që zëvendësi i Presi-dentit Topi në KLD, z. Spahiu, të ud-����#����� ������� �&������ ��������������&���������������������+����-�������� ���� ������� #�� ��� ����-set për ta shfuqizuar atë, ndërkohë që këshilltari i juridik “i Gardianit të Kushtetutës” (Presidentit të Repub-likës) është ish-ministri i Drejtësisë dhe deputet përfaqësues i minoritetit grek në Kuvendin e Shqipërisë, në kohën kur u hartua e miratua ky

ligj. Nëse ka një “grek” që ka pasur gisht në këtë punë, ai është z. Peçi. Në çfarëdo këndvështrimi, por sidomos si zyrtar i lartë shqiptar, përfshirja e �&����� ������ �������������������pa dyshim jo vetëm një “pikë mbi i”, por edhe një demonstrim i sinqeritetit dhe seriozitetit të z. Spahiu, institu-cionit që përfaqëson zyrtarisht, por edhe të tjerëve të përshirë në këtë de-bat e lëvizje me përmasa mbarëkom-bëtare. Ky debat patjetër që duhet të ��� ��&������������������������������që me veprimet ose mosveprimet e tyre kanë kontribuar në realizimin e ���&��������������#����!�

Ka ardhur koha që politika dhe shtetarët të përballen me pasojat e veprimeve te tyre. Transparenca �� ���������&����������������%���ndaj opinionit publik dhe, sidomos, ���� ��%��� �&���� ��� ������ ��#������që i janë bashkuar e po i bashkohen “Aleancës Kuqezi”. Anashkalimi i ballafaqimit me autorët e vërtetë dhe, sidomos, përpjekjet për ta transferu-ar debatin duke sajuar një debat ose ���5��������#������+���������� ������mediatike me përfaqësues të mi-noritetit grek, jo vetëm që nuk i shër-ben zgjidhjes se problemit, por i fryn ������%���������5��������#��������������&��� ����������������#���������asnjë arsye të ndershme të sajohet e stimulohet. Opinioni publik shqiptar dhe ndërkombëtar dhe veçanërisht

mbështetësit e z. Spahiu, por edhe te tjerëve që drejtojnë këtë lëvizje, ��������� ����� ��� &�� ��� ��������� ����autorësinë dhe përgjegjësinë e ini-ciativave ligjore dhe veprimtarive të tjera të denoncuara si antikombë-�����������&!�����������������������e ideoi, përgatiti dhe votoi një ligj antikushtetues? Cilët ishin zyrtarët dhe politikanët që lejuan, duke shke-lur ligjin, një zhvillim të tillë? Pse u deshën tetë vjet për të regjur pub-������ ���� �&|� 1���� #������ ���� ������������������������������������-tikombëtare? Kush e urdhëron e kush e shoqëron me polici, siç e ka denon-cuar z. Spahiu, antishqiptarin greko-amerikanin Nikola Gaxojanis gjatë vizitave në Shqipëri? Këto, por edhe shume enigma të tjera, duhet të jenë patjetër pjesë e debatit me vetveten që ne shqiptarët duhet të bëjmë edhe për faktin që t’i japim fund profecisë ose mallkimit njëshekullor të të qenit armiq të vetvetes.

Këmbëngul te ky zhvillim i mun-guar si mundësia e vetme për t’u dhë-në fund gjëmave që më shumë se çdo armik ia kemi bërë vetvetes. Ky proces i dialogut dhe debatit të halleve dhe problemeve tona midis nesh do t’i pakësojë gjithashtu edhe mundësitë e armiqve tanë që me shekuj presin pas portës gabimet tona për të realizuar, deri tani jo pa sukses, planet dhe pro-jektet e tyre antishqiptare. �

���������������� 33

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Aktualitet

Page 34: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Shpërndahuni, po na numërojnë!

REGJISTRIMI NDËR SHQIPTARË

Thirrjet e grupeve të ndryshme etnike dhe fetare për t’u “shpërndarë” gjatë regjistrimit të popullsisë, gjejnë shpirtin e tyre binjak në epruvetat laboratorike të dikurshme të njeriut të ri, atëbotë ende nën vëmendjen eskperimentale te ideologjisë zyrtare.

� Ergys MËRTIRI, Shqipëri

AKTU

ALITE

T

34 ����������������

Page 35: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Teksa në Shqipëri opinioni publik është përfshirë prej kohësh në polemika për deklarimin fetar dhe etnik në

regjistrimin e popullsisë, i njëjti debat ka përfshirë tashmë Kosovën. Komu-nitetet fetare, si dhe aktorë të ndry-shëm të jetës publike, kanë shprehur shqetësimet e tyre mbi mundësitë e fabrikimit manipulativ të rezultateve, të cilat do të mund të përdoren në mënyrë të pashëndetshme nga grupe të ndryshme shoqërore. Të dhëna të ����� ��&����� �������� ���� � ����të pafrytshme mbi lojëra shifrash, të cilat ne ballkanasit i ushtrojmë prej �������� #�� ����� ��&��� ��� ��� ����tona.

��� ����� ������ ��� ������������ ����copëtimin e Perandorisë Osmane, statistikat etnike dhe fetare, të ofruara nga kancelari të ndryshme, janë luha-tur në përmasa kontrastuale, në var-ësi të interesave politike të përfshira ��������!�7�'����������������#��������prej betejave më të preferuara të qar-qeve intelektuale e politike nacional-iste ballkanike, të cilat kanë ndërtuar legjitimitetin e veprimtarisë së tyre të mbrapshtë, që ka shërbyer për të nde-�������5���������������������������� �'�������������������������-frave. Statistikat në rajon asnjëherë nuk janë konstatuar objektivisht nga realiteti, por gjithmonë janë prod-huar politikisht, në funksion të inte-resave dhe orekseve etnike e territo-riale. Mund të thuhet se, beteja për shifrat, për prodhimin e tyre, është zhvilluar në dy mënyra: ose nëpërm-jet fabrikimit të tyre, duke nxjerrë të dhëna të manipuluara, ose nëpërmjet

veprimtarisë gjenocidale dhe spastri-�����������#����������������������&�-jnë mjedisin etnik të munguar, gjë që ka rezultuar me një kosto tragjike mbi jetët dhe fatet e njerëzve, por edhe mbi destabilitetin që vazhdon të qën-drojë pezull mbi qiellin ballkanik.

Beteja e numrave

Aktualisht duket se ky sport vazh-don të jetë tërheqës për shumë aktorë politikë e grupe lobingjesh diplo-matike, gjë që tregon se kjo mendësi ende nuk është shkulur prej trurit ��� ����� ��� �������� ��� ���&� �����!�Grekët vazhdojnë të interesohen për këto shifra në Shqipëri, duke këm-bëngulur se ky regjistrim do ta afrojë Shqipërinë me standardet europiane, ndonëse këto standarde i lënë vetë pa plotësuar. Ata, madje, nuk kanë ngur-ruar t’i kërkojnë këto pakica edhe ne botën e të vdekurve, duke fabrikuar në jug të vendit varreza dëshmorësh imagjinarë me eshtra të konvertuara shqiptarësh. Nga ana tjetër, serbët e ��#������� ��� �%������ ��� ��&�����pakica rishtazi, duke rekrutuar etni-kisht, boshnjakë e vllahë. E njëjta gjë, po ndodh edhe në Kosovë, ku grupe të shumta etnish përpiqen të fryjnë përqindjet e tyre, për t’u mbajtur me paterica në mënyrë që të mund të jus-�������������������������������#������-sa është shpallur paraprakisht multi-etnik, mbetet tash të prodhojë etnitë. Natyrisht, gjithkush e kupton se, në kushte të tilla, regjistrimi i etnisë dhe fesë nuk është një pune e mençur.

Në lidhje me fenë në Kosovë, në një

kohë kur ka një diskutim të gjerë mbi aktivitetin e misionarëve të shumtë ��� ����� ���������� ���� �������� ���kushtet e një tranzicioni kulturor, për �����&������������������%����#������mendon se politikat mund t’i orien-tojë nëpërmjet statistikave mbi fetë. Në vend që të mendojë për të zgjid-hur problemet duke stimuluar dhe promovuar dialogun ndërmjet ko-muniteteve etnike dhe fetare, duke garantuar hapësirën publike dhe atë të të drejtave për këto komunitete, qeveria vendos të hartojë statistika që shërbejnë vetëm si armë për të përfor-cuar sherrnajën midis tyre.

8������������&�����������������-duar mund të merren me mend. Që tani, mund të themi se vendimi për një regjistrim të tillë ka dhënë shen-jat e para të lëvizjeve në kampe të ndryshme etniko-fetare. Kjo duket në angazhimet e komuniteteve të ndry-shme për të paraqitur interpretime paraprake te rezultateve të mund-shme, por edhe për të bërë sadopak fushatë në funksion të rezultateve më të favorshme.

Në Kosovë regjistrimi ka ngjallur shqetësim tek një sërë grupesh so-ciale. Që herët, grupe të ndryshme etnike e fetare kanë ofruar pretend-ime të hamendësuara statistikore. {������� ���� ����� ��������� ��� 5����as për konvertime masive fetare në “fenë e të parëve” ose në konfesione të ndryshme të ardhura nga aktivitete të shumta misionarësh. Pas reagimit të komunitetit protestant në Kosovë (të cilët shqetësohen në thelb se shi-frat mund të mos jenë favorizuese për ta), Forumi Mysliman i Kosovës

���������������� 35

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Aktualitet

Page 36: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

reagoi gjithashtu kundër një pike në pyetësorin që do të regjistrojë pop-ullsinë. Reagimi nuk ishte kundër regjistrimit fetar në tërësi, por kundër opsionit për ta lënë pa përgjigje py-etjen përkatëse mbi besimin, gjë që tek ata sjell shqetësimin se shumë njerëz, duke refuzuar të prononco-����� �� ��� ��&����� ������ ���� �-terpretime abuzive që do të mun-dohen ta paraqesin realitetin fetar si një proces rrudhjeje për komunitetin më të madh fetar në vend. Për këtë arsye FMK-ja detyrohet t’u bëjë thir-rje njerëzve që të mos abstenojnë në përgjigje, por të deklarohen pa frikë për fenë e tyre. Pa i vënë faj FMK-së, e cila është e detyruar të menaxhojë një realitet që nuk e ka prodhuar vetë, ky reagim mbetet i sforcuar. Ai synon më tepër të zbusë sa më shumë kos-tot e një pune të mbrapshtë që në ni-sje. FMK-ja po përpiqet t’i motivojë njerëzit të deklarohen pa hezitim për fenë e tyre, ndërkohë që e udhës do të ishte që njerëzit të mos kishin nevojë të përgjigjen për këtë.

Ajo që do të duhet të sqarohej nga ata që ndërmarrin iniciativa të tilla janë dobitë që do të kenë shqiptarët nga këto regjistrime, gjë që deri më tani nuk shohim ta bëjnë. Qeveritë e vendeve tona duhet të na sqarojnë nëse kanë gati programe ose politika

zhvilluese mbi komunitetet etnike e fetare, për të cilat janë të detyruar të kenë statistika të sakta që të mund t’i vënë në zbatim. Do të ishte e udhës të njiheshim me projekte të tilla, për të cilat regjistrimi i fesë dhe etnisë bëhet i nevojshëm, në mënyrë që të mund të kuptojmë dobitë që ka kjo nismë. Por, me sa duket, e vetmja gjë që do të sjellë ky regjistrim, është gara idiote e grupeve të ndryshme sociale që i ba-zojnë angazhimet e tyre mbi principe të tilla dominimi, që i bëjnë t’i sho-��� @������H� �� �%��� ������ �� ��� ���të kundërshtarëve. Mungesa e para-qitjes së projekteve të tilla, të bën të mendosh se qeveritë e vendeve tona nuk kanë asnjë motiv administrativ në këtë regjistrim, gjë që do thotë se ai do të shërbejë vetëm për të pom-puar spektaklin shterpë të rivalitetit ndërmjet grupeve të ndryshme fetare dhe etnike.

Shqipëria e re nga eksperimentet e vjetra

(�������@=���� ���H�����������produkteve tipike të një kinemato-������ ������������ �+� ����� ���� ��Kino-laboratorit propagandistik “Sh-#���������H��������� ������#������t’i shkojë në mënyrë të përpiktë si slogan kësaj dialektike shifrash që

zhvillohet sot në trevat shqiptare. Një tufë grash të një fshati malor syno-�������+�����������������������������kaluar disa gra partizane të veshura si fshatare, të cilat i kishin strehuar në fshat për t’u mjekuar. Për të realizuar këtë, gratë kishin improvizuar një ek-skursion të përbashkët në pyll, kinse po shkonin për të prerë dru, nga ku do të mund edhe të kalonin barrierën gjermane për të bërë të mundur që ��� ��������������������������� +���!�Por, rrugës ndeshen me survejimin e vazhdueshëm të gjermanëve, të cilët i mbajnë gjatë gjithë kohës në vëmend-je. Në një moment, kur dukej se situ-ata po bëhej kritike dhe gjermanët po përpiqeshin të konstatonin nëse num-ri i grave në kthim ishte i barabartë me atë në nisje, një prej personazheve u bën thirrje të tjerave: “Shpërndahu-��������������������[H!�

Ndoshta e vetmja gjë për të cilën mund të ketë ndonjë vlerë sot kin-����������� ����������� ��#�������është mundësia për të gjetur batuta që mund të përthyejnë në mënyrë ko-mike metaforën groteske të realitetit të sotëm. Jo më kot ky realitet i përg-jigjet mekanizmit propagandistik të ushtruar për 50 vite me radhë nga ideologjia zyrtare. Ka një lidhje gjene-tike ndërmjet shqiptarit të ri sot dhe ��&� ��� ����������� ���� ��������� ��-muniste gjatë atyre viteve. Thirrjet e grupeve të ndryshme etnike dhe fe-����������)��@���������H������������-trimit të popullsisë, gjejnë shpirtin e tyre binjak në epruvetat laboratorike të dikurshme të njeriut të ri, atëbotë ende nën vëmendjen eskperimentale te ideologjisë zyrtare. Ajo që duket se po ndodh tashmë, është ndërrimi i ideologjive që po trashëgojnë këtë ek-speriment dehumanizimi, duke bërë #��@��������H��������������� � �������dikurshme jorentabël të komunizmit në një mori kuzhinash të reja, që ofro-jnë, secila për hesap të vet, recetat e �%������������������������������shqiptarit të së nesërmes. Si rrjedhim, kjo është edhe arsyeja përse realiteti ��#����� ������ �������� +�� ���� ����� ���cilën në fakt nuk dihet sesa do të na duhet për ta vjellë. �

36 ����������������

Aktualitet

Page 37: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

OPIN

ION

Para përballjes me Goliatin, Davidi kishte përjetuar dy ���� ��� �������^� ��� ���veten për urtësinë dhe fuqinë

udhëheqëse të mbretit, i cili doli nga mesi i tyre dhe, së dyti, gjatë rrugës ������ ���������� ���� ������ ������&�� ���tejkalojë egon (me vërejtjen paraprake ��� � ����Y� ���� ��� ���������� ��������momental individual për një interes të përgjithshëm dhe afatgjatë. Ekuilibri i brendshëm mes logjikës dhe ndjenjave që kishte arritur ky ‘vogëlush’, qetësia, harmonia e të gjitha shqisave, vetëbesimi se ishte në anën e duhur dhe nën ombrellën e sigurt, ia lehtësuan Davidit “përballjen vendimtare” me përbindëshin Goliat. Guri i Davidit ishte vetëm një sinjal i vogël se rruga �� ��� �������� ��� ����� ��� �������� ���mëdha qëndron në (1) sinqeritetin e vazhdueshëm ndaj konceptit (që nevojitet shumë kohë për t’u ndërtuar), CLY� ������������������C������������&Y�dhe (3) ndalimit të vetvetes nga shuarja e etjes me djersën e të tjerëve.

Historia padrejtësisht e ka trajtuar përballjen e Davidit dhe Goliatit, duke e vlerësuar si një moment, fat, teknikë ose saktësi të Davidit. Shikuar në aspektin e rrethanave aktuale të “mbretërimit”, udhëheqjes politike ose lidershipit në hapësirat gjithëshqiptare, “guri davidian” është

shikuar si një mjet të cilin të tjerët e ruajnë për betejat tona për ta goditur me të kundërshtarin e përbashkët, pa kuptuar se pronari i gurit, Davidi i vogël, kishte kaluar një proces të edukimit rigoroz së bashku me gjithë ushtarët e tjerë. Ky fakt, i mbështetjes �������������#���������������&���������ne, sot ka paralizuar të tria skenat politike shqiptare, duke i shndërruar ato në arena akuzash, sharjesh e kacafytjesh, duke ia mbyllur rrugën logjikës dhe ndjenjave elementare ������������������������ �����&��������sistem vlerash dhe një ambient ku do të mund të formoheshin konceptet. Kjo kategori politikanësh as që e kishte idenë e formimit të konceptit – e nxituar dhe e etur për sukses nuk i kushtoi rëndësi shqyrtimit të personaliteteve udhëheqëse dhe, si e tillë, ishte e predisponuar të dështojë.

Lëshim tjetër në trajtimin e betejës historike ndërmjet vogëlushit dhe Goliatit është edhe mospërmendja e apelit të mbretit të Davidit. Para daljes nga qyteti, mbreti i urtë me plot vetëbesim iu drejtua ushtrisë ��� �&� ��� ]����^� @(�� ��� ������� �����do të përballemi me sprovën e lumit (pasurisë së tjetrit). Kush pi ujë në të, ������������������!�(��������������pi ujë në të ose kënaqet vetëm me një grusht ujë (sa për t’i bërë ballë tharjes

së gabzherrit – që në fakt paraqet një vetëmohim), është ushtari im”, të cilat për neve shqiptarët sot duken aq të �����������������������!�(��������nuk kemi përjetuar një lidership, i cili çdo pjesëtari do t’ia kishte bërë një vërejtje kaq madhështore. Kasta e udhëheqësve politikë sot është më e pasura, ata pinë nga “lumi” e djersa e popullit shumë më tepër nga sa u takon atyre, por edhe që u mban lukthi, pa harruar se kështu edhe më shumë e shtojnë etjen dhe kundërpesha bëhet akoma më e rëndë.

Të privuar nga mungesa e koncepteve që do të gjeneronin me një sistem të edukimit kombëtar dhe të vazhdueshëm, pastaj nga mungesa e vetëbesimit dhe dyshimeve ndaj tjetrit (që është pasojë e të parës) dhe lakmia për “ujin” (pasurinë e popullit) pa kurrfarë kriteresh njerëzore, i bën ushtarët e demokracisë t’u thyhen shtizat ende pa dalë në fushëbetejën e politikëbërjes rajonale. Ata, të frustruar dhe të humbur në vetvete, shpifën dhe gënjyen rëndë popullin “se ne si komb nuk kemi armiq dhe se Goliati është vetëm një fantazmë e të parëve tanë, pasi që dihet botërisht se ne asnjëherë nuk kemi shfaqur pretendime territoriale”.

Shpresojmë që Davidi të mos jetë mashtruar... �

Kasta e udhëheqësve politikë sot është më e pasura, ata pinë nga “lumi” e djersa e popullit shumë më tepër nga sa u takon atyre, por edhe që u mban lukthi, pa harruar se kështu edhe më shumë e shtojnë etjen dhe kundërpesha bëhet akoma më e rëndë

� Ramadan ALITI, Maqedoni

HISTORIA E NJË ‘GURI’ POLITIK

Davidi vs Goliati

���������������� 37

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 38: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

OPIN

ION

RETUSHIMET POLITIKE

I fundmi i otomanëve

� Ervin HATIBI, Shqipëri

Me “neootomanizëm”, sipas zhargonit të sotëm politik global, emërtohet në mënyrë

parandaluese qasja e re për një an-gazhim të shtuar të shtetit turk krye-sisht në zonat e vjetra të ndikimit apo kontrollit të Perandorisë Osmane. Por, në Shqipëri, termi ka edhe një kuptim lokal, ende të pakonsoliduar, me të cilin politikani i njohur Spar-tak Ngjela (Avokati) kupton prirjen mbizotëruese të politikës lokale këto 6-7 dekadat e fundit. Në një interv-istë për shtypin ditor, Avokati do ta #��������� ������� ���������� �� �&�rival mbi “neootomanizmin”: “(N)e jemi ende me konceptet anadollake të politikës. Ne jemi ende saktësisht në oto-

manizëm. Kjo do të thotë që administro-hemi nga pashallarë, të cilët emërohen nga Porta e Lartë dhe të cilët operojnë me nepotizëm. Ky është otomanizmi ku ndodhemi. Unë, regjimin e Enver Hox-hës, në librin që do botoj së shpejti, e kam quajtur: neootomanizëm. Ende në ne-ootomanizëm jemi. Dhëntë Zoti që Kry-eministri aktual, i paligjshëm natyrisht, të jetë otomani i fundit”.

=���� �������� ��� ������� ���&�zhargoni, në një komunikim më të drejtpërdrejtë me publikun, gjatë protestave të verës së shkuar në Ti-ranë, për transparencë mbi procesin e përfunduar zgjedhor, z. Spartak Ngjela bëri edhe një propozim të thjeshtë: nëse qeveria e “otomanit të fundit” largohej, “brenda shtatë ditësh

shqiptarët marrin vizat”: “Kush ju thotë se protestat janë kundër perëndimit, ka çallmë në kokë. Ne do i zhdukim këto ditë çallmën kryeministrit. Ta zhdukim këtë otoman, ky është otomani i fundit që na qeveris. Nuk ka rrugë tjetër për viza. Të rrëzojmë otomanin e fundit. Bllokuan sheshet, mos harroni se tani janë kthyer në simbol dhe 200 njerëz të tjerë sh-qiptarë të cilët në këtë shesh po vendosin ��� ������ � �� ����� ������� � ���� ���-tjen e qëllimit të madh, dinjitetin e sh-qiptarëve”, u shpreh Ngjela, të paktën sipas raportimeve të shtypit. Sheshi ��������������� ������� �����]�����janë ato para kryeministrisë, poshtë çadrës së grevistëve opozitarë të urisë, të cilët kështu i bënin presion qeverisë për të lejuar transparencën mbi votimet e dyshuara. Kryemin-istri me çallmë, i cili veç transpar-

38 ����������������

Page 39: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Në rastin e sotëm shqiptar, puna kompliko-het pak kur stigmatizimet provinciale me turq e saraçenë, nuk ndodhin në boshllëk, por bashkësho-qërojnë apo piratojnë tek tjetri dukjen identitare si psh. emra a mbiemra të traditës myslimane, veçori në sjellje.

encës paszgjedhore, ka bllokuar rrugën shtatëditore për në Europë, sipas opinionistit të njohur Andrea Stefani, është “(n)jë pasha që tamam si osmanlliu Tursun Ulurgu Tunxhasllan Pasha, lakmon të pushtojë çdo kala, t’i ketë të gjitha në dorë dhe që jo rastësisht mban një emër të gjatë dhe plot tituj si ai: Doktor Profesor Sali Berisha”. (Nga ���� �� �&�� �!���� ������� ���%����� #���� ����� ������ ������ ��%���^� ���� ���� ����������������������&����������dhe koordinata tepër të ngarkuara, �� �� ��� ����� ��� ��������� ��� %������� ������ ���� �������� �� ����� ��������������^�@Në Krujë i thashë (kryeso-������������ ����������������� ���������lartë dhe shiko shtatoren e Skënderbeut, lutu të të japë pak kurajë. Kurse, këtu tek ju (të pranishëm nga populli – s hën. im.), po them këtë tjetrën: Për mua dhe

për ju Skënderbeu është hyjni, është id-������ �������� ��������������������!�sesa ua ka bërë Skënderbeu otomanëve, jo me shpata, jo me topa, por me vota, me vota të lira dhe të ndershme”.)

/���������������������]������-������� � (������� ��� ������ �� ���-����� ����� ��%���������� ��� ��+����� ��� ��������� ��������������#��������� �� �)� �������� ��������������� ��� ���� %���� ���tablosë. Kështu çadra socialiste e ������� ��� ����� ����� ��%����-trisë, duket se ndër ta krahasohet ��� ����������� ��� ���������� ��'�-����� ������� #�� ��������� ��� ���dhe etje (etj.) kështjellat arbërore, “siç shkruan Kadare në romanin

Kështjella për turkoshakun e Stambol-lit. Turkoshaku Rama humbi betejën për pushtimin e kështjellës, si paraardhësi � ���� �� ����� ��� ��������� ������ "�� ��� ���përfaqësojnë regresin përballë progresit, qëndresa heroike nuk u thye për faktin se e drejta qëndronte në Kështjellë”; por ��� ������+��������������������� �������������� ����������� ��� �������� ���������������������������libian, (“Kurse për sheikun (kryeso-cialistin – shën. im.) kuptohet se tenda do të jetë me lukset e duhura, me banja ������ �������� �� ���������������#���� ���është bërë edhe një telegram-kërkesë e cila mund t’i plotësohet: tenda t’i dhuro-���� ��� ���� ��� � !� $���� � %���� ����� ������ ����!����� xhihadit kundër qeverisë”.); greva “haxhiqamiliste” e ����� �� ��� ���������� ��� ���������������������������������������� ��������� �� 2�������!� C���� ���� �������� ��� ��������������� ��-��� ��� ������������ ���� ��������������������#��������������������������� ������ �������� �� ���� �� �������������� ��������� � � ������� �� ����� ����������������������������- �������������������� ��������� �����������Y!� �� ��� ����� +��� ������ ���+������������������������������-���������!���� ��������!�����������të thuhen njëjtë nga “Gazeta 55” për �!� 0� 2����� ���� �� ���������� ���]���������������� ��� ������������-������������������ ����������������!���������� ���������!����������2�����������#��������������������������

njëjtin trup, teksa kanë përballë të ������� ����!� 1��������� ������� � �������� ��� �� � ������ ��&� ��� �����-kave të ndërkrishtera në Europën e 2� ������� ���� ��������� ���������“Calvino-TurcismusH������)����������në të pafé protestantët, e këta u përg-������������������������@CDe) Turco-papismo”...

(�� ������ �� ������ ��#������ ���������������� ���� ���� ������������������������ ���#�������+���������ndodhin në boshllëk, por bashkësho-#������������������������������������������������!��������� ����������������%����������+��������������������������� �����������������������������#��� ���� ���� ����� ������-���� ������������������ ��� ��� ��������� ����������� ����������� ��� �-leteve, ku nën rubrikën “turk”, bie ]����� ���� ��������� ������ �%��-���!�2�����������������������-��� �� ����� ���� ������� ����� ����������� �� ������� ���� ���� ���������������� ����������� ��� @�-���� ���¡ �%�H��������� ���� ���������������������� �������������������-������ �� �������� ��� ���#���� ���������� ���������#����������������-�������������������������������� ����� ��� 8�������� 8���������(�*�?������7�'���{�� ����1�����*��������!�

Megjithatë procesi nuk është i ����������^� ��� ����� ����� ������������#������ ���� ���������� ���-nerabilizuese të kundërshtarit, duket ���������������� ������������������������ ��� �������� �������� ��������� @���������H�� ���� ��������� ������� ��� �'�� ������������ ����anëtarë të racës jo të zgjedhur, pra ���������������������������������������������������%����������������-���������������������������������- ���� ����� ��� ��� ��� ���� ����������� ��� ��������� ������ @������H^�����������]�������������������������-���������������@����������������-����������H������������������������� ���� ���������� ����� ��� ����� ���të ulërish fort përpara kundërshtarit �����@*���[�*���[H���%�� ����������nga lëkura, dhe shkon vërtet e bëhet tjetri. �

���������������� 39

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Opinion

Page 40: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

OPIN

ION

INTEGRIMET

KOSOVA eksperiment i standardeve

Në Kosovë standardi është kuptuar vetëm si përmbushje e apetitit serb, si përmbushje e detyrimeve ndaj komuniteteve, posaçërisht atij serb, pra janë detyrime evropiane ato të cilat kushtëzojnë secilin hap të mëtutjeshëm.

