1554tavers vastu vidhi te drishti-dr karamjir singh are dr...

��

�

‹ÈÀÒ «√øÿ Á≈ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘

‡≈Ú˜ Ú√Â±, «ÚË∆ ¡Â∂ «ÁzÙ‡∆

√øÍ≈Á’ ‚≈. ’Ó‹∆Â «√øÿ

‚≈. ‘«√ÓÈ «√øÿ øË≈Ú≈

¡ÀÓ.Í∆. ÍÃ’≈ÙÈ «ÁºÒ∆

��

�

Towers Vastu, vidhi ate drishti Edited by : Dr. Karamjit Singh Professor & Chairman, Department of Panjabi, Kurukshetra University, Kurukshetra-136119 M-093156 69214 Dr. Harsimran Singh Randhawa Reader, Department of Panjabi, Kurukshetra University, Kurukshetra-136119 M-094164 12585 © Editors, 2006 Publication : M.P. Prakashan Shop No. 7, 12/190, Geeta Colony, Delhi-31 Mobile : 093-122-71252 Branch : EM-66, Rasta Mohalla, Phagwara Gate, Jalandhar Type Setting Raj Kumar (Patiala) 098-728-81385 Printer Balaji Offset, Delhi Price :

��

�

ÂÂ’≈ Ì»«Ó’≈ � � � � � � � � � � 5-10

Áπº÷ √ªfi≈ «’ Í≈«¬¡≈ : ÍÚ≈√∆ √≈«‘Â Â∂ “‡≈Ú˜”��

- ‚≈. ‹√Ï∆ ‹ÀÈ 11-18 ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ “Í≈‰∆” Á≈ ¡«Ë¡��

- ‚≈. √π«ÂøÁ «√øÿ È± 19-CB ◊ÒØÏÒ ⁄∂ÂÈ≈ ¡Â∂ Ó≈ÈÚ∆ √øÚ∂ÁÈ≈ Á≈ «ÏÂªÂ : ‡≈Ú˜

- ‚≈. ‹◊Ï∆ «√øÿ CC-DE ‡≈Ú˜ : √øÚ≈ÁÓπº÷ «ÏÂªÂ Á≈ «√‹‰

- ‚≈. √π÷Á∂Ú «√øÿ ÷≈‘≈ DF-FA “‡≈Ú˜” (’‘≈‰∆) : ’∞fi Í≈·Ó»Ò’ ¡≥Â-«ÁzÙ‡∆¡ª

- ‚≈. ‹√«ÚøÁ «√øÿ FB-FI “‡≈Ú˜” ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ Ï≈∂ ’∞fi ÍÃÌ≈Ú

- ‚≈. ’È‹∆Â «√øÿ G@-GD ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆ √Ó≈‹

��- ‚≈. ËÈÚøÂ ’Ω ��GE-HH “‡≈Ú˜” : «ÁzÙ‡∆Ó»Ò’ ¡«Ë¡ÀÈ

- Ò≈Ò «√øÿ HI-IE ‡≈Ú˜ : «Ú√«ÂzÂ ¡È∞ÌÚ Á∆ ÍÃÓ≈«‰’Â≈ Á≈ ◊ÒÍ

- ‚≈. ÓÈÓØ‘È IF-A@B ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ “‡≈Ú˜” Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰

- ‚≈. ÚÈ∆Â≈ A@C-A@H ‹ÈÀÒ «√øÿ Á≈ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ “‡≈Ú˜” : ¿∞Â-Ï√Â∆Ú≈Á∆ Í«Í∂÷ ��- ‚≈. ÏÒÁ∂Ú «√øÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò A@I-AAI ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ◊ÒÍ-«ÁzÙ‡∆

- ‚≈. √π÷Á∂Ú «√øÿ AB@-ACC ‡≈Ú˜ : √øÂ≈Í ¡Â∂ Áπ÷ªÂ Á≈ «ÏÂªÂ

- ‚≈. √Ï‹∆Â «√øÿ ACD-ADG “‡≈Úª” ¡≥ÁÒ∂ ÏΩ‰∂ÍÈ Á∆ Ï≈Â Í≈¿∞∫Á∆ Íπ√Â’ : ‡≈Ú˜

- ‚≈. √π÷Í≈Ò «√øÿ «ÊøÁ ADH-AEB ‹ÈÀÒ «√øÿ Á≈ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ “‡≈Ú˜” : «¬’ «ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ «‡ºÍ‰∆ ��- ‚≈. √π‹∆Â «√øÿ AEC-AFA

��

�

Â’È∆’∆-Á«‘ÙÂÚ≈Á Á≈ Áπ÷ªÂ : ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆

- ‚≈. Ì∆Ó «¬øÁ «√øÿ AFB-AFF ‡≈Ú˜ Á≈ √Óº«√¡≈’≈

- ‚≈. ¡’≈Ò ¡≥«ÓÃÂ ’Ω AFG-AGI ÍÚ≈√∆¡ª Á∂ √«Ì¡≈⁄≈’ √ø’‡ Â∂ ◊ÒØÏÒ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ «ÏÂªÂ ��- ‚≈. ◊πÓ∆Â ’ºÒ Ó≈‹∆ AH@-AHH ÁØ √«Ì¡≈⁄≈ª Á∂ Ì∂Û Â∂ √øÚ≈Á Á≈ Á√Â≈Ú∂˜ : ‡≈Ú˜

- ‚≈. ’Ó‹∆Â «√øÿ AHI-AIF ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ “‡≈Ú˜” : √πÍ √ºÂ≈ «√¡≈√Â Á∂ √Â≈¡ Á≈ «ÏÂªÂ ��- ‚≈. ‘«√ÓÈ «√øÿ øË≈Ú≈ AIG-B@C ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄ ÂÃ≈√Á √øÚ∂ÁÈ≈ ��- ‚≈. Í«Ó≥Á «√øÿ Âº◊Û B@D-BA@ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∂ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ “‡≈Ú˜” «Ú⁄ È≈∆ √øÚ∂ÁÈ≈

- ‚≈. ¿∞«ÍøÁ‹∆Â BAA-BAG ¡≈«Ê’ «‘ºÂª Â∂ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ Ò◊≈¿∞ Á≈ ÁÚøÁ : ‡≈Ú˜

- ‚≈. ‹È∆ ≈‰∆ BAH-BBF “‡≈Ú˜” ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ «Ú⁄ ¡ΩÂ Á∂ «Ú«ÌøÈ »Í

- ¡«ÚøÁ ’Ω BBG-BCC ‹ÈÀÒ «√øÿ Á≈ ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ “‡≈Ú˜” : «Ú⁄≈Ë≈≈¬∆ Í«Í∂÷

- ’∞ÒÁ∆Í «√øÿ BCD-BDA ÍÚ≈√ ¡Â∂ «Ù«Â¡ª Á≈ «ÓÁø◊ È≈Á : ‡≈Ú˜

- ‹√Ú∆ √Ó BDB-BDD ‡≈Ú˜ : Ì≈Ù≈ Á≈ ‹ÒΩ¡

- Ò≈Ì «√øÿ ÷∆Ú≈ BDE-BDF ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆’≈ ‹ÈÀÒ «√øÿ ��- ‚≈. Ì◊Ú≈È Á≈√ “√πº‹Ø∫” BDG-BE@

��

�

Ì»«Ó’≈

BD ‹ÈÚ∆, B@@F ˘ ’∞»’Ù∂Â Ô±È∆Ú«√‡∆ Á∂ Í≥‹≈Ï∆ «ÚÌ≈◊ «Ú⁄ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∂ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ‡≈Ú˜ ¿∞µÍ √ÀÓ∆È≈ ‘Ø«¬¡≈ «‹√ «Ú⁄ Í⁄≈ Ò∂÷’ª ÚºÒØ∫ «¬√ ◊ºÒ Á≈ «ÚÙ∂Ù ÈØ«‡√ «Ò¡≈ «◊¡≈ «’ «¬√ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ È≈Ò «‹ºÊ∂ ‹ÈÀÒ «√øÿ «√ºË≈ «ÚÙÚ∆ √Ø⁄ È≈Ò ‹∞ÛÁ≈ ‘À ¿∞µÊ∂ «¬√ √ø◊Ã«‘ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª È≈Ò Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ «¬’ ÈÚ∂∫ «√÷ ÚºÒ Ú∆ ÚËÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ √Ó∂∫ ‘∆ ¡√∆∫ «¬√ Íπ√Â’ ¿∞µÍ «¬’ ¡≈ÒØ⁄È≈Â«Ó’ Íπ√Â’ ’º„‰ Á∆ ÔØ‹È≈ Ï‰≈¬∆Õ ‘π‰ Âº’ «‹√ «’√∂ Íπ√Â’ ¿∞µÍ Ú∆ ¡«‹‘∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Íπ√Â’ ¡≈¬∆ ‘À ¿∞‘ «’√∂ «√Ò∂Ï√ Á≈ «‘º√≈ √∆Õ «’√∂ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ¿∞µÍ ¡«‹‘∆ ’Ø¬∆ ¡≈ÒØ⁄È≈Â«Ó’ Íπ√Â’ ÍÃ≈ÍÂ È‘∆∫Õ ‡≈Ú˜ Á∆ ¿∞µ⁄∆ ÍºË ˘ Á∂÷«Á¡ª ¡Â∂ «¬‘ Ú≈⁄«Á¡ª «’ Íπ√Â’ ¤ÍÁ∂ √≈ ‘∆ √≈∆¡ª Ô±È∆Ú«√‡∆¡ª «Ú⁄ «¬√ ¿∞µÍ ÷Ø‹ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª ÚºÒØ∫ π⁄∆ Ò¬∆ ‹≈ ‘∆ ‘À Âª ¡√∆∫ «ÚÁÚ≈Èª ˘ Í‘πø⁄ ’È Á≈ ‘Ω∫√Ò≈ ’∆Â≈Õ «ÚÁÚ≈Èª Á∂ ‘πø◊≈∂ È∂ √≈˘ ÷π≤Á ˘ ‘À≈È ’ «ÁºÂ≈Õ ¡√∆∫ Á√ Ï≈ª Ò∂÷ª Á∆ ¡≈√ º÷ ‘∂ √ª ÍøÂ± √Â≈¬∆ Ò∂÷ª Á∆ «¬‘ Íπ√Â’ Í≥‹≈Ï∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Á∂ ÷∂Â «Ú⁄ ’¬∆ ÈÚ∆¡ª Ò∆‘ª Í≈Ú∂◊∆ «¬√ Á∆ √≈˘ ¡≈√ ‘ÀÕ ¡√∆∫ «ÚÁÚ≈Èª ˘ «’√∂ Ú∆ ÏøËÈ «Ú⁄ È‘∆∫ √∆ Ïø«È∑¡ª Â∂ È≈ ‘∆ ’Ø¬∆ ÷∂Â √πfi≈¬∂ √È «‹Ú∂∫ «’ ¡≈Ó ‘πøÁ≈ «‘≈ ‘ÀÕ ‘ «ÚÁÚ≈È È∂ ¡≈Í‰∂ «ÁzÙ‡∆’Ø‰ ÂØ∫ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ˘ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ «ÚÙ≈ Ï‰≈«¬¡≈Õ ÍøÂ» √≈∂ ‘∆ «ÚÁÚ≈È ’∞fi √ªfi∂ ÈÂ∆«‹¡ª ¿∞µÍ Í‘πø⁄∂ ‘ÈÕ ‘ «ÚÁÚ≈È «¬√ ÈÂ∆‹∂ ¿∞µÍ Í‘πø«⁄¡≈ ‘À «’ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ È≈ ’∂ÚÒ «¬√ √ø◊Ã«‘ Á∆ ‘∆ √◊Ø∫ Í≥‹≈Ï∆ Á∆ «¬’ Ù’Â∆Ù≈Ò∆ Â∂ ’Ò≈√∆’Ò ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ «¬√∂ ’≈‰ ’πfi «ÚÁÚ≈Èª È∂ «√¯ «¬√ ’‘≈‰∆ ¿∞µÍ ¡≈Í‰≈ «Ë¡≈È ’∂∫Á«Â ’∆Â≈ ‘ÀÕ Á»√∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª Ï≈∂ Ú∆ «ÚÁÚ≈Èª Á∆ ≈«¬ ‘À «’ ‹ÈÀÒ «√øÿ ¿∞È∑ª «Ú⁄ Ú∆ ¡≈Í‰Ø “ÁØ ‡≈Í»” ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ÂØ∫ ¡◊ª‘ «◊¡≈ ‘ÀÕ «ÏÂªÂ ¡Â∂ Ì≈Ù≈¬∆ «ÚË∆¡ª Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ú∆ «¬√ √ø◊Ã«‘ Á∂ ‘Ú≈Ò∂ È≈Ò ’¬∆ Ó√Ò∂ ¿∞·≈¬∂ ◊¬∂ ‘È ¡Â∂ «ÚÁÚ≈Èª ÚºÒØ∫ ıπÁ ‘∆ ¿∞È∑ª Á≈ √Ó≈Ë≈È Ú∆ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ÈÂ∆‹∂ Ú‹Ø∫ ÏÛ∂ √≈Ê’ ÈÂ∆‹∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∂ «‹È∑ª Ï≈∂ ⁄⁄≈ «¬√ Íπ√Â’ ÂØ∫ Ï≈‘ Ú∆ ‘πøÁ∆ ‘∂◊∆Õ ‹∂ ’ ¡√∆∫ √≈∂ ¿∞·≈¬∂ Óπº«Á¡ª Ï≈∂ ⁄⁄≈ ’ª◊∂ Âª «¬’ ¶Ï∆ ⁄⁄≈ «Ú⁄ ÍÀ‰≈ ÍÚ∂◊≈ «¬√ Ò¬∆ ¡√∆∫ «¬ºÊ∂ Ò∂÷ª Á∆¡ª ’∞fi Ó‘ºÂÚÍ»È √Ê≈ÍÈ≈Úª Á∆ ‘∆ ⁄⁄≈ ’ª◊∂Õ ‚≈. ‹√Ï∆ ‹ÀÈ ‹Ø «’ ¡≥◊∂˜∆ √≈«‘Â Á∆ ÍÃ«√ºË «ÚÁÚ≈È ‘À, È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ˘ ÁØ √«Ì¡≈Â≈Úª Á∂ ‡’≈¡ Á∂ √øÁÌ «Ú⁄ Í÷«Á¡ª «¬√ Á∂ ÍÃÚ⁄È ˘ “Ì≈Úπ’ ÍÃÚ⁄È” «’‘≈ ‘À ‹Ø «¬’ ◊πøfiÒÁ≈ «ÏÂªÂ ≈‘∆∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‚≈. ‹√Ï∆ ‹ÀÈ È∂ ‡≈Ú˜ ≈‘∆∫ Í≥‹≈Ï∆ Í≈·’ª Á∂ ⁄ΩÛ∂∂ ‘πøÁ∂

