Testi D Lenda: Ekonomiksi i Unionit Euripian Prof.de. Gazmend Qorraj

1.Efektet e integrimeve ?

-Efektet statike nga integrimi i tregut Ne periudha afatshkurta : 1-Eleminimi i barrierave te tregtise Ne periudha afatmesme : 2-rritja e konkurrences ,3-ekonomizimi i shkalles, 4-mobiliteti i faktorve te prodhimit -Efektet dinamike nga integrimi i tregut : -rritja ekonomike.

2.Dallimi Trade Creation dhe Trade Diversion ?

-Efekti i krijimit te tregtis ndodh ateheer kur prodhimi i brendshem vendor me kosto me te lart zevendesohet nga prodhimet me kosto me te ulet nga vendet partnere te unionit . -Efekti i Diversionit apo shmangjes se tregtis ndodh ateher kur diskriminimet ndaj vendeve te treta shkaktojne qe produktet e tyre me kosto me te ulet te zevendesohen me produkte tjera me kosto me te larte nga vendet partnere.

3.Cefta 2006 dhe karakteristikat e saj ?

-Cefta 2006 perbehet nga vendet e Ballkanit perendimor ,Shqiperia , Maqedonia ,Mali i Zi Bosna , Kosova dhe Moldavia . Qellimet e kesaj marveshje jane: 1.Objektivat e integrimit Evropian si -Intensifikimi i bashkpunimit rajonal ; -Stabiliteti rajonal dhe perfitimi ne standartet e BE-s 2.Objektivat ekonomike : -Promovimi i eksportit -Unifikimi i rregullave dhe procedurave te tregtise -Promovimin e investimeve te jashtme

4.Unioni Doganor i BE ?

Nenkupton aplikimin e tarifave te njejta ne raport me vendet tjera qe gjenden jasht Unionit . Unioni Doganor njihet si faza e pare e integrimit .Kjo nuk nenkupton vetem politike te perbashket doganore por edhe politike te perbashket te jashtme pa diskriminime .Arsye e Unionit Doganor eshte permirsimi i mirqenjes se konsumatorit sepse ndikon ne krijimin e zgjedhje te shumta per tregti me çmime te uleta

Testi 1 grupa A

1.Dallimi mes Cefta 92 dhe 2006 ?

-Cefta 92 eshte nje marveshje e tregtis se lire e themeluar nga vendet e Evropes qendrore (Polonia , Hungaria , Qekia , Sllovakia) , qellimi i se ciles ishte : 1-Liberalizimi dhe zgjerimi i tregut, 2-Perafrimi ne rregullat e Be ,3-Integrimi gradual ne BE. CEFTA 2006 perbehet nga vendet e ballkanit perendimor ku bejne pjese : Shqiperia , Kosova , Maqedonia , Serbia , Mali i Zi , Kosova dhe Bosna.

2.Marrveshja e Tregtise se Lire ?

Me marveshje te tregtise se lire arrihet:Rritje ekonomike, Bashkpunim tregtar dhe krijimi i tregjeve unike ne rajon. MTL sherbejn si mekanizma tranzitor dhe ju mundesojn vendeve qe fillimisht te behen pjes e MTL e Ceftas dhe pastaj te integrohen gradualisht ne BE. MTL esht krijuar em qellim te eleminimit te pengesave per tregti ne mes te shtetje.

3.Tregtia e lire globale ?

-Konsiderohet se tregtia e lire globale eshte zgjedhja e pare me e mire sepse do te giguronte : 1-Maksimizimin e mirqenjes ekonomike; 2-Minimizimin e efekteve anesore per vendet e treta; 3-Minimizimin e monopoleve; Krugman ka theksuar se nese nuk mundemi me bo tregti te lire ateher funksionon Unioni Doganor Global , qe prap kishte me qene me i mire se Unioni Parcial.

4.Fazat e integrimit te tregut ?

1-Zona e tregtis se lire: eleminimin e te gjitha barrierave permes MTL por duke mbajtur secili vend tarifat e veta te jashtme. 2-Unioni Doganor: te gjitha barrierat eleminohen si dhe krijohen tarifa unike te jashtme. 3-Tregtia Unike: nenkupton Union Doganor me levizje te lire te njerzve dhe investimeve d.m.th tarifat ndaj vendeve te tregta jane te perbashkta. 4-Unioni Monetar: nenkupton perdorimin e valutes se perbashket. 5-Unioni ekonomik: politika te perbashkta ekonomike.

