1390 رﺎﻬﺑ –ماﯽﺳ هرﺎﻤﺷ ناﺮﯾا كﺎﺧ مﻮﻠﻋ ﻦﻤﺠﻧا...

1390بهار –امشماره سی آگاهی نامه انجمن علوم خاك ایران

1


2

نامه یآگاه ایران انجمن علوم خاك

90بهار –ام سیشماره

طلب وزيرحسن محمددکتر :مسئولمدیر

منوچهر گرجی دکتر :سردبیر

:تحریریههیأتاعضاي

بازرگان دکتر کامبیز

ضیائیانعبدالحسیندکتر

خرمالیادهفردکتر

یساختمان عالمه طباطبائ -یآبان شمالنبش-خان زند میکر -تهران: ینشان

210اتاق -طبقه دوم

14395-646: یکد پست

021- 81032215و 0261-6208796: تلفن

021-81032200و 0261-6208796: دورنگار


3

فهرست مطالب

3 ................................................................................. مطالبفهرست

4 .............................................................................. ریسردبادداشتی

کنگرهنینوزدهموگزارشخاكعلومیالمللنیبهیاتحادیمعرف

5 ............................................................................. خاكعلومیجهان

17 ................................................................................................ اخبار

19 ................. ایرانخاكعلومهمایــشنیششمبرگزاريگزارش

21 .................................... رانیاخاكعلومشیهمانیششمقطعنامه

24 .................. )اولقسمت(شناسیخاكعلمممیزيکوتاهگزارش

42 .................................................................... هاکنگرهوهاشیهما

45 ................................................................................ کتابيهاتازه

47 ................... رانیاخاكعلومانجمنیاطالعاتبانکدرنامثبت


4

یادداشت سردبیر

فرهنگ خاك

ربناي فکر و باور، زی. اندیشندکنند که اعتقاد دارند و میها آنگونه عمل میانسان

افکار، اعمال، و حتـی در یک نگاه عمیق، . دهندفرهنگ هر جامعه را تشکیل می

اي، آیینــه تمــام نمــاي اعتقــادات و هــاي دســت بشــر در هــر جامعــه ســاخته

در جوامـع مختلـف، سـردمدارانی در اجـراي . باشـند هاي آن جامعه مـی اندیشه

اند کـه بـا آویختهسینههاي سازنده خود توانمند بوده و مدال موفقیت بر برنامه

نیازها و روحیات مردم آشنا بوده و با زبان آنها سخن رانـده و بـا نفـوذ در دل و

سـازي یـا فرهنـگ . انـد وارد نمـوده آنـان اندیشـه قلب آنهـا اهـداف خـود را در

هر طـرح و نیازهاي اصلی و عامل موفقیت و تداوم سازي فرهنگی، از پیشزمینه

خاك و اهمیت و جایگاه آن در جامعه، اقتصاد، سـالمت، موضوع . باشدمیپروژه

خـاك آنگـاه در . و به طور کلی در زندگی بشر نیز از این قاعده مستثنی نیسـت

،مـدیر ،وزیـر ،خواهد گرفت که در زمینه ذهنـی وکیـل جایگاه واقعی خود قرار

و خالصـه تمـامی افـراد جامعـه، تصـویر ،آمـوز دانـش ، دانشجو ،کارگر، کشاورز

سـازي تحقق این مهم جز بـا فرهنـگ . باشدداشتهتی از این موضوع وجوددرس

این امر خطیر بار رسالتی اسـت بـر . عمیق و جدي در جامعه میسر نخواهد شد

گران، کارشناسان، و تمامی اعضاي خـانواده بـزرگ علـوم دوش اساتید، پژوهش

ها یشتر از فرصتبهر چه تعالی و استفاده که با استعانت از حقبه امید آن. خاك

.و امکانات موجود، این وظیفه تخصصی، ملی، و انسانی ادا گردد


5

معرفی اتحادیه بین المللی علوم خاك

و

گزارش نوزدهمین کنگره جهانی علوم خاكAustralia, Brisbane, 1- 6 August, 2010

دکتر محمدرضا نیشابوري

:کنگره جهانی علوم خاك

کنگره جهانی علوم خاك1

هـر 1927نظر اتحادیه بین المللی علوم خاك از سال تحت

هـدف . برگزار شده اسـت )جنگ جهانی دوم هايسال به استثناي(چهار سال یک بار

بشـري امـع ودر ج حصول اطمینان از پیشرفت علـم خـاك و کـاربرد آن کنگرهاصلی

.است

برگـزار 1927ال در سـ مقالـه 230اولین کنگره جهانی علوم خاك در آمریکا با ارائـه

ن، کوئینزلند ، یبریزبشهر در 2010آگوست 6تا 1نوزدهمین کنگره در روزهاي . شد

بـا موضـوع ،شـهر مـذکور نفر در مرکز نمایشگاه و کنفـرانس 1240استرالیا با حضور

در ایـن کنگـره . برگزار شـد »جهان در حال تغییر برايحل مشکالت خاك «محوري

تـا . ارائه شـد ) مقاله پوستر 1059مقاله شفاهی، و 356لیدي، مقاله ک 8(مقاله 1423

ارائـه شـده 1998فرانسه در سال 16درکنگره ) 2069(به حال بیشترین تعداد مقاله

کـره جنـوبی بـه در ژودوژجزیـره در2014ژوئـن 13تـا 8یسـتم از بکنگره . است

:تمحوریکره با خاكعلومانجمنمیزبانی

تشـکیل "Soils embrace life and universe" ،"خـاك آغـوش زندگی و جهان در"

.خواهد شد

1 World Congress of Soil Science (WCSS)


6

نفر از اساتید و کارشناسان علوم خاك جمهوري اسالمی ایران از17استرالیا درکنگره

مراسم افتتاحیه کنگره در روز . ها، مؤسسات، و مراکز تحقیقاتی شرکت نمودنددانشگاه

یه جهانی علوم خاك آغاز د، رئیس اتحا1یفتدوم اوت با سخنرانی پروفسور راجر سو

زلند، خانم نهاي استرالیا ازجمله استاندار ایالت کوئیپس از وي برخی از شخصیت. شد

آمدگویی مطالب کوتاهی را در خصوص اهمیت برگزاري کنگره آنا بلیگ ضمن خوش

فلسطین اشغالی درکنگره استرالیا به آقایان اسپارکز، از آمریکا و یالون، از. بیان کردند

مدال ریچارد به پروفسور گرویژت نیز. به ترتیب جوایز لیبیگ و دوکاچوئف اعطاء شد

سال در راه علم پدومتري تالش کرده 40این دانشمند مدت . وبستر تعلق گرفت

براي مشاهده خدمات این سه محقق علوم خاك به سایت اتحادیه جهانی علوم . است

.خاك مراجعه فرمائید

در ) غیر از روز سوم(براي هر روز . از مراسم افتتاحیه، ارائه مقاالت کلیدي آغاز شدبعد

مقاالت .گنجانده شده بود )مقاله 8درمجموع (دو سخنرانی کلیدي ،شروع برنامه روزانه

کنگره در مرکز نمایشگاه بزرگ . نشست تخصصی ارائه شدند 6شفاهی نیزهمه روزه در

هاي متعدد با امکانات عالی براي اراي تاالرها و سالنبین برگزار شد که دزشهر بری

. و پذیرائی بود ،نمایش مقاالت پوستري ،هامراسم افتتاحیه، اختتامیه، سخنرانی

براي روشن شدن .روز برگزاري کنگره ادامه داشت 5نمایش مقاالت پوستري در طول

:ها در برگزاري کنگره استرالیا که با مضمون ها و دیدگاهنگرش

“جهان در حال تغییر برايحل مشکالت خاك ”

”Soil solution for a changing world“

-میدرج به شرح زیرهانشستهاي کلیدي و برخی از عناوین سخنرانی،برگزار گردید

.گردد

1 Roger S Swift


7

:مقاالت کلیدي –الف

چالش تولید پایداردرشرایط منابع روبه : ایی تولید برنج وامنیت غذ- 1

کاهش وتغییر اقلیم

Dr. Robert Zeigler: Director- General of the International Rice Research Institute, in the Philippines since 2005, where he had previously worked as a plant pathologist, and program leader in the 1990s.

سه برابر کردن محصول در آفریقاي استوایی-2

Dr. Pedro Sanchez: Director of the Tropical Agriculture and the Rural Environment Program, Senior Research Scholar and Director of the Millennium Villages Project, Earth Institute,Columbia University.

آنب وهوا و تاثیرجهانیتغییرآ- 3

Dr. Will Steffen: Executive Director of the ANU Climate Change Institute at the Australian National University (ANU), Canberra, and is also Science Adviser, Dept. of Climate Change, Australian Government.

هاي زراعی سترالیا و خاكهاي ااثرتغییراقلیم بر خاك- 4

Dr. Andrew Ash: Director of the CSIRO Climate Adaptation National Research Flagship, which aims to equip Australia with practical and effective options to prepare for the impacts of climate change and variability.


8

اکوسیستم و راه مبتکرانه درمدیریت خاك چالش :ها چرخش تمدن-5

آمریکاي شمالیوآب بوسیله قبایل سرخ پوست در جنوب غربی

Dr Bruce R. James: Professor of soil chemistry at the University of Maryland, College Park (USA) since 1986; specializing in redox phenomena and related chemical processes of metal contaminated soils.

