15/11/2016 - natuurpunt...limburgs milieu- en natuureducatief netwerk •velen organisaties zijn...
TRANSCRIPT
15/11/2016
1
AfsprakenVoorstelling projectwerk &feedbackgesprek
Voorstelling project aan medecursisten
Zaterdag 3 december - voormiddag
Elke groepje stelt in max. 15 minuten het projectwerk voor.
(alleen: max. 10 min)
- Korte uitleg over gebied of soort
- Educatief product
- Uitvoering
- ….
Vorm van de presentatie: PP, foto’s; aan jou de keuze!
*** laat iedereen aan het woord komen!
Feedbackgesprek
Zaterdag 3 december - namiddag.
- Gesprek met enkele natuurgidsen (inhoudelijke kennis, persoonlijk traject door je hebt doorlopen, samenwerking in groep, resultaat projectwerk, wat na dit 1ste jaar)
- Dit is geen evaluatie! Het is de bedoeling om een zicht te krijgen op je sterktes, werkpunten en het eventuele vervolmakingstraject te bespreken.
BELANGRIJK
Vooraf via mail te bezorgen aan Sandra
ten laatste op 28 november!
- 1 per groep: finale fiche projectwerk (incl. logboek)
- Persoonlijke terugblik over de cursus (doc wordt nog doorgestuurd)
Tip voor het versturen van mails: begin je titel met: NG Bokrijk 2016
Meebrengen
- Observatieformulieren kalenderwandelingen (wandelingen buiten de cursus)
- Notities uit het veld; terreinverslagen ifv je projectwerk (mag gewoon in pen, potlood)
- Eten voor ‘s middags (wellicht een vroege lunch)
Mens en Natuur
DEEL 1GESCHIEDENIS ECOLOGISCHEBEWUSTWORDINGNATUURBEHOUD IN BELGIE
15/11/2016
2
‘De dieren lijden (…) De bossen vallen ten prooi aan vernietiging. De bergen worden opengescheurd voor metalen die in hun aderen groeien en de mens looft en prijst degenen die aan de natuur en aan de mensheid de grootste schade berokkenen’.
Voorlopers – ‘eco alarmisten’
Individueel
Leonardo da Vinci
• over uitputting van de aarde
(rond 1500)
Robert Malthus (1798)
• Brits econoom en predikant
• alarmtheorieën overbevolking
1 – Cursus Natuurgids
1909 eerste Belgische natuurvereniging
• René Stevens (1858-1937)
• Initiatief van de Schilderschool van Tervuren (zoals in Frankrijk)
• ‘Schilderachtige kantons’ in het
Zoniënwoud
• Esthetisch argument
9
Eerste Vlaamse organisatie
1910: Koninklijke Vereniging
Natuur- en Stedenschoon
• Kunstenaars
• esthetisch argument
• geen onderscheid cultuur - natuur
• elitair
• acties voor bescherming Kalmthoutse Heide en Westhoekduinen
Natuurbescherming
mannelijk of vrouwelijk?
1892: Oprichting Bond ter bestrijding ener Gruwelmode (Nederland)
• Nederland had wereldmonopolie
Levering paradijsvogels
(uit Nieuw-Guinea)
https://www.natuurpunt.be/nieuws/vrouwen-lagen-aan-de-basis-van-de-natuurbescherming-20121214#.WBPCPvmLQ2w
15/11/2016
3
1922: Belgisch Verbond totBescherming der Vogelen
• Antonia de Pierre (uit Gent)
• ethisch argument: nauw
verwant met
dierenbescherming
• tegen vogelvangst
• nu: VogelbeschermingVlaanderen vzw
Huidige situatie
Man82%
Vrouw18%
Man87%
Vrouw13%
Bestuursleden afdelingen Natuurpunt
Invoerders van gegevens in Waarnemingen.be
Michel Thiery (1877-1950)
• Onderwijzer te Gent
• Pionier natuur- en milieueducatie
• 1924: Schoolmuseumen plantentuin
• lokaal
15
1931: Wet op het behoud van monumenten en landschappen
• Dankzij o.a groeperingen zoalsnatuur- en stedenschoon.