5.Shpjego cilat jan komponentet e TPA-s , dhe sa ka perfituar

Kosova nga IPA prej 2007deri ne 2013 ?

-Komponentet e IPA-s jane: 1-Ndihma per tranzicion dhe mbeshtetje institucionale: -qellimi i kesaj ndihme eshte ndertimi i kapaciteteve dhe krijimi i institucioneve efikase. 2-Bashkpunimi nderkufitar: -qellimi eshte qe te ipen fonde qe keto vende te bashkpunojne ne mes vete , pra me kriju projekte te perbashkta , me qen partnere i njeri-tjetri sidomos per ato vende qe kan pasur probleme ndermjet veti3.Zhvillimi Rajonal: qe

ka per qellim implementimin e politikave te kohezionit dhe shfrytezimin e fondit rajonal zhvellimor 4.Zhvillimi i resurseve humane: qe nenkupotn me pergatit njerez dhe kuadro profesionale 5.Zhvillimi rural :qe merret me pergatitjen e politikave te perbashketa bujqesise dhe pergatitjen per fondin evropian te bujqesis ky eshte edhe qellim strategjike i BE. Kollokviuni i dyte . Testi 1

1.Trego kater parimet e dokumentit te Keshillit Europian (2012)

per dalje nga kriza e Be ?

1-Krijimi i nje kornize financiare te integruar- qe mundeson stabilitet financiar veqanarisht ne Eurozon ne menyre qe te minimizoje kostot e humbjes se bankave; 2-Krijimi i nje kornize bugjetore te integruar qe te siguroj politika fiskale- ne nivel nacional por edhe Evropian duke u bazuar ne kordinimin , vendimarrje te perbashket dhe solidaritet fiskal; 3-Krijimin e nje kornize te integruar te politikave ekonomik-e qe te sigurohet qe edhe ne nivelin nacional dhe ate Evropian te promovohet rritje e qendrueshme ekonomike, punesimi dhe konkurenca. 4-Te sigurohet nje legjitimitet i nevojshem demokratik- dhe llogaridhënje nga vendimarrsit e unionit europian.

2.Spjego indikatorin e pergjithshum dhe te pershtatshum te

“Euromonitori” ?

-Indikatori i pershtatjes:-Vlerson apo mat tendencen e vendeve te eurozones per reformim , ne menyr qe te permirsojn performancen e tyre ekonomike.Ne kete indikator rankohen ne vendet e para vendet qe nuk i kan punet mir ekonomikisht apo vendet qe perballen me krizen financiare (borgje) si : Greqia p.sh radhitet mire pastaj Spanja, Portugalia , Irlanda sepse keto vende deshten apo jo duhet te bejn reforma drejt permirsimit, ndersa vendet e forta ekonomikisht radhiten ne fund. -Indikatori i pergjithshem:- e mat performancen e pergjithshme te vendeve sa i perket pozicionit me te mire ekonomik brenda BE , pra situaten aktuale , jotendencen per reformim.Per dallim nga indikatori i pershtatjes ketu rangohen ne vendet e para vendet qe jan te zhvilluara ekonomikisht dhe kan performanc me te mire se mesatarja e BE p.sh : Gjermania 7.9 ; Holanda 8.2; Luksemburgu 6.4 , ndersa ne kete indikator ato vende qe kan aftesi te ulet konkuruese renditen te fundit si p.sh : Greqia 2.7 ; Portugalia 4.8 ; Italia 4.1; Qiproja 2.4 etj.

3.Spjego kapacitetin teknologjik te NVM-s dhe raportin EIM

BUSSINESS per inovacione ?