هاي مدیریت خاك و اراضی دراسترالیاچالش- 6

Dr. Neil McKenzie : Chief of CSIRO Land and Water. Neil has 25 years of research experience in soil science. His research has focused on quantitative methods for mapping soil and land resources. Neil was lead author of the widely acclaimed Australian soils and landscapes - an illustrated compendium, along with various standards and guidelines on the monitoring and surveying of soils.

ت غذایی آیندهبهبود مدیریت خاك وآب کلید امنی- 7

Dr. Colin Chartres: Director General of the International Water Management Institute (IWMI). IWMI is one of the 15 research centers of the Consultative Group on International Agricultural Research (CGIAR).

چالش صنعت کود: یدات کشاورزيهاي جدید در تولسازگاري با محرکه-8

Dr. Luc M. Maene: He is a Belgian national, graduated from the University of Gent in 1970, with a degree in agriculturalengineering and soil science. He joined the Belgian Administration for Development Cooperation and was stationed, first in Tunisia, followed by Malaysia.


9

:هانشست –ب

پایش کمی تغییرات کیفیت خاك-

هاي در حال تغییرسازي فرایندهاي شاخص در خاكمدل-

تغییرات جهانی در آب و خاك-

کالن براي مدیریت سالمت خاك درکشاورزي ومحیط زیستگذاريسیاست-

ر آن در محیط زیستسناریوهاي مختلف تغییر اقلیم و آثا-

هاي مناطق شهري و صنعتیخاك-

ارزیابی رقومی خاك-

اي و تثبیت کربن در خاكانتشار گازهاي گلخانه-

اثر تغییر کاربري اراضی در پایداري اکوسیستم خاك-

شناسیتاریخ، فلسفه و جامعه: علوم خاك -

تهیه و انتقال اطالعات خاك به کاربران غیر کشاورزي-

جوان به خاك و علوم خاكهايجلب توجه قشر-

در عناوین مذکور نگاه به خاك و اراضی نه تنها از نظر تولید و امنیت غذایی در

شود بلکه درازمدت با تاکید بر مدیریت منابع رو به کاهش خاك و آب دیده می

نگاه به خاك از جنبه نقش آن در تغییر اقلیم، سالمت محیط زیست و بقاء و

اي از علوم خاك باید در عرصه هر شاخه. یز مطرح استاستمرار تمدن انسان ن

.مدیریت درست منابع خاك، حضور و توانمندي خود را نشان دهد

المللی علوم خاكاتحادیه بینخالصه تاریخچه

1924در ماه مه 2المللی علوم خاكبا نام انجمن بین1المللی علوم خاكاتحادیه بین

شروع 1993علمی انجمن به سطح اتحادیه از سال فکر ارتقاي جایگاه. تشکیل گردید

1International Union of Soil Science (IUSS)


10

تغییر 1998فرانسه در سال 16سال رایزنی و تمهیدات الزم، در کنگره 5و پس از

. نام رسماً اعالم شد

. گیري دراتحادیه، کمیته اجرایی آن استاز نظر تشکیالتی، باالترین مرجع تصمیم

رؤسا و . و معاون دبیر است ،، دبیرقائم مقام ،اداره مرکزي کمیته، متشکل از رئیس

سیون مالی و یدار، رئیس کممعاونین دوره قبلی و انتخاب شده براي دوره بعدي، خزانه

سایر و نیز رؤساي چهار بخش اتحادیه، ،سیون پاداش و جوایزیبودجه، رئیس کم

دوره از 19طی 1927رؤسا و معاونین اتحادیه از سال . هستنداعضاي کمیته اجرایی

اند که در بین آنها تایلند، هندوستان، رومانی، و مکزیک دیده کشور انتخاب شده14

.شوندمی

هر . شوندریزي و هدایت میهاي علمی اتحادیه از طریق چهار بخش آن برنامهفعالیت

هاي تخصصی درون بخش را توسعه بخش نیز چهار تا شش کمیسیون دارد که فعالیت

شایان توجه است که جناب آقاي دکتر . س و معاون استهر بخش داراي رئی. دهندمی

خاك "سیون یطلب از جمهوري اسالمی ایران، در حال حاضر پست قائم مقام کمروزي

.عهده دارندرا بر)Soil and land use change(" و تغییر کاربري اراضی

هاي اتحادیه هزینه

هاي علمی ، اداري و فعالیتها تأمین حقوق براي تشکیالت اجرائیبخش عمده هزینه

پوند باالترین حقوق را در بین پرسنل 59700ریاست اتحادیه با دریافتی ساالنه . است

هاي تبلیغاتی در نشریات، و سود بانکی ها از طریق حق عضویت، آگهیهزینه. دارد

. رددگمیتامین هاي آن متعلق به موجودي

2International Society of Soil Science (ISSS)