��

�

«Á√‘º«Á¡ª Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ “Í≥‹≈Ï∆ Á≈ Í≈·’ √≈«‘Â ˘ ’∂ÚÒ Ô≈Áª ‹ª ¿∞Á∂Ú∂∫ ‹ª √ÚÀÏ∆Â∆ ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ’’∂ ≈Ù‡ Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∆¡ª ‘ºÁª ÂØ∫ Ú∆ Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ÓÈ∞º÷ Â∂ ÓÈ∞º÷ Á∂ «ÙÂ∂, √ÚÀ Â∂ Í Á∂ «ÙÂ∂ «¬’ √«Ì¡Â≈ Á∂ √øÚ≈Á «Ú⁄ Á∂÷‰ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √π«ÂøÁ «√øÿ È± È∂ “Í≈‰∆” Èª Á∆ ’‘≈‰∆ Á∆¡ª ÍÃÂ∆’≈Â«Ó’, Â‰≈¿∞, «ÚØË∆-‹πº‡ Ï‰≈¿∞‰ ¡≈«Á Á∆¡ª «ÚË∆¡ª Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’Á∂ ‘Ø¬∂ «¬√ Á∂ «ÏÂªÂ «Ú⁄ “’¬∆ «ÚË∆¡ª Á∆ ⁄∂ÂÈ≈” ˘ ∂÷ª«’Â ’∆Â≈ ‘ÀÕ “«¬‘ ’‘≈‰∆ Ï≈‘Ò∆ ÍºË Â∂ ÏÛ∆ √Ò ’‘≈‰∆ ‘À Í ¡≥Â∆Ú ÂΩ Â∂ «¬’ ‹«‡Ò ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ «¬√ Á∆¡ª ‚±øÿ∆¡ª ÍÂª ‘ÈÕ «¬‘ ’‘≈‰∆ ÔÊ≈Ê ˘ «Ï¡≈È ’Á∆ Ú∆ «ÈØÒ ÍøÍ’ «ÚË∆ È≈Ò √ÏøËÂ È‘∆∫ √◊Ø∫ ’¬∆ «ÚË∆¡ª Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ «¬√ ’‘≈‰∆ Á∂ «ÏÂªÂ «Ú⁄ Ò∆ «ÓÒ∆ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ «¬√ ’‘≈‰∆ Á≈ Ó‘ºÂÚ Ï‰Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. ‹◊Ï∆ «√øÿ È∂ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ Á∂ «ÏÂªÂ ˘ “◊ÒØÏÒ ⁄∂ÂÈ≈ ¡Â∂ Ó≈ÈÚ∆ √øÚ∂ÁÈ≈ Á≈ «ÏÂªÂ” «’‘≈ ‘ÀÕ ‚≈. ‹◊Ï∆ «√øÿ Á≈ ’ÊÈ ‘À «’ «¬√ √ø◊Ã«‘ «Ú⁄ “«ÈØÒ ÍÃÚ≈√ È≈Ò √ÏøËÂ ’‘≈‰∆ ’Ø¬∆ È‘∆∫...«¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª Á≈ ’Ê≈ ÍÃÏøË ¡Â∂ «√«‹Â ÍÃÚ⁄È ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ¡≈ ‘∆ ÷ÛØÂ ˘ ‘∆ Á» È‘∆∫ ’Á≈ √◊Ø∫ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ ˘ Ó≈ÈÚ∆ √øÚ∂ÁÈ≈ ¡Â∂ ◊ÒØÏÒ∆ ⁄∂ÂÈ≈ Á∂ √Ó’≈Ò∆ Í«Í∂÷ È≈Ò Ú∆ ‹ØÛ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √π÷Á∂Ú «√øÿ ÷≈‘≈ ¡≈Í ¡º‹ ’ºÒ∑ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄ «Ú⁄ «‘≈ ‘Ø‰ ’≈È ¡≈Í‰∂ Í⁄∂ “‡≈Ú˜ : √øÚ≈Á Óπº÷ «ÏÂªÂ Á≈ «√‹‰” «Ú⁄ ’∞fi ¡«‹‘∂ Ú∂Ú∂ ÍÃ√Â∞Â ’Á≈ ‘À ‹Ø Í≥‹≈Ï Á∂ ¡≈ÒØ⁄’ª Á∂ «‘º√∂ È‘∆∫ ¡≈¬∆Õ √Óπº⁄∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª Á≈ Ó≈¬∆’Ø «ÚÙÒ∂Ù‰ ’«Á¡ª ¿∞‘ ’¬∆¡ª ÈÚ∆¡ª Î≈Ó»Ò∂ÙÈª Ï‰≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬ºÊ∂ «¬’ ¡ºË ¿∞Á≈‘‰ ÒÀ √’Á∂ ‘ªÕ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ Ï≈∂ ¿∞√ Á≈ «È⁄ØÛ ‘À «’ “«¬‘ ⁄È≈ «ÚÙÚ «Ú¡≈Í∆ √Ø’≈ª È≈Ò √ÏøËÂ ‘À «¬√ «Ú⁄ ¡‹Ø’∂ ÁΩ «Ú⁄ ÓÈ∞º÷Â≈ ˘ ÁÍ∂Ù Ó√«Ò¡ª ˘ Ú‚∂∆ Ó≈ÈÚ∆ «ÁzÙ‡∆ Á∂ È∞’Â∂ ÂØ∫ Óπı≈«ÂÏ ‘Ø«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ È≈Ò ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ «ÏÂªÂ ’Ò≈ “’ÀÈ∂‚∆¡È Í≥‹≈Ï∆ √≈«‘Â” Á∂ √øÁÌ ÂØ∫ ¡º◊∂ ¿∞µÂ∆ ¡Ó∆’∆ √øÁÌ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ ¡≥Â≈Ù‡∆ √øÁÌ ◊Ã«‘‰ ’ ÒÀ∫Á∆ ‘ÀÕ «¬√ ÍÃ’≈ «¬‘ «ÏÂªÂ ÁπÈ∆¡ª Á∆ «’√∂ Ú∆ ˜πÏ≈È Á∂ ¡ÁÏ Á≈ ¡≥◊ Ï‰ √’Á≈ ‘ÀÕ” «¬√ Â∑ª Ï¯ Â∂ Á«¡≈ ’‘≈‰∆ √ÏøË∆ ÷≈‘≈ Á∆ «‡ºÍ‰∆ ‘À «’ “‹∂ ’ «¬√ ⁄È≈ ˘ Â∞ÒÈ≈Â«Ó’ Í«Í∂÷ «Ú⁄ Ú∂÷∆¬∂ Âª «¬‘ Í≥‹≈Ï∆ È≈ÒØ∫ ’ÀÈ∂‚∆¡È Ó»Ò Ë≈≈ Á∆ «Î’ÙÈ Á∂ È∂Û∂ È˜ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ‡≈Ú˜ Á∆ Â∑ª «¬‘ ⁄È≈ Ú∆ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ◊ÒÍ ˘ ÈÚ∂∫ ÎÀÒ≈¿∞ È≈Ò ‹ØÛÈ Ú≈Ò∆ ‘ÀÕ” ‚≈. ÷≈‘≈ ‹ÈÀÒ «√øÿ ˘ “«˜øÁ◊∆ Á∆ ÌÍ» ÷»Ï√»Â∆ Á≈ ¡≈Ù’” «ÏÂªÂ’≈ ’«‘øÁ≈ ‘ÀÕ “‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ : ’∞fi Í≈· Ó»Ò’ ¡≥Â-«ÁzÙ‡∆¡ª” Ò∂÷ «Ú⁄ ‚≈. ‹√«ÚøÁ «√øÿ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ Á≈ Í≈·◊Â ¡«Ë¡ÀÈ Í∂Ù ’«Á¡ª ÏÛ∆ Ï≈∆’∆ «Ú⁄ ‹≈ ’∂ ’‘≈‰∆ Á∆ Ú√Â± ˘ «¬¿∞∫ √»ÂÏºË ’Á≈ ‘À “¿∞‘ ¡Ó∆’∆ ¡≈«Ê’Â≈ Á∆¡ª ¡≥Á»È∆ Ò≈Ò⁄∆ ÍÂª (¡À«’ Ó≈‡È Á∆ ‘«Ê¡≈ ¡À’√ÍØ‡ ’øÍÈ∆ Á≈ ’≈ØÏ≈), ÒØ‡» ◊øπ‚≈◊Á∆ («ÏÈª ÍÃÓ≈‰ª ÂØ∫ ¡¯◊≈«È√Â≈È ¡Â∂ «¬≈’ Â∂ ‘ÓÒ∂), ¡Ó∆’∆ ¡÷ΩÂ∆ ÓÁÁ Á≈ ‘∆‹ «Í¡≈˜, Á»√∂ ÓπÒ’ª ˘ ‚≈¿∞‰, ËÓ’≈¿∞‰ ¡Â∂ ¬∆È ÓÈÚ≈¿∞‰ Á∆¡ª ⁄≈Òª, ¡Ó∆’≈ Á∆¡ª ÓÈ∞º÷∆ ¡«Ë’≈ª ¡Â∂ ¡≈˜≈Á∆ Á∆¡ª ¡÷ΩÂ∆ È∆Â∆¡ª ¡Â∂ ’±‡ ⁄≈Òª ˘ «ÏÂªÂ ÍÃ√ø◊ª «Ú⁄ ÏÛ∂ √«‘‹∂ „π’Ú∂∫ ¡≥Á≈˜ «Ú⁄ ÍØ∫Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. ‹√«ÚøÁ «√øÿ È∂ ‡≈Ú˜ Á∂ ÍÃ√ø◊ «Ú⁄ ’¬∆ «ÏÂªÂ’ Ó√«Ò¡ª ˘ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡ªÁ≈ ‘À ¡Â∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ ˘ “Í≥‹≈Ï∆ Á∆ ¡«Â¡≥Â ÓπºÒÚ≈È ’‘≈‰∆ ‘Ø‰ Á≈ Ó≈‰” «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ

��

�

‚≈. ’È‹∆Â «√øÿ È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ Ï≈∂ ¡≈Í‰∂ ÍÃÌ≈Ú «Áø«Á¡ª ’∞fi «ÚÙ∂Ù Íº÷ª ÚºÒ √≈‚≈ «Ë¡≈È «÷º«⁄¡≈ ‘ÀÕ “«¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª Á∆ Í«‘Ò∆ «ÚÒº÷‰Â≈ «¬‘ ‘À «’ «¬È∑ª «Ú⁄Ò∂ Í≥‹≈Ï∆ Í≈Â ¿∞√ √Ó≈‹ Â∂ Ì≈¬∆⁄≈∂ ÂØ∫ ¡Òº◊-ÊÒº◊ È‘∆∫ «‘ ‘∂ «‹√ «Ú⁄ ¿∞‘ ‹≈ Ú√∂ ‘ÈÕ” ‚≈. ’È‹∆Â «√øÿ ¡È∞√≈ «¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª Á∆ Á»‹∆ «ÚÙ∂ÙÂ≈ «¬‘ ‘À «’ “«¬È∑ª √ÌÈª Á≈ ’∂∫Á∆ «ÚÙ≈ Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ÂøÂ Á∂ √ø√≈ «Ú⁄ «Èº‹∆ Â∂ √Ó»«‘’ ÍºË ¿πµÂ∂ «Ú’≈√ (¡≈«Ê’ ¿∞µÊ≈È) ¡Â∂ «ÚÈ≈Ù (¡≈ÂÓ’ ÍÂÈ) Á≈ ÁÚøÁ ‹ª ÂÈ≈˙ ‘ÀÕ” ‚≈. ’È‹∆Â «√øÿ È∂ ‹ÈÀÒ «√øÿ ÚÒØ∫ «√‹∂ Í≈Âª Á∆ ÓÈØ√«ÊÂ∆ ˘ √Ófi‰ Á∆ ÌÍ» ÍÃ√ø√≈ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ‚≈. ËÈÚøÂ ’Ω ¡È∞√≈ “‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ È≈Ò Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ “’≈¿∞∫‡ √«Ì¡≈⁄≈’ ÍÃÚ⁄È” «√‹‰ ÚºÒ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ “‹ÈÀÒ «√øÿ Á≈ È≈Ó ¿∞È∑ª √ÓºÊ «ÏÂªÂ’≈ª «Ú⁄ ÙπÓ≈ ‘À «‹È∑ª È∂ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ »Í≈«¬Â ‚≈«¬¡≈√ÍØ«’ √øÚ∂ÁÈ≈ ˘ ‘∂«Ú¡ª, ‘≈«Û∑¡ª, «Ú◊Ø«⁄¡ª, fiØ«¡ª Á∂ ‘Ú≈«Ò¡ª «Ú⁄Ø∫ ’º„ ’∂ «¬’ ’≈¿π∫‡ √«Ì¡≈⁄≈’ ÍÃÚ⁄È Á∂ «ÍÛ «Ú⁄ Á≈ıÒ ’≈¿∞‰ «Ú⁄ √ø‹∆Á≈ ‘øÌÒ≈ Ó≈«¡≈ ‘ÀÕ” «Ú√«ÂzÂ «ÚÙÒ∂Ù‰ ÂØ∫ Ï≈¡Á ‚≈. ËÈÚøÂ ’Ω «¬√ «È‰∂ Â∂ Í‘πø⁄∆ ‘À «’ “‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ÍÚ≈√∆ ÏøÁ∂ Á∂ Ï‘π-ÚøÈ∂ ¡È∞ÌÚª ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆ Í«Ú≈ Á∂ Ï‘π-Ë≈ÂÒ∆ √Ø’≈ª, ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆ «‘ÂÒ Á∂ Ï‘π-«ÁÙ≈Ú∆ √ø’‡ª ¡Â∂ ◊ÒØÏÒ ‘Ø ‘∂ Í≥‹≈Ï∆ Ì≈¬∆⁄≈∂ Á∆ Ï‘π-ø◊∆ Â√Ú∆ ‘ÈÕ” Ò≈Ò «√øÿ ¡≈Í √ÓºÊ ’‘≈‰∆’≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√øÃ◊Ã«‘ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ˘ ÍÃ◊Â∆Ú≈Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Í÷Á≈ ‘À ¡Â∂ Ò∂÷’ Á∂ ¡Ú⁄∂ÂÈ Âº’ Í‘πø⁄‰ Ò¬∆ ÔÂÈÙ∆Ò ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ ˘ ¤º‚ ’∂ Ï≈’∆ Á∆¡ª ⁄≈ ’‘≈‰∆¡ª ˘ «ÚÙÒ∂Ù‰ Á≈ ¡≈Ë≈ Ï‰≈«¬¡≈ ‘À Í ¡≈÷∆ ÁØ Ú≈’ª «Ú⁄ ‘∆ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ Á∆ Ó‘ºÂÂ≈ ˘ √»ÂÏºË ’ «ÁºÂ≈ ‘ÀÕ “«¬‘ ’‘≈‰∆ Í»ø‹∆Ú≈Á Á∂ Î≈Ù∆Ú≈Á∆ «⁄‘∂ ˘ Èß◊≈ ’Á∆ «¬’ «Ó√≈Ò∆ ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ «¬√ ≈‘∆∫ ÍÃ√Â∞Â ‘Ø¬∆ Ò∂÷’ Á∆ «ÚÙÚ «ÁzÙ‡∆ ’∂ÚÒ «ÙÒÍ «ÁzÙ‡∆ Âº’ Ó«‘»ÁÁ È‘∆∫ ‘∆ √◊Ø∫ √Óπº⁄∂ √ø√ Ò¬∆ ¡ÓÈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ¿∞‹≈◊ ’Á∆ Í√≈Ú≈Á∆ ‹ø◊Ï≈˜ª Á∂ Ó»ø‘ Â∂ «¬’ ’≈∆ ⁄Í∂Û Ï‰ ’∂ Úº‹‰ Á≈ √≈‘√ Ú∆ º÷Á∆ ‘ÀÕ” ‚≈. ÓÈÓØ‘È «‹ºÊ∂ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∂ ¡È∞ÌÚ Á∆ ÍÃÓ≈«‰’Â≈ Á∆ ◊ºÒ ’Á≈ ‘À ¿∞µÊ∂ È≈Ò ‘∆ ’‘≈‰∆¡ª Á∆¡ª ‹π◊Âª Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ Ú∆ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ ÂØ∫ Ï≈¡Á ¿∞√ ˘ “‡≈Ú˜ Á∆ ¡≈ÓÁ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ Â∂ ÍÚ≈√∆ ’‘≈‰∆ Á∂ «Ú’≈√ «Ú⁄ Úº‚≈ ÔØ◊Á≈È √≈ÏÂ ‘πøÁ∆ ÍÃÂ∆Â ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ” ‚≈. ÚÈ∆Â≈ È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ Á∆¡ª ’¬∆ ÈÚ∆¡ª ÍÂª ÎØÒ∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞√ ˘ ÁØ ‡≈Ú˜ Á∂ „«‘‰ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ ÁØ ÊøÓ∑ª Ú◊∂ ‹∆¡ª Á∆ ÂÏ≈‘∆ «Ú⁄ √Ó≈ÈÂ≈ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ∆ ‘ÀÕ “’‘≈‰∆ «¬’ Âz≈√Á∆ ˘ √≈‚∂ ÓÈ ¿∞µÂ∂ ¿∞Ò∆’ Ú∆ «ÁøÁ∆ ‘À, «ÚÙÒ∂Ù‰ Ú∆ ’ «ÁøÁ∆ ‘À ¡Â∂ Ì«Úº÷ È≈Ò ‹ØÛ ’∂ √≈˘ ¿∞√ Âz≈√Á∆ Âº’ √Á∆Ú∆ ÂΩ Â∂ √∆ÓÂ Ú∆ È‘∆∫ «‘‰ «ÁøÁ∆Õ” ‚≈. ÏÒÁ∂Ú «√øÿ Ë≈Ò∆Ú≈Ò È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ˘ Ï√Â∆Ú≈Á∆ Í«Í∂÷ «Ú⁄ Á∂«÷¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ “‹ÈÀÒ «√øÿ...Á∆ √Ê≈ÍÂ∆ Á∆ Ïπ«È¡≈Á «¬√ ◊ºÒ ¿∞µÂ∂ «‡’∆ ‘Ø¬∆ ‘À «’ ¿∞√ È∂ ¡≈Í‰∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ≈‘∆∫ ¡‹Ø’∆ Í≥‹≈Ï∆ ÍÚ≈√∆ √øÚ∂ÁÈ≈ Á∂ ÏÁÒÁ∂ √»Í ˘ Í»∆ √Óº◊Â≈ «Ú⁄ ÎÛÈ Á≈ ¡Â∂ ’Ò≈Â«Ó’ ◊ÒÍ «ÏøÏ ≈‘∆∫ Í∂Ù ’È «Ú⁄ √¯ÒÂ≈ ‘≈√Ò ’’∂ √Ó»‘ Í≥‹≈Ï∆ Í≈·’ª ¡Â∂ ¡≈ÒØ⁄’ª Á≈ «Ë¡≈È «÷º«⁄¡≈ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ √«Ì¡≈⁄≈ Á∂ «¬√ ¡≥Â≈Ù‡∆ Í≈√≈ ˘ ¿∞√ È∂ ¡≈Í‰∂ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ÁØ ‡≈Í» (AIII) Í∂Ù ’È È≈Ò «¬√ «√Ò«√Ò∂ Á≈ ¡≈øÌ ’∆Â≈ √∆ ¡Â∂ ‘π‰ ‡≈Ú˜ (B@@E) «Ú⁄Ò∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª

�

�

È≈Ò «¬’ ÈÚ∆∫ «√ı ¤Ø‘∆ ‘ÀÕ” ÏÒÁ∂Ú «√øÿ È∂ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ «⁄øÂÈ ¡Â∂ ¡È∞ÌÚ Á∆ «¬’√≈Â≈ ˘ Í«‘⁄≈«‰¡≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ «Ò÷Á≈ ‘À «’ “‹ÈÀÒ «√øÿ È∂ ¿∞µÂ Ï√Â∆Ú≈Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ √Á’≈ «ÚÙÚ Á∂ Ïπ«È¡≈Á∆ √ø’‡ª È≈Ò ¡≈Ó ’’∂ ¡Â∂ ÍÚ≈√∆ ÓÈ∞º÷ Á∆ ‹«‡Ò Í¤≈‰ Á∂ ÓπºÁ∂ È≈Ò «ÚÙ∂Ù ’’∂ ÌÚª √øÚ≈Á ⁄≈«¬¡≈ ‘ÀÕ √Ì ÂØ∫ ¡«‘Ó ◊ºÒ «¬‘ ‘À «’ ¿∞√ ˘ «⁄øÂÈ ¡Â∂ ¡È∞ÌÚ ˘ «¬’ „π’Ú∆∫ ¡È∞Í≈Â «Ú⁄ ◊πøÈ∑ ’∂ Í∂Ù ’È Á≈ ‘πÈ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √π÷Á∂Ú «√øÿ √Ó’≈Ò∆ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∂ ÁÏ≈Úª ≈‘∆∫ Ó≈ÈÚ∆ ÓÈ Á∆ ÍºË Â∂ Ú≈ÍÁ∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈ Â≈ÒÓ∂Ò «Ï·≈¿∞∫Á≈ È˜ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ «Ò÷Á≈ ‘À «’ “‹ÈÀÒ «√øÿ Í»Ï∆ Â∂ Íº¤Ó∆ √«Ì¡≈⁄≈’ ÓπºÒ ÍÃÏøËª Á∂ ‡’≈Úª ’≈È ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆¡ª Ó≈È«√’ ¿∞Òfi‰ª ˘ ∂÷ª«’Â Ú∆ ’Á≈ ‘À ¡Â∂ Íº¤Ó∆ √Ó≈‹ª Á∂ Ï‘π-√«Ì¡≈⁄≈’ (Multi-cultural) ÓπºÒª Á∂ √øÚ≈Á ’≈È Í»Ï∆ ‹ª ¬∂Ù∆¡≈¬∆ Ó≈È«√’Â≈ «Ú⁄ ¡≈ ‘∂ ÏÁÒ≈¿∞ Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆ Ú∆ ’Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √π÷Á∂Ú «√øÿ «¬’Ø Ú∂Ò∂ ’‘≈‰∆¡ª Á∆ Ú√Â± Â∂ «ÏÂªÂ ˘ √≈‘Ó‰∂ º÷ Á∂ ⁄ÒÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ “‹ÈÀÒ «√øÿ Íº¤Ó Á∂ «Ú’«√Â Í»ø‹∆Ú≈Á∆ ÓπÒ’ª Á∂ Ï‘π-’ΩÓ∆ ¡Â∂ Ï‘π-√«Ì¡≈⁄≈’ Â≈‰∂-Ï≈‰∂ «Ú⁄ «Ú⁄Á∂ ÍÚ≈√∆ ÓÈº÷ Á∆ ◊πøfiÒÁ≈ ÓÈØ-ÁÙ≈, √≈Ó≥Â∆ √ø√’≈ª ◊Ã√Â ¡Ú⁄∂ÂÈ ¡Â∂ «Ú÷≥‚Â ¡≈Í∂ Á∂ «ÚÚ∂’ ˘ Í’ÛÈ Ò¬∆ √Ó≈ÈªÂ ’Ê≈ ÒÛ∆¡ª Ú≈Ò∂ ‡πº‡Ú∂∫ «ÏÂªÂ, ‡≈’Ú∂∫ √πÌ≈Úª Ú≈Ò∂ Í≈Âª Â∂ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆ «√‹‰≈, ⁄∂ÂÈ≈ ÍÃÚ≈‘ Á∂ ¡≥Â-ÁÚøÁ Â∂ ÎÒÀÙ ÏÀ’ Á∆¡ª ÍÃ◊‡≈¡ «ÚË∆¡ª ¡Â∂ «ÓÙÂ/«÷⁄Û∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÍÃÔØ◊ ¡≈«Á Á∆¡ª √ø⁄≈ ‹π◊Âª ˘ ¡≈Í‰∂ ◊ÒÍ √ø◊·È Á∆ ¿π√≈∆ Ò¬∆ ÚÂÁ≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √π÷Á∂Ú «√øÿ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ ˘ “’Ò≈Â«Ó’ √π‘‹ Á≈ «√÷” Ó≥ÈÁ≈ ‘ÀÕ ‚≈. √Ï‹∆Â «√øÿ Ò¬∆ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ Á≈ «ÏÂªÂ √øÂ≈Í ¡Â∂ Áπ÷ªÂ Á≈ «ÏÂªÂ ‘ÀÕ ¿∞√ ÓπÂ≈Ï’ “«¬√ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ Í≥‹ ’‘≈‰∆¡ª Á∂ Ú√Â±◊Â Ú∂Ú∂ ¡≥«ÂÓ ÂΩ ”Â∂ √øÂ≈Í ¡Â∂ Áπ÷ªÂ ˘ «√‹Á∂ «¬‘ ÍÃÓ≈«‰Â ’È Á∂ ÔÂÈ «Ú⁄ ‘È «’ «’Ë∂ ≈‹È∆Â’ ¡≈Âø’ √Á’≈ Áπ÷ªÂ ‘À, «’Ë∂ ËøÈ Ù’Â∆ Á∆ ’≈ÓÈ≈ È≈Ò ÓÈ∞º÷ ◊π¡≈⁄ «‘≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √Ï‹∆Â «√øÿ ≈‹È∆Â’ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ «ÚÙÒ∂Ù‰ √Ó∂∫ ’¬∆ √‡∆’ Â∂ ÓΩ«Ò’ «‡ºÍ‰∆¡ª ’Á≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∂ «¬√ ’ÊÈ «Ú⁄ ÁÓ ‘À «’ “‹ÈÀÒ «√øÿ ˘ È≈ Âª ÔÊ≈ÊÚ≈Á∆ ÍÀ‡È Â∂ Í«Û∑¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘À È≈ √Ó«fi¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Ì≈Ú∂∫ «ÁzÙ‡∆’Ø‰ Íº÷Ø∫ ¡Ú⁄∂ÂÈ∆ ÂΩ Â∂ ¿∞‘ Ó≈ÈÚ∆ ‘Ø∫Á, √π«‘ÁÂ≈, √øÚ∂ÁÈÙ∆ÒÂ≈ ¿∞µÍ Í«‘≈ Á∂‰ Ú≈Ò≈ ¡«‹‘≈ ’Ê≈’≈ ‘À «‹√ È∂ Í≥‹≈Ï∆ ’Ê≈ ˘ √Ê«◊Â ’Ê≈ √ø⁄È≈ ÂØ∫ Óπ’Â ’∆Â≈ ‘ÀÕ” ‚≈. √π÷Í≈Ò «√øÿ «ÊøÁ «¬√ ’‘≈‰∆-√ø«◊Ã‘ ˘ “‡≈Ú˜ ¡≥ÁÒ∂ Ï¿∞‰∂Í‰ Á∆ Ï≈Â Í≈¿∞∫Á∆ Íπ√Â’” Á∂ »Í «Ú⁄ ◊Ã«‘‰ ’Á≈ ‘À ‹Ø Í≥‹≈Ï∆¡ª Â∂ ÍÚ≈√∆¡ª Á∆ ⁄∆-«Ó⁄∆ √ø√«¥Â∆ Á∆ Í∂Ù’≈∆ ’Á∆ ‘ÀÕ √π÷Í≈Ò «√øÿ «ÊøÁ Á≈ «Ú⁄≈ ‘À «’ “«¬√ √ø◊Ã«‘ Á∂ ÍÃ’≈ÙÈ È≈Ò ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆ ◊ÒÍ’≈ È∂ ¡◊Ò∆ ÍπÒªÿ Íπº‡∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ‘Ø∫Á ÓÈ ˘ Â√ºÒ∆ ÍÃÁ≈È ’È Ú≈Ò∆ ‘ÀÕ” ‚≈. √π‹∆Â «√øÿ Á≈ Ò∂÷ “‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ‡≈Ú˜ «¬’ «ÚÙÒ∂Ù‰≈ÂÓ’ «‡ºÍ‰∆” «‡ºÍ‰∆ Á∆ Ï‹≈«¬ «Ú√«ÂzÂ Ò∂÷ Ï‰ «◊¡≈ ‘ÀÕ ‚≈. √π‹∆Â «√øÿ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ Á∆ «ÏÂªÂ’ ÙÀÒ∆ ˘ ‹≈È‰ ≈‘∆∫ ’‘≈‰∆ Á∂ Ê∆Ó’ √Ø’≈ª ¡Â∂ «Ú⁄≈Ë≈≈¬∆ Í≈√≈ª ˘ √≈‘Ó‰∂ «Ò¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ

