โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(Asian Cities Climate Change Resilience Network - ACCCRN)

สถาบนสงแวดลอมไทย

16/151 เมองทองธาน ถ.บอนดสตรท ต.บางพด อ.ปากเกรด จ.นนทบร 11120

โทรศพท (66 2) 503 3333 โทรสาร (66 2) 504 4826 - 8

http://www.thaicity-climate.org

http://www.hatyaicityclimate.org

http://www.tei.or.th

http://www.acccrn.org

Facebook : UrbanClimateResilienceThailand

wพฒนาเมองเกดขนอยางรวดเรวในประเทศไทย นอกจากจะสราง

ความเจรญในดานเศรษฐกจ และความสะดวกสบายในการด�ารงชวตแลว ยง

พบวาการกลายเปนเมองน�ามาซงการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน ท�าให

ระบบนเวศทางธรรมชาตเปลยนแปลงไป หลายพนทตองประสบกบปญหา

ความเสยงจากภยพบตทเพมมากขน อาท น�าทวมเพราะสญเสยพนทรองรบ

น�า น�าไมพอใชเพราะมปรมาณการใชน�ามากขนจากกจกรรมหลายอยาง ทง

ยงท�าใหประชากรหลายกลมเปราะบางมากขน ซงแตละกลมกมลกษณะของ

ความเปราะบางทแตกตางกน เพราะการเขามาอยอาศยในเมองดวยหลาก

หลายเหตผล

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนเรองททวโลกก�าลงตระหนก

เพราะผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะท�าใหปญหาภยพบต

ทวความรนแรงมากขน โดยเฉพาะพนทเขตเมอง เพราะเดมประสบปญหา

จากการพฒนาเมองทเปนการเพมความเสยงในการเปดรบภยพบตอยแลว แต

การพฒนาเหลานนเกยวของโดยตรงกบปากทองและความสะดวกสบายของ

ประชาชน ท�าใหการพฒนาไมเคยหยดยงและยงคงเกดขนเสมออยางตอเนอง

ดงนนจงเปนเรองส�าคญหนงของเมองหรอพนททมความเกยวของเชอมโยงกบ

เมองจะตองเตรยมพรอมรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ค�าน�า

ดวยความส�าคญทจะตองเสรมสรางการรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ จงมการด�าเนนโครงการ “จดท�าแผนคณภาพชวตและผงชมชน เพอ

การรบมอและปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ของชมชนในพนท

เมองหาดใหญ” เปนโครงการยอยหนงภายใตโครงการเครอขายเมองในเอเชย

เพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (ACCCRN) โดยมลนธชมชน

สงขลาเปนผน�ากระบวนการสรางการรบมอในพนทรวมกบประชาชนกลม

เสยงและเปราะบางทไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

โดยหนงสอเลมนจดท�าขนเพอเผยแพรความส�าคญและความเชอมโยง

ของพนททจะสรางการรบมอใหกบเมองหาดใหญ กระบวนการด�าเนนงาน

ในพนท ผลทไดจากโครงการ และบทเรยนการด�าเนนโครงการ ทงนเพอเปน

แนวทางของการเสรมสรางการรบมอในระดบชมชนทมความสมพนธกบเมอง

และชวยใหหนวยงานทเกยวของตระหนก แลกเปลยน และเขามามสวนรวมใน

การสรางการรบมอรวมกบชมชน

สถาบนสงแวดลอมไทย

ทมาและความส�าคญ

โครงการจดท�าแผนพฒนาคณภาพชวตและผงชมชน เพอการรบมอและ

ปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชมชนในพนทเมองหาดใหญ

เปนโครงการยอยหนงภายใตการสนบสนนงบประมาณของมลนธรอคกเฟล

เลอร (The Rockefeller Foundation) ในการด�าเนนโครงการเครอขายเมอง

ในเอเชยเพอรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทมเครอขายด�าเนน

โครงการใน 4 ประเทศ 10 เมอง (ตดตามรายละเอยดไดท www.acccrn.org)

ไดแก ประเทศอนโดนเซย อนเดย เวยดนาม และไทย โดยในประเทศไทย

ด�าเนนงานในเมองน�ารอง 2 เมอง คอเมองเชยงราย และเมองหาดใหญ

(ตดตามรายละเอยดไดท www.thaicity-climate.org) ภายใตเปาหมายทมง

เนนการเสรมสรางการรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมใหกบเมอง

ส�าหรบเมองหาดใหญอย ในเขตการปกครองของเทศบาลนคร

หาดใหญ แตความเปนเมองในปจจบนขยายออกไปมากกวาเขตการ

ปกครองของเทศบาลนครหาดใหญ ในอดตหาดใหญมการพฒนาเรอยมา

จากเมองทเคยเปนทรกราง มประชากรเพยงไมกครวเรอน แตการพฒนา

เสนทางทางรถไฟภายในประเทศผานเสนทางหาดใหญ และยงกอสรางเสน

ทางเชอมการเดนทางจากหาดใหญไปยงทางรถไฟของประเทศมาเลเซย

บทสรปผ บรหาร

ทสถานปาดงเบซาร จงกลายเปนจดเปลยนส�าคญทท�าใหหาดใหญ

พฒนาอยางรวดเรว เพราะเปนชมทางการคมนาคมทงในประเทศและ

ระหวางประเทศ เมองจงมการขยายตวเพมมากขน จนในป พ.ศ.2538 ได

รบการยกฐานะเปนเทศบาลนครหาดใหญ ปจจบนเมองหาดใหญกยงมการ

ขยายตว มการสรางสงปลกสรางทงหางสรรพสนคาและแหลงอาศย ใน

อนาคตเมองหาดใหญยงพฒนาไปอยางรวดเรวเพราะมปจจยสนบสนนให

เกดการพฒนาอยางตอเนองในการพฒนาดานเศรษฐกจ การเชอมเสนทาง

คมนาคม แตผลกระทบจากการกลายเปนเมองท�าใหเกดการเปลยนแปลงการ

ใชประโยชนทดน ความตองการใชทรพยากรทเพมมากขน และปญหามลภาวะ

ดงนนจะเหนไดวาการพฒนาเมองนอกจากจะท�าใหเกดความเจรญของเมอง

แลวยงสงผลใหเกดผลกระทบตางๆ โดยเฉพาะปญหาน�าทวมทสงผลกระทบ

เสยหายในเชงเศรษฐกจ เพราะศนยกลางทกอยางรวมอยในเมอง ในขณะท

เมองกยงขาดการบรหารจดการน�าทครอบคลมทงระบบ แมจะมแนวทางการ

แกปญหาน�าทวมดวยการใชสงกอสราง แตกแกปญหาไดระดบหนงเทานน

เมองหาดใหญแมจะเปนศนยกลางทางเศรษฐกจหลากหลายดานแต

กยงคงตองพงพาพนทรอบขาง โดยเฉพาะชมชนหาดใหญในเปนพนททอย

ใกลชดกบเขตใจกลางเมองหาดใหญ ท�าใหเปนปราการดานแรก ในการเผชญ

กบปญหาน�าทวม ในขณะทอกชมชนหนงทมความส�าคญไมแพกนคอชมชนค

เตา เพราะเปนชมชนทเปนแหลงผลตอาหาร แรงงาน อกทงพนทชมชนยงเปน

พนทรองรบน�าทวมและน�าเสยจากลมน�าคลองอตะเภา ดงนนเมองหาดใหญ

และชมชนดงกลาวจงมความสมพนธเชอมโยงกน

เมองหาดใหญเปนเมองทมฝนตกคอนขางชก โดยปกตในฤดรอนชวง

เดอนกมภาพนธถงเดอนเมษายนมอณหภมเฉลยอยในชวง 40.2-40.6 องศา

เซลเซยส และชวงฤดฝนเดอนพฤศจกายนมปรมาณฝนเฉลยสงทสด 792.7

มลลเมตร แตจากแนวโนมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะท�าใหเมอง

หาดใหญในชวง 30 ป ขางหนา มปรมาณฝนทไมเปลยนแปลงไปจากเดมมาก

นก แตจ�านวนวนทฝนตกจะลดลง แสดงถงภาวะความเสยงกบสถานการณน�า

ทวมฉบพลนรนแรง ซงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเมอผนวกกบปญหา

จากการพฒนาเมองกจะยงท�าใหปญหาภยพบตของเมองรนแรงมากยงขน

ภาพรวมการด�าเนนโครงการ

จากปญหาและความส�าคญดงกลาวจงมการด�าเนนกจกรรมภายใต

โครงการ “จดท�าแผนพฒนาคณภาพชวตและผงชมชน เพอการรบมอและ

ปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชมชนในพนทเมองหาดใหญ”

โดยพนทเปาหมายคอชมชนหาดใหญในและต�าบลคเตา มวตถประสงคเพอ

เสรมสรางการรบมอใหกบกลมเสยงและกลมเปราะบาง ผานมตดานคณภาพ

ชวต ในประเดนทสอดคลองเหมาะสมกบบรบทของพนทน�ารอง ซงในชมชน

หาดใหญในรปแบบกจกรรมเกดขนภายใตยทธศาสตรการรบมออทกภย และ

ยทธศาสตรการจดภมทศน สภาพแวดลอม และแหลงนนทนาการ ในขณะท

ต�าบลคเตารปแบบกจกรรมเกดขนภายใต 5 ยทธศาสตร ไดแก การบรหาร

จดการน�า การจดการสขภาพ การสงเสรมอาชพและวฒนธรรมชมชน และ

การบรหารจดการชมชน

การด�าเนนโครงการมแนวทางและการด�าเนนกจกรรมเพอเสรมสราง

การรบมอภายใตกรอบการด�าเนนงาน ซงเมอสนสดการด�าเนนโครงการพบวา

สามารถสรางคณลกษณะทดของการรบมอจากการด�าเนนกจกรรมในพนทได

ดงน เมองมการประกอบอาชพทหลากหลาย (Flexibility & Diversity) ระบบ

การเตอนภยน�าทวมหลายชองทาง (Redundancy) มการจดท�าผงชมชนทเกด

จากการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยในชมชน (Decision Making) มการ

จดท�าธรรมนญชมชนทมสวนหนงเกยวของกบการใชประโยชนทดน โดยท

ชมชนมสวนรวมในการก�าหนดกตการวมกน (Access/Right)

จากการด�าเนนโครงการนอกจากจะมผลผลตทไดจากการด�าเนน

โครงการแลว ยงมบทเรยนจากการด�าเนนงาน ไดแก การก�าหนดกรอบการ

ด�าเนนงานภายใตยทธศาสตร การใชเครองมอ SWOT ในการชวยวเคราะห

ชมชน การสรางการมสวนรวมในชมชน การดงความรวมมอจากหนวยงาน

ปกครองสวนทองถนเพอสรางความยงยนของการรบมอ และบทเรยนทจะ

สรางความส�าเรจอยางแทจรงจะตองด�าเนนงานในภาพรวมของทงลมน�า ซง

จะตองเผยแพรขยายผลบทเรยนทดสชมชนอนๆ ส�าหรบน�าไปปรบใชเพอสราง

การรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอไป

Introduction and background

The ‘Community-based management to improve life quality

and strengthen climate resilience in Hat Yai’ is one of the city-

level resilience interventions, funded by the Rockefeller Foundation,

under the Asian Cities Climate Change Resilience Network initiative

(ACCCRN). ACCCRN focuses on second-tier cities in four countries in

Asia, India, Indonesia, Vietnam and Thailand (see www.acccrn.org

for more information), to build a body of knowledge and lessons in

urban climate resilience for developing country cities. Hat Yai and

Chiang Rai are the two Thai cities participating in the programme

(see www.thaicity-climate.org for more information). City intervention

projects are developed to test a range of actions and processes

to strengthen urban climate resilience, with a particular focus on

poor and vulnerable community groups.

Hat Yai, the largest city in Southern Thailand, is an important

economic, trade, and tourism hub and a gateway to Malaysia and

Singapore. The urban area of Hat Yai has been growing at a dra-

Executive Summary

matic rate in the last two decades and the city is now ranked as

the third largest in Thailand after Bangkok and Chiang Mai. Hat

Yai is geographically located in low-lying area, mid-stream of the U-

Tapao watershed. Naturally, the city is prone to floods, with run-off

from the surrounding mountains and upstream areas draining into

the Lake of Songkhla and the Gulf of Thailand.

Rapid urbanisation leads to changes in land use and expansion

into hazardous spaces. Uncontrolled urban development is critical,

as diminishing water retention areas, blocked natural waterways

and altered hydrological patterns contribute to increasing floods.

Hat Yai has experienced several devastating flood disasters in the

last twenty years. With economic assets concentrated in the city

centre, flood damage and losses are high. Despite large-scale flood

protection infrastructure put in place, new flood events are worse

than the previous ones. With climate change, Hat Yai is increasingly

faced with changes in rainfall, making it more difficult to plan and

prepare for flood hazards. Existing flooding issues will be exacer-

bated by both climate change and urban development. Impacts of

flooding and urbanisation are unevenly distributed across different

community groups and sectors. Understanding vulnerability in the

context of Hat Yai city is crucial for the resilience planning process.

Under the ACCCRN project, a climate vulnerability assessment

of Hat Yai was conducted in 2010, focusing on flood risks and im-

pacts. Vulnerable community groups were identified as low-income

communities living in areas with recurring floods. Weak institutional

capacity of local agencies responsible for flood risk management,

ineffective early warning system and lack of information were identi-

fied as key factors contributing to greater flood damage and losses.

Resilience strategies were planned and developed based on the

findings of the city vulnerability assessment. In line with the Hat Yai

resilience strategies, a pilot project and city intervention projects

were planned and developed, focusing on reducing vulnerability of

communities to flood impacts.

Both the central government and Hat Yai municipality have

invested in large-scale flood infrastructure measures, such as

drainage canals and pump stations, to protect the Hat Yai city

centre. However, the 2010 flood crisis in Hat Yai, with an estimated

damage of over 310 million US dollars, demonstrated the existing

weak institutional capacity and ineffective infrastructure to deal with

increasing rainfall and urban land use change. Although the existing

infrastructure may reduce flood incidence and mitigate flood impacts

in the city centre, there are areas outside of the protection and

areas where floods occur more often as risk is transferred from

the city. As Hat Yai continues to rapidly urbanise, without tackling

root causes existing flood hazards will worsen. Climate change is

adding another layer of complexity to urban development problems.

There are three ACCCRN city intervention projects in Hat Yai,

focusing on strengthening city resilience to climate change and re-

ducing vulnerability to flood-related impacts. All three projects aim

to build institutional capacity, by engaging with cross-sectoral, multi-

stakeholders to promote shared learning and dialogue processes.

The intervention projects address local needs and gaps to promote

local ownership and sustainability. By working closely with relevant

local governments, the intervention projects serve as a platform to

influence informed decision-making and planning processes.

Project overview

The intervention project, Community-based management to im-

prove life quality and strengthen climate resilience in Hat Yai, focuses

on improving the life of vulnerable communities through strengthened

capacities of community-based services for the preparation and

mitigation of flood-related impacts. The project promotes collaboration

between communities and local governments to tackle disaster risk

reduction, welfare and health issues, and to develop an integrated

plan on these issues, led by the Songkhla Community Foundation.