11

:خاك گذشته و آینده جهانی علومهاي اري کنگره زمکان هاي برگ

محل بر گذاري سال شماره کنگره

برزیل2018 21

کره جنوبی2014 20

استرالیا2010 19

آمریکا2006 18

تایلند2002 17

فرانسه1998 16

مکزیک1994 15

ژاپن1990 14

آلمان1986 13

هندوستان1982 12

کانادا1978 11

روسیه1974 10

استرالیا1968 9

رومانی1964 8

آمریکا1960 7

فرانسه1956 6

جمهوري دموکراتیک کنگو1954 5

هلند1950 4

انگلستان1935 3

روسیه1930 2

آمریکا 1927 1

ادیه را از نظر مالی برخی کشورهاي ثروتمند عالوه بر حق عضویت اعضاي خود، اتح

این بحث نیز مطرح است که کشورهایی که مسئولین رده باالي . کنندحمایت می


12

ها سهم بیشتري در تأمین هزینهباید شوند اتحادیه از دانشمندان آنها انتخاب می

.داشته باشند

اهداف و فعالیت هاي اتحادیه

وم خاك و کاربرد آنها و هاي علفعالیت هاي اتحادیه با هدف ترویج و گسترش شاخه

نیز حمایت و تشویق دانشمندان و متخصصین علوم خاك در سرتاسر دنیا صورت می

:ها عبارتند ازاهم فعالیت. گیرد

.هاي جهانی علوم خاكها، سمینارها و کنگرهبرگزاري مالقات.1

.هانارائه طرح یا ساختار الزم براي مدیریت و هدایت علوم خاك در سطح ج.2

.تشار آثار علمی مورد عالقه اتحادیه و اعضاي آنچاپ و ان.3

.برقراري تماس با دیگر سازمانها یا نهادهاي علمی ذیربط در سطح جهانی.4

سازي هاي معینی از علوم خاك و شفافکمک به مطالعات در حوزه.5

.ها، اصطالحات، مفاهیم و ایجاد پایگاه اطالعاتیتعریف

علمی به منظور معرفی و قدردانی و لبرقراري و اعطاي جایزه، پاداش و مدا.6

.گران و نخبگان علوم خاكنیز حمایت از تالش

معرفی و مطرح کردن نقش و جایگاه ارزشمند خاك براي تالش در.7

.مندان، جویندگان و بهره برداران بیرون از خانواده علوم خاكعالقه

.شودعلوم خاك می ءانجام هر گونه اقداماتی که موجب پیشرفت و ارتقا.8

هاي علوم خاك کشورها در اتحادیه عضویت انجمن

. هاي علوم خاك کشورهاي جهان تشکیل دهنده اعضاي اتحادیه هستندانجمن

. توانند مستقیم یا از طریق آکادمی علوم کشور ذیربط عضو اتحادیه باشندها میانجمن

قی علوم خاك ها باعث تقویت اتحادیه در مطرح نمودن تعالی و ترحضور فعال انجمن

. گرددو عموم جامعه می ،سازان، مجریانگذاران، تصمیمآن براي قانون وکاربرد وسیع


13

هر . عضوي از جامعه جهانی علوم خاك هستند ،علوم خاك هر کشور اعضاي انجمن

نقش خود را در ،تواند با اعزام نماینده به جلسات شوراي اتحادیهمی انجمن

در ارتباط اتحادیه با دبیر در واقع نقش سفیر. کنداري شورا ایفاءگذسیاست

.دهاي علوم خاك کشورهاي عضو را دارانجمن

1988و 1974هاي در سالجهانی علوم خاك جدول توزیع ملیتی اعضاي اتحادیه

افزایش 1998 1974 ملیت

)درصد(

89 )35(2481 )33(1316 اروپاي غربی

اروپاي شرقی، اتحاد جماهیر شوروي

یاکشورهاي مستقل مشترك المنافع

351)9( 379)5( 8

124 )3(233 )3(104 خاورمیانه

63 )6(454 )7(278 آفریقا

215 )7(881 )7(280 آسیا

6 )5(364 )9(348 ترالیا و زال ند نوسا

249 )8(597 )4(171 آمریکاي التین و کارائیب

49 )23(1653 )28(1110 آمریکاي شمالی

78 7042 3958 تعداد اعضا جمع

دهنداعداد داخل پرانتز درصد اعضا را نشان می

بین دو فاصله زمانی در و آمریکاي التین عضویت کشورهاي آسیاییدرصد افزایش

چنانچه ذکر شد اعضاي انجمن علوم خاك هر کشور به تبع از انجمن . قابل توجه است

عضو شدن . هاي آن برخوردارندو از مزیت شوندمتبوعه خود عضو اتحادیه محسوب می

اتحادیه منوط به پرداخت حق عضویت است که مبلغ رعلوم خاك هر کشور د انجمن

آن بر اساس ضوابط خاصی تعیین شده است و براي انجمن علوم خاك ایران در سال

.ه استدومندالر بوده است که انجمن آنرا پرداخت 675برابر 2010


14

سایت قوي و ارائه اطالعات جامع و متنوع و با پیوندهاي با ایجاد وبه دبیرخانه اتحادی

رسانی از طریق عالوه بر آن اطالع . کندرسانی میمتعدد، به اعضاي خود خدمات

گیرد که اولی هر ماه یک بار و دومی در هر سال نیز صورت میهاها و بولتناطالعیه

ها و اطالعات مربوط به برگزاري ت کمیسیونهاي فعالیخبرنامه. شونددو بار منتشر می

. هستند المللی نیز در سایت اتحادیه قابل رؤیتهاي ملی و بینسمینارها وکنگره

به بعد و انتشار کتب و 1927هاي جهانی علوم خاك ازسالمجموعه مقاالت کنگره

کاربران و تألیفات جدید همگی اطالعات ارزشمندي هستند که دراختیار

سایت 2007دهد که در سال آمار نشان می. گیرندنندگان به سایت قرار میکرجوع

2009نفر مراجعه کننده داشته است و این تعداد در سال 140000بیش از اتحادیه

. بازدید کننده در روز است 400افزایش یافته است که تقریباً معادل نفر 150000به

.ها بصورت مجانی قابل دریافت هستندبها و کتاقابل ذکر است که بسیاري از فایل

دانشمندان برجسته علوم خاك هستند که هر چهار سال ،اعضاي افتخاري اتحادیه

اي اتحادیه تعیین و کنگرهالمللی و توسط شوراي بینگیري در سطح بینیک بار با رأي

وان نه نفر به عن 2010در کنگره استرالیا در سال . شونددر کنگره بعدي معرفی می

جان رایانعضو افتخاري از هشت کشور معرفی شدند که از بین آنان انتخاب پروفسور

.کنداز هندوستان جلب توجه می یاداواز سوریه و

هاي جنبی در کنار کنگرهفعالیت

عالوه بر شرکت در کنگره و ارائه مقاله، اینجانب به عنوان رئیس ونماینده انجمن علوم

ها به شرح زیر گیريتعدد شوراي اتحادیه براي برخی تصمیمخاك ایران در جلسات م

:شرکت داشتم

گیري براي احراز پست دبیري اتحادیه توسط یکی از آقایان آلفرد هارتمینگ رأي-

از هلند، و احمد مرموت از ترکیه، که در عمل تبدیل به رفراندوم براي نفر اول

سال در 8نگ بیش از گفته شد که دکتر هارتمی. شد و وي انتخاب گردید

معاونت پست مذکور خدمات شایانی براي اتحادیه انجام داده است که از جمله


15

. رسانی سایت بوده استرسانی و اطالعآنها بهبود قابل توجه در خدمات

گیري دوم براي تفکیک پست ریاست کنگره جهانی علوم خاك از پست رأي

.ریاست اتحادیه بود که به تصویب رسید

ها رسانی در مورد وضعیت مالی اتحادیه و بحث در مورد مبلغ حق عضویتعاطال-

نسبت به سال قبل اندکی 2010ها در سال حق عضویت. نیز در دستور کار بود

دالر 25/1معادل (دالر 675به 645طوري که سهم ایران از هافزایش داده شد ب

.افزایش یافت) براي هر عضو

جهت مطرح کردن اهمیت، روز جهانی خاكان تعیین پنجم دسامبر به عنو-

زیستمحیطها از نظر تولید غذا و سالمتارزش و نقش خاك در حیات انسان

روز تولد پادشاه سالدسامبر پنجمالزم به ذکر است .قرار گرفتبحث مورد

تایلند است و به این دلیل که وي نخستین بار تعیین روز جهانی خاك را

یانی به علم خاك نموده است، این روز به نام روز جهانی پیشنهاد و خدمات شا

.خاك انتخاب گردید

2018و یکمین کنگره جهانی علوم خاك در سال گیري براي میزبانی بیسترأي-

دقیقه در 15رئیس انجمن علوم خاك هرکشور به مدت . بین برزیل و ایتالیا بود

در نهایت . صحبت کردند هاي صورت گرفته براي برگزاري کنگرهبینیمورد پیش

بنده به عنوان نماینده انجمن . رأي برنده اعالم شد 4رأي در مقابل 55برزیل با

. پس از رایزنی با همکاران ایرانی که در کنگره شرکت داشتند به ایتالیا رأي دادم

حامی برگزاري کنگره بزرگترینبه عنوان جالب بود که وزارت توریسم برزیل

کشورهاي چین، 2022برگزاري بیست و دومین کنگره در سال براي. اعالم شد

هاي رئیس انجمن علوم خاك سوئیس در صحبت. ایتالیا و سوئیس داوطلب بودند

خود بر آموزش و ارتقاي آگاهی جامعه در مورد خاك به عنوان یکی از اهداف


16

براي من بسیار جالب بود که کشوري مثل .اصلی کنگره بسیار تأکید داشت

ئیس با فرهنگ و آگاهی که در آن سراغ داریم، این همه تأکید بر مسئله سو

براین اساس ما در جهان سوم و درجامعه . و آگاهی جامعه از خاك دارندآموزش

مسئولیت سنگینی در این زمینه برعهده داریم؟ و کشورمان چه

انجمن علوم خاك ایران ازکلیه اعضاء، همکاران محتـرم،

نماید که خانواده بزرگ علوم خاك کشور دعوت میوآحاد

اخبار جدید، تازه هاي نشرکتاب و مجالت، و سـایرخبرها،

نامه، ها، و موضوعات مربوطه را جهت درج درآگاهیعکس

. ایندارسال فرم


17

اخبار

ثبت اساسنامه جدید انجمن علوم خاك ایران

مجمـع عمـومی بـه تصـویب 5/6/1386اساسـنامه کـه در تـاریخ این

در اداره ثبت 1389در سال ،رسیده بود با پیگیري جديالعاده انجمن فوق

گردید و رسما به عنـوان اساسـنامه انجمـن مـورد عمـل ها ثبتشرکت

.باشدمی

توسط " در کشاورزيهاي آب پژوهش"پژوهشی -مجله علمیانتشار

نظـران وسیله از صاحبموسسه تحقیقات خاك و آب آغاز گردیده و بدین

.آیدجهت چاپ مقاالت علمی خود در این مجله دعوت به عمل می

هاي خود بـراي تقویـت جایگـاه در ادامه تالشانجمن علوم خاك ایران

هـاي مشـترکی بـا هاي متـولی خـاك، نشسـت قانونی و اجرائی دستگاه

کمیسیون کشاورزي مجلس شوراي اسالمی و معاونت آب، خاك و صـنایع

.وزارت جهاد کشاورزي برگزار نمود

شناسی کشـور ممیزي علم خاك"آمیز طرح پس از انجام موفقیت"

از سوي 1390توسط انجمن، ادامه انجام این طرح براي سال 1389در سال

.معاونت علمی و فناوري ریاست جمهوري به انجمن واگذار گردید

مدیره انجمن بـا مـدیرکل و کارشناسـان هاي متعدد هیأتپس از نشست

دفتر خاك و آب معاونت محترم آب، خاك و صنایع وزارت جهادکشاورزي،

. ن و معاونت آب، خاك و صنایع به امضاء رسیدتفاهم نامه همکاري انجم


18

هاي هیأت مدیره جدید مدیره قبلی و با پیگیريهاي هیأتدر ادامه تالش ،

هاي علمی وزارت علوم، تحقیقـات و فنـاوري در طی ارزیابی دفتر انجمن

.ارتقاء یافت Bبه C، رتبه انجمن علوم خاك ایران از 1388سال

هاي علمی انجمن انجمن و کمیته برگزاري گردهماییمدیره با تالش هیأت

دسـتورالعملی ،هاي علوم خاكمند نمودن برگزاري کنگرهو در جهت نظام

تدوین و مصوب "هاي علوم خاك شیوه نامه برگزاري کنگره"تحت عنوان

.ها مورد استفاده قرار خواهد گرفتکه در کنگره گردید

یرانبرگزاري هفتمین همایش علوم خاك ا

شناسی دانشگاه بـوعلی سـینا، به همت هیأت مدیره انجمن و گروه خاك

در شـهر 89بهمن 28هفتمین همایش سالیانه علوم خاك ایران در تاریخ

همدان برگزار گردید که گزارش آن در شماره آتی آگاهی نامه ارائه خواهد

. شد

برگزاري دوازدهمین کنگره علوم خاك ایران

در 1390شـهریور 12-14علوم خاك ایـران در تـاریخ دوازدهمین کنگره

انجمن علوم خاك ایران مقدم همه شـرکت . شوددانشگاه تبریز برگزار می

.کنندگان را گرامی می دارد

هـا و در مرکـز پـژوهش “ قانون جـامع خـاك ”بررسی نهایی الیحه

کمیسیون کشاورزي مجلس شوراي اسالمی به طور جدي در دستور

در شـماره رفته است که گزارشات تکمیلی در این زمینـه کار قرار گ

.نامه تقدیم خواهد شدبعدي آگاهی


19

همایــش علوم خاك ایران ششمینبرگزاري گزارش

1389اردیبهشت 30- 31،شهید چمران اهوازشناسی دانشگاه گروه خاك

و بـه ران اهـواز شـهید چمـ شناسی دانشگاه همایش علوم خاك ایران به میزبانی گروه خاك ششمین

30/2/89شنبه در روزهاي پنجدانشگاه این شناسی مدیر محترم گروه خاك معزيدبیري آقاي دکتر

شناسـی هـاي خـاك مـدیران گـروه در ایـن همـایش تعـدادي از . برگـزار گردیـد 31/2/89و جمعه