• ‘Klassering’ van monumenten of landschappen
Vb. Kalmhoutse Heide
1933: Ornithologische Vereniging‘De Wielewaal’
• pastoor Frans Segers
• Natuurstudie, vooral vogels
• Vlaams – gesloten karakter
• ornithologische studiecentra
• na WOII oprichting van natuurreservaten
1938 Uittreksel uit krantenartikel
‘We meenen met zekerheid te weten, dat er thans van regeeringszijde en gewikt en gewogen wordt en zelfs een plan in het verschiet is om in Limburg een reusachtig natuurreservaat tot stand te brengen. We zijn volmondig eens over de schoonheid (…) maar we kunnen ons niet indenken dat men aan den opbloei van ons nijverheidsgebied een beperking stelt…’
15/11/2016
4
1951: De Belgische Vogelreservaten
• particulier initiatief om Belgisch natuurbeleid ook in eigen land op gangte brengen
• wetenschappelijk argument
• elitair – behoudsgezind – weinig financiële middelen
• later ‘Belgische Natuur- en Vogelreservaten’
Natuurreservaten 2001 fusie metDe Wielewaal tot Natuurpunt
1962: Rachel Carsonpubliceert Silent Spring over het gevaar van pesticidengebruik
1952: Antwerpse ZOO springt bij voor aankoop De Zegge (Geel)
1952: Léon Lippens richt particulier natuurreservaat Het Zwin op (Knokke)
1953: aankoop De Snepkensvijver (Lichtaart)
1954: De Wielewaal koopt eerste reservaat aan:
De Tikkebroeken (Kasterlee)
1957: Belgische overheid richt eerste ‘domaniale reservaat’ op: Westhoekduinen (De Panne)
1965: Werkgroep Natuurbeschermingseducatie wordt opgericht, later CVN
Ontstaan van nieuwe sociale bewegingen
• Eind jaren ‘60: ecologische bewustwording lift mee met brede protestgolf
• 1970: eerste Europees Jaar voor het Natuurbehoud / V.S.: eerste Earth Day
• 1972: eerste V.N. milieuconferentie
1ste Rapport Club van Rome: fundamentele
koerswijziging is nodig22
Kritische burgers lopen voor op het beleid
Verschillende argumenten leveren inspiratie:
• esthetisch
• ethisch
• wetenschappelijk
• sociaal
23
1973: Wet op het natuurbehoud
• gevolg van Europees Natuurbeschermingsjaar 1970
• zeer beperkte toepassing o.a. staatsnatuurreservaten
• landschapsparken komen in Vlaanderen niet tot stand
15/11/2016
5
1971: Bond Beter Leefmilieu
• elitaire start
• groeit uit tot koepel van lokale en regionale milieu- en natuurorganisaties
• milieuacties in het zog van de emancipatiebeweging van ‘68
• inschakeling van nieuwe massamedia
• sociaal argument: ‘natuurbehoud iszelfbehoud’
• 1973: oliecrisis geeft ecologische bewustwording een economischfundament
• Ontstaan van groene partijen
• 1987: V.N. publiceren Brundtland-rapport Our Common Future: start concept duurzame ontwikkeling
1979: Vogelrichtlijn1992: Habitatrichtlijn
• speciale beschermingszones zullen samen Natura-2000 netwerk vormen
• gebaseerd op ‘eilandtheorie’: opzet: verbindenvan natuurgebieden
Grote milieurampen: vb. Tsjernobyl (1986) milieuvervuiling is
universeel
28
• 1980: natuurbehoud wordt een gewestelijke bevoegdheidnationale structuren Bond Beter Leefmilieu en Belgische Natuur- en Vogelreservaten splitsen op
• 1989: MINA-plan 2000 van Vlaams minister Kelchtermans lanceert idee van natuurontwikkeling (niet enkel richten naar natuur die overgebleven is)
• ‘Groene Hoofdstructuur’ (voorloper VEN) strandt doorkoppeling met Mestactieplan
1997: Decreet betreffende het natuurbehoud en het natuurlijk milieu
• voorziet ‘Vlaams Ecologisch Netwerk’ van 125.000 ha tegen 2003
• slechte afstemming met ruimtelijke ordeningleidt tot onrust
• 2003: georganiseerd verzet brengt realisatietot stilstand
• In 2009 is slechts 88.650 ha afgebakend
15/11/2016
6
Duurzame ontwikkeling
• 1992: V.N. conferentie over duurzame ontwikkeling te Rio
• Midden jaren ‘90: ‘ecopauze’ in beleid: fundamentele keuzen blijven uit.