The project involves key components of community assessment

and planning, identifying community needs, and development and

implementation of action plans.

Communities of Hat Yai Nai Sub-district and Kutao Sub-district

are engaged in the project. The two target areas are increasingly

exposed to floods as the Hat Yai municipality continues to protect

the city centre by draining floodwater into other areas and to the

indirect impacts of urbanisation. With low-income and weak insti-

tutional capacity of the local administrative bodies, the local com-

munities are vulnerable to climate change. The communities are not

only impacted by unpredictable and longer floods, but also pollution

and contamination of the water from the Hat Yai city. Ineffective or

lacking early warning system and emergency response and relief

system contribute to vulnerability. The community livelihoods and

health are also at risk from degraded environmental conditions,

further contributing to vulnerability.

Integrated community plans will ensure that the local communi-

ties have access to healthcare, better land use zoning, improved

sanitation, provision of basic infrastructure, and improved environ-

mental conditions. Communities have access to weather information,

and community-based early warning system, as well as essential

basic needs to assist communities before, during and after flood

hazards. Mapping of vulnerable groups within the community will

provide faster responses.

By improving the provision of and access to basic services

will reduce vulnerability of the Hat Yai Nai and Kutao communities and

strengthen capacity to cope with shocks and crises. This will in turn

contribute to strengthening resilience of the Hat Yai city. Urban and

economic development of Hat Yai largely depends on its neighbouring

areas for water, food, natural resources, energy, and labourers. It

is important to understand the rural-urban linkages and implications

to plan and develop meaningful resilience strategies for Hat Yai.

กตตกรรมประกาศการด�าเนนโครงการจดท�าแผนคณภาพชวตและผงชมชน เพอการ

รบมอและปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ของชมชนในพนท

เมองหาดใหญ และการจดท�าหนงสอเลมนจะส�าเรจเปนอยางดไมไดหากขาด

ความรวมมอจากหลายภาคสวน โดยขอขอบคณมลนธรอคกเฟลเลอรซงเปน

ผสนบสนนงบประมาณใหเกดการขบเคลอนงานในพนท ขอขอบคณมลนธ

ชมชนสงขลาซงเปนผด�าเนนงานหลกรวมกบชมชน ขอขอบคณเทศบาลนคร

หาดใหญทมสวนชวยใหเกดการประสานงานจนเกดผลส�าเรจของโครงการ

ตลอดจนองคกรปกครองสวนทองถนในพนทอ�าเภอเมองหาดใหญทมสวนชวย

เตมเตมการด�าเนนกจกรรมและเขามามสวนรวมในการด�าเนนโครงการ รวม

ทงคณะท�างานโครงการ ACCCRN เมองหาดใหญ ทประกอบดวยหนวยงาน

ส�าคญหลายภาคสวนในพนททรวมถายทอดองคความร และใหความรวมมอ

ในการด�าเนนกจกรรมเปนอยางด

ทายทสดนขอขอบพระคณส�าหรบการใหความรวมมอเปนอยางดจาก

ประชาชนในพนททกทาน ทงคณะท�างานระดบชมชนและประชาชนทรวม

ด�าเนนงาน ทมสวนชวยใหการด�าเนนโครงการและชวยใหหนงสอเลมนส�าเรจ

ลลวงเปนอยางด

ค�าน�า

บทสรปผบรหาร

Executive Summary

กตกรรมประกาศ

บทน�า 16

บทท 1 เมองหาดใหญ 20

บทท 2 ชมชนในเมองหาดใหญ 31

บทท 3 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 42

บทท 4 โครงการจดท�าแผนพฒนาคณภาพชวตและผงชมชน เพอการรบมอและปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชมชนในพนทเมองหาดใหญ

50

บทท 5 การรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ 68

บทท 6 ถอดบทเรยนการด�าเนนโครงการ 75

เอกสารอางอง

สารบาญ

บท

หนงสอเลมนจดท�ำขนเพอเผยแพรกำรสรำงกำรรบมอตอกำร

เปลยนแปลงสภำพภมอำกำศในมตของกำรด�ำเนนโครงกำรจดท�ำแผนพฒนำ

คณภำพชวตและผงชมชน เพอกำรรบมอและปรบตวกบกำรเปลยนแปลง

สภำพภมอำกำศของชมชนในพนทเมองหำดใหญ ภำยใตโครงกำรเครอขำย

เมองในเอเชยเพอรบมอกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ (ACCCRN)

กำรด�ำเนนโครงกำรมพนทเปำหมำย คอ ชมชนหำดใหญใน และชมชน

คเตำ เนองจำกเปนสองพนทรอบเขตเมองหำดใหญทไดรบผลกระทบจำกกำร

พฒนำเมองและควำมรนแรงของปญหำจะเพมมำกขนเมอผนวกกบปจจย

ปญหำดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ซงกำรด�ำเนนโครงกำรในชมชน

หำดใหญในและต�ำบลคเตำ นอกจำกจะเสรมสรำงกำรรบมอใหกบพนทเอง

บท

15

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

แลว ยงเสรมสรำงกำรรบมอใหกบเมองหำดใหญอกดวย โดยสำระส�ำคญของ

หนงสอเลมนจะประกอบดวย

บทท 1 “เมองหำดใหญ” จะน�ำเสนอลกษณะทำงกำยภำพของหำดใหญ

เพอท�ำควำมเขำใจกบพนทเมอง ตลอดจนกำรน�ำเสนอใหเหนภำพกำรเตบโต

ของหำดใหญ จนกลำยเปนเมองในปจจบนทเพมกำรเปดรบควำมเสยงจำก

ภยพบต และปจจยทคำดกำรณแนวโนมกำรเตบโตของเมองในอนำคตทจะ

ยงเปดรบควำมเสยงจำกภยพบต โดยควำมเสยงจำกภยพบตจะน�ำเสนอใน

รปของผลกระทบจำกกำรกลำยเปนเมอง ซงเมองเองกไดมแนวทำงกำรแกไข

ปญหำทเกดขนมำกมำยในอดตและจดออนของเมองทมองเหนไดจำกกำร

แกไขปญหำทผำนมำ

บทท 2 “ชมชนในเมองหำดใหญ” จะน�ำเสนอควำมสมพนธระหวำง

เมองกบชมชนทมบทบำทตอกน เนองจำกเมองหำดใหญเปนศนยกลำงของ

เศรษฐกจ ทสรำงรำยไดมำกมำยใหกบประชำกรในพนท แตในทำงกลบกน

เมองหำดใหญกยงตองพงพำพนทรอบขำงเพอผลตอำหำร แรงงำน เปน

ปรำกำรเตอนภย และลดควำมรนแรงของภยพบต ซงหำดใหญจะตองมกำร

ประสำนงำนกบพนทรอบนอก โดยพนทส�ำคญหลกทเปนปรำกำรเตอนภย

ธรรมชำต ไดแก ชมชนหำดใหญใน ในขณะทต�ำบลคเตำเปนพนทรบน�ำของ

ลมน�ำคลองอตะเภำ

บทท 3 “กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ” จะน�ำเสนอเพอสรำงควำม

เขำใจในเรองของกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศและผลกระทบทจะเกดขน

และจะเกดขนอยำงไรกบพนทเขตเมองและชมชนในเขตเมอง ตลอดจนควำม

สมพนธเชอมโยงของพนทเขตเมองและชมชนในเขตเมองเมอไดรบผลกระทบ

จำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ เพรำะกำรกลำยเปนเมองท�ำใหเกดกำร

16

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดน น�ำมำซงกำรสญเสยระบบรองรบน�ำตำม

ธรรมชำต ท�ำใหเกดปญหำน�ำทวม ในขณะทปญหำกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศทสรำงควำมไมแนนอนของกำรคำดกำรณปรมำณน�ำฝน พำย และ

ควำมรนแรงของกำรเกดพำย เมอเกดขนในเมองจะท�ำใหปญหำของเมองทว

ควำมรนแรงขน ในขณะทผลกระทบจำกกำรเกดภยพบตไมไดจ�ำกดอยเฉพำะ

ในพนทตวเมองแตยงสงผลตอพนทรอบขำงอยำงหลกเลยงไมได

บทท 4 “โครงกำรจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวตและผงชมชน เพอ

กำรรบมอและปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของชมชนในพนท

เมองหำดใหญ” เปนกำรน�ำเสนอควำมเชอมโยงของปจจยดำนคณภำพชวต

กบกำรสรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ โดยน�ำเสนอทง

กระบวนกำรด�ำเนนงำน ผลลพธ และองคควำมรทเกดขนในพนทเพอเสรม

สรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ เพอเปนแบบอยำงทด

ใหกบกำรขยำยผลเพอสรำงกำรรบมอในพนทอนๆ ตลอดจนหนวยงำนจะ

ไดเหนถงกำรพงพำตนเองของชมชน และหนวยงำนในพนทจะตองเกดควำม

ตระหนกและตนตวในกำรสนบสนนใหกจกรรมของชมชนด�ำเนนกำรตอเนอง

ไปไดในอนำคต

บทท 5 “กำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ” จะน�ำเสนอ

คณลกษณะทดของกำรสรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

ซงมกรอบกำรด�ำเนนงำนทก�ำหนดรวมกน ดงนนภำยใตกำรด�ำเนนกจกรรม

ตำงๆ อยำงมำกมำยสดทำยแลวจะตองสำมำรถตอบค�ำถำมของควำมเชอม

โยงกบกำรรบมอไดอยำงไร

17

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

บทท 6 “ถอดบทเรยนกำรด�ำเนนโครงกำร” จะน�ำเสนอบทเรยนทง

จำกกำรด�ำเนนงำนของสถำบนสงแวดลอมไทยในฐำนะผประสำนงำนโครงกำร

และบทเรยนจำกกำรด�ำเนนโครงกำร ตลอดจนขอเสนอแนะทเปนประโยชน

ส�ำหรบผทจะด�ำเนนกจกรรมในรปแบบเดยวกนในพนทเขตเมองหรอใน

พนทชมชนอน

ทงนกำรจดท�ำหนงสอดงกลำวมงหวงจะน�ำเสนอใหเหนอกตวอยำงหนง

ของกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ และควำมเกยวของเชอม

โยงของกำรรบมอกบคณภำพชวต ซงในอนำคต บทเรยน และองคควำมร

ทไดจำกกำรด�ำเนนงำนจะเกดกำรขยำยผลเครอขำยไปยงเมองในพนทอน

กลำยเปนตนแบบทดและชมชนไดเหนคณคำของตนเองทไดเปนตวอยำง

และเปนผน�ำ สรำงเครอขำยกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

ใหขยำยกวำงออกไป จะไดเกดผลทำงปฏบตในภำพรวม และหลำยฝำยม

ควำมพยำยำมทจะวำงแผนกำรด�ำเนนงำนทสรำงควำมยงยนของกำรรบมอ

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศในอนำคต ทงนตองอำศยควำมรวมมอจำก

หลำยสวน

18

อ�ำเภอหำดใหญ จงหวดสงขลำ มทงสวนทมควำมเปนเมอง และสวนท

ยงมควำมเปนเมองทก�ำกงกบสงคมชนบท และสงคมทยงคงมวถชวตชนบทไม

ซบซอน บรเวณทมควำมเจรญอยำงมำกใจกลำงพนทอ�ำเภอหำดใหญมกเรยก

วำ “เมองหำดใหญ” ซงพนทดงกลำวอยในเขตกำรปกครองของเทศบำลนคร

เมองหาดใหญ

“การพฒนาหาดใหญ ทเกดขนอยางตอเนองจากอดต กอใหเกดการ

เปลยนแปลงมากมายดงปรากฎใหเหนถงความเปนเมองในปจจบน

โดยเฉพาะการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนเพอสงปลกสรางตางๆ

และแนวโนมการพฒนาของเมองยงเกดขนตอเนองในอนาคต เพราะ

ปจจยสนบสนนหลกทางนโยบายและความตองการเปนศนยกลางการ

คาชายแดน”

บทท

19

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

หำดใหญ แตควำมเปนเมองในปจจบนขยำยออกไปมำกกวำเขตกำรปกครอง

ของเทศบำลนครหำดใหญ และมแนวโนมทควำมเปนเมองจะขยำยขอบเขต

ไปเรอยๆ เพอรองรบกำรเพมขนของประชำกร

ลกษณะทวไป

เมองหำดใหญอย ในเขตล ม

น�ำคลองอตะเภำ ทมภมประเทศเปน

ทรำบล มแองกระทะ ลอมรอบดวย

ภเขำ ตวเมองหำดใหญอย ไมไกล

จำกเขตชำยแดน และทะเลอำวไทย

มล�ำคลองอตะเภำไหลผำนตวเมอง

หำดใหญ และยงมล�ำคลองนอยใหญ

มำกมำยในพนทลกษณะภมประเทศของพนท ในเขตลมน�ำคลองอตะเภำ

20

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เมองหาดใหญในอดต

การกลายเปนเมอง

หาดใหญในอดต-ปจจบน

ในอดตเมองหำดใหญเคยเปนทรกรำง มประชำกรเพยงไมกครวเรอน

ปจจยทสงเสรมใหหำดใหญเตบโตเปนชมชนขนำดใหญไดอยำงรวดเรว คอ

กำรพฒนำเสนทำงรถไฟสำยใตผำนเมองหำดใหญ เชอมโยงภำยในประเทศ

และเสนทำงรถไฟหำดใหญเชอมตอไปยงประเทศมำเลเซยทสถำนปำดงเบ

ซำร หำดใหญจงกลำยเปนชมทำงกำรคมนำคมและขนสง ส�ำหรบมลเหต

จงใจทท�ำใหเกดกำรกอสรำงเสนทำงรถไฟ สำยใต คอปญหำเรองควำมมนคง

ทำงกำรเมอง เพอเปนกำรสกดกนกำรขยำยอทธพลของมหำอ�ำนำจตะวนตก

ท�ำใหหำดใหญกลำยเปนเมองชมทำงตงแตป พ.ศ.2458 ประกอบกบควำม

สมบรณของทรพยำกร ท�ำใหผคนตำงถนอพยพเขำมำอยอำศย ประชำกรท

เพมขนอยำงรวดเรวกอใหเกดกำรสรำงอำคำร บำนเรอน นอกจำกนยงเกด

รำนคำมำกมำยบรเวณยำนชมชนสถำนรถไฟหำดใหญ ท�ำใหเกดกำรพฒนำ

ดำนอนๆ ควบคกนทงเสนทำงกำรคมนำคม สถำนพกผอนหยอนใจ กอเกด

เปนยำนกำรคำ เศรษฐกจเจรญรงเรอง จนไดชอ “หำดใหญ เมองหลวงของ

21

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

พ.ศ.2571 ตลำดกมหยง ปจจบนเปนศนยกลำง

กำรขำยสนคำรำคำถกและสนคำน�ำ

เขำจำกตำงประเทศ

พ.ศ.2460 ชมทำงรถไฟหำดใหญ ปจจบนมเสนทำง

เชอมตอภำยในประเทศ และระหวำง

ประเทศ อำท ประเทศมำเลเซย

ภำคใต” พรอมทงมแหลงทองเทยวทสวยงำม เมอเมองมกำรขยำยตวเพมมำก

ขนประชำกรกมำกขนเชนกนจนท�ำใหเมองหำดใหญไดรบกำรยกฐำนะเปน

เทศบำลนครหำดใหญในป พ.ศ.2538 จำกเดมเมองหำดใหญมเนอทเพยง

5 ตำรำงกโลเมตรมประชำกร 5,000 คน กลำยเปน 21 ตำรำงกโลเมตรและ

มประชำกรมำกกวำ 150,000 คน

กำรพฒนำเมองหำดใหญมกำรเปลยนแปลงทเหนไดชดเจนจำกสง

ปลกสรำงทเกดขนมำกมำย ไมวำจะเปนกำรกอตงสถำนศกษำ ทงของรฐและ

เอกชน สถำนบรกำรทำงกำรแพทย เสนทำงกำรคมนำคมทงทำงบก และทำง

อำกำศ โดยสรำงสนำมบนพำณชยขนำดใหญ และเพมเสนทำงเดนรถไฟ จน

หำดใหญในอดตมรปแบบคอย ๆ เปลยนไป จำกบำนเรอนหรออำคำรไม

กลำยเปนอำคำรปน และเพมมำกขนอยำงรวดเรว ถนนดนและลกรงเปลยน

เปนถนนคอนกรต

22

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

พ.ศ.2526โรงพยำบำลสงขลำนครนทร ปจจบนเปน

ศนยกลำงทำงกำรแพทยทเชยวชำญเฉพำะทำง

หลำยสำขำ

พ.ศ.2515สนำมบนหำดใหญ ปจจบน

กลำยเปนสนำมบนนำนำชำต

มเสนทำงเชอมตอทงในประเทศ

และตำงประเทศ

พ.ศ.2514 มหำวทยำลยสงขลำนครนทร ปจจบน

เปนมหำวทยำลยชนน�ำแหงหนงของ

ภำคใต

โรงแรมและทพกในหาดใหญ

แหงแรกมตงแต พ.ศ.2459

คอโรงแรมเคยนไท และหย

ก แตมอกหลายโรงแรมเกด

ขนอยางตอเนองทงขนาดเลก

ไปจนถงโรงแรมขนาดใหญ

จนป จ จบน เมองหาดใหญ

มทพกกวา 70 แหง

23

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ปจจบนเมองหำดใหญ กลำยเปนศนยกลำงหลำยดำนทเออตอกำรด�ำรง