�

�

‚≈. Ì∆Ó «¬øÁ «√øÿ Á≈ Ò∂÷ «Ú⁄≈Ë≈≈¬∆ «ÚÙÒ∂Ù‰ ÚºÒ π«⁄Â ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ “‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ ‡≈Ú˜ ÓΩ‹»Á≈ √Ó∂∫ «Ú⁄ √≈Ó≈‹ ÚºÒØ∫ ÍÀÁ≈ ’∆Â∂ ‹≈ ‘∂ Â’È∆’∆ Á«‘ÙÂÚ≈Á Á∂ «√º‡∂ Ú‹Ø∫ ¿∞ÂÍ≥È ‘Ø¬∂ Áπ÷ªÂ ˘ ’Ò≈Â«Ó’ ø◊Â ≈‘∆∫ Í∂Ù ’Á∆ ‘ÀÕ” «ÚÙÒ∂Ù‰ Á≈ «√º‡≈ «¬‘ ’º«„¡≈ «◊¡≈ ‘À «’ “‹ø◊ ‹ª Á«‘ÂÙÚ≈Á ‘≈’Óª Ò¬∆ ÓπÈ≈¯≈ ¡Â∂ ¡≈Ó ÒØ’ª Ò¬∆ «Ì¡≈È’ Â∂ ÁÁÈ≈’ Ì«Úº÷ Â∂ ÚÂÓ≈È ÒÀ ’∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. ¡’≈Ò ¡≥«ÓÃÂ ’Ω ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ Á∂ √Óº«√¡≈’≈ Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’Á∆ ‘À ¡Â∂ Á»√∂ «ÚÁÚ≈Èª Úª◊ «¬√ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ≈‘∆∫ «ÚÙÚ ⁄∂ÂÈ≈ Á≈ ¿∞µÌ≈ Ú∂÷Á∆ ‘ÀÕ ◊πÓ∆Â ’ºÒÓ≈‹∆ È∂ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ Í¤≈‰ Íº¤Ó∆ √ø√«¥Â∆ Á∆ √Ófi º÷‰ Ú≈Ò∂ ’‘≈‰∆’≈ Ú‹Ø∫ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ¿∞√ È∂ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ «Ú⁄ ’¬∆ ¡‰√πÒfi∂ ÍÃÙÈª Á∆ «ÈÙ≈ÈÁ∂‘∆ Ú∆ ’∆Â∆ ‘ÀÕ «¬√ Í∞√Â’ Á∂ √øÍ≈Á’ª ÚºÒØ∫ «¬’ È∂ ‡≈Ú˜ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄Ø∫ ÁØ √«Ì¡≈⁄≈ª Á∆ ‚≈«¬¡≈ÒÀ’«‡’√ ˘ Í«‘⁄≈«‰¡≈ ‘À ‹Ø ’∂ÚÒ Ï≈‘∆ ‘∆ È‘∆∫ √◊Ø∫ ‹Ø Í≥‹≈Ï∆¡ª Á∂ ÿª «Ú⁄ ¡Â∂ ÓÈ∞º÷ Á∂ Ëπ ¡≥Á Âº’ ÎÀÒ∆ ‘Ø¬∆ ‘ÀÕ Á»√∂ √øÍ≈Á’ È∂ ¡≈Í‰∂ Ò∂÷ «Ú⁄ √≈Ó≈‹∆ √πÍ √ºÂ≈ ÚºÒØ∫ ’∆Â∂ ‹ªÁ∂ ˜πÒÓª Á∆ Ï≈Â Í≈¬∆ ‘À Â∂ È≈Ò Á∆ È≈Ò ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ Á∂ ÍÃÂ∆’ª Á∆ ‚±øÿ≈¬∆ Âº’ ‹≈ ’∂ Íπº‰-¤≈‰ ’∆Â∆ ‘ÀÕ ‚≈. Í«Ó≥Á «√øÿ Âº◊Û È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ Âz≈√«Á’ Í∂Ù’≈∆ ˘ «Ë¡≈È «Ú⁄ º«÷¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ “‘π‰ ‹ÈÀÒ «√øÿ ˘ “«ÚÙÚ∆ ’‘≈‰∆’≈ª Á∆ ’Ø‡∆ «Ú⁄” º÷‰≈ ⁄≈‘∆Á≈ ‘ÀÕ” ‚≈. ¿∞«Í≥Á ‹∆Â È∂ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ˘ È≈∆ Á∆ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ Ú≈«⁄¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆ Ë≈È≈ Ï‰Á∆ ‘À «’ “‹ÈÀÒ «√øÿ Á∂ «¬√Â∆ Í≈Â «¬’Ø «‹‘∆ Ó≈È«√’Â≈ Ú≈Ò∂ «ÓÒÁ∂ ‘È ‹Ø ¡≈Í‰∂ ÿ ¡Â∂ ¡≈Í‰∂ Í«Ú≈ ÍÃ«Â ‘∆ È‘∆∫ ÏÒ«’ ¡≈Í‰∂ Á∂Ù, ¡≈Í‰∆ ËÂ∆ ¡Â∂ «¬ºÊØ∫ Âº’ «’ ÍÃ«’Â∆ ÍÃ«Â Ú∆ √øÚ∂ÁÈÙ∆Ò ‘ÈÕ ¿∞‘ ¡≈Í‰∂ Á∂Ù, «¬√ Á∆ ÷»Ï√»Â∆ Â∂ √ÚÀÓ≈È ÍÃ«Â √π⁄∂Â ‘È ¡Â∂ ¿∞√ È≈Ò ¿∞È∑ª Á≈ Ì≈ÚÈ≈Â«Ó’ Ò◊≈¡ ‘ÀÕ” ‚≈. ‹È∆ ≈‰∆ ¡≈«Ê’ «‘ºÂª ¡Â∂ Ì≈ÚÈ≈Â«Ó’ Ò◊≈¿∞ Á∂ ÁÚøÁ ˘ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ «Ú⁄Ø∫ »ÍÓ≈È ‘πø«Á¡ª Á∂÷Á∆ ‘ÀÕ ‚≈. ‹È∆ ≈‰∆ «Ò÷Á∆ ‘À “«¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª Á≈ √Ì ÂØ∫ ⁄ø◊≈ Í«‘¨ «¬‘ ‘À «’ ¿∞‘ Í≈Âª ˘ «Ú⁄≈≈ È‘∆∫ Ï‰È «ÁøÁ∆¡ª √◊Ø∫ ÍÃ√«ÊÂ∆¡ª Á∆¡ª ˜»Âª ≈‘∆∫ Áπ÷ªÂ ÏØË «√‹ ’∂ ’Ê≈ ⁄È≈ ˘ √ø‹∆Á≈ ’≈‹ Ï‰≈ «ÁøÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬‘Ø ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∂ ’Ò≈-Í»‰ ‘Ø‰ Á≈ ÍÃÓ≈«‰’ Í«‘¨ ‘ÀÕ” ¡«ÚøÁ ’Ω È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ «Ú⁄ ¡ΩÂ Á∂ «Ú«ÌøÈ »Íª ÚºÒ √≈‚≈ «Ë¡≈È Áπ¡≈«¬¡≈ ‘ÀÕ Í≥‹ª ’‘≈‰∆¡ª Á∆¡ª ¡ΩÂª Á≈ «ÚÙÒ∂Ù‰ ’È ¿∞ÍøÂ ¿∞‘ «¬√ «√º‡∂ ”Â∂ Í‘πø⁄∆ ‘À «’ “¿∞√ Á∂ ¡ΩÂ Í≈Â Ú∆ «’√∂ ¿∞Ò≈ Á≈ «Ù’≈ È‘∆∫ ‘ÈÕ ¿∞‘ ’‘≈‰∆¡ª Á∂ ’∂∫Á «Ú⁄ Ú∆ ‘ÈÕ ¿∞‘ ÓÓÂ≈Ó¬∆ «Ù«Â¡ª «Ú⁄ Ú∆ ◊Û∞º⁄ ‘ÈÕ ¿∞‘ ¡≈Í‰∂ √ø√’≈ª Á∂ ‡πº‡‰ Â∂ Ó≈È«√’ Â‰≈¿∞ Ú∆ ÌØ◊Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ «Ú¡’Â∆◊Â √πÂøÂÂ≈ Ò¬∆ Ú∆ ÒÛÁ∂ ‘È, ÏÁÒ≈÷Ø Ú∆ ‘È ¡Â∂ √Ó»«‘’ Â‰≈¿∞ Ú∆ ÌØ◊Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ «Ú¡’Â∆◊Â √πÂøÂ≈ Ò¬∆ Ú∆ ÒÛÁ∂ ‘È, ÏÁÒ≈÷Ø Ú∆ ‘È ¡Â∂ √Ó»«‘’ ’≈‹ª «Ú⁄ ÔØ◊Á≈È Ú∆ Í≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ‹∆ÚÈ Á∆¡ª «Ú«ÌøÈ «ÁzÙ‡∆¡ª Á∆ ÍÃ«Â«ÈºËÂ≈ Ú∆ ’Á∂ ‘ÈÕ” ’∞ÒÁ∆Í «√øÿ È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ ˘ «Ú⁄≈Ë≈≈¬∆ Í«Í∂÷ «Ú⁄ º÷ ’∂ Á∂«÷¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡È∞√≈ “‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ ‘À ¡Â∂ «¬√∂ Ó≈ÈÚ≈ÚÁ∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ ’≈È ¿∞‘ «√¯ ÍÚ≈√∆ ‘∆ È‘∆∫ «ÚÙÚ «⁄øÂÈ Ú≈Ò∂ Ò∂÷’ Ú‹Ø∫ ¿∞µÌ ’∂ √≈‚∂ √≈‘Ó‰∂ Í∂Ù ‘πøÁ≈ ‘À «’¿∞∫«’ ¿∞√ Á∆ «Ú⁄≈Ë≈≈ Á≈ ÿ∂≈ ÍÚ≈√∆ Í≥‹≈Ï∆¡ª Á∆¡ª √Óº«√¡≈Úª Âº’ ‘∆ √∆ÓÂ È‘∆∫ ÏÒ«’ «¬√

��

�

√Ó≈‹ «Ú⁄ «Ú⁄ ‘∂ ‘∂’ ÓÈ∞º÷ Á∆¡ª ’Áª-’∆ÓÂª, ÓÈ∞º÷∆ «Ù«Â¡ª Á∆ Ì≈ÚÈ≈ÂÓ’ √ªfi, ÍÃ«’Â∆ Â∂ Í«¡≈Ú‰ Á∂ ¡≈-Í≈ ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ Ú∂«÷¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ” ‹√Ú∆ √Ó È∂ ‡≈Ú˜ ’‘≈‰∆-√ø◊Ã«‘ «Ú⁄ Ó≈ÈÚ∆ «Ù«Â¡ª Á∆ ÂÒÂ≈ ˘ ÎÛ∑È Á≈ ÔÂÈ ’∆Â≈ ‘ÀÕ Ò≈Ì «√øÿ ÷∆Ú≈ ¡È∞√≈ “«ÚÁ∂Ù∆ Ê∆Ó, «ÏÂªÂ’ «¬’≈¬∆¡ª ¡Â∂ Í≈Â «⁄ºÂ‰ ¡≈«Á È≈Ò Í≥‹≈Ï∆ Í≈·’ª Á∆ ‹≈‰’≈∆ ¡È∞Ú≈«ÁÂ √≈«‘Â ≈‘∆∫ √∆ ‹Ø ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ≈‘∆∫ «√ºË∆ √≈‚∂ Âº’ Í‘πø⁄Á∆ ‘ÀÕ Ì◊Ú≈È Á≈√ √ºπ‹Ø∫ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª Á∂ Ï‘πÍÂ∆ «ÏÂªÂ ≈‘∆∫ ¿∞‹≈◊ ‘πøÁ∆ Ú√Â± Á∆ ⁄⁄≈ ’Á≈ ‘Ø«¬¡≈ «Ò÷Á≈ ‘À “«¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª Á≈ Ï‘π-ÍÂ∆ «ÏÂªÂ «ÂøÈ Í∆Û∑∆¡ª Á∂ ‹∆ÚÈ «ÏÂªÂ Á∂ È≈Ò-È≈Ò ¡øÂ≈Ù‡∆ ¿∞ÊÒ-ÍπÊÒ, Ó≈È«√’ «Ú’≈ ¡Â∂ ÿº‡ ‘∆¡ª Ó≈ÈÚ∆ ’Áª-’∆ÓÂª ˘ Ï≈ı»Ï∆ Í∂Ù ’Á≈ ‘ÀÕ” «¬È∑ª √≈∂ «ÈÏøËª ˘ ÍÃ√Â∞Â ’«Á¡ª √øÍ≈Á’ «¬√ ◊ºÒØ∫ √π⁄∂Â ‘È «’ «¬‘ √øÍ≈«ÁÂ Íπ√Â’ Í≥‹≈Ï∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Á∂ ÷∂Â «Ú⁄ ’¬∆ Úº÷∂ ÍÃ«ÂÓ≈È «√‹∂◊∆Õ ‹∂ ¡«‹‘≈ ‘øπÁ≈ ‘À Âª «¬√ «Íº¤∂ ¿πÈ∑ª √≈∂ «ÚÁÚ≈Èª, «ÓºÂª ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á≈ ‘ºÊ ‘ØÚ∂◊≈ «‹È∑ª È∂ √≈‚∆ Ï∂ÈÂ∆ Ó≥È ’∂ ¡Â∂ Í»∆ «Ó‘ÈÂ ’’∂ ‡≈Ú˜ Á∂ «Ú«ÌøÈ Í«‘¨¡ª ¿∞µÍ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’∆Â∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Èª, «ÓºÂª ¡Â∂ «Ú«Á¡≈Ê∆¡ª Á≈ ËøÈÚ≈Á ÙÏÁª «Ú⁄ Ù≈«¬Á È≈ ‘Ø √’∂ «’¿∞∫«’ ÙÏÁ ’¬∆ Ú≈ ÓÈ Á∂ ¡≈Á, √«Â’≈ ¡Â∂ «Í¡≈ ˘ Í»∆ Â∑ª ÍÃ◊‡ ’È Á∆ √ÓºÊ≈ È‘∆∫ º÷Á∂Õ «¬È∑ª «ÚÁÚ≈Èª Á∂ «Ú⁄≈ Ú≈⁄‰ ¿∞Í≥Â ‘∆ ¡√∆∫ «¬√ «√º‡∂ Â∂ Í‘πø⁄∂ ‘ª «’ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª «¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª ˘ ’¬∆ ‘Ø ’Ø‰ª ÂØ∫ Ú∆ Ú≈«⁄¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ � � � � ’Ó‹∆Â «√øÿ �� ‘«√ÓÈ «√øÿ øË≈Ú≈

��

�

Áπº÷ √ªfi≈ «’ Í≈«¬¡≈ : ÍÚ≈√∆ √≈«‘Â Â∂ “‡≈Ú˜”