� Fahredin SHEHU, Kosovë

Në kohën kur Michael Steiner-i ishte PSSP (Për-faqësues Special i Sekre-tarit të Përgjithshëm) të

Kombeve të Bashkuara, popullata kosovare e cila atëherë, sikur edhe sot, ende nuk i kishte/ka të shëru-���������������'���������'���������

standarde të cilat dosido duhet të përmbusheshin për t’u integruar në shoqërinë e qytetëruar evropiane. Kjo i ngjante sikur kërkohej foshnja nga virgjëresha. Standardi para Statutit të ����������C���Y����1������!

Paraqitja e monedhës, si kanë dëshirë t’i thonë këtu bankënotës Euro, kosovarët e pranuan me shumë entuziazëm gjoja se integrimin në Evropë do të jetë i shpejtë dhe sa më shumë që kjo monedhë përdoret, aq më shumë popullata varfërohet.

Dygjuhësia nëpër institucione dhe nëpër shenja të komunikacionit, në pjesët e banuara me shqiptarë ishte standard i aplikuar, por jo edhe në pjesën serbe. Në Malishevë, për shem-bull, ka mbishkrime të lokaliteteve në gjuhën shqipe dhe serbe, por jo edhe në Hoqë të Madhe të Rahovecit, e as në Leposaviq.

Koordinimi i fshehtë i bankave për ta përcaktuar kuotën e interesit për shkak të riskut të madh ende vazh-don ta shtrydhë popullatën deri në neveri, ndërsa tevona edhe kompan-itë e sigurimeve kosovare me poli-cat e tyre të famshme, janë tema të dhimbshme të realitetit të ri në Kos-

ovë. Për të gjitha këto studentët në të ardhmen do të punojnë temat master dhe këtë druaj jo me mënyrën se si e bëjnë tani. Të gjitha këto janë pjesë e një standardi të ç’standardizuar dhe që të gjitha këto në dëm të popullatës kosovare. Ne vendet evropiane edhe niveli i interesit bankar është i rreg-ulluar me kushtetutë, ndërsa Kosovë bankat të koordinuara mirë arsyeto-hen se niveli i riskut është i madh, andaj edhe interesi është shumë i lartë, por interesant se po ai interes bankar në secilën bankë është i njëjti, ndoshta me dallime super-minimale.

Se sa standardi evropian është i standardizuar, kjo varet nga shteti në shtet. Derisa kroatëve u kërkohet respektimi i pakicës serbe, Turqisë respektimi i pakicës kurdë, Spanjës, Greqisë dhe Serbisë kjo aspak nuk i kërkohet, sepse pothuaj këto shtete nuk kanë asnjë pakicë, vërejmë se duhet që veshët dhe goja sytë të mbyllen, lapsi të thyhet dhe askush mos të shkruajë asgjë.

8�� ���� � ��&���� ����������� �-nanciar nga grekët, e ngarkon Ev-ropën me miliarda euro, ndërsa sa kontribuon Greqia në Evropë kjo

40 ����������������

Page 41: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

është baras me kontributin francez kundër Nazizmit që, pos Anglisë ��� �������� ���� 7�'��� ��� =%���Botërore, Franca të jetë prapë faktor që do të përcaktojë fatet e popujve të vegjël të Ballkanit.

Po të ndalen ekspertët e t’i ana-lizojnë të gjitha këto, do të publiko-heshin raportet voluminoze sa do të gogësinin bibliotekat evropiane, ash-tu siç bëjnë me raportet për të drejtat e njeriut ku harxhohen milionat dhe priten drunjtë e gjorë për letër për re-zultate kot.

Në Kosovë standardi është kuptuar vetëm si përmbushje e apetitit serb, �� ���� ������ �� ��%������ ����������������� ����+������ ��&� ��� ��

���� ����� ��%���� ��������� ���� ���cilat kushtëzojnë secilin hap të më-���������!�1��������5�����������������drejtat e pakicave fetare, gjinore etj., sikur ne nuk i kemi këto probleme dhe sikur këta njerëz nuk ekzistojnë. Ndërkaq pakica kosovare si kategori e njerëzve me nevoja të veçanta, për shembull, është e diskriminuar në çdo aspekt.

Sot asnjë arkitekti nuk i shkon ndër-mend se standardi duhet të plotëso-het edhe në këtë rrafsh. Nuk ka uni-versitet, hotel, bibliotekë e institucion në Kosovë i cili i plotëson kushtet për studentë, respektivisht punëtorë dhe ��������������������'�������������������������������������������������&���kushtet minimale për këtë kategori njerëzish. Komisionet për akreditimin e universiteteve as që e vërejnë këtë fenomen. Kjo dëshmon për mungesë �������&�������%�������������������������%���������������������������������nevoja të veçanta dhe se situata fare më e mirë nuk është edhe në vendet ���� ���� �&��!� 8�� ������ ���� ���������� ����� ���� ���'� ��� ���������C|Y��sepse nuk kërkojnë në Kosovë atë që ���� �� ����� ��� ����� �� �%���� ���� #��nëse është kështu, është paksa e be-fasishme.

1���5������������� ������������nuk është aspak më premtues. Jo vetëm në Kosovë, por edhe në tërë

Ballkanin. Si trajtohen të burgosurit �����|��������� ��������� �����|��������������� ����������� �����|������-������������������� ��������|�6������ � �������� ���������������|�6������� ����������#����������� |����� ���'����� �����������1�����|���� ��������������� �����������1�����|�1������������������%�����������&�������%�����������0?�������������������������������������������1������|

Në Kroaci, për shembull, respek-timi i pakicave etnike, fetare, gjinore jo vetëm se është në letër, në legjisla-�������������%���������������������që d.m.th. se ka dalë nga niveli i sho-qërisë civile dhe, derisa ata vrapojnë, ����������������&��� �������%��� ��� ����������������������0��������gjendja mbetet në nivel shumë të ulët, madje as të artikuluar si dhe sa duhet �������������#����������������������������5��������������#�������!

Në një shoqëri ku mediat janë të ngulfatura dhe të vetëngulfatura me ose pa dashje dhe me një shoqëri civ-ile të brishtë ku bëhet garë si cili më shpejt do të bëhet këshilltar i ndonjë ministri ose presidenti që ndërrohet orë e çast, demokracia vërtet vihet në ����%����!

Ngjashëm si standardi ambiguoz i 0�������� � ��� ���� ��� ������ ����� ��për dikë njerkë. Qesh e plas... ja, se ��%�����) ��!��

���������������� 41

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 42: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

OPIN

ION

KOHËT E KËQIJA

Janari i një Shqipërie të njëjtë21

Kjo shoqëri e re në tranzicion, e ndërtuar kryesisht në dy blloqe të ndryshme politike atë të majtë dhe të djathtë, të cilët refle-ktuan pak a shumë një ndarje, silueta e së cilës edhe pse brenda një sistemi autoritar shfaqej herë-herë me ngjyrime të forta, në sistemin e ri të kaos-demokracisë shqiptare mori thellësinë dhe ashpërsinë e dukshme si pasojë e një përzi-erje të mentalitetit të trashëguar totalitar me interesin e sertë të tregut e kapitalit.

� Redi SHEHU, Shqipëri

42 ����������������

Page 43: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Ne të gjithë, përjashtuar ata të cilët ishin aktorët e 21 Janarit, nuk e kishim men-duar ose thënë ndryshe

kishim pushuar së besuari se kohët e ��#&��������#�����������������!�E gjithë retorika mbi anëtarësimin në NATO dhe mbi proceset integruese �����#��������������������������përfundimtar për shqiptarin i cili ������ ������������������������������������������������������������dhe perceptimi për atdheut tonë të dashur i cili paskësh hedhur prapa �������� ��������� �� �&��� ���������� ����������������������!�1����������%��se dëshirat ose planet e udhëheqësisë tonë kishin tejkaluar në mënyrë de-���������������!

Dhe ja, tani në pak ditë dilema jonë ��������� ����� ���� ���#�]�� ����-�������������������������������������� ��������������� ���������������

se ai që shkoi, në dilemën se a do të �������������������������#���!�(��������� ������#����������������-������ �@���������H�������������������������������������������������-����� ���� ���������� �� ���5����������!

Ngjarja e 21 Janarit tregoi se sa e brishtë është shoqëria jonë dhe sa pak ��������������������#���������!

Bindje politike ose trashëgimi përkatësie politike?

Të ardhur nga një e kaluar shumë komplekse si pasojë e shtrydhjes �������������� #�� ��� ��#���������������������������&���� ��������-timi dhe ekspansioni deri në pore i �������������������#�����������-��'������������������������������krahinore e kulturore i përtejskajshëm ��� � ������ ������� ��� ���������� ������� ������ ������� � �����������dhe moralit përmes rrafshimit shpirtëror e kulturor të formësuar ���� ��������� �� ����������� ���������������������������������������������������� ��������=(?�����njeriut përmes një kolektori gjigant të pronës shtetërore e cila thithte pronat �������� @�� ����H� � �� �����dhe mendimit politik shqiptar nga �������������������������&����������������������������������e mendimi që piqte në kallëpe stand-arde brumin e ri psiko-intelektual ��#������ ������ � ������� �������social e kulturor të popullit me Parti-në-shtet, si dhe qindra hallka në min-iaturë të cilat ndërtuan një psikologji krejt të kundërt me kriteret e një sho-qërie të lirë dhe demokratike, sollën ���������������%��������������������������)�Q?�����������������#�����i cili kërkonte të mbahej në direkun e ��&��������������������� ����� �����������������������������#����!

Periudha post totalitare shqiptare #�� ��� �#������� ��� ���������� ���� �������� ������ ��� ��#���������������%�������!�1������#��������������������� �� �������� ��%������ ���dy blloqe të ndryshme politike atë ������������ ����������� ��� ����� ��5�-ktuan pak a shumë një ndarje, silu-

eta e së cilës edhe pse brenda një sis-temi autoritar shfaqej herë-herë me ngjyrime të forta, në sistemin e ri të kaos-demokracisë shqiptare mori thellësinë dhe ashpërsinë e dukshme ��������������������������������������të trashëguar totalitar me interesin e �������������������������!�

�� �������� ��� %��� ���#��� ���������� ��� �#������� ���� 8����� ������������ 8����� =���������� �� ���������������������#�� ����������������� ��������� ��������� ��� ���������� ���-tiko-programor, por për shkak të së shkuarës edhe kundërshti dhe shpesh ����������� ������������ ��� �����-������ �� ����������� ��� ����������rehabilitimi, punësimi, tregtimi, �������� �������� ����5������ ��-��������� �� �������� ��� ������ofronte bonuse për ata siç edhe kanë #�� ����#������@�������������H!�

1���� ������ ��� ������ �� ��� ������� ������������������������������&���-qiptar, politikisht as që nuk ia kishin idenë se çfarë përfaqësonte ndry-shueshmëria programore e njërës ose �������� ����!� /����� �������� �������ose rrallëkush e kishte kuptuar që e majta në pushtet kishte ndërtuar një sistem të djathtë trustesh dhe e djath-ta në pushtet po ndërmerrte reforma ����������������������������������!�1������ ����� �� �������� ���� �������������� ���� � ��� ��� ���������� ���������������������������������������� ������ ���� �������� �� ���������������� �� � ������ ���� ������� �� ������ ��� ������������� ��� ��������� ���������������������!�

��������#���������������������������këto dy blloqe, ku secili kishte mbled-������������� �������������������������������������������%���������������-��������������������������������-���� �� ������������ ��� ������� ��� ������ �� ����������� ��� ���������������������������������� ����-�����@�������H������!�������������-���������#���������������� �����������������������������������&�������në anëtar familjeje e kështu me radhë, duke sjellë në pushtet një herë një �������������������������������!

1������ �� ��#������� ��������mbi demokracinë funksionale e cila

Opinion

���������������� 43

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 44: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

në shumë raste dilte nga binarët e ligjit dhe personalizohej sipas intere-save të secilit “popull”: të majtë ose djathë. Po kështu edhe “bindja par-tiake” trashëgohej te brezi i ri si bo-nus i pushtetit ndaj baballarëve dhe familjes duke verbuar analizën ose qëndrimin parimor.

Prandaj edhe reagimet më të egra si �������������������������&�����������kanë qenë kur cenoheshin intere-sat e bonuseve. Kështu nuk u ngrit asnjë popull si i majtë ose i djathtë kur cenoheshin parimet bazë pro-gramore të partive si pasojë e mar-rëveshjeve apo kulisave politike, lig-jore e kushtetuese.

Tashmë e vërteta dhe parimi është ����� ������ ������ ���� ��� ��'��është për liderin. Të ndodhur në kampet e veta, populli i djathtë dhe i majtë gjykojnë njëri-tjetrin mbi të vërtetën e liderëve të tyre dhe kështu ka humbur kapaciteti që mbi bazën e së vërtetës dhe parimit si thelb, të gjykohen liderët ose ngjarjet.

Shqipëria e majtë dhe Shqipëria e djathtë

Në Shqipërinë tonë të dashur e të shtrenjtë, ku edhe parashikimet e motit polarizohen sipas bindjeve partiake, ku biznesi dhe prodhimi është ndarë në të majtë e të djathtë të cilët favorizohen ose persekuto-hen sa herë që rrota e pushtetit bën një gjysmë gjiroje, ku qeverisja lokale është ndarë në mes kryebashkiakësh të majtë e këshillash bashkiakë të djathtë, ku mediat e shkruara dhe televizionet kanë ndërtuar tashmë kështjellat e veta partiake, prej ku argumenti i liderit të secilës përbën bosht programacioni, ku bota e spek-taklit dhe e reality show ka nga dy programe argëtuese djathtas e ma-jtas, ku ka Miss Shqipëria dhe Miss Albania, ku edhe për t’u bërë milion-er ke dy alternativa televizive, arritja e një opinioni konsensual mbi çka ndodh në vendin tonë është një luks që mund t’ia lejosh vetes vetëm gjatë sezonit të plazhit.

Teorikish dhe praktikisht në shumë vende demokracitë janë mjetet më të

���� ���� �������� �� ���5������ ��-ciale, ku paqja e shoqërisë vendoset në sajë të riqepjes së plagës duke ap-likuar procesin e drejtësisë në ven-dosjen e gjërave. Mirëpo, në Shqipëri kjo formulë rezulton pak si e vështirë për arsye të mungesës së kulturës së kompromisit, ngase shoqëria civile e, për pasojë, edhe kultura demokra-tike janë zëvendësuar me liderët karizmatikë të cilët i mbivendosen rolit të drejtësisë në pozicionimin e fenomeneve të shoqërisë.

Te ne janë edhe dy elementë që i shtohen ndarjes sociale, të cilat Fuku-yama i përmend si dehomogjenizues të shoqërisë. Së pari, ç’balancimi i kulturës urbane dhe rurale në një demokraci dhe, së dyti, ndry-shueshmëria e kulturave rajonale si e kundërta e homogjenizimit të sho-qërisë. Këta dy elementë, për shkak të një jete akoma jo të plotë urbane

në Shqipëri dhe diferencimit të madh midis jetës rurale dhe asaj urbane janë një vlerë e shtuar në thellimin e ndasive përceptimore dhe politike të shoqërisë sonë.

Rimoralizimi politik ekonomik e social

Për pasojë çdo gjë politike ose jo që ndodh në Shqipëri për këto dy dekada ka të paktën dy opinione shoqërore. Ngjarja e 21 Janarit është indeksi apo barometri i cili aktivizohet në faza të ndryshme të zhvillimit të shoqërisë sonë i cili tregon se sa ne kemi shkuar ose jo drejt një mpiksjeje shoqërore apo homogjenizimit të sjelljes dhe ��������������������5������������në sjelljen politike.

21 Janari vërtetoi se ne jemi akoma në pikën e startit dhe qepja e vërtetë ������� ���� ��� ������� �����!����� #��

Opinion

44 ����������������

Page 45: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

është më e trishtueshme është fakti se ekstremizimi i situatave politike dhe, për pasojë, edhe social-ekonomike është konvencion i favorshëm për �����������������������������������&�ekstremizimi të herëpashershëm, ga-rantojnë pozicione të paluhatshme si liderë.

Sebepologjia ose gjetja e shkaqeve për të ekstremizuar situatat ka qenë një ndër sportet më të preferuara të liderëve tanë. 21 Janari mendoj se nuk duhet parë vetëm si aksion politik, por duhet parë me shqetësim, sepse �� ���� ��� ����� ����� � ���� +������� ���pariparueshme sociale. Për këtë men-doj se duhet të kihen parasysh këto pika të cilat Crook-u i parashtron në raste të tilla: (1) Decentralizimi i shtetit deri ne detaje ekonomike duke rimoralizuar ekonominë; (2) Politikat e rishpërndarjes duhet të kenë më pak rëndësi se identiteti, jetesa dhe kon-

sumimi dhe (3) Realizimi i një ero-������������������������������� -likes duke shkuar drejt një sheshimi të diferencimeve klasore

Fleksibiliteti në organizimin e punës.

Këto hapa Crook-u i përshkruan si themelore në shoqëritë postkomu-niste pikërisht për të shkuar drejt shmangies së diferencimeve sociale që sistemet e vjetra i trashëgojnë. Ri-moralizimi i ekonomisë te ne duhet bërë jo vetëm në terma tregtarë dhe ligjorë, sepse tashmë te ne kjo është bërë, por duhet të bëhet rimoralizimi edhe i moralit aktual të shpërndarjes së ekonomisë duke garantuar qasje të barabartë të dy kampeve të djathta e të majta në ndërtimin e prosper-itetit shqiptar, si dhe në rimoralizi-min e konceptit mbi korrupsionin.

Kjo duhet bërë mbi të gjitha duke i ����� ���������� �+� ������������ ���sipër, identitetit kombëtar, mënyrës së jetesës së shqiptarëve dhe faktorit konsumist për të garantuar një ekono-mi në rritje.

U ndalëm këtu sepse e gjithë logo-ja e zhvillimeve politike ka për bazë temën ekonomike. 21 Janari, në mos ��������� ���� ��� ������ �+� �� #���� ��majta ose grusht shteti për të marrë #�����������+���#�������������������si qëllim qasjen në domeinin politik, e për pasojë, në atë ekonomik.

A mundet të realizohet riqepja poli-tike dhe sociale në Shqipërinë e pas 21 Janarit? Kjo tani duke e vështirë, ����������������������������������dhunës dhe bindja e sjellja politike e opozitës ka dalë jashtë sistemit.

Kush duhet ta luajë rolin e rimor-alizimit politik për të sjellë politikën shqiptare brenda shinave demokra-tike të sistemit? Si liderët politikë dhe “popujt” e tyre të majtë e të djathtë aktualisht janë tepër të polarizuar për të rimoralizuar situatën apo për të rimoralizuar dialogun mes tyre? Za-konisht duhet një palë e tretë ta bëjë këtë. Faktori ndërkombëtar ka kohë që luan rolin e palës së tretë në Sh-qipëri, por kësaj radhe punët duket se i ka pisk për arsye se një aktor i kon-5����� �������� ��� ������� ��� ������������������������������!������������%�mënyra: ose opozita do të vazhdojë kulturën e sebepologjisë për të riprod-huar kriza të njëpasnjëshme në rang vendi duke sulmuar direkt sistemin ��� ��� ����� ����� ���� ����� ]���� ����prioritet të identitetit kombëtar, duke marrë përsipër një kosto të rëndë në rast dështimi ose të tentojë të rrisë pjacën në një tavolinë “rimoralizimi” të pushtetit të ardhshëm në Shqipëri. Këtyre dy mënyrave të opozitës do t’i kundërvihet një aleancë e faktorit të djathtë shqiptaro-ndërkombëtar në pushtet për të sanksionuar mora-lin juridik të pushteteve i cili është në ��%�� ��� +��W?���+��!�(�� ���%��� ���-tet ajo që duhet të prevalojë është ajo që Crook-u e shpreh si: “Politikat e rishpërndarjes (politiko-ekonomike) duhet të kenë më pak rëndësi se identiteti, jetesa dhe konsumizmi” i shqiptarëve. �

Opinion

���������������� 45

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 46: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

OPIN

ION

Shkëputja e Shqipërisë nga realiteti

ZHGËNJIMI NGA LIRIA

� Çelo HOXHA, Shqipëri

Qytetarët shqiptarë ende nuk e kanë kuptuar gabimin. Në Sh-qipëri nuk janë zhdukur asnjëherë piramidat, ato vetëm kanë ndryshuar formë. Në ndërtimin e tyre tani kishte dorë qeveria, por qytetarët nuk ishin në gjendje të bënin dallimin.

46 ����������������

Page 47: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

������������ ���������� 47

Regjimi komunist i Tiranës, pasi i akuzoi të gjithë aleatët �� ��&���� ��� ������� ����-siste-leniniste, i prishi mar-

rëdhëniet me ta pa ua shlyer borxhet, vazhdoi të pretendonte se Shqipëria ishte i vetmi vend socialist në botë. E distancuar nga Europa Lindore, në �������� ���� ���7�'��� �����������Tirana mendonte se zhvillimet poli-tike në Lindje nuk do të ndikonin në Shqipëri. Por, zhgënjimi ishte i shpejtë.

Rrëzimi i Murit të Berlinit në 1989 ishte një goditje e rëndë për regjimin

e Tiranës. Protestat e dhunshme në Rumani, dy muaj më vonë, e tmer-ruan. Te ekzekutimi i diktatorit ru-mun me të shoqen, regjimi komunist shqiptar pa variantin makabër të fatit ����&!��%�������������������������������lëshimet.

Fillet e demokracisë

Në janar e shkurt 1990 u organi-zuan tubimet e para të heshtura në Tiranë e Shkodër. Në pranverë dhe verë u lejuan disa shkrime në gazetat �%������ #�� 5���� ��%������ ���� ������� �����!� (�� ������ �&���� �������u futën në ambasadat e huaja në Ti-ranë. Në tetor shkrimtari komunist, ���������������������������#�������në botë, emblema e suksesit të social-izmit shqiptar, kërkoi azil politik në ������!�(������������������������-���������������&�������������������zhvilluan me shpejtësi marramendëse. Regjimi komunist u dorëzua dhe tani përpiqej t’i kontrollonte ngjarjet, pra jo t’i ndalonte ato.

Pretendimi se shqiptarët mezi e kishin pritur rrëzimin e regjimit ko-munist, se ata ishin të dëshpëruar për liri, është i pabazë. Pas gati një gjysmë shekulli diktaturë, shqiptarët e kishin humbur sensin e lirisë. Në shumicë, ngjarjet e reja nuk u mirëpritën. Në terren pati rezistencë. Në zgjedhjet e para të lira Partia e Punës (komu-niste) mori goditje të fortë në Tiranë, Shkodër, Kavajë e ndonjë qytet tjetër, ��������������� ��������������!�(��muajt e parë të demokracisë, liria ishte një koncept urban.

Më në detaje, arsyet e rezistencës ndaj lirisë, në 1991 e më vonë, ishin disa. Një: komunistët ishin përsëri në garë për pushtet dhe ata dinin t’i bënin gjërat vetëm sipas modelit të tyre; dy: frika, komunistët ishin ende me pushtet dhe përsëri në garë; tre: në krye të forcave që e quajtën veten të djathta ishin njerëz me origjinë komuniste, një pjesë nga krahu më radikal i komunizmit; katër: mos-besimi, me komunistët në garë ishte e vështirë të besohej se zhvillimet ishin të natyrshme; pesë, befasia, qytetarët u gjendën në një realitet për të cilin

nuk kishin menduar më herët; gjashtë: të djathtët nuk kishin dalë nga një lëvizje opozitare me mendim të pjekur politik; shtatë: opozitarët e vërtetë të regjimit ishin ende në burgje, por dhe kur u liruan u penguan me të gjitha format, e, dhe kjo është më e keqja, as ata nuk kishin një projekt politik për të ardhmen, nuk ishin të organizuar; tetë: forca kryesore politike jo ko-�������� �� �'�� ��� ������� ��������� �+�mori, e shikonte pushtetin si qëllim, jo mjet për të mbërritur qëllimin; nëntë: liderët e të djathtës nuk ishin të lirë nga e shkuara e tyre; dhjetë: vendi që mburrej se kishte shkallën më të ulët të analfabetizmit në botë, kur u ballafaq-ua me lirinë, rezultoi vendi shkallën më të lartë të injorancës, të paktën, në Europë.

U desh një vit punë që idetë e reja të përtypeshin në gjithë vendin. Në zgjedhjet e parakohshme të 1992-it, ������� ���� ��� ������� ��������!�Një rekord popullariteti i pathyer në historinë e saj.

Zhgënjimet nga liria s’vonuan

Të parët u zhgënjyen ata që ikën drejt Perëndimit me ambasada, por më shumë u zhgënjyen ata që u lar-guan më vonë. Vendet e Europës, që shqiptarët i shikonin si modeli më i afërt i Parajsës në tokë, nuk u treguan aq mikpritëse sa ata i kishin imagjinu-ar në mënyrë naive. Turmat e njerëzve të dëshpëruar që zbarkuan në Itali ose Greqi u rrasën nëpër stadiume, u izoluan, u ushqyen si refugjatë të lar-��������������������'���������� ����u riatdhesuan me forcë. Ata që shpë-tuan, ata që mundën të qëndronin në vendet perëndimore, pësuan zhgën-jim të një forme tjetër. Bota e bukur e televizioneve italiane, që në Shqipëri ndiqeshin aq shumë, nuk kishte lid-hje me realitetin që ata prekën. Aty emigrantët u ndeshën me problemet thuajse universale, por që deri atëherë shqiptarët i kishin konsideruar vetëm si të tyre: strehë, punë, ushqim, trans-port, shkollim etj.

Kush mbeti në Shqipëri, pësoi zh-gënjimet e veta. Naiviteti këtu zgjati më shumë dhe mashtruesit e shfrytë-

Opinion

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 48: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

zuan në mënyrë të pamëshirshme. Liberalizimi i ekonomisë, shthurja do të ishte termi më i saktë, lejoi mundës-inë e qarkullimit të parasë pa asnjë lloj kontrolli, pa shqetësimin e burimit dhe destinacionit. Pas një përmirësimi të sipërfaqshëm të standardit të jetesës, ishte mrekullisht e lehtë që qytetarët të peshkoheshin. Ky është shkaku që #�����&����������� �������������të jetonin duke i dhënë paratë me fa-jde. Shqiptarët e dalë nga komunizmi nuk e dinin rëndësinë e punës. Pasi tullumbacja e fajdeve u ça, pasi “ka-pitalistët” u rikthyen në origjinë, pa asnjë lek në xhep, në 1997 u ngritën në revoltë. Dhuna tradhtoi nivelin e emancipimit të tyre. Ata nuk u sollën dot si njerëz të lirë, por ia faturuan qeverisë gjithë fajin e dështimit vetjak.

Natyrisht edhe Qeveria kishte përgjegjësinë e saj, ajo e meritonte lar-gimin nga pushteti, por jo me dhunë. Më shumë, në fakt, ata që e pësuan ishin qytetarët. Është ligj univer-sal: kur trarët e një shtëpie priten pa projekt, çatia bie sipër atyre që janë poshtë. Në 1997, shqiptarët morën leksionin e parë të demokracisë: liria ��������������������������������-���������������������������������përgjegjësia. Një leksion që shqiptarët nuk ishin të gatshëm ta përtypnin.

Siç rrodhën ngjarjet, qeveria ra, por gjërat shkuan më keq, në dëm të lir-isë. Dhuna e qytetarëve, e cila nuk u ndëshkua në kohë, u dha qeverive pas-uese pushtet në dëm të qytetarit. Pas vitit 1997, në emër të qeverisë u bënë disa vrasje politike, u vra një anëtar i parlamentit nga struktura të qeverisë dhe u arrestua lideri i opozitës më

vonë. Kështu u rikthye mentaliteti ko-munist dhe qytetarët heshtën.

Shpëtimi i Shqipërisë

Ata që reaguan ishin pakicë. Më shumë, në shpëtimin e vendit patën efekt telefonatat nga kancelaritë eu-ropiane. Ky veprim pati sukses për shkak të reminishencës komuniste. Tiranës i kujtonte kohët kur merrte udhëzime nga Beogradi, Moska apo Pekini. Qytetarët shqiptarë ende nuk e kanë kuptuar gabimin. Në Shqipëri nuk janë zhdukur asnjëherë pirami-dat, ato vetëm kanë ndryshuar formë. Në ndërtimin e tyre tani kishte dorë qeveria, por qytetarët nuk ishin në gjendje të bënin dallimin.