ชวตทสะดวกสบำย มชองทำงเลอกกำรประกอบอำชพทหลำกหลำย ส�ำหรบ

ดำนกำรทองเทยวกไดรบกำรสงเสรมจำกเทศบำลนครหำดใหญ และมกำร

ตอบสนองเปนอยำงดจำกภำคเอกชน ซงประกอบดวยธรกจทเกยวของอก

หลำยอยำง เชน โรงแรม บรกำรน�ำเทยว บำร ไนทคลบ หองอำหำร และบรกำร

อน ๆ ในรอบไมเกน 10 ปทผำนมำ ยงมกำรกอสรำงขนำดใหญทจะสงผลให

เมองพฒนำและเกดกำรหลงไหลของประชำกรทมำกขนอก อำท พ.ศ.2556

มกำรเปดตวศนยกำรคำขนำดใหญ พ.ศ.2557 มกำรพฒนำแหลงทองเทยว

ขนำดใหญประเภทตลำดน�ำบนเนอทกวำ 70 ไร นอกจำกนยงมอตสำหกรรม

ทส�ำคญของเมองหำดใหญ เชน กำรรมควนยำง โรงน�ำแขง ปลำปน แปรรป

ไม โรงสขำว และอน ๆ ทสงเสรมกำรจำงงำนไดเปนอยำงด กำรพฒนำตำงๆ

เปนแรงดงดดใหประชำชนจ�ำนวนมำกเขำมำอยอำศย และจะท�ำใหเกดกำร

พฒนำสงปลกสรำงอนๆ ตำมมำอกมำกมำยวนเวยนกนไปจนควำมเปนเมอง

ขยำยตวอยำงไมหยดนง

หาดใหญในอนาคต

ในอนำคตเมองหำดใหญยงคงมแนวโนมเกดกำรพฒนำอยำงตอเนอง

และเปนไปอยำงรวดเรว จนพนทควำมเปนเมองขยำยกวำงขน เพอรองรบ

ประชำกรทจะเพมมำกขน เนองจำกมทศทำงของกำรพฒนำทเออตอกำรขยำย

ตวของเมองอยหลำยปจจย ทงทจะเกดในพนทเมองหำดใหญโดยตรง อำท

กำรพฒนำแหลงทองเทยวของเมองหำดใหญ เพอรองรบกำรเขำรวม AEC

โครงกำรควำมรวมมอเขตเศรษฐกจสำมฝำย อนโดนเซย มำเลเซย และไทย

(Indonesia Malaysia Thailand Growth Triangle: IMT-GT) ซง

แนวโนมหนงของกำรพฒนำภำยใตโครงกำรดงกลำวคอกำรกอสรำงเพอเชอม

โครงขำยเสนทำงคมนำคม (Priority Connectivity Projects: PCPs)

24

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

และไมวำโครงกำรดงกลำวจะเกดขนหรอไมกตำม จะเปนแรงผลกดนใหเกด

กำรสรำงควำมเจรญตลอดเสนทำงใหมทจะเกดขนและเสนทำงผำนหนงใน

นนกคอเมองหำดใหญ นอกจำกนกำรพฒนำทจะเกดขนในพนทรอบขำงก

มผลใหหำดใหญพฒนำตำมไปดวยในดำนของกำรเชอมตอกำรทองเทยว

และกำรขนสง อำท โครงกำรสรำงศนยศกษำกำรเพำะเลยงสตวน�ำทะเลสำบ

สงขลำ และโครงกำรกอสรำงทำเรอน�ำลกสงขลำแหงท 2 รวมทงเหตกำรณ

ควำมไมสงบในพนท 3 จงหวดชำยแดนใตทสงผลใหประชำชนบำงสวนใน

พนทดงกลำวอพยพเขำมำอยอำศยในเมองหำดใหญเพรำะอยในเขตภำคใต

และมควำมปลอดภยจำกสถำนกำรณควำมรนแรงมำกกวำ ทงนปจจยส�ำคญ

ทจะขบเคลอนใหเกดกำรพฒนำเมองอยำงเดนชดคอนโยบำยของภำคสวน

ตำงๆ ทสนบสนนกำรพฒนำดำนเศรษฐกจและกำรพฒนำโครงสรำงพนฐำน

ทงนโยบำยตงแตระดบทองถนกระทงระดบประเทศ เพรำะมสวนโดยตรงและ

ทำงออมใหเกดกำรพฒนำสงปลกสรำงและสำธำรณปโภคตำงๆ

โครงกำรทจะสงผลตอกำรพฒนำเมองหำดใหญ

25

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ผงเมองเปนอกหนงปจจยทก�าหนด

ทศทางการพฒนาของเมองหาดใหญ

ซงปจจบนผงเมองหาดใหญฉบบใหม

อยระหวางการจดท�าและคาดวาจะแลว

เสรจและบงคบใชไดในชวง พ.ศ.2558

ซงจากปญหาน�าทวมพนท เดมของ

เมอง อาจท�าใหการก�าหนดเขตพนท

เมองขยายขอบเขตออกไป แตสงส�าคญ

คอตองควบคมและบงคบใชผงเมอง

อยางมประสทธภาพจงจะเกดผลตาม

วตถประสงคของการจดท�าผงเมอง

ปญหาภยพบตของเมองหาดใหญ

ลกษณะภมประเทศของเมองหำดใหญ ท�ำใหเมองหำดใหญตองเผชญ

กบน�ำทวมอยเสมอ ซงทผำนมำน�ำทวมขงในเมองเกดขนในระยะเวลำไมนำน

เพรำะในอดตยงไมมสงปลกสรำงมำกนก น�ำทวมจะระบำยสแหลงรองรบน�ำ

ธรรมชำต อยำงหวย หนอง คลอง บง หรอพนทลมต�ำรบน�ำสชนน�ำใตดน

ประชำชนปรบตวและมกำรด�ำรงชวตทสอดคลองกบสถำนกำรณน�ำทวม แต

เมอหำดใหญเปนพนททมควำมส�ำคญทำงเศรษฐกจ น�ำทวมกลำยเปนปญหำ

ทสรำงควำมเสยหำยตอกำรคมนำคม และทรพยสน ทำงหนวยงำนภำครฐเอง

จงมมำตรกำรแกปญหำเพอปกปองพนทเศรษฐกจของเมองหำดใหญ และ

26

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

น�าทวมหาดใหญ 2519

น�าทวมหาดใหญ 2543 ระดบน�า 2-3 เมตร ประชำชนเดอดรอนไมต�ำกวำ แสนคน

น�าทวมหาดใหญ 2553 เมองทงเมองเสยหำยอยำงหนก

น�าทวมหาดใหญ 2555เปนอกครงทน�ำทะลกเขำตวเมอง

ชมชนในพนทลมน�ำคลองอตะเภำ ดวยควำมพยำยำมในกำรใชสงกอสรำง

เพอลดควำมรนแรงของปญหำน�ำทวม ทงกำรสรำงคลองระบำยน�ำ กำรสรำง

พนงกนน�ำ กำรจดกำรระบบระบำยน�ำของเมองหำดใหญ

นอกจำกปญหำน�ำทวมซ�ำซำกทเกดขนเกอบทกป แตไมรนแรงมำกนก

เมองหำดใหญยงประสบปญหำน�ำทวมรนแรงในป 2519 2531 2543 2553

และ 2555 ทสรำงควำมสญเสยและควำมเสยหำยมหำศำล

27

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ผลกระทบจากการกลายเปนเมอง

1. ความเสยงในการเปดรบภยพบต

กำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดนจำกกำรพฒนำเมองท�ำใหเกดสง

กอสรำง อำคำร ทพก ส�ำนกงำน สงอ�ำนวยควำมสะดวก จำกพนทปำไม พนท

วำงเปลำ ถกแทนทดวยสงกอสรำง โครงสรำงพนฐำน ท�ำใหเกดกำรกดขวำง

ทำงน�ำ มกำรปรบเปลยนภมทศนของพนท อำท กำรถมทดน เมอเมองยงม

กำรพฒนำ โครงสรำงเกอบทกอยำงมำจำกคอนกรตยงท�ำใหกำรระบำยน�ำเปน

ไปไดยำก คลองขนำดใหญไหลผำนตวเมอง คอ คลองเตย และคลองอตะเภำ

ซงเมอกวำ 80 ปกอน คลองดงกลำว ยงเปนคลองลก มปรมำณน�ำมำกตลอด

ปและกวำงมำก ผคนสวนใหญใชประโยชนในกำรคมนำคม ปจจบนลกษณะ

คลองทงสองไดเปลยนแปลงไป ทงตนเขน และมสงกอสรำงกดขวำงทำงน�ำ

ไหล ดงนนเมอถงฤดน�ำหลำก น�ำปรมำณมำกจะถกกกขงไวในเมอง เมอง

หำดใหญจงประสบกบปญหำน�ำทวมขงซ�ำซำกแทบทกป

2. ความตองการใชทรพยากรทเพมมากขน

เนองจำกประชำกรทเขำมำในเมองหำดใหญดวยหลำกหลำยเหตผล

ทงอยอำศย ประกอบอำชพ ทองเทยว กำรศกษำ กำรรบบรกำรทำงกำร

แพทย ทกกจกรรมลวนท�ำใหประชำกรในเมองเพมสงขน ควำมตองกำรน�ำ

“การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากกจกรรมการพฒนาเมองเปน

ผลกระทบหลกทน�าไปสความเสยงในการเปดรบภยพบต โดยเฉพาะน�า

ทวม เพราะท�าใหสญเสยพนทรบน�าตามธรรมชาต”

28

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

“การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนจากกจกรรมการพฒนาเมองเปน

ผลกระทบหลกทน�าไปสความเสยงในการเปดรบภยพบต โดยเฉพาะน�า

ทวม เพราะท�าใหสญเสยพนทรบน�าตามธรรมชาต”

อำหำร สงอ�ำนวยควำมสะดวกกเพมมำกขน แตเมองหำดใหญไมสำมำรถใช

ทรพยำกรธรรมชำตในพนทมำผลตอำหำรใหเพยงพอกบประชำกรทเพมมำก

ขนได อกทงทรพยำกรน�ำกตองแบงปนจำกแหลงน�ำในลมน�ำคลองอตะเภำ

ทไหลหลอเลยงพนทและกจกรรมอนอกนอกเหนอจำกกจกรรมในเมอง ซง

ปจจบนปญหำกำรขำดแคลนน�ำยงไมเปนปญหำมำกมำยนกในเขตเมอง แต

กยงคงมปญหำใหเหนในพนทรอบขำง พนทใกลเคยง

3. มลภาวะ

ในเมองทมประชำกรอยอำศยมำก มกจกรรมหลำกหลำยจำกกำร

พฒนำเมอง ยอมหลกเลยงไมไดทจะไมเกดกำรปลอยของเสย ขยะ สงปฏกล

สอำกำศ ดน และแหลงน�ำสำธำรณะ

กำรพฒนำเมองนอกจำกควำมเจรญของเมองแลวยงสงผลใหเกดผลก

ระทบตำงๆ ตำมมำมำกมำย โดยเฉพำะปญหำน�ำทวม เพรำะมสวนสมพนธ

กบปญหำเดมของเมอง แมวำปญหำน�ำทวมในเมองหำดใหญมำจำกหลำย

สำเหตไมใชเพยงแตกำรพฒนำเมอง แตกปฏเสธไมไดวำกำรพฒนำเมองสง

ผลใหปญหำน�ำทวมรนแรงมำกขน ควำมเสยหำยกจะมำกขนเพรำะศนยกลำง

ประชำกรจ�ำนวนมำก เพมกำรใชทรพยำกร เมองหาดใหญ

29

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ทกอยำงรวมอยในเมอง เมอเกดผลก

ระทบกเกดควำมเสยหำยพรอมๆ กน

และสงผลกระทบอยำงมำกตอภำค

เศรษฐกจของเมองหำดใหญ ยงเกด

กำรพฒนำเมองยงท�ำใหเมองเปด

รบตอควำมเสยงจำกภยพบตมำกยง

ขน ในขณะทเมองกยงขำดกำรบรหำร

จดกำรน�ำทครอบคลมทงระบบ แมจะ

มแนวทำงกำรแกปญหำน�ำทวมดวย

กำรใชสงกอสรำง กสำมำรถบรรเทำ

“น�าทวมท�าใหเกดความเสย

หายมหาศาลตอระบบตางๆ

ของเมองเพราะศนยกลางทก

อยางรวมอยในเมอง สงผลกระ

ทบอยางมากตอระบบเศรษฐกจ

เพราะธรกจและการทองเทยว

ตองหยดชะงก แรงงานขาดราย

ได และการคมนาคมขนสงใช

การไมได ฯลฯ”