-Permisimi i kapaciteteve teknologjike ka rendesi per zhvillimin e ndermarrjeve qe te jen me konkurente si rezultat i ideve kreative , inovative te perdorin teknologjit e avancuara , pastaj qellim eshte nderlidhja e ndermarrjeve me qendrat hulumtuese , univerzitetet,

institutet te cilat do te ken ide kreative , menyra te reja te prodhimit , pastaj me rendesi eshte promovimi i inkubatorve te biznesit qe do te ofronin konsulenc te avancuar per aktivitetet ndermarrse. -Raporti i EIM BUSINESS per programin e inovacioneve per vitin 2007 deri 2013 ka renditur vendet anetare ne kater kategori: 1-Inovator modest : Bullgari , Maqedoni, Serbi , Turqi 2-Inovator moderuar : Kroaci , Qeki , Greqi , Portugali , Spanje 3-Inovator percjelles : Franca, Holanda , Anglia , Austria , Belgjika 4-Vendet lidere inovative si : Danimarka ,Finlanda , Gjermania , Suedia

4.Politikat e zhvillimit rajonal te BE ?

-Keto politika mbeshteten nga fondet strukturore qe kan per qellim ti mbeshtesin rajonet me te pazhvilluara te komunitetit , duke ju mundesuar rritjen e volumit te tregtis dhe aktiviteteve tjera. Dihet se kudo ne bot edhe ne Be egzistojn problemet rajonale per shkak te niveleve te ndryshme te te ardhurave dhe niveleve te ndryshme te rritjes ekonomike. -Politikat e zhvillimit rajonal kane per qellim- zvoglimin e difernecave soio-ekonomike ndermjet rajoneve te ndryshme te vendeve.

5.Shpjego karten Evropiane per ndermarrjet dhe numero

objektivat

-Karta evropiane eshte dokument apo Raport i Progresit , por shum me i vogel e cila kontrollon funksionimin e shtetit p.sh si nje vend ti plotesoi kushtet ne aspektin e te berit biznes d.m.th Ke e vlerson zhvillimin e ndermarrjeve. -Objektivat kryesore ne kuader te Kartes Evropiane jane : 1-Te mbeshtes procesin e Lisbones (qellimi i se ciles eshte lidhja ndermjet shkences , pervojes dhe ndermarrsis). 2-Te zvogloj barrierat e biznesit dhe te inkurajoj ndermarrsit potencial. 3-Te mbeshtes inovacionet ne aspektin teknik dhe te ndermarrsis. 4-Te siguroj efiqiencen ne tregje sidomos te vendeve te reja antare te Be.

Testi 2 Gr. 2

1.Spjego politikat e jashtme te BE-s ?

-BE konsiderohet se ka mardhenje te mira diplomatike me 162 vende te botes dhe perfaqsit e veta ne shumicen e ketyre vendeve. Ne politikat e jashtme te BE bejn pjese : 1-Politika e tregtise: kane per qellim pjesmarrjen e BE-s ne OBT kjo eshte edhe strategjia qe parashihet ne Evropen 2020 dhe gjithashtu ka per qellim arritjen e marrveshjeve tregtare me vendet qe gjenden ne negociata si Singapori, Kanada , India , Ukraina gjithashtu ka per qellim zvoglimin e diferencave te tregut te brendshem ndermjet BE dhe partnerve te saj SHBA , Kines dhe Japonis. 2-Politika e ndihmave per zhvillim: konsiderohet se BE eshte donatori me i madh ne bote per dhenjen e ndihmave vendeve ne zhvillim.Qellimi i ketyre ndihmave eshte konsulidimi i demokracise , barazis gjinore ambientit etj gjithashti qellim strategjik i BE eshte qe me von me keto vende te krijoj nje partneritet ne BE. 3-Politika e mardhenjeve me jasht:kan per qellim krijimin e mardhenjeve ekonomike dhe tregtare , ketu bejn pjes mardhenjet me vendet e CEFTA-s ( Zvicrren ,Norvegjin,Litenshtajnin) gjithashtu edhe me EEA. Mekanizimi i tregtis se lir per Evrop sidomos me vendet kandidate te ballkanit perendimor.

2.Performanca e vendeve te BE bazuar ne OECD 1999 ?