Në vitet që pasuan janë prishur një numër i madh ndërtimesh pa leje, duke i kthyer në trokë pronarët e tyre. Nuk kanë qenë të paktë dhjetëra mi-jëra njerëz, përballë të cilëve qeveria nuk ka mbajtur asnjë lloj përgjegjësie.

Qeveria ka vepruar në emër të ligjit,

pretendohet, por ky është veç një jus-����� � ��������� ���� ����������komunist, i cili u rikthye në pushtet në 1997. Qytetarët nuk kanë kurajë të reagojnë, sepse u kujtohet kaosi në të cilën e futën vendin revoltat e tyre. Në kohë të vështira ose skenarësh të frik-shëm, qytetarët janë të prirë të sakri-����������������������������!��#����keq në rastin e shqiptarëve, që janë qytetarë gjysmakë. Një qeveri që prish plëngun e një qytetari, pa marrë asnjë ��������������� �������&�����������-��������&������������&����#%����������nuk është më qeveri e qytetarëve të saj, por mjet dhune në duart e kabi-netit. Në demokraci qeveria ka vetëm një funksion themelor dhe ky funk-sion është kujdesi për mirëqenien e qytetarëve të saj. Me prishjen e ndër-������ ��� ������ #������ ��� ��&����qëllimin. Me ndihmën e qeverisë, pas 20 vitesh punë, qytetarët e dëmtuar rezultuan dhjetëra ose qindra miliona lekë më të varfër dhe dy dekada më të plakur. Përjashto vitet shtesë, njël-�����+�������������������������!�Megjithatë, dëmi real i prishjeve pa leje nuk duket kur diskutojmë gjend-������������������������������������!�Prishja e ndërtimeve pa leje nuk është ������ ���5��� ���� ����� ��� ��%���që e kanë shkelur atë. Aty është dhe marrëdhënia e përfaqësuesve të ligjit dhe pronës së qytetarit. Pavarësisht se pronari nuk ka dokument pronësie, realiteti faktik nuk mund të injorohet. Supozojmë se ekziston një person i pa regjistruar në Zyrat e Gjendjes Civile. A mund të vritet ky person dhe vrasësi të mos ndëshkohet se ka vrarë dikë që nuk ekziston formalisht? Kush pra-non që vrasësi duhet të ndëshkohet, i jep përparësi jetës së njeriut. Kush jo, mendon si qeveritë shqiptare të njëzet viteve të fundit, të cilat kanë injoruar realitetin faktik, për hir të formalizmit. Kjo i barazon këto qeveri me komu-nizmin. Në thelb të sjelljes së të të dyja palëve qëndron mungesa e respektit për jetën e njeriut.

Përfundim i hidhur, ndoshta, por i pashmangshëm. Shqiptarët pranuan që demokracinë ta dirigjonin komu-nistët dhe ky është bereqeti i bimës së tyre. �

Opinion

48 ����������������

Page 49: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Çdo diskutim mbi sekular-izmin në debatin publik të Shqipërisë post-komuniste është reduktuar në një dis-

kutim mbi modele të shfaqjes së seku-larizmit në Evropë. Kjo qasje e debatit paraqet sekularizmin jo si produkt përherë evolutiv historish, por si një

lloj ortodoksie të ngurtë, të imponuar nga një autoritet i lartë nga jashtë. Kjo sjell pamundësinë e shqyrtimit dhe analizës së sekulares si ide po aq sa dhe projektit politik të modernitetit, pjesë e të cilit është edhe sekularizmi dhe pamundëson një diskutim se pse vetë sekularizmi si projekt politik në

vendet nga origjinon është artikuluar në mënyra të ndryshme.

Diskutimi në Shqipëri

Është e vërtetë se shpeshherë dis-kutimi për sekularizmin në Shqipëri i referohet shembullit të mbretit Zog,

� Besnik SINANI, Shqipëri

Kuptimi i sekularizmit dhe sekulares në Shqipëri, do kërkonte një analizë që do fil-lonte qysh nga paritë modernizuese të Perandorisë Osmane, sigurisht në periudhën e konsolidimit të shtetit dhe të projektit modernist të periudhës së Zogut

SEKULARIZMI jashtë historisë

DIVERSITETI DHE DEBATI MBI TË

������������ ���������� 49

OPIN

ION

Page 50: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Opinion

50 ����������������505000 ���������������������������������������� ������������������������������������� ������� � �������������� ���������������������������������������� ��������������� ��������� ����������������� ������������������������

por kjo jo si pjesë e një analize të gje-nealogjisë së idesë dhe të kontekstit historik që e prodhoi, sesa si përpjekje legjitimiteti nëpërmjet kontinuitetit ��� �� ������� ��� ��������� ���������ndaj fesë, gjë që në fakt i ka shërbyer përshtypjes së ngurtësisë së sekular-izmit si një lloj ortodoksie politike.

Por, sekularizmi, sic shkruan Talal ���� ��� � ��� �� �&� Formations of the Secular, është një prej projekteve të ndërlidhura të modernitetit, që synon institucionalizimin e projekteve që janë shpesh kontradiktore me njëra-tjetrën si kushtetueshmëria, të drejtat e njeriut, industrializimi, barazia civ-ile, konsumerizmi, demokracia, auto-nomia morale, tregu i lirë. Por, është njëkohësisht i lidhur me një ndryshim ��&����� ���� ��������� ������������e praktikash që së bashku formuan “sekularen”. Si i tillë, sekularizmi nuk është i mirëqenë, por një produkt evolutiv që kërkon detyrimisht, për t’u kuptuar, një diskutim mbi atë që ������������������������&�� ���!�(��fakt sekularizmi nuk mund të kupto-het pa një diskutim mbi fenë, sepse �������������&���������������������pa ekzistencën e fesë.

Kuptimi i sekularizmit dhe seku-lares në Shqipëri do kërkonte një ������� #�� �� ��� �������� #%��� ����paritë modernizuese të Perandorisë Osmane, sigurisht në periudhën e konsolidimit të shtetit dhe të projek-tit modernist të periudhës së Zogut, por nuk mund të lërë jashtë, siç bëhet rëndom, inkuizicionin sekularist të komunizmit, ashtu si dhe politikat identitare europiane pas rënies së

Bashkimit Sovjetik. Debati që zhvil-lohet sot në Shqipërinë postkomu-niste është detyrimisht i lidhur me këto procese pararendëse. Si i tillë, sekularizmi në Shqipëri nuk është thjesht një blueprint iluminist, mbi si të sillemi me fenë (çfarëdolloj feje), �� ���� �������� ���������� �� ��������në principe private, por një projekt politik në përgjigje të një realiteti të përçuar përmes trashëgimisë poli-tike osmane, rishfaqjes së Islamit pas rënies së komunizmit, trashëgimisë komuniste dhe politikave identitare të Evropës bashkëkohore.

Debatet në Evropë

Por, vlen të kujtohet se edhe de-batet rreth sekularizmit në Evropë, �+� ����� ]���� ��� �������� �������-hore në ligjin për nikabin apo para �&� ��� ����� ���� ������� �%�������në shkollat publike, janë produkt i ���� ������� �������!� 2���� � ��������është veçanërisht i rëndësishëm, pasi �������������������������������-larizmit dhe ka një histori që sugjeron se veçanërisht shtetet që kërkojnë formë të lartë kontrolli statist mbi shoqërinë preferojnë këtë lloj mod-eli. Pra nëse kujtojmë që sekularizmi është pjesë e projektit politik modern-ist të elitave, atëherë kjo përzgjedhje ��5�����������������������������elitave shqiptare. Siç ka vënë në dukje _���� £������� ����� ��� � ��� �� ����Politics of Veil, ka një histori që infor-���� � ���� ������� ��� ������� ������shamisë, rrënjët e së cilës gjenden në eksperiencën koloniale në Algjeri, që

u artikulua si “mision civilizues”, ku #%��������������"���������������� ��jo thjesht si katolicizmi që duhej sh-truar për hir të shkencës dhe arsyes, por si diçka më shumë që shërben si shënues racor e kulturor inferioriteti �������%��������!�(���������������shamia zë një vend të veçantë, sepse eksperienca koloniale u përshkrua në terma seksuale depërtimi, zbulimi e zhveshjeje, në të cilën mbulesa u pa si akt subversioni, andaj rënia, zbu-limi dhe grisja e saj si e detyrueshme për suksesin e procesit civilizues, por edhe për vetë nënshtrimin e Algjer-isë. Diskursi i sekularizmit francez, i njohur si laiciteti, vjen në vlerësimin e nikabit ose shamisë jo vetëm me këtë histori të ndeshjes koloniale, por edhe politikave përçarëse që pasoi tërheqja nga Algjeria, ku lëvizja e Le Pen-it, e ����������������� ��������� &��������rrjedhime të drejtpërdrejta.

Periudha post-komuniste

Kur them se debati mbi sekular-izmin në Shqipërinë postkomuniste duhet analizuar në shqyrtim me rish-faqjen e Islamit, nuk kam vetëm për qëllim vënien në dukje të faktit se sekularizmi diskutohet sot ekskluz-����� ��� ����� ��� "�����!� (��� �����rastesh të mirënjohura na e trego-���� ����� ���!� ����� #�� ������������� ����������� ���� ������ ������ ]�����������������]�������������� ��� ��?Presidentit Moisiu në 2005 në Angli ����������]������������������������-������������(����*������������%���këto raste të qarta promovimi të një

Page 51: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Opinion

���������������� 51

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

statusi të preferuar të Krishtërimit, vecanërisht katolicizmit si ndërlid-hës me qenësinë identitare evropiane – shërbejnë për të ilustruar jo thjesht �������� ��� %������ ��� ������� ��sekularizmit, por mbi të gjitha është indikativ i një vizioni të caktuar mbi ���������� #�� ��5������ ��� ��������presione të vërteta ose të perceptuara ���������� ���� ���� ��������� ��-torike shqiptare.

Shpresa se komunizmi kishte eli-minuar, siç shprehet Kadare, prob-lemin e Islamit, u shoqërua dhe me shpresën e një evangjelizimi në mos ������������������������������������krishterë. Maria Todorova, në librin e saj Imagining the Balkans, citon ish-kryeministrin Gramoz Pashko: “’[E vetmja shpresë për Shqipërinë është gjenerata e re] që e ka dashur civilizi-min evropian dhe vlerat e krishtera.’ Ky apel i sinqertë ndaj vlerave të krishtera nga një vend që përpara se të bëhej ateist ishte 70% mysli-man,” shkruan Todorova,“ ndikon naivitetin dhe mungesën e lustrës së ligjërimit të ri politik shqiptar, që nuk ka zotëruar ende fasadën e ������� ��� ]������ ��������!� §������gjithashtu, tregues i instinktit të drejtë politik të elitës së re politike, që nuk është mashtruar nga pre-tensa mbireligjioze, joracore dhe joetnike e universalizmit dhe plu-ralizmit të ligjërimit të Evropës ose Perëndimit.”

Por, qëllimi, siç thashë më sipër, nuk është vetëm për të treguar ��������� �� %������ ��� �������mbi sekularizmin në Shqipëri e as ������ �� ���&� ������ ��� + ����instiktivisht politikanët tanë për-

'����� ���� 0������ ������� ������!�Diskutimi i këtyre paradokseve bën të mundur hapjen e një debati mbi projektet shoqëruese të modernitet-it, të cilat pikërisht në kundërshtinë që mbartin me elementë të tjerë të projektit politik të modernitetit kri-jojnë mundësinë e rezistencës ndaj politikave që në thelb janë raciste dhe ksenofobe.

Fasada evropiane

�������������#������������������drejtave të njeriut, siç thotë Olivier 2�%����� ������&�Secularism confronts Islam, dikton një marrëdhënie të re midis fesë, shtetit dhe shoqërisë që largohet nga modeli statist i laicizmit francez duke anuar nga modeli an-glo-sankson i sekularizmit. Duhet sh-tuar këtu edhe liberalizmi ekonomik si faktor i rëndësishëm në këtë proces që kundërshton këtë model të kon-trollit shtetëror mbi shoqërinë. Edhe komentatorë të njohur për qëndrime anti-islame, si Bill O’Reilly, i rrjetit tel-eviziv të djathtë Fox News në SHBA, komentuan kohët e fundit se Amen-damenti i Parë i Kushtetutës ameri-kane që garanton lirinë e shprehjes bën të pamundur në ShBA atë çfarë po ndodh në Francë. Të njëjtën ditë

në rrjetin CNN, Eliot Spitzer thoshte se nuk është puna e shtetit t’u thotë qytetarëve se si të vishen. Ditën e hy-rjes në fuqi të ligjit kundër nikabit në Francë, një editorial i The New York Times atakonte ligjin, si dhe ligje pa-rarendëse të bëra në emër të laicitetit francez, ashtu si dhe debatet franceze mbi sekularizmin, si një sulm kse-nofob ndaj Islamit, si një përpjekje për ta paraqitur, siç shkruan edhe £��������������� �������������������ish-subjekteve koloniale që janë pjesë e shoqërisë franceze prej disa gjener-atash. Përtej fasadës politike evropi-ane, vlerat e universalizmit, fatmirë-sisht, konsiderohen të rëndësishme dhe të qenësishme prej mendjeve më të urta evropiane. “Ne jemi një civili-zim pluralist,” shkruan Umberto Eco, “sepse lejojmë xhamitë të ndërtohen në vendet tona dhe nuk do ndalemi thjesht sepse misionarët e krishterë burgosen në Kabul. Nëse do e bënim këtë, edhe ne do bëheshim talebanë. Parametri i tolerancës së diversitetit është sigurisht një prej më të fuqish-mëve dhe më pak i hapur për debat. Ne e konsiderojmë kulturën tonë të maturuar, sepse ajo mund të tolerojë diversitetin dhe konsiderojmë ata që i përkasin kulturës tonë teksa refuzo-jnë diversitetin si të pacivilizuar.”

Shqyrtimi i gjenealogjisë së seku-larizmit në mendimin politik shqiptar potencon një ligjërim emancipues që reziston margjinalizimin në përpjekje për të realizuar një projekt politik në parametra për të cilët duket se askush nuk vë në dyshim se ka një konsensus shoqëror. Kjo, sigurisht, nëse ajo që deklarohet nuk është thjesht fasadë. �

Page 52: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

POZITA EKONOMIKE E SHQIPTARËVE NË MAQEDONI

EKON

OMI

DISKRIMINIMI përmes shifrave

Afirmimi i idesë së demokracisë ekonomike me format e saja in-stitucionale në Maqedoni, në dobi të zhvillimit ekono-mik të shqiptarëve, do të varet edhe nga fakti se sa shqiptarët do të angazhohen në qen-drat e zotësisë

� Izet ZEQIRI, Maqedoni

52 ����������������

Page 53: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Zhvillimin ekonomik të shqiptarëve të Maqedonisë në pe-riudhën e kaluar e

ka karakterizuar një zhvillim i ulët me strukturë të pavolitshme socio-ekonomike të popullsisë, me nivel të

ulët të forcave prodhuese, strukturë të pavolitshme

të degëve industriale, numër të vogël të të punësuarve, avancime investive në regjionet ku jetojnë shqiptarët në nivel shumë të ulët, shpërpjesëtime të mëd-

ha sasiore dhe cilësore të zhvillimit territorial etj.

Ky zhvillim është si rezultat i politikës ekonomike të ndjekur në ish-Jugosllavi, që pasqyron diskri-minimin e shqiptarëve në të gjitha sferat e zhvillimit. Pabarazia ekono-mike në Maqedoni deri më vitet e 90-���������&������������������������ekonomik, posaçërisht në atë rajonal. Bartësit e politikës ekonomike kurrë nuk kanë zbatuar politikë të drejtë, e cila në të gjitha aspektet e zhvillimit do të gjente pikën optimale nga as-pekti i interesit të çdo populli.

Meqë sistemi ekonomik i Maqe-donisë është në rrjedhën e ndërtimit, rol të rëndësishëm në këtë ndërtim kanë pasur institucionet si element i sistemit. Këtu në kuadër të tërësisë së institucioneve, përveç organizat-ave ekonomike, organeve shtetërore dhe shoqërore, rol të rëndësishëm në ndërtimin e sistemit ekonomik kanë pasur partitë politike. Në kushtet e ���������� ������ �������� �� ����-limit ekonomik varet nga programet ekonomike të partive politike në pushtet. Nga ky fakt, konceptimi i sistemit të ri ekonomik dhe zhvillimi ekonomik i Maqedonisë ka qenë i varur nga përcaktimi programor, ide-të, platformat dhe rezolutat e partive politike në pushtet. Në këtë kontekst, me vendosjen e sistemit shumëpar-tiak në Maqedoni edhe partitë shqip-tare e kanë pasur barrë të rëndë që të jenë pjesëmarrëse aktive në koncepti-min e sistemit të ri ekonomik, rrum- ���������� �&�� ����� ��� ����� ������

i rëndësishëm për orientimin e zhvil-limit ekonomik të Maqedonisë.

Sot, po të analizojmë pozitën ekonomike të shqiptarëve të Maqe-donisë në dhjetëvjetëshin e fundit �����������������������������&���në përfundim se pozita ekonomike e �%���������������&����+��������������është aspak e volitshme.

Shqiptarët dhe privatizimi

Një nga ndryshimet më të rëndë-������#�����������������&���������-turës së re pronësore është procesi i ������� � ����� ������ ��� � ���� ���vitit 1998 dhe me dispozitat ligjore të X�����Q�� ��� ��� ����� ����� ��������i pronës shoqërore në forma të tjera �����������!�1%�������������#%������reformat e vitit 1989, i cili vazhdoi me ligjin për transformimin e kapitalit ���#������ ��� ���� X��V�� ���� �� ��&���mundësia që ndërmarrjet shoqërore të transformohen në forma të ndry-shme të ndërmarrjeve të përziera, në raste të shpeshta edhe si shoqata aksionare, të cilat emitojnë aksione të brendshme që mund t’i blinin vetëm punëtorët e punësuar në ato ndër-marrje, madje me zbritje të konsider-uar. Një nga parimet themelore të pri-vatizimit të kapitalit shoqëror ishte ������ �� �&!� (���������� �����������si shoqata aksionare dhe shoqata me �������������������������������������përcaktuar privatë.

Me këtë ligj ndërmarrjet e mëdha �����������������&���������������e gjithë qytetarëve u transformuan në shoqata aksionare sipas shumë mënyrave që ndërmarrjet e kanë zgjedhur së bashku me agjencinë për transformimin e kapitalit shoqëror. Nga mënyrat më të preferuara të pri-vatizimit ka qenë edhe shitja e ndër-marrjeve, për shembull grupeve me-naxherike, e cila ka qenë një mënyrë diskriminim për shqiptarët, sepse ka paraqitur një barrierë të vërtet që edhe shqiptarët të inkuadrohen në procesin e privatizimit, pasi që dihet fakti se në asnjë ndërmarrje shoqërore nuk ka pasur menaxherë shqiptarë që aktivisht do të inkuadrohej në pro-cesin e privatizimit.

Shqiptarët, privatizimin, trans-formimin e kapitalit shoqëror, e kon-siderojnë si një proces të ndërlikuar ekonomiko-social dhe politik, pasi që në këtë proces u ndryshuan mar-rëdhëniet themelore të prodhimit, u ndryshua kuptimi i deritashëm i pro-nësisë shoqërore dhe u rëndua pozita ekonomike-sociale e shqiptarëve këtu, pasi që në kushtet e pronësisë shoqërore secili shqiptar kishte të drejtë pronësie në pjesën e përcaktu-ar ideale të paramenduar të mjeteve shoqërore (siç quhej: në punën e bashkuar).

Mungesa e bankës shqiptare

Ekonomia e vogël dhe e mesme te ��#������� �� /�#������ ��� �������hapat e shpejtë të zhvillimit të saj. Në këto kushte bankat paraqesin in-stitucione të specializuara shumë të rëndësishme për kreditimin e ndër-marrjeve të vogla dhe të mesme. 0��� ��������� ���&� ����� ������ ��afarizmit shqiptar, nëpërmjet poli-����� �������� ��� ������� ��� ����-cimit (kredisë), ka qenë shumë e vogël ose tejet simbolike. Rrethana e ����������������������#�������������� �������������������������ndonjë biznesi ekzistues për afaristët shqiptarë të bëhet një çështje kom-plekse e cila është përcjellë me prob-leme të shumta, posaçërisht në aspek-tin e qëndrueshmërisë së biznesit dhe ������������&!

Çështjet e sigurimit të kredive kanë qenë problem te afaristët shqiptarë, të cilët nuk kanë qenë të angazhuar në punë dhe nuk e kanë siguruar ekzist-encën nga institucionet buxhetore, por ekzistencën e vetme e kanë parë ��� ����������� ����������� ������në themelimin e ndonjë biznesi të vogël. Zhvillimin e biznesit dhe të afaristëve shqiptarë (në Maqedoni) në përgjithësi më së shumti e ka penguar struktura e thjeshtë e kapitalit, ngase bizneset kryesisht janë themeluar nga fonde personale që nuk kanë qenë të ���'����������������������!

Ndërkaq që nga pavarësimi i Maqe-donisë ka pasur shumë programe që kanë qenë të disponueshme si burime

���������������� 53

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Ekonomi

Page 54: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

���������������������������-��!� �� ��� ����� ����� ���� (�����- ����� ���� `������� �� ���#������������ ���������� ������ 0������������ (����� ��� `������� ������{����������������������!�8������������ ��������� ��� ��������� ��� ��������� ���� ����� ���� ����� ���� ��� ������������^� � ������� ��#������� �����-����� ��� �������� ��� ������� ��������������� ���� ��� ������� ������� ������&����)������������������@ ����-�����H� �������� ��� ����� � ����������#����������������������������������������������������������������!

2��������� �� ��� ������� ��� �-������� ��� � �������� ��#������ ������������� �����������������������-�����������������������#������� �������������������������������#��������� X��Q�� ���� ���� �� � ���������� �����&���������� ������������������������� ������������!�

(Mos)zhvillimi regjional�1����������� �������#����������

���������������������������������-�������������������������������������������� ��� �������� ��� �������-����������#������������������?���������������������������������������-������������������8������/��������{��������� ���� ������� ���� ����������������#������������������%������������ ��� �������� ����������������!�

������� �� ��%����� ������������� �������� � ������� ��� ������������������� ����� ��� ������������� �������� ��������� ��� /�#��������� ���������� �� ��������� ��� ����-��������� ��������� #����� ��� ��� ��������������������������������� ������������� ������ ���������� �� ����!�1�����������������������������&����^���������������������� ��������������������������������� ���������-��� ��������� ���� +�� ����� ������� ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� � ����������� �������� ������������� �� ���������� ��� �������-������ ��������� ������ �� �������������!�

0��� ��������� ���%��� ����������������� ��������� ��� �������%������ ��� �������� ��� � ����� #��������� ��� ���������� ����������� ��������� �����������������-�������� ���#������ C������ ������������������ ���������� ������ �����Y���� ��������� �� /�#������ 8����-������������������������������!��

� � � 1��� ������ ��������� ����� ������ ��������� ��� ���� ��� ����������� ����������������������������������������� ����� ���� ������ ���-���!� (�� ����� ��������� ��#������� ����&����+����#����������������������������������������������������������� ������ ��� ���������� �������� ���������#����������������� ����������� ������� �� �������� ��� ����������� ������ ��������� ��� ���#�������� ��� ������� �����%����� ��� ��� ��-����� �� � ���� �� ��� ���� �#������������������������ ���������������� ������������������������������-#��������������������������������-�������/�#���!�

Synimi strategjik������� � ���� ��� ����������

��������� ��� ������ �� ����� �����-������� ��� /�#����� ��� � � ��� ��-������ �������� ��� ��#����������� ��� ������ ���� ���� ���� ��� ��� ��-#������� �� ��� ����������� ��� #��-�������������^���������������� �����������������������������������������������������������������-

������� ��� ����&����� ��� ������-����� ��������� ��� �������������� ������� �� �������� ������������������� � ��� ����� ��������� �����#�������� #�� ����������� ��� ��������� ���������!

�/ �����������������������������������������������%����������������%�������������������������������� ����� ���� ������ ��� �������������������� ����� �)� ���#������������� � ��������� ��� �������������!��������� � ����������� ��� ���������������� ���� �� ����� ������ ��-#����� �� �)� �������� ��������������� ��� ���������� #����� �%�������� ������� �������� ��� ���� ����� ������ ��� ���������� ��� ���������� ����� �� ��� ��� �������!� 8������������� ��#������ ����� ��� ���������� ���� �������� ���� ���� ��� ��������������������������������������� ������������� ��������#�������������������������������������������#��#����� ������ �������!� ���� ����� �����%������ ��� �������� �������� �����-���������������������������������������%����%���������������������������������������������� ����������!�1%� �%��� � �������� ��������� #�����������#���������������������-������������������������������� ���������������������� ��������������������������������� �����������������-����� ��� ������������ ��#���������� -����� ����� ������������ �������� ������������� �� ��� ����� ��� #������ �������������!��

54 ����������������

Ekonomi

Page 55: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

BOTË

REGJIMET diktatoriale dhe fundi i tyreNë këtë këndvështrim, kryengritjet në vendet arabe, në themel, janë kryengritje ndaj “varfërisë” dhe “privimit ndaj të drejtave” në këto vende. Shoqëritë vihen në lëvizje për t’i larguar këto dy mangësi që janë të lidhura si me aspektin ekonomik, ashtu edhe me ndjenjën e sigurisë.

� Akif EMRE, Turqi

TË INTERPRETOSH “REVOLUCIONET” E LINDJES SË MESME

Lëvizja që nisi në Lindjen e Mesme në Tunizi dhe që vazhdoi me Egjiptin, u për-hap edhe në rajonet e tjera.

Ndonëse në veçanti lëvizja popul-����� ��� 0����� ����� �� ��������� � ���-sesi i saj dhe ndikimi që ajo pati në vendet e tjera arabe të cilat drejto-hen nga regjime të mbyllura, ishte diçka që pritej. Kështu, pas Egjiptit,

u shfaqën kryengritje me përplasje më të dhunshme në vendet si Libia, Jemeni, Bahrejni dhe Siria. Ndërkaq ��'�� #�� {���� � ������� ��������opozitare në Libi solli edhe një ndë-rhyrje ndërkombëtare në këtë vend. Pozicioni kritik i Bahrejnit nga kënd-vështrimi i burimeve energjetike, ����������� �#������&����������������por edhe pozita strategjike e Jemenit,

në mënyrë të paevitueshme bëjnë që kërkesat për ndryshim që po përje-tohen, të mos jenë më një çështje e brendshme e atyre vendeve. Realizi-mi i ndryshimeve të kërkuara në Egji-pt dhe Tunizi, pa pasur shumë dhunë, i ka dhënë guxim masave opozitare në vendet e tjera, porse duke pasur shumë faktorë në të njëjtën kohë, këto ngjarje e kanë humbur synimin e tyre

���������������� 55

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 56: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

për ndryshimin e regjimit. Në këtë kontekst kërkesat për ndry-

shim në vendet arabe dhe rezultatet e mundshme të tyre duhet t’i trajtojmë në dy plane themelore: faktorët gjeo-politikë dhe faktorët gjeokulturorë.

Faktorët gjeopolitikë

Struktura strategjike, politike, ushtarake dhe ekonomike e rajonit në një periudhë afatshkurtre dhe afat-mesme do ta përcaktojë edhe fatin e zhvillimeve të mundshme. Të paktën një përqasje që nënvlerëson pengesat kryesore të cilat shfaqin papajtuesh-mërinë e sistemeve aktuale me kërke-sat e shoqërisë, do ta ketë vështirë t’i konceptojë këto ngjarje.

Në këtë këndvështrim, kryengritjet në vendet arabe, në themel, janë një kryengritje ndaj “varfërisë” dhe “privimit ndaj të drejtave” në këto vende. Shoqëritë vihen në lëvizje për t’i larguar këto dy mangësi që janë të lidhura si me aspektin ekonomik, ashtu edhe me ndjenjën e sigurisë. Prandaj, përpara nesh gjenden pesë fusha kryesore problematike që do të përcaktojnë se në cilën anë do të mar-rë drejtim ky proces. Këto janë edhe shkaku që i vë në lëvizje vendet ar-abe, që janë edhe shenjat që do të për-caktojnë se ku do të vërtiten kërkesat.