هاي خاك رؤساي مؤسسات تحقیقاتی، مدیران اجرائی ستادي و استانی در بخشهاي کشور، دانشگاه

هـاي تحقیقـات خـاك و آب مراکـز بخـش ، روساي تعدادي از ....و آب، آبخیزداري، محیط زیست و

ء هیـأت مـدیره انجمـن علـوم خـاك ایـران، تعـدادي از تحقیقات کشاورزي و منابع طبیعـی، اعضـا

شناسی حضـور پیـدا شته خاكردانشجویان شناسان برتر کشور، و جمعی از محققین، اساتید وخاك

هـائی ماننـد بهداشـت، محـیط حضور چشمگیر مدیران ستادي و اسـتانی خصوصـاً در حـوزه . ردندک

زیر ایـن همـایش بـا دو محـور . در این همایش قابل توجه بـود ... زیست، ستاد حوادث غیر مترقبه و

: برگزار شد

ساختار و دستاوردهاي واحدهاي اجرائی مرتبط با خاك، -1

.آلودگی گرد و خاك در مناطق جنوب غربی کشورریزگردها و بررسی وضعیت -2

شناسـی، گـروه خـاك ریاسـت محتـرم و پخش سرود جمهـوري اسـالمی، پس از تالوت قرآن مجید

طی ریاست انجمن علوم خاك ایران شهید چمران اهواز و کشاورزي دانشگاه دانشکدهریاست محترم

مطیعی مشاور محتـرم اسـتاندار سپس آقاي مهندس.سخنان کوتاهی به حاضرین خیر مقدم گفتند

خوزستان به بیان وضعیت منابع خاك استان پرداخت و آماري از عملیات انجام گرفته در اسـتان در


20

راستاي مبارزه با فرسایش را ارئه نمود، ایشان در ادامه به موضـوع گردوخـاك در اسـتان خوزسـتان

وانـد زمینـه هـائی را بوجـود آورد تـا بـا هـائی بت و ابراز امیدواري نمود برگزاري چنین همایشاشاره

. چاره جوئی شـود آنو براي جلوگیري از بروز ،و خاك علت یابیهمفکري صاحب نظران پدیده گرد

نگرشـی بـر وضـعیت خـاك کشـور و "پس از ایشان با سخنرانی آقـاي دکتـر نیشـابوري بـا عنـوان

کلید خورد، ایشان با بیان آمارهائی درواقع محور اول همایش عمالً"ساختارهاي اجرائی مرتبط با آن

که ایران از نظر فرسایش و جنگل تراشی که از صور مهـم تخریـب خـاك هسـتند رتبـه ندنشان داد

نتیجـه گرفتنـد کـه بـا توجـه بـه ایـن آمارهـا، آمـار فزاینـده سـیل، وضـعیت و باالئی در دنیا دارد

ریت خاك کشور در وضعیت نـامطلوبی مدی... سالی، تغییر نادرست کاربري اراضی کشاورزي و خشک

شناسـی، وجـود مؤسسـات و خـاك ایشان از طرف دیگر به آمار رو به ازدیاد فـارغ التحصـیالن . است

شناسی در دانشگاه هاي دولتـی، آزاد و پیـام نـور اشـاره نمـوده و مراکز تحقیقاتی و گروه هاي خاك

بـراي حرکـت بـه ود بسترهاي الزم چنین نتیجه گرفتند که شرایط گویاي آن است که علی رغم وج

پس از ایشـان . مدیریت خاك کشور همچنان روند غیر علمی را طی می نمایدسمت مدیریت علمی،

رئیس محترم مؤسسه تحقیقات خاك وآب، مدیر کل محترم دفتر تجهیز و نوسازي اراضـی معاونـت

ك و کنترل فرسـایش آب، خاك و صنایع وزارت جهاد کشاورزي و مدیر کل محترم دفتر حفاظت خا

ها و مراتع به ترتیب به بیان ساختار تشکیالتی، شرح وظایف، برنامه ها و دستاوردهاي سازمان جنگل

واحد متبوعشان پرداختند و سپس با تشکیل پانل جلسه وارد پرسش و پاسخ در ارتباط با محور اول

. پس از بحث و تبادل نظر جلسه صبح پایان یافت. همایش گردید

، ابتدا نیم ساعت به استماع نظرات داشجویان اختصاص یافت کـه چنـد تـن از لسه بعد از ظهردر ج

سپس جلسه وارد محور . خود پرداختندهاي دیدگاهدانشجوئی به بیان -هاي علمینمایندگان انجمن

در این رابطه ابتدا مدیر ستاد حوادث غیـر مترقبـه اسـتان خوزسـتان گزارشـی . دوم همایش گردید

ها و اقدامات انجام گرفته در ایـن شیوع پدیده گرد و خاك در استان خوزستان و نتایج بررسی رهرباد

شده توسط ایشان به روشنی روند رو به رشد بروز پدیده گـردو خـاك و بیان آمار . نمودندارائه رابطه

سـپس . دادمـی را نشـان ... تبعات آن از جمله کاهش دید، لغو پرواز هواپیما، ناراحتی هاي تنفسی و

مروري بر تحقیقات انجام گرفته در ایران و منطقه "آقاي دکتر جاللی سخنرانی خود را تحت عنوان

رههاي علمـی انجـام گرفتـه در بـا ایشان نتایج بررسی. ارائه نمودند "در رابطه با موضوع گرد و خاك


21

ردهـا بیـان نمـوده و ریزگ گیـري وضعیت تغییرات پوشش گیاهی در منطقه، جریانات جوي و انـدازه

هاي اخیر مناطق غربی کشـور را تحـت تـأثیر نتیجه گرفتند که بخش اعظم ریزگردهائی که در سال

البتـه .آینـد قرار داده است از خارج از کشور و از مناطق بیابانی عراق، سوریه و عربستان به ایران می

ن موضوع تأثیرات غیر قابل انکاري هاي غیرعلمی بر ایمدیریت نادرست بهره برداري، و تغییر کاربري

پس از این سخنرانی جلسه وارد پرسش و پاسخ گردید و حاضرین بـا مشـارکت خـوبی بـه . اندداشته

جلسه با وجود گرمـاي هـوا تـا . اظهار نظر در ارتباط با مطالب بیان شده توسط سخنرانان پرداختند

این همایش اولین . صلوات حاضرین پایان یافتادامه یافت و نهایتاً با قرائت قطعنامه و 17:30ساعت

هاي همایش علوم خاك کشور بود که در دو روز برگزار گردید و حاضرین روز جمعه بازدیدي از طرح

. تثبیت شن و مدیریت آبخیزداري در مناطقی از غرب شهرستان اهواز به عمل آوردند

نامه ششمین همایش علوم خاك ایرانقطع

باشـد، منـابع خـاك یکـی از منبع تداوم حیات بشري بر روي کـره زمـین مـی خاك منشاء وجود و

ها تا حد زیادي به توجه به این منبع عظـیم هاي هر کشور هستند و پیشرفت ملتبزرگترین سرمایه

برداري از منـابع خـاك آمارها گویاي آن است که ما در مدیریت بهره. و نوع مدیریت آن وابسته است

ها بـا تغییـرات ایم، به نحوي که آثار و تبعات این سوء مدیریتقابل انکار داشته هاي غیرکشور ضعف

ها و کاهش منابع خاك حاصلخیز و نهایتاً مسائل متعـدد نابجاي کاربري، تخریب خاك، توسعه بیابان

زیست محیطی را باعث گردیده، سالمت شهروندان را تحت تاثیر قرار داده و آینـده جامعـه را متـاثر

وضع موجود به روشنی بیانگر آن است که پیش از آنکه دیر شـود بایـد طرحـی نـو در . ته استساخ

. اندازیم و دست در دست هم دهیم به مهر تا میهن خویش را کنیم آباد

انـدرکاران تـدوین و کنندگان در ششمین همایش علوم خاك ایران ضمن تشکر از کلیه دستشرکت

نوان بستري مناسب براي بهبود مدیریت خاك کشـور تاکیـد و عتصویب الیحه جامع خاك کشور به

:گیري شوددارند که موارد زیر باید در سطوح عالی مدیریتی کشور طرح و پیاعالم می


22

تصویب الیحه قانون جامع خاك کشور توسط مجلس محترم شوراي اسالمی و تدوین آئین نامه هاي .1

.اجرائی آن از اولویت ویژه اي برخوردار است

ا توجه به اینکه مجموع مباحث نشان داد ساختار سـازمانی متـولی، مسـئول و پاسـخگو در زمینـه ب.2

هاي چندین ساله، این ساختار، فاقد ابزارهاي رغم تالشهاي اساسی دارد و علیخاك در کشور ضعف

بـرداري منـابع خـاك کشـور گـذاري و مـدیریت بهـره الزم براي ایجاد تغییرات اساسـی در سیاسـت

لذا به منظور توسعه پایدار، بازنگري و تجدید نظر در ساختار مدیریت اجرائی امور خـاك در . باشدمی

.باشدناپذیر میکشور گریز

هـا و نامـه طورکه پیشـتر گفتـه شـد قـانون جـامع خـاك کشـور بـدون تهیـه و اجـراي آئـین همان.3

ضروري اسـت کلیـه اعضـاء . شتبخشی الزم را نخواهد دابینی شده در آن اثرهاي پیشدستورالعمل

خانواده علوم خاك کشور از دستگاههاي اجرائی، آموزشی و پژوهشی دست به دست هم دهند تا این