‹√Ï∆ ‹ÀÈ (‚≈.)* Ò∂÷’ Á≈ ÏØÒ∆ È≈Ò ¡‡πº‡ √øÏøË ‘ÀÕ «‹√ ÏØÒ∆ ˘ ¿∞‘ ¡Í‰≈¿∞∫Á≈ ‘À, «‹√ ˘ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ª Á≈ Ó≈«Ë¡Ó Ï‰≈¿∞∫Á≈ ‘À ¿∞‘ ¿∞√ Ò¬∆ ı≈√ Ó≈«¬È≈ º÷Á∆ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Á∂Ù ÂØ∫ Ï≈‘ Ú√ ‘∂ Ò∂÷’ ¡≈Í‰∂ ¡≈Ò∂ Áπ¡≈Ò∂ Á∆ ÏØÒ∆ ˘ ¤º‚ ’∂ ¡≈Í‰∆ Óª ÏØÒ∆ «Ú⁄ «Ò÷Á∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ¿∞√ ÏØÒ∆ È≈Ò ¡≈Í‰∂ «ÙÂ∂ ˘ ◊»Û∑≈ Â∂ Ó˜Ï»Â ’ ‘∂ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ Í «¬‘ √Ú≈Ò ¡≈Í‰∂ ¡≈Í «Ú⁄ «¬’ Ó‘ºÂÚ º÷Á≈ ‘À «’ ¿∞È∑ª Á≈ Í≈·’ ’Ω‰ ‘À ‹ª «’ºÊ∂ ‘À? «¬’ ’ÁÓ ¡º◊∂ ‹≈ ’∂ ‹Á ¿∞‘ ¡≈Í‰∂ «ÚÙ∂ Á∆ ⁄Ø‰ «Íº¤∂ ¤º‚∂ Á∂Ù ¡Â∂ ¿∞√ È≈Ò ‹πÛ∆¡ª Ô≈Áª ‹ª «¬’ Á»‹∆ √«Ì¡Â≈ È≈Ò ‡’≈¡ È≈ ⁄π‰ ’∂ √≈∂ Í≈Â Ï≈‘∆ ÒÀ ÒÀ∫Á≈ ‘À Âª «¬‘ √Ú≈Ò ¿∞Ì ’∂ ‘Ø Ú∆ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ È≈Ò È≈Ò «¬’ ‘Ø √Ú≈Ò Ú∆ ¿∞µÌ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À «’ ¿∞È∑ª Á≈ «ÚÙ≈ ’∆ ‘À? ¿∞‘ ’∆ ’«‘‰≈ ⁄≈‘πøÁ∂ ‘È? «’√ Ò¬∆ «Ò÷ ‘∂ ‘È? «¬’ ’≈ÒÍ«È’ ÁπÈ∆¡ª ‹ª «¬’ ÔÊ≈ÊÚ≈Á∆ √Ø⁄ ˘ ÍÃ◊‡ ’ ‘∂ ‘È? ‹ª «Î ¿∞È∑ª Á≈ ’Ø¬∆ ‘Ø ‘∆ ¿∞Á∂Ù ‘À? ’ÊÈ ÍºË Â∂ ‹ª «ÏÂªÂ’ ÍºË Â∂ Ò∂÷’ ¡Â∂ Í≈·’ «Ú⁄ ’∆ ÏÁÒ≈¿∞ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À? «¬‘ Âª √ÍºÙ‡ ‘À «’ √≈«‘Â «¬’ √øÚ≈Á ‘ÀÕ Ò∂÷’ ¡Â∂ Í≈·’ «Ú⁄Õ ‹Á Í≈Â Ï≈‘∆, «ÚÙ∂ Á»√∂ Á∂Ù Á∆ ÿ‡È≈, Í ÏØÒ∆ «Íº¤∂ ¤º‚∂ ÿ Á∆ Í √Â≈ «’ºË ˘ ‹≈ «‘≈ ‘À? «¬‘ √≈∂ √Ú≈Ò ¡È∞ÌÚ Â∂ «Ú⁄≈Ë≈≈ È≈Ò ‹πÛ∂ ‘Ø¬∂ ‘ÈÕ Ï≈‘ Ú√Á∂ Ò∂÷’ Á∆ «¬’ ÈÚ∆∫ Ï≈Á∆, ÈÚ∂∫ √Ó≈‹ Â∂ ÈÚ∂∫ ≈Ù‡ È≈Ò ’∆ √øÏøË «‘≈ ‘À? ‹ª ’∆ ‹πÛ≈¿∞ Ï‰ «‘≈ ‘À? √≈«‘Â Á≈ «¬’ Íº÷ «¬‘ Ú∆ ‘ÀÕ

«¬√ √øÁÌ «Ú⁄ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á≈ ’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘ “‡≈Ú˜”A Â∂ ¿∞√ Á∆ Óπº÷ ’‘≈‰∆ ı≈√ Ó‘ºÂÚ º÷Á∂ ‘ÈÕ “‡≈Ú˜” «¬’ ¶Ó∆ ’‘≈‰∆ ‘À «‹√ Á≈ «Í¤Ø’Û ÁØ ‹ø◊ª ¡¯◊≈«È√Â≈È ¡Â∂ «¬≈’ Á∆¡ª Â∂ I/AA Á≈ ‡≈Ú˜ Â∂ ‘ÓÒ≈ ‘ÈÕ «¬√ ’‘≈‰∆ Á∂ Í≈Â ’∞fi ¡Ó∆∆’∆ Â∂ ’∞fi «¬√Ò≈Ó’ ÓºÂ Á∂ ¡≈Ú≈√∆ ‘ÈÕ Ì≈Â∆ ’Ø¬∆ È‘∆∫ È≈ ‘∆ Ì≈Â È≈Ò √øÏø«ËÂ ’Ø¬∆ ÿ‡È≈ ‹ª Ô≈Á, È≈ ‘Ø ’Ø¬∆ «‡ºÍ‰∆ ‘ÀÕ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ÎÀÒ≈¡ Âª Ï‘πÂ ‘À - ÿ Á∆ «˜øÁ◊∆, «‘‰ √«‘‰ Á∂ Â∆«’¡ª ¡Â∂ √Ø⁄‰ Á∂ „ø◊ ÂØ∫ ÒÀ ’∂ ¡Ó∆’≈ Á∆ ¡≥Â ≈Ù‡∆ Í«Í∂÷ «Ú⁄ Â≈’Â Âº’ Á≈ Ú‰È ‘ÀÕ ‹Á ÓÀ∫ «¬√ ’‘≈‰∆ ˘ Í«‘Ò∆ Ú≈ Í«Û∑¡≈ Âª ÓÀ˘ Ì≈Ù≈ Á∂ «ÚÙ∂ «Ú⁄ «¬’ ¡√ø◊Â∆ Â∂ ˙Í≈Í‰ Ó«‘√»√ ‘Ø«¬¡≈Õ Ò∂÷’ ’∆ ’ «‘≈ √∆? «Î Òº◊≈ «’ «¬’ ÎÀ∫‡√∆ ‘À ‹ª ’Ø¬∆ √≈«¬ø√ «Î’ÙÈÕ Í I/AA Á≈ «˜’ ÍÛ∑ ’∂ Òº◊≈ «’ Ó’√Á ’∞fi ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ’‘≈‰∆ Á∆ ⁄È≈ÂÓ’ Ï‰≈Ú‡ ¿∞√ Á∂ ¡Ê ˘ ¿∞√≈È Ò¬∆ Ù≈«¬Á √‘≈«¬’ ‘ØÚ∂Õ “‡≈Ú˜” ¡≈Í‰∂ ¡≈Í «Ú⁄ «¬’ Ï‘πÂ ‘∆ ◊πøfiÒÁ≈ ’‘≈‰∆ ‘À, ¿∞‘ ¡≈Í‰∆¡ª ’¬∆ ÂÀ‘ª ÍÃ◊‡ ’Á∆ ‘À - Ô≈Áª Â∂ ¿∞Á∂Ú∂∫, «Í¤Ò∂ √Ó∂∫ Ò¬∆ Âªÿ, Ô≈Áª Á∆¡ª fi≈’∆¡ª, ’∞ÁÂ ÚÒ ¡≈’Ù‰, Ï∆Â∆¡ª ‘Ø¬∆¡ª

��

�

ÿ‡È≈Úª, ≈‹È∆Â’ √Ø⁄, ≈Ù‡∆ Ì≈ÚÈ≈ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∂ «Ù«Â¡ª Á≈ ‡’≈˙Õ «¬‘ √≈∂ «¬’ Á»‹∂ «Ú⁄ ‡’≈¿∞∫Á∂ ‘È ¡Â∂ ÒÛ∆Ú≈ Â∞Á∂-Â∞Á∂ ÓπÛ «¬’ ÿπøÓ‰ÿ∂∆ Í≈ ÒÀ∫Á∂ ‘ÈÕ Ï∆Â∂ Â∂ ÚÂÓ≈È √Ó∂∫ Á∆¡ª ÿ‡È≈Úª È≈ÒØ È≈Ò «Ï¡≈È ’’∂ Ò∂÷’ ¿∞È∑ª «Úº⁄ ¡≥Â Â∂ √Ó≈ÈÂ≈ Áº√‰ Á∆ ’Ø«ÙÙ ’Á≈ ‘ÀÕ √Óª ¡º◊∂ «Íº¤∂ «ÈøÂ ⁄ÒÁ≈ «‘øÁ≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ Ø˜≈È≈ Á∆ «˜øÁ◊∆ ¿∞µÌ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «Èº’∆¡ª «Èº’∆¡ª ÿ‡È≈Úª ’≈¯∆ «Ú√Â≈ ◊Ã«‘‰ ’Á∆¡ª ‘ÈÕ ¬∆≈’ Á∆ ÒÛ≈¬∆ ÂØ∫ Ùπ» ’’∂ ‚À«È√ (¡À∫«‹Ò≈ Â∂ «ÚÒ∆¡Ó Á≈ ÍπºÂ) Á≈ Ò≈ÍÂ≈ ‘Ø‰≈ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‚À«È√ Í«‘Òª ¡¯◊≈«È√Â≈È Ú∆ «◊¡≈ √∆ ‹ø◊ «Úº⁄Õ ¿∞‘ ¿∞µÊØ∫ √πº÷∆-√ªÁ∆ Ú≈«Í√ ÍÂ ¡≈«¬¡≈Õ «¬È∑ª ÁØÚª ‹ø◊ª Á«Ó¡≈È I/AA Á≈ ÚÒ‚ ‡∂∂‚ √À∫‡ Â∂ ‘ÓÒ≈ ¡Â∂ ¿∞√Á∆ ÂÏ≈‘∆ Ú∆ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ «ÚÒ∆¡Ó ¡Â∂ ¡À∫‹Ò≈ «¬√ «‘ø√≈ ¡Â∂ ÂÏ≈‘∆ ÂØ∫ ¡≈Âø«’Â ‘ÈÕ ¿∞‘ ‡∆.Ú∆. ˘ Ú∆ ‚ ‚ ’∂ Á∂÷Á∂ ‘ÈÕ Ëπ ¡≥ÁØ∫ ‚∂ ‘Ø¬∂ ≈Âª ˘ ¿∞È∆∫Á∂ ’º‡ ‘∂ ‘ÈÕ ‚À«È√ Á∂ Ò≈ÍÂ≈ ‘Ø‰ ÂØ∫ Í«‘Òª ¿∞‘ «¬’ ‘Ø ÿ‡È≈ Á≈ «Ù’≈ Ú∆ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ √‡∂√∆ ¿∞È∑ª ˘ ‡≈Ú˜ «Ú⁄Ø∫ ÎØÈ ’Á∆ ‘À Í Ï⁄ ’∂ «È’Ò‰ «Ú⁄ √¯Ò È‘∆∫ ‘πøÁ∆Õ «¬√ Ó≈-Ë≈Û Á∂ «Í¤Ø’Û «Ú⁄ ’¬∆ Ú≈∆ ¡À‡Òª«‡’ √≈◊ Á∆¡ª √∆ÂÒ Ò«‘ª Á≈ «˜’ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «ÚÒ∆¡Ó ¡À‡Òª«‡’ √≈◊ ÚÒ «¬’ Úº÷∆ ‘∆ «÷º⁄ Ó«‘√»√ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬ÊØ∫ Âº’ «’ «¬√ Á∆ «÷º⁄ ’≈‰ ¿∞‘ ÏøÁ◊≈‘ Á∆ ÈΩ’∆ Ú∆ ’Á≈ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ÈΩ’∆ ÏÁÒ ’∂ «¬’ ‘«Ê¡≈ª Á∆ ÎÓ «Ú⁄ ⁄Ò≈ ‹ªÁ≈ ‘À Âª «¬‘ ¿∞√Á∆ «˜øÁ◊∆ Á≈ «¬’ ¡«‘Ó ÎÀ√Ò≈ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «¬‘ ÎÀ√Ò≈ «‹√ ≈‘ Â∂ ¿∞√˘ ÒÀ ‹ªÁ≈ ‘À ¿∞‘ √≈◊ Á∆¡ª Ò«‘ª ÂØ∫ «ÏÒ’∞Ò ¿∞Ò‡ ‘ÀÕ «¬‘ «⁄‘È ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ’¬∆ ’∞fi ‹ØÛÁ≈ Ú∆ ‘À ¡Â∂ Úº÷Â≈ Ú∆ Á√≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ ’‘≈‰∆ Á∆ Ú≈È◊∆ «Ú⁄ «¬’ ÈÚ∂∫ ÓØÛ Á≈ √ø’∂Â Ú∆ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ √≈◊ Í∑ª ÂØ∫ Í∑ª ‘∆ ‘πøÁ≈ ‹ªÁ≈ ‘À Â∂ ‘π‰ «√¯ «÷Û’∆ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ È˜ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À, «‹Ú∂∫ «ÚÒ∆¡Ó Á∂ Ïº⁄∂ ¿∞√ Á∆¡ª È˜ª ÂØ∫ ˙fiÒ ‘Ø ◊¬∂ ‘ÈÕ Ï∆Â∂ √Ó∂∫ Á∆¡ª ◊ºÒª ¡º÷ª √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∆¡≈ ‘ÈÕ ’Á∂ ‡∆.Ú∆. Á∂ ÍÃØ◊≈Ó Á∂÷ ’∂ «Í¿∞ ÍπºÂ Ï«‘√ ’Á∂ √È, ¡Ó∆’∆ Â≈’Â Â∂ ≈‹È∆Â∆ ”Â∂ «¬’ ÿÓ≥‚ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ÓÈ «Ú⁄ ¿∞µ·Á∆ √∆Õ Á»√«¡ª Á∆ Â’Ò∆¯, Â∆√∆ ÁπÈ∆¡ª Á∆ ◊∆Ï∆, ¿∞È∑ª Á≈ «Í¤«Û¡≈Í‰-¿∞È∑ª ˘ ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈Í‰∆ ’Ó˜Ø∆ Á∆ Â∑ª ÍÃÂ∆Â ‘πøÁ≈ √∆Õ ‹Á ÍÃØ◊≈Ó «Ú⁄ «¬’ Ï≈ª √≈Òª Á≈ Ïº⁄≈ ¡≈Í‰∂ Í«Ú≈ Á∂ ¡º· ‹∆¡ª Á∆ ÓΩÂ Á≈ «‘√≈Ï Ó≥◊Á≈ ‘À Âª «ÚÒ∆¡Ó ÓÈ «Ú⁄ √Ø⁄Á≈ ‘À, “‹ø◊ª ”⁄ ‘Ø ’∆ ‘Ø«¬¡≈ ’Á≈ ¬∂? ” ¿∞√˘ «¬‘ Ú∆ ¡«‘√≈√ ‘À «’ «¬‘ ¡≈Ú≈˜ ¿∞√Á∂ ¡≥Á Á∂ ¡Ó∆’∆ ¡«ÌÓ≈È Á∆ ‘ÀÕ (Í≥È≈-AE) «¬√∂ Â∑ª «¬’ Ú≈ ‚À«È√ Ú∆ «¬’ ÍØÃ◊≈Ó Ï≈∂ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ ÍÃ◊‡ ’Á≈ ‘ÀÕ ““Ú∑‡ È≈È√À∫√! «¬‘˘ ’Ø¬∆ Íπº¤∂ «’ Â±ø ¡Ó∆’≈ Á∆ È∆Â∆ Â∂ Âª ÒÀ’⁄ fi≈Û∆ ‹≈ÈÀ∫, ¡≈Í‰∂ Á∂Ù Á∆ Ìπº÷-Èß◊ Á≈ «‘√≈Ï Ú∆ ’∆ÂÀÕ”” (Í≥È≈-AG) ‡∆.Ú∆. Á∂ ÍÃØ◊≈Ó Âª Á» Á∆ ◊ºÒ ‘À ¡≈Í‰∂ ‹≈‰ Í¤≈‰ Á∂ ˆÀ ¡Ó∆’∆ ÒØ’ª Ò¬∆ Ú∆ «¬È∑ª Á∂ ÓÈ «Ú⁄ ’Ø¬∆ ‘ÓÁÁ∆ È‘∆∫Õ √◊Ø∫ ¿∞È∑ª ˘ ÒÛ≈¬∆ Â∂ Â≈’Â Á≈ «¬√Â∂Ó≈Ò ‘∆ «¬’Ø «¬’ Â∆’≈ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ √≈∂ «ÙÂ∂ Â≈’Â Á∂ È≈Ò ‘∆ Ï‰Á∂ Á∂ «ÈÌÁ∂ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ ¡ÏÁπÒ ˘ «ÁÒ≈√≈ Á∂‰ Á∆ Êª «ÚÒ∆¡Ó ¡≈÷Á≈ ‘À «’ ÏøÏ≈∆ Â∂ ÓΩÂ ‹ø◊ Á≈ «¬’ «‘º√≈ ‘ÀÕ ““ÒØ’∆∫ «√ºË∂ Ú∆ ¬∂Áª ‘∆ ‘πøÁ∂ ¡≈Õ”” (Í≥È≈-AF) ’≈Ò‹ Á∂ «ÁÈ, ÈÚ∆∫ ÈΩ’∆, «Ú¡≈‘ Â∂ Ïº⁄∂-⁄º’ Ò≈ ’∂ «¬‘ ’‘≈‰∆ ¿∞µÊ∂ ‘∆ ¡≈ Í‘øπ⁄∆ ‘À «‹ÊØ∫ ¡≈øÌ ‘Ø¬∆ √∆Õ «¬’ ÈÚ∆∫ √Ú∂ ‹Ø ÈÚ∆∫ ¿∞Ó∆Á ÒÀ ’∂ ¡≈¬∆ ‘ÀÕ «¬√∂ √Ó∂∫ «ÚÒ∆¡Ó ˘ Á¯Â ÂØ∫ √ºÁ≈ ¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ ÓØÛ ”Â∂ √«Ì¡Â≈ ¡Â∂ ¡≈Í‰∂ ¡≈Í Ï≈∂ «¬’ √ÚÀ ⁄∂ÂÈ≈ Ú∆ ‹≈◊Á∆ ‘ÀÕ Í«‘Òª Á»«‹¡ª Á∂ È∞’√ È˜ ¡≈¿∞∫Á∂ √È Í ‘π‰ ¡Ó∆’∆ Ù’Â∆ ¿∞Í Ú∆ √Ú≈Ò ÷Û∂∑ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ «¬Ó∆◊À∫‡√ Á≈ Á∂Ù Á∂ «ÈÓ≈‰ «Ú⁄