Së pari, pothuajse në të gjitha ven-det arabe ekzistojnë regjime të mbyl-lura. Këto regjime drejtohen ose në formën e një sulltanati ose me anë të një diktature ushtarake ose edhe janë nën drejtimin e kuadrove me një ide-ologji të ngushtë. Nga këndvështrimi politik në këto vende ekziston një problem i rëndësishëm legjitimiteti. Kanalet legjitime që do t’ua përcjellin autoriteteve kërkesat politike dhe shoqërore të popullit ose nuk ekzis-������ ���� ���� ����� ������ ��� ��������!�1������������&���������� ���� ����midis shoqërisë dhe pushtetit, i cili është i pamundur të rregullohet.

Meqenëse shoqëria e cila nuk mund ta shprehë vetveten nën trysninë poli-tike e ka të pamundur t’ia përcjellë politikës kërkesat e saj në rrugë legji-time, shfaqja e dhunës është e paevi-tueshme, duke ardhur herë pas here

deri në pikën e shpërthimit të saj. E ar-dhmja e rajonit është e lidhur ngushtë me faktorin kohor të vazhdimësisë së këtyre regjimeve sunduese nën këtë strukturë politike.

Së dyti, në të gjithë rajonin, në themel, ekziston problemi i lirisë. Regjimet e mbyllura e trajtojnë çdo lloj rregullimi shoqëror në kornizën e çështjes së sigurisë dhe pushtetit dhe vendosin pengesa përpara zh-villimit të shoqërisë dhe produktiv-itetit ekonomik, kulturor dhe intelek-tual. Duket e pamundur që regjimet shtypëse dhe gjysmë diktatoriale të mund ta mbajnë nën kontroll për një kohë kaq të gjatë këtë masë kaq të gjerë njerëzish, të mbyllur nga ��������������������������������themelore dhe të shprehjes.

Së treti, është çështja e ndarjes së burimeve energjetike që i ka rajoni: ��� � ���������� ������ ��'�� �������dhe të gazit natyror arabët të cilët ecin mbi burimet më të mëdha energjetike të botës? Nga një anë kemi ardhjen e një kapitali shumë të madh, ndërsa nga ana tjetër kemi një jetë në mjer-im të një mase të gjerë njerëzish nga ndarja e padrejtë e kësaj pasurie. Kjo kontradiktë çdo ditë sa vjen e rritet.

8�������� ����������� ��� �����-mike të sistemit botëror dhe të fuqive globale konkretizohen tërësisht në këtë pikë. Në fakt, ekuilibri ekonomik dhe ushtarak i vendosur në emër të ruajtjes së sigurisë dhe paqes, është vendosur për të garantuar transfer-imin e burimeve të lëndës së parë të rajonin në mënyrë “të sigurt” drejt Perëndimit. Derisa të ardhurat nga ����������'������������ ��������mbretërore, të cilat i ruajnë këto bur-ime dhe kuadro të regjimeve diktato-riale, masa e gjerë e popullit vazhdon të jetojë në mjerim.

8����+� ������� ������� �� ������� ��������������'��������������������� �)��armatosur (më tepër nga frika e Iz-raelit) ose janë të bllokuara nëpër bankat perëndimore. Kjo kontra-diktë e madhe sjell me vete edhe padrejtësi shoqërore, sjell një ndarje të shtrembëruar të të ardhurave dhe sjell problemin e legjitimitetit politik dhe të lirisë. Këtu është edhe pika ku

kryqëzohen varfëria dhe privimi nga të drejtat. Së katërti, të ardhmen e regjimeve të vendeve arabe dhe pra-nimin ose jo të kërkesave të shoqërisë do ta përcaktojë çështja e Izraelit. Në fakt, “ekuilibri i Lindjes së Mesme” i bazuar në frikën e Izraelit, përbën �������������������������������shtypëse të rajonit. Në të njëjtën kohë ky ekuilibër, që garanton edhe ekzist-encën e shtetit të Izraelit, siguron vazhdimësinë e politikave energjetike të Perëndimit.

Së pesti, është çështja se çfarë vendi zënë lëvizjet islame të shteteve arabe në sistemin politik. Ashtu sikurse ekuilibrat rajonalë janë vendosur duke pasur parasysh frikën e Izraelit, po ashtu edhe ekuilibrat e brendshëm janë vendosur duke pasur parasysh frikën se lëvizjet islame do të marrin pushtetin. Çdo lloj metode shtypjeje, ��������� ������ ��� ����� � ���drejtave të njeriut nga ana e regjimeve aktuale, legjitimohet në emër të rrezi-kut të marrjes së pushtetit nga lëvizjet islame (tashmë kjo gjë quhet “ter-rori islamik”); edhe opinioni publik perëndimor i mbyll sytë ndaj këtyre veprimeve. Mirëpo, ashtu si në shem-bullin e organizatës “Vëllezërit mysli-manë” në Egjipt, e cila përbën struk-turën më të organizuar në kuptimin

56 ����������������

Botë

Page 57: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

e organizimit shoqëror po aq sa edhe opozita politike, me neutralizimin e grupeve islamiste shuhet edhe zëri i shoqërisë... Shembulli më i fundit ����&� ����������������������� ������� {����� ��� /� �������� ���� ��������%��� %������%����������������-��������%���������������Baas në Siri.

Shkurtimisht, këto pesë probleme themelore që ne i përmblodhëm ��� ����� ���� �������� �� ���������shoqërore në vendet arabe, por edhe ��������%������#���������������������������������%�����������!�

(�� ��+����� ��� ���� ������� ��� #��-�������� ���� �������� ��� ����-������ ��� ����� ��� ����� ��� �����-������ ������ ���� ������� ��� ��-����� ����������� ��� �������� ��� ����������� +�������� ��� "������������� ����������#�����7�������/�����������të mos lëvizin nga vendi i tyre. Në këtë ����������������%������������������������%��� ������������������#��-drimit mbështetës të Amerikës dhe �������������������������������për ndryshim. Tashmë kuptohet se ����������������#��7������/�������� ��������� ���� ������� ��� � %������������������!�8���������������������������������� ������� �������%-shimi pa e prishur konceptin bazë. 1��� ������ �� ������� ��� ��� ����

�������������������������������#����������������������������������������-�������� �#� ������������������������shumë e qartë se kërkohet vetëm kontrolli i potencialit ekzistues dhe ������������������������������!�

Faktori gjeokulturor

Nga këndvështrimi i përqasjes nga ana gjeokulturore, kërkohet ballafa-qimi i kërkesave për ndryshim që sa �&����������������������#�����������!�(����������������������������������������������������������������������qytetërimi perëndimor dhe ai islam ������ ������ ��� ��%����!� {������-��� ������ ���� ��� ��+����� 7���� ��/������������#������������� ��si qytetërimi i vetëm që i rezistoi kap-italizmit global që buron nga Perëndi-mi. Kapitalizmi, duke i asimiluar kul-turat e ndryshme, si dhe duke e futur ���� ������ �� �&� ��� ����� �������� ��� �������� ����� ��� ���� ���#��� ������-���������������������������!�/����������komunizmit, kapitalizmi i cili e ktheu ��� ���� ����� �������� �������� ����������� ��� ��� ��� ��� �&�� ��� ���������� ����� ����� ��� ����!� (����#� ����islame, me vlerat që zotëron, është ���� �������� �������� ������������� ��!� ������� ��� ���������� #�� ����

������������������ ����� ���������������%���������� #�'�� �� ���#��� #�'��si individë, i pengon ata që të bëhen ���� ���#��� ����������!� ������ �������������������#����� ��������������zotëron koncepte si harami, hallalli, ������� ������� � ����� ��� #�� ���-gon monopolizimin e kapitalit, nuk ���� ��� ��������� ��� ������ �� ���-riut dhe të shoqërisë kapitaliste. Në këtë proces ishte i pashmangshëm ��������������#�����������%��������� ������������� ��������� �� ���-talizmit, duke i bindur për politikat ���� �����!�/�������������� �����-�������� �� ������ ��� #����� ������ ���veprimeve të ndërmarra së bashku nga shtresa të ndryshme të shoqërisë ������ �� �������� � ������� ���� ���-������������&�������!�

(��� ���� ����� 0����� ������ �������� ���� � ���!� 1���� ��� 5���� �������� ������� ���������� ��� ]����� ���/� ������ ���� ����� ��� ����������������������&����������������������të cilët e kontrollonin sistemin. Aq më tepër që duket qartë se grupet is-�������� �������������������������������������� ������ ��� ���%����� ��� �%�����������+������������������������#�-ra me ndryshimin e pushtetit. Grupet islamiste që në këtë mënyrë u pen-����������)��������������������� �#��������������#�����������#���������-��������� �����������%��!��

1�����������������������������-����������������������#�����������-����������������������������������-������� ��!�=�����������������������-���������%������������������%������������������������ ������������� �����rrezikut të integrimit në sistemin ��� ��!� 8���� �����#��� �� ���������� �����������������������#������������-������ ��� ��� #���� ���� ���������������� �)� ����� ������ ���� �������� ����këndvështrimi i sistemit të vlerave. 6������� ��� ����� ��� ������� #��-�������������������������� ��������������������)�������������#������%��-����� �� ��� ����� një alternativë apo do të jenë klientë duke u kënaqur me kapitalizmin global. �

(E përktheu nga turqishtja: Altin Qefalia)

���������������� 57

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 58: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

MALAJZIA NJE VEND

UNIK I AZISË

REPORTAZH NGA LINDJA E LARGËT

Qeveria e Malajzisë ka dashur përherë të shohë në rajonin e Ballkanit një prani ekonomike malaje të fuqishme. Si rezultat, nën patronazhin e ish-kryeministrit, Tun Dr. Mahathir Muhammed, u ngrit Dhoma e Tregtisë Shqiptaro-Malaje (www.amcc.my), për t’i forcuar më tej marrëdhëniet ekonomike dhe kulturore midis popullit shqiptar dhe popullit malajzian.

� Mesut IDRIZ, MAQEDONI

BOTA

PËLL

ËMBË

58 ����������������

Page 59: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

���������������� 59

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Nuk ka dyshim se e tërë bota është një univers unik, por në të ka disa rajone që janë ku e ku

më unike se pjesa tjetër. Pa diskutim midis tyre është Malajzia. Brenda shoqërisë malaje ekziston një mozaik i ndërthurjes multikulturore, multira-core dhe multifetare, që e bën Malajz-inë unike në Azi, nëse jo edhe në botë, në përgjithësi. Kjo përmbledh grupet �&�����������������^��������������-nezët, indianët, euro-aziatikët (duke përfshirë arabët hadrami, hollandezët dhe portugezët) dhe grupet indigjene të Gadishullit dhe të Borneos Veriore (si ibanët, bidajuhnët dhe kadazan-dusunët).

Qytetet më të mëdha, industria e rëndë dhe grupet emigrante të Mala-jzisë janë të përqendruara kryesisht në bregun perëndimor të vendit, ndërsa bregu lindor është më pak i populluar, më agrar, e nga pikëpamja ���������� ��� �������!� 1�%�#%����është në qendrën e vjetër minerare të kallajit të Kuala Lumpurit, por gjatë viteve të para të dekadës së fundit �����������������&������� �������Kuala Lumpurin e ri, pra, në Putrax-haja.

Pasqyrimi i përgjithshëm

������������������������������-sishme malaje janë ato të etnicitetit, �����������������������©Lª��������-hen si malajzianë, 24% me prejardhje kineze, 8% me prejardhje indiane, dhe 16% si indigjenë e të tjerë. Në lidhje ��� ������� ����5���������Xª��%��-manë, 20% budistë, 9% krishterë, 7% hinduistë, 2% konfucianë, taoistë e të besimeve të tjera tradicionale kineze dhe 1% të besimeve të panjohura apo të asnjë besimi. Numri i përgjithshëm i popullsisë llogaritet të jetë pothuajse 27 milionë. Këto shifra të popullsisë kanë një vend të rëndësishëm në his-torinë e gadishullit, sepse Malajzia u ��&����������������������������%������������!��

Malezishtja u bë gjuha e vetme kombëtare në vitin 1967. Ajo është e institucionalizuar me një shkallë modeste suksesi, ndonëse anglishtja

5�������������������������������������ishte gjuha administrative e koloniza-torëve britanikë. Krahas malezishtes dhe anglishtes janë popullore dhe gjuhë të tjera. Për shembull, shumë ���������� ������ 5���� ���� ���-binim të kantonishtes, hokkienishtes dhe/ose të mandarinishtes, shumica

�� ������������ ����� 5���� ����-isht dhe një numër i madh gjuhësh lulëzojnë midis grupeve autoktone në Gadishull, veçanërisht në shtetet lindore të Saravakut dhe Sabahut. Malajzianët, duke patur parasysh heterogjenitetin gjuhësor të vendit të �%�������������������'�������������gjuhëve, andaj për ta njohja e shumë gjuhëve është diçka e zakonshme. Megjithatë industrializimi i shpejtë e ���������������������������������dhe e ka çimentuar atë si gjuhë të bi-znesit.

Identiteti i Malajzisë

Mbreti, breshka e detit, lulja Bungu ����� C� ���� ����� ���� �������� �-nez), makina e vendit “Proton”, kom-pania e transportit ajror “Malaysia Airlines”, kullat e famshme “Petronas Tower” (që janë ndërtesat më të larta të botës) dhe slogani qeveritar, “Ma-laysia Boleh!” (Malajzia Mundet!), janë disa nga imazhet më emblema-tike të Malajzisë.

Ndërkaq larmia etnike e Mala-jzisë konsiderohet përgjithësisht një bekim. Përzierja e bën Malajzinë një nga vendet më kozmopolitane në tokë, ndërsa ndihmon në mbajtjen gjallë të marrëdhënieve ndërkom-bëtare me shumë shoqëri të për-faqësuara në Malajzi, me arkipelagun indonezian, me botën islame, me In-dinë, Kinën dhe Europën. Kjo larmi e ka bekuar gjithashtu vendin me një nga kuzhinat më të pakrahasueshme në botë dhe përbërësit e gatimit malaj, kinez, indian, arab dhe, pjesërisht, eu-ropian janë njëkohësisht të veçuar e të shkrirë bashkë.

Ekonomia

Malajzia është integruar me kohë në ekonominë globale. Gadishulli i Mala-jzisë ishte lideri botëror në prodhimin e kallajit (nxitur nga kërkesa perëndi-more për ushqim të konservuar) dhe të kauçukut natyror (të nevojitur për të prodhuar gomat e makinave) gjatë dekadave të para të shekullit të njëzetë. Ekspansioni i industrializim-it të Malajzisë e thelloi varësinë e saj

POPULLI PA MBIEMRA

Pothuajse të tërë malajzia-nët nuk kanë mbiemra. Në vend të kësaj, meshkujt e shtojnë emrin e babait në emrin e tyre, bashkë me termin “bin” (me kuptimin “i biri i”). Kështu, Rosli bin Sulejman do të thoshte Rosli i biri i Sulejmanit. Ndërkaq femrat përdorin termin ”binti”, si Aishe bint Sulejman që nënkup-ton Aisheja e bija e Sulej-manit.

Page 60: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

60 ����������������

nga importet për ushqim dhe nevoja të tjera. Nevojat bazë në Malajzi kanë çmime të palëvizshme dhe, si shumë vende në zhvillim, shërbimi bankar, shitja me pakica dhe shërbime të tjera janë të rregulluara e të disiplinuara në imtësi. Tregtia e vendit është e lidhur me etnicitetin dhe angazhimi i qeverisë i ka ndihmuar malajzianët të rivalizojnë në aktivitete tregtare të dominuara për shumë kohë nga ki-nezët etnikë. Liberalizimi i biznesit ��� ��������� ������� ���� ������parasysh këto dinamika etnike. Bumi ��� �������� ��� �������� ��%������� ���tillë si kauçuku dhe kallaji, i kanë dhënë shoqërisë malaje një ritëm cik-lik, të lidhur me kërkesën e jashtme të ��#���������!��������������)����������������������������)«Q�C����-muar nga një rritje në eksportet e naf-tës) dhe Malajzia tani është një vend industrial i qëndrueshëm.

Pozita e spikatur e Malajzisë në ekonominë globale, si një nga njëzet vendet më të mëdha tregtare, është pjesë e rëndësishme e identitetit të saj si shoqëri. Partnerët kryesorë tregtarë ��� ��&��� _�������� ��������� ����������� �� ���������� ������������ ���

Malajzia importon pjesë industriale dhe eksporton prodhime të gatshme. ������� ��� ���������� ����� ���� �palmës, kauçuku, drurët e fortë tropi-���������������������'��!�/������luksoze, telefoni celular, bizhuteritë prej ari dhe veshjet e modës tregojnë rangun e lartë në rendin shoqëror ��������!�����1�����7������������shumë automjete se njerëz.

Sistemi politik

Malajzia, duke qenë monarki kon-stitucionale, është e drejtuar for-malisht nga mbreti, posti i të cilit sillet rrotull çdo pesë vjet midis nëntë sundimtarëve malajzianë trashëgimtarë. Mbreti zgjedh kryemi-nistrin nga koalicioni udhëheqës në parlament, një organ i ndarë më tej në përfaqësuesit e zgjedhur dhe sena-torët e emëruar. Zgjedhjet e përgjith-����� ������� ����� ������ #�� ���� ��-varësia prej një koalicioni të partive ������� ��� ���� ������������!� 1%������������������������������������������������������1�� ����������������������������������1�� ��������/�����������������������C>/(�Y��

një parti e përbërë nga malajzianë të �������!�8��������>/(�?��������bërë gjithmonë kryeministër i Mala-����!� � §����� �� ��&��� ��� ���� /���-jzie të pasur, paraqitur nga ish-kry-eministri, Dr. Mahathir Muhammed, vazhdon edhe sot me planin e qever-isë të vitit 1991 të quajtur “Vizioni LQLQH���������������#���������LQLQ����� ��� ����� @���������� � ��������H!�1%������ � ����� ������� ��������teknologjinë e lartë dhe në zhvillimin ���������#�����������������!�

Arsimi

Në Malajzi arsimi i lartë është pjesë jetike e jetës, ndonëse shkol-lat me më shumë ndikim në shoqëri gjenden jashtë vendit. Qindra e mi-jëra studentë janë arsimuar në Bri-�������������������������7����� ���/�����������������������������������������!� 8������� �� ������ ��� /���-����������)���������������������������ritual i rëndësishëm për shumë njerëz të elitës.

������������� ���������� ����� ��-në kontribut të madh në kërkimet mbi kauçukun dhe vajin e palmës dhe kjo

Bota në pëllëmbë

Page 61: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

���������������� 61

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

punë do të vazhdojë me gjasa ta rrisë prodhimtarinë e këtyre sektorëve. Me gjithë mbikëqyrjen e qeverisë, kërkimet shkencore humane dhe sho-qërore po rriten me studimin akade-mik kritik dhe konstruktiv, ndonëse disa akademikë janë krejtësisht të hapur dhe kanë prestigj të konsider-ueshëm në shoqëri. Kjo është bërë kryesisht përmes dy universiteteve të famshme: Universitetit Islamik Ndërkombëtar të Malajzisë dhe Uni-versitetit të Malajzisë.

Religjioni

Feja është e lidhur fort me etnic-itetin, ku dallojnë malajzianët mysli-manë, indianët hinduistë dhe kinezët budistë. Prania e një larmie të tillë e shton rëndësinë e identitetit fetar, andaj shumica e malajzianëve kanë një ndjenjë të fortë të asaj se si prak-tika e tyre fetare dallon nga ajo e të tjerëve (prandaj një i krishterë malaj-��������������������������������-mysliman). Festat fetare, veçanërisht ato të kremtuara me pritje e përcjellje, i bashkojnë më tepër përvojat ndër-fetare të popullsisë. Tensioni midis bashkësive fetare është modest.

Malajzia dhe Ballkani

Dikur këto vende të planetit nuk kishin thuaja asnjë kontakt. Por, sho-qëria malaje u alarmua pas rënies së ��������� ��� ��'������ #�� �����në shtetet e ish-Jugosllavisë. Kështu ���������� ����� �)�� � ����� ����� ���-dimi studentëve shqiptarë dhe bosh-njakë, për të studiuar në institucionet malaje të arsimit të lartë. Vlerësohet se gjatë dy dekadave të fundit Malaj-zia ka sponsorizuar më shumë se 300 studentë shqiptarë për të studiuar në universitetet e Malajzisë, ku shumica u regjistruan në Universitetin Islamik Ndërkombëtar të Malajzisë (IIUM) për të studiuar në drejtime të ndry-shme, si: shkencat shoqërore, arkitek-turë, inxhinieri etj. Disa nga këta të diplomuar sot mbajnë poste të rëndë-sishme jo vetëm në qeverisje, por po ashtu në sektorin privat.

Në kërkim të një kalimi për në

tregjet europiane, është menduar gjithmonë se Ballkani mund të jetë një lidhje e mirë midis Malajzisë dhe Eu-ropës. Kjo ka qenë shumë e dukshme gjatë qeverisjes së dy kryeministrave të Malajzisë, të Dr. Mahathir Muham-medit dhe Abdullah Bedeviut. Që këtej, qeveria e Malajzisë ka dashur përherë të shohë në rajon një prani ekonomike malaje të fuqishme. Si re-zultat, nën patronazhin e ish-kryemi-nistrit, Tun Dr. Mahathir Muhammed, u ngrit Dhoma e Tregtisë Shqiptaro-/������ C¡¡¡!����!�%Y�� ���� �)� ��-

cuar më tej marrëdhëniet ekonomike dhe kulturore midis popullit shqiptar dhe popullit malajzian, që deri më ���� ����� ��� ������ ��� ������������!�Perspektivat e ardhshme midis dy vendeve duhen parë në sektorin e telekomunikacioneve, por edhe edukimi, turizmi dhe sektori bujqësor bashkë me agroindustrinë janë fusha të tjera ku mendohet të ndërmerren nisma. �

Përktheu nga anglishtja:Bujar M. Hoxha

DISA TRADITA INTERESANTE MALAJE:

alkoolike.

-

-

Bota në pëllëmbë

Page 62: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

ARSI

M

Bashkimi do të fillojë me ABETAREN� Laura PAPRANIKU, Maqedoni

NË VITIN 2013 ME TEKSTE TË PËRBASHKËTA

62 ����������������

Page 63: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Jo më larg se viti 2013 shqiptarët do të prekin ëndrrën e bashkimit rreth Abetares së gjuhës dhe njësive mësimore që prekin çështjet kombëtare, siç janë lëndët e his-torisë, muzikës, artit dhe trashëgimisë kulturore. Përmes librit do të shkrihen ku-fijtë gjeografikë dhe do të bëjnë që ata të jenë vetëm në letër, sepse pavarësisht nëse jetojnë në Shqipëri, Kosovë e Mal të Zi ose në Çamëri, Preshevë e Maqedoni ose ende më larg – në Evropë dhe Amerikë, librat do t’i kenë me përmbajtje të njëjta.

Ëndrra e shqiptarëve për një Abetare të përbashkët dhe ���� ������� ��� ���������shkollore, duket se po prek

realitetin. Përfundimisht në Tiranë është ngritur një Komision Qendror ����>��������*�������������������ndërsa nga mesi i prillit u mbajt edhe takimi i parë formal me përfaqësues nga të gjitha hapësirat albanofone, si dhe të Institutit për Integrimin e 1�������� ��#�����!� "���� �� � �����të përbashkëta shkollore, në fakt është e vjetër aq sa edhe dëshira e shqiptarëve për të qenë të bashkuar, ndërsa nuk kanë munguar as përp-jekjet institucionale në këtë drejtim. Që në vitin 2000 përfaqësues të minis-���������������������#������1������dhe Maqedonia iu rrekën punës për të nxjerrë Abetaren mbarëshqiptare. 8���� ������ �� ��� 1������ �� ��#�����ashtu edhe në Maqedoni ndodhën aq shumë ngjarje të bujshme dhe të pa-parashikueshme politike, sa ishte thu-ajse e pamundur të çohet deri në fund �������������������������������-lore ose edhe për aplikimin e Abe-tares mbarëshqiptare nëpër shkollat e të gjitha trevave. Pa përmendur këtu ����&�� �������� �� ���������� �������ajo që tingëllonte si problemi i parë teknik ishte ndryshueshmëria e plan-eve dhe programeve mësimore.

Unifikimi, premisë e kohës

Jo që tani në 2011 nuk ekzistojnë dallime mes programeve dhe kon-cepteve arsimore në shtetet e ndry-shme ku jetojnë shqiptarët, me theks ��� ��+����� ��� ��#����� 1������� /���të Zi, Luginë të Preshevës dhe Maqe-doni, por të lodhur nga tranzicioni i stërzgjatur, të gjitha këto vende e

kanë kuptuar se duhet të marrë fund agonia 20-vjeçare e transit shoqëror dhe se dekada e tretë e periudhës së passocializmit duhet të hapë për-fundimisht shtigje të integrimit drejt Bashkimit Evropian dhe vlerave të reja shoqërore. E, bashkë me këtë ���� ���� �� ������� ��� ���������shkollore dhe reformimit të tyre sipas standardeve të shteteve të zhvillu-ara të BE-së. Ja pra përse integrimi brendashqiptar në kontekst të pro-grameve dhe librave shkollore është një rrugë e cila nuk ka kthim prapa.

"�������������������������������shkollore tani artikulohet zëshëm jo vetëm nga krerët e arsimit, por edhe nga burrështetas. Në vizitën e parë �%�����������#���������?���������të Kosovës, Behxhet Pacollit, në mars ������&������������� ��� ����������zuri çështja e librit. Ai në takim me kryetarin e shtetit shqiptar, Bamir To-

pin, bisedoi pikërisht për mundësitë �� �������� ��� ���� ��� ����� ���������������������������������������-kumentacioneve përcjellëse dhe të ngjashme. E, sikurse do të pohonin të dy këta burrështetas (të asaj kohe ���� 8������ �� �����#� ����� ���&� �����pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese të Kosovës për parregullsi në proce-������������������&Y���������������më parë duhet të nisë puna, sepse “në këtë drejtim jemi të vonuar”. Në fakt, Tirana dhe Prishtina ia kishin nisur të mendojnë seriozisht në këtë drejtim. �)���%����#��������%�����%�#������e shqiptarëve e kanë kuptuar mirë se ����� �� ���?7�'��� ��� ������� �� ��������� ��'������������������������������������!�@(�� ����������?7�'����������������������������������������mes njerëzve nuk janë ideologjike, politike ose ekonomike. Ato janë kul-������H����������������������������

���������������� 63

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 64: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

���������� ��� � ��� �� �&� @8����������� #%���������� ��� � ����� �� �����botëror”.

Tirana promotore e bashkimit

(���������������������%���������-#��������������������������������������1������8������������1����������������������������������������� �������������&������������������������������!�@*���������������������������������������������!�§����������%���������������#���)����������������������%��������������������%��������������������)� �����������������H����������������� �%�������� ��������!� ��������#����� ��� ���������� ������������"����������"�����������1����������-#�����!� 1���� � ���&� ���������� �!�" �����{��������������������������%������ ��� �������� ���� ��� ����������� �� ���������� ��#������� ��������� *����� �� ��������� ���� ������ ������� ���� ������� �� ������������������!� *������ ���� ��� ������������������#��������������������� ������ ��� ��� �������� �� �)�� ��-�������������������������!�@��������H������&� ������������ ����Abetarja e gjuhës!�*�����������������������������������������������1������������������ >������ �� *�������� ����������������������������������������������������#�����������������"���������������������&���!