.و به مرحله اجرا درآیندگردیده ها در فرصت مناسب تدوین نامهآیین

هاي مهم مدیریت بهینه خاك کشور تنگناهاي فرهنگی در شناخت اهمیـت و جایگـاه یکی از چالش.4

هاي آموزشی و یـا بر ما است که متناسب با جایگاه خود چه در انجمن علوم خاك، گروه. خاك است

یـد اسـت کـه ملی، مطبوعات و جرا هايبر رسانه. هاي پژوهشی و اجرائی در این راه بکوشیمدستگاه

را پـیش بینـی الزم جامعه در خصوص خاك برنامه هاي آموزشـی و اجرائـی منظور ارتقاء فرهنگبه

.نمایند

بـرداري بندي نظرات در رسیدن به بهترین راهکارهاي عملی براي ارتقاء مدیریت بهرهبه منظور جمع.5

از خاك کشور گروهی متشکل از نمایندگان دفتر آب و خاك، موسسه تحقیقـات خـاك و آب، دفتـر

انجمـن ها، مراتع و آبخیزداري با همکـاري آلودگی آب و خاك سازمان محیط زیست، سازمان جنگل

نظـران خـاك کشـور توسـط دفتـر آب و خـاك گیري از نخبگان و صاحبهعلوم خاك ایران و با بهر

گیـري خواهنـد وزارت جهاد کشاورزي تشکیل و مهمترین مباحث مطرح شده در این همایش را پی

.نمود


23

مع خـاك هاي مختلف کشوري، بانک اطالعات جابرداري بهینه از مطالعات و پژوهشدر راستاي بهره.6

شود ایـن بانـک آوري و در دسترس بودن اطالعات فراهم گردد که پیشنهاد میکشور به منظور جمع

.بوسیله موسسه تحقیقات خاك و آب کشور ایجاد گردد

توجهی به منـابع خـاك و رفتـار نامناسـب بـا آن در بروز پدیده ناگوار گرد و غبار یکی از عوارض بی.7

آنچه مسلم است چنین حادثه زیانباري با ابعـاد وسـیع و . باشدمی کشورهاي همسایه و نیز کشور ما

باشـد امـا اسـتفاده از دانـش و تجربـه جوئی و اصالح نمیتبعات آن به راحتی و به سرعت قابل چاره

اندیشمندان و متخصصان داخلی خصوصـاً متخصصـان علـوم خـاك و آب کشـور در بهبـود شـرایط

هـاي چنـین تواند کشور را در مقابل خطـرات و زیـان ك و آب میبرداري از منابع خامدیریت و بهره

.هائی مصون نمایدپدیده

نماید ها، جذب و هزینه کرد هدفمند اعتبارات پیشنهاد میبه منظور هماهنگی و مدیریت تالش.8

در مدیریت ) هاي مربوطهبا کسب اختیارات ویژه از وزارتخانه(استان خوزستان بعنوان استان مبنا

هاي درگیر در ه گرد و غبار معرفی و با تشکیل یک کار گروه متشکل از نمایندگان دستگاهپدید

نظران، پژوهشگران دانشگاهی در سطح کشور و با مدیریت استانداري خوزستان، استان، صاحب

و غبار اقدام و سازي و آموزش نحوه مقابله با پدیده گرد گیري مباحث پژوهشی، فرهنگنسبت به پی

.هاي ذیربط اعالم نماینداي به دستگاهصورت دورههه را بنتیج

انجمن علوم خاك ایران


24

)کل ممیزي توسعه علوم اداره( معاونت علمی و پژوهشی

)قسمت اول(شناسیگزارش کوتاه ممیزي علم خاك

انجمن علوم خاك ایران:مجري

1389اردیبهشت : تاریخ خاتمه

: چکیده

خاك به عنوان مهد تمدن بشري و تأمین کننده مایحتاج افراد جامعه با هیچ سرمایه

ست که نعمت ا واقعیت این. قابل مقایسه نیستو موارد مشابه ملی دیگر از جمله نفت

- خاك در اختیار کلیه جوامع بشري و آحاد مردم می باشد ولی نحوه مدیریت و روش

برداري از این منبع است که می تواند با ایجاد امنیت غذایی و محیط زیست هاي بهره

پاکیزه سعادت یک جامعه را در پی داشته باشد و یا بالعکس باعث آلودگی آب، مواد

هاي هاي سنگین و فرصت سوزيگردیده و امراض مختلف، هزینه... هوا، و غذایی،

بر اساس سند چشم انداز جمهوري اسالمی ایران، .فراوانی را به جامعه تحمیل نماید

هجري شمسی کشور توسعه 1404انداز بیست ساله منتهی به کشور باید در چشم

. منطقه باشدیافته، با جایگاه اول اقتصادي، علمی و فناوري در

منظور از ممیزي علوم خاك، گردآوري اطالعات درباره وضعیت موجود رشته یا این

دادها و قضاوت درباره آنها، تطبیق با ها و برونشاخه از علوم و شناسایی ویژگی

المللی و همچنین تعیین وضعیت اي و بیناستانداردها و مقایسه با موارد مشابه منطقه

. گیران در سطوح مختلف می باشدد اثربخشی و ارائه به تصمیممطلوب با هدف بهبو


25

هاي مصوب شوراي عالی انقالب فرهنگی که شامل در این طرح از شاخص

انسانی، مالی، ساختاري، بهره وري، برداشتی مشتري، و برداشتی ( هاي کمی شاخص

دید و ضمن هاي کیفی ارزیابی موضوعی علوم استفاده گر، و شاخص)فعاالن و کارکنان

ها و مقایسه تعیین وضعیت موجود به بررسی روند چندساله اخیر این شاخص

منطقه اي و بین المللی آنها و تعیین نقاط قوت و ضعف، تعیین سیاست ها، راهبردها

ها و کنترل تهدیدهاي انداز و استفاده از فرصتیابی به اهداف چشمو الزامات دست

هاي آموزشی و پژوهشی راهبردها و تحلیلی از اولویتپیش رو، تعیین انعطاف پذیري

این حوزه علم در کشورهاي توسعه یافته و تعیین وضعیت مطلوب یا چشم اندازسازي

بر اساس نتایج . و عمده ترین روندهاي تاثیرگذار بر حوزه، مورد بررسی قرارگرفت

زاد اسالمی کشور، واحد دانشگاه آ 13دانشگاه دولتی و 27، 1387حاصله تا پایان سال

واحد دانشگاه پیام 78گروه علوم خاك دائر نموده و در حال فعالیت می باشند ضمنا در

نور رشته مهندسی آب و خاك تاسیس گردیده که در حال تربیت نیروي انسانی در این

شناسی در وزارت علوم، تحقیقات و فناوري و به شبکه گسترده علم خاك. بخش می باشند

زاد اسالمی، باید زیر مجموعه مراکز تحقیقات خاك و آب وزارت جهادکشاورزي دانشگاه آ

مرکز تحقیقات خاك و آب در استان هاي مختلف کشور و ستاد موسسه تحقیقات 32(

را نیز اضافه کرد که در سراسر کشور با کادر هیات علمی و پشتیبانی ) خاك و آب در کرج

ر تامین غذاي کافی و با کیفیت براي آحاد جامعه منظوهدر حال انجام تحقیقات کاربردي ب

همچنین برخی موسسات تحقیقاتی در کشور نظیر مرکز تحقیقات شوري، . هستند

پژوهشکده حفاظت و آبخیزداري، موسسه تحقیقات برنج، پنبه، چغندر، خرما، پسته، چاي،

الیت در حوزه جنگلها، دیم، ایستگاه تحقیقات گل و گیاهان زینتی محالت نیز در حال فع

،دو قطب علمی تخصصی در زمینه مدیریت کیفیت خاك و تغذیه گیاه. علوم خاك هستند

. دنو آلودگی خاك و آب در دانشگاه هاي تهران و صنعتی اصفهان فعال می باش

خوشبختانه روند رشد کادر هیات علمی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در طول

رو به جلو بوده و میزان تولیدات علمی ) 1383- 1387(ي مورد مطالعه ممیزي هاسال

ها همه گویاي ها و کنگرهپژوهشی، چاپ کتب و برگزاري همایش - نظیر مقاالت علمی

رسد سرعت و مینظرهدر این میان ب. مسیر درست و جهت گیري مناسب در علوم است


26

با توجه ...) ي و نظیر شاخص هاي انسانی، ساختار(یابی به شاخص هاي مختلف روند دست

به ضرورت تکمیل آمار کامل و قابل اعتماد و سپس تفسیر آن ، می تواند ارزیابی مناسبی

بمنظور حصول اطمینان از نیاز سنجی هاي بعمل آمده و دریافت نقطه . داشته باشد

نظران علوم خاك، ضمن برگزاري چندین جلسه تخصصی، کسوتان و صاحبنظرات پیش

همچنین جمع بندي نظرات کیفی . گزارش حاضر اقدام گردید نسبت به جمع بندي

عمده ترین موارد ذکر شده ضرورت . نظران نیز در گزارش حاضر ارائه گردیده استصاحب

افزایش اعتبارات پژوهشی و تامین تجهیزات موردنیاز و ارتقاي جایگاه خاك به عنوان

امید آنکه با کسب . باشدسرمایه ملی در تولیدات کشاورزي و حفظ محیط زیست می

تجارب ارزشمند دوره اول ممیزي علوم و بهره گیري از نتایج آن و برنامه ریزي

تري از تر براي تکمیل و تداوم این حرکت ارزشمند علمی، ارزیابی دقیقمنسجم

.وضعیت علوم خاك در ایران و جهان داشته باشیم

: مقدمه

در علوم توسعه ري ریاست جمهوري به منظور ممیزي براساس دعوت حوزه معاونت علمی و فناو

انجمن علوم خاك ایران نیز انجام ممیزي در این رشته را پذیرفت و با شرکت ،هاي مختلف رشته

