1954 tmmob odasi - 21inciyuzyilicinplanlama.org

1954

TMMOB

ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ

ODASI

OLGUN SAKARYA 12.05.2016 / SBF-ANKARA EMO Enerji Birim Koordinatörü 1

1970 yılında 1312 sayılı Kanunla Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) kurularak Etibank, DSİ, İller Bankası ve belediyelere ait santrallar TEK’e devredilmiştir. Ancak, belediyelere ait elektrik şebekeleri belediyelerde bırakılmıştır.

Türkiye’de elektrik üretimi ilk defa 1902 yılında Tarsus'ta bir su değirmeni miline bağlanan 2 kW’lık bir dinamodan elde edilmiştir. 1938 yılında inşa edilen Silahtarağa TS ile İstanbul’a elektrik verilmiştir. Elektrifikasyon çalışmaları o yıllarda kurulan değişik kamu kurumları sorumluluğunda yürütülmüş ve süreç 1970 yılına kadar devam etmiştir.

2

TEK ile Belediyeler arasında sorunlar yaşanması, elektriğin üretimden tüketim noktalarına kadar taşınması ve bu konuda fiziki bir ilişkinin kurulması için, planlamadan tesisin işletilmesine kadar bir bütün olarak ele alınıp tek elden yürütülmesindeki faydalar gerekçe gösterilerek, elektrik hizmetlerinin TEK’e devrini sağlayan 2705 sayılı Kanun 1982 yılında yürürlüğe konulmuş ve bütüncül bir yapı kurulmuştur.

Avrupa Birliği Elektrik Mevzuatı ile uyum sürecinde 20 Şubat 2001 tarih ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile “rekabet” ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek bir “elektrik enerjisi piyasası” oluşturulmuş ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması için yeni bir yapı olarak “Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu” (EPDK) ve Kurulu oluşturulmuştur.

3

TEK (Üretim, İletim, Dağıtım ve Perakende)

TEAŞ (Üretim ve İletim)

TEDAŞ (Dağıtım ve Perakende)

21 Bölge Elek.Şir.

TEİAŞ (İletim)

EÜAŞ (Üretim)

TETAŞ (Top.Sat.)

• TEK’in bölünmesi. Dağıtımın, üretim ve iletimden ayrılması (1993-1994)

• 4628 sayılı Elektrik Piyasası

Yasası ve TEAŞ’ın bölünmesi (2001)

• Özel sektörün elektrik piyasasına girmesine izin verilmesi (1984 yılı 3096 sayılı yasa)

• Bölgesel dağıtım şirketlerinin kurulması (2004-2006)

• Dağıtım özelleştirme sürecinin başlaması (2008)

• 01.01.2013 Faaliyet Ayrıştırması • 21 Bölge Özel Sektörde (30.09.2013)

• EPİAŞ Tescili (RG: 17.03.2015 – 29298) EPİAŞ (Piyasa İşletim)

4

21-EDAŞ 21-PS Şir.

LİSANS TÜRÜ ADET

ÜRETİM 1.703

OSB-ÜRETİM 2

OTOPRODÜKTÖR 3

TEDARİK 210

DAĞITIM 21

OSB-DAĞITIM 157

İLETİM 1

ÖNLİSANS 270

TOPLAM 2.367

LİSANSSIZ ÜRETİM 533

TEDAŞ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 1

ELEKTRİK PİYASASI (10.05.2016)

5

PLANLAMA Bilindiği üzere elektrik enerjisi, üretildiği anda tüketilmesi veya bir başka ifade ile tüketimine ihtiyaç duyulduğu anda üretilmesi gereken bir özellik taşır. Bu nedenle üretim, iletim ve dağıtım faaliyetlerinin de eş zamanlı ve merkezi bir planlama anlayışı içinde yürütülmesini zorunlu kılar. Kaynak planlamasında verimlilik de bu üç faaliyetin bir arada dikkate alınması ile sağlanacaktır. Elektrik enerjisinde arz güvenliğinin sağlanmasında en önemli unsur yatırımların öngörülen plan çerçevesinde zamanında yapılmasıdır. Planlamanın da temel dayanağı Talep Tahminleridir.

6

TEİAŞ

(5 Yıllık)

KISA VE ORTA DÖNEM ARZ-TALEP

DENGESİNİN BELİRLENMESİ

ETKB

(20 Yıllık) TÜRKİYE ELEKTRİK

ENERJİSİ TALEP PROJEKSİYONU

RAPORU

TEİAŞ

(20 Yıllık)

ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİM GELİŞİM

PLANI

TALEP TAHMİNLERİ (EDAŞ-Her yıl Aralık

sonu itibarıyla 5 yıllık)

ETKB

(Yıllık) ELEKTRİK ENERJİSİ

ARZ GÜVENLİĞİ RAPORU

ELEKTRİK PİYASASI GELİŞİM RAPORU

(EPDK)