-Suedia ,Danimarka dhe Britania e Madhe vendosen te mos jen pjese e eurozones edhe pse Britania e Madhe i plotsonte te gjitha kriteret. -Perveq Greqis te gjitha vendet i plotesonin kriterin e inflacionit dhe kriterin e normavae afatgjate te kamates -Te gjitha vendet qe kishin deficit buxhetor iu ishte pamundesuar integrimi monetar. -Britania e Madhe ,Finlanda dhe Luksemburgu ishin vendet e vetme qe plotesuan kriterin e borgjit 60% BPV. -Italia dhe Belgjika nuk e plotesuan kete kriter p.sh Italia dhe Belgjika mbi 100% dhe ishte ne dilem se si do te performonin me vone. Italia 121.6 ; Belgjika 122.2 ; Greqia 108.7.

3.Kostot e Unionit Monetar cilat jan dhe spjegoi ?

1-Hapja e nje vendi ose shkalla e hapjes 2-Fleksibiliteti 3-Asimetria , Problemet Asimetrike. -Shkalla e hapjes- ndikon negativisht per vendet e BE sepse vendet behen shum te nvarua njera ndaj tjetres dhe mundesia per te perdorur instrumentet e politikave esht me e vogel. -Fleksibiliteti- mungesa e fleksibilitetit eshte kosto e UM sepse iu pamundeson vendeve emitimin e parave dhe mundesin e kurseve te kembimit pa autorizimin e BQ Europiane -Problemet Asimetrike- ndikojn ne menyr negative sepse vendet nuk kan mundesi te mbrohen nga kriza e eurozones sepse nuk kan mundesi ti perdorin politikat e tyre monetare d.m.th jan te kufizuara.

4.Cilat jan politikat qe u adresojn qeshtjet e qytetarve ?

-Ideja eshte qe institucionet e BE te jen sa me afer dhe ne sherbim te qytetarve te BE -Keto politika jan: 1-Politikat qe u adresohen qeshtjet e qytetarve, te drjtat e qytetarve.Ketu flitet per te drejtat e qytetarve si : e drejta e votes. E drejta per mbrojtje shendetsore , siguri etj. Omduspersoni eshte institucion i cili merret me mbrojtjen e te drejtave te qytetarve te BE , gjithashtu marrveshja e Lisbones ju mundeson qytetarve te ken nje rol me te madh ne vendimarrje. 2-Politikat qe adresojn te drejtat kulturore te qytetarve , ketu flitet per diverzitetin kulturor ne mes vendeve te ndryshme te BE , per mbrojtjen e trashegimive kulturore , kombetare si dhe per mbrojtjen e te drejtes se autorit. 3-Politika qe u adresojn qytetaret si konsumator: ketu behet fjale per te drejten e qytetarve per zgjedhjen e lire te mallrave dhe sherbimeve dhe qasjet ne informacione sa i perket qmimit dhe cilesis d.m.th qytetari i BE me pas siguri ekonomike.

5.Spjego 3 faktoret qe ndikojn ne performancen e ndermarrjeve

ne BE ?

1-Krijimi i vendeve te reja te punes :ndermarrjet dihet se ndikojn ne rritjen ekonomike dhe ne zvoglimin e papunesis, konsiderohet se tri nga kater vendet e punes ne BE jan nga ndermarrjet. 2-Produktiviteti :ndermarrjet kontribojn ne rritjen ekonomike permes produktivitetit te punes d.m.th performanca e ndermarrjeve nuk matet vetem nga profitabiliteti por edhe permes vleres se shtuar te puntorit. 3-Eksporti : konsiderohet se eksportet ndikojn ne aftesit e ndermarrjeve per te qen konkurente ne tregjet e jashtme.Kur tregjet jan te hapura na ofrohet mundesia e mire per eksport te mallrave dhe sherbimeve. Esenca eshte qe me pas qasje me te medha neper tregje Evropiane dhe me qen konkurent me vendet e rajonit.Perparsi per neve esht qe nuk kemi barriera apo kufizimi doganore.

Testi 2 GR 3

1.Spjego politikat e tregut te hapur dhe te linjave kreditore ?