هاي مورد هاي آموزشی برگزار شده در حوزه معاونت و آشنایی با روند کار و شاخصدر کارگاه

موضوع در جلسه . شروع نمود 1387تا 1383نظر فرآیند ممیزي این رشته را در بازه زمانی

. هیات مدیره انجمن مطرح و در خصوص روند کار و تشکیل کارگروه تصمیم الزم اتخاذ شد

هاي مورد نیاز تهیه و براي نامه هاي مصوب شوراي عالی انقالب فرهنگی، پرسش براساس شاخص

13هاي دولتی، وه دانشگاهگر 27(هاي آموزشی علوم خاك کشور نمایندگان انجمن در گروه

موسسه و مراکز تحقیقات خاك و آب ( و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی )گروه دانشگاه آزاد اسالمی

کشور، موسسه تحقیقات برنج، مرکز تحقیقات شوري، موسسه تحقیقات دیم، موسسه تحقیقات

ارسال .... ) تمی، و ها و مراتع کشور، سازمان انرژي اخرما، پسته، پنبه، موسسه تحقیقات جنگل

هاي برداشتی نامه اول که شاخص پرسش. نامه تهیه گردید براي ارزیابی نیز دو پرسش. شد

دهد و آموختگان آن را مورد پرسش قرار می آوردهاي علوم خاك و دانشبرداران از دست بهره

اوردهاي برداران و میزان رضایت آنها از دست هاي مرتبط با بهره سئوال از شاخص 13شامل


27

هاي پژوهشی، اختراعات و ابداعات، توانمندي تحقیقاتی شامل کتب، مقاالت و طرح

در فرم نظر سنجی . بود... و ،هاي علمی ها و کنگره همایش ،هاي آموزشی التحصیالن، کارگاه فارغ

سئوال مورد پرسش قرار 9هاي برداشتی کارکنان و فعاالن در این حوزه از طریق دوم شاخص

نفر از نخبگان این رشته و 40سئوال از 23براي پاسخ به سئواالت بخش ارزیابی کمی . گرفت

نظران مراکز دانشگاهی و مؤسسات تحقیقاتی ارسال و در مواردي نیز با مراجعه حضوري صاحب

هاي ارزیابی کیفی به روش براي تحلیل آماري وکمی کردن شاخص. نظرات آنها اخذ گردید

.گیلبرت اقدام شد

منابع خاك و آب هر کشور، ثروت حقیقی آن کشور را رقم زده و شیوه بهره برداري از

برداري علمی و اصولی از لذا بهره. آن می تواند به افزایش یا کاهش این ثروت بینجامد

شناسی سیر تحوالت علم خاكدرگزارش حاضر . خاك مستلزم شناخت جامع آن است

از بعد آموزش، تحقیق، سیراین مکه رگرفتدر جهان و ایران مورد بررسی قرا

م وروي علهاي پیشو در نهایت چالش ،هاکنفرانس ،هاي علمیانجمن ،انتشارات علمی

همزمان با توجه جهانی به توسعه پایدار و مسائل محیط 1990خاك بویژه از دهه

.ستاه دپیدا کرزیست، گستره و ابعاد قابل توجهی

: نتایج

در دانشکده 1324دروس مربوط به علوم خاك در ایران به سال سابقه تدریس

شناسی در این اولین گروه خاك 1342در سال . رسدکشاورزي دانشگاه تهران می

شناسی هاي خاكدرجدول شماره یک، تاریخچه تشکیل گروه. اندازي شددانشکده راه

. آورده شده است


28

ي کشور به ترتیب سال تاسیسهاشناسی دانشگاههاي خاكگروه - 1جدول

ردیفسال تاسیسدانشگاه

1342)کرج(تهران 1

1344شیراز2

1344تبریز3

1349شهید چمران اهواز4

1363تربیت مدرس تهران5

1363صنعتی اصفهان6

1366گیالن7

1373فردوسی مشهد8

1374گرگان9

1374بوعلی همدان10

1374نجانرفسولی عصر 11

1376رازي کرمانشاه 12

1377شهرکرد13

1378زنجان14

1378مازندران15

1374ارومیه16

1376مراغه17

1379محقق اردبیلی18

1380باهنر کرمان 19

1384 رامین اهواز 20

1384 صنعتی شاهرود 21

1385 شاهد 22

1386 زابل 23

1386 مالیر 24

1388 کردستان 25

1388لرستان 26

1388یزد 27


29

آزاد اسالمیهاي دانشگاه در شناسیخاكگروه 13فهرست -2جدول

نام واحد دانشگاهی نام استان ردیف

1 آذربایجان شرقی تبریز، میانهخوراسگان اصفهان 2

، کرج، )تهران(علوم و تحقیقاترودهن، فیروزکوه

تهران 3

ل، اهواز، دزفو ،علوم و تحقیقاتشوشتر

خوزستان 4

علوم و تحقیقات، داراب فارس 5 6 مازندران سواد کوه

)رشته مهندسی آب و خاك (واحدهاي دانشگاهی پیام نور -3جدول

نام واحد دانشگاهی نام استان ردیف 1 آذربایجان شرقی تبریز

تکاب ، خوي، شاهین دژ، مهاباد آذربایجان غربی 2بکران، گلپایگانتیران، دهاقان، پیر اصفهان 3

بدره، دهلران ایالم 4بوشهر بوشهر 5

چهاردانگه، پاکدشت، شهر جدید پردیس ، رودهن، رودبار قصران، لواسانات، کرج، ماهدشت

تهران 6

بلداجی، شهرکرد، فارسان چهارمحال و بختیاري

7

بیرجند خراسان جنوبی 8جغتاي، سبزوار، کاشمر، مشهد، نیشابور راسان رضويخ 9

بجنورد خراسان شمالی 10آبادان، اهواز، بندر امام خمینی، خرمشهر، دزفول، الوان،

شوش، مسجدسلیمانخوزستان 11


30

)رشته مهندسی آب و خاك (واحدهاي دانشگاهی پیام نور -3جدول ادامه

نام واحد دانشگاهی نام استان ردیف

سلطانیه، ابهر، زنجان زنجان 12ان، مهدي شهردامغ سمنان 13

خاش، زابل، زاهدان سیستان و بلوچستان

14

اقلید، داراب فارس 15بوئین زهرا، تاکستان قزوین 16

قم قم 17سنندج کردستان 18

کرمان، انار، رفسنجان، سیرجان کرمان 19یاسوج کهگیلویه و

بویراحمد20

آزادشهر، گرگان گلستان 21 ، کوهدشتالیگودرز، خرم آباد لرستان 22 ساري مازندران 23

اراك، فرمهین مرکزي 24 بندرعباس هرمزگان 25

بهار، رزن، کبودرآهنگ، فامنین همدان 26 یزد، ابرکوه، اردکان، بافق، مروست، رضوانشهر صدوق،