ปญหำน�ำทวมไดระดบหนงเทำนน และไมครอบคลมปญหำน�ำทวมทงพนท

ลมน�ำคลองอตะเภำ และยงมปจจยดำนผงเมองซงหำกยงไมสอดคลองกบกำร

พฒนำเมองกยงยำกทมำตรกำรสงกอสรำงจะแกปญหำของเมองได

30

เมองหำดใหญ มบทบำทในแงของกำรพฒนำดำนเศรษฐกจและกำร

เปนศนยกลำงหลำยดำน แตเมองหำดใหญจะไมสำมำรถด�ำเนนกจกรรมของ

เมองไดปกตหำกขำดปจจยสนบสนนจำกพนทรอบขำง โดยเฉพำะพนทในเขต

ลมน�ำคลองอตะเภำ เนองจำกมควำมเกยวของเชอมโยงกนทงกำรพงพำและ

ผลกระทบทเกดขนตอกน

ลมน�าคลองอตะเภา

ลมน�ำคลองอตะเภำ มคลอง

อตะเภำเปนล�ำคลองสำยหลกทมน�ำ

ไหลผำนตลอดทงป มทศทำงกำร

ชมชนในเมองหาดใหญบทท

ลมน�ำคลองอตะเภำ

31

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ไหลของน�ำจำกทศใตสทศเหนอ สนสดเสนทำงปลำยน�ำ บรเวณบำนทำเมร

อ�ำเภอบำงกร�ำ และบำนแหลมโพธ ต�ำบลคเตำ อ�ำเภอหำดใหญ

ลมน�ำคลองอตะเภำไมไดเปนเพยงลมน�ำเพอรองรบน�ำในพนททอยใน

ลมน�ำเดยวกนเทำนน แตยงเชอมโยงควำมสมพนธระหวำงพนทตนน�ำ กลำง

น�ำ และปลำยน�ำ ในหลำยๆ ดำน

1. ภยพบตน�าทวม

เนองจำกลมน�ำคลองอตะเภำมลกษณะพนทเปนทลมต�ำ ท�ำใหเกดน�ำ

หลำกในชวงฤดฝน มวลน�ำจะไหลบำลงสพนทต�ำกลำงน�ำกอนจะไหลรวมส

ทำยน�ำและไหลออกทะเลสำบสงขลำตอไป ซงหำกสญเสยพนทรบน�ำตำม

ธรรมชำตจะสงผลใหพนททำยน�ำตองเผชญกบปญหำน�ำทวมทรนแรงเพมมำก

ขน เชนเดยวกนหำกพนททำยน�ำทเคยเปนแหลงรองรบน�ำมกำรปรบเปลยน

กำรใชประโยชนทดนจนควำมสำมำรถในกำรระบำยน�ำลดลง น�ำทวมกจะยง

เปนปญหำของพนทรอบขำงและพนทเขตเมองหำดใหญ

2. น�าเสย

กำรใชประโยชนทรพยำกรน�ำสดทำยแลวน�ำเสยหรอสงปฏกลจำกบำน

เรอน มกจะถกปลอยลงสแหลงน�ำ และไหลไปสพนททำยน�ำ คลองอตะเภำ

32

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ต�ำบลหำดใหญ เปนหนงต�ำบลใน

เขตพนทอ�ำเภอหำดใหญ พนททงหมด

อยภำยใตกำรปกครองของเทศบำลนคร

หำดใหญ มชมชนในเขตต�ำบลหำดใหญ

“ชมชนหาดใหญใน ปราการ

ดานแรกเตอนภยน�าทวมให

กบเมองหาดใหญ”

กวำ 100 ชมชน ใจกลำงพนทคอตวเมองหำดใหญ แตมกวำ 20 ชมชนทเปน

รอยตอและอยใกลกบตวเมองหำดใหญ ซงประชำชนในพนทเรยกกลมชมชน

ดงกลำววำ “ชมชนหำดใหญใน” บำงชมชนมลกษณะเปนชมชนเมอง และ

ชมชนทก�ำกงระหวำงชมชนเมอง เพรำะมควำมหนำแนนของสงปลกสรำง

ประชำกร ระบบควำมสมพนธตำงๆ ในพนทไมซบซอน หนำแนน เทำกบ

ใจกลำงเมองหำดใหญ บำงชมชนยงคงมพนทส�ำหรบกำรท�ำเกษตรกรรม

และปศสตวขนำดเลก แตประชำชนสวนใหญกประกอบอำชพคำขำยและ

เปนแรงงำน

3. การเดนทาง

ในอดตล�ำคลองอตะเภำเปนเสนทำงกำรคมนำคมสำยหลกเชอมโยง

ระหวำงพนท แตเนองจำกกำรคมนำคมในเสนทำงเลอกอนมควำมสะดวก

สบำยมำกกวำท�ำใหผคนสวนใหญใชกำรเดนทำงโดยเรอลดลง ยกเวนชำว

ประมงทจะตองใชเรอในกำรเดนทำงออกไปท�ำประมงในทะเลสำบสงขลำ

4. แหลงทรพยากรอดมสมบรณ

เนองจำกล�ำคลองอตะเภำเปนล�ำคลองน�ำจดทมน�ำไหลตลอดทงป

สำมำรถใชประโยชนไดในทำงเกษตรกรรม และกำรท�ำประมง

ชมชนหาดใหญใน

33

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ส�ำหรบควำมเชอมโยงของพนทตวเมองหำดใหญและชมชนในเขต

พนทเมอง ดวยควำมทมพนทใกลกบเมองหำดใหญ ดงนนเมองหำดใหญท

มควำมเจรญและเกดกำรพฒนำอยำงตอเนองจะขยำยพนทเพมมำกขนและ

ท�ำใหชมชนหำดใหญในกลำยเปนเมองทมกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชน

ทดนเชนเดยวกบเมองหำดใหญ ซงอำจจะมสงปลกสรำงไมหนำแนนเทำกบ

พนทใจกลำงเมองหำดใหญ เพรำะพนทหลำยสวนกยงคงมแหลงเกษตรกรรม

แตชมชนหำดใหญในกตองประสบปญหำจำกผลกระทบกำรกลำยเปนเมอง

เชนเดยวกน โดยเฉพำะปญหำน�ำทวม แตชมชนหำดใหญในเปนปรำกำรดำน

แรกในกำรเผชญกบปญหำน�ำทวม จำกปรมำณน�ำสะสมในคลองอตะเภำ ซง

เปนพนทกำรเตอนภยทดทสดกอนทน�ำจะไหลเขำทวมตวเมองหำดใหญชนใน

และหำกพนทดงกลำวมกำรเปลยนแปลงและพฒนำสควำมเปนเมองเพมยง

ขน กยงยำกตอกำรเตอนภยใหกบเมองหำดใหญในรปแบบเดม และน�ำทวม

จะสงผลใหเมองหำดใหญเผชญน�ำทวมทรนแรงมำกขน

ชมชนหาดใหญใน

34

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ทงนปรำกำรเตอนภยโดยธรรมชำตจะมประสทธผลมำกทสดกเมอม

กำรประสำนงำนระหวำงพนทรวมกนกบพนทในเขตเมอง ชมชนหำดใหญ

ในเองจะตองใชภมปญญำในกำรท�ำควำมเขำใจกบลกษณะทำงกำยภำพของ

พนทชมชนเอง เพอเตรยมพรอมตอน�ำทวมทจะเกดขน และยงเปนประโยชน

ตอกำรเตอนภยน�ำทวมไปยงพนทใกลเคยง

ต�าบลคเตา

“คเตำ” ชอนมทมำจำกเดมในพนทเคยมคน�ำทมเตำจ�ำนวนมำกขนมำ

วำงไข จงเปนทมำของชอต�ำบลคเตำ จำกหลกฐำนทำงประวตศำสตรคำดวำ

ประชำกรดงเดมอพยพมำจำกเมองจนโดยเขำมำประกอบอำชพเกษตรกรรม

35

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

“คเตาพนททายน�าลมน�าคลองอตะเภา ไมใชเพยงเปนแหลงรองรบน�า

ทวมและน�าเสย แตยงมความส�าคญเพราะเปนแหลงผลตอาหาร และ

แรงงาน ใหกบเมองหาดใหญ”

ต�ำบลคเตำ เปนต�ำบลหนงในอ�ำเภอหำดใหญ แบงเปน 10 หมบำน เปน

ชมชนทำยน�ำของลมน�ำคลองอตะเภำกอนไหลลงสทะเลสำบสงขลำ ประชำชน

ในพนทประกอบอำชพเกษตรกรรมและท�ำประมง พนทเกษตรกรรมสวนใหญ

เปนนำขำว รองลงมำเปนไรออย สวนยำงพำรำ พชผก และสวนผลไม บำน

เรอนในชมชนกระจำยตวอยำงไมหนำแนน ประชำชนผสมผสำนทงชำวพทธ

และมสลม มประเพณและวฒนธรรมดงเดมทถอสบทอดมำเนนนำนตำมวถ

ชวตของชมชนทอำศยอยรมน�ำ

36

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

“คเตาพนททายน�าลมน�าคลองอตะเภา ไมใชเพยงเปนแหลงรองรบน�า

ทวมและน�าเสย แตยงมความส�าคญเพราะเปนแหลงผลตอาหาร และ

แรงงาน ใหกบเมองหาดใหญ”

แมจะเปนชมชนทมลกษณะของชมชนชนบท แตคเตำกลบเปนพนทท

มควำมส�ำคญกบเมองหำดใหญในหลำยดำน

1. แหลงผลตอาหาร

เนองจำกคเตำประกอบอำชพเกษตรกรรมประเภท นำขำว สวนผลไม

ท�ำใหทรพยำกรอำหำรมควำมหลำกหลำย และพนทตดกบทะเลสำบสงขลำ

สงผลใหมควำมอดมสมบรณดำนทรพยำกรสตวน�ำ อนเปนแหลงอำหำรของ

คนรมน�ำและคนในพนทใกลเคยง ทงยงเปนสตวน�ำทมรสชำตโดดเดนเพรำะ

เปนรอยตอระหวำงพนทน�ำจดและน�ำเคม ในขณะทตวเมองหำดใหญพนท

เกษตรกรรมเกดกำรบกรกและเปลยนแปลงไปเปนอำคำรพำณชย หำงรำน

และสงกอสรำงตำงๆ จนไมสำมำรถเปนแหลงผลตอำหำรได ดงนนจงตอง

พงปจจยอำหำรจำกพนทรอบขำง หนงในนนคอทรพยำกรอำหำรทผลตทได

ในพนทต�ำบลคเตำ

37

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

2. แหลงแรงงาน

ประชำกรสวนใหญจะประกอบอำชพเกษตรกรรม แตประชำกรสวน

หนงในชมชนกเปนแรงงำนในตวเมองหำดใหญ ซงเปนแหลงทมกำรจำงงำน

และกำรพฒนำเมองเกดขนตลอดเวลำ ท�ำใหควำมตองกำรแรงงำนมอยอยำง

ตอเนอง

3. พนทรองรบน�าทวม

ดวยลกษณะทำงกำยภำพเปนพนททำยน�ำ จงตองรองรบน�ำทเกดจำก

น�ำทวมอยเสมอ ยงกำรพฒนำเมองทท�ำใหพนทสวนใหญของเมองถกดำด

ดวยคอนกรต กำรสรำงคลองระบำยน�ำเองกเปนคอนกรตทบงคบใหมวลน�ำ

ทงหมดถกระบำยทพนททำยน�ำเทำนน แมวำปกตชมชนในต�ำบลคเตำจะได

รบผลกระทบจำกน�ำทวมอยเสมอ แตกเปนในรปแบบของวถชวตทปรบให

สอดคลองและอยไดกบภำวะน�ำทวม แตหำกเกดน�ำทวมทหนกมำกขน ระยะ

เวลำนำนขน และไมสำมำรถคำดเดำได จะท�ำใหวถชวตของคนในชมชนคเตำ

ถกปรบเปลยนไปดวย ทงกำรประกอบอำชพ วถชวต และคณภำพชวต หำก

ไมสำมำรถปรบตวไดกบปญหำน�ำทวมทรนแรงขน กจะเกดเปนกลมเปรำะบำง

เปนภำระตอหนวยงำนภำครฐ เกดกำรอพยพเขำมำเปนแรงงำนในเมอง และ

กำรปรบเปลยนกำรใชประโยชนทดน จนพนททำยน�ำไมสำมำรถเปนแหลง

รองรบน�ำตำมธรรมชำตไดอกตอไป ดงนนกจะสงผลยอนกลบมำยงเมอง

หำดใหญทอำจจะตองแบกรบปญหำน�ำทวมทยำวนำนขนและรนแรงขนอก

เพรำะไมสำมำรถระบำยน�ำสพนททำยน�ำได และในเขตเมองประชำกรกยง

หนำแนน แหลงผลตอำหำรกลดลง เกดกำรชวงชงกำรใชทรพยำกรมำกยงขน

38

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

4. พนทรองรบน�าเสย

นอกจำกน�ำทวมแลวพนทคเตำยงตองรองรบน�ำเสยทเกดจำกพนท

ตนน�ำและกลำงน�ำ ทงน�ำเสยทเกดจำกชมชนและสงปฏกลตำงๆ และน�ำเสย

ทเกดจำกกำรใชสำรเคมในภำคเกษตรกรรม เมอไหลลงสแหลงน�ำสงผลให

พนทคเตำตองใชน�ำทไมเหมำะสมเพอกำรท�ำเกษตรกรรมอำจจะสงผลตอ

ผลผลตในภำคเกษตรกรรมในพนท ผลผลตทไมมคณภำพกจะสงผลเชอม

โยงไปยงแหลงทรบผลผลต

ดงนนหำกพนทคเตำไมมศกยภำพเพยงพอทจะรองรบตอปญหำท

เกดขน จนกระทบตอวถกำรด�ำรงชวต เกดกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชน

ทดน กจะสงผลโดยตรงตอพนททเชอมโยงกนทำงระบบนเวศทงชมชนใกล

เคยง รวมไปถงเมองหำดใหญ ถำชมชนคเตำจำกทเคยเปนแหลงรองรบน�ำ

ทวม น�ำเสย แตกลบกลำยเปนชมชนเมองเกดใหมอกหนงแหงทมอำคำร

และสงกอสรำงมำกมำย จนพนทเดมไมสำมำรถเปนทรองรบน�ำไดอกเชน

เคย ประชำกรกปรบเปลยนอำชพไมมกำรผลตเพอเปนอำหำร แตสวนใหญ

เปนแรงงำน นนหมำยควำมวำเมองหำดใหญจะตองเจอปญหำทหนกหนำ

ขนกวำเดมอยำงแนนอน

39

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ความเชอมโยงเมองหาดใหญ

สพนทรอบขางและพนททายน�า

เมองหำดใหญ พงพงและไดรบประโยชนจำกคลองอตะเภำในหลำยๆ

ดำน โดยมพนทอ�ำเภอสะเดำเปนเสมอนแหลงผลตน�ำไหลผำนมำยงเมอง

และหลอเลยงประชำกรในเมองหำดใหญ ในขณะทเมองใชประโยชนจำก

ล�ำคลองหลำกหลำยกจกรรมกลบปลอยของเสยเหลำนนลงสล�ำคลอง กลำย

สภำพเปนน�ำเสยไหลลงสพนททำยน�ำ ซงกคอพนทปลำยน�ำในต�ำบลคเตำ

นอกจำกนกำรพฒนำเมองยงสงผลใหเกดกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชน

ทดนจนพนทรองรบน�ำตำมธรรมชำต ไดถกบดบงและกดขวำงไปดวยสง

กอสรำงและโครงสรำงพนฐำน เมอเกดกรณภยพบตน�ำทวมพนทรอบขำง

จะกลำยเปนปรำกำรปองกนหรอเตอนภยใหกบเขตพนทเมอง แตกจะตอง

อำศยกำรประสำนงำน และแผนกำรเฝำระวงน�ำทวมของชมชนรอบเขตตว

เมองหำดใหญดวย

กรณทเกดน�ำเขำทวมตวเมองชนใน มวลน�ำทควรจะระบำยลงสชน

ใตดนเพอบรรเทำควำมรนแรงของน�ำทวมกไมสำมำรถระบำยน�ำได ท�ำใหมวล

น�ำจำกตวเมองหำดใหญซงเปรยบเสมอนพนทกลำงน�ำ ไหลรวมกนสพนททำย

น�ำในต�ำบลคเตำ จำกอทกภยในระดบปกตทเปนวถชวตของคนทำยน�ำ กลบ

เกดอทกภยทรนแรงจนยำกเกนกวำจะเกดกำรปรบตวใหอทกภยทเกดขน

เปนสวนหนงของวถชวตได ดงนนอำจจะกลำวไดวำตวเมองหำดใหญทเกด

กำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชนทดนจนพนทรองรบน�ำลดประสทธภำพลง

เรอยๆ กยงจะเพมควำมรนแรงในกบพนททำยน�ำอยำงต�ำบลคเตำเพมมำกขน

“พนทรอบขางส�าคญเพราะเปนปราการเตอนภย พนททายน�าส�าคญ

เพราะเปนพนทรบน�า แตการพฒนาเมองหาดใหญจะสงผลกระทบให

น�าทวมรนแรงมากขนในพนททายน�า ในขณะทการขาดการประสาน

ทดกบพนทรอบขางเมองจะท�าใหประสทธภาพการเตอนภยน�าทวมให

กบเมองหาดใหญลดลง”

40

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

“พนทรอบขางส�าคญเพราะเปนปราการเตอนภย พนททายน�าส�าคญ

เพราะเปนพนทรบน�า แตการพฒนาเมองหาดใหญจะสงผลกระทบให

น�าทวมรนแรงมากขนในพนททายน�า ในขณะทการขาดการประสาน

ทดกบพนทรอบขางเมองจะท�าใหประสทธภาพการเตอนภยน�าทวมให

กบเมองหาดใหญลดลง”

41

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศเปนสถำนกำรณทเกดขนทวโลก เกด

จำกกำรเปลยนแปลงอณหภมเฉลยในระยะยำวอยำงนอย 30 ป สงผลใหเกด

ควำมแปรปรวนของปรมำณน�ำฝน ฤดกำล ระดบน�ำทะเล และพำย

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

การเปลยนแปลง สภาพภมอากาศ

บทท

42

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศจะท�ำใหคำดเดำเหตกำรณกำรเกด

ภยพบตไดยำกขน พนททไดรบผลกระทบอำจจะเพมมำกขน ตองเผชญกบ

ควำมเสยงรปแบบใหมๆ

ลกษณะสภาพภมอากาศเมองหาดใหญ

ลกษณะภมอำกำศเมองหำดใหญแบงเปน 2 ฤดกำล หลกๆ คอฤด

ฝนและฤดรอน ซงฤดฝนจะแบงเปน 2 ชวงคอ ชวงเดอนพฤษภำคมถงเดอน

มถนำยน และชวงเดอนกนยำยนถงเดอนธนวำคม อ�ำเภอหำดใหญในชวงป

พ.ศ.2521-2552 มอณหภมเฉลย 40.2-40.6 องศำเซลเซยส ในฤดรอนเดอน

กมภำพนธถงเดอนเมษำยน และมปรมำณฝนเฉลยสงทสด 792.7 มลลเมตร

ในฤดฝนเดอนพฤศจกำยน

ปรมำณฝนเฉลยสงทสด พ.ศ.2523-2552

อณหภมเฉลยพ.ศ.2523-2552

43

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

สญญาณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเมองหาดใหญ

ผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ หลำยคนอำจมองวำ

เปนปญหำทจะเกดขนในอนำคต และกำรเตรยมรบมอเปนกำรวำงแผนรบมอ

ลวงหนำในสถำนกำรณทยงมำไมถง หรอยงมองไมเหนผลกระทบทจะเกดขน

เพรำะกำรเขำถงขอมลทำงวชำกำรดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศยงไม

กวำงขวำงนก แตในควำมเปนจรงกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทเกดขน

สงผลกระทบตอพนทตำงๆ แลวทวโลก แตอำจจะรนแรงมำกนอยตำงกนตำม

ปจจยประกอบอกหลำยดำนในพนท ส�ำหรบเมองหำดใหญสญญำณทบงบอก

วำกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศสรำงผลกระทบใหกบเมองหำดใหญแลว

จำกกรณสถำนกำรณน�ำทวมทผำนมำ เคยคำดกำรณชวงระยะเวลำ ปรมำณน�ำ

ฝน ทจะเกดขนได แตน�ำทวมใหญในครงหลงๆ แสดงใหเหนวำไมไดเกดขน

ตำมสถตทเคยเกดในอดต ทงนถำมองในดำนของกำรเปลยนแปลงปรมำณ

น�ำฝน โดยพจำรณำจำกปรมำณน�ำทำจะเหนไดวำหลำยครงทน�ำทวมเมอง

หำดใหญ น�ำทำมปรมำณสงและมควำมแปรปรวนอยำงมำก

ปรมาณน�าทาใน ปทเมองหาดใหญน�าทวมหนก

44

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

การคาดการณสภาพภมอากาศในอนาคตของเมองหาดใหญ

1. อณหภม

กำรเปลยนแปลงของอณภมสงผลใหเกดควำมแปรปรวนทคำดเดำ

ไดยำก โดยกำรคำดกำรณอณหภมสงสดของอ�ำเภอหำดใหญมแนวโนมเพม

สงขนตลอดชวงเวลำ 90 ป (พ.ศ.2523-2642) กำรกระจำยเชงพนทของ

อณหภมสงสด และสงสดเฉลยในชวงเดอนกมภำพนธ - เมษำยน ซงเปน

ชวงทมอำกำศรอนทสดของเมองหำดใหญ ผลกำรวเครำะหแสดงใหเหนวำ

อณหภมสงสดและอณหภมสงสดเฉลยมแนวโนมเพมสงขนในชวงเวลำดง

กลำว โดยพนททไดรบผลกระทบอยำงเหนไดชด ไดแก พนททอยทำงดำน

ทศตะวนตกเฉยงใตของอ�ำเภอหำดใหญ คอ ต�ำบลทงต�ำเสำ ต�ำบลควนลง

ต�ำบลทงลำน ต�ำบลบำนพร และต�ำบลพะตง

ผลวเครำะหแนวโนมอณหภมสงสดของอ�ำเภอเมองหำดใหญในเดอนกมภำพนธ - เมษำยน พ.ศ.2523-2552 (ปฐาน), พ.ศ.2553-2582 (30 ปขางหนา), พ.ศ.2583-2612 (60 ปขางหนา) และ พ.ศ.2613-2642 (90 ปขางหนา)

45

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

2. ปรมาณน�าฝน

มแนวโนมเพมสงขน ยกเวนในชวงหนำฝนมแนวโนมลดลงอยำง

เหนไดชด รวมถงปรมำณฝนรำยวนสงสดกมแนวโนมทจะมปรมำณลดลง

ในขณะทจ�ำนวนวนทฝนตกเฉลยรำยปในชวงฤดฝนมแนวโนมลดลงเลก

นอย จงอำจจะเจอกบปญหำฝนตกชกเพมมำกขน หรอตกหนกมำกขนใน

ระยะเวลำเทำเดม โดยในชวงเดอนพฤศจกำยนจะเปนชวงทมปรมำณน�ำ

ฝนสงทสดและเปนเดอนทมฝนตกชกมำกทสดแตในอนำคตจ�ำนวนวนท

ฝนตกมแนวโนมลดลง ประมำณ 1-2 วน พนททมแนวโนมมปรมำณฝน

ลดลงอยำงเหนไดชด ไดแก ทศตะวนตกของต�ำบลฉลง และต�ำบลทงต�ำเสำ

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศไมเพยงแตท�ำใหเกดปรมำณฝนท

เปลยนแปลงไปในทศทำงทมกำรเพมขนเทำนน จำกทศทำงแนวโนมของ

อ�ำเภอหำดใหญอำจจะตองประสบปญหำฝนแลงในชวงฤดฝน จำกปรมำณ

ฝนทตกนอยลง หรอเกดกำรเปลยนแปลงฤดกำล เพรำะมแนวโนมปรมำณ

ฝนเพมมำกขนในชวงฤดทฝนแลง

ปรมำณฝนรวมรำยเดอน ในชวงปฐาน 30 ป 60 ป และ 90 ป ของอ�าเภอเมองหาดใหญ

จ�ำนวนวนทฝนตกในชวงปฐำน 30 ป 60 ป และ 90 ป ของอ�าเภอเมองหาดใหญ

46

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอเมองหาดใหญ

“การวเคราะหแนวโนมการ

กระจายปรมาณฝนรวมราย

เดอนบรเวณ อ.หาดใหญ

กรณ 30 ปขางหนา พบวาฤด

ฝนเปลยนแปลงนอยมาก แต

จ�านวนวนทฝนตกน อยลง ซง

เสยงตอน�าทวมฉบพลนและ

รนแรงกวาเดม”

จำกกำรพฒนำเมองอยำงรวดเรว

และตอเนอง ท�ำใหเมองหำดใหญกลำย

เปนศนยรวมสงกอสรำง บำนเรอน รำน

คำ และผคนอยอำศยกนอยำงหนำแนน

รวมถงท�ำใหระบบตำงๆ ทซบซอน

ภำยในเมองเปลยนแปลงไป และกำรท

เมองหำดใหญตงอยบนทรำบแองกระทะ

สงผลใหประสบกบภย “น�ำทวม” อย

เปนประจ�ำ ผลของน�ำทวมในแตละครง

กอใหเกดควำมเสยหำยทงทำงดำนเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมอยำง

มหำศำล อกทงกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทเกดขนท�ำใหปรมำณฝนม

แนวโนมตกหนกมำกขน และมรปแบบกำรตกทเปลยนแปลงไป ยงท�ำใหน�ำ

ทวมซงเปนปญหำเดมของเมองทวควำมรนแรงเพมมำกขน และอำจท�ำใหเกด

ควำมเสยงจำกภยพบตในรปแบบใหมๆ มำกกวำทเคยเกดขนมำกอน ดงนน

ในกระบวนกำรวำงแผนกำรจดกำรน�ำทวม ควรน�ำประเดนกำรเปลยนแปลง

สภำพภมอำกำศเขำรวมพจำรณำดวยเพอใหเกดกำรรบมออยำงเหมำะสม

และยงยน

47

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศตอชมชน

ผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศเกดขนกบทกพนท

แตควำมรนแรงอำจจะแตกตำงกนไป เมอเปรยบเทยบมลคำควำมเสยหำย

ทเกดขน เขตเมองมมำกกวำเขตชนบท เชน กำรเกดน�ำทวม ซงในเขตเมอง

มโครงสรำงพนฐำนมำกกวำพนทชนบท อกทงเมอเกดน�ำทวมในเขตเมอง

แลวยงระบำยน�ำไปสพนทรอบขำงและพนทชมชนทมระบบนเวศเชอมโยง

กบเมองอกดวย

ผลกระทบของกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทสงผลโดยตรงตอเขต

อ�ำเภอหำดใหญ คอกำรเพมควำมรนแรงของกำรเกดน�ำทวมเนองมำกจำก

ควำมแปรปรวนของปรมำณน�ำฝนทหนกขนท�ำใหเสยงตอกำรเกดน�ำทวมฉบ

พลน และน�ำทวมทรนแรงขน เนองจำกไมสำมำรถคำดกำรณไดอยำงแนนอน

ชมชนหำดใหญในซงเปนชมชนปรำกำรดำนแรกของเมองหำดใหญตองเผชญ

กบน�ำทวมกอนพนทอนและมควำมรนแรงมำกเนองจำกพนทไดถกเปลยน

ไปเปนเมองมำกขนท�ำใหไมสำมำรถรองรบน�ำหลำกได ในขณะทชมชนทำย

น�ำเองกตองเผชญกบมวลน�ำมหำศำลทระบำยมำจำกเมองและไหลผำนลงส

ทะเลสำบสงขลำ

จำกกำรพฒนำเมองทเกดขนอยำงตอเนองจำกปจจยทงในและนอก

ประเทศ รวมกบผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทสงผลให

ภยพบตเดมมควำมรนแรงเพมมำกขน ดงนนกำรสรำงกำรรบมอของเมองตอ

กำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศและใหสอดคลองกบบรบทของกำรพฒนำ

เมอง เปนสงจ�ำเปนเรงดวนทตองด�ำเนนกำรเพอปรบฟนเมองใหสำมำรถ

กลบมำท�ำหนำทและเขำสภำวะปกตภำยในเวลำอนรวดเรว พรอมทงเรยนร

48

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

และน�ำบทเรยนในอดต ผนวกกบขอมลแนวโนมกำรเปลยนแปลงสภำพภม

อำกำศ มำใชในกำรวำงแผนบรหำรจดกำร เพอใหเมองหำดใหญเปนเมองท

สำมำรถรบมอตอกำรเปลยนแปลงไดอยำงเหมำะสมและยงยน

ปญหำน�ำทวมถงแมจะไมไดเปนปญหำหลกของชมชนนอกเขตเมอง

เพรำะไมใชเขตเศรษฐกจหลกและวถชวตของประชำชนในพนทกมควำม

สอดคลองกบน�ำทวมอยแลว เชน มเรอเปนยำนพำหนะทใชสญจรในชวง

น�ำทวม แตสถำนกำรณน�ำทวมทมควำมรนแรงมำกขน ยอมสงผลตอกำร

เปลยนแปลงวถชวต ระยะเวลำกำรทวมทยำวนำนขน อำจจะสงผลตอกำร

ประกอบอำชพเกษตรกรรม กำรเขำถงกำรบรกำรทำงกำรแพทย และปญหำ

คณภำพชวตอนๆ ซงปญหำคณภำพชวตเปนรำกฐำนของควำมอยดมสขของ

ประชำกรในพนท ทงนหำกคณภำพชวตแยลง ประชำชนอำจจะมกำรอพยพ

ออกจำกพนทชมชน ทดนอำจจะถกเปลยนมอและถกสรำงเปนอำคำรพำณชย

หมบำนจดสรร หำงสรรพสนคำ เปนตน ซงนอกจำกจะท�ำใหพนทรบน�ำเปลยน

เปนพนทเมองแลว ยงมสวนเพมควำมรนแรงจำกน�ำทวมมำกยงขน และทำย

สดกจะสงผลเชอมโยงไปยงเมองหำดใหญอกครง

ชมชนหาดใหญใน

ชมชนคเตำ

49

โครงกำรจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวตและผงชมชนเพอกำรรบมอ

และปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของชมชนในพนทเมอง

หำดใหญ เปนโครงกำรหนงภำยใตกำรสนบสนนจำกมลนธรอคกเฟลเลอร

(The Rockefeller Foundation) ใหเกดกำรขบเคลอนงำนในพนท ภำย

ใตโครงกำรเครอขำยเมองในเอเชยเพอรบมอกบกำรเปลยนแปลงสภำพภม

อำกำศ (Asian City Climate Change Resilience Network: ACC-

CRN) เรมด�ำเนนงำนในพนทชวงเดอนมกรำคม 2555 ถงเดอนพฤษภำคม

2557 โดยมลนธชมชนสงขลำเปนผด�ำเนนงำนในพนท

โครงการจดท�าแผนพฒนาคณภาพชวตและผงชมชน เพอการรบมอและปรบตวกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชมชนในพนทเมองหาดใหญ

บทท

50

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

อนงทมำและควำมส�ำคญของกำรด�ำเนนโครงกำรเนองจำกกำรแก

ปญหำของเมองทผำนมำจะเนนกำรแกปญหำเฉพำะพนททงนอำจจะเพรำะขอ

จ�ำกดของขอบเขตพนทกำรปกครอง กำรขำดผประสำนควำมรวมมอ เปนตน

แตปญหำในดำนน�ำทวมเปนปญหำทจะตองจดกำรในภำพรวมระบบลมน�ำ

ดงนนจะตองรวมมอกนหลำยดำนเพอหำทำงออก กำรรบมอกำรเปลยนแปลง

สภำพภมอำกำศกเชนเดยวกน ตองพจำรณำทงควำมเปรำะบำงในพนท

เขตเมองเอง และพจำรณำควำมควำมสมพนธกบชมชนรอบขำง ทอำจจะ

สรำงควำมเปรำะบำงใหกบเมองหำดใหญ จำกนนกเสรมสรำงกำรรบมอให

กบชมชน เมอชมชนมกำรรบมอทดตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศก

เทำกบสรำงกำรรบมอใหกบเมองหำดใหญดวย จงเปนทมำของกำรด�ำเนน

งำนในพนทน�ำรองภำยใตโครงกำร 2 พนทคอชมชนหำดใหญในและชมชน

คเตำ ซงนอกจำกจะเสรมสรำงกำรรบมอใหกบเมองหำดใหญแลวควำมแตก

ตำงระหวำงสงคมชนบทและสงคมเมองจะเปนกรณศกษำทดของกำรสรำง

กำรรบมอ

ดงนนกำรเสรมสรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศใน

พนทชมชนหำดใหญในและชมชนคเตำจงมควำมส�ำคญทงตอชมชนเองและ

เสรมสรำงกำรรบมอใหกบเมองหำดใหญ ซงจำกยทธศำสตรกำรรบมอกำร

เปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของเมองหำดใหญ ประกอบดวย 4 ยทธศำสตร

หลก ไดแก กำรปรบตวเพอรบมอกบกำรปองกนและบรรเทำน�ำทวมทม

ประสทธภำพ ประชำชนมคณภำพชวตทด กำรจดกำรทรพยำกรธรรมชำต

และสงแวดลอม และกำรสรำงควำมรวมมอในกำรบรหำรจดกำรทม

ประสทธภำพ ดงนนเพอใหกำรสรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภม

อำกำศทครอบคลมทกดำนท�ำใหกำรพฒนำคณภำพชวตทดใหกบประชำชน

ถกหยบยกขนมำเพอเปนเปำหมำยของกำรด�ำเนนโครงกำร แตกระบวนกำร

วเครำะหประเดนดำนคณภำพชวตนนจะเกดจำกกำรมสวนรวมของชมชน

51

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

เพอใหสอดคลองกบปญหำ บรบทของชมชน และสงทมอย เพอใหกำรด�ำเนน

โครงกำรประสบผลส�ำเรจและเปนประโยชนตอคนในชมชนอยำงแทจรง

กำรด�ำเนนงำนในพนทดวยควำมพยำยำมทจะใหประชำชนมสวนรวม

ในกำรด�ำเนนโครงกำรมำกทสด ทงรวมแสดงควำมคด รวมปฏบต รวมให

ควำมร รวมแลกเปลยน โดยมผน�ำกระบวนกำรทมประสบกำรณกำรท�ำงำน

รวมกบชมชนอยำงมลนธชมชนสงขลำ และผเชยวชำญผใหควำมรตำม

ประเดนทเหมำะสม ซงกระบวนสรำงกำรรบมอทเกดขนจำกกำรด�ำเนนงำน

ในพนท ดงน

1) กำรสรรหำและแตงตงคณะกรรมกำรด�ำเนนงำนในพนท

2) กำรใหองคควำมรเบองตนเกยวกบกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศ กบคณะกรรมกำรชมชน แกนน�ำชมชน และหนวย

งำนทเกยวของในระดบพนท

3) เผยแพรองคควำมรเบองตนเกยวกบกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศใหเกดกำรรบรอยำงกวำงขวำงเพอสรำงควำม

เขำใจกบชมชน

4) กำรจดกำรประชมอยำงตอเนองเพอสรำงกรอบแนวทำงกำร

ด�ำเนนงำนและกจกรรมทจะด�ำเนนงำนภำยใตโครงกำรรวม

กน รวมถงกำรวเครำะหปญหำชมชนและทนทำงสงคมเพอ

ตอยอดกำรพฒนำ

52

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

5) เตรยมควำมพรอมของชมชน โดยใหชมชนรวบรวมขอมล

ส�ำรวจ และท�ำควำมเขำใจชมชนของตนเอง อำท กำรศกษำ

ลกษณะทำงกำยภำพของพนท กำรจดท�ำแผนทชมชนและ

พนทเสยงภย วเครำะหกำรเปลยนแปลงและกำรพฒนำ

ของชมชน

6) ศกษำประวตศำสตรชมชน จำกกำรเลำเรองรำวของผเฒำผ

แกในชมชนและกำรศกษำจำกเอกสำร

7) เกบขอมลกำรรบรดำนกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของ

ชมชน ผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ และ

รปแบบกจกรรมส�ำหรบกำรแกปญหำ

53

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

พนทน�ารองชมชนหาดใหญใน

ตวแทนชมชนกลำวถงผลส�ำเรจของ

กำรด�ำเนนกจกรรมวำ “ควำมส�ำเรจ

เดนชดจำกกจกรรมปลกผก คอ ผล

ดดำนสขภำพ ลดรำยจำย เพมรำย

ไดครวเรอน ในขณะทกจกรรมแผน

ชมชนเพอรบมออทกภย สรำงองค

ควำมร และควำมเขมแขงของเครอ

ขำยเตอนภยน�ำทวม”

ชมชนหำดใหญในเปนชอ

เรยกกลมชมชนกวำ 20 ชมชน

ในเขตพนทต�ำบลหำดใหญ แต

ชมชนหำดใหญใน ตำมควำม

หมำยของกำรกำรด�ำเนนโครงกำร

จะมเครอขำยชมชน ไดแก ชมชน

รมคลองร.1 ชมชนเทศำพฒนำ

ชมชนศำลำลงทอง ชมชนวด

หำดใหญใน ชมชนหนำสถำน

ขนสง ชมชนตลำดพอพรหม

และชมชนรมควน โดยชมชนทงหมดเปนพนทน�ำรองทมลกษณะของชมชน

กงสงคมเมอง พนทสวนใหญเปนอำคำร หำงรำน และสงปลกสรำงเพออย

อำศย แตกยงไมหนำแนนเทำพนทใจกลำงเมองหำดใหญ และยงคงมพนท

สเขยวเพอกำรท�ำเกษตรกรรม ประชำชนกยงปลกผก และเลยงสตวเปนบำง

สวน แตสงทเหมอนกนกบพนทชมชนอนๆ ในอ�ำเภอเมองหำดใหญคอเปน

พนทน�ำทวมซ�ำซำก ดงนนแนวทำงกำรพฒนำคณภำพชวตทเกดจำกกำรมสวน

รวมของชมชนในพนท คอ กำรจดกำรเรองภยพบตน�ำทวม และกำรสงเสรม

กำรปลกผกเพมพนทสเขยวเพอเปนแหลงส�ำรองอำหำร ลดควำมเปรำะบำง

ทจะเกดขนเมอตองเผชญกบปญหำน�ำทวม กจกรรมหลกในพนทจงเปนกระ

บวนกำรจดกำรชมชนและกำรปลกผกในเมอง

54

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ตวแทนชมชนกลำวถงผลส�ำเรจของ

กำรด�ำเนนกจกรรมวำ “ควำมส�ำเรจ

เดนชดจำกกจกรรมปลกผก คอ ผล

ดดำนสขภำพ ลดรำยจำย เพมรำย

ไดครวเรอน ในขณะทกจกรรมแผน

ชมชนเพอรบมออทกภย สรำงองค

ควำมร และควำมเขมแขงของเครอ

ขำยเตอนภยน�ำทวม”

การด�าเนนงานในพนท

กำรด�ำเนนกจกรรมในพนทหลงผำนกำรวเครำะหปญหำรวมกนใน

ชมชนจงไดจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวตและผงชมชนเพอกำรรบมอกำร

เปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ก�ำหนดวสยทศนรวมกน และมยทธศำสตร

ส�ำคญประกอบดวย 1) กำรรบมออทกภย และ 2) กำรจดภมทศน สภำพ

แวดลอม และแหลงนนทนำกำร

ผลทไดจากการด�าเนนโครงการ

แผนชมชนรบมอภยพบต

ซงเปนแผนในภำพรวมของชมชน

หำดใหญใน โดยกำรรวบรวม

กำรเกดน�ำทวมของชมชน กลม

เปรำะบำงในชมชน บำนพเลยง

กำรพฒนำระบบกำรสอสำร แผนกอน ระหวำง และหลงเกดเหต และ

ขอตกลงรวมกนเกยวกบกำรใชศนยอพยพ ส�ำหรบพนทศนยอพยพมกำรเตร

ยมควำมพรอมดำนยำรกษำโรคทจ�ำเปน และทพกพง รวมทงแผนกำรอพยพ

และเคลอนยำยผคนทไมสำมำรถชวยเหลอตวเองได โดยมกำรเตรยมพนท

กรณทตองอพยพเรงดวน มกำรประสำนควำมรวมมอกบหนวยงำนสำธำรณสข

เพอจดกำรเตรยมยำและอปกรณทำงกำรแพทย นอกจำกนยงมกำรแบงหนำท

ผทท�ำหนำทแจงขำว และผท�ำหนำทอพยพ

55

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ครวเรอนสเขยว มงเนนกำรลดรำยจำยในครวเรอนดวยผลตภณฑท

เปนมตรตอสงแวดลอม อำท กำรท�ำน�ำยำอเนกประสงค แชมพ สบ ครมนวด

ผม ถงดกไขมนในครวเรอน น�ำหมกชวภำพ กำรเลยงไสเดอน ผลตภณฑจำก

ตะไครหอม ตลอดจนกำรปลกผกในรปแบบของคนเมอง อำท สวนผกแนว

ตง กำรปลกผกในวสดเหลอใช โดยพฒนำพนทตนแบบของครวเรอนทเขำ

รวมด�ำเนนกำรใหเปนแหลงเรยนรกำรปลกผกของคนเมองและเผยแพรเพอ

สรำงเครอขำยสวนผกคนเมอง ส�ำหรบรปแบบของสวนผกคนเมองแตละครว

เรอนกจะเปนตนแบบทมจดเดนแตกตำงกน อำท โรงปยธรรมชำต พลงงำน

ทดแทน กำรปลกพชรวมกบกลวย ปลกพชผสมผสำน อโมงคผกลอยำง สวน

ผกขำงบำน สวนผกบนดำดฟำ

56

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

นอกจำกนยงมหลกสตรเพอกำรสงเสรมอำชพตำงๆ อำท น�ำสมนไพร

น�ำเตำห ปลำทองโก ฯลฯ

พนทน�ารองต�าบลคเตา

ชมชนคเตำมวถชวตทผกผนกบสถำนกำรณน�ำทวม และสำมำรถ

ปรบตวใหด�ำเนนชวตไดสอดคลองกบภยพบตตำมธรรมชำต แตถำเกดกำร

เปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทท�ำใหปญหำน�ำทวม น�ำแลง รนแรงขน วถ

กำรด�ำรงชวตรปแบบเดมเปลยนแปลงไป เพรำะระดบน�ำทวมอำจจะรนแรง

มำกขน ระยะเวลำยำวนำนขน สงผลตอกำรประกอบอำชพ กำรอยอำศย จน

ท�ำใหคเตำกลำยเปนชมชนเปรำะบำง น�ำไปสกำรเปลยนแปลงกำรใชประโยชน

ทดน เพรำะอำจจะมกำรปรบเปลยนอำชพ เปลยนแปลงกำรใชประโยชน

ทดนจำกพนทเกษตรกรรมเปนหมบำนจดสรร แหลงรองรบน�ำและพนท

เกษตรกรรมกจะหำยไป ซงชมชนเมองจะตองใหควำมส�ำคญกบพนททำยน�ำ

ใหชมชนสำมำรถคงอยและด�ำรงวถชวตชมชนเชนเดม เปนกำรรกษำแหลง

ผลตอำหำรคณภำพด ตนทนคำขนสงไมไกล ในขณะทเมองหำดใหญเองก

ไมตองเสยพนทรบน�ำ

57

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

การด�าเนนงานในพนท

กำรด�ำเนนกจกรรมในพนทจำกแผนพฒนำคณภำพชวตและผงชมชน

เพอกำรรบมอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ทจดท�ำรวมกนในชมชน ม