��

�

’∆ ÔØ◊Á≈È ¡Â∂ Ì»«Ó’≈ ‘À? ¿∞È∑ª ÂØ∫ ¡Ó∆’∆ √Ó≈‹ Á≈ «‘º√≈ Ï‰ ‹≈‰ Á∆ ¡Â∂ «ÓÒ-‹πÒ ‹≈‰ Á∆ ¿∞Ó∆Á «’ÊØ∫ Â’ √‘∆ ‘ÀÀ? Ï‘π-√«Ì¡≈⁄≈’ √Ó≈‹ Á≈ «ÈÓ≈‰ «’√ Â∑ª ‘Ø √’Á≈ ‘À? ’∆ «¬‘ √Ó≈‹ Â≈’Â Â∂ Ù’Â∆-√øÏøËª ”Â∂ ¡≈Í‰∆ È∆∫‘ º÷ √’Á≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’∆ Í¤≈‰ (¡≈¬∆‚À∫«‡‡∆) ¿∞Í «ÚÒ∆¡Ó Á∂ «¬’ Í≈√Û fiπ’≈¡ √Ì √Ú≈Òª Á∂ ÿ∂∂ «Ú⁄ ¡≈ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Ëº’Û (aggressive) √«Ì¡Â≈B ‘Øª ˘ ‘ÛºÍ ’ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘ÀÕ ¿∞‘ √πº÷ ÙªÂ∆ ‹ª √ÓπøÁ Á∆¡ª Ò«‘ª È≈Ò «’Ú∂∫ ‹πÛ √’Á∆ ‘À? ‘«Ê¡≈ Ú∂⁄ ’∂ «‹√ Á∆ ¡≈«Ê’ Âº’∆ ‘πøÁ∆ ‘À ¿∞‘ Á∂Ù «¬È√≈È Á≈ ’∆ ÓπºÒ Í≈ √’Á≈ ‘À? «¬Ó∆◊À∫‡√ Á∆ Ú∆ ¡≈Í‰∆ ‹◊∑≈ Úø‚∆ ‘Ø¬∆ √Ø⁄ ‘ÀÕ ÍÀ√≈ «’ «ÙÂ≈? ¡≈Í‰≈ ÓπÒ’ ‹Ø «Íº¤∂ ¤º«‚¡≈ «◊¡≈ ‘À ¡Â∂ ¡Ó∆’≈ «Ú⁄ ¿∞‘ ¡≈’∂ Úº√ ◊¬∂ ‘ÈÕ ¡Ó∆’∆ «ÚÁ∂Ù È∆Â∆ Â∂ ¿∞È∑ª ˘ ÏØÒ‰ ‹ª ¿∞√ ¿∞Í «‡ºÍ‰∆ ’È Á≈ ¿∞È∑ª Á≈ ’∆ ¡«Ë’≈ ‘À? «¬√ √Ø⁄ È≈Ò ‘∆ ¡À∫‹Ò≈ ¡Â∂ «ÚÒ∆¡Ó «¬’ ¬∆≈È∆ ‹ØÛ∂ Á∆ ’ΩÎ∆-Ù≈Í ”Â∂ ’ΩÎ∆ Í∆‰ ‹ªÁ∂ ‘ÈÕ Á»√∂ ÓπÒ’ª Á∂ ÒØ’ Úº÷ Úº÷ ’≈‰ª ’’∂ ¡Ó∆’≈ ¡≈ Ú√Á∂ ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄Ø∫ ÚË∂∂ ¡«‹‘∂ ‘È «‹‘Û∂ ÈΩ’∆ ’È ‹ª ÍÀ√≈ ’Ó≈¿∞‰ Ò¬∆ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ Í ¡È∂’ª ¡«‹‘∂ Ú∆ ‘È «‹‘Û∂ Ë≈«Ó’ ’º‡ÛÚ≈Á ÂØ∫ ¤∞‡’≈≈ Í≈‰ Ò¬∆ ¡Ó∆’≈ ˘ «¬’ ¡≈˜≈Á∆-Í√øÁ Á∂Ù √Ófi ’∂ «¬Ê∂ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ‹Ó∆Ò≈ ¡Â∂ ‘È∆¯ Á∆ «¬√ ’ΩÎ∆ Ù≈Í ”Â∂ «¬È∑ª ˘ ¡ÏÁπÒ Ú∆ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ ¡ÏÁπÒ Á∆ ¡Ó∆’∆ ‘ÓÒ∂ ÚÒ ‹Ø È≈≈˜◊∆ ‘À ÊØÛ∑∆ ÊØÛ∑∆ «ÚÒ∆¡Ó Â∂ ¡À∫‹Ò≈ Ú∆ Ó«‘√»√ ’È Òº◊ Í¬∂ ‘ÈÕ ¡⁄È⁄∂Â ÁØ ◊ºÒª Ú≈ÍÁ∆¡ª ‘ÈÕ «¬’ √Â∑≈ ”Â∂ ¡Â∂ «¬’ ˜≈ ◊«‘∂ ÂΩ ”Â∂Õ √ÍºÙ‡ «¬‘ ‘À «’ «Ú¡’Â∆◊Â ¡È∞ÌÚ ¡Â∂ Â‹Ï≈ «¬’ √Ó≈‹∆ √º⁄ Á≈ Ú∆ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «Ú¡’Â∆◊Â √º⁄ Á≈ «¬’ ≈‹È∆Â’ Í«‘¨ Ú∆ ‘πøÁ≈ ‘À ‹Ø «√¯ «¬’ ≈‹È∆Â’ È∆Â∆ ‹ª ⁄Ø‰ Òº◊Á∆ ‘ÀÕ ¿∞√ ¡≈Ó «¬È√≈È Á∆ «˜øÁ◊∆ ˘ √≈∂ Í≈«√¡ª ÂØ∫ ÿ∂ ÒÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ◊«‘∂ ÂΩ Â∂ ÁØ √«Ì¡Â≈Úª ¡≈‘ÓØ √≈Ó∑‰∂ ¡≈ ÷ÒØ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ ‘«‡ø◊‚È ¡≈Í‰∆ Íπ√Â’ The Clash of Civilization and Remaking of World Order «Ú⁄ ÁØ √«Ì¡≈Â≈Úª Á∆ ◊ºÒ ’Á≈ ‘À - ÚÀ√‡È (Indeo-Christian) Â∂ «¬√Ò≈«Ó’Õ C «¬√ ‡’≈¿∞ Á∂ ‘Ø Ú∆ Í«‘¨ ‘È : «¬’ «¬‘ «’ ‹ø◊, ¡≈«Ê’ ÁÏ≈˙ ¡Â∂ ¡≈’Ù‰ √Ì Ï√Â∆Ú≈Á Á≈ ÈÚª »Í ‘ÀÕ Á»‹≈ «¬‘ «’ ¡≈˜≈Á Í√øÁ ¡Â∂ ¡≈˜≈Á «ı¡≈Òª Á≈ √Ó≈‹ ˜»∆ È‘∆∫ ¡≈˜≈Á∆ Á≈ ¡Ê ‹≈‰Á≈ ‘ØÚ∂Õ Â∆‹≈ «¬‘ «’ Ï‘π √«Ì¡≈⁄≈Ú≈Á Ú∆ ÎØ’≈ ‘∆ ‘À ‹ÁØ∫ Â’ «¬È√≈È «¬È√≈È «Ú⁄ «¬’ Â≈’Â, È¯Â ¡Â∂ ‘∆‰ Ì≈ÚÈ≈ Á∆ Á∆Ú≈ ÷ÛØÂ∆ ‘Ø¬∆ ‘ØÚ∂. ¡Ó«Â¡≈ √∂È È∂ Identity and violence : The Illusion of Destiny (2006)4 «Úº⁄ Ú≈«¬ÒÀ∫√ Á≈ «√ºË≈ √øÏøË «¬’ «¬’«‘∆ (singular) ‘Ø∫Á È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ‘ÀÕ «¬È√≈È ’¬∆ ’¬∆ ‘Ø∫Áª È≈Ò È≈Ò «‹¿∞∫Á≈ ‘À (plural Identity exist simultaneously) Í ‹Á ¿∞√Á∆ Í«‘⁄≈‰ «¬’ ËÓ, «¬’ ˜πÏ≈È ‹ª «¬’ √«Ì¡Â≈ È≈Ò ‹ØÛ∆ ‹ªÁ∆ ‘À Âª ¿∞‘ ¤Ø‡∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À, √πø◊Û ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ «¬’‘∆ Í«‘⁄≈‰ Ï≈’∆ √≈∂ Íº÷ª Á∆ ¡‰Á∂÷∆ ’Á∆ ‘ÀÕ «ÚÒ∆¡Ó «¬’ ÍÂ∆ ‘À, «Í¿∞ ‘À, È≈Ò ’øÓ ’È Ú≈«Ò¡ª Á≈ ÁØ√Â ‘À, «¬’ √Ó≈‹ Á≈ «‘º√≈ ‘À - ’∂ÚÒ «¬’ ¡Ó∆’∆ È‘∆∫Õ «¬√∂ Â∑ª ‹Ó∆Ò≈ Â∂ ‘È∆¯ «√¯ ¬∆≈È∆ È‘∆∫, ¡ÏÁπÒ «√¯ «¬√Ò≈Ó∆ È‘∆∫, ‚À«È√ Ú∆ ¡Ó∆’∆ ‘Ø‰ Á∂ È≈Ò È≈Ò «¬’ «√Í≈‘∆ Â∂ «¬’ ÍπºÂ Ú∆ ‘ÀÕ

��

�

‹Á «¬’‘∆ ‘Ø∫Á ‘≈Ú∆ ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘À Âª È¯Â ¡Â∂ È≈≈˜◊∆ √πÌ≈«Ú’ ‘ÈÕ ‹Á «’√∂ √Ó≈‹ «Úº⁄ ˜«‘ ÎÀÒÁ≈ ‘À Âª È≈ ⁄≈‘ ’∂ Ú∆ ¡√∆∫ «¬’«‘∆ Í«‘⁄≈‰ «Ú⁄-¡Ó∆’∆, ¬∆Ó∆◊À∫‡√ (immigrants) ¡Â∂ «¬√Ò≈«Ó’ Í«‘⁄≈‰ «Ú⁄ Î√ ‹ªÁ∂ ‘ªÕ ¡ÏÁπÒ È≈≈˜ ‘À «’ ¡Ó∆’≈ «¬˜≈¬∆Ò ˘ Âª ÷ºπÒ∑∆ ¤∞º‡∆ «ÁøÁ≈ ‘À Í ¿∞È∑ª ¡Â∂ ‘Øª ÚºÒ Ëº’Û ÚÂ∆≈ ¡Í‰≈¿∞∫Á≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ ‘Ø «’√∂ Á≈ Íº÷ (perspective) √≈‘Ó‰∂ È‘∆∫ º÷Á≈Õ ¡√∆∫ ⁄≈‘∆¬∂ ‹ª È≈ ⁄≈‘∆¬∂ ¡√∆∫ «¬’ ¡≈Ó «¬Ó∂‹ «Ú⁄ ’ÀÁ ‘Ø ‹ªÁ∂ ‘ªÕ ’‘≈‰∆ Á∂ Í«‘Ò∂ «‘º√∂ «Ú⁄ «ÚÒ∆¡Ó ¡Â∂ ‚À«È√ ÁØÚ∂∫ ‘∆ «¬’ ¡Ó∆’∆Íπ‰∂ Á∂ ÈÙ∂ ¡Ë∆È ‘ÈÕ «Î Áπº÷, «Ú¤ØÛ≈, ÓΩÂ ¡Â∂ ÂÏ≈‘∆ Ê≈‰∆ ¶ÿ ’∂ ¿∞È∑ª ˘ «¬’ Ì≈Úπ’Â≈ Á≈ ¡«‘√≈√ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ Í «Î Ú∆ «¬‘ ¡«‘√≈√ Í»≈ È‘∆∫Õ ¡≈Í‰≈ Áπº÷, ¡≈Í‰∂ Á≈Ó≈Á «⁄‚ Á≈ Áπº÷ «ÚÒ∆¡Ó ¿∞Í ‘≈Ú∆ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¡≈Í‰∂ ¿∞Í ‹Ø Ú≈ÍÁ∆ ‘À ¿∞‘ ¡‰‘Ø‰∆ ‘À, Á»√«¡ª ”Â∂ ‹Ø Ú≈ÍÁ≈ ‘À ¿∞√ «Ú⁄ ¿∞È∑ª Á≈ ¡≈Í‰≈ ’√» ‹ª ’Ó˜Ø∆ ‘ÀÕ ‹ÁØ∫ ‹Ó∆Ò≈ ¿∞È∑ª ˘ ¡≈÷Á∆ ‘À «’ ¿∞‘ Â∂ ‘È∆¯ Ó√«‹Á ‹≈ ’∂ ‚À«È√ Ò¬∆ Áπ¡≈ ’È◊∂ Âª ¡ÏÁπÒ Á∆¡ª ¡º÷ª Ì ¡≈¿∞∫Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬’ ÍÒ Ò¬∆ ≈‹È∆Â∆, Â≈’Â Â∂ ÍÃÏÒÂ≈ √Ì ÒªÌ∂ ‘Ø ‹ªÁ∆¡ª ‘ÈÕ √≈∆¡ª ¡√Ó≈ÈÂ≈Úª ÊØÛ∑∆ Á∂ Ò¬∆ È˜Ø∫ ¿∞‘Ò∂ ‘Ø ‹≈Á∆¡ª ‘ÈÕ «¬’ «¬È√≈È∆ ‘ÓÁÁ∆, «¬’ √ªfi≈ Áπº÷, «¬È∑ª ˘ «¬’ ÂøÁ «Ú⁄ ‹ØÛ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ «¬’ √ø√«¥Â∆ ‹Ø ÌÒ∂ ‘∆ Â≈’Â Á∂ √πÍÈ∂ ¡Â∂ ¡‚ÚÀ∫⁄ Á∆ Ìºπ÷ Á∂ √‘≈∂ Úº‚∆ ‘Ø¬∆ ‘À, ‘¿∞∫ Á∂ ¡«‘√≈√ È≈Ò ¿∞‘ ÁØ ÿÛ∆¡ª Ò¬∆ «¬’ Ó≈ÈÚ∆ √øÚ≈Á, «¬’ Ó≈ÈÚ∆ ÍÃÚ⁄È (humanistiic discourse) «Ú⁄ ÂÏÁ∆Ò ‘Ø ‹ªÁ∆ ‘ÀÕ ¡À∫‹Ò≈ ˘ Ú∆ ¡«‘√≈√ ‘πøÁ≈ ‘À «’ ¡ÏÁπÒ Á≈ Áπº÷ ¿∞È∑ª Á∂ Áπº÷ Ú◊≈ ‘∆ ‘ÀÕ Ï∂Ï√∆ ¡Â∂ Ò≈⁄≈∆, «Ú¤ØÛ≈ ¡Â∂ Âªÿ Ì≈Ú∂∫ ’Ø¬∆ «’ºÊ∂ Á≈ Ú∆ ‘ØÚ∂ «¬È√≈È «¬È√≈È «Ú⁄ ’Ø¬∆ ¯’ È‘∆∫ ’Á≈Õ ¡≈Âø’Ú≈Á Á∂ Ú∆ ’¬∆ «⁄‘∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ ÏøÏ≈∆ ¡Â∂ ¡≈Âø’Ú≈Á∆ ‘ÓÒ≈ ‘∆ ¡≈Âø’Ú≈Á È‘∆∫Õ ÚÍ≈ Ò¬∆ ‹ø◊ ’È≈, Â∂Ò Ò¬∆ ‘Øª ˘ ÂÏ≈‘ ’È≈ ¡Â∂ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄≈ª (ideologies) ˘ ‘Øª Â∂ ÊØÍ‰≈ Ú∆ ¡≈Âø’Ú≈Á Á≈ ‘∆ «¬’ »Í ‘ÀÕ ’∆ «¬’ Â∑ª Á≈ ’º‡ÛÚ≈Á Á»√∂ Â∑ª Á∂ ’º‡ÛÚ≈Á ˘ √Ó≈ÍÂ ’ √’Á≈ ‘À? ‹Ø ’‘≈‰∆ «¬’ ÿ Á∂ ÏÀµ‚»Ó «Ú⁄ ¡≈øÌ ‘πøÁ∆ ‘À ¿∞‘ ’‘≈‰∆ «¬’ √ÚÀ ¡È∞ÌÚ ‹ª √ÚÀ‹∆ÚÈ∆ ÂØ∫ ¿∞Í ¿πº· ’∂ ≈‹È∆Â’ ¡Â∂ «Èº‹∆ Ó√«Ò¡ª Á∂ ¡≈Í√∆ √øÏøËª ”Â∂ ˆΩ ’Á∆ ‘ÀÕ √«Ì¡Â≈ ¡Â∂ √ø√«¥Â∆ Á≈ «Ú¡’Â∆◊Â √Ø⁄ ˘ «¬’ √ø⁄∂ «Ú⁄ „≈Ò‰ Á≈ Ï‘∞Â Úº‚≈ ÔØ◊Á≈È ‘ÀÕ «‹‘Û∂ Í≈Â ¡≈Ó∑‰∂ √≈Ó∑‰∂ «Ò¡≈ ’∂ ÷Û∂∑ ’∆Â∂ ◊¬∂ ‘È ¿∞È∑ª Á∆¡ª √«Ì¡Â≈Úª ¡Â∂ √«Ì¡≈⁄≈ «¬’ Á»‹∂ Á∂ «ÚØË∆ ‘ÈÕ «¬√ «ÚØË ‹ª ‡’≈¿∞ ˘ «¬’ ‘Ø ÍÃÚ⁄È (discourse) «Ú⁄ ÏÁÒ«Á¡ª Á∂ È‘∆∫ Ò◊Á∆Õ «¬√∂ √ø◊Ã«‘ «Ú⁄ Á»√∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ¡Òº◊ ¡Òº◊ «’√Ó Á∆¡ª ‘ÈÕ “Í≈‰∆” ’‘≈‰∆ «Úº⁄ «Íº¤∂ ¤º‚∂ ÓπÒ’ Ò¬∆ Âªÿ ‘ÀÕ «¬’ Ô≈Á ‘À Â∂ «¬’ ÌÓ Ú∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï Á≈ ÷πºÒ∑≈ Ú≈Â≈Ú‰ ¡Â∂ Í«Ú≈ Á∆ √ªfi ˘ «¬ºÊ∂ «Ú÷≈«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ √π÷‹∆Â Á≈ «ÍÂ≈ ¡≈Í‰∆ √≈∆ «˜øÁ◊∆ Í«Ú≈ Á∂ Ò∂÷∂ Ò≈ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ √π÷‹∆Â Á≈ ⁄≈⁄≈ ¡≈Í‰∂ Ì≈ Á∂ ‡ºÏ ˘ È≈Ò ÒÀ ’∂ ⁄ÒÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ÌÂ∆‹∆ ˘ Ë∆ Ú◊≈ «Í¡≈ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ Í √π÷‹∆Â Á∂ ¡≈Í‰∂ ˘‘ ÍπºÂ, Óª Á∆¡ª Ì≈ÚÈ≈Úª ÂØ∫ ¡≈Í‰∂ «Èº‹∆ √πº÷ ˘ ÚË∂∂ Ó‘ºÂÚ «ÁøÁ∂ ‘ÈÕ Í≈‰∆ √«Ú«Ó≥◊ Í»Ò «Ú⁄ Ú∆ ‘À ¡Â∂ Í≈‰∆ ËÂ∆ ‘∂· Ú∆ ‘ÀÕ «¬’ Ì«¡≈ ‹≈ «‘≈ ‘À ¡Â∂ Á»√≈ √πº’ «‘≈ ‘ÀÕ “◊π¡≈⁄∂ ÒØ’”, “Í≈‰∆”, Úª◊ «¬Ó∆◊À∫‡√ (immigrants) Á∆ ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ «¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄ ÁØ √«Ì¡Â≈Úª ¡Â∂ √ø√«¥Â∆¡ª Á≈ ‡≈’≈ ‘ÀÕ «¬‘ ‡≈’≈ ’¬∆ ◊ºÒª Íπº¤Á≈ ‘À ¡Â∂ ’¬∆ √Ú≈Ò ÷Û∂∑ ’ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ÓπÛ-ÓπÛ ’∂