• 1997: klimaatconferentie van Kyoto zet klimaatverandering op politieke agenda
• 2006: An Inconvenient Truth (Al Gore)
• 2015: klimaattop Parijs
31
2001: Natuurpunt
• Fusievereniging van Natuurreservaten en De Wielewaalbijna 100.000 gezinnen lid
www.natuurpunt.be/de-geschiedenis-van-natuurpunt
• beheer – beleid – studie – educatie
• nieuwe coalities af te sluiten: recreatie, jeugdwerk, Antwerpse haven,…
• slogan ‘natuur voor iedereen’ tracht met elitair verleden van het natuurbehoud te breken
Conclusie
• Geleidelijke verspreiding
- individuen als voorlopers (systeemkritiek)
- verzet van burgers (gegroepeerd in actiegroepen,…)
- overheid: beleid
- vermaatschappelijking milieuthema (bedrijven,…)
• Evolutie van landschap naar soorten in landschap naar breder milieu, duurzaamheid,…
• Veel zaken die toen werden aangeklaagd (vb. pesticiden) zijn nog steeds actueel.
• Economische argumenten werden destijds ook al aangehaald als rem op natuurbescherming
DEEL 2: Wie doet wat?Wegwijs in het doolhof van natuur en milieu
Vlaamse overheid
• Agentschap Natuur en Bos: staat in voor natuur-
bosbeleid, de jacht en de riviervisserij
• NME: diverse centra, Milieuzorg Op School,…
• Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO): wetenschappelijke instelling: 2 jaarlijks natuurrapport
• Vlaamse Milieumaatschappij (VMM): diverse meetnetten, tweejaarlijks milieujaarrapport
• Vlaamse Landmaatschappij (VLM): landinrichting, ruilverkaveling, mestbank
• OVAM: Openbare afvalstoffenmaatschappij: afvalstoffenbeleid, bodemsanering
• Veel andere departementen ook effect op milieu: Ruimtelijke
Ordening, Landbouw,…
• Provinciebesturen: vergunningen, NME centra, coördinerende rol studie,…
• Gemeentebesturen: vergunningen, milieuadviesraad, (duurzaamheidsbeleid)
15/11/2016
7
Milieubeweging
WERELDWIJD
• WWF Wereldnatuurfonds sinds 1961
• Greenpeace sinds 1971: volledig onafhankelijk geen subsidies,…enkel lidgelden
• …
VLAANDEREN
• Natuurpunt
• Bond Beter Leefmilieu
• Vogelbescherming Vlaanderen
• ….
Limburg
• Natuurpunt
• Limburgse Natuurgidsen
• Limburgs Landschap
• Orchis
• Werkgroep Isis
• Limburgse Milieukoepel
• Natura Limburg
• ….
Verenigingen duurzaam leven
• www.netwerkbewustverbruiken.be
• www.ecolife.be
• www.velt.be Vereniging Ecologische Leef- en Teeltwijze
• www.letsvlaanderen.be Ruilen van goederen en diensten
• EVA Ethisch Vegetarisch Alternatief
• www.fietsersbond.be
enz…
Regionale Landschappen
• Samenwerking Vlaamse overheid, provincie, gemeentebesturen, natuurverenigingen, landbouwers, toerisme
• Natuur als hefboom voor streekontwikkeling, zo vergroting maatschappelijke relevantie voor natuurbehoud
• Geen natuurvereniging, maar helpt wel mee hun doelen te bereiken
Genk behoort tot Regionaal Landschap Kempen en Maasland
Regionale Landschappen
• Samenwerking Vlaamse overheid, provincie, gemeentebesturen, natuurverenigingen, landbouwers, toerisme
• Natuur als hefboom voor streekontwikkeling, zo vergroting maatschappelijke relevantie voor natuurbehoud
• Geen natuurvereniging, maar helpt wel mee hun doelen te bereiken
In Limburg
• Regionaal Landschap Lage Kempen www.rllk.be
• Regionaal Landschap Kempen & Maasland www.rlkm.be
• Regionaal Landschap Haspengouw en Voeren www.rlh.be
Nationaal Park Hoge Kempen
• Binnen de schoot van Regionaal Landschap Kempen en Maasland
• Geopend in 2006
• 5750 ha
• Doel natuurbehoud als hoofddoel in combinatie met zachte recreatie
• As, Dilsen-Stokkem, Genk, Lanaken, Maasmechelen en Zutendaal
15/11/2016
8
LIMNET Limburgs Milieu- en Natuureducatief Netwerk
• Velen organisaties zijn bezig met natuur- en milieueducatie: natuurgidsen, natuurcentra, scholen en verenigingen, gemeenten, regionale landschappen, ...