_����������������LQXV���#������������ ������ ������� �� ������� ������� ������������������������������-����� #�� ������ +�������� ��� ��������+� ����� ������ �� ��������� ������������� ��� ����������� ���������!�8������ � ��� �� ��� �������� ����������������������� ��� �����#������ ���������������������������������������������� �������� ��� ��#����� 1������ ��/��� ���`��������6������8����������/�#�������������������������0�-����� ����������� � ���� �� �)� �������� ���� ������ ��� ������� ��� ���� �������� �����]��������������������� ����#����!� ������� ��� ��������� �� ���- �����������������������������%������������� ����������������������� ���������������������������������������!�1�����������������������-

�����������%��� ����%�������������������#������������ �����������������������!� 8��� ��#������ ��� 1�-������� �� %� ������� ��#������ �������� ��� ���� ����� ������� ���� ������ ��������� ������ ���� ��#������� ��/�#������ ��� ���� ��������� ��� �����C��� ������� �������� ���� �������-�������� ��� ��Y�� �� ��� ����� ��� ��-������ �������� ������#�������������������!�

Integrimi si shpëtim

*��� ������� ��� �������� 0�-������� ��� �%� ����������� ��������#������� �� ���������� ��� ����-�������� ������������ �������� �������������������%������ ��������������������� ��� /�#���!� @(���� �� �����������������#��������������� ������� ���� ��������� ��������� ���������������������� ����� ���������!�������� �� /�#������ ������ �����������������������������������������%��-���� ������������0H�� ������7���������� �������������� �� ��������� ��������� ��� /�#���!� ���������� ������� #�� �%������ �0?��� �������� �������� ��� ������ ��� ��� ��������������� � �� @��� ��� ����� ����� � � ����������������H���������������!�

"� ���&� ����� ������ ���� ��� �-���� ���������� ���� /���� �!� @*������� ��� ����� ������� �������� �� ��-

������ ������� ���� �������� �� ���-�������#�� ��������� � ���� ������������� ��������� ��� � ���� �� ���������� ���������� ��� �0?��!� ��������� ������ ���������� ���� �������� ���� ��- ������������������H��������/��- ����� ��� ����� ��� 1������� �� {��������� 7�������� ��#������� ��� �����!�/�#�� �������� ����� �&�� �� ��� �������� ��� ��� ����������� ��� ������������� ��� ������ �������� ���������� ��� �������� ������� ��� ���������� ����������� ������� ��� ���������� ���#��������� ��� �������� ���� ��� ������� �)��� ����� ������� ��������� ������� ���-���#������ ��� ������� ��� ���� �������!�@=�� ��� � ����� ������ ���� � ���� #������� ��� �������� ��������� ��� ����-�������������������������#�������������������������������#����������������� � ��� ��� �������� ���� ����� ���������#����H������������!�

8���� ���� ����� ��� ������ ������ ������ ����������� ��� ��#������� �� 8��-�������� /�������� ��� ����������������� ������� ���� ��� /���� ��� `� ������ 6������!� ������ �� ��#������� ��/�#������� ���� ���� ��������������������������������������������������� �%��� ���� �)�� ��������� ��� �0!� 8��-������� ��������{��#����������������#�� ������ �������� �� ����������� ��-������!��

Hulumtimi dhe konstatimi

"������� �� "�������� ��� 1����������#������������%������������#�������!� " ����� {���� ������� ������ ������������������������������������-�%��� ��� ���� ������ �� �������� ��������� ��� ����� ������� ������ ��������� �����������������������#�����!�"�������do të merret vetëm me hulumtimet ��� ���������� �� ������������� �������������� ��� ���������� �� �)� ������������������������+���#����������-���� ������ /������� ��� ������ ������������ ��� ��#�����!� @(��� ����������� ������������ ��� "�������� �������������������������������������������������������#�����������#�����1������� /��� ��� `�� 8��������� /�#�-������������!�=����������������������������������#������������������ ��������� ��� ������H�� ��� ����

64 ����������������

Arsim

Page 65: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

të ditur drejtori Gashi. Në takimin e parë formal drejt Tiranës udhëtuan delegacione nga Kosova, Maqedonia, Mali i Zi, Presheva dhe diaspora. Në mesin e tyre ishte edhe një delega-cion treanëtarësh nga Maqedonia, në përbërje: mr. Skënder Hasanit nga Instituti i Trashëgimisë Kulturore dhe Shpirtërore të Shqiptarëve të Maqedonisë, Mitat Shaqiri, arsimtar � �������� ���� ���� �������� ������� ���Shkupit dhe Fadil Curri në cilësinë e shkrimtarit dhe opinionistit. Këta në fakt janë anëtarët e komisionit të for-muar në Maqedoni me nismën e Sho-qatës së Historianëve Shqiptarë, sepse kur procesi të hyjë në rrugë shkencore ata do të duhet të zëvendësohen me ekspertë të fushës, konkretisht me pedagogë dhe hartues të teksteve dhe ������������������!�1�����������-������������������������������&����-sioni.

@(�� ��� �������� ���� ������i teksteve shkollore do të hyjë në fazën e përpilimit, procesit do t’i bashkëngjiten organizma dhe institu-cione tjera, siç janë hartuesit e librave, pedagogët dhe zyrtarët e ministrive përkatëse të shteteve për ku do të dedikohen ato libra”, thotë Shaqiri, ������� � 1������� ���� >������e Teksteve Shkollore në Maqedoni. Fillimisht, thotë ai, do të punohet në hartimin e Abetares së përbashkët, e cila është baza e të gjitha librave tjera, e pastaj do të harmonizohen me radhë tekstet e gjuhës shqipe, histor-isë, muzikës dhe lëndëve ku trajtohet ndonjë segment i kulturës shqiptare. Për tekstet e lëndëve shkencore, vë-mendje e veçantë do t’i kushtohet harmonizimit të terminologjisë, sepse në këtë drejtim Kosova dhe Maqedo-nia dallojnë shumë me terminologjinë që përdoret në tekstet shkollore të Sh-qipërisë.

1������������������>������e Teksteve Shkollore e përbëjnë 13 anëtarë, prej të cilëve pesë janë nga In-stituti i Integrimit të Kulturës Shqip-tare. Anëtarët tjerët janë kryetarë të komisioneve të formuara në Kosovë, Maqedoni, Preshevë, Çamëri, Mali të Zi, diaspora e Evropës dhe diaspora ���������!� >����� � ���������� �

librave, megjithatë duket i pamundur momentalisht për shkak të rretha-nave gjeopolitike. Për shembull kur ������]��������� ������������������-tori i Institutit, dr. Gashi shpjegon se “nuk do të ketë një program unik”. Shqiptarët jetojnë në pesë shtete dhe ne jemi të detyruar t’i respektojmë politikat e tyre arsimore, thotë ai. @8�����������5�������������������������shkollore të të gjitha vendeve duhet të 5����������H!

Kambana e së vërtetës

Viteve të fundit shqiptarët, pavarë-sisht shteteve administrative ku ata jetojnë, u “bombarduan” me lloj-lloj ofendimesh në tekstet shkollore të Maqedonisë. Kjo e fundit sado që e ka të vështirë të ndahet prej dogmave të vjetruara sllave të etiketimit të sh-qiptarëve si “ardhacakë” e “njerëz mali” dhe sado që nuk mundet ta 5���� �������� �� � �������� ��� ���-hjes së historisë dhe kulturës së shqiptarëve, një ditë do të jetë e de-tyruar t’i kthejë të gjitha të vërtetat në vendin e vet. Në rrugën e integri-meve evropiane, drejt të cilave është nisur edhe Maqedonia qytetarët e saj maqedonas, për një mirëqenie më të mirë dhe për pak më tepër dinjitet, do të jenë ta detyruar të mësojnë edhe gjuhën shqipe. Duke mësuar gjuhën, ata do të kenë mundësi të mësojnë

të vërtetat e shqiptarëve jo më vetëm sipas recetave të “ristevkave” dhe “çubrilloviqëve” dhe natyrshëm do të kuptojnë se rruga e mashtrimit ��� �������� ���� ���� ��� �����askund më larg se sa këmba e parë e urës mbi lumin Vardar. Kur shtatë milion e gjysmë shqiptarë të integro-hen brenda hapësirës shqiptare të Gadishullit Ballkanik (Shqipëri, Ko-sovë, Mal i Z, Preshevë, Maqedoni dhe Çamëri), prirja për të manipuluar historinë, traditat dhe kulturën e tyre do të kenë fatin e aventurave të Don Kishotit. Kur në librin e historisë të shkruhet për Lekën e Madh (Alek-sandrin e Maqedonisë), për Shkupin e Vilajetit të Kosovës, Manastirin e Al-fabetit, kur në librat e artit të tregohet për Kishën e Bigurit (“Bigorski”) edhe kur në librat e muzikës të prezanto-het Vallja e rëndë e burrave, nuk do të jetë krejt njësoj. Nuk ka diskutim se atëherë dritat e të vërtetës do të ni-sin të kthjellojnë edhe shumë mendje të janë mbuluar me errësirën që për vite me radhë përhapën politikat ob-skurantistë dhe pseudoshkencëtarët e tyre në periudha të caktuar historike.

Tashmë nuk ka diskutim se tani që ky popull ka nisur të lëvizë shpatul-lat për të shkundur barrën e ngarkuar padrejtësisht, retë e errësirës do të zhduken pak e nga pak për t’i lënë vend dritës e cila po agon bashkë me epokën e re. �

���������������� 65

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Arsim

Page 66: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

ARKI

VDOKUMENTE: SHËRBIMI SEKRET MAQEDONAS PËR EMIGRACIONIN SHQIPTAR

Survejimi policor i lëvizjeve dhe aktiviteteve

Nën udhëheqjen e Lekë Zogut, nga data 2-4 korrik të vitit 1972 në Madrid qe mbajtur tubim i përgjith-shëm në të cilin morën pjesë për-faqësues të 9 organizatave më me peshë të emigracionit shqiptar

� Qerim LITA, Maqedoni

66 ����������������

Page 67: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Emigracioni politik shqiptar, i vendosur në shtetet e Evropës Perëndimore, SHBA dhe në *��#�� ���� 7�'��� ��� =%���

Botërore pati një rol të rëndësishëm në ndërkombëtarizimin e çështjes së pazgjidhur shqiptare nën pushtimin e Jugosllavisë komuniste. Shërbimi sekret jugosllav, nëpërmjet rrjetit të vet mirë të organizuar të agjenturës, që shtrihej thuajse në të gjitha shtetet e sipërpërmendura, e përcillte me vëmendje çdo lëvizje ose aktivitet të organizatave të emigracionit politik nga federata e atëhershme jugosllave, në radhë të parë të organizatave shqiptare e kroate. Në prill të vitit 1973 shërbimi sekret maqedonas nëpërmjet një informate rreptësishtë ��� ���������� �� ���'����� ��%�����e KQ të LKM-së, për aktivitetin e organizatave politike të emigracionit ��#����� �� ��&� ��#������ ��� �����të viteve shtatëdhjeta të shekullit të kaluar, pastaj për rolin e disa personaliteteve të atëhershme

më me ndikim shqiptar, siç ishin 8���� 7���� "�� ¬�� ��� =����� /����������� ���!� =�������� ������� ���Arkivin Shtetëror të Republikës së Maqedonisë, fondi 427, ndërsa me këtë rast po e publikojmë pjesën e dokumentit në të cilën përshkruhet aktiviteti i emigracionit politik shqiptar.

Rreptësishtë e besuar, Shkup, prill 1973

Ngjarjet e njohura në vend dhe jashtë në vitet e fundit (veçmas në vitet 1971-1972) të cilat drejtpërsëdrejti lidheshin me aksionet ekstreme të emigracionit armiqësor jugosllav, ����� ���� �� ����������� ���������e emigracionit dhe rolin e saj që disa faktor të caktuar të Perëndimit gjithmonë ua caktojnë, varësisht nga marrëdhëniet konkrete momentale ndërkombëtare. Emigracioni politik jugosllav sipas përbërjes, strukturës, organizimit të vet, si dhe platformës

dhe metodës politike të të vepruarit si tërësi, është shumë heterogjen. /���������������������� �����]����për marrëdhëniet ndaj RSFJ-së, sepse �������� � �&� ������ �����������dhe anti-jugosllav, i angazhuar në copëtimin e RSFJ-së, të sistemit të saj politiko-shoqëror. Në kuadër të aktiviteteve të emigracionit jugosllav një rol të caktuar i është dhënë edhe emigracionit politik maqedonas dhe ��&���#����!

(...)

Emigracioni shqiptar

Pjesa armiqësore e emigracionit shqiptar në vitet e fundit zhvillon aktivitete më intensive për konsolidimin politik e organizativ dhe për kryerjen e veprimtarisë propaganduese e subversive kundër RSFJ-së dhe RP të Shqipërisë. Në këtë plan janë evidente edhe disa përpjekje për bashkëpunim me organizatat ekstreme ustashe dhe bullgare, për mbështetje reciproke dhe ndërmarrje të aktiviteteve

���������������� 67

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 68: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

konkrete. Janë prezente edhe përpjekjet për përfshirjen e të shpërngulurve dhe qytetarëve tanë të kombësisë shqiptare me punë të përkohshme jashtë dhe shfrytëzimin e tyre për përcjelljen e aktiviteteve në vend.

&������ ������� �� ��� ������'����� ��� �����'��� ��� *+� �� /�"������� ��+��� ������ �� �������1�333������ �����"�������������������� ���*/45���������të cilëve për 699 disponohet me të dhëna për aktivitete armiqësore para emigrimit. 7���� ��� � ����� � ����� �� �� �� *8$;�(Republika Federale e Gjermanisë – Q.L.), 8�� ���� <����� =�������� >��"� ����/?=@��$��������������������������� ��ndërmarrin aktivitete më të gjëra për t’u freskuar me anëtarë të rinj nga mesi � ��� ����� �����O�� ���� ��'��� ���� ���punëtorët me punë të përkohshme. Në këtë periudhë nëpërmjet të ashtuquajturit ������� � ��� ����� �����O�� �� *�����Q�� ������ ��O� ���������� ��/?=@��� ������� ������W�333� ��"������ ���*/45���� ��!��� ��� �� ���������� �� ��� ���O��është e kushtëzuar me përfshirjen në ���O��������������� ��� ������ ����propagandues kryhet edhe ndaj krahut �� �� �� ����� �� ��������� ��� ��� �� ������� WX�333� ����� �� ��� ���������shqiptare.

+���� ���� ����� ��� ���� ���� !����të caktuara kanë dispozitat e veta ����������������Y�������������������������politike është realizimi i bashkimit ��������������������� ������������������ [/�"������ ��� 4����\�� "�� ��� ������Y����� ��� ������ O���� ��� �� ����� �����"�������*+���/�"�������]���(bëhet ]��������6����������!7Y��Kosova dhe ������ ���4�"��� ��+��� ������

Një platformë të tillë e përhapin udhëheqjet qendrore të organizatave ��"������ �� ��������� ������ �� ��� ���O����� �� � �� 7��5;����� *���� ���� +�����ndërsa e mbështesin edhe drejtuesit e degëve të shteteve evropiane. Orientimi politik deri para pak kohësh drejtohej ��� [&������ &�������� +� 5��"����\� �� 7��5;����� �� ��� �� � ���� � ������përfaqësues të deleguar nga organizatat ����������� ]���� ���� ��� O�� W_`W� ���komitet nuk funksionon për shkak ��� ����������� ��� �����O�� � �����nga rrethe të caktuara reaksionare në +��� ���� ������� ���Y�"������� �� �����

ende marrin pjesë thuajse në të gjitha aktivitetet.

Roli i princit Leka Zogu I

*�� � �� &������� �� ����� ��� Y� ���gjithnjë e më tepër po e merr princi %���� w���� <� ���� ����� ������� ��� ������ ��� [%�������\�� [%����� �� +�!�� �\����� [=������ &�������� < ����� �\�� ���cilët ngrenë iniciativa për tejkalimin e patolerancës ekzistuese dhe antagonizmat ����� ����� ��� "����� ��� �������� ���������� ����"����� ��[=��� ���%��\�dhe pranimin e një platforme të vetme për veprimtari armiqësore.

+��������"����� � �������"�� ���%����w������ ��� X51� ������ ��� O��� W_`X� ��4�����"����������������������������në të cilin morën pjesë përfaqësues të 9 organizatave më me peshë të emigracionit ��"������ ]���� ���� �� ��� �� ��Y�"� ��������������������������������� ���dokument programor për zgjerimin e ���O����O�����"������ ����*/8;5�������*+/?5��� (Republikës Popullore të Shqipërisë – Q.L.), të cilin e nënshkruan ���Y�"������� �� `� ���� !���O��� @��� "��!�������� [&������ ���������\� ����� _�anëtarëve në krye me Dr. Xhafer Devën |���������&}����[%���������+�!�� �\���i cili do t’i koordinonte dhe bashkonte aktivitetet e organizatave nënshkruese ��� [4����O������\� ���� �� �������� � ����������� ��7��5;����������������������X~5X�� � ����W_`X��������������� �����arritën rezultatet e pritura në planin e ���������������������� �����

< ���O��� ��� ��� ����� �� �� ���� "�������� ���Y����� �� ���O��� � ���� *+/?5së dhe shtetit tonë (jugosllav – Q.L) �� ��� � ������5������� ����� ����subversiv në mesin e emigracionit dhe qytetarëve tanë të kombësisë shqiptare ��� �� �� ��� ����������� �� ���������ndërsa nëpërmjet tyre të zgjerohet edhe këtu te ne. Konkluzionet e tubimeve të përgjithshme dhe të udhëheqjeve qendrore ndikuan edhe te udhëheqjet regjionale dhe ���� ������� �� �������� �O���� ��� ��� ��������� �� ������ ��� ��� ���������� ������ ��������� ����������������� �� ���*/���4�"��� ���|����� ���������������� �����������������

@��O����� ��� ��� ���������� �� ����������� �� �� |*/4� ���� &@/� &���O����

zhvillojnë disa degë të emigracionit ��"����� �� *8$;�� =�������� 8�� ����<���� ���� >��"�� ]���� ��� ���� �O������ �� �� ��� ����������� ��� */4� �� ��anëtarë dhe tregojnë aktivitet në grupet [%�����/�"�����\� ����������Y��[%������� Q������\� �� 4�������� [&���� ��1�333\� �� &��!���������� � ���� �� ������ �������[=�����&�������\�����[%��������� +�!�� �\� �� +����� =�������� *�����4� ������/��������

Punktet e emigracionit

+������� ��� �� ����� �� ������� ��përbëjnë çerdhe të agjenturave të disa shërbimeve sekrete dhe të institucioneve tjera policore. Në këtë drejtim veçmas ������ ���O� [=���� &�������\�� �� ��������4� ����}��� � ��*������������ ��� �������������� �� ���*/4�����&@/����&���O������������������� �� �����<����dhe nëpërmjet tyre grumbullon të dhëna për gjendjen dhe disponimin e kombësisë

68 ����������������

Arkiv

Page 69: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

shqiptare në vendin tonë, përfshirjen e saj në organet e caktuara shoqërore dhe shtetërore, si dhe në udhëheqjen me ekonominë. I njëjti, si udhëheqës i Komitetit për Shpërngulje në SHBA, bashkëpunon ngushtë me policinë italiane dhe me Ambasadën e SHBA-së në Romë. Ai me secilin kandidat zhvillon bisedë më të gjerë nëpërmjet së cilës kryen kontrollin e personave, me qëllim që ����������� ������[ ��������� ��\��e njëkohësisht bënë edhe grumbullimin e të dhënave me karakter zbulues.

Propaganda e shkruar e emigracionit shqiptar në mesin e punëtorëve tanë me punë të përkohshme kryesisht zbatohet nëpërmjet shpërndarjes së gazetave ��� ������� �� [8�����\�� [����\��[@�����\�� [=���\� ���� [}� ������/�"�����\�������������O�� ��� ������O�����në mënyra të ndryshme futen edhe në vendin tonë. Shkrimet e këtyre gazetave ��������� ���Y��� �� �������� ���� !��O��të emigracionit dhe bëhet paraqitja jo e

drejtë e gjendjes së kombësisë shqiptare në Jugosllavi.

Në mesin e emigracionit dhe punëtorëve tanë në Evropën Perëndimore bëhen përpjekje edhe për imponimin e ndikimit edhe nga ana e përfaqësive diplomatike shqiptare. Nëpërmjet kontakteve të drejtpërdrejta, shpërndarjes së materialit propagandues, mbajtjes së tubimeve nëpër klube dhe nëpër hapësira të tjera grumbullohen të dhëna për gjendjen në RSFJ dhe ashtu synohet lidhja e tyre me politikën e RP të Shqipërisë, gjatë së cilës për bazë shfrytëzohet nacionalizmi...

Aksionet e Shërbimeve

SHSSH (Shërbimi i Sigurimit Shtetëror – Q.L), në kuadër të kompetencave dhe detyrave të veta ligjore, në mënyrë permanente ka zhvilluar aksione ofensive e të organizuara në pengimin e aktiviteteve armiqësore të emigracionit, në eliminimin e përpjekjeve

të shumta për depërtimin e emigracionit në mesin e punëtorëve tanë jashtë dhe në mënyrë më të rreptë i ka prerë të ������ ����������� ���� ���� � �� ������O��dhe lidhjen me vendin (mendohet për Jugosllavinë – Q.L.).

Në këtë periudhë është rritur numri i vizitave të emigrantëve nga shtetet evropiane dhe SHBA-ja. Kështu në RSM kanë qëndruar mbi 150 emigrantë. Rreth 30 prej tyre kanë mbajtur kontakte armiqësore me persona armiqësisht të disponuar në vend. 15 prej tyre u është ndërprerë qëndrimi i mëtejshëm. }� ���� � ��� ������ ����� ��O�� ������siguruar në mënyrë operative, ndërsa me numrin më të madh të tyre është zhvilluar ������ �� ���������������� +��O��� ������O��dhe emigrantëve, masa të pengimit janë ndërmarrë edhe ndaj disa qytetarë tanë me punë në diasporë, të cilët në një farë mënyre janë përfshirë në aktivitete armiqësore të emigracionit.

- Janë dhënë aktpadi penale për lidhje me emigracionin armiqësor dhe kryerjen e propagandës armiqësore kundër 5 personave dhe të gjithë janë dënuar;

- Janë paditur 26 personave sipas ligjit për kundërvajtje.

- Janë marrë 139 dokumente të udhëtimit për shkak arsyeve më të gjëra të sigurisë, ndërsa për shkak arsyeve të njëjta janë zgjidhur negativisht kërkesat për marrje të dokumentit të udhëtimit të 355 personave;

- Janë dhënë vërejtje ndaj 281 personave për shkak paraqitjes dhe kontakteve armiqësore me emigrantët drejtues të veprimtarive armiqësore.

Këta dhe masa të tjera që i ndërmerr OPB-ja (Organi i Punëve të Brendshme – Q.L.) janë të orientuara në pasivizimin e grupeve, largimin e punëtorëve tanë nga ndikimi i emigracionit, diskreditimin e disa personave të caktuar drejtues dhe ������ ���������������!�����������"�����të paralizimit dhe pengimit të aktiviteteve armiqësore ekzistuese dhe atyre të paralajmëruara.

Mirëpo, aksionet e OPB-së do të jenë ��������������������� ���� �#���e drejtpërdrejtë me emigracionin ���#������������������������������������ �������� ���� ���� ��� ���������+������������������� ����������������dokumentet e kohës më të re. �

���������������� 69

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Arkiv

Page 70: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

HIST

ORI

MBRE

TËRI

SH

VIKTOR EMANUELI dorëzon mbretërinë

Mbreti Viktor Emanueli III kishte marrë titullin “Mbret i Shqipërisë” pasi Musolini e kishte pushtuar Shqipërinë më 1939. Familja hoqi dorë nga titulli “Mbret i Shqipërisë” dhe i kërkoi të falur mbretit Zog. Mbreti Zog e pranoi dhe të dyja familjet u pajtuan.

HISTORIA E NJË FRONI

70 ����������������

Page 71: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Pa mbushur java nga pushtimi i Shqipërisë prej Italisë, u sajua bashkimi i Shqipërisë me Italinë dhe Viktor Emanueli III u shpall edhe mbret i Shqipërisë. Më 16 prill 1939 ��"���������������!�� ������&����� �e Skënderbeut”. Ato ditë Ahmet Zogu u largua nga vendi, por ai nuk e quajti se e kishte humbur titullin e mbretit, që ia kishte dhënë vetes më 1928. U bënë kështu dy mbretër të Shqipërisë.&������������<�����Y������� ����������W_1~�� ��� �������Y������������������O�����������Y��� ����� ������W_1��Q�����Emanueli abdikoi si mbret i Italisë. Atëherë shkoi në Egjipt dhe mbreti Faruk e dërgoi në Aleksandri. Por atje ishte tashmë edhe @�����w�������Y����� �������/���Y����ndodhi në atë qytet egjiptian e ka treguar qartë dhe shkurt një autor i ri anglez NEIL REES, në librin Mërgimi mbretëror. Mbreti Zog dhe mbretëresha Geraldina e Shqipërisë ��������������� ����������������������'����Libri është botuar më 2010 në Londër.

Mbreti Zog me grupin e vet arriti në Port Said të Egjiptit më 3 shkurt 1946. Mbretëresha Geraldinë ka shkruar: “Ne zbritëm në Port Said dhe na priti guvernatori me një varg të gjatë policësh. Na trajtuan si vizitorë të shquar me të ����������������������������­H�(�����������#����������Port Said për disa ditë, pastaj kaluan në hotelin Mena House përballë piramidave dhe më vonë në Pallatin Ramleh, Rruga El-Ekbal, nr. 17 në Aleksandri. Mbretëresha Geraldinë i mbajti lidhjet me mikeshën e vet, Rozmarinë, Ledin Darnlej, duke pasur letërkëmbim të dendur.

Mbreti Zog kishte marrëdhënie të mira me mbretin Faruk të Egjiptit. Aty nga viti 1950 numri i të mërguarve të lidhur me oborrin e mbretit Zog u zgjerua dhe arriti mbi 100 veta. (�� ������ X�W«� �� ����� ��� ��&��� �� ������� ��� � ����� `����princit Xhelal, erdhën tek ata nga Stambolli, ku kishin jetuar ��������'��!�(�������������X�W�����X�©X����������������erdhi me ta në Egjipt dhe motra e mbretëreshës Geraldinë, Virginia, gjithashtu u bashkua me ta e u martua në Egjipt.

Mbreti Faruk shkonte çdo vit në Aleksandri. Nga viti 1946 edhe dy familje të tjera mbretërore erdhën për të jetuar në Aleksandri. Në qershor 1946 Italia mbajti një referendum dhe u bë republikë. Më pas mbreti Viktor Emanueli III dhe mbretëresha Elena, me djalin e tyre, mbretin Umberto II, vajtën si të mërguar në Aleksandri. Në shtator 1946 edhe Bullgaria mbajti një referendum e gjithashtu u bë republikë. Vejusha, mbretëresha Giovanna e Bullgarisë dhe djali i saj 9 vjeç, mbreti Simeon II, gjithashtu vajtën në Aleksandri dhe

���������������� 71

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 72: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

aty mbretëresha Xhovana u bashkua me të atin, mbretin Viktor Emanueli III i Italisë.

Kështu u bënë dy ish mbretër të Shqipërisë: mbreti Viktor Emanueli III dhe mbreti Zog, që të dy do të jetonin në Aleksandri. Mbreti Viktor Emanueli III kishte marrë titullin “Mbret i Shqipërisë” pasi Musolini e kishte pushtuar Shqipërinë më 1939. Familja hoqi dorë nga titulli “Mbret i Shqipërisë” dhe i kërkoi të falur mbretit Zog. Mbreti Zog e pranoi dhe të dyja familjet u pajtuan. Mbreti Faruk dha një darkë në Pallatin Montaza për ta festuar këtë e pas kësaj mbretëresha Geraldinë u bë mikeshë e mirë me mbretëreshën Xhovana të Bullgarisë. Mbreti Viktor Emanueli III vdiq dhe u varros në Aleksandri më 1947. Në korrik 1951 qeveria spanjolle e gjeneralit Franko i dha strehim mbretëreshës Xhovana dhe mbretit Simeon, prandaj ata u vendosën në Madrid.

Më 1946 princi Leka hyri në Kolegjin Viktoria në ��������!�(�������������&���������������� ����������II i Bullgarisë, princi Husein i Jordanisë dhe princi Fahd i Arabisë Saudite. Më pas ai ndoqi “Shkollën Britanike të =�����H������ �������5��������������X�©W����������se të shkonte në Kolegjin Villars Aiglon në Zvicër.