-Politika e treut te hapur ose politika e rifinancimit nenkupton shitjen dhe blerjen e letrave me vler ne tregun e hapur.Kjo ndikon ne rritjen apo uljen e ofertes monetare apo sasis se paras dhe gjithashtu edhe ne nivelin e normave te interesit -Nese BQE blen letra me vlere ateher ndikon ne rritjen e ofertes monetare dhe njekohsisht ne uljen e normave te interesit. -Nese BQE shet letra me vlere ndikon ne uljen e ofertes monetare dhe gjithashtu ndikon ne rritjen e normave te interesit . -Politika e linjave kreditore nenkupton sigurimin e likuiditetit nga ana e bankes qendrore nacionale, gjithashtu eshte me rendesi sidomos per sektorin financiar por edhe per sektoret e tjere te ekonomis. Ky likuiditet arrihet ateher BQE ju akordon kredi BQ Nacionale kjo do te ndikoj ne rritjen e ofertes monetare dhe gjithashtu ndikon ne normat e kamates.

2.Cilat jan Benifitet (perfitimet)e Unionit Monetar dhe spjego ato?

1-Eleminimi i kostove te transaksionit- kjo do te ndikoje pozitivisht sepse ekonomit familiare dhe firmat me unifikimin e valutes se perbashket nuk humbin nga konvertimet e valutes. 2-Transparenca e qmimeve –nenkupton se konsumatoret do ta kene me lehte ti krahasojne qmimet e mallrave dhe sherbimeve dhe mund te vendosin me lehte per zgjedhjen e konsumit. 3-Eleminimi i paqartesive afariste- nenkupton eleminimin e paqartesive per investime nga ndermarrsit e ndryshem dhe tregtime te lendeve te para dhe produkteve tjera per qellime afariste. Mirpo eleminimi i paqartesive afariste ndodh vetem brenda unionit monetar , ndersa paqartesit ulen ne vendet qe jan jasht UN sepse jo te gjitha vendet e kan valuten e njejte. 4-Eleminimi i Segneiaraye -nenkupton eleminimin e mundesis nga Bankat Qendrore Nacionale ,sepse i gjith kontrolli i emitimit te paras i takon BQE pa rikordinim me Bankat Qendrore Nacionale te vendeve anetare te eurozones.

3.Trego kriteret e Konvergjences dhe spjego Traktatin e

Mastritit?

1-Norma e inflacionit –nuk duhet te jete me e madhe se 1.5% e mesatares se tri vendeve ne norme me te ulet te inflacionit ne eurozon. 2-Norma afatgjate e kamates -nuk duhet te jete me e larte se 2% e mesatares se tri vendeve qe kan norme me te ulet te kamates ne eurozon. 3-Vendi duhet te jete ne ERM -vendet qe aspirojn te jene pjese e eurozones ,duhet te jene se paku 2 vite ne ERM, dhe nuk duhet te kete perjetuar devalvime 2 vite para se te hyje ne eurozon. 4-Deficiti buxhetor- nuk duhet te jete me i larte se 31% BPV 5-Borgji Publik- nuk duhet te jete me i larte se 60% e BPV

4.Permend komponentet e pergjithshme te NVM ?

1-Edukimi dhe trajnimi per ndermarrsi. 2-Regjistrimi i shpejt dhe i lire ne ndermarrje te reja. 3-Legjislacioni dhe rregullativat. 4-Aftesit e nevojshme per ndermarresi. 5-Qasje online per ndermarrjet. 6-Shfrytezimi i tregut te perbashket. 7-Qeshtjet e tatimeve dhe aspekteve financiare. 8-Permirsimi i kapaciteteve teknoligjike. 9-Mbeshtetja per zhvillimin e biznesit elektronik. 10-Perfaqsimi me efikas i interesave te biznesit.

5.Spjego mbeshtetjen europiane per stabilitet financia dhe

Eurogrupi ?

-Ky mekanizem eshte krijuar ne vitin 2010 nga vendet atetare te aurozones me qellim qe te sherbej si mbrojtesi i stabilitetit financiar te BE-s duke i mbeshtetur financiarisht vendet e eurozones , bazuar ne programet dhe reformat e tyre makroekonomike psh ky mekanizem ka ndare 26 bilion Euro per Portugaline gjate vitit 2011-20013. -Eurogrupi i formuar nga Keshilli Ev1997.eshte nje mekanizem joformal ne takimet e te cilit marrin pjese Ministrat e financave te Eurozones , komisioneri per qeshtje ekonomike dhe monetare dhe presidenti i BQE.Qellimi i ketyre takimeve eshte organizimi dhe kordinimi i politikave ekonomike, financiare dhe mbikqyrja e politikave buxhetore , poashtu ka per qellim perfaqesimin e Euros ne fondet monetare nderkombtare.