��

�

«¬’ ÍÃÓπº÷ √Ú≈Ò √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À - ’∆ ÁØ ¡Òº◊ ¡Òº◊ √«Ì¡≈⁄≈ ¡≈Í√ «Ú⁄ √ªfi Í≈ √’Á∂ ‘È ¡Â∂ Á»∆¡ª Í≈ ’È «Ú⁄ √¯ÒÂ≈ ÍÃ≈ÍÂ ’ √’Á∂∂ ‘ÈÕ Í “‡≈Ú˜” ¡Â∂ “Ï¯ Â∂ Á«¡≈” ÁØÈØ∫ ◊À «‘øÁπ√Â≈È∆ Í≈Âª ˘ ÒÀ ’∂ ’∞fi ¡Òº◊ ‘∆ ’«‘ ‘∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ‘ÈÕ «¬È∑ª «Ú⁄ Ì≈Ù≈ Á≈ Ï∂Ó∂Ò ¡º÷Á≈ ‘ÀÕ «¬’ Í≈√∂ ·∂· Í≥‹≈Ï∆ ‘À Á»‹∂ Í≈√∂ ¡≥◊∂˜∆ Á∂ ÙÏÁª Á≈ «¤Û’≈¡ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ “‚≈«¶◊”, “‚∆¡” ‹ª «Î “√Ø¯∆¡≈ ÏÛ∆ È≈¬∆√ ’∞Û∆ ‘À”Õ «¬Ê∂ È≈¬∆√ ÙÏÁ ’∞fi Ó∂Ò È‘∆∫ ÷ªÁ≈Õ Ú‰È «Ú⁄ ’¬∆ ÙÏÁ ÚÂ∂ ◊¬∂ ‘È ‹Ø ◊ºÒÏ≈Â «Ú⁄ ¡≈¿∞∫«Á¡ª ¡‡’Á∂ ‘ÈÕ ÙÏÁª Á≈ Ï∂Ó∂Ò ‘Ø‰≈ ¬∂È∆ Úº‚∆ ◊ºÒ È‘∆∫ Í ÓπÛ Í≈·’ ¿∞√∂ ◊ºÒ ”Â∂ ¡≈ ÷ÛØ∫Á≈ ‘À «’ ˆÀ «‘øÁπ√Â≈È∆ Í≈Â «’¿∞∫? ’∆ ¡Ó∆’∆ «˜øÁ◊∆ È≈Ò √ªfi Ï‰≈¿∞‰ Ò¬∆ ‹ª ¡Ó∆’∆ Í≈Âª ≈‘∆∫, ¿∞È∑ª Á∆ ¡≈Ú≈˜ «Ú⁄ ¡Ó∆’∆ ’Ò⁄ Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ ’È≈? «ÚÒ∆¡Ó Á∂ ‹∆ÚÈ Á∂ ÁØ «‘º«√¡ª «Ú⁄ Ú∆ ¯’ ‘À - «¬’ ÿÓ≥‚ Â∂ ‘ø’≈ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ È≈Ò ÒÏ∂˜ ‘À Â∂ Á»√≈ Áπº÷ ≈‘∆∫ ¿∞ÍØ’Â Ì≈ÚÈ≈ ÂØ∫ Ï≈‘ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À Â∂ Á»«‹¡ª Á∂ Áπº÷ È≈Ò √ªfi Ó«‘√»√ ’Á≈ ‘ÀÕ “Ï¯ Â∂ Á«¡≈” «Ú⁄ «¬’ ◊ºÒ ‘Ø √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘À «’ ¯’ «√¯ √«Ì¡Â≈ Á≈ È‘∆∫ ‘øπÁ≈ √Ø⁄ «Ú⁄ Ú∆ ¯’ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ ¯’ ¡≥◊∂˜ Â∂ ’≈«Ò¡ª «Ú⁄ È‘∆∫, ¡Ó∆’∆ Â∂ ◊À ¡Ó∆’∆ Á≈ È‘∆∫; ¯’ ¿∞µÊ∂ ‘∆ ‘À - ‚∆È Â∂ ÙΩÈ «Ú⁄, ¿∞√∂ Ï¯ «Ú⁄ ‹Ø √πøÁÂ≈ Â∂ ¡≈«Ê’ Ò≈Ì ÁØÚª Á≈ √ØÂ ‘ÀÕ Â’È∆’∆’‰ Ú∆ ÓÈ∞º÷ ˘ ÓÈ∞º÷ ’ØÒØ∫ ¡Òº◊ ’ «‘≈ ‘ÀÕ «‹√ Ú∂Ò∂ ¡≈Ò≈ Áπ¡≈Ò≈ «¬’ √ÚÀ ¿∞µÈÂ∆ Â∂ «¬º¤≈ Í»Â∆ ÚºÒ ÚË «‘≈ ‘πøÁ≈ ‘À, ÓÈ∞º÷ Ú∆ ¿∞√ Á∂ ÍÃÚ≈‘ «Ú⁄ Ú«‘ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Áπº÷ Â∂ «Ú¡’Â∆◊Â Ëº’≈ «¬√ ¡≈Í∂ «Ú⁄Ø∫ ’º„Á≈ ‘À, fiø‹ØÛ ’∂ º÷ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ Ó≈ÈÚÚ≈Á∆ √Ø⁄ «¬’ ‘humanistic discourse’5 Á∂ √øÁÌ «Ú⁄ “‡≈Ú˜” ˘ º÷ ’∂ Á∂«÷¡≈ ‹≈Ú∂ Âª “ÏÎ Â∂ Á«¡≈” È≈ÒØ∫ ÚºË Ó‘ºÂÚÍ»È ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ ‡≈’∂ Á∆ ÍºË Ú∆ ¡Òº◊ ‘ÀÕ ‹ø◊, ‘«Ê¡≈, ¡≈«Ê’ ¿∞µÈÂ∆, Â≈’Â-«¬‘ √Ì «¬’ Í≈√∂ ‘È, «¬’ Á»‹∂ È≈Ò ‹πÛ∂ ‘Ø¬∂ ‘È, «¬’ ÒÛ∆Ú≈ √Â≈ Ï‰≈¿∞∫Á∂ ‘Ø¬∂Õ Á»‹∂ Í≈√∂ «Èº‹∆ «˜øÁ◊∆, ÿ Á≈ ¡≈Ò≈ Áπ¡≈Ò≈, «Ù«Â¡ª Á≈ Ó≈‰, ÁØ√Âª Á∆ «÷º⁄ Â∂ ’∞ÁÂ Á∂ ø◊ª È≈Ò ÌÍ» ¡≈Ò≈ Áπ¡≈Ò≈ ‘ÀÕ È≈Ò ‘∆ ÒØ’ª Á∆ ÒØÛ, Ó‹Ï»∆ Â∂ «¬’ Ï‘π‹≈Â∆ ÁπÈ∆¡ªÕ «¬√ «Ú⁄ Á»√∆¡ª È√Òª Á∂ ÒØ’ ‘ÈÕ Â∆√∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ «¬Ó∆◊À∫‡√ È∂ - ¿∞È∑ª Á∂ ËÓ, «Ú⁄≈ Â∂ ¡È∂’ ÒØÛª ‘ÈÕ «¬È∑ª ÁØÈª √ø√≈ª Á≈ «’Â∂ Âª Ó∂Ò ‘ØÚ∂◊≈ ‹ª «’Â∂ ‡≈’≈ ‘ØÚ∂◊≈ - «¬’ «Ú√ÎØ‡’ ‡≈’≈Õ “‡≈Ú˜” ÁØÚ∂∫ «ÙÂ∂ ÷Ø‹Á∆ ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ ÁØÚª ÂØ∫ ¡º◊∂ ÚºËÁ∆ ‘À ¡Â∂ ÁØÚª Á∂ ÈÂ∆‹∂ √ÚÀ Â∂ √Ó≈‹ Íº÷ ÂØ∫ Á∂÷Á∆ ‘ÀÕ ‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆¡ª Â’∆ÏÈ √≈∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄ ¡º‹ Á∂ ‹∆ÚÈ Á∆ Ú≈È◊∆ ‘À Â∂ √Ó’≈Ò∆ ⁄Ø‰Ú∆¡ª ÿ‡È≈Úª Á≈ «˜’ ‘ÀÕ “‡≈Ú˜” «Ú⁄ «¬’ Ú≈√Â«Ú’ ’‘≈‰∆ ˘ ÿ‡È≈ Á∂ «¬Á «◊Á ÍØ«¬¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ Í≈·’ ¡Â∂ ¡≈ÒØ⁄’ Ò¬∆ ’¬∆ √Ú≈Ò ¿∞·≈¬∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ ’∞fi ’∞ Á≈ ‹Ú≈Ï Á∂‰ Á≈ Ú∆ ÔÂÈ ’∆Â≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ «¬’ ¡Ó∆’∆ Óπº÷ Í≈Â ‘À ¿∞‘ «¬√ Ò¬∆ «’ ¡Ó∆’∆ √Ø⁄ ˘ √Ó«fi¡≈ ‹≈Ú∂, ¿∞√ Á∂ ¡≥Á fi≈«’¡≈ ‹≈Ú∂Õ «’¿∞∫«’ Ï≈‘Ø∫ Á∂÷ ’∂ «¬’ Á»‹∆ Â√Ú∆ È˜ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ Ó∂‡ ’∂ «¬’ È˜Á∆’∆ ¡Â∂ √Ó≈ÈÂ≈ Ó«‘√»√ ’È Á≈ ÔÂÈ Ú∆ √≈Ó∑‰∂ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ √Ø⁄, Ì≈ÚÈ≈, «Ú⁄≈ √Ì ¿∞È∑ª Á∂ È˜∆¬∂ ÂØ∫ ¿∞Ì≈∂ ◊¬∂ ‘ÈÕ «¬’ ÓÈ∞º÷∆ √ªfi ⁄∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ Nation construction (≈Ù‡ «ÈÓ≈‰) Â∂ identity (Í«‘⁄≈‰) Ï‰≈¿∞‰ Ò¬∆ «‹‘Û∆ ’πÏ≈È∆ Á∂‰∆ ÍÀ∫Á∆ ‘À ¿∞È∑ª Á≈ «˜’ Ú∆ ‘ÀÕ Á∂Ù Ò¬∆ ◊ÒÂ ‹ª √‘∆ ÒÛ≈¬∆¡ª Ú∆ ÒÛÈ∆¡ª ÍÀ∫Á∆¡ª ‘ÈÕ √Ú≈Ò «¬‘ ¿∞µ·Á≈ ‘À «’ «¬ºÊ∂ ¡≈Ó È≈◊«’ Á∆ ¡≈Ú≈˜ «’√ ‘ºÁ Âº’

��

�

Ó‘ºÂÚÍ»È ‘À? «¬‘ ◊ºÒ «ÚÙ∂Ù ¡Ê º÷Á∆ ‘ÀÕ ÒØ’ÂøÂ Á≈ „ª⁄≈ «’øÈª ’∞ √º⁄≈ ‘À Â∂ «’øÈ∑ª ’∞ fi»·≈-«¬‘ √≈∆¡ª ◊ºÒª ”Â∂ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ √Ú≈Ò ¿∞·≈¬∂ ◊¬∂ ‘È ‹Ø Í≈·’ ˘ Ó‹Ï» ’Á∂ ‘È «’ «¬’ √ÚÀ ¡È∞ÌÚ, «¬’ «Í¤ª‘ «÷⁄» ¿∞Á∂Ú∂∫ Á∆ Ô≈Á ÂØ∫ ¿∞µÍ ‘Ø«¬¡≈ ‹≈Ú∂Õ “Ï¯ Â∂ Á«¡≈” «Ú⁄ Ú∆ Ú≈Â≈Ú‰ ˘ Á»«ÙÂ ’È Ú≈Ò∆¡ª ÎÀ’‡∆¡ª Á∂ «÷Ò≈¯ ¡≈Ú≈˜ ¿∞·≈¬∆ ◊¬∆ ‘ÀÕ «¬√ √Ó≈‹ Á∂ «Ú⁄ √≈∂ ‘∆ ◊Ø∂ ‘È Í «Ú⁄≈ Â∂ ‹∆ÚÈ ÓπºÒ Úº÷Ø Úº÷∂ ‘ÈÕ ÙΩÈ ˘ ’∞ÁÂ Á∆¡ª «‘ÓÂª È≈Ò «Í¡≈ ‘À, ¿∞‘Èª ”Â∂ Ó≈‰ ‘À ¡Â∂ ¿∞‘ «¬‘Èª Á∆ º÷Ú≈Ò∆ ’È≈ ⁄≈‘πøÁ≈ ‘ÀÕ √Ø¯∆¡≈ «Èº‹∆ «˜øÁ◊∆ ˘ «¬√ È≈Ò «ÓÒ≈¿∞‰≈ ⁄≈‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Í ÙΩÈ ¿∞√ Á∂ «÷Ò≈¯ ‘ÀÕ ’Ê≈ ÙÀÒ∆ Á∂ Íº÷ ÂØ∫ ‹Ø ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ‡’≈¿∞ ‘À ¿∞‘ «¬’ Â‰≈¡ ÍÀÁ≈ ’Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ ‡’≈¿∞ «¬º’ «ÌßÈÂ≈ Á√≈¿∞∫Á≈ ‘À Â∂ «¬√ ≈‘∆∫ «¬√ «ÌøÈÂ≈ «Ú⁄ ¤∞Í∆ ‘Ø¬∆ √Ó≈ÈÂ≈ ¿∞µÌ ’∂ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿π∫Á∆ ‘ÀÕ «ÚØË≈Ì≈√ Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ’∂ÚÒ ÁØ √«Ì¡Â≈Úª ‹ª √ø√«¥Â∆¡ª «Ú⁄ ‘∆ È‘∆∫, ÁØ ¡Òº◊ ¡Òº◊ ≈‹È∆Â’ Ó≥⁄ ‹ª ÒØ’ÂøÂ«’ ’∆ÓÂª Â∂ ’º‡ÛÚ≈Á «Ú⁄ ‘∆ È‘∆∫, «˜øÁ◊∆ Á∂ ‘ ÓØÛ ”Â∂ ‘ ⁄π≈‘∂ ”Â∂ È˜ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ÿ «Ú⁄, Ï≈‘, √Ó≈‹ «Ú⁄ ¡Â∂ «ÚÁ∂Ù È∆Â∆ Ï≈∂ È∆Â∆¡ª Á≈ ‹Ø ¯’ È˜ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À ¿∞√Á≈ √øÏøË Ê∆¿±∆ È≈Ò ‘ÀÕ ‹Á «¬‘ È∆Â∆¡ª ÿ Á∂ ÁÚ≈‹∂ ÷ØÒ∑ ’∂ ¡≥Á ¡≈ ‹ªÁ∆¡ª ‘È, ‹Á ‡≈Ú˜ ”Â∂ ÏøÏ≈∆ «Ú⁄ Ë∆ Ó ‹ªÁ∆ ‘À ‹ª ¬∆≈’ Á∆ ÒÛ≈¬∆ «Ú⁄ ÍπºÂ Ò≈ÍÂ≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘À Âª «Î Á∂Ù Á∆¡ª ‘ºÁª, Á»«‹¡ª È≈Ò È¯Â, ‘∆‰ Ì≈ÚÈ≈, Á»«‹¡ª Á≈ «Â√’≈ «¬‘ √Ì Ï∂Ó≈«¬È≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ “‡≈Ú˜” √«Ì¡Â≈ Â∂ √ø√«¥Â∆ Á≈ «ÙÂ≈ Áº√Á∆ ‘ÀÕ ‚À«È√ Â∂ «ÚÒ∆¡Ó Á∆ √Ø⁄ ¡Ó∆’∆ ‘À, ¡Ó∆’∆ ÿπÓ≥‚ Â∂ √ÚÀ-¡«ÌÓ≈È È≈Ò Ïºfi∆ ‘Ø¬∆Õ Í Á»‹∂ Í≈√∂ «¬√ Â∑ª Á∆ «¬’«‘∆ √ø√«¥Â’ √Ø⁄ Á≈ «ÚØË Ú∆ ‘À ¡Â∂ √ø√«¥Â∆¡ª Á∆ «Ú÷≥‚Â √Ø⁄ Á∆ ¡≈ÒØ⁄È≈ Ú∆ ‘ÀÕ «¬‘ ’‘≈‰∆ ‘«‡ø◊‚È Á∆ The Clash of Civilization ˘ ’‡ÿ∂ «Ú⁄ ÷Û≈ ’Á∆ ‘ÀÕ Úº÷ ‘ª, Í «’Ú∂∫ Úº÷ ‘ª? «’ºÊ∂ Â∂ «’¿∞∫ Úº÷ ‘ª? “‡≈Ú˜” «¬’ Ì≈Úπ’ Â«‘ ”Â∂ Ú∆ ¡º◊∂ ÚºËÁ∆ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ «¬’ Ì≈Úπ’ ÍÃÚ⁄È (Emotional discourse) ‘ÀÕ «¬√ ’‘≈‰∆ Á≈ Í«‘Ò≈ Í≈·’ Í≥‹≈Ï∆ ÍÛ∑È Ú≈Ò≈ ‘∆ ‘ØÚ∂◊≈Õ ‹∂ ’Á∂ ¡È∞Ú≈Á ’∆Â≈ ‹≈Ú∂ Âª ‘∆ ’Ø¬∆ ‘Ø ÍÛ∑ √’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò¬∆ Ì≈Ù≈ Â∂ «ÚÙ∂ Á≈ «ÙÂ≈ ¡≈Í‰∂ Ò¬∆ Ó‘ºÂÚ º÷Á≈ ‘ÀÕ Ò≈’ª Á∂ «√ËªÂª ¡È∞√≈ ’‘≈‰∆ Á≈ ¡Ê «¬’ ÓÈØ«Ú«◊¡≈È’ Â«‘ ”Â∂ Ú∆ ÷Ø«Ò∑¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ Ò≈’ª ¡È∞√≈ mirror image √ÚÀ Í«‘⁄≈‰ Âª «ÁøÁ≈ ‘À Í ¿∞√ ˘ «Ú«¥Â Ú∆ ’Á≈ ‘ÀÕ √ÚÀ Í«‘⁄≈‰ (self recognition) “«¬‘ ÓÀ∫ ‘ª” ÂØ∫ √ÚÀ Á∂ ¡«‘√≈√ (self realisation) Â∂ Í‘πø⁄‰ Ú≈√Â∂ «¬’ ¤∞Í∆ ‘Ø¬∆ «Ú«¥Â “ÓÀ∫” (distorted 'I') «Ú⁄Ø∫ ◊π˜È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ √ÚÀ Â∂ Á»‹∂ «Ú⁄ ‹Ø «ÙÂ≈ Ï‰Á≈ ‘À ¿∞‘ ¡≥Â Â∂ √Ó≈ÈÂ≈ ÁØÚª Á∆ √Ófi ÂØ∫ Ï≈Á «Ú¡’Â∆◊Â ÂΩ ”Â∂ «¬’ Í«‘⁄≈‰ Ï≈Á ‘∆ Ï‰ √’Á≈ ‘ÀÕ ‹∂ ¡√∆∫ «’√∂ «¬’ ≈Ù‡ ‹ª √«Ì¡≈⁄≈ Á∂ ‘∆ «¬’ «‘º√∂ ‘ª Âª «¬‘ «ÙÂ≈ È‘∆∫ Ï‰ √’Á≈Õ ¯≈«¬‚∆¡È √Ø⁄ ÂØ∫ ¡º◊∂ ÚË ’∂ Ò≈’ª Ú∆ «¬’ ÂÃÀ-÷≥‚∆ Úø‚ Imaginary, symbolic Â∂ Real ’Á≈ ‘ÀÕ Imaginary «Óº √‡∂‹ Á≈ Í«‘Ò≈ Ì≈◊ ‘ÀÕ «¬‘ Á»√«¡ª È≈Ò «ÙÂ∂ ¡Â∂ √øÏøË Á≈ «¬’ «‘º√≈ ‘À ¡Â∂ ÓÈ ¡≥ÂÓπ÷∆ ¡Â∂ Ï≈‘Óπ÷∆ Ì≈◊ª ˘ «¬’ ÍπÒ Úª◊ ‹ØÛÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞È∑ª Á≈ ¡≈Í√∆ ¡≥Â Â∂ ’ÙÓ’Ù Á≈ √ØÂ Ú∆ ‘ÀÕ Symbolic «¬√ ÂØ∫ ¡◊ª‘ ÚËÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ Ò⁄’ ‘ÀÕ «¬‘ Úø‚Á≈ È‘∆∫ adjust ’ ÒÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «¬‘ √Ó≈ÈÂ≈ È‘∆∫ ÒºÌÁ≈ √◊Ø∫ ¯’ Á∆ Í«‘⁄≈‰ ’’∂ ¿∞√ Á≈ ¡≈Á ’Á≈ ‘ÀÕ «¬√ «Ú⁄ «ÈÓÂ≈ ‘À Â∂ «¬’ hetrogeneity Ú∆ ‘ÀÕ √≈¯ ‹«‘ ‘À «’ «¬‘ «¬’ ‘«‡ø◊‚È Á∂ √«Ì¡≈⁄≈ ˘ È‘∆∫ √‘≈ √’Á≈Õ Symbolic √ÚÀ ¡Â∂ Á»‹∂ ˘ ‡’≈¿∞ Á∆ ‘≈ÒÂ «Ú⁄ ÷Û∑≈ È‘∆∫ ’Á≈Õ Real ‹Ø ‘À ¿∞‘ «¬È∑ª