Më 1997 mbreti Leka u kthye në Shqipëri dhe bëri një udhëtim nëpër vend, duke bërë fushatë që të rivendosej monarkia. Në qershor 1997, si pjesë e një pakete planesh për të arritur stabilitetin në politikën shqiptare, partitë monarkiste arritën të bëhej një referendum për rivendosjen e monarkisë. Mbreti Leka ka parashikuar në intervistën me një reporter: “Unë jam për një Shqipëri etnike. Përsa kohë Shqipëria nuk do të jetë e bashkuar, do të ketë një problem të madh në Ballkan. Gjëja e fundit që do të më ���#��������������������������'�!�(�����'�� �����������të ishte shkatërrimtare për botën.”

Shqipëria është i vetmi vend europian i periudhës pas komunizmit që ka bërë një referendum për rivendosjen e monarkisë.

Autori anglez nuk ka shënuar vetëm një hollësi interesante. Në të njëjtën kohë me përpjekjen e Lekës për të ardhur në fron në Shqipëri, mbreti Simeon i Bullgarisë u kthye në vendin e vet jo më si mbret, por si drejtues i një partie politike dhe hipi në pushtet me zgjedhje të përgjithshme. <��������������������Y���������%�����në Aleksandri, pasi Viktor Emanueli hoqi dorë nga kurora e mbretërisë së Shqipërisë. Simeoni ishte nipi i Viktor Emanuelit dhe Geraldina gjithashtu ishte bërë shoqe me � � ����������O� � ��/� ��/�"���������� ��=������� ���#������������� ����dhe të dy shokët mbretërorë janë tashmë burra të moshuar.

(Neil Rees, në librin Mërgimi mbretëror. Mbreti Zog dhe mbretëresha Geraldina e Shqipërisë bashkë me mërgimin ���%�����������������'��Y��

+������������������������O���%����

72 ����������������

Page 73: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

KULT

URË

PR

OFIL

Antidespotizmi në poezitë e MEHMET AKIFIT

Edhe poezia e Mehmet Akifit e lufton des-potizmin në të gjitha kohët, në të gjitha trajtat dhe në të gji-tha hapësirat, sado që merr shkas nga një situatë konkrete despo-tike, nga ajo e shahut të Iranit

� Hysen MATOSHI, Kosovë

I rikthyer më zëshëm kohëve të fundit në jetën tonë, despot-izmi, pavarësisht përmasës, na rikujton faktin se ka qenë i pranishëm në të gjitha fazat e zhvillimit të shoqërisë njerë-

zore. Sundimtarët dhe strukturat sunduese prore kanë gjakuar që në

duart e tyre të kenë sa më shumë pushtet. Demokracia është veçse ���� ���������� ���� ������� �� ���&���������������������#���������&!�Natyrisht, prirjet despotike shfaqen në trajta të ndryshme: haptas dhe të ����5������������������������������lartmadhërisë dhe në emër të popul-

lit. Logjikisht despotët mëtojnë që t’i vënë të gjitha mekanizmat pushtetarë nën kontrollin e rreptë të tyre. Dhe, jo pa sukses e bëjnë këtë: sa parlamente marionetash ka sot në botë, sa gjykata tellallësh, sa trajta pushtetesh plotë-sisht të pavarura nga pavarësia e tyre kushtetuese, që s’bëjnë tjetër veçse

GUXIMI I NJË POETI

���������������� 73

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 74: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

zbatojnë verbërisht vullnetin e despotëve të tyre. =��������&���������������� ������������#�����

������������������������������� ���������������#�������� �)� ��������� ���� �������� ������� ������������������������������������������������#����#�� #������� ����� ����� ��� ������ ������^� �������������!� (�� ���� �������� ��� �� ����� ���������� ������������ ������ ��� ������ �� ��� �� ����!�=����#��������������������������������������-�������� ������������ ������������� ����������������������������������������������������+�������������������!!!�"�������������������������������-�������+����������������������������������������������������������������������������������� ����#��������%��!

/������ �� � 0������ �������� � ���� � ������������������������������������������������������������ ��� �� ����� ��������� ��� �������� ��������������� �#���#��������������������������������������#���������������#�'���������� ����������������������������&�������������&��������������������������!�/���������������+����������#�������� �� ���� ��� �������� ������ ��� �������|�0��� ���� �������� �� �%��� ����� �������� ��� ���� ����������� �����C����������������������������������������������������������=������������Y���������dhe despotët në vetvete e ndiejnë thellësisht se po-�����)���)��&�� �������������������%������%���������������������)�����'����� ������������� ��!�8�� ������� ���� ������ �� /����������� �� ��'��������������������������������������������������������������������������������#������������������������������������������������������������������Iranit.

��������������������������/�������������������������������������������%�����&�������������������������������������������������������!�������������������������������������?�������������� ��� ��� ���������� ����� ��� ��&��� ��� �%�����������������/����������!�/���������������� ���������]������������� ��������������“S’kanë fare të drejtë shtetin ta drejtojnë ata për të cilët populli lutet: Zot, hiqnai qafe, aman le të shkojnë”����������������� ����������������������������������/������������ ��������������� ������������������������&������������������������������������-�������������������������������������������������������� ���� ������� ��� #�������� ���� ������� �-������������������������������/��������!

������������������&������/�����¬����������të cilin janë bashkautor të poezisë Shahu persian������/�������������������������������������������������������������������������������#��������������������������������� �)������������������������������������������������������������� �������������������� �����������������#����-

zbbbbbatoojnë verbërisht vullnetin e ==��������&����������������

������������������������������������������ �)� ��������� ���� ������������ ��������������������������#����#�� #�������� ����� ����� ��� ��������������!� (�� ���� �������� ��� ��� ������������� ������ ��� ����==�=������#���������������������������������� ������������ ��������������������������������������������� �������������!!!�"������������������������ ����+������������������������������������������������������������#���������%��!

//������� �� � 0������ ��������������������������������������������������� ��� �� ����� ���������������������� �#���#���������������������#���������������#�'�������� ���������������&�����������������������!�/������������������� ��� ���� ��� �������� �0��� ���� �������� �� �%��� ��������������� �����C�������������������������������������������=��dhhhhdhe ddespotët në vetvete e ndiejn��������)���)��&�� ����������������������������)�����'����� ��8����� �������� ���� ������ �� /������������������������������������������������������������������������ �������������������������Irraaaanitt.

���������������������������/���������������������������������%��������������������������������������������������������������������������� ��� ��� ���������� �� ��%%�% �����������������/������������� ���������]�����������“SSSS’kannë fare të drejtë shtetin ta drepooppulli lutet: Zot, hiqnai qafe, ama��������������� �����������������//�/�/ ������������ ��������������������&&�������������������������������������������������������������� ���� ������� ��� #�����������������������������������

��� �����������������&������tëëë ciliin janë bashkautor të poez����/���������������������������� ������������������������������� ���������������������������������������������������������� �������������������� �������

74 ����������������

Kulturë-Profil

Page 75: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

isjes që nuk bazohet në drejtësi, me �����������������#���������������� ������������&��#������������������&�����������������#�������������� ������������#���!!!�1������%����������� ������ ������ �������� ������������� �� ���-����� ��� ������ ����� ���������� �������-����������������������%������%��������� ��&������ ��� ����� ��� ���� ������������������������� ����������������������������� ��� ������ ��� ��#���� ��� ��������!�Nëse i qasemi kështu kësaj poezie do ta ��&���� ��������������������������retorizmin e saj, ashtu edhe për nuan-���� ����������� #�� ������ ��������!�§����������%������#�������������������e autorit për të bërë efekt praktik, po-�������&��������������� %���������%�����retorike, të tipit të puzmës, nëpërmjet ��� ������ ���� ��������� ���������� ����shprehet protesta e autorit:

4� �������������������������4�����-��� ��� ��

@�"����������O�������� ��������"��������@������Y�����"�'������� �������� ����!�Q�����"�� ����������� ���!���������������Q������� �������� ������������

8����������������%���������������������������������� ��-�����������&�������&��������������������������������-���� ���������������������������������������������-������ ����� ����������������������&!�/����������������������������#�����%���������������^

4����� ���������������������������������&��������������<�� ������ ��������Y� ��

8�������&����������������������� �������������������shahut despot:

>������������������� �� ������������� ���!����������O���-���O�

7����������������� ����������� ���������/���� ������ ���������� ������ ������������������]��� �������+����������������������������� �������4������ ������Y���� � �� �������� ���7���������@�������+������"�� �����������������������O� ��� �����������@������������������$�����<�� �������������� ��O����!��+���<�� �������O�� ��O����!���������������������� ]������������������������"�O���������O�� ��"� �

/������������������������������#�������������������������������������������������������������������-��������������������!�(��������������������������������]�������������������������������������#���� ������������������������ ������ ���� ������� � ���������!� {�������

�� ������� ����������� �� �������������� ��+���� ���� ����������antinonike, të funksionalizuara ��� ������ �� �������� ��� �������-shme të mesazhit poetik, i cili përmbledhtazi shpreh absurdin e �������������������������������������������������������&����������� ��� �� ��� �&!� (�� �����pikëpamje mbresëlënëse janë ��������@�������������������H��@������ � �����H�� @��������� ��- �����H� ���!�� ��� ����� ���� �����������+�������������������������������������������!

(��� ��+��� ������� �� ������� ���/�������� �0������������ ���������������� �� ������������� ��� ���������������������������������������!� ������� � ������ ������ ������'� ������ ���� ������ ���� ]���-�� #�� �������� ��� ���� �������������!� 1��� ����� �� ��� ��

��������������������������������������������������/�-������� �0������������������������������������������������� ���� ���� ��� �������� ���� ��� ��%������ ���������shoqërore, të cilat, thënë të drejtën, në kohën kur jetoi e ��&������������������������������������������-��������� �������%����������������������������������%��������%������#�'������������#�'�����������������!

Të mos harrojmë edhe faktin se një numër i konsider-������� ��������� ���� ���� �������������� ����������������������� �%�����&������� ����������������������������-����� ��� #������ �� �%��� ���� ���������� ���� �� �����%���#��������������������������������������������-������������������������������������!�=�����������������������������%������������������������������ �����������%��!�8����+���������������� ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� �#��������������^������������%����������������������������������������������� ������� ��������� ����� �� �%��� ���� ��!� ������������ �������������������������� ���������������������!�/������������������������������������������������%���������������������������������������������������������������#���������������������������%����#������ ��������������������!�/��#���������������������������&��������� ����������������� � ��� ��������� ��'�� ��� ����������� �����������������������������������������������������#������������������������������������������������������������������ �������� ���������%�������%����!

(����� ������������������ �������� �%��������-�������� �������&�������������������������������/��-������ �0�����������������+���������������������������-���������&���������������� ����������������������������������!��

�a�sp��p�@ ��

/� ���

���������������� 75

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Kulturë-Profil

Page 76: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

TRAD

ITA

KOMB

ËTAR

E

SIMBOLIKA E PETKUT KOMBËTAR

VESHJA, ky simbol i shqiptarisë

Po të nisemi nga fillesa historike, për më tepër univer-salisht në kulturat botërore të njerëzi-mit dhe jo vetëm në veshjet shqiptare, lehtësisht dallojmë simbolizmin dhe raportet që krijo-hen dhe shtresohen në problematikën e veshjeve, së pari në raportin më të përgjithshëm vesh-ja dhe trupi, dhe pastaj në raporte të tjera � Drita HALIMI-Statovci, Kosovë

76 ����������������

Page 77: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Dukuritë e përditshmërisë njerëzore në rrafshin e fenomenit veshje janë të nduardurta. Mbase

për arsye të këtilla studiues të an-tropologjisë kulturore gati kurdo-herë pajtohen se veshja në përgjithë-si është pjesa më e zhvilluar e një kulture dhe se ajo ofron burim kryesor të informatave për jetën e njeriut. Kjo potencohet veçmas për shumëfunksionalizimin e veshjeve, të cilat në literaturë zakonisht i qua-jmë popullore.

Çfarë thonë teoritë shkencore?

Në një këndvështrim tjetër teor-itë antropologjike të kohës mod-erne gjithnjë e më tepër mbështesin mendimin se kultura përfaqëson një sistem domethëniesh simbolike ��� ���� ������� ��� ����� � ��&��� �����njeriu. Pikërisht nga këndvështrimi i teorive të këtilla, do ta kundrojmë strukturën kostumore si një simbol, përkatësisht si “simbole të formësu-ara dhe të provuara me ndjesi dhe mendësi humane”(Mary LeCron Foster). Fuqia shprehëse e veshjes është tepër e madhe. Veshja kon-��������� ��� �������� ��� ���%���të ndryshme, madje edhe si “gjuhë simbolike e kompozuar me shenja kostumologjike”.

8�� ��� ����� ���� ������� ���������për më tepër universalisht në kul-turat botërore të njerëzimit dhe jo vetëm në veshjet shqiptare, lehtë-sisht dallojmë simbolizmin dhe ra-portet�#����&����������������������problematikën e veshjeve, së pari në raportin më të përgjithshëm veshja dhe trupi, e pastaj edhe në raporte të tjera. Në kontekste të ndryshme shpërfaqen edhe simbolizmat për-katës, koncepte të ndryshme për veshjen, që e dallojmë atë si pop-ullore, zyrtare, moderne, kombë-tare, veshje-uniformë, veshje mem-orizim-përkujtim e shumë të tjera. /��������� ��� ����� ����� ��� �&�� ���të përgjithësuara do të ndalemi te ���������#����&�������������������trupi. Simbolika e veshjeve shqiptare tregohet plotësisht e krahasueshme

me akëcilën kulturë njerëzore. Pa pretenduar të përfshihet tërë ajo që mund të thuhet për elementet kul-turore lidhur me fenomenin veshje, rastësisht do t’i sheshoj vetëm disa dukuri, të cilat saktësisht e ndriço-jnë simbolizmin e veshjeve shqiptare në rrafshin veshja dhe trupi.

Çfarë „lexohet“ në raportin veshja dhe trupi?

Marrë në përgjithësi, raportet dhe �� �#����#����&����������� ����vesh-ja dhe trupi konsiderohen të lashta dhe të pandashme nga jeta e përdit-shme e njeriut. Në kohë e vende të ndryshme njeriu e perceptonte veshjen si mbrojtje reale-lëndore, por edhe si mbrojtje të fetishizuar, apotropeike e magjike. Sipas autorit Cordëell, për qeniet humane me �����������������������������������tatuazhi dhe ngjyrosja e trupit konsi-deroheshin si mbrojtje prej qenieve �����#&����������!���������������një të dhënë edhe për kulturën sh-qiptare. Kur në dhjetëvjetëshat e parë të shekullit XX Mis. Durham qëndroi në vise të ndryshme shqip-tare, në shumë vende të Shqipërisë

së Veriut, si shprehet vetë autorja, te myslimanët dhe te të krishterët ajo kishte vërejtur se dukuria e tat-������ ����� ���'� �� ��������� ���se e aplikonin me shumë dëshirë. 8��� ��� ������ � ���'����� ��� ��������zbatohej si te meshkujt, ashtu edhe te femrat. Origjinën e tatuazhit Mis. Durham e lidh me lashtësinë kultike e mitologjike, përkatësisht me Mi-traizëm.

Është më se e njohur se veshja ���� � �� ����� ��� ��������������� ���trupin, prekë drejtpërdrejtë lëkuren e trupit, prandaj si rrjedhojë pason bes-imi pozitiv se mund ta mbrojë trupin nga të ligat. Strategjia e të menduarit magjik të kulturave të ndryshme tr-������������������������������]����vjen, këmisha, përparjet ose brezat, rregullisht dhe me shumë kujdes dekorohen pasurisht me motive, me thekë e tufa, ose me ngjyra të zgjed-hura, me të cilat pretendohet mbro-jtja dhe komunikohen domethënie me interes kulturor. Në kulturën shqiptare këmishat për meshkuj, e veçanërisht për femra, dekorohen

Sallarevë 1992

në Pejë 1951

���������������� 77

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Tradita kombëtare

Page 78: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

rëndom në grykë e jakë, por edhe në mbaresa të mëngëve. Ka raste, siç kemi vërejtur në fshatin Koritë të Gostivarit, që këmisha të qëndiset e dekorohet edhe në pjesën e për-parme – në prehër, edhe pse gjatë bartjes kjo mbulohet me përparje, po ashtu të dekoruar pasurisht. Përparjet (kanacat, mbështjellakët, bofqet) për statusin nuse e grua e re dallohen për ngjyra intensive, sido-mos të kuqe, për dekor me motive që simbolizojnë shëndet e pllesh-����� �� ]���� ����� ������� ��� ��� ��romboidet, motiv me krahna, motiv gjarpër, pastaj aplikimi i thekëve e tufave e të tjera.

Në shumë raste sipër përparjes ose anash përparjes vendosen sha-mia shumëngjyrëshe e me shumë ���������]�������������������������-as së re të trevës së Rugovës. Petk tjetër kostumor, që dallohet për de-kor të dendur është edhe jeleku, si për meshkuj, ashtu edhe për femra. Megjithatë, në veshjen e femrave motivet janë më të pasura, ndërsa ngjyrat dhe materiali dekorativ më i shumëllojshëm. Përmendim këtu jelekun e trevës së Drenicës, të An-amedvegjës, të Malësisë së Tetovës ose të Malësisë së Shkupit e të tjera. Mbi gjithë këto veshje, pra mbi këm-ishë e jelek vendosen edhe përplot aksesorë, stoli bizhuterie ose të met-aleve të çmueshme, pastaj lloj-lloj rruazash e guacash. Këto elemente mitologjia i shpjegon si përbërës ������ "�� ������ �[�� ���� ������� �[����� �����"[�

Si „flet“ rregullimi i flokëve dhe mbulesa e kokës?

Për �������� e� ���� �� �����������[������������#���O� dhe ���-�����������"������������������ ���� në harmoni me veshjen, përfaqëson një botë krejt më vete. Ky rregullim tok me a�������� e shumtë, pastaj ������������ ������������ ��� ������������� �� ��� �������� të caktuar, e ngritur në zakon e rregull (si p.sh.: në ritet e kalimit, para ose pas martesës, në statusin i/e vejë etj.) ��O!��� �� �������lidhur ngushtë me lëvizjet dhe ecjen

e bartëses ose bartësit, si dhe dukuri të tjera, janë ato që sajojnë raporte të ndryshme për veshjen dhe trupin, të cilat duhet “lexuar“, e duhet njo-hur me kujdes të veçantë. Roli dhe rëndësia e veshjes që ishte e thjesht ����������������������������������u zhvilluar e transformuar, më me shumë dekor dhe begatë në shumë aspekte, por edhe me simbolizëm gjithnjë më disperziv. Në kulturën ��#������ ��������� � 5������ �����rëndësinë e veçantë për femrën e ������������������ ������������������ Nuk do ta përimtojmë, por vetëm do të përmendim rregullimin e nus-es me kapuç me pare të përhapur gjerësisht në kulturën shqiptare, pastaj rregullimin me shumë gër-������ ��� ��� ������� �����������të Kosovës e në rrethina të Shkupit, ansamblin dekorativ me kapuç me pare e rruaza, monedha bizhuterie e të metaleve të çmuara e stoli të tjera të gruas së re të Anamedvegjës e të trevave të tjera.

Në këtë rregullim e në këto ansamble, përveç potencës marte-sore e të plleshmërisë që e komu-�������5������� �������������������përbërës dhe elemente magjike, që mbahen në funksion të mbrojtjes, si apotropeione e amulete të ndry-shme. �

78 ����������������

Tradita kombëtare

Page 79: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

GJUH

ËSI

Shqipja e internetit “KULLERIZMI”

Të ndikuar nga përdorimi i internetit, të rinjtë kanë krijuar një “gjuhë interneti”, e cila na del me veçanti të shumta. Ajo është shumë praktike për të bërë dialog në internet, sepse përdoren vetëm dy ose disa shkronja, shpeshherë të kombinuara me numra.

� Naim BERISHA, Kosovë

Pavarësimi i Kosovës solli ndryshime të mëdha në shumë fusha të jetës. Këto ndryshime, pos të tjerash,

janë edhe pasojë e ndryshimeve që kanë përfshirë edhe popuj të tjerë të Evropës dhe të Botës; zhvillimi i hov-shëm i teknologjisë informative, rritja e nevojës për marrëdhënie tregtare e ekonomike, nevoja e bashkëpun-

imit ndërkombëtar në shumë fusha e shumë faktorë të tjerë. Një faktor me ������ ��� ����� ��� �������� �� ���&�ndikimi ka luajtur a e luan interneti. Edhe pse në Kosovë interneti është shumë i ri në përdorim, ai ka marrë përhapje të shpejtë dhe të gjerë.

Sipas rezultateve të projektit Web Characterization të OCLC-së 4, të realizuar në vitin 2002, deri 72% e

përmbajtjeve tekstore në sajte janë në gjuhën angleze, 7% në gjuhën gjer-mane, 6% në gjuhën japoneze, 3% në spanjishte e 3% në frëngjishte dhe 9% në të gjitha gjuhët e tjera të globit. Kur i kemi parasysh këto shifra, me plot gojë mund të themi se anglishtja është gjuha e internetit.

/�� ������ ����������� #�� ��� ��&���������� � ���������� �� ������ ���'�

���������������� 79

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 80: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

ndikim edhe në gjuhë. Në këtë kon-�������������������������������&����������������������������+���������-doruesve të internetit, të cilët me ose �������&���������&��������@�������H����������#�� ����������������������������#���!

Shembujt më ekstrem

1��� �������� ������ ��� ����� ����%� ���%�� ��%�����^� �� ������ ���������������� �� ��#���� ��� ����������� ������ #�� ����� ��� �������� ���� ��������������������������������� �����%����� ���#������� ������ �������������������%����������������������������������������������%����������������������������������������������������� ������� �����������������������������������������!�8������������������������� �������� ��������� ������ �����������%�������#����������-�������������������������������-enxher (MSN).

(������ �� ���� #�� ���� ��� ������������� ����� ��� ������� ��� ������%����� ��� ��%������ ��� ��� ����-�� ������ ��� ��!� ������ � ���������është zëvendësimi i ë-së me “e” ose heqja e saj nga përdorimi.

���� ���� ����������������^��� -

�O����� ���� ���� ��� ����������� �� �O����������� ��"������ "�� �� ������ � �� ��-���O�� ��� ����� ������� ������"�� ����� ���� ��� � ��� ����� � ��"���� ������ ���������������������������������� ���������#������ ��� �������!� 0��� ���� ���-������� +�� ��� ���� ������ ��� ��������më të lehtë se Alt + 135, ku në vend të ������������������������������������!����� ������������������������dicka, ose diccka, cfare etj.

������ � � �������� #�� � ������������ ��#��� ���� ���������� �� �-�������� ������ � �����!� 1������ ���������������������������� ���������������������!����� ������������-����� ����������������������������������^� ska rendesi, skam koh, Çpun po ban etj.

/�� ��� ������ ����� 6����� ������-���� ��� ����� ��� ��%����� ��� ������������������%������ ��������������������������&������������������������ ����� ��� ����� ��� ������ ��������������� �����#����������!�

8�� ���� ��� ����� ��� ������������ �������� ������ ���� ������� �]��������������!�(�����������������%-����� ��� ]����� ���� ���� �� ����������������������������������������������������������� ��������������!�/�� ��� ���������� ����^� ok, no, crazy,

go, donload, je king, bre njeri etj. Jo �������������������������� �]��������� ������ ������ ������� �� ���������������������!�1������������������������������ ���� ������� � �%��� �������������������������������������-������������@������������������H����������������������������+ ��������������!�

Gjuha moderne!?

*�� ������ ���� ������� � ����-����������������������&��������“gjuhë interneti”, �� ���� ��� ��� ��� ��+�������������!����������������������������� ��� ���� ����� ��� ��������� ��������������������%����������������������������� ��� ��� ������ ��� ���-���� ���� ��� ��������� ���� ����� ������� �����������������������)������������� ���� ��� ����?������!� ���� ������������� ����� ��� �������� �^���� C ���-minderit), sps� C�)��� �����Y, çka ka 3 C+ ������������Y��1herë (njëherë), mpuq C�������Y��������������������� ���të tjerë.

{����� �� ��������� � ��� ��� �����-�������� ����������� #�� ����� ��� ���-������������������������������������� ������� � ���������� �������&����������������������%��������

80 ����������������

Gjuhësi

Page 81: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

ai i gjuhës standarde, që mund të re-5��������������������������������-#���!�

Zhargoni i “kullerave”

(�� 8�������� ���� ����� �� ���-������� ������ ��&���� ���� ��������� #�����������������������������������������vetëquajtur “kullera”.

1���� ����� 1�������|� ������ ������������� �������� ���� ���������� @cool”, #��������������#����������������të ndryshme, si emër: freski, vetëpërm-bajtje; si folje: '����Y����������������"���-si; si mbiemër: �Y���������"���������'�������'����� ����������|��������!����������-���������!�(�� ������������������������� ��� ����� ��������� ��������� ����������� #�� ���� ������ �� ��������� #��-��� � �%��� ��� ������� ��� ���#������#����� � ������ ���� ��� ������������������ � �%��� � ������� �� @�����������H���!�(����#�����#������������������� ������ �������� ��� ��� ��������5���!��

(�� ����� ������ ������� �����������������������Tipi,���#����-�������������������������#���!�Tipi i ���������������������������������#���� ������ ����������� ���������� ��������������������!�8!��!^�Hej tipi ku je bre?;

E pash at tipin e kariqit����!8�� ������ ������ ������� ��������

����]����@TripH��#��������������#������ ��� �������������� ������-�������!�0����������������������- ���������������^�Oh çfar tripi kam prek lajv (live ang)!��Mke fut tripave.; O kon trip i smut.� ���!� 8������� �������������]���������që në gjuhën sh-#���������������^�5��������������-������������������������������������!�8!��� &�� ����� �� �������� ��� ���� '*�+�������� ����������'

Repi������� �%�������������������1������� ��� ������ ��� ������ ��������� ����������������������%���]������#�� ���� �������� ���� ���� ����������������!� 8�� ��� ������� ������� ��-#����������������������������� ���������������������������������������������������� �����������]����������-������%���������� ��������������������������!

� ������� ���"������������������Y��� ������Y������� ������� � ��������� ��������������������������������"�������������������������������������������� ��������������� �������

}��� �� � ����� ������"��� �� ���� �������������� ���!������������ � ���� �[��������\���O�����������Y�� ��"������� ������������anyway Y�� ������

"������������������� ���������� ���������� ���!��������O������ �����po ju delete-avi prej memories....haveee fuuuuuun.

������ ���������� ������ ���� ]��-��� � ��&���� ��� � #������� @]����� ����������H�� ��� ����� ��� ������� ������ ����%��� ���� ���� ��������� ����� ����� � ������ dhe në shumë ���������������������������&���������]�����!�8�������������� ��������%�������� @����������@����������������; =������ � �� ��� � ���� �������� ����������������������"������������������� ����������]����������]��������O������������O���������!

����� ����������������������-������������������������������������-�����������������������������������-���������%������#����������������������������������������������������������� �������� ��� � ���������������� ��&���� �%� ����� ������!�(����#�]������������������������-���5����@1�������H�����������������të veçanta e të larguara nga standardi, ���� ���� ���� ���%��� �� ��#���!� ��%��������� ���� ��������� ]������ ��#������%������ ��� ���� ��� ������� ������������ ����� ����� ��&���� ���� ������������������#�����������������������%������������!��

���������������� 81

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Gjuhësi

Page 82: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

TEAT

RIMIDIS NESH

E jona e përçmuar, e huaja për zemër!