Testi 2 Gr 4

1.Spjego IPA-INT. ?

-Ipa eshte nje instrument per asistence te parantarsimit, eshte nje mekanizem i bashkedyzuar,i krijuar ne Be per ti ofruar ndihme ne menyre efikase ballkanit perendimor dhe Turqis.Nevojat dallojn ne mes vendeve kandita (Turqi Slloveni Maqedoni)dhe atyre potenciale(Shqiperi,Bosnje,Kosove Mali i Zi).

2.Cilat jan politikat sektoriale te BE-s ?

*Bejne pjese 1-Politikat industriale dhe te ndermarrsis 2-Politikat e hulumtimit dhe teknologjis 3-Politikat e energjise 4-Politikat e transportit 5-Politikat e bujqesis -Politika Industriale dhe e ndermarsis-kan te bejne me rregullimin e tregut te perbashket , tregjeve te lira , rregullat e konkurrences , pershtatjen e tregjev , taksave etj.Ndersa sa i perket politikave te ndermarrjes kjo ka te beje me pergaditjen e NVM qe te pershtaten me rregullat e brendshme te BE-s.Kerkese kryesore qe shtrohet para nderrmarjeve evropine eshte nevoja per inovacione dhe kreativitet ne menyre qe te perballen me konkurrencen qe vjen nga SHBA t, Kina apo Japonia -Politikat e hulumtimit dhe teknologjis-eshte shume e rendesishme per zhvillimin industrial ne sektoret e avancuar te teknologjis dhe ka ndikim ne menyre pozitive ne integrimet evropiane.Strategjia Evropa 2020 tenton ta nderlidh hulumtimin,shkencen,inovacionin dhe nderrmaresin si kusht per zhvillim eko. -Politikat energjis-kane per qellim te zvoglojne varshmerin nga mporti i energjis p.sh nese BE-ja eshte shume e varur nga importi i energjis esht disavantazh per BE ne rast te ndonje krize ose acarim i problemeve ne ato vende nga te cilat importon .Gjithashtu energjija eshte e rendesishme nese BE tenton ta rris aktivitetin industrial ateher energjija eshte faktor kryesor, dhe sa me e vogel qe eshte varshmeria ndaj vendeve te tjera ateher kjo do te ndikoje gjithashtu edhe ne koston e ekonomis familiare dhe ne standartin dhe ne mirqenjen e BE. -Politika e transportit-unifikimi i politikave te transportit eshte me rendesi per zhvillimin e tregut te perbashket te BE , kjo eshte edhe politika strategjike mbi BE ne 2010-2020. Komisioni Evropian ne dokumentin “Politika e Perbashket e Tregut ka perpiluar nje strategji ku jan percaktuar 3 prioritete: *Permirsimi i efikasitetit dhe konkurences duke liberalizuar tregun ,duke zhvilluar rritjen TRANS EVROPIAN. *Ofrimi i qmimeve te pranueshme per klientet . *Permirsimin e siguris se transportit duke e mbrojtur ambientin. -Politikat e bujqesis-unifikimi i politikave te bujqesis eshte i rendesishem qe BE-ja te mos varet nga vendet tjera sepse nese je i varur ekonomikisht je i varur edhe politikisht , gjithashtu duhet te jen ne pershtatje per ti administruar nevojat e shoqeris , konkurences

dhe te tregut.partneriteti evropian korkon krijimin e kushteve per kontrollin e ushqimit , prodhimeve bimore etj.

3.Kriteret e Kopenhages –Kriteret Ekonomike ?

-Kriteri ekonomik nenkupton aftesin e vendit per te qen konkurent ne BE dhe funksionimin e tregut. -Meqense Kosova ka nje zhvillim te ulet ekonomik ajo duhet te vazhdon reformat deri ne permbushjen e ketyre kritereve: 1-Ndertimi i kapaciteteve konkuruese; 2-Privatizimi i ndermarrjeve publike; 3-Qendrueshmeria bugjetore dhe ekonomike; 4-Zhvillimi i sektorit financiar; 5-Ngritja e kapaciteteve njerzore; 6-Integrimi ekonomik ne BE.