میبد، مهریز 27 یزد

کشور در جدول چهار، سال تاسیس و اهداف مراکز پژوهشی مرتبط با علوم خاك

. آورده شده است


31

سال تاسیس و اهداف تشکیالت پژوهشی مرتبط با علوم خاك در کشور -4جدول

نامردیفسال

تاسیساهداف بر طبق اساسنامه

موسسه تحقیقات 1

خاك و آب

انجام تحقیقات در زمینه خاك و آب بـه منظـور 1332

ها و ارزیابی اراضـی شناسایی و طبقه بندي خاك

ررســی و تعیــین روش هــاي علمــی و کشــور و ب

اقتصادي بهره وري از منابع خاك و آب در زمینه

تولید محصوالت کشاورزي و هماهنگ کردن این

فعالیت ها با سایر برنامه هاي تحقیقاتی کشور


جنگل ها و مراتع

انجام تحقیقات و مطالعه در زمینه منابع طبیعـی 1348

،ها و مراتـع شناسایی جنگلتجدید شونده شامل

هــاي کشــور ، بســتر رویشــی و عوامــل رســتنی

،هاي حفظ، احیـاء محیطی آنها و همچنین شیوه

بـراي بهـره بـرداري پایـدار از ،و توسـعه ،اصالح

.فرآورده هاي وابسته ومنابع مذکور

مرکز تحقیقات 3

مناطق کویري و

بیابانی ایران

یابـانی ایـران از شناخت جامع مناطق کویري و ب1354

لحاظ طبیعی ، انسانی، اجتماعی و مسائل مربوط

.به محیط زیست


کشاورزي دیم

تحقیقات در زمینـه بـه زراعـی محصـوالت دیـم 1371

غالت، حبوبات ، دانه هاي روغنی ، علوم ، (کشور

)مدیریت منابع کشاورزي، و تولید بذور مادري


32

یس و اهداف تشکیالت پژوهشی مرتبط با علوم خاك سال تاس - 4جدول ادامه

سال نام ردیف

تاسیس

اهداف بر طبق اساسنامه

موسسه 5

تحقیقات برنج

برنامه ریزي تحقیقات مربوط به برنج 1372

موسسه 6

تحقیقات پسته

این موسسه اساسنامه ندارد ولـی تحقیقـات در 1372

ته در سـطح خصوص کلیه مسائل مرتبط با پس

همــاهنگی ســایر مراکــز علمــی و بــا اکشــور ر

.پژوهشی انجام می دهد

مرکز تحقیقات 7

حفاظت خاك و

آبخیزداري

حفاظـت خـاك و انجام فعالیت هاي پژوهشـی 1372

آبخیزداري در سطح کشور

پژوهشکده 8

ناطق خشک و م

بیابانی

ــاي -1377 ــظ و احی ــه حف ــات در زمین مطالع

هاي استمرار فعالیت کشاورزي و کمک به

ــداکثر ــا ح ــن بخــش ب ــدي ای ــوثر تولی م

. استفاده معقول از منابع خاك و آب

فراهم سازي فرصت و امکـان مطالعـات -

اساسی در بخش کشاورزي مناطق خشک

فنـی در امـر –هـاي علمـی و ترویج روش

.حفظ اداره و احیاي مزارع و باغات


33

پژوهشی مرتبط با علوم خاك سال تاسیس و اهداف تشکیالت - 4جدول ادامه

نامردیفسال

تاسیساهداف بر طبق اساسنامه

مرکز ملی 9

تحقیقات شوري

بررسی وشناخت مسائل مربوط به شوري، قلیایی و 1378

زهدار شدن منابع اراضی کشور، از طریق تقویت و

برداري توسعه هدفمند تحقیقات به منظور بهره

راضی، اصالح، علمی، فنی و اقتصادي از این ا

مدیریت و حفاظت آنها، همچنین شناخت و

سطحی و(مسئله دار هاي شور وبکارگیري آب

درتولید محصوالت کشاورزي، شناخت، )زیرزمینی

اصالح و تولید گیاهان سازگار با شرایط شوري،

ی در سطح کشور با رعایت بسدیمی و ماندا

.هاها و اولویتضرورت

علوم خاك یقاتیتحقو موسسات مراکز ن تحقیقاتیشاغالتعداد -5جدول

جمع تکنیسین استاد دانشیار استادیار مربی جمع تکنیسین استاد دانشیار استادیار مربی جمع تکنیسین استاد دانشیار استادیار مربی جمع تکنیسین استاد دانشیار استادیار مربی جمع تکنیسین استاد دانشیار استادیار مربی

1 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 زنجان

45 8 0 20 17 44 8 1 15 20 44 8 1 13 22 40 8 9 23 40 8 9 23 تهران

0 5 5 4 4 4 1 3 تبریز

13 1 8 1 3 13 1 8 1 3 12 1 7 4 12 1 7 4 11 1 6 4 شهرکرد

4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 اراك

10 1 9 10 1 1 8 8 1 7 8 1 7 7 1 6 کرمان

6 4 2 6 4 2 6 4 2 6 4 2 6 4 2 بوشهر

4 2 2 4 2 2 4 2 2 4 2 2 4 2 2 جیرفت

3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 3 1 2 قزوین

7 1 6 8 2 6 9 3 6 8 3 5 8 3 5 خراسان رضوي

5 2 3 5 2 3 5 2 3 6 2 4 6 2 4 صفی آباد خوزستان

5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 5 2 3 لرستان

11 6 5 11 6 5 11 6 5 10 5 5 11 5 6 ارومیه

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 سمنان

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ایالم

4 4 4 4 4 4 4 4 6 3 3 کرمانشاه

12 6 1 1 4 11 6 1 4 12 6 1 5 12 6 1 5 12 6 1 5موسسه تحقیقات

برنج

5 1 2 2 27 22 1 2 2 25 21 1 1 2 25 20 1 1 3 24 19 1 1 3موسسه تحقیقات

جنگلها

137 33 8 2 25 69 130 57 8 2 20 43 161 57 7 2 17 78 155 55 7 1 12 80 153 57 6 1 12 77 جمع

13861387 1384 13831385


34

علوم خاك کشور هاي ساختاريآمار شاخص -6جدول

تعداد شاخص

27 تعداد مراکز آموزشی دولتی

13 تعداد مراکز آموزشی آزاد

78 تعداد مراکز دانشگاهی پیام نور

42 تعداد مراکز تحقیقاتی

%75/73 ز آموزشی به کل مراکز آموزشی و تحقیقاتی علوم خاكنسبت مراک

%25/26 نسبت مراکز تحقیقاتی به کل مراکز آموزشی و تحقیقاتی علوم خاك

5 نامه هاتعداد تفاهم

52 ايهاي رایانهها و شبکهتعداد پایگاه

%70 هاها و شبکهبرداري از پایگاهرسی و بهرهسطح و میزان دست

3 هاي تحقیقاتیها و شرکتپارك تعداد

3 هاي علمیتعداد انجمن

2 هاي علمیتعداد قطب


35

در دوره مورد بررسی هاي علوم خاكها و کنگرههمایش –7جدول

محل برگزاري سال عنوان

دانشگاه صنعتی اصفهان 1383 دومین همایش ملی علوم خاك ایران

مرکــز تحقیقــات حفاظــت -کــرج 1384 نهمین کنگره علوم خاك ایران

خاك و آبخیزداري

دانشگاه تربیت مدرس 1385 سومین همایش ملی علوم خاك ایران

همایش خاك، محیط زیست و توسـعه

پایدار

پردیس کشاورزي و منابع طبیعـی 1385

دانشگاه تهران

چهـارمین همـایش ملـی علـوم خــاك

ایران

1386

1386 نگره علوم خاك ایراندهمین ک

1387 پنجمین همایش ملی علوم خاك ایران


36

پژوهشی علوم خاك کشور -عناوین مجالت علمی -8جدول

ناشر سال انتشار عنوان مجله

موسسه -انجمن علوم خاك ایران 1364 *علوم خاك و آب

و آبتحقیقات خاك

تحقیقات آب و خاك

ایران

-دانشکده مهندسی و فناوري کشاورزي 1387


دانشکده کشاورزي دانشگاه فردوسی 1387 آب و خاك

مشهد

دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی 1387 علوم آب و خاك

اصفهان

دانشکده کشاورزي دانشگاه تبریز 1388 آب و خاكدانش

موسسه -انجمن علوم خاك ایران 1388 پژوهش هاي خاك

تحقیقات خاك و آب

پژوهش کشاورزي

)آب، خاك و گیاه(

دانشگاه بوعلی همدان 1380

Desert1380 مرکز تحقیقات بین المللی بیابان -


مجله علوم و فنون

کشت هاي گلخانه اي

دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی 1388

اصفهان

. هاي خاك منتشر می شودتحت عنوان مجله پژوهش 1388از سال مجله این *

گرگان، مجالت دیگري نیز از سالیان قبل در دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبیعی

. شده استدر زمینه مسائل خاك و آب منتشر می.... و ،دانشگاه شهید چمران اهواز


37

هاي برداشتی مشتريشاخص-9جدول

شناسـی برداران از دستاوردهاي علم خاكهاي برداشتی بهرهاخصش -1فرم نظرسنجی

آموختگان آنو دانش

لطفا میزان رضایت خود را در خصوص هریک از

موارد زیر مطرح فرمائید

ف ضعی

ی خیل

� )