Po që se i bëhet një analizë më e thellë gjithë situatës aktuale në skenat shqiptare, do të ar-rijmë te përfundimi se dramaturgjinë shqiptare në këtë mes-kohë ose trend-tranzicion e bëjnë dhe e oriento-jnë palaçot që ak-trojnë demokrati-zimin përparimtar dhe mbrojnë tezën se vetëm e huaja na qenka moderne, duke u bërë, siç thotë një maksimë “më katolik se papa”

� Shkëlzen HALIMI, Maqedoni

Tendenca që në art të moho-het e jona dhe të përkrahet vetëm e huaja padyshim se është një tendencë që pikë së

pari godet identitetin tonë. Pavarë-sisht se kjo nuk do t’u pëlqente atyre që kanë pikëpamje kozmopolite dhe që arsyetohen me synimet e globalizi-������������&��������@ �����������H�����������������&������#�����������#������������������������������������������������������������� ���!�

1����&��� ����#������������#�����������%��� ���� ��� ������� ��#������� ���gjithnjë e më shumë radhiten tekstet e autorëve të huaj (zakonisht të atyre #�� ���� �������� ���� ���� ��� @����%��H���������� ���� �������Y!� =���� �����imponohet pyetja: a do të thotë kjo se dramaturgjia shqiptare është në �������������������������������� ��-����+���#������� ��������������#������ ������ ���%�� ���� �� ������ ������ ����������������������� ��� ��������� ����#������� ��� #����� ������� �������� ��������!� =����� ��� ����� ���

������������������������� �����������-��������������������������������!�

Mungesa e politikave që mbajnë ��������� �������������������������-johen dhe zbatohen nga krerët institu-����������������������� ����#������ ����dramaturgjisë shqiptare të jetë në du-art e atyre që nuk kanë kapacitete për t’i dhënë shtytje artit kombëtar dhe që ��� ������������������ �������������-���������������������������������������duke i nënçmuar mbi të gjitha autorët shqiptarë. I keni parë këta krerë se sa kontradiktorë janë në paraqitjet e tyre dhe se si brenda ditës e demantojnë vetveten. Kur i pyet për mungesën e ��������� ��� ����������� ��#�������arsyetimi i vetëm është: s’ka mjete ���������C�������Y������������ �����]������������������������������������aty për aty (pasdite) sigurohen mjete � ���� ��� ������ #��� ��� ��������� ��-����� �� ��� ���'���� ���� �������� ��%?����� �#�������#�����!�(��%������ ����� ������� ��� ������ ������� ���������������������#��������������������

u konvenon të rrinë gatitu para atyre (të përzgjedhurit e politikës ditore) që udhëheqin teatrot ose i marrin të gatshme (thjesht i vjedhin) veprat e ���������������������� ��������������)��������������������������@���������� �����H!� ������ �������� ���������për diçka që është realizuar në skenat �������!�=��������������������������qenka e vërteta.

(�� ��������#������ ����������������më e thellë gjithë situatës aktuale në ���������#���������������&���������- ���� ��� ������������ ��#������në këtë mes-kohë ose trend- tranzi-cion e bëjnë dhe e orientojnë palaçot që aktrojnë demokratizimin përpa-rimtar dhe mbrojnë tezën se vetëm �� ������ ��� #����� �������� ������ ����� �+� ������ ���� ������^� @���������� ��� ����H!� (���� ��������� ��-qiptarë ua mbyllim dyert e skenave �����������������������������������se në hapësirat shqiptare ekziston ���������#������������������������������ ���� +�� ������� � ��� ����

82 ����������������

Page 83: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

e uzurpuar dhe zëvendësuar hapë-sirën shqiptare me hapësirë globalo-����������?������!� 0��� ���� ����vepra shqiptare që inskenohen re-alizohen pothuaj në mënyrë të hes-htur, pa e pasur as angazhimin dhe as pompozitetin minimal që i bëhet ������� ��� ���� ������ ��� ����!� 8�� �����fat e ndajnë edhe regjisorët shqiptarë (të cilët nuk duan ta vërejnë) karshi regjisorëve të huaj, sidomos kur bëhet ]����������������������?�����������-��������!�8�������������#�����+������veprat shqiptare, por edhe regjisorët, ������������� ���������� ���� �� +���jo tjetër shqiptare, ndërkaq për zemër dhe pa u mërzitur fare për koston e lartë për angazhimin e të huajve, kr-����� �� ��������� ��#������ �%��������nga hapësirat joshqiptare thjeshtë ua mbajnë edhe testiset që mos t’u bien �������!��������#������������������-��������#�����!!!

0��� ������ �������� ��#������përgjithësisht është duke u balla-faquar me mynxyra të shumta dhe, nëse konsumuesin shqiptarë e ush-

#��������������&�������������������atëherë kriza seriozisht do ta cenojë ����������� ����!�"����������-���������������������%������#������përdorim të brendshëm me zë të tur-përuar, në rastin konkret, angazhohen për dramën shqiptare, kurse për atë të jashtëm me megafon trumbetojnë për kozmopolitizëm dhe globalizim (autorë të huaj), duke u “shpërblyer” për mungesë fanatizmi në ruajtjen e vlerave shpirtërore me ndonjë ujdi ������ ���� �������� ��� ������ �����“përgjegjës” për mjerimin e skenave �����������#�����!�(����#�������������������������������������&����)�lexojnë vetëm disa nga autorët tanë që dikur moti (sot për shkak të ak-tualitetit skajshmërish janë të demo-tivuar) kanë botuar drama, kuptohet ��������������&��������������������-agjykimet e sajuara nga presioni dhe vrapi pas kozmopolitizmit dhe glo-balizimit, atëherë do të kuptojnë se niveli i disa dramave shqiptare që i ka mbuluar pluhuri i injorancës institu-cionale, është i përafërt dhe ndoshta

��� � ������ ��� � ��������� ��� ����!� (��këtë kushte s’mund të presim asgjë nga egoistët shqiptarë që pretendojnë se i japin “shumë” kulturës shqiptare, duke e bërë të përzemërt të huajën ������������+�������������!�

Gjithsesi nuk mund të arsyeto-hen edhe aktorët shqiptarë që nuk e ngrenë zërin për mbrojtjen dramës ������������#����!���������������������skenës dhe ata duhet ta ngrenë zërin për përkrahjen e autorëve shqiptarë ��� ��� ��������� ��� �%��!� �����#�������ata e kanë marrë vetëm rolin e të qenit i dëgjueshëm, duke u përkulur para ��%��� #�� �������� �� �&���� ������������� ������ � ����������!����� �����harruar se janë aktorë dhe jo mari-oneta, gjymtyrët e të cilëve i lëvizin injorantët e institucioneve kulturore shqiptare dhe të huajt (veprat e reg-jisorët), që imponojnë art global e ���������!� §����� +������� ������� �����edhe aktorët shqiptarë lakmojnë pas ��� ������!!!��������� ���� ����� �������të aktrojnë për të dëshmuar se janë ���������#�����!!!��

“Nëse autorëve shqiptarë ua mbyllim dyert e skenave të teatrit, atëherë nuk mund të themi se në hapësirat shqiptare ekziston teatër shqiptar, përkundrazi ekzis-ton vetëm një biçim teatër hibrid, duke e uzurpuar dhe zëvendësuar hapësirën sh-qiptare me hapësirë globalo-kozmopolito-mafioze. Edhe ato pak vepra shqiptare që inskenohen realizohen poth-uaj në mënyrë të heshtur, pa e pasur as angazhimin dhe as pompozitetin minimal që i bëhet veprës së një autori të huaj. Po këtë fat e ndajnë edhe regjisorët shqiptarë (të cilët nuk duan ta vërejnë) karshi regjisorëve të huaj, sidomos kur bëhet fjalë për regjisorët e ish-hapësirës jugosllave.

���������������� 83

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 84: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

INTE

RPRE

TIME

Hermeneutikë imazhi

Më shumë sesa lajmi, ajo që na informon (jep formë, formëson) më shumë është imazhi. Mjafton të dimë se çfarë shikon më shumë një njeri dhe do ta kemi fare të lehtë për të kup-tuar shijet dhe pëlqimet që e karakterizojnë. Njeriu është ai që është, por njeriu është edhe ajo që ai sheh.

� Edison ÇERAJ, Shqipëri

Bota e sotme po dominohet për herë e më shumë nga mbretëria e imazheve që dalin prej dorës sonë çudibërëse. Mund ta qua-

jmë rëndom ekspansion, vërshim ose ������'���������������������������-ment, por ajo që mbetet është vetë realiteti përreth nesh, i cili mund të na imponojë këtë pyetje: mos vallë po jetojmë në një hartë të realitetit, një farë simulacrum-i, i ndërtuar si i tillë përmes imazheve, si konvencione që përcaktojnë ditë-natën tonë të elektrizuar?

Kësisoj, duke marrë shkas nga kjo ������ �������� #�� ���������� C&���

MEDITIM

84 ����������������

Page 85: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

kritika, zbërthimi, shpjegimi etj.), i imazhit, përbën një domosdoshmëri ���� ��� � ����������&������ ��������ndikimin (e vazhdueshëm) që ai ka te ne, sepse kjo vetë-��� mbetet sita e vetme që kemi.

Një nga gjërat më të rëndësishme #�� ��� ������� ���� ��������� ������ndryshimi ndërmjet qytetit tradicion-��������&������!������������������të “ngratë” që u ka zënë “peizazhin” kateve të para. Një kishë shumë në ������ ���� ��%���� �� ���%����� ��� #�-jgërvishtësve, që me sa duket është ndërtuar pas tyre, ose para, ç’rëndësi ��� �� ���� #�� ����� ��� ���������� ���������������������������������������&�����#�� +�� ���� ��� ��� ��� ������ ����-tive; vetëm semafori në të verdhë ������� �����^�����#������������������������������������#�����������C��-hëron) të vazhdojmë rrugën.

Një nga mësimet e historisë, na ������� ��� ��� #%������ �� ������� ���� ����������� �� /����� _���������� �������Roma etj., gjëja e parë që bie në sy për +�� ������ ������ �������� C������������������������Y��������#��������shumë se çdo ndërtesë tjetër, pasi në përgjithësi ndërtesa e parë që merrte ������ ��� ����+��� ����� ���������duke qenë se çdo qytet ndërtohej në bazë të një besimi dhe botëkuptimi të caktuar. Ndërsa në një pjesë të madhe ���#%��������������C���������������#���������� ������ ���� ��������� � �����-����Y��������������������������������ngjarë të mos ndërtohet fare, pavarë-sisht që duket e pabesueshme. “Çdo ���� ������ ������� C�� ������ �� /!2!Y�nëse Zoti nuk ekziston”

���������8��������������������������dhe as nuk do të ketë ndonjëherë "�����pa �������,�tregojnë se është pikërisht �������� �� #�� �� ��� ��� #�� �� � ���qytetin.�*����������#�������� �����gjithmonë qendra, shpirti dhe zemra e çdo� #%����� #%�������� ����� ���-ture dhe i çdo aktiviteti tjetër jetësor, shpirtëror dhe� mendor që ka pasur dhe do të ketë njerëzimi. Është tem-����� �� #�� ��&��� komunitetin, që e bën njeriun të mendojë dhe të ndiejë se ai merr pjesë në�fatet e përbashkëta të gjithë racës njerëzore, ai që i jep ��������� ������ ���������!� (�����

#%�����������������������������������rritej gjithashtu� rreth dhe nëpërmjet �&���������������������#%������!�Qytetërimi dhe� �������� ��&����� �����������%����� ��� ��������� �� ���������-�����������������������ushqyer nga ai ���� ���������� �&!�(�����������-torinë e gjatë të njerëzimit� ka pasur dhe tempuj të deformuar ose që janë deformuar gjatë rrjedhës së kohës, ������� ��������� ��������%������%�-sore e një qytetërimi. Edhe kur ka pasur persona të korruptuar në të, përsëri ai ka qenë i nevojshëm. His-����� ��� �������� ��� ��� ��� ��������është shumë herë më i madh.

Imazhi, vetvetiu na siguron, na e � �������������������������^�����#��duket është e mirëqenë dhe ne ashtu kemi prirjen ta marrim e ta beso-���!�8�������������������������������

���������� ������#������������� �����tamam ashtu siç duken. I gjithë prob-���� ������ ���� ���� ������ ��� ����� ��� ��merr imazhi pasardhës, që gjithnjë ������������������ �����������&!�

Duket sikur beteja me imazhet është e humbur, sepse nuk kanë të mbaruar, e çdo ditë e më shumë sa vinë dhe e sundojnë hapësirën tonë �� ���� ��� ������� C����� ��� ������hapësira private).

/�����������������������#������ ��-mon (jep formë, formëson) më shumë ����������!�/��'������������+ ����shikon më shumë një njeri dhe do ta ���� ������������������������������&���������#����#�����������������!�

Njeriu është ai që është, por njeriu është edhe ajo që ai sheh. �

�����+�������� ������ ����"���������������� ������������O�����

���������������� 85

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 86: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

PORT

RET

LEGJENDA E GJALLË

NEXHMIJE PAGARUSHA, diva shqiptare � Isa VATOVCI, Kosovë

86 ����������������

Page 87: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Nexhmije Pagarusha, u lind më 7 maj të vitit 1933 në Pagarushë të Malishevës. Zëri i saj magjik arriti të bëjë për vete adhurues ane kënd trojeve shqiptare. U quajt edhe Bilbili i Kosovës e Mbretëresha e Këngës Shqipe...

/�� XV� ����� ��� ���&� ���� �����������(����&�� 8��������� ������ ���������� ������� @=������ ���H� C=�������������¯����Y�����>���������8� -����8������!�§������%�����������#������������������������������������������#����������������� ������+�������� ����������������!�/�����������&�+�-�������������������������������������� ��� �������� ������ ����������� (���-�&�� 8��������!� 6���� 8������������ ������ 2������ � >���������� ���8��������2�����/������������� ���-��������� ������������������������!���� ���������8���������������������������������������������������-������������2������(�����!�*��������������������������������������-����������������>88`!�

8��� ������� ��� ���&� +���� 8�-������������������������������������������������������������������#��������� ���!�@(������������������������ ���� ������ �� ����������� #�� ���������� ��� ����� +���� ��� #%����� ��������������� ����������������!�0����-������������������������������������!�*�� �������� ��� ��������� ���� �����!���'�� �� ����������� �#���� ���� ��-#�������� ��� ����������H�� ������������������!�

����������������W�����LQXQ��(��-��&�� 8��������� �� ������ ���� ���+����@����������������H��������?���������1������������������!�

(����&�� 8���������� ��� ������������ �� ������� �� ������� ��#�-��������������«������������X�VV����8��������� ��� /��������!� `��� � ������������������ ��������������������������������������#�����!�������#��-��� ���� Bilbili i Kosovës, Mbretëresha e Këngës Shqipe, Primadona e Melosit Popullor, Ema Sumak Shqiptare, Madam =����#���� 8��� � &��������� �� ��� ���������������������������!�8�� �#����1�-������ ��� ������� ��#��� ��� ������ �������� �� ��������� ��� � ���� � 0�-��������������������������������������� ��� ����!� 1��� #�� ������ ���-

��� �������� �� ���� ���� ������� �������������� �� ����� ��� ����� �� ������� ��������������������!�2���-��� ��� ������ �� ������� ��� (����&���������+�����������������������������

������������������������������������#����������������������#����!������������������(����&������������������������������������#%����������������������!�/������������#����������-������������������8��������������������������� ��� ����������� ��� 8�+���������� ��� ���� ������ �������� �� ����

���� ��� ������� �� ������� ������!�(����#��������������������������������@��������H������������������������������������#��!�

8����������������������������(��-��&������������������������������!�0������������� ����������� ���������������� �� �������������!� "������������������������� �#����������������������������� ���� ������ ��%������� ����^��H=����������������H��H7���������������� �H��H�������� �/�����H��H=������� �� ��� +�������H�� H2����� ������� ��� ������ ��� ����H�� @*��� ���������������� ����H�� H0� �� ������ ���-��H����!��

(����&�� 8��������� ���� �������������� ��� ������ ���� ������ ���� �)������%����������������������������������� ���������� ��� ���������� ����{�� ���!�

{��������������������������������� �%-��� ��� ������ +����� ���� ��� ������� ������� � @1��������� �� ���������@!� �������� ¬¬� ���� �������� � (���-�&��8���������!�(���������������-��� ������� ��#����� #�� ��� ����� ����������� ������� ��� ������������ �����(����&�!� 1����� ��+� ��������� �� ����������� ����� � ���� � ������� #�� ������ ��������� ������ � ����������� ������������#��!���

���������������� 87

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 88: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

QYTE

TËRI

MI

SHQI

PTAR

BISEDË ME RAJMOND KOLËN, DREJTOR I PARKUT KOMBËTAR TË BUTRINTIT

Butrinti është një thesar kulturash që shpaloset për çdo vizitor gati si një film dokumentar në një sfond natyror plot bukuri e ajër të pastër. 3000 vjet histori të kombinuara me natyrën në këtë zonë të Shqipërisë jugore janë një dëshmi që meriton të preket nga çdo shqiptar si një vlerë e krenarisë dhe e njohjes së thellë.

Atdheu ynë, joshja që vjen nga Butrinti � Bisedoi: Ermir HOXHA, Shqipëri

88 ����������������

Page 89: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

SHENJA: z. Kola, kur nis sezoni tu-ristik apo, më saktë, kur i hap portat Butrinti për vizitorët?

R. Kola: Po tani është momenti që ������� ���������� ��� ������ ������ ��vizitorëve të parë në grupe. Janë krye-��������������������#���&����������������� ������ ���� ������ � 1�� ���� ���� �����&��� �� ����� �������!� {����� �������&��������������%�������������������������������������������#���������������������������#��������������������� ���� 1������� /��� `�� /�#����!���������#������#�����������������������������������'�������!�1�����-tur gjatë kësaj kohe operatorë turistikë �������'������#�����������������-���� �� ��������� ��� ���� �������prej tyre mbështetje për bashkëpunim. Butrinti shihet prej tyre si një rrezatim ���/��������������������������������������������&���!

SHENJA: Si e prisni këtë sezon? R. Kola:����������������������������-

������ ������������������������������������� ��%���� #��� �� ������������ �� ���������� ������� ��� ��-#����������������������� ����#�����mbërthyer një pjesë të mirë të turizmit ������� ��� ���� ����� � ����� �������!�1���� ��� ������� ��� ���� ���� �� ������������������ ����������������-

����#������������������������������������������ ��������'���� �������për shkak të punimeve zgjeruese. Ak-�������� ������ �� ������� �������� ������1����������������������&�����-���������������V������������� �������������!�=��������������������������-�������'���������#�����������������������������������������������������������������1������������������������� ��������� ��� ������� ������������ ����������������������������������&!�(����������� �� ���� ��� ������� 1����?������� ��� ��������� ���� ���� ����������� ��+�� ���� ��� ������!� =�� ������������������������������������������� ���� +������!� (����#� ��� ��%����� �������� ������ X�L� ��� ���� �%���� ��������������������������������������-���������������������������������-�� ���������������������������#������ta përshkojnë këtë pjesë me këmbë për �����&���������������%����������������së Butrintit

SHENJA: Çfarë është përmirësuar në shërbimin e vizitorëve?

R. Kola:�1����������������������������� ��� ��������� �� 8������ ���� ����mbarëvajtje sa më të mirë të ritmit tu-����!�8������������������������������������������ ������ ������ ��� �������� �����&�����������������������������������-

ristik për Butrintin (botim që presim të �����������Y����������������������������� � ��� ������ ��� � ���� �� ��������������������������� ���!�1������është përgatitur tashmë itinerari turis-��� ��� �������� �� ������������ ��� ��������� �����������!� 1��� ���������+�������������������������������������� ���������� �� ��� ���� ����������gjithë sistemin mbrojtës të parmakëve ��� ����!� 1��� ��&���� ������� ��� ��për vizitorët përmes rrethimeve në ����������������������������������������������������� ��������������-istikës. Po punojmë për një pamje më ������������������%��������8���������për një organizim më të mirë të pritjes �����������!�(������������������������� ������� ��� ��������� ������ �����#%�������������������������������������� �� ������� ������ �������������������������������������!�1������������������������������������������������� 1������ *���������� �������������������������� �����������-����������%������������������������������������������������������!�(���������%���������������������������� ���������� ���������� �� ��� ������������� ���� ������ ���������� ��� �������� ��� �� ��� ���������� ��������� ��vizitorëve. Do të angazhojmë që në maj ���� ������� �� ��������� ��� �������

Çdo të ishte Shqipëria pa Butrintin?! Përg-jigjen më të saktë e jep fakti i asaj se çfarë është Shqipëria më të: një joshje, një udhë për t`u ������� ���O� ���������������� ���������������Rajmond Kola, korrespondent i njohur prej disa vitesh i “Zërit të Amerikës” në jug të Shqipërisë, prej muajsh ka barrën e rëndë që të menaxhojë si drejtor Parkun Kombëtar të Butrintit; barrë, përgjegjësi e kënaqësi bashkë, gërshetuar në një ���O����� �����������@������� ������� �����-poshtme se “3000 vjet histori të kombinuara me natyrën në këtë zonë të Shqipërisë jugore janë një dëshmi që meriton të preket nga çdo shqiptar �� ���O���������� ����������� ������������������+�������������O������� �����#�������� ��������për qëndresën e shpalosjen e identitetit tonë kom-�����\��&��������������"��=��� �����������������për vizitorët, të konsideruar si harabelat e parë që lajmërojnë ardhjen e pranverës këtyre anëve, të cilët do të dynden për muaj më radhë aty, duke qëndruar përhumbshëm mes shekujve, teksa akre-pat e orës lëvizin marramendthi mbrapsht…

���������������� 89

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 90: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

�����������������#���������������������%������������������������!

SHENJA: Sa mendohet të jetë shifra e vizitorëve këtë vit?

R. Kola:� ���� �� ������� ���� �������©� �&�� ������� #�� �� ������� �����-��� ���� ����������� ���� �� ��� ��������������������������������������������� ������ ���%��� ������� ������ LLQ� �&��������!� >��� ����� ��� �%� ���� ��������� ���� �������� �� �������� ���-���� ������������������������������������ ��� ������� ��� �� ��� �����������«©� �&�� �������!� 8���� ��� ����� �������������������������#���������������� �%������������������8���������������-����������������� ���������������������5������������������������&�������������������������������������������!

SHENJA: Ç`përfaqëson Butrinti për antikitetin shqiptar?

R. Kola:� §����� ���� ���� ������ ������ ������ ��� ��� ��� ������� ����-�������� ��� ���� ������������ ������%���!�(��������/��������%����- ������������������������1%��������#����������������������#���������������"""�C�!�!�!Y������������ &������������������������������������������������� ��� ������ /�������� �+����#����� ��� ����������� �������!� /���������� �� �&� ����������� ������� ������������������������/�������#��������'�����������8������������������������C�!�!�!Y������������'�������(����������� ��������� ¬"¬!� /���������� �� �&�������� �������� �������� ��������������������������������#%�����������

���������������������������!

SHENJA: Çfarë thonë të huajt mbasi e vizitojnë atë?

R. Kola:�§�������������� ����#���������!�8�#��������%�������������������-���� �� �������� ����������� ��� ��������������� ��� �#���� ��� ���� ��������������������������� ����������������������������������������������������-������� ������������ �� *����� ��-��������� 8���������� ��� ���������� �������� ������� �� ������ 8������� ������� �� 7������ 8��� � (�������1������������������������!�=�������������������������������������������%��^������������������������@���H���������#�������������������������#������������ �������� �� ���� ��!� 1%� ������� ����������������������������%����� ���� �������� ��� ������ ����� �����+���­

SHENJA: A ka rritje të famës se Butrintit në botë pasi Parku u mor në mbrojtje nga UNESKO-ja?

R. Kola:� 8�� %���� #�� ������- ������� � �������� ������ ���� ������!������������� ���������������������-����!�1���������������������������-����������*���������LW������������-�����������������������������*������-���1�����������������������������������������������%������������������������������������������������������� �-������������������������>����������8�������"������������� �������������������������������������������������� ���� {������� ���� ������������� ��������������������������������

�������������%���������������! SHENJA: Sa e ndihmon imazhin e

Shqipërisë një park si ai i Butrintit?R. Kola:����������������������������

����!��������������#���&�������1�-� ���������������������������#��������� ���������� ���� ���&��� ��� ����������������������������!����������������������������������������������������#�����#���������������������������� ��������������5���������������������������!

SHENJA: Sa është e nevojshme që çdo shqiptar ta njohë antikitetin nëpërmjet Butrintit?

R. Kola:����������������������������-�������#����������������+�������������� ���� ���� ��������� në një sfond ���%��������� ���������������������!�VQQQ������������ ������ ������������%����������������� �����#������ ������� ��������� ����� #�� ������� ��� ������� ����+����#��������������������������������������������������!�8��%��������������5��������������������#���������������������������������������� ����!

SHENJA: Si ndjeheni që drejtoni Butrintin prej disa muajsh?

R. Kola:�§�������������������� ��������� ���������� ����������� ��� ���!�8�������� �������������������������������������������������������� ����������� ���������'������!����������� -��������� ��������� ���� �������� ������������ ��� ������� �� ��� #����������������� ������ ���� ��� ������������� �����!�1������#����� �����+������-������ ��� ������������� ��� �������� #����� ������ ��� ��������� �� ������������� ��������� ��������� �� � �-�������� ��� ��&��� �� ��������� ����5����� ������!����������������������� ���������������������������������������#�����������#�������������������������� �������!�

SHENJA: Cilët kanë qenë më të fun-

dit që e kanë vizituar Butrintin këto ditë?

R. Kola:�(������������������������-��������_���������������L���������������� ����������>����������8�������������� �������������*����!���

90 ����������������

Page 91: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

KULT

URË

SHQI

PËRI

Të gjetura në origjinal pas 7 sheku-jsh, “Statutet e Shkodrës” erdhën së fundmi në dritë nga një botim i ku-jdesshëm kritik i shtëpisë botuese Onufri, i mundësuar nga një seri studimesh, që nxjerrin në pah karak-terin thelbësor dhe pozicionin e rëndësishëm të ngjarjeve shqiptare dhe adriatike të shek. XIV-XV”. Të zbuluara në Bibliotekën e Muzeut Correr, në Venecia, ky libër është me një vlerë kulturore të veçantë për his-torinë e Shqipërisë. Për të shpjeguar rëndësinë, kohën, gjuhën, përmba-jtjen dhe çdo gjë të mundshme lidhur �������� ��������� � �����]������������këtyre statuteve, në gjuhën italiane dhe atë shqipe, shoqërohet dhe me disa studime. Këto studime janë bërë nga katër profesorë italianë: Lucia

(���� ������ _���� ������� {������������8����������{�������������!�Sipas këtyre studiuesve, të hartuara e të zbatuara që para ardhacakëve sllav në Shkodër, vitit 1346, kur Shkodra ishte nën regjimin e Stefan Dushanit, këto statute u mbajtën në fuqi edhe pasi qyteti kaloi në kontrollin e Vene-cias, në vitin 1396. Të kohës veneciane janë adaptimet e mëvonshme, që vi-jojnë deri në 1469, në prag të ardhjes osmane në vitin 1479. Sipas Jirecek-ut, të mbështetur tani vonë edhe nga O.J. ������� �� ��� ��� �������� �� �����-�������������)�#������������������masë pas murtajës së madhe të vitit 1348, e cila bëri kërdinë në popullsi-në qytetare dalmate në Shkodër dhe gjetiu. Kështu u bartën në Shkodër ���� ������ �� ��� ��� ���������� ��

Jonimat, Spanët dhe Dukagjinët, por edhe shumë të tjerë, duke ia ndër-ruar përbërjen etnike qytetit deri në ���� �������� ���� ��� ����� ��� ���������X©���+����'��������?�� �����������venedikas në Shkodër të kishin nevojë për përkthyes. Ekzistojnë dokumente të kohës me emra qytetarësh jo vetëm të Shkodrës, por edhe të qyteteve të tjera satelite, të cilët emra janë anali-����� ����� ���������!� 0��� ���� ��������e emrave gjithnjë të bëjnë të mendosh për popullsi romane, studiuesit kanë vërejtur se shumë herë dokumente të tilla janë hartuar prej noterësh italia-në, të cilët i kanë latinizuar (ose përk-thyer) emrat – duke kaluar lirshëm, �� ]����� ���� {���� ��� {������ ��������`� ����{������!

A.N.

Botohen “Statutet e Shkodrës”

Më datë 14.04 2011 në ambientet e Bibliotekës Kombëtare në Tiranë u paraqit para publikut themelimi i shoqatës “Shoqëria e Librit Shqip”, duke e çuar në tre numrin e shoqat-ave për librin brenda territorit sh-qiptar. Në një konferencë për shtyp, drejtuesit e shoqatës, Ardian Klosi dhe Arlinda Dudaj, pohuan se ar-�%���� ��%������ ���� ��&����� ���#����e Librit Shqip është që botuesit e përmes tyre shkrimtarët, përkthyesit, të gjithë njerëzit e kulturës të kenë mundësi më të mira të përfaqësimit të librit në gjuhën shqipe. Nëpërm-jet një deklarate të përbashkët disa

botues të njohur në Shqipëri shkë-puten nga Shoqata e Botuesve Sh-qiptarë, ata bënë të ditur vërejtjen se në Shqipëri, Kosovë e në vende të tjera ku shkruhet dhe botohet në gjuhën shqipe vërehet shtimi i titujve nga autorë origjinalë e sidomos nga ata të përkthyer, por edhe pakujdesi në paraqitjen e librit, përkthime të pakontrolluara, dhe sidomos mosre-spektim i së drejtës të autorit. Deri më tani anëtarë të SHLSH-së janë: Botimet Dudaj, Botimet IDK, Botimet k&b, Botimet Kult, Botimet Omsca, Botimet Skanderbeg Books, Botimet Toena. Anëtarësia është e hapur edhe

për çdo botues tjetër që respekton parimet e mësipërme dhe pranon or-ganizimin e brendshëm të Shoqërisë.