กำรก�ำหนดยทธศำสตรในระดบพนท จำกนนวเครำะหขอมลทไดจำกกำร

ศกษำรวมกบชมชนน�ำไปสกำรก�ำหนดกจกรรมรวมกนเพอสรำงทำงเลอกใน

กำรแกปญหำและรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ทงนนอกจำก

กำรมสวนรวมของชมชนยงมกำรมสวนรวมกบหนวยงำนทมสวนไดสวนเสย

ส�ำคญ ในแตละประเดนยทธศำสตร ประกอบดวย

1) กำรบรหำรจดกำรน�ำ ไดแก สนง.ทรพยำกรน�ำภำค 8 กำร

ประปำสวนภมภำคสำขำหำดใหญ โรงพยำบำลสงเสรมสข

ภำพต�ำบลคเตำ สนง.สำธำรณสขจงหวดสงขลำ เทศบำล

ต�ำบลคเตำ สนง.ปองกนและบรรเทำสำธำรณภยสงขลำ

ศนยอตนยมวทยำภำคใตฝ งตะวนออก มหำวทยำลย

สงขลำนครนทร เทศบำลนครหำดใหญ สถำนต�ำรวจภธร

ต�ำบลคเตำ

2) กำรสงเสรมสขภำพ ไดแก โรงพยำบำลสงเสรมสขภำพต�ำบล

คเตำ สนง.สำธำรณสขอ�ำเภอหำดใหญ สนง.สำธำรณสข

จงหวดสงขลำ สนง.หลกประกนสขภำพเขต 12 เทศบำล

ต�ำบลคเตำ

58

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

3) กำรจดกำรสงแวดลอม ไดแก สนง.ทรพยำกรธรรมชำตและ

สงแวดลอมจงหวดสงขลำ เทศบำลต�ำบลคเตำ เทศบำล

นครหำดใหญ โรงพยำบำลสงเสรมสขภำพประจ�ำต�ำบลค

เตำ สนง.อนรกษและพฒนำสวนปำหำดใหญ ส�ำนกบรหำร

พนทอนรกษท 6 ศนยวจยทรพยำกรทำงทะเลและชำยฝง

อำวไทยตอนลำง สถำนพฒนำทรพยำกำรปำชำยเลนท 38

และสภำองคกรชมชน

4) กำรสงเสรมอำชพและวฒนธรรมชมชน ไดแก เทศบำล

ต�ำบลคเตำ สนง.วฒนธรรมจงหวดสงขลำ สนง.พฒนำ

ชมชนอ�ำเภอหำดใหญ สนง.กำรศกษำนอกโรงเรยนอ�ำเภอ

หำดใหญ วทยำลยชมชนสงขลำ สนง.พฒนำสงคมและ

ควำมมนคงของมนษยจงหวดสงขลำ สนง.ประมงจงหวด

สงขลำ ศนยวจยและพฒนำประมงชำยฝงสงขลำ ศนยวจย

และพฒนำประมงน�ำจดสงขลำ สถำบนวจยกำรเพำะเลยง

สตวน�ำชำยฝง ศนยสงเครำะหและฝกอำชพสตรภำคใต

จงหวดสงขลำ องคกำรบรหำรสวนต�ำบลแมทอม และสภำ

องคกรชมชน

5) กำรบรหำรจดกำรชมชน ไดแก เทศบำลต�ำบลคเตำ และ

สภำองคกรชมชน

59

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ผลทไดจากการด�าเนนโครงการ

กจกรรมสร างการรบมอการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

“แผนรบมออทกภย จดตงโรงน�า

ชมชน เกษตรอนทรย กองทน

ประมง และสงเสรมอาชพทาง

เลอก”

กำรด�ำเนนกจกรรมม งเน น

กำรมสวนรวมภำยใตกรอบยทธศำสตร

ทก� ำหนดร วมกนเพ อสร ำง เสรม

กำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศ ซงกจกรรมทงหมด ไดแก

ยทธศาสตรการบรหารจดการน�า

1. กจกรรมรบมออทกภยต�าบลคเตา

• กำรพฒนำระบบกำรเตอนภยกำรรบมอน�ำทวมดวยกำรคำดกำรณน�ำ

ลวงหนำ

• กำรตดตงแถบสวดระบบน�ำ พรอมทงกำรตดตงปำยและธงเตอนภย

• กำรสอสำรเพอเตอนภยผำนระบบเสยงตำมสำย เครอขำยวทย

ชมชน “ชมรมวทยสมครเลนเตำทองจตอำสำระวงภย”

60

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

กจกรรมสร างการรบมอการ

เปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

“แผนรบมออทกภย จดตงโรงน�า

ชมชน เกษตรอนทรย กองทน

ประมง และสงเสรมอาชพทาง

เลอก”

• กำรตงคณะประเมนสถำนกำรณน�ำในระดบต�ำบล โดยเชอมโยงกบ

อนกรรมกำรเฝำระวงและประเมนสถำนกำรณน�ำลมน�ำคลองอตะเภำ

ผำนแอพพลเคชนไลนในสมำรทโฟน และเฝำระวงสถำนกำรณ

น�ำผำนกลอง CCTV ทำง www.hatyaicityclimate.org

2. กจกรรมจดตงโรงน�าชมชนต�าบลคเตา

• โรงเรอนพรอมระบบเครองกรอง

ส�ำหรบผลตน�ำเพอกำรบรโภค

ผำนกำรตรวจสอบกระบวนกำร

ผลตและรบรองมำตรฐำนจำก

สำธำรณสขจงหวด

• กำรก�ำหนดแผนกำรบรหำรงำน

กำรด�ำเนนงำน และกำรใหบรกำร

• กำรสร ำงกำรมส วนร วมของ

คนในชมชนผำนกำรระดมทน

เพอหมนเวยนส�ำหรบกำรบรหำร

จดกำรและน�ำเงนปนผลไปจดตง

กองทนระดบต�ำบลเพอกำรพฒนำ

ชมชน

61

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

3) กจกรรมบ�าบดน�าเสยในครวเรอนต�าบลคเตา

โดยจดท�ำบอดกไข

มนรวมทปลำยทำงของกำร

ปลอยน�ำเสยจำกครวเรอน

ยทธศาสตรการจดการสขภาพ

1) กจกรรมหมบานนามอง

2) กจกรรมสงเสรมสขภาพตามวถชมชน

• กำรจดตงโรงอบสมนไพร เพอน�ำภม

• ปญญำทองถนดำนกำรใชสมนไพร

ชวยสรำงภมคมกนใหกบรำงกำย ขบ

ของเสย ไขมน และบรรเทำภำวะโรค

ทเกยวของกบทำงเดนหำยใจ เปนตน

• กำรสงเสรมกำรปลกพชสมนไพร กำร

ผลตน�ำสมนไพร ส�ำหรบใชในชวต

ประจ�ำวน

3) กจกรรมศนยแพทยประจ�าต�าบล

62

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ยทธศาสตรการจดการสงแวดลอม

1) กจกรรมหลมขยะชวภาพชมชนคเตา

2) กจกรรมตลาดนดนาซอ

3) กจกรรมชมชนสเขยว

4) กจกรรมการจดการมลภาวะชมชน

ยทธศาสตรการสงเสรมอาชพและวฒนธรรมชมชน

1) กจกรรมเกษตรอนทรยต�าบลคเตา

• กำรจดตงเครอขำยแกนน�ำจ�ำนวน 7 รำย ปลกผกอนทรยประเภท

ผกพนบำนประจ�ำถน โดยไมใชยำฆำแมลงและสำรเคม

• ด�ำเนนกำรดำนกำรตลำดผกอนทรย โดยผลตผกจ�ำหนำยใหกบฝำย

โภชนำกำรโรงพยำบำลหำดใหญ ตลำดสนคำเกษตรในมหำวทยำลย

สงขลำนครนทร จดจ�ำหนำยสนคำปลอดสำรพษใหกบประชำชน

ทวไปในโรงพยำบำลหำดใหญ จดจ�ำหนำยสนคำปลอดสำรพษ

บรเวณถนนลพบรรำเมศวร จดจ�ำหนำยผกปลอดสำรพษในชมชน

ภำยใตชอ “คเตำเพลส”

• ผลตตรำสนคำในรปแบบสตกเกอรและถงพลำสตกบรรจผลตภณฑ

เพอสรำงควำมโดดเดนของผกอนทรยทผลตจำกต�ำบลคเตำ

63

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

2) กจกรรมสงเสรมชมรมประมงพนบานต�าบลคเตา

• สรำงเครอขำยแนวรวมในพนทเพอฟนฟทรพยำกรดวยกำรจด

กจกรรมปลกปำชำยเลนในพนท 400 ไร และเฝำระวงกำรบกรก

พนทท�ำนำกง

• จดตงกลมสงเสรมอำชพประมงพนบำน มสมำชกเรมตน 45 รำย

กจกรรมกลมคอกำรใหสนเชออปกรณทำงกำรประมงในรำคำถก

โดยไมมดอกเบย ภำยใตเงอนไขสมำชกทไดรบสทธดงกลำวจะตอง

มกำรออมเงนเขำกลมเปนประจ�ำทกเดอน ซงผลประกอบกำรของ

กลมมำจำกสวนตำงกำรซออปกรณประมงจ�ำนวนมำกจงไดรำคำถก

64

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

3) กจกรรมหองเรยนอาชพชมชน

• กำรอบรมเชงปฏบตกำรตำมควำมตองกำรของชนชนทสอดคลองกบ

กำรพฒนำคณภำพชวตเพอสรำงแกนน�ำชมชนและครวเรอนตนแบบ

ใหมควำมรและทกษะในกำรน�ำควำมรทไดไปปฏบตในชวตประจ�ำ

วนและถำยทอดใหกบผอน แบงเปน

1. กำรสงเสรมดำนสขภำพ อำท กำรท�ำกบดกยงอยำงงำย

กำรสกดน�ำมนหอมระเหยจำกตะไครหอม สเปรยไลยง

เทยนตะไครหอมไลยง โลชนตะไครหอมกนยง

2. กำรลดรำยจ ำยในครว เรอน อำท กำรท�ำน� ำยำ

เอนกประสงค สบ กำรลำงสำรพษในผกและผลไม

3. กำรรกษำสภำพแวดลอม อำท ถงดกไขมนในครวเรอน

น�ำหมกชวภำพ

4. นวตกรรมพลงงำนธรรมชำต อำท ตอบพลงงำนแสง

อำทตย

5. กำรปรบตวในกำรผลตและกำรบรโภค อำท กำรปลกผก

สวนครวจำกวสดเหลอใช กำรเพำะเหดฟำง

65

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

• กำรรวบรวมและสรำงคณคำใหกบผลตภณฑทองถนทมเอกลกษณ

ไดแก ปลำเคม กงแหง กะปหอม เสอใบเตย อวนถก ขนมไขครอบ

ละมด น�ำออย ขนมคอเปด ขนมขำวพอง ขนมทองมวน ขนมงำ สม

โอหอม ผลตภณฑจำกเชอกกลวย และปลำทองเทยวอบน�ำผง

• ศนยเรยนร อนรกษศลปวฒนธรรมภมปญญำทองถน ทเปน

เอกลกษณของต�ำบลคเตำ อำท ดนตรไทย มโนรำห หนงตะลง

4) กจกรรมเทศกาลอาหารสองน�า

66

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ยทธศาสตรการบรหารจดการชมชน

1) กจกรรมจดท�าธรรมนญต�าบลคเตา

กำรก�ำหนดกตกำรวมกนในระดบชมชน ประกอบดวย กำรปกปอง

ทรพยำกรและสงแวดลอม กำรปองกนกำรท�ำลำยทรพยสนสำธำรณะ และกำร

เคำรพควำมเปนอยรวมกนในสงคม โดยไดมกำรก�ำหนดกตกำ และท�ำประชำ

พจำรณภำยในชมชนรวมกบหนวยงำนต�ำรวจในพนท และประชำสมพนธ

กตกำดงกลำวในระดบครวเรอน

2) กจกรรมจดตงกองทนกลางต�าบลคเตา

กำรจดตงกองทนจำกผลก�ำไรทจะไดในกำรด�ำเนนกจกรรมโรงน�ำชมชน

เปนอกชองทำงหนงเพอสรำงควำมเขมแขงใหชมชนสำมำรถพงพำตนเองได

ลดกำรพงพงกำรชวยเหลอจำกภำครฐในกรณเกดภยพบตตำงๆ

67

กำรรบมอของเมองตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศสำมำรถ

ท�ำใหเขำใจไดงำยๆ โดยใชกรอบกำรเสรมสรำงกำรรบมอของเมองตอกำร

เปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ ซงตองเรมจำกกำรท�ำควำมเขำใจเรองควำม

เปรำะบำงของเมอง (วงกลมดำนซำยมอ) โดยจะตองเขำใจกอนวำ เมอง

ประกอบไปดวย 3 สวน คอ 1) บคคล องคกร หรอหนวยงำน 2) ระบบตำงๆ

ของเมอง เชน ระบบโครงสรำงพนฐำน ระบบเศรษฐกจและกำรเงน ระบบ

นเวศ ระบบสงคม และ 3) วถปฏบต กฎหมำย นโยบำย

ทง 3 สวนนเชอมโยงกนอยำงเปนระบบ อกทงตองเขำใจและรบรวำ

ผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศทเมองตองเผชญนนมอะไร

บำง ซงจะท�ำใหเรำเขำใจวำ องคประกอบใดของเมองทมควำมเปรำะบำง ซง

กระบวนกำรเหลำนจ�ำเปนตองอำศยผทเกยวของมำรวมแลกเปลยนเรยนร

ซงกนและกน

การรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

บทท

68

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

69

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

คณลกษณะทดของการรบมอตอ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

บคคล องคกร และหนวยงาน 1) สำมำรถกลบมำท�ำหนำทของตนไดภำยในระยะ

เวลำอนรวดเรวหลงจำกเกดภย (Responsive-

ness)

2) สำมำรถเรยนรจำกควำมผดพลำดในอดต แลวน�ำ

มำปรบปรงใหเกดกำรรบมอทดขน ท�ำใหสำมำรถ

แยกแยะปญหำ คำดกำรณ และวำงแผนกำรรบมอ

ลวงหนำได (Learn)

3) สำมำรถแยกแยะ/จดล�ำดบควำมส�ำคญของกำร

ด�ำเนนงำนตำงๆ ได รวมถงควำมสำมำรถในกำร

ระดมทรพยำกรทจ�ำเปนในยำมเกดภยทงจำก

ภำยในหนวยงำนของตน หรอจำกหนวยงำนอนๆ

(Resourcefulness)

ระบบของเมอง 1) แมวำจะเกดเหตทท�ำใหไมสำมำรถท�ำงำนไดตำม

ปกต เมองยงสำมำรถท�ำหนำทและรกษำสภำพ

ปกตไวได (Safe Failure)

2) เมองตองมแนวทำงหรอกำรส�ำรองทรพยำกรไวใช

เมอเผชญภย (Modularity and Redundancy)

70

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

3) เมองตองมควำมสำมำรถในกำรจดสรรทรพยำกร

เพอตอบสนองควำมตองกำรของประชำกรใน

เมองได (Flexibility & Diversity)

วถปฏบต1) มขอมลและเขำถงขอมลได (Information)

2) มกำรพจำรณำวำใครมสทธในกำรใชหรอจดสรร

ทรพยำกร (Access)

3) กำรตดสนใจในกำรด�ำเนนงำนตองมควำมโปรงใส

และยตธรรม (Decision-Making)

ควำมรทองถนหรอภมปญญำทองถนตองน�ำมำใชรวมกบองคควำมร

ทำงวทยำศำสตร เมอทรำบถงประเดนของควำมเปรำะบำงทเมองก�ำลงเผชญ

อย น�ำไปสกำรเสรมสรำงกำรรบมอตอผลกระทบจำกกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศ โดยทง 3 องคประกอบของเมองตองประกอบไปดวยคณลกษณะ

ทดของกำรรบมอ (วงกลมดำนขวำ)

จำกกรอบแนวคดดงกลำว สำมำรถน�ำมำใชเพอเปนแนวทำงในกำร

ด�ำเนนโครงกำรรวมกบเมองได โดยเมอทรำบประเดนควำมเปรำะบำงแลวน�ำ

มำจดล�ำดบควำมส�ำคญของปญหำวำปญหำใดควรจะไดรบกำรแกไขกอนและ

หลง แลวจงเรมด�ำเนนโครงกำร รวมกบกำรตดตำมตรวจสอบและประเมนผล

และกลบมำรวมแลกเปลยนเรยนรอกครงเพอเพมควำมร รวมถงวเครำะหสง

ทท�ำไปวำสำมำรถสรำงกำรรบมอใหกบเมองไดมำกนอยเพยงใด

71

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

ผลการสรางการรบมอทดจากการด�าเนนโครงการ

จำกผลกำรด�ำเนนงำนของ “โครงกำรจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวต

ผงชมชน เพอกำรรบมอและปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ

ของชมชนในพนทเมองหำดใหญ” เสรมสรำงกำรรบมอตอกำรเปลยนแปลง

สภำพภมอำกำศทด ดงน

บคคล องคกร หรอหนวยงาน

1. ประชำชนในต�ำบลคเตำและชมชนหำดใหญใน เกดควำมตระหนก

ตอกำรรบมอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ จงเขำรวมกำรด�ำเนนโครงกำร

และรวมวเครำะหรปแบบของกจกรรมทเหมำะสมกบพนทและสอดคลองกบ

กำรสรำงกำรรบมอ (Responsiveness)

2. ประชำชนรวมวเครำะห ทงปญหำและกำรแกไขปญหำทผำนมำ

ท�ำใหลดจดออนของกจกรรมทเคยเกดขนแตไมประสบผลส�ำเรจ ใหมแนวทำง

กำรด�ำเนนงำนทไมซ�ำรปแบบเดม ซงไดรบควำมส�ำเรจเปนอยำงด อำท กำร

สรำงเงอนไขของกำรเขำรวมกลมเกษตรอนทรย และกองทนประมง ในพนทค

เตำ รวมไปถงกำรแกปญหำควำมเสยหำยทเกดจำกน�ำทวมเพรำะกำรใหขอมล

อยำงไมเปนเอกภำพ ขำดเครอขำยกำรประชำสมพนธขอมล กำรวเครำะห

พนทเสยงภยน�ำทวม จดอพยพ และกำรแจงเตอนสถำนกำรณน�ำทวมจำก

เครอขำยทรบขอมลโดยตรงจำกหนวยงำนทมหนำทประเมนสถำนกำรณ

น�ำทวม (Learn)

72

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

3. หนวยงำนระดบพนททเขำรวมด�ำเนนโครงกำรเขำมำมสวนรวมกบ

ประชำชนและสำมำรถระบชองทำงกำรชวยเหลอไดตำมศกยภำพของหนวย

งำน (Resourcefulness)

ระบบ

1. ระบบเศรษฐกจไดรบกำรพฒนำ

ชองทำงกำรประกอบอำชพทหลำกหลำย

ท�ำใหเกดระบบเศรษฐกจทดขน (Flex-

ibility & Diversity)

2. ระบบกำรเตอนภยทไดรบกำร

พฒนำใหเกดขนหลำกหลำยชองทำง อำท

กำรจดท�ำแผนทเสยงภย กำรเตอนภยดวย

ธงสญลกษณ กำรแจงดวยคณะกรรมกำร

ชมชน และกำรเชอมโยงกำรเตอนภยทนำ

เชอถอจำก www.hatyaicityclimate.org

(Redundancy)

วถปฏบต

1. กำรจดท�ำผงชมชนรวมกน ซงเกดจำกกระบวนกำรมสวนรวมของผม

สวนไดสวนเสยในพนททงต�ำบลคเตำ และหำดใหญใน (Decision Making)

2. กำรจดท�ำธรรมนญของชมชนทเกดจำกกำรมสวนรวมในกำรก�ำหนด

กตกำตำงๆ รวมกนในชมชน โดยสวนหนงของกตกำชมชนระบเกยวของกบ

กำรแจงเตอน หรอกำรสอดสองกำรกระท�ำผดทเกยวของกบกำรใชประโยชน

ทดน และกตกำดงกลำวจะประกำศใหทรำบและรบรโดยทวกน (Access/

Right)

73

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

“ลดความเสยหายทอาจจะเกดขน เมอเกดเหตการณน�าทวม เพราะ

สามารถเคลอนยายทรพยสนไดอยางรวดเรว และลดความตระหนก

เพราะมแผนการจดการกบสถานการณน�าทวม”

การรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของชมชน

กำรด�ำเนนกจกรรมดำนคณภำพชวตเปนไปตำมกรอบงำนของกำรสรำง

กำรรบมอตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศ แตในมมมองของชมชนเอง

จำกกจกรรมถอดบทเรยนพบวำกำรด�ำเนนกจกรรมนนชวยสรำงกำรรบมอ

ตอกำรเปลยนแปลงสภำพภมอำกำศตอตนเองและชมชน

“เกดความตระหนกเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และมการ

เตรยมความพรอมลวงหนา เพอการรบมอกบอทกภยทจะเกดขน ในขณะท

กจกรรมปลกผก สรางทกษะและองคความรในการปลกผกเมอเกดภย

พบต สรางแหลงอาหารส�ารอง และพงพาตนเองไดเมอเกดภยน�าทวม”

74

“ลดความเสยหายทอาจจะเกดขน เมอเกดเหตการณน�าทวม เพราะ

สามารถเคลอนยายทรพยสนไดอยางรวดเรว และลดความตระหนก

เพราะมแผนการจดการกบสถานการณน�าทวม”

กำรด�ำเนนโครงกำรแมจะมหลำยสงหลำยอยำงเปนอปสรรคในระหวำง

กำรด�ำเนนงำน แตกลวนสรำงบทเรยนทดน�ำไปสกำรปรบปรง ทงชมชนเองก

ไมยอทอทจะเรยนรและปรบตวรบองคควำมรใหมๆ ในขณะทหนวยงำนกจะ

ตองปรบตวเพอใหประชำชนเขำถงได ซงจำกระยะแรกจนระยะสดทำยของ

กำรด�ำเนนโครงกำรมบทเรยนหลกๆ ดงน

บทเรยนจากการด�าเนนงาน

1. กำรก�ำหนดยทธศำสตรรวมกนชวยใหกำรด�ำเนนกจกรรมมรปแบบ

ทชดเจน พรอมทงสรำงควำมเขำใจในภำพรวมใหผเขำรวมโครงกำร และเปน

ผลดในกำรสำนตอหรอตอยอดกำรด�ำเนนกจกรรม

ถอดบทเรยน การด�าเนนโครงการ

บทท

75

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

อกบทเรยนส�าคญ “การ

ด�าเนนงานกจกรรมย อย

รวมกบชมชนเปนการสราง

รากฐานทส�าคญ แตสงท

ส�าคญกวาทจะท�าใหเกด

ความยงยนคอการเขามาม

บทบาทและมสวนรวมของ

หนวยงานองคกรปกครอง

ส วนท องถนในพนท ท ม

ศกยภาพท งงบประมาณ

นโยบาย และความเขาใจ

พนท”

2. กำรประยกต ใชเครองมอ

SWOT เพอกำรวเครำะหชมชน

ชวยใหชมชนมองภำพสงทตนเอง

มและสงทเปนจดออนไดอยำงเปน

รปธรรมมำกขน ทงยงใหผทเขำรวม

โครงกำรในภำยหลงสำมำรถตอยอด

ถงสงทผเขำรวมกลมแรกไดคดผำน

มำแลว เปนกำรลดควำมซ�ำซอนท

เกดขนและชวยเตมเตมประเดนท

ขำดหำยไป

3. กำรสรำงกำรมสวนรวมของ

ชมชน หำกกระบวนกำรทกอยำงเกด

จำกชมชนมสวนรวม ทงรวมคด รวม

ลองผดลองถก ไดปรบเปลยนรปแบบ

กจกรรมเดมๆ ทเคยท�ำมำในอดต ก

กระตนใหเกดควำมมงหวงทจะสรำง

ควำมส�ำเรจและมควำมร สกถงควำม

เปนเจำของรวมกนในสงทท�ำ

4. ปจจยสนบสนนหนงทจะท�ำให

โครงกำรเกดควำมยงยน คอบคคลท

รวมด�ำเนนกจกรรมจะตองมจตอำสำ

และตองกำรพฒนำชมชน น�ำไปสกำร

สำนตอกจกรรมทมประโยชนใหกบ

ชมชน

“น�าทวมไมใชปญหาหลกของคน

ทายน�า” การวเคราะหปญหา

ร วมกบชมชนสร างแนวการ

ด�าเนนกจกรรมทเปนเอกลกษณ

และน�าไปสความส�าเรจ เพราะ

โครงการไมไดมงเนนการรบมอ

เพยงแคการเตรยมพรอมกอน

ระหวาง และหลงเกดน�าทวม

76

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอ กบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

“น�าทวมไมใชปญหาหลกของคน

ทายน�า” การวเคราะหปญหา

ร วมกบชมชนสร างแนวการ

ด�าเนนกจกรรมทเปนเอกลกษณ

และน�าไปสความส�าเรจ เพราะ

โครงการไมไดมงเนนการรบมอ

เพยงแคการเตรยมพรอมกอน

ระหวาง และหลงเกดน�าทวม

5. กำรประสบควำมส�ำเรจในกำรด�ำเนนกจกรรม สวนหนงเพรำะเปน

ชมชนทมควำมเปนผน�ำ และผน�ำเปนผมจตอำสำทตองกำรพฒนำและแกไข

ปญหำของชมชน หำกกำรด�ำเนนงำนในพนทไมไดรบควำมรวมมอจำกผน�ำ

ชมชนกเปนเรองยำกทจะประสบควำมส�ำเรจ

6. กำรด�ำเนนงำนทจะท�ำใหเกดกำรเปลยนแปลงในภำพรวม จะตองได

รบควำมรวมมอจำกหนวยงำนองคกรปกครองสวนทองถน เพรำะเปนผน�ำใน

กำรวำงนโยบำยและกำรพฒนำทองถนในระยะยำว

7. รปแบบกำรด�ำเนนงำนทสถำบนสงแวดลอมไทยเปนเพยงผประสำน

งำน โดยมองคกรและประชำชนในพนทเปนผด�ำเนนกจกรรม ชวยใหเกดผล

ทำงปฏบตไดอยำงแทจรงและมโอกำสเกดควำมยงยนเพรำะเปนกจกรรมท

เกดจำกผมสวนไดสวนเสยในชมชน จงรสกผกผนและซมซบคณคำของสงท

ท�ำ มำกกวำผลส�ำเรจทส�ำเรจรปทไดรบจำกหนวยงำนภำยนอก ทงยงเปนกำร

พฒนำศกยภำพของบคคลในกำรคด และกำรพงตนเองอกดวย

8. กำรด�ำเนนกจกรรมทผำนกำรศกษำควำมตองกำรของชมชนและ

ชมชนมสวนรวม ท�ำใหเกดผลยงยนในระยะยำว มำกกวำกำรด�ำเนนกจกรรม

เพรำะตอบโจทยกำรด�ำเนนโครงกำรเพยงอยำงเดยว

9. กำรด�ำเนนกจกรรมโครงกำรแมจะเกดขนในชมชน แตสดทำยแลว

หำกใหเกดผลอยำงแทจรงจะตองมองภำพรวมทงระบบ ทงตนน�ำ กลำงน�ำ

และปลำยน�ำ เพรำะมควำมเชอมโยงกน

10. ปจจยทสนบสนนใหเกดกำรขบเคลอนกำรด�ำเนนกจกรรมในชมชน

ไดแก งบประมำณสนบสนน รวมทงเจำหนำทประสำนงำน เพรำะเปนกลไก

77

การรบมอการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศจากชมชนสเมองหาดใหญ

เชอมโยงทกสวนใหด�ำเนนกำรไปพรอมๆ กน นอกจำกนหนวยงำนทจะตอง

เขำมำมบทบำทเพมมำกขน ไดแก องคกรปกครองสวนทองถนในพนท และ

หนวยงำนดำนกำรศกษำ เพอน�ำศกยภำพของหนวยงำนมำใชในกำรสรำง

ประโยชนใหกบชมชน เชน กำรสรำงเครอขำย เปนตน

11. กำรแลกเปลยนเรยนรระหวำงชมชน เมอง หรอเครอขำยตำงชมชน

ชวยกระตนใหเมองทมบรบทคลำยคลงกนไดมองเหนชองทำงกำรสรำงกำร

รบมอ และองคควำมรทเชอมโยงแกไขปญหำทเกดขน จำกกำรเปลยนแปลง

สภำพภมอำกำศ นอกจำกนชมชนตนแบบเองยงไดรบฟงขอเสนอแนะเพอ

น�ำไปสกำรปรบปรงกำรด�ำเนนกจกรรมหรอกำรสำนตอใหเกดควำมยงยน

กจกรรมแลกเปลยน เรยนรในชมชน

กจกรรมแลกเปลยน เรยนรในชมชน

78

ชำครต โภชะเรอง, 2557. อำกำศเปลยนแปลง บทเรยนกำรสรำงพนท

สเขยว (กนได) ของเมองหำดใหญ. เอกสำรเผยแพร พมพครงท 1 เมษำยน

2557.

ถนอม ขนเพชร และชำครต โภชะเรอง, 2556. ผเสอขยบปก 5 วำระ

พลเมอง “สงขลำพอเพยง”. พมพครงท 1 กนยำยน 2556.

ชำครต โภชะเรอง, 2557. รำยงำนฉบบสมบรณโครงกำรจดท�ำ

แผนพฒนำคณภำพชวตและผงชมชน เพอกำรรบมอและปรบตวกบกำร

เปลยนแปลงสภำพภมอำกำศของชมชนในพนทเมองหำดใหญ. รำยงำนฉบบ

สมบรณน�ำเสนอสถำบนสงแวดลอมไทย.

ISET-International. Climate Resilience Framework, 2012

หนวยงานทมสวนรวมหลก

เอกสารอางอง

ชอหนงสอ : โครงกำรจดท�ำแผนพฒนำคณภำพชวตและผงชมชน

เพอกำรรบมอและปรบตวกบกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศของชมชนในพนทเมองหำดใหญ

บรรณาธการ : ดร.ผกำมำศ ถนพงงำ

กองบรรณาธการ :

วรำภรณ บรรกษ

กรณำ ค�ำสงหนอก

จตลดดำ ศรพล

ศรธรรม ดนประดษฐ

กรองจต กตกำศ

ปำรสทธ สทองด

อ�ำมำตย ไชยทววงศ

จดท�าโดยโครงกำรเครอขำยเมองในเอเชยเพอรบมอกบกำรเปลยนแปลงสภำพ

ภมอำกำศ ประเทศไทย (Asian Cities Climate Change Resilience

Network: ACCCRN Thailand)

จดพมพมลนธสถำบนสงแวดลอมไทย

16/151 เมองทองธำน ถ.บอนดสตรท ต.บำงพด อ.ปำกเกรด จ.นนทบร

11120 โทรศพท 0 2503 3333 ตอ 304 โทรสำร 0 2504 4826 – 8

สนบสนนการพมพ มลนธรอคกเฟลเลอร (Rockefeller Foundation)

โครงการเครอขายเมองในเอเชยเพอรบมอตอการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(Asian Cities Climate Change Resilience Network - ACCCRN)

สถาบนสงแวดลอมไทย

16/151 เมองทองธาน ถ.บอนดสตรท ต.บางพด อ.ปากเกรด จ.นนทบร 11120

โทรศพท (66 2) 503 3333 โทรสาร (66 2) 504 4826 - 8

http://www.thaicity-climate.org

http://www.hatyaicityclimate.org

http://www.tei.or.th

http://www.acccrn.org

Facebook : UrbanClimateResilienceThailand