ARZ GÜVENLİĞİ RAPORU; arz-talep dengesini, kaynak çeşitliliğini, iletim ve dağıtım sistemi ile üretim tesislerinin durumunu dikkate alarak hazırlanır. Rapor, elektrik piyasasının gelişimi ve işlemesi hakkında değerlendirmeleri ve arz güvenliği açısından tespitleri, sorunları ve çözüm önerilerini kapsar. (6446 EPK, Md.20, f.3.ç)

(Kalkınma Bakanlığı ve EPDK görüşlerini alarak her iki yılda

bir hazırlayıp yayımlar)

(Her yıl 31 Aralık

tarihine kadar hazırlanan rapor

BAKANLAR KURULU’na sunulur)

(Her yıl hazırlanarak

ETKB ve EPDK’ya sunulur)

(ETKB tarafından

onaylanır ve yayımlanır)

GERÇEKLEŞMELER (EPDK-5 yıl içinde

İşletmeye Girecekler)

7

TEİAŞ

(5 Yıllık)

KISA VE ORTA DÖNEM ARZ-TALEP

DENGESİNİN BELİRLENMESİ

ETKB

(Yıllık) ELEKTRİK ENERJİSİ

ARZ GÜVENLİĞİ RAPORU

ELEKTRİK PİYASASI GELİŞİM RAPORU

(EPDK)

(Her yıl 31 Aralık

tarihine kadar hazırlanan rapor

BAKANLAR KURULU’na sunulur)

(Her yıl hazırlanarak

ETKB ve EPDK’ya sunulur)

ETKB

(20 Yıllık) TÜRKİYE ELEKTRİK

ENERJİSİ TALEP PROJEKSİYONU

RAPORU

(Kalkınma Bakanlığı ve EPDK görüşlerini alarak her iki yılda

bir hazırlayıp yayımlar)

8

TÜRKİYE ELEKTRİK ENERJİSİ 5 YILLIK ÜRETİM KAPASİTE PROJEKSİYONU (2015-2019)

264,1 (% 2,8) 9

PLANSIZ YATIRIMLARIN SONUCU Serbest Piyasa Dönemi öncesi elektrik üretim, iletim ve dağıtım planlama çalışmaları yatırım belirlenmesi amaçlı olup mümkün olduğunca yatırımlar planlar çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Ancak, mevcut durumda özellikle üretim tesisi yatırımlarının yapılmasında tam bir serbestlik olsa da yatırımcıya yol gösterici planlama çalışmaları yapılması gerekir.

İletim ve Dağıtım sistemleri için ise ülke geneli ve bölgelere göre talep gelişimi dikkate alınarak yatırımların bir plan dahilinde yapılması gerekir.

26 Nisan 2016 tarihinde 24 ili kapsayan bölgesel kesintiler ve 31 Mart 2015 tarihindeki sistem çökmesinin temel nedenlerinden birisi, elektrik üretim tesislerinin, elektrik iletim hatlarının gelişimi dikkate alınmadan plansız olarak yapılmış olmasıdır.

10

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (MW – 2015)

11

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ÜRETİMİ (kWh – 2015)

259.690.305.653 kWh 12

SİSTEM AYLIK MAKSİMUM ANİ PUANTI (MW)

14

29.08.2013 Saat: 14.20

30.07.2015 Saat: 14.20

14.08.2014 Saat: 14.30

SİSTEM AYLIK MAKSİMUM VE MİNİMUM SAATLİK PUANTLARI (MW)

15

YIL İÇİNDE TÜKETİMİN MAKSİMUM OLDUĞU GÜNLERDE SAATLİK TÜKETİM (MWh)

16

YENİLENEBİLİR FOSİL YAKIT, NÜKLEER

17

Almanya’da Üretim Kapasitesi (GW) 1991-2013

18

Güneş ve Rüzgar Enerjisinden Aylık Elektrik Üretimleri (2011-2014)

Kaynak: 2015_Jan_21_Recent_Facts_about_PV_in_Germany.docx25.01.16

Yıl 2014

Yıl 2013

Yıl 2011

Yıl 2012

TWh

TWh

TWh

TWh

19

Şebeke Verilen Net Enerji Üretimi 2015 yılı

Kaynak: FRAUNHOFER INSTITUTE FOR SOLAR ENERGY SYSTEMS ISE Power generation from renewable energy in Germany – assessment of 2015

20

Kaynak: FRAUNHOFER INSTITUTE FOR SOLAR ENERGY SYSTEMS ISE Power generation from renewable energy in Germany – assessment of 2015

Net Enerji Üretiminde Değişim 2015 yılında 2014 yılına Göre

21

Kaynak: 2016_01_21_Recent_Facts_about_PV_in_Germany

Şekil 33: Yenilenebilir enerji tesisleri için tam yükte öngörülen çalışma saatleri, 2012-2016 ortalama değerleri

EPDK-2000 saat (ETKB-1527 saat)

EPDK-3500 saat (GER-2628 saat)

22

ÜLKELERİN 2014 ve 2015 YILLARI GÜNEŞ VE RÜZGAR KURULU GÜÇLERİ (MW)

Kaynak: httpwww.irena.orgDocumentDownloadsPublicationsIRENA_RE_Capacity_Statistics_2016.pdf 23