SHLSH është e organizuar me pa-rimin e sindikatës së lirë. Të gjithë anëtarët e saj janë me të drejta të barabarta, paguajnë kuotat dhe janë pjesë e vendimmarrjes në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të përfaqësuar nga kryesia e SHLSH. Kryesia e SHLSH-së përtërihet me parimin e rotacionit çdo dy vjet. Kryetar i parë u zgjodh dr. Ardian Klosi, ndërsa sekretare e kryesisë Arlinda Dudaj.

A.N.

Shoqëria e librit

���������������� 91

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 92: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Është viti i katërt që në kuadër të Ditës Botërore të Librit dhe të së Drejtës së Autorit, 22-23 prill, në Fakultetin e Historisë e të Filologjisë, me iniciativë të Departamentit të Letërsisë, u zh-villuan një sërë veprimtarish. Në bashkëpunim me Shoqatën e Botuesve Shqiptarë, Fakulteti i Filologjisë zhvilloi një panair libri me botimet më të reja të fushave që studiohen në Fakultetin e His-torisë dhe të Filologjisë. Me këtë rast për auditorë studentësh e

specialistësh u paraqitën botimet shkencore të pedagogëve të Fakultetit dhe të shtëpive botuese pjesëmarrëse në panair. Këtë vit do të vihet në dispozicion të pjesëmar-rësve një katalog me botimet e pedagogëve të Fakultetit të Histor-isë e të Filologjisë prill 2010-prill 2011. Para au-ditorëve të fakultetit u paraqitën vepra e Mar-

tin Camajt, botuar nga shtëpia botuese Onufri, vepra letrare e Bilal Xhaferrit, botuar nga shtepia botuese Arbëria, libri me stu-dime i Agron Tufës i shkrimtarit “Kuja e Mnemozinës” dhe disa ������ ��� ���������� ��� ������������ ������ � 2�� 0�� ������“Vezët e thëllëzave”, përkthimi i “Historia e bukurisë” e Umber-���0�������!�2��������%��� ������������������������������������������������� ��������������������������%��������-prave të lartpërmendura.

Po ashtu si çdo vit, edhe si vjet në kuadër të Ditës Botërore ���7 ������������=����������������� �����������������%�����-batesh me tematika të përcaktuara nga motoja e shpallur për vi-����������������>(0�¯�!�1����������%������� ����������� �����%��������^�

W��]���������������������������� ������� ��������X��%���������"������� �������������������O� �� *�� '���� ��� ����� ��%���� ���� ������� ��� ������� ��� ��������

���� �������������������������������� �����������������������fakultetit, te botuesit, media e studentët ose lexuesit e speciali-zuar.

*������������ ����������#������ �������� ���������� %�������������������������������������������������������������&������������������������������������������!�0���+����������%������-rimtarive është sinkronizimi me veprimtaritë që zhvillohen në ��� ������ ������ �� ����� �������� ��� >(0�¯�?��� ����� ���� ���simbolika, siç është motoja “një libër-një lule” që karakterizon tradicionalisht këtë ditë.

A.N.

“BALLKAN BAZAR”*������]��� ��=�� �< ��������� ��� ������ ��

���� ��� Q��� ��� $� ����]��� ��=�� ���%����%� ������Q����Q������]�� ��/�����@��� �<������Q��� � �����!���?�����*� ���� &����� /�� ��� %�����Q����� 7������ %�������� Q������������ Q����� ������ %�� ��*��� ��4�����=������

7��� ����� W1� ����� �� *���� � e kinemave “Im-�����H� ��� *����� ���� ���� ��� ������ @�������������H!� 1%� ���� ��� �� ���������� ��������� ��� ��������������������������0���������!�0-mondi prej disa vitesh jeton ne Itali, por kjo nuk e bën atë të jetë indiferent ndaj zhvillimeve artis-���������#���!�"����������������������������-��������&��0�������������������������������e eshtrave të shqiptareve te zhvarrosur ne Kosinë të Përmetit e të quajtur si ushtarë grekë te vrarë ��������'�������?������������������������������������������������5�������!�>����������������������������������������!�1%��������������-jë edhe në disa festivale të tjera dhe në muajin qershor do të dalë në kinematë italiane. Budina gjithashtu thotë se po punon për një dokumen-tar, xhirimet e të cilit nisin gjatë verës. Këtë pro-������������������������������������'����������“Dua të provoj një gjë krejtësisht tjetër që s’ka të bëjë me kinemanë…”, shprehet ai.

“WORLD INVASION: BATLE, LOS ANGELES”

*������;� ���� �%������ $� ���8� ������ ��< ��������� ��� 4������� *���-���!��=������4�� ��� ��@��� �]��������;����& ���7����8������%�����>����4������+� ��1����������^�XLQ���Pas nje sulmi alienësh, Toka �� ���� ������ �� �%��!� *��������#%��������������������

botës shkatërrohen ndërsa Los-Anxhelos mbetet shpresa e fundit e njerëzimit. Këtu një skuadër ushtarësh do të vihen në mbrojtje kundër një ar-miku të panjohur më parë.

}�/�

IMPERIAL CINEMAS

KINEMA MILLENIUM

�]Q<�*Q�*

7�� ���� W1 ����

*$< ��]%�1P ��

DITA BOTËRORE E LIBRIT DHE E SË DREJTËS SË AUTORIT

PANAIRI I 4-t I LIBRIT NË FAKULTETIN E HISTORISË E TË FILOLOGJISË

92 ����������������

Page 93: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Prej 12 deri më 16 prill të ���&�������8�������������� �-����� ����� � (����� � @_����� ���� �������� ��� 1�����H�� �� ���������������� ����������� ����

� ������� 1�� ������ ��� >�-��������� �� 1������� ��� �� �-���� �� ����?��� 8������!� _������������� ���� ����� ��������������� � ��� ��� �������� ������������ ��� ����������� �^� ��-����� ���������� ���������� ����� ��� ��������� ��� ��%-������ � ���� ���� � ��� ��� �������� ���!� (��� ���� ��������#���� ����#������� � ��������� _����� ��� � �������� ��� �������������������������������������-����� � ��������� ��� � �����#���X©©©?�X�XL����X�XV?�X�WW���������������������������������'�����������������������������-#�����!� 8������ �&�� ��������

� �������� ��� ��� ������� �� ��-������� 1������ ��#����� �������� ���������� @"���������H� ����������� � �������� ��� ������� ���1�������� ������� ����&��� ���!��8�� ������ ��� ������ ��� ��������������������� ��������������-������������������������������������������� ��� ������������������������������ ������@_������ �������� ��� 1�����H� ������ ������������������ �������������������������������1����������1��������@����_�����H����8���������������������������������� � �������� ���� � � �������1�� ������ ��� >���������� ��1��������������������������!�

“Java e Bibliotekës në Kosovë”

Emrush Xhemajli hap ekspozitë në Novobërdë

8�����������������������������������������C(��� ���Y�����������0������¬��������������������������������������������� �������������������������!�/����������������������������-��������������������"���/��������������������������������-���������������������������������������������������0������¬������������������&������������������������������������ ��-���� ������ ������ � �&� ������ � ������� ���� ���������� �� ���� ������������+������������������ ���������!����������������@���-������ ��������������������������(��� �������� ������������������� ������ ¬������� � �������� ��� ��������� �� �&�� ��� ����� ����-����� ������ ������������ ���������� ��� ����� ��� ������� �����%����H!������/�������������������������������������������%����� ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������#��������������������������������������������+�����������������)������������������������������������������������-������ �#������������ �������#���������!�1��������������������������������������������������������������������������#��������������������������������������������� �����'����������� ��� �������� ����� ��&��� ����� ��� ��� ������� �� ���� �� �����������������������#��������������������H!�@���#����� ������ ���-�����������������#�������� ���������������������&������)�

������� �������� �� ������������������������������ �����������������������������������������������H�� ���� /����-���!

Ngjallet grupi muzikor “Marigona”

{���� � ���-���� �������@/������H� ����������%��� ������ ��������� � ������������ ����� ������������ ��� ���������������LQ?���������� ��������� ������� �������� ���� ���������XX������LQXX����8���������2�������8������!�{����@/������H��� �������������X��X!�*�����������&������������1��������������������������������{����¬�����������������������������/��������������������� ���!�8������������� ������ �� �������� ���� *������ >�+��������� �������� ������ 8������� ��� "��� *����!�(������X��©�@/������H����������������� �-����������������������@������������H!�����������������������������������������������������������@���¡�����H��������X�����������������%��!�������������������������������������������LQQL���������������������������������@�����H!�{����������������#���������������-���� �������� ��� ����� ����� �� ����� ��� ��������� �������� �������� �� ����� ������� "��� *��������0���2�������*������>�+�����7� ����1����#!

KULT

URË

KOSO

���������������� 93

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 94: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

BOTIME TË REJA

JUSUF BUXHOVI“Lufta e Fundit e Bashkim Kosovës”

2����� @7�'�� �� ����� �� �������1������H�� � _���������������������������������� �� ������ ��� ����������� �����#�������� ���� �������!� 2������������ ��� ������������� �� ��'��� ��������� ��� ��#�������� ���� ��������� ��������������������������������� �������� �����!� �������� ����������� �� ������������������������������������� �#����������� ���� 2��� ����� �� 1����������� ��� ����� ������ ���� ���� �������� ������������� #�� �� ��� +���� ��� �������������������1������!�

������ ������ ��� ���� � �������

��������������������������������������������������#����������������������������������������������������������� ��� ��#�������!�1������ �������� �� +����������� ��������������������� ��� ����� ������������ ��� ��%������������� ��� ��#������������ ��������� ���� ����������� ���� ������������ ���������� ��� �������������������������������������� �����������������'�����1�����!�

/����������������������������&������� ����� ������� ��� ������ ��� �������

��#���� � ��� � ���������� �#�������������������� �������� ��#�����#�� ���� ������ �� ������ ���� ����!� (�� ��������%��� ������ �� �#������������������������#�������� �������������� ��������� �������������� ������� �������� ������� ���� ������!� ����������� ����� ��� ����� ��� ���� ���� ��� ������� �������� �� � �����

��� ��������� ��+���� ���� ����������#���������%����������� ���!

2����� ��� V©�� �#�!� 0� ���� @����1����H!�8��������LQXX!

JAKUP KRASNIQI“Lëvizja për Republikën e Kosovës 1981- 1991”

(����������������������������������� ������ �� VQ?�������� ��� ���������?�����������X��X����������_�����1���?�#�� ���������� ��%����� � 1������ ���1�������� ��� �������� ���� ���%�� � ���@7������ ���� 2��� ����� �� 1�������X��X?X��X� ����� ���%��� ��#����H�� �������������������������#������ ���������������� �����������������#�������?��� ���� ������� �������� ��� �������� ����#�������� ��� 1������!� 7 �� ��������

���� ����� ������ ��� ����?������ ��� ����� ������������ �� ������ ��� ����w�X?�������������������������� ���� �� ��#�������!�@7������ ���� 2��� ������� 1������� X��X?� X��XH�� ���� ����� ��� ����?������ ���'� ������������� ��� ��� + ���� ���%����� ��� ���#%����� ���%����#����� ���� ����� ������������ ��� ��#������������ ��� ��������� ������� ��� ��� ��������� ��������� ��� ������� ��#����� ���

X�XL!� /�� ���� ����� �����?����� ������������������� ���'� ��� ������?�����1����#�������������� #���� ������������� ���������� ��� ������������ ��� ���#%�������� ��� � ����� ������ ������� ��� ��� ������������� ���� ���� ����� ���?���� #�� ������ ��������������� �� ������� ��?#����������������!�

7 �� ��� VX�� �#�!� 0� ���� @{����������H!�8��������LQXX!

ARBEN HOXHA “Letërsia si vizion”

1������������%�������������� ��������� ������� ������������������������������������������������@7�������������H��������������@������������������ �� ��������H!� /�� ����� �������� ��� ������ ������ ���� ���%��� ��� ����������������� ������������������������� ���������� ���������������?�����#���������������������������������� ���� ������� ��� ��� ������ ��������?����#������������%������� ������������������������������������� �����������������#����������������������������%��������#����������������������

���������!� 1�������?����� � ���%���� ��� �������� ��� ������������ �������� � ��� ���?����� ��� ��� ������� ������ �������� ������ �������������� ��� ������� ������ ��� ��� �� ��� ������� ������� ��� ����� ���?��������&������������������������������������������������ �� ���� �������������� ��� #�������������������������������������� �� �� ����? ������� ��� � ?���������������������!�

=���� �� ����������� ��������� ��

����� ���� ������ �!��� ��� ������ � ������?����������%������ ���?���� � ���������� ��������� ������� �� ����� �������� ��� ���������� ����������������+��������?������������������������������� ������������������������� ����� �������������� ���� ����������� ���������� ��������������� ���?����� �������� ���%���

���������!��7 ����� ����"��������� ����������

8�������LQXX!��

���#�������� �

� �� ����

X�X�������#

7 � �� VX

�������������

Përgatiti:I.V.

94 ����������������

Page 95: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

KULT

URË

MAQE

DONI I shihet fundi procedurës

për themelimin e institucionit nacional – Muzeu i Alfabetit Shqip në Manastir. Ministria e Kulturës këto ditë ka shpallë konkursin për zgjedhjen e drejtorit të institucionit, me çka përmbyllet procedura e formimit dhe do të priten vizitorët e pare. Drejtori Gaz-mend Hoxhaj shprehet se: “Fillimi do të jetë i vështirë, porse me punë per-manente Muzeu do të kompletohet me artefaktet �������������#�������5�������������������

Kongresit të Alfabetit, për ato ditë të bujshme kur Manastiri falë atdhetarizmit të familjeve të Qiri-azëve dhe Gërmenjëve u shndër-rua në qendër gjithëshqiptare, ku viheshin themelet e shkrim-lex-imit të gjuhës më të vjetër në Ball-kan, e ndoshta edhe në Evropë.”

Krahas zgjedhjes së drejtorit, do të kompletohen edhe lokalet e Muzeut me inventarin e nevo-

jshëm për punë normale, një proces i cili do të vazhdojë gradualisht edhe në të ardhmen me pu-nësime të reja.

“Retroskeptiva” e piktorit Reshat Am-eti do të ndalet në ��]�!� 8��� �����-zimit me sukses të përzgjedhjes nga ��&������ �� �&� ���Shkup, piktori më 19 prill hapi ekspoz-itën personale edhe në Galerinë e Arteve ��� 8������� 1��- ��������1�������������]�!���������'������{�������1��- ����������������������������������������������������������������������������� �&� ���������������� �������-������������������������=����8���������{�������(�-������� ���/�#��������������!�@/��]���� ��� ��������� -liku bullgar do të ketë mundësi të njihet me një pasqyrë të shkurtër të rrugës së zhvillimit dhe fazat e nduarndu-������� ��� �������� ��&����� ��� ������� ����� 2����������!�Ai është ndër artistët e parë shqiptarë në Maqedoni, të ����������������������������������� ������������������vetes tërheq edhe autorë të tjerë që të vazhdojnë në këtë drejtim. Ameti ka kontribuar në masë të madhe edhe në ���������������� ���������� �������������� ����!�8���tjerash, është i pranishëm në shumë libra, ndërsa veprat e �&������������������������������������������������������������������������� ��������������H���������������'-imin e Galerisë. 8�����2�������������������������������������������vendi dhe nga jashtë. Ka pasur mbi 20 ekspozita person-ale, prej të cilave gjysmën jashtë vendit.

Me gjithsej shtatë shtëpi botuese nga vendi dhe dy nga Shqipëria u prezantua libri shqip në panairin e radhës në Shkup. Ishin aty mbase 100 tituj të rinj të përzgjed-hur nga shtëpitë botuese, si: Logos A, Albass, si dhe pesë të tjerat në një stendë të përbashkët, si: Shkupi, �������"�/��(����"�������������*�������������%�shtëpi botuese nga Shqipëria. Këtë vit numëroheshin afro 60-të botues nga vendi, si edhe nga shtetet fqinje #��������������� ������8��������LV?���(����� �����të Librit, që u mbajt nga datat 12 deri më 17 prill në Shkup. Krahas botimeve të zhan-reve të ndryshme, lexuesit patën mundësi të tako-hen me autorët nga vendi dhe të marrin pjesë në më shumë pro-movime. Manifestimi organizohet në bashkëpunim me dy shoqatat e botuesve, të maqedonasve dhe sh-qiptarëve dhe nën patronazhin e Ministrisë së Kul-�����!�������������&������������@=������ ���������pasuri”. *���������������������&��������� �������� ���������-qiptarë nuk ishin entuziast se ky edicion i radhës do të �������5���������������#�'������������������� ����-sish. Gjithsesi vazhdojnë traditën, prezantojnë botimet, edhe pse rëndom, panairi për ta është një javë hum- �����������������������!�

E.H.

Muzeu i Alfabetit do t’i hapë dyert

“Retrospektiva” e Ametit në Sofje

Botuesit skeptikë për panairin

���������������� 95

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 96: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

Shqiptari që prezanton

Maqedoninë në Paris

Arbër Kolonja ishte artisti i vetëm që prezanton Maqedoninë në Konkursin Internacional të Posterit që do mbahet në Sobonne IV në organizim të Institutit Maleshers të Parisit në Francë. Në këtë ak-tivitet të rëndësishëm marrin pjesë artistë dhe dizajnerë të posterit prej mbarë botës. ��%� ���� X� ��� ��� VQ� #������� ��� ���&� ������������@1�&��0����������&���������������H���������������������������������më pastaj do të përzgjidhen dhe do të vlerësohen nga organizatorët me çmime ��� ��+����!� 7��� =² ������²��� ����� ��������������������������������������������������� ��� �� ����� ��� ����� 0������ @/������������������������� ���0����������-��������7���������������%���������������������!�8����������� �&��� ���1����-ja potencon se ai u përgjigjet kërkesave strikte të organizatorëve në të gjitha di-mensionet. Posteri pasqyron idenë se çdo ������ ������ � ��%����� ���� ��� �������� �����������������������������������!�8�������� � ������ ��� ���� #�� ��� ������ �������������+�������� �������#����������������������������1������!�0����������������������������������� ���1�������������������������������������������������������*������Stamboll etj. Ndërkohë Kolonja tregon se ��� ������ '���� ���� ��� �������� ��� ���� �����manifestimesh dhe ekspozitash në mbarë ������ ���� ������� ���� �������� �� «?���(����� ������ ������� {������� LQXL��0����������©?�����8�������(����� ������� 7���� 8���� LQXX�� 0�������� �� 8�������(����� ����� �� 8������ 2��� ���� 6����LQXX����!�

/��«���������+����������� ������� ����«L����+!�������������+����������� ���������������������������`�������#%������� ���� ��� {��������� ��� �������!� *�� ����� �� ������� ���@���� ������������XX��WQ©©��������������H��&���������������-tolina të shumta të tjera nga miq e dashamirës bashkëkombës �����������#���������������+����������� ��������������������������������!�*��� ������������������������������������������������`��������������������#������1�������������=-������!�§�������#������ ������������ �������� �����������������������������@�����H��+����#�����������������������������������mbanim mend kur shpërthente tek këndonte këngët e bukura �����������������������������­���+������������#������������� ��� ���������������������� ��������������#��������7�����������������������/%��#������1���������������������������������������� �������� ���������!

1�������� ������� �� ���� ��� ������������ �� @����� � ������-��H��@(���������H��@/������H��@(��������#�����H��@2�������� ������ �� �������H�� @(��� �� ������ �������H�� @������ ��borë” etj. Vaçja nisi të këndojë kur kishte ishte vetëm 9 vjeçe. 1�����������LV����+���������+���������������������@���-&��������H�������������� �����{�����������������=������ ���!�8���������������X��L�������X��Q�����XX������+��-�� �� ��������� ��� 1������ ��� 2��� ��� *��������� ��#����!����������������������#������������������^�@(����1�� �H��@���������/������H��@���������8������H��@/����������/������8����H��@�%�������(�����7�������H��@�%�������(��������-�����������H��@=���������H�����������@{�������������«?�������1�� ���� ��������� ���/�����@/��� ��� �����H�����/��������1�����������1��������@6����1�������H!�

��+�������������©QQ����������������5��������� �������"�����������������������!�

KULT

URË

DIAS

PORË

Vaçja jonë mbushi 72 vjet

96 ����������������

Page 97: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

SPOR

TI SH

QIPT

AR Kur POLITIKA pengon edhe SPORTIN

Protestat studentore dhe më pas gjithëpopullore të marsit dhe prillit të ‘81-shit në Ko-sovë, sikur ishin pretekst i porositur për të ndaluar hovin e “Shkëndijës”.

� Blerim SEJDIU, Maqedoni

Ishte çereku i fundit i shekullit XX kur Maqedonia ende gjendej nën regjimin komunist në përbërje të ish-federatës jugosllave. Shqiptarët e asaj kohe konsi-����������������������%����������������������&�����-

mi. Edhe pse “tek-tuk” ndonjëri inkuadrohej në sistemin monist duke përfaqësuar kështu sadopak shqiptarët, prapëseprapë pjesëmarrja kolektive e shqiptarëve dukej e pamundur. Asokohe të themelosh një shoqatë kulturo-ro-artistike ose shoqatë sportive ishte shumë e vështirë. Mirëpo, shqiptarët gjithnjë kanë pasur resurse kualitative �����������������������������������5&����������������%���personale apo familjare.

Fillet e para

Më 27 gusht 1974 themelohet “Shoqata e Sportive �����&�H��������������&���������/�#���!����������������� � � ����� ����� ��� ����� @�����&�H�� ��� ������������������ �������������������/'���` ��!�/���������hap edhe klubi i karatesë me po të njëjtin emër dhe në verën e vitit 1979 në përbërje të kësaj shoqate u themelua 1�� ���� �������@�����&�H�������%����������������-

miku i sotëm Ismailaki Kuriu. Nga të gjitha ekipet e kësaj shoqate më e preferuara ishte dhe mbeti Klubi Futbollis-���@�����&�H�������������������� ���������#������������� ���� ������� ������� ��� �'����� �������të shumë gjeneratave. Nuk duhet harruar se ideatorë të kësaj shoqate ishin shume intelektualë, esnafë, juristë, ze-jtarë, tregtarë etj., të cilët kontribuuan që të funksionojë ���� �����&�� �������� ���� ��������� �� ��#�������� ���Maqedonisë, në përgjithësi, dhe të tetovarëve në veçanti. Prej këtu kultura sportive e shqiptarëve të Maqedonisë do të fokusohet në syrin e të gjithëve, sidomos në syrin e dashakeqëve të shqiptarëve që më vonë do të shohin �������������������� ������������������� ����������shqiptare.

��� ���������������������@�����&�H����������������klub futbolli, porse me vete kishte marrë dimensione shumë më të gjera – ajo mbante gjallë ndjenjën kombëtare.

Ngjarjet e ’81-shit

Protestat studentore dhe më pas gjithë popullore të marsit dhe prillit të ‘81-shit në Kosovë, sikur ishin pre-

HISTORIKU I KLUBIT FUTBOLLISTIK “SHKËNDIJA”

���������������� 97

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Page 98: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

tekst i porositur për të ndaluar hovin �� @�����&��H!� �� ���� ��� � ���-��������������������������������������%���������������������������������� �� H�����&�H� ��� ���#������������� @�����&�H� ������� ���-��� @��������H�� ������ �� �����-����� ���� � ����� �� ���&� �������������� ����� �� @6����H!� 1������ ������������� �� ���� X��X� �� ��� ����-������ ������� ��������� �����-���� 1�� @6���H� ���� ��������� ���1�� H�����&�H� ���� *�����!� "�������������� X��Q��X�� ��� ��� � ����-��������������������@�H����7�1����*�����!�(�������������� �����������������������������������������������������������!�1������������������� 7�1?��� ��� ����������� ���������#������������������������V^Q����������������������������������!�(����#� 1�� @�����&H� �� ���������� �� ���!� 8���� ���� ���� �� ���'����%���#���������������������������-���������������!�1������XW!Q«!X��X�{�%����� �� *������� ����� ����� ���������������� �� ���#����� ��������@�����&�H� ��� ��� ������ �������� ����������� ��� �� ����������� �������� ������������� ��� ���%���� ��� �������� ������������#������������������������������ �� 8������ 1�������� ������#���������������������������������#�����?�������� ���� ���������� �����������? ������!� (�������� �����������#���������#�������� �-��������#����������� ��������������2������� ������� � ���#������ #%��-����!�*��������������������������������� �� ����� ��� ���� �����#�����

��� ���#����� ��� ������� @�����&�H��������� �� ���������� ���� ���������� 7������� @*�����H!� (������ ���-����� ���� ��� �������������� ���� ��-��������������������������������#������������������������������������%������ ���� �� ��#%������� ���� � �������������������������������������������%���������������!

1������ ���� ������� ���� ��� ����������������� ��� ���������� ���������� @�����&��H!� 8���� ���� ������� ��� �%���� ������� ���������� ��� ������-����������������!�

Ardhja e demokracisë

"����� ��� X��L� ���� ��� � ������� ���������������� ��� ���� ����� ������-�������� ��� ������������� ��� ������ ������� ��� +�������� @1� ���H���� ���� ��� ���� ����� ���� ����� �� ���- ��� �� ���� ���� �� �������� ���� ��-��������� �� ���&� ��� � ������� ���

����������!� *���������� ���-����� #�� �)� ������������� ������� ������������ ��!��������������^�������� �� ���������� ��� � � ����� ��������� ����� @�����&�H�� ������� ��� ������� �����������������@�����&�H���� 1�� � � ��� ����� @�����&�H!�1�%����������������������������-�������� ��������!

1��� ����� ���� ������ �������� �������� ��� �� ����� ������ ������� ��������� ������ ������ ��� ]������ #����������������������� ����������������%����������������������������#%���������������!�8�����������������������@�����&�H������ ��� ��������������������������������������X��©�������������������� �� ��������/�#���-��!

2��%�����VX����+������1��@�����-��H� ��� ������ ������ ��� � ������ ������������������������������������-�������������������������������� ��- ��������/�#�����!�8�������%�����������������������������������&���� ��������%����LQXQ�LQXX!�1���-��������@�����&�H� ���������#�-���� ��� ���������� ��� ����%�������������������%������������������-����������������������#����� ��������������������%������� ����������������� �� ����� ��� /�#�����!� ��� ��������� ���� VQ� ������ ����������� ������������������#������������������������VQ?���+���!�

1����������#�����������������������/�#����������������������������� ����� ��� �� ����� @�����&�H!� ������� ������ ��#������� �� /�#������� ��������������&������%��!��

98 ����������������

Page 99: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

���������������� 99

Shqip

ëri-

Koso

v ë-M

aqed

oni

ww

w.r

evis

tash

enja

.com

Kjo

pik

turë

ësh

të e

pun

uar

nga

pikt

orja

Nul

ifer

Sal

i në

tekn

ikën

tra

dici

onal

e os

man

e –

ebru

.Ës

htë

tekn

ikë

eve

çant

ë që

pun

ohet

në u

jë, e

pas

taj n

xirr

etnë

letë

r, n

ë pë

lhur

ë, n

ë dr

u os

e në

qer

amik

ë.N

gjyr

a m

bi u

jë ë

shtë

pas

qyrë

shp

irti

... P

iktu

ra q

ë nx

irre

tnë

një

letë

r të

bar

dhë

ësht

ë fu

nd i

një

fill

imi t

ë pa

fund

...

Page 100: 130122793-Revista-SHENJA-Nr-2-Maj-2011

100 ����������������