��

�

ÁØÈª ÂØ∫ Í≈ ‘ÀÕ ÙÏÁª È≈Ò, Ì≈◊ª È≈Ò, «¬’ ÍÃ◊‡≈¿∞ È≈Ò ‹π«Û¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘ÀÕ «¬‘ «ÚÙÒ∂Ù‰ Ú∆ ’Á≈ ‘À Â∂ ¡ÓÒ∆ ‹ª «ÚÚ‘≈’ Ú∆ ‘ÀÕ Mirror stage ÂØ∫ Real Âº’ Í‘πø⁄‰ Ò¬∆ ÓÈ∞º÷ ˘ «¬’ Í»∆ «◊¡≈È Ó∆Óª√≈ Á≈ √¯ Â«‘ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√∂ È≈Ò ‘∆ ¡≈Í‰∆ Í«‘⁄≈‰ Ú∆ Ï‰Á∆ ‘À Â∂ Á»‹∂ Á∆ Ú∆Õ ‹Ø √≈‘Ó‰∂ Ù∆Ù∂ «Ú⁄ ¡≈Í‰∆ Â√Ú∆ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ∆ ‘À ¿∞√Á∆ ◊«‘≈¬∆ (depth) Á∆ Í¤≈‰ ÂØ∫ Ï≈Á ‘∆ ÓÈ∞º÷ Á≈ √ÚÀ «Á÷≈¬∆ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ Í«‘Ò∆ Â√Ú∆ ◊øπÓ≈‘ ’Á∆ ‘À, ÿπÓ≥‚∆ Ï‰≈¿∞∫Á∆ ‘À ¡Â∂ fi»·∆ Â√ºÒ∆ È≈Ò ´Ì≈ ÒÀ∫Á∆ ‘ÀÕ ¡Â∂ ¡√Ò∆ Í«‘⁄≈‰ ”Â∂ Í‘πø⁄‰ Ò¬∆ ¡≈Í‰∂ «Ú◊Û∂ ‘Ø¬∂ »Í Á≈ Í«‘Òª ¡«‘√≈√ ’È≈ ÍÀ∫Á≈ ‘À Â∂ «Î «¬√ ÂØ∫ Í≈ ‹≈‰ Á∆ ÒØÛ ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ Í«‘Ò∆ Â√Ú∆ Á∆ ´Ì≈¿∞‰∆ Ù’Â∆ ˘ ÂØÛÈ≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ Mirror stage Á∂ ÌπÒ≈Ú∂∫ ”ÂØ∫ Ï≈‘ ¡≈¿∞‰≈ ÍÀ∫Á≈ ‘ÀÕ “‡≈Ú˜” «Ú⁄ «ÚÒ∆¡Ó Á≈ √¯ «¬È∑ª √«Â¡ª ÂØ∫ ‘Ø ’∂ ◊π˜Á≈ ‘ÀÕ ¡Ó∆’∆ √Ø⁄ ”Â∂ ÿπÓ≥‚ ÂØ∫ ¿∞‘ Ï∂Ï√∆ Â’ Í‘πø⁄Á≈ ‘À Â∂ «Î Á»«‹¡ª ÚÒÕ È¯Â Á∆ Ì≈ÚÈ≈ ˘ Í≈ ’’∂ Ï‰≈Ú‡∆ ÿπÓ≥‚ ¡Â∂ Ù’Â∆ Á∂ ¡«‘√≈√ ÂØ∫ Ï≈‘ «È’Ò ’∂ √«Ì¡Â≈ Á∆¡ª Ï‰≈Ú‡∆ ‘ºÁª ˘ Í≈ ’’∂ «¬’ «¬È√≈È∆¡Â Á≈ «ÙÂ≈ Ï‰≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ¡À∫˜Ò≈ ¡Â∂ «ÚÒ∆¡Ó ‘π‰ ¿∞√ ÍÛ≈¡ Â∂ ÷Û∂∑ ‘È «‹ºÊ∂ Áπº÷ √ªfi≈ ‘Ø «◊¡≈ ‘ÀÕ ’‘≈‰∆ Á≈ ¡≥Â «¬’ ‘Ø √Ú≈Ò ÷Û≈ ’Á≈ ‘ÀÕ ‚À«È√ Á∂ Ïº⁄∂ Á∂ ‹ÈÓ ”Â∂ «ÚÒ∆¡Ó ¡Â∂ ¡À∫‹Ò≈ ÁØÚ∂∫ ‹‰∂ «Î «¬’ ¿∞Ó∆Á Á∂ √ÈÓπ÷ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ «¬ø‹ «˜øÁ◊∆ «Ú⁄ ‘πøÁ≈ ‘À Â∂ ‘Ø‰≈ √πÌ≈«Ú’ Ú∆ ‘ÀÕ Í ’‘≈‰∆ «¬’ ’Ò≈ Ú∆ ‘ÀÕ ’‘≈‰∆ Á∂ √øÁÌ «Ú⁄ Ïº⁄∂ Á≈ ‹ÈÓ, ¡ÏÁπÒ ¡Â∂ ¡À∫‹Ò≈ Á∂ «Ú⁄ ‹Ø √ªfi Ï‰∆ ‘À, ¿∞√Á∂ ÈÚ∂∫Í‰ ˘ ¿∞÷≈Û «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞√Á∂ Ó‘ºÂÚ ˘ «Íº¤∂ Ëº’ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Á∂ Óπ’≈ÏÒ∂ «Ú⁄ “Ï¯ Â∂ Á«¡≈” ’‘≈‰∆ Á≈ ¡≥Â Ì≈Ú∂∫ Í≈·’ Ò¬∆ ¡Ë»≈ ‘À Í ’‘≈‰∆ Á∆ ÍºË ”Â∂ ¿∞‘ ¿∞Í ¿∞·≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ ‹ÈÀÒ «√øÿ È∂ «¬È∑ª ’‘≈‰∆¡ª «Ú⁄ ¡≈Ó ÍÚ≈√∆ √≈«‘Â Á∂ «ÚÙ∂ ˘ «Íº¤∂ ¤º‚ ’∂ «¬’ ÈÚ∆∫ √Ø⁄ ¿∞·≈¬∆ ‘À Â∂ ’‘≈‰∆¡ª ¡Â∂ ’‘≈‰∆ ’Ò≈ Ò¬∆ Ì≈Ù≈ Á∂ ÏøËÈ ÂØÛ∂ ‘ÈÕ «¬‘ «¬√ Ò¬∆ Ú∆ ÚË∂∂ Ó‘ºÂÚ º÷Á≈ ‘À «’¿∞∫«’ Ú≈√Â«Ú’ Ó√«Ò¡ª ≈‘∆∫ «¬’ ÓÈ∞º÷Ú≈Á∆ √Ø⁄ ‹Ø √Ú«Ú¡≈Í∆ (universal) «Ú⁄≈ª ˘ Íº¤Ó∆ ÍÃÌ≈Ú ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ’’∂ «¬’ ÚË∂∆ Úº‚∆ ÁπÈ∆¡ª «Ú⁄ «Ò¡≈ ÷Û∑≈ ’Á∆ ‘ÀÕ Í≥‹≈Ï∆ Á≈ Í≈·’, √≈«‘Â ˘ ’∂ÚÒ Ô≈Áª ‹ª ¿∞Á∂Ú∂∫ ‹ª √ÚÀ Ï∆Â∆ ÂØ∫ ¡≈˜≈Á ’’∂, ≈Ù‡ Â∂ «¬«Â‘≈√ Á∆¡ª ‘ºÁª ÂØ∫ Ú∆ Ï≈‘ ‹≈ ’∂ ÓÈ∞º÷-ÓÈ∞º÷ Á∂ «ÙÂ∂, √ÚÀ Â∂ Í Á∂ «ÙÂ∂ «¬’ √«Ì¡Â≈ Á∂ √øÚ≈Á «Ú⁄ Á∂÷‰ Òº◊Á≈ ‘ÀÕ

«‡ºÍ‰∆¡ª Â∂ ‘Ú≈Ò∂ A. ‹ÈÀÒ «√øÿ, ‡≈Ú˜ (’‘≈‰∆ √ø◊Ã«‘), ´«Ë¡≈‰≈ : ⁄∂ÂÈ≈ ÍÃ’≈ÙÈ, B@@E. B. «¬√ Ò∂÷ «Ú⁄ ÓÀ∫ √«Ì¡Â≈ ˘ civilization Â∂ √ø√«¥Â∆ ˘ culture Ò¬∆ ÚÂ ‘∆ ‘ªÕ ÁØÚ∂∫ ÙÏÁª «Ú⁄ ◊«‘≈ ¡≥Â ‘ÀÕ

civilization «Ú⁄ ¿∞Â≈ ⁄Û∑≈¡ ‘πøÁ≈ «‘øÁ≈ ‘À «‹Ú∂∫ greek civilization ¡Â∂ Indus civilization ¡≈«Á Á≈Õ Í √ø√«’zÂ∆ Á∂ ’¬∆ Í«‘¨ ‘È ‹Ø Ø˜Ó≈ Á∆ «˜øÁ◊∆, ¡≈Í√∆ √øÚ≈Á Â∂ Ó∂Ò-ÚÂ‰, √Ø⁄‰ Á∂ Â∆’∂ ¡≈«Á √Ì ¿∞Í ÍÃÌ≈Ú Í≈¿∞∫Á∂ ‘ÈÕ civilization Â’È∆’∆’‰ Â∂ «¬’ Áπ«È¡≈Ú∆ ¿∞µÈÂ∆ ÚÒ Ú∆ «Ë¡≈È Áπ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ Culture ’Ò≈ Â∂ ’Ò≈ «¥Â∆¡ª ˘ ¡≈Í‰∂ «Ú⁄ Ù≈«ÓÒ ’Á∆ ‘ÀÕ

C. Ú∂÷Ø Samuel Huntingdon, The Clash of Civilizations and the Remaking of the World Order (New Yark : Simon & Schuster, 1996) ‘«‡ø◊‚È «‘øÁ», ÏπË∆√‡, «¬√Ò≈«Ó’ «¬«Â¡≈Á ËÓª Á∂ ¡≈Ë≈ ”Â∂ ÁπÈ∆¡ª ˘ Úø‚Á≈ ‘À Â∂ «¬√Ò≈«Ó’ Civilization ˘ ’‡ÿ∂ «Ú⁄ ÷Û∑≈ ’ «ÁøÁ≈ ‘ÀÕ

D. ¡≥«ÓÃÂÔ √∂È ¡≈Í‰∂ ‘π‰∂ ¤Í∆ Íπ√Â’ «Ú⁄ «¬È∑ª √Ì Â∂ √Ú≈Ò ¿∞·≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ Ú∂÷Ø Amartya Sen, Identity and Violence : The Illusion of Destiny (London : Allen Lane/Penguin, 2006) , Í≥È≈ A@-AB.

��

�

E. ’Á∂ Ï√Â∆Ú≈Á Á∂ ¡Ë∆È «‘ ⁄πº’∂ Â∆√∆ ÁπÈ∆¡ª Á∂ Á∂Ùª ÂØ∫ ¿∞µ·∆ ÓÈ∞º÷Ú≈Á∆ √Ø⁄ ¡Â∂ Íº¤Ó∆ √≈Ó≈‹Ú≈Á Á∂ ‘º’ «Ú⁄ ÁÒ∆Ò Úª◊ Ìπ◊Â∆ ÓÈ∞º÷Ú≈Á∆ √Ø⁄ «Ú⁄ Ï‘πÂ ¯’ ‘ÀÕ Ì≈Â «Ú⁄ «¬‘ √Ø⁄ ◊ªË∆, ÓπÒ’ ≈‹ ¡≈ÈßÁ, ÙÂ ⁄øÁz ¡Â∂ ‘Ø ¡È∂’ª ÏπºË∆‹∆Ú∆¡ª Á∆ √Ø⁄ «Ú⁄ È˜ ¡≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ ÓÈ∞º÷Ú≈Á∆ √Ø⁄ Ì≈Úª Á∆ ’Á ’Á∆ ‘ÀÕ ÈÀ«Â’ ‘À, «¬√ Ò¬∆ ÈÚ‹≈◊‰ (Enlightenment) Á∂ universalism ÂØ∫ Ï‘πÂ «ÌøÈ ‘ÀÕ

F. Ú∂÷Ø Lacan, Ecrits : A Selection. Trans, Alan Sheridan (London and New York, Tanstock Publications/Norton, 1977.

G. Ecrits «Úº⁄ «¬È∑ª «ÂøÈª Í«Ì≈Ù’ ÙÏÁª ˘ «Ú√Â≈ «Ú⁄ √Ó«fi¡≈ «◊¡≈ ‘ÀÕ ‘Ø ’ÓÀ∫‡∆ Ò¬∆ Á∂÷Ø Malcolm Bowrie, Lacan, Fontana Modern Masters, (London : Fontana Press, 1991).