36N 42N 47N 55N

24

Sayfa: 17

Aralık 2014

25

Sayfa: 19

26

Sayfa: 19

27

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ENERJİSİ KURULU GÜCÜ (MW – 2013)

28

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ÜRETİMİ (kWh – 2013)

29

TAH.ÜRETİM-2023

(kWh)%

1.192.478.406 0,3

546.348.235 0,2

29.453.719.236 8,4

105.116.346.674 30,1

3.338.597.703 1,0

30.262.043.378 8,7

731.715.744 0,2

1.171.201.965 0,3

64.849.073.644 18,6

24.571.390.097 7,0

91.800.000.000 26,3

52.000.000.000 14,9

1.363.527.954 0,4

32.000.000.000 9,2

348.975.979.295 100,0

GER.ÜRETİM-2013

(kWh)%

1.192.478.406 0,5

546.348.235 0,2

29.453.719.236 12,3

105.116.346.674 43,8

3.338.597.703 1,4

30.262.043.378 12,6

731.715.744 0,3

1.171.201.965 0,5

44.849.073.644 18,7

14.571.390.097 6,1

59.420.463.741 24,7

7.557.507.352 3,1

1.363.527.954 0,6

0 0,0

240.153.950.388 100,0

KAYNAK

FUEL-OİL

MOTORİN

İTHAL KÖMÜR

DOĞALGAZ

TAŞKÖMÜR

LİNYİT

ASFALTİT

DİĞER+ATIK

HİDROLİK (Barajlı)

HİDROLİK (Akarsu)

HİDROLİK (TOPLAM)

RÜZGAR

JEOTERMAL

GÜNEŞ

TOPLAM ÜRETRİM (kWh)

20.000 MW x 2.600 saat=

52 TWh

20.000 MW x 1.600 saat=

32 TWh

30

ETKB 2015-2019 Stratejik Planında ve Türkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planında GÜNEŞ ve RÜZGAR kurulu güçleri için öngörülen hedefler revize edilmeli,

31

6446 Sayılı Kanunda; -Kamunun yerli ve yenilenebilir kaynaklı elektrik üretim tesisi inşa etmesi, -Kooperatiflerin lisanslı elektrik üretim faaliyeti yürütebilmesi için yasal düzenleme yapılması. 5346 sayılı Kanunda, -Enerji Kooperatiflerinin Yerel Yönetimler tarafından kurulmasına yönelik yaptırım, destek, teşvik içeren yasal düzenleme yapılması.

32

Yenilenebilir kaynaklara dayalı enerji kooperatifçiliğinin yaygınlaştırılması ile;

Elektrik üretimine yerel halkın da katılımı sağlanacak,

Çevre sorunlarına ve yerel tepkilere neden olan plansız üretim tesisleri engellenecek,

Üyelerin elektrik enerjisi ihtiyaçlarının bir bölümü veya tamamı karşılanacak,

İletim ve dağıtım sistemi kayıplarının düşürülmesine katkı sağlanacak,

İhtiyaç fazlası üretimde kooperatif üyelerinin ek gelir elde etmeleri gibi faydalar mümkün olacaktır.

33

SİSTEM DEĞERLERİ 2002 2014Artış

(%)

TÜRKİYE KURULU GÜCÜ (MW) 31.845,8 69.519,8 118,30

İLETİM SİSTEMİNE GİREN (GWh) 105.473,5 239.529,3 127,10

İLETİM SİSTEMİNDEN ÇIKAN ENERJİ (GWh) 102.033 234.355 129,69

380 kV TM KURULU GÜCÜ (MVA) 19.240 50.415 162,03


380 kV ENERJİ İLETİM HATTI (Km) 14.367,5 17.729,9 23,40


SİSTEM DEĞERLERİ 2002 2014Artış

(%)

TÜKETİM (GWh) 132.552,7 257.220,1 94,05

ÜRETİM (GWh) 129.399,5 251.962,8 94,72

TÜRKİYE KURULU GÜCÜ (MW) 31.845,8 69.519,8 118,30

ANİ PUANT (MW) 21.006 41.003 95,20

MİNİMUM GÜNLÜK TÜKETİM (MWh) 264.160 428.204 62,10

MAKSİMUM GÜNLÜK TÜKETİM ( MWh) 426.245,0 831.871,0 95,16

İLETİM SİSTEMİNE GİREN (GWh) 105.473,5 239.529,3 127,10

İLETİM SİSTEMİNDEN ÇIKAN ENERJİ (GWh) 102.033 234.355 129,69





36

Sonuç olarak, Elektrik enerjisi politikasında;

Merkezi planlama anlayışı çerçevesinde; çevresel ve sosyal etkiler göz ardı edilmeden, yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarından azami ölçüde yararlanan, arz güvenliğini sağlayan ve toplumsal yararı esas alan politikalar hedeflenmelidir.

/emoorgtr /emoorgtr /tmmobemoorgtr 37

1954 tmmob odasi - 21inciyuzyilicinplanlama.org

Documents