می ک

خیل(

ف ضعی

�

)م

ک(

ط س

متو�

)ط

سمتو

(

ب خو

�

)زیاد

(

ی عال

�

)ی زیاد

خیل(

ده را توسط هاي تحقیقاتی بنیادي ارائه شطرح -1

ها و موسسات تحقیقاتی در حوزه دانشگاه

دانید؟کننده میشناسی تا چه حد راضیخاك

� � � � �

هاي تحقیقاتی توسعه اي ارائه شده توسط طرح - 2


دانید؟کننده میتا چه حد راضیرا شناسی خاك

� � � � �

کاربردي ارائه شده توسط هاي تحقیقاتی طرح -3


دانید؟کننده میتا چه حد راضیرا شناسی خاك

� � � � �

شناسی را تا چه حد کتب علمی در حوزه خاك-4

دانید؟راضی کننده می� � � � �

پژوهشی در حوزه -تا چه حد مقاالت علمی -5

انید؟دشناسی را راضی کننده میخاك� � � � �

ترویجی در حوزه - تا چه حد مقاالت علمی -6

دانید؟شناسی را راضی کننده میخاك� � � � �

التحصیالن کارشناسی رشته تا چه حد فارغ -7

دانید؟شناسی را کارآمد و توانمند میخاك� � � � �

التحصیالن کارشناسی ارشد تا چه حد فارغ - 8

دانید؟آمد و توانمند میشناسی را کاررشته خاك� � � � �

التحصیالن دکتري رشته تا چه حد فارغ - 9

دانید؟شناسی را کارآمد و توانمند میخاك� � � � �


38

هاي برداشتی مشتري شاخص - 9جدول ادامه

شناسی خاكهاي برداشتی بهره برداران از دستاوردهاي علمشاخص -1فرم نظرسنجی

و دانش آموختگان آن

لطفا میزان رضایت خود را در خصوص هریک از

موارد زیر مطرح فرمائید

ف ضعی

ی خیل

�

)م

ی کخیل

(

ف ضعی

�

)م

ک(

ط س

متو�

)ط

سمتو

(

ب خو

�

)زیاد

(

ی عال

�

)ی زیاد

خیل(

اکتشافات و اختراعات ثبت شده در حوزه -10

دانید؟شناسی را چگونه میخاك� � � � �

مینارهاي برگزار ها و سها، همایشکنفرانس - 11

شناسی را چگونه ارزیابی شده در حوزه خاك

کنید؟می

� � � � �

هاي آموزشی برگزار شده در حوزه کارگاه-12

کنید؟شناسی را چگونه ارزیابی میخاك� � � � �

مندي شما از نهادها، طور کلی سطح رضایتهب-13

مراکز و موسسات علمی، فناوري، آموزشی و

شناسی چگونه است؟حوزه خاكپژوهشی در

� � � � �

آموزشی و پژوهشی و اجرایی ذیربط نظیر مراکز و برداران عبارتند از واحدهايبهره (

هاي مردم سازمانهاي جهادکشاورزي،هاي تحقیقاتی خاك وآب، سازمانایستگاه

وآبخیزداري، مرکز تحقیقات شوري، موسسه حفاظت خاكنهادکشاورزي، پژوهشکده

تحقیقات مرکبات، موسسه تحقیقات موسسه تحقیقات خرما، موسسهحقیقات پسته،ت

انرژي اتمی، سازمان بازیافت و تبدیل برنج، سازمان حفاظت محیط زیست، سازمان

)مواد، کشاورزان پیشرو و کشاورزان طرف قرارداد با مشاورین و ناظرین


39

خاكنتایج نظرسنجی مشتریان و بهره بردارن علوم –10جدول

شماره

سوال

1گزینه

خیلی ضعیف

2گزینه

ضعیف

3گزینه

متوسط

4گزینه

خوب

5گزینه

عالی

درصد فراوانی درصد فراوانی درصد فراوانی درصد فراوانی درصد فراوانی

1 4 6/2 36 3/31 57 56/49 15 04/13 3 6/2

2 7 6 35 4/30 49 6/42 23 20 1 86/0

3 3 6/2 30 26 37 17/32 33 69/28 12 4/10

4 2 7/1 11 56/9 55 82/47 39 91/33 8 9/6

5 1 86/0 21 26/18 50 47/43 38 04/33 5 34/4

6 11 5/9 31 95/26 54 95/46 14 17/12 5 34/4

7 7 6 30 26 49 6/42 24 86/20 5 34/4

8 6 2/5 10 7/8 41 65/35 56 69/48 2 7/1

9 3 6/2 11 56/9 24 86/20 61 04/53 16 91/13

10 15 13 52 2/45 34 56/29 14 17/12 0 0

11 6 2/5 22 13/19 56 9/50 27 47/23 4 48/3

12 12 4/10 52 2/45 31 95/26 16 91/13 4 48/3

13 7 6 27 47/23 54 95/46 22 13/19 5 34/4


40

هاي برداشتی بهره برداران از دستاوردهاينتیجه ارزیابی شاخص –11جدول

آموختگانو دانش علوم خاك

)3(مطلوب )2(نسبتا مطلوب )1(نامطلوب امتیاز )سئوال(شاخص

1 8/2 *

2 8/2 *

3 2/3 *

4 3/3 *

5 2/3 *

6 7/2 *

7 9/2 *

8 3/3 *

9 7/3 *

10 4/3 *

11 3 *

12 5/2 *

13 9/2 *

نتایج تحقیق: ماخذ

هاي برداشتی کارکنان و فعاالن علوم خاكتیجه ارزیابی شاخصن –12جدول

)3(مطلوب )2(نسبتا مطلوب )1(نامطلوب امتیاز )سئوال(شاخص

1 97/2 *

2 89/2 *

3 92/2 *

4 83/2 *

5 42/2 *

6 22/3 *

7 56/2 *

8 36/2 *

9 19/2 *

نتایج تحقیق: ماخذ

.نامه درج خواهد شددر شماره بعدي آگاهیشناسی ممیزي خاكگزارش قسمت دوم


41

بعضی از نواقص اطالعاتی یا کمبودهاي احتمالی الزم به ذکر است که

ها، مراکز و موسسات در ارائه گزارش به علت عدم همکاري بعضی از گروه

هاي ممیزي علوم در فواصل زمانی برنامه. باشدمیاطالعات درخواستی

هاي آتی ممیزي با ف تداوم خواهد داشت و امید است که پروژهمختل

همکاري کلیه اعضاي خانواده علوم خاك کشور و ارائه نظرات سازنده، به

.تر تهیه و تقدیم گرددصورت کامل

آوري مطالب،جمعدر نظران، و همکارانی که کلیه اساتید، صاحببا تشکر از

.را متحمل گردیده اندحمات فراوانی و تهیه گزارش ز ،اجراي پروژه ممیزي

:می رساندبه استحضار عالقمندان

از طریـق عضویت در انجمن علوم خاك ایـران ثبت نام و

.باشدپذیر میامکانگاه انجمن فرم عضویت در وبدریافت


42

هاها و کنگرهمایش ه

اولین همایش ملی کشاورزي پایدار و تولید محصول سالم

.1389آبان 20تا 19اصفهان

و هوا ،سازي گیاه، آب، خاكالمللی مدل اولین کنفرانس بین

دانشگاه شهید باهنر کرمان -1389آبان ماه 24تا 23

پنجمین همایش ملی ایده هاي نوین در کشاورزي

1389بهمن ماه 28و 27دانشگاه آزاد اسالمی واحد خوراسگان،

دومین همایش ملی فرسایش بادي و طوفان هاي گرد و غبار

1389بهمن 28و27دانشگاه یزد

هفتمین همایش سالیانه علوم خاك ایران

)1389بهمن 28، همدانبوعلی سینا دانشگاه

هتل المپیک تهران - اولین کنگره چالش هاي کود در ایران

)1389اسفند 12تا 10 - مؤسسه تحقیقات خاك و آب

1389اسفند 13تا 11(همایش گیاهان دارویی(

تحقیقات کم آبی ملی مرکز (سالیآبی و خشکاولین کنفرانس ملی کم

)1390اردیبهشت 28تهران، (سالی درکشاورزي و منابع طبیعی و خشک

ناولین کارگاه آموزشی استحصال آب با استفاده از سطوح آبگیر بارا

و گیر باران، پژوهشکده حفاطت خاكهاي سطوح آب انجمن سیستم

بخیزداري و مرکز تحقیقات کم آبی و خشکسالی در کشاورزي و منابع آ

)1390خرداد 24(طبیعی

دومین همایش انجمن زمین شناسی اقتصادي ایران

)1390تیر 16-15(

ها همایش

هاو کنگره


43

،اولین نمایشگاه تخصصی کشاورزي، نهاده ها، آبیاري، آبرسانی

) 1390تیر 28-31مازندران، قائم شهر(صنایع و ماشین آالت

دوازدهمین کنگره علوم خاك ایران

1390شهریور 14تا 12دانشگاه تبریز

هاي نوین کشاورزيکنگره ملی علوم و فناوري

1390شهریور 21تا 19دانشگاه زنجان،

دومین همایش ملی مقابله با بیابان زایی و توسعه پایدار تاالب هاي

)1390شهریور 24و 23دانشگاه آزاد اراك، ( کویري ایران

افت مواد ملی بازیاولین کنفرانس بین المللی و چهارمین کنفرانس

)1390آبان 19تا 18ان، گدانشگاه آزاد خوراس(آلی در کشاورزي

1390آبان ،گیالن(دهمین کنفرانس هیدرولیک ایران(

اولین کنفرانس ملی هواشناسی و مدیریت آب کشاورزي

1390آذر 2و 1شاورزي دانشگاه تهران، پردیس ک

1390دي 14تا 13کرمان، ( کنفرانس ملی بهره برداري از آب دریا(

یازدهمین سمینار سراسري آبیاري و کاهش تبخیر

1390بهمن 20تا 18- کرمان

همایش بین المللی دانش سنتی مدیریت منابع آب

1390اسفند 4تا 2یزد،

ري آبخیزداري و مدیریت منابع آب و خاكپنجمین کنفرانس سراس

)1390اسفند 12تا 10دانشگاه باهنر کرمان، ( کشور


44

WAGENINGEN. Soil Science in a Changing World. 18 - 22 Sep. 2011.

AUSTRALIA. 25-30 September 2011. Rhizosphere 3 International Conference

DUBLIN. 13 - 18 May 2012. World Congress onWater, Climate and Energy.

BARCELONA. 23 - 26 Apr 2012. Conference and Exhibition on Desalination for the Environment, Clean Water and Energy.

Second International Conference on Human Impacts on Soil Quality Attributes in Arid and Semiarid Regions (HISQA2) 14-17 May 2012, Isfahan-IRAN.

VEINNA. International Conference on Managing Soils for Food. 23 - 26 Jul 2012.

BUSAN. 16 - 21 Sep 2012. World Water Congress and Exhibition.

در نظر دارد با همکاري شـما عزیـزان انجمن علوم خاك ایران

نسبت به توسعه ارتباطات، فرهنگ سازي، و پیگیـري جـدیتر

ـ مـدیریت و حفاظـت امور مربوط به ع منـابع خـاك در مراج

پیشـنهادات اجرایـی و . و اجرایـی اقـدام نمایـد گذاريقانون

.ارسال نماییدانجمن گاه از طریق وبهاي ارزشمند خود را ایده


45

زه هاي کتاب ات


46


47

همکار گرامی، عضو محترم انجمن علوم خاك ایران

با سالم و احترام، به منظور به روز نمودن آخرین وضعیت تحصیلی، شغلی

در بانک اطالعات انجمن، مستدعی است فرم زیر را و آدرس جنابعالی

.تکمیل و ارسال فرمائید

بانک اطالعاتی انجمن علوم خاك ایرانثبت نام در

1390 رﺎﻬﺑ –ماﯽﺳ هرﺎﻤﺷ ناﺮﯾا كﺎﺧ مﻮﻠﻋ ﻦﻤﺠﻧا...

Documents