��

�

‹ÈÀÒ «√øÿ Á∆ ’‘≈‰∆ “Í≈‰∆” Á≈ ¡«Ë¡ÀÈ √π«ÂøÁ «√øÿ È± (‚≈.)*

√Ó’≈Ò∆ √≈«‘Â ¡Â∂ ¡≈ÒØ⁄È≈ «Ú⁄ «‹√ √«ÊÂ∆ È±ø ‚≈«¬√ÍØ≈ È≈Ò Í«Ì≈ÙÂ ’∆Â≈ ‹≈ «‘≈ ‘À, ‹ÈÀÒ «√øÿ ¿∞√Á≈ ÍÃÓπº÷ ’‘≈‰∆’≈ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∆¡ª ’¬∆ ’‘≈‰∆¡ª È±ø «¬√ «ÁzÙ‡∆ ÂØ∫ ¡«Ë¡ÀÈ Á≈ «ÚÙ≈ Ï‰≈«¬¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ’‘≈‰∆ “Í≈‰∆” «¬√ √«ÊÂ∆ Á∆ «¬’ «ÚÙ∂Ù ’‘≈‰∆ ‘ÀÕ «¬√ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ‹Ø ÿ‡È≈Úª «Ï¡≈È ’∆Â∆¡ª ◊¬∆¡ª ‘È ‹ª ‹Ø √Óº«√¡≈’≈ ’∂∫Á Ï‰∂ ‘È, ¿∞‘ ’∂ÚÒ «¬È∑ª Í≈Âª Âº’ ‘∆ √∆ÓÂ È‘∆∫ √◊Ø∫ √≈Ë≈‰∆«¥Â »Í «Ú⁄ Í≈ Úº√∂ Í≥‹≈Ï∆¡ª Á∆ √Óº«√¡≈ ¡Â∂ ÂÈ≈˙ Á∆ ÍÃ«Â«ÈºËÂ≈ ’Á∂ ‘ÈÕ «¬ºËØ∫ ‹≈ ’∂ Úº√∆¡ª Í«‘Ò∆¡ª Í∆Û∑∆¡ª ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á∆ «¬ËÒ∆ ËÂ∆ «Ú⁄ ‚±øÿ∆ ‹Û∑ ¡Â∂ ˙Ë Á∂ Ó≈‘ΩÒ «Ú⁄ ‹ª ˙ÊØ∫ Á∂ √Ó≈‹ ‹ª √«Ì¡≈⁄≈ «Ú⁄ ‹Û∑ª Ï‰≈ ⁄πº’∆ ¡◊Ò∆ Í∆Û∑∆ ¡Â∂ ¿∞È∑ª Á≈ Í«‘Ò∆ Í∆Û∑∆ È≈Ò ÍÀÁ≈ ‘πøÁ≈ «¬’Ø ‘∆ Í«Ú≈ «Ú⁄ ’∞ÁÂ∆ ÂÈ≈˙ «¬√ ’‘≈‰∆ Á∂ ⁄∂ÂÈ ¡Ú⁄∂ÂÈ È±ø Ï‰≈¿∞∫Á≈ ‘ÀÕ «¬√ Ú≈Â≈Ú‰ «Ú⁄ «¬‘ ’‘≈‰∆ ÷πºÒ∑Á∆, «Ú√Â«Â ‘πøÁ∆ Â∂ «√Ó‡Á∆ ‘ÀÕ ‹ÈÀÒ «√øÿ «¬È∑ª ÿ‡È≈Úª È±ø «‹Ú∂∫ «¬√ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ «Ï¡≈È ’Á≈ ‘À, ¿∞√ «Ú⁄ ¿∞√ Á∆ ’Ò≈ Â∂ Â’È∆’ ‘À, «‹√ ’’∂ «¬‘ ’‘≈‰∆ ÍÃÌ≈ÚÙ≈Ò∆ Ï‰∆Õ ’‘≈‰∆ Óπº÷ ÂΩ Â∂ √π÷‹∆Â ’Ω Á∂ Ó≈È«√’ Í≈√≈ È≈Ò √ÏøËÂ ‘ÀÕ ¿∞√Á≈ ÍπºÂ ≈‹» ¿∞√ Á∂ √≈‘Ó‰∂ ‚≈«¬«Èß◊ ‡∂ÏÒ ”Â∂ «¬’ ÔØ‹È≈ Á≈ È’Ù≈ ÷Á≈ ‘À ‹Ø «’ ÿ «Ú⁄ Ï‰≈¬∂ ‹≈‰ Ú≈Ò∂ √«Ú«Ó≥◊ Í»Ò Á≈ ‘ÀÕ ’ØÒ ‘∆ ≈‹» Á∆ «ÚÁ∂Ù∆ ÍÂÈ∆ ÙÀÈ Â∂ ¤∂ √≈Ò Á∆ Ïº⁄∆ “‚ÀÏ∆” ‘ÀÕ √Ú∆«Ó≥◊ Í»Ò Á≈ È’Ù≈ ÙÀÈ, ‚ÀÏ∆, ≈‹», √π÷‹∆Â ’Ω «¬‘ ÙÏÁ «¬ºÊ∂ ’∂ÚÒ Èª ‹ª ÙÏÁ È‘∆∫ «‘øÁ∂ √◊Ø∫ Óπº„ «Úº⁄ ‘∆ «⁄‘È Ï‰ ’∂ ¿∞ÌÈ∂ Ùπ» ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ √Ú∆«Ó≥◊ Í»Ò ÁØÈª «Ëª «Úº⁄ ÂÈ≈˙ Á≈ «⁄‘È Ï‰ «‘≈ ‘ÀÕ ÙÀÈ «ÚÁ∂Ù∆ √«Ì¡≈⁄≈ «‹√È±ø ≈‹» ÍÈ≈¡ ‘∆ È‘∆∫ ⁄πº’≈, ‚ÀÏ∆ ‹ª Ïº⁄∂ «¬√ «Ú√Ê≈ Á≈ «⁄‘È Ú∆ ‘È Â∂ √π÷‹∆Â ’Ω ¿∞√ «Ë Á≈ «⁄‘È ‘À ‹Ø «¬√ √«Ì¡≈⁄≈ «Ú⁄ Í«Ú≈ ’’∂ ‘≈˜ ‘À, ¿∞√Á≈ «‘º√≈ ‘À Í ¡≥Â∆Ú ÂΩ ”Â∂ ¿∞√ È≈Ò ÂÈ≈˙ «Ú⁄ ‘À, «‹√È±ø ¿∞‘ «¤‰-«¤‰ √«‘øÁ∆ Ú∆ ‘À Â∂ ¿∞√ Ó‹Ï»∆ È±ø ‹≈‰Á∆ Ú∆ ‘ÀÕ Í «¬‘ ÔÊ≈Ê ‘π‰ ¿∞√ Í∆Û∑∆ Á∆ Ó‹Ï»∆ ‘ÀÕ «Î Ú∆ «¬‘ ÂÈ≈˙ Âz≈√Á∆ È‘∆∫ Ï‰Á∆Õ Âz≈√Á∆ ¿∞ÁØ∫ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ‘À ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ‹Û∑ª ‹Ø Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ¿∞√ Á∆ ¡≈Í‰∆ «Óº‡∆ È≈Ò Ïºfi∆¡ª ‘Ø¬∆¡ª ‘È, ¿∞È∑ª È±ø ·∂√ Ò◊Á∆ ‘ÀÕ «¬‘ ·∂√ ¡≥Â Â∂ Ò◊Á∆ ‘À, ‹ÁØ∫ ÌπºÍ∆ Á≈ Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ÎØÈ ¡≈¿∞∫Á≈ ‘À :- ““ÌπºÍ∆ ÏØÒ «‘≈ √∆, ““ÌÀ‰ ‹∆! √«Â √Ã∆ ¡’≈Ò...√π‰≈˙ ’∆ ‘≈Ò ¡À ?”” ““·∆’ ¡À ÌπºÍ∆...Â∞√∆∫ «’ºÁª, √≈∂ ·∆’-·≈’ ˙ ?”” ““‘ª...¡ª...·∆’ ¬∆ ¡À...ÌÀ‰ ‹∆!...ÓÀ∫...ÓÀ∫ ¡√Ò ”⁄ ¬∂√ ’’∂ ÎØÈ ’∆ÂÀ «’ Â∞‘≈‚∆ ˜Ó∆È Á≈

Óπı«Â¡≈È≈Ó≈ ⁄≈‘∆ÁÀÕ”” ““Óπ÷«Â¡≈È≈Ó≈ ? ’≈‘Á∂ Ò¬∆ ?””

��

�

““◊ºÒ ¬∂Áª ¡ª...Í¬∆ Í≥‹≈Ï Á∆ ˜Ó∆È Êº«Ò˙∫ Í≈‰∆ Óπº’ «◊¡ÀÕ ˜Ó∆È Ú∂⁄’∂ ÓÀ∫ ’Ø¬∆ ‘Ø ‹π◊≈Û «Îº‡ ’È≈ ⁄≈‘øπÈ≈Õ””

““⁄≈⁄≈ ‹∆ È≈Ò ◊ºÒ ’≈ ÂªÕ”” ““¿∞‘ «ÏÓ≈ È∂Õ”” ÌπºÍ∆ Á≈ ¿∞µÂ √∆Õ √π÷‹∆Â ’Ω È±ø «¬ø‹ Òº◊≈ «‹Ú∂∫ ¿∞√Á≈ ⁄≈⁄≈, ÎØÈ Á∂ Ò≈◊∂ ‘∆, Ó≥‹∂ ”Â∂ «Í¡≈ ‘»ø◊ «‘≈ ‘ØÚ∂Õ ¡⁄≈È’ ‘∆ ‡ÀÒ∆ÎØÈ Á∆ Ò≈¬∆È «‹Ú∂∫ ‡πº‡ ◊¬∆Õ “‘À∫! ˜Ó∆È Êº«Ò˙∫ Í≈‰∆ Óπº’ «◊¡À... Í≈‰∆ Óπº’ «◊¡ÀÕ” √πºÂ ¿∞È∆∫Á∆ ‘≈ÒÂ ”⁄ ÏπÛÏπÛ≈¿∞∫«Á¡ª

√π÷‹∆Â ’Ω È±ø ·∆’ Â∑ª ÍÂ≈ È‘∆∫ √∆ Òº◊ «‘≈ «’ ÎØÈ √º⁄Óπº⁄ ‘∆ ¡≈«¬¡≈ √∆ ‹ª ¿∞√ È∂ ’Ø¬∆ √πÍÈ≈ Á∂«÷¡≈ √∆Õ””

«¬¿∞∫ Òº◊Á≈ ‘À «‹Ú∂∫ «¬‘ ¡≥ÂÒ∆ ÿ‡È≈ «¬’ Í»∆ Á∆ Í»∆ ’‘≈‰∆ ‘ØÚ∂ «’¿∞∫«’ √π÷‹∆Â ’Ω Á≈ «¬Ê∂ √Ì ’∞fi „«‘ „∂∆ ‘Ø «◊¡≈ ‘À Í «¬ÊØ∫ ¡√∆∫ «¬’ Ú≈∆ Î∂ ¿∞√ ’‘≈‰∆ ÚºÒ ÍÂÁ∂ ‘ª, «‹√ ”⁄Ø∫ ¡√∆∫ ¶ÿ ¡≈¬∂ ‘ª Â∂ ¿∞√Á≈ √øÍ»‰ «ÚÙÒ∂Ù‰ «¬√ ¡≥ÂÒ∆ ÿ‡È≈ Á∆ Â∞ÒÈ≈ÂÓ’Â≈ ”⁄Ø∫ ‘πøÁ≈ ‘ÀÕ «’¿∞∫«’ √≈∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ “Í≈‰∆” Á≈ ÍÃÓπº÷ «⁄‘È ÎÀ«Ò¡≈ ‘Ø«¬¡≈ √∆ Â∂ ‘π‰ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Í≥‹≈Ï «Ú⁄ ˜Ó∆È Êº«Ò˙∫ √π’ ◊¬∂ Í≈‰∆ Á∂ «⁄‘È È≈Ò ‹πÛÁ∂ ‘ª Âª ¿∞√ «⁄‘È Á≈ ¡√Ò «⁄‘È’∆ Í≈√≈≈ ‹Ø «¬√ ’‘≈‰∆ Á≈ Ò’Ù ‘À, ¿∞‘ √≈‚∂ √≈‘Ú∂∫ √≈’≈ ‘Ø ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ «¬√ Ò’Ù Ú≈√Â∂ ‘∆ «¬√ ’‘≈‰∆ Á≈ «Ú√Ê≈ ÍÀÁ≈ ‘Ø«¬¡≈ Â∂ «¬√ «Ú⁄Ø∫ ‘∆ «¬√ ’‘≈‰∆ Á∆ ’Ò≈ ‹ª «ÚË∆ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¬∆Õ ’‘≈‰∆ ’∞fi ÿ‡È≈Úª È±ø ÚÂÓ≈È «Úº⁄ √≈‘Ú∂∫ √≈’≈ ’Á∆ ‘À Â∂ ’∞fi ¿∞√ ⁄∂ÂÈ ÍÃÚ≈‘ Á∆ «ÚË∆ ≈‘∆∫ √≈‘Ó‰∂ ¡≈¿∞∫Á∆¡ª ‘È, «‹È∑ª Á∆ ÚÂØ∫ ‹ÈÀÒ «√øÿ ¡≈Í‰∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª ”⁄ ¡’√ ’Á≈ ‘ÀÕ ≈‹» È∂ ‹Ø √Ú∆«Ó≥◊ Í»Ò ÏÈ≈¿∞‰≈ ‘À, ¿∞√Á≈ ¿∞‘ ’∞fi ı⁄ √π÷‹∆Â ’Ω ÂØ∫ ÒÀ‰≈ ⁄≈‘øπÁ≈ ‘À «’¿∞∫«’ «Í≥‚ «Ú⁄ ≈‹» Á≈ ⁄≈⁄≈ ˜Ó∆È Á∆ ·∂’∂ ”Â∂ ‹Ø Á∂÷Ì≈Ò ’Á≈ ‘À, ¿∞√Á≈ ÍÀ√≈ «¬È∑ª È±ø «ÓÒÁ≈ ‘À Â∂ ¿∞√ Á∆ Óª √π÷‹∆Â ’Ω ¿∞√ È±ø √Ú∆«Ó≥◊ Í»Ò Ò¬∆ ÍÀ√∂ Á∂ √’Á∆ ‘À Â∂ «¬ÊØ∫ ‘∆ ’‘≈‰∆ Ùπ» ‘Ø¬∆ √∆Õ √π÷‹∆Â ’Ω ¿∞√ √Ó∂∫ Ú∆‘ ‘˜≈ ‚≈Ò «Í≥‚Ø∫ Ó≥◊≈ ⁄πº’∆ ‘À ‹ÁØ∫ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄ ¿∞√ È∂ ÿ Ï‰≈«¬¡≈ √∆Õ ‘π‰ ‹ÁØ∫ ≈‹» ÍÀ√≈ Ó≥◊ «‘≈ ‘À Âª ¿∞‘ ¡≈÷Á≈ ‘À : ““Ó∂≈ ÓÂÒÏ ¡À «’ ¡≈Íª Â∞‘≈‚∆ ‹Ó∆È “√ÀµÒ” ’ Á∂¬∆¬∂Õ”” “√ÀµÒ” ÙÏÁ √π÷‹∆Â ’Ω Á∂ «√ ”Â∂ ÏøÏ Úª◊ Î«‡¡≈Õ «ÁÒ ÊºÒ∂ È±ø «‚◊Á≈ ‹≈«Í¡≈...√∆

Âz∂Ò∆˙-Âz∂Ò∆ ‘Ø «◊¡≈...¿∞√ È±ø «¬ø‹ Ò◊≈ «‹Ú∂∫ ¿∞√Á≈ ÍπºÂ ¿∞√ Á∆¡ª ‹Û∑ª È≈Ò ‹πÛ∆ ‘Ø¬∆ «Óº‡∆ È±ø ı⁄ ’∂ «’√∂ ◊≈Ï∂‹ Á∂ ‡Ø¬∂ «Úº⁄ √πº‡‰∆ ⁄≈‘ «‘≈ ‘ØÚ∂...ÍÒª «Ú⁄ ‘∆ ¿∞√ Á∆¡ª È√ª ”⁄ ‡ÀÈÙÈ ¡≈ ÚÛ∆Õ””

≈‹» «‹√ √«Ì¡≈⁄≈ «Ú⁄ «Ú’√Â ‘Ø«¬¡≈ ¡Â∂ «‹Ú∂∫ ¡≈Í‰∂ ¡◊Ò∂∂ «ÚÁ∂Ù∆ ‹Ûª Â∂ √«Ì¡≈⁄≈ Ú≈Ò∂ Í«Ú≈ Ò¬∆ ÿ «Ú⁄ √‘»ÒÂ Ï‰≈ «‘≈ ‘À, ¿∞‘ «¬‘ ◊ºÒ «√ºË∂ ÂΩ Â∂ ’«‘ √’Á≈ ‘À, «’¿∞∫«’ ¿∞√Á≈ «Í≥‚ Á∆ ˜Ó∆È È≈Ò ’Ø¬∆ ÓØ‘ È‘∆∫ Í √π÷‹∆Â ’Ω È±ø Í«‘Ò∆ ·∂√ ¿∞ÍØ’Â ◊ºÒ Í‘πø⁄≈¿∞∫Á∆ ‘ÀÕ ¡√∆∫ «¬‘ ¡≈«÷¡≈ √∆ «’ ’‘≈‰∆ Á∂ ¡≥Â Â∂ √π÷‹∆Â ’Ω È≈Ò ‹Ø Âz≈√Á∆ Ú≈ÍÁ∆ ‘À, ¿∞√ È±ø ÍÂ ’∂ ‹ÁØ∫ ¡√∆∫ Ú∂÷Á∂ ‘ª Âª ¿∞È∑ª ÿ‡È≈Úª È≈Ò «¬’ Â∞ÒÈ≈ ÍÀÁ≈ ‘πøÁ∆ ‘À ‹Ø ¿∞√ Á∆ «¬’ Ó≈È«√’ Âz≈√Á∆ «Ú⁄ ÒÛ∆Ú≈

��

�

Ú≈Í∆¡ª ‘È, Â∂ ¿∞‘ ÒÛ∆ √≈‚∆ ⁄∂ÂÈ≈ «Ú⁄ «¬’∂ª ‘∆ «Î ‹≈◊ ¿∞·Á∆ ‘ÀÕ ¿∞√ Á∂ ÍπºÂ È∂ ˜Ó∆È Ú∂⁄‰ Á∆ ‹Ø ◊ºÒ ¡≈÷∆ ‘À, ¿∞√ Ó≈È«√’ Âz≈√Á∆ Á∆ ÒÛ∆ Á∆ Í«‘Ò∆ ’Û∆ ‘ÀÕ ’‘≈‰∆’≈ √π÷‹∆Â ’Ω Á∆ «¬√ Ó≈È«√’ Âz≈√Á∆ È±ø «‹¿∞∫ «‹¿∞∫ «√‹Á≈ ‹ªÁ≈ ‘À, «‹¿∞∫ «‹¿∞∫ ÒÛ∆ Ï‰Á∆ ‹ªÁ∆ ‘À, ’‘≈‰∆ ‚±øÿ∆ ‘πøÁ∆ ‹ªÁ∆ ‘À Â∂ ¿∞‘ ≈‹» Á∆ ÍÂÈ∆ ÙÀÈ ‹ª Á∂√∆ √«Ì¡≈⁄≈ «‹√ «Ú⁄ ≈‹» Á∆ ‹Û Ï‰∆, ¿∞√ È≈Ò ‘Ø ÚË∂∂ ÂÈ≈˙ «Ú⁄ ¡≈¿∞∫Á∆ ‹ªÁ∆ ‘À : ““√π÷‹∆Â ’Ω Á∆ ÿ‡ ‘∆ ‡ÀÈÙÈ «Î ÚË‰ Òº◊ Í¬∆Õ ¿∞‘ ¡≥Á ‘∆ ¡≥Á ’∞Û∑È Òº◊∆, ÓÀÈ±ø Ò≈ ’∂

◊ºÒ ’∆Â∆ ¬∂...«’øÈ∆ ÙÀÂ≈È ‘À.... È≈ «¬‘ «¬√ ÿ ”⁄ ¡≈¿∞∫Á∆, È≈ √«Ú«Ó≥◊-Í»Ò Á≈ «√¡≈Í≈ ÷Û∑≈ ‘πøÁ≈Õ ÍÂ≈ È‘∆∫ ’ÁØ∫ Á∆ ≈‹» È±ø Íº‡∆ ÍÛ∑≈ ‘∆ ¬∂Õ ¿∞‘Ø «‹‘≈ «Óº‡∆ Á≈ Ó≈ËØ ¿∞‘Õ ¡÷∂, Ó≈Ó Â∞‘≈‚∆ ˜Ó∆È.... «’ºÊ∂ Ó∂∂ ”Â∂ ‹≈È Á∂‰ ¡≈Ò∂ Ó∂∂ ⁄≈⁄≈ ‹∆ Â∂ «’ºÊ∂ ¡≈Í‰∂ ‘∆ √» ”⁄ ¡≈’Û∆ ‘Ø¬∆, Á»«‹¡ª ”⁄ È≈ «Ìº‹‰ ¡≈Ò∆ «¬‘ ÙÀÈ...Õ””

‹ÈÀÒ «√øÿ È∂ ¡≈Í‰∆ ’‘≈‰∆ «Úº⁄ ’∞fi «Ú⁄≈Ë≈’ ◊ºÒª ’«‘‰∆¡ª ‘πøÁ∆¡ª ‘ÈÕ ¿∞‘ ’‘≈‰∆ «Úº⁄ ’∞fi ÊªÚª Â∂ Í≈Âª Á∆ ⁄∂ÂÈ≈ «Úº⁄ ¿∞È∑ª ◊ºÒª È±ø ÎÀÒ≈¿∞∫Á≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ ¿∞‘ ◊ºÒª ¿∞È∑ª Á∂ Ó»ø‘Ø∫ Ú≈Â≈Ò≈Í Ï‰’∂ ÏÛ∂ √«‘‹ È≈Ò ÍÃ’‡ ‘πøÁ∂ ‘ÈÕ ¿∞‘ ¡«‹‘∆ ◊ºÒ ’«‘‰ Ò¬∆ ¿∞‘ ÍÒ ‹ª √«ÊÂ∆ ÂÒ≈ÙÁ≈ ‘À ‹ÁØ∫ ¿∞‘ ◊ºÒ √«‘‹∂ ‘∆ ’‘≈‰∆ «Ú⁄ ÍÃÚ≈‘Â ’Á∆ ‘ÀÕ «‹Ú∂∫ ¿∞√ Á∆¡ª «¬‘ √Âª : ““«Íº¤∂ «‹‘∂ ¡ÀÁª

1554tavers vastu vidhi te drishti-dr karamjir singh are dr...

Documents