• Doel: afstemmen van vele initiatieven op elkaar
• Provincie coördineert
LIKONA Limburgse Koepel Natuurstudie
• Ontstaan in 1991
• Wetenschappelijke kennis samen met vrijwilligers
• 13 werkgroepen (vogels, paddenstoelen, planten,…)
• Provincie coördineert - onderzoeksmateriaal
LIKONA…een succesverhaalDeel 3: Op weg naar een betere wereld?
46
Opdracht
Je bespreekt per groepje enkele stellingen/vragen
• ben je akkoord/ niet akkoord, genuanceerd
• Beantwoord de vraag – ruimte voor verschillende meningen - invalshoeken
• Motiveer je antwoord
Discussievoer!
1) Het is moeilijk duurzame keuzes te maken als consument. Het aanbod is klein en de prijzen zijn hoger.
2) Ons wereldsysteem moet fundamenteel veranderen, zodat de draagkracht van de aarde gerespecteerd wordt.
3) De milieubeweging tracht aansluiting te vinden met andere beleidsdomeinen om een breder draagvlak te creëren. Kan je concrete voorbeelden geven?
4) Wat vind jij van initiatieven zoals ‘Dag van de Aarde’, ‘Dag van de Biodiversiteit’? Nuttig of druppel op een hete plaat?
5) Hoe kan je – zonder moraliserend te zijn – toch als gids zorg voor de natuur én het milieu (duurzaamheid) aankaarten? Geef enkele concrete voorbeelden.
6) De milieubeweging was van bij de start nogal elitair en ook nu nog bereikt ze bepaalde doelgroepen niet of minder. Hoe tracht ze daar verandering in te brengen? Ken jij concrete projecten? Wat kan je rol als natuurgids hierin zijn?
15/11/2016
9
Ecologische voetafdruk
Koppeling: ecologische grenzen, en sociale rechtvaardigheid
Totale opp. aarde = 51 miljard ha
Niet productief land = 77%
11,3 miljard hectaren productief land / 6 miljard mensen = 1,8 ha p.p.
(ongeveer 4 voetbalvelden)
Ecologische voetafdruk
Overschoot day
Dit is de dag van een bepaald jaar wanneer - vanaf 1 januari geteld - de mensheid wereldwijd net zoveel van de grondstoffen, voedingswaren, en dergelijke heeft opgebruikt als wat de aarde in één jaar tijd terug kan opbrengen en aan geproduceerde afvalstoffen kan verwerken.
Wanneer viel overschoot day in 2016? 8 aug
Wat kunnen we zelf doen?
Koop bewust ‘Consumanderen’
u
Wat kunnen we zelf doen?
Consuminderen
• Ruilen goederen
• Herstellen (vb. repaircafé)
• Delen (cohousing,…)
Engageer je - Verspreid de boodschap
. Educatie (gidsen, …)
. Engagement in de milieubeweging
Een greep uit interessante lectuur…
Voeten in de aarde, U. Melle, F. Janssens
Weg van de natuur, E. Arnolds
Het klimaatboek, E. Keytsman, P. T. Jones
Cradle to Cradle, M. Braungart, W. McDonough
We consumeren ons kapot, D. Geldof
Globaal ten Onder? Pleidooi voor een ecologische economie,
P. T. Jones
Transition Towns, B. Brangwyn, R. Hopkins
Welvaart zonder Groei, T. Jackson
Het laatste kind in het Bos, R. Louv
Landschappen voor het leven, J. Van Den Bosch
15/11/2016
10
Info
Natuurpunt CVN
Contact: Sandra Bamps: vormingsconsulent
03/205 17 57
www.cvn.natuurpunt.be