4.Mekanizmat qe lidhin Kosoven me BE-n ?

1-Mekanizmi Percjelles i Stabilizim Asocimit –qellimi i MPSA esht qe ta perkrah Kosoven ne reforma strukturore te nevojshme per perafrim me BE-n 2-Samiti i Selanikut-ka rikonfirmuar perspektiven e ballkanit perendimor per integrim ne BE. 3-Partneriteti Evropian- eshte institucion i rendesishem i BE ben zbatimin e detyrave dhe kerkesave qe dalin nga BE ndaj Kosoves. 4-Raporti i Progresit- mat punen dhe programin e institucioneve te Kosoves gjat 1 viti.

5.Fazat e integrimit te Unionit Monetar ?

A)Faza e pare nga viti 1990-1993 e cila perfshin : 1-Levizja e lire e kapitalit 2-Konvergjenca ekonomike 3-Bashkpunimi ndermjet BQN te vendeve anetare B)Faza e dyte nga viti 1994-1998 e cila perfshin : *Themelimin e institutit monetar i cili si detyra kishe : 1-Te permirsoi bashkpunimin e BQN-ve 2-Intensifikimi i kordinimit te Politikave Monetare 3-Pronovimi i BQN ndaj qeverive te tyre 4-Pergaditja e mekanizmave per themelimin e BQE C)-Faza e tret nga viti 1999-2002 qe perfshin: 1-Paraqitjen e Euros si valut te perbashket 2-Nga viti 1999-2002Euro qarkullon si para depozitare 3-Dhe nga viti 2002 Euro banknotat dhe monedhat ne qarkullim.

Testi 2 Gr 5

1.Cilat jan kriteret e Zones optimale te Valutes se perbashket ?

1-Mobiliteti i fuqis punetore-sipas Mundell kur egziston levizje e lir e fuqis punetore, regjionet e goditura nga kriza ekonomike, nga problemet asimetrike mund te ri- krijojn nje ekuiliber.Konsiderohet se Evropa nuk ka mobilitet te fuqise punetore.... 2-Hapja e Ekonomis-sipas MC Kinon kure ekonomia esht e hapur konsiderohet se kostot e Unionit Monetaj jan me te vogla dhe kjo eshte nje argument ne favor te UN. Sa i perket hapjes se ekonomis BE-ja ka nje ekonomi te lir, dhe levizje te lir te tregut. 3-Diversifikimi i Ekonomis- Kenan ka analizuar se kur ekonomia eshte e diversifikuar problemet asimetrike ndodhin rralle , edhe kur ndodhin efektet jane te vogla. Nje shembull i diversifikimit te ekonomis do te ishte nese BE-ja e koncentron zhvillimin ekonomik ne sektoret e ndryshem ne parimin qe nese kriza ekonomike do ta prekte nje sektor ateher sektoret tjere do te shpetonin nga kriza dhe do te zhvilloheshin.

2.Politika Monetare e BE ?

*Udheheqet nga BQE dhe ka per qellim: 1-Sigurimin e stabilitetit te qmimev 2-Sigurimin e nivelit te duhur te inflacionit 3-Sigurimin e nivelit te autputit optimal 4-Si dhe zhvillimin e pergjithshem ekonomik *Kjo arrihet permes instrumenteve te politikes monetare te cilat jan: A) Politika e tregut te hapur; B) Politika e linjave kreditore; C)Politika e minimumit te rezervave;

3.Transformim i Unionit Monetar “QASJET” ?

*Sipas Pente Cost 2003 njihen 3 qarje te kalimit te UN Monetar: A) Qasja e tregut; B) Qasja institucionale C) Qasja e shpejt (Shock Approck) Konsiderohet se qasja e tregut per transformim te UN Monetar por edhe qasja institucionale krijojn mundesi per konvergjenc ekonomike si pasoj e MT monetar

4.Diciplina Fiskale dhe Autonomia Fiskale spjego ?

-Diciplina Fiskale- eleminon mundesin e emitimit te pareve per ta financuar deficitin bugjetor. Diciplina fiskale duhet te siguroj se deficiti ne sektorin publik te jete i nivelit te lejuar d.m.th deficit 3% te BPV dhe borgjit deri 60% BPV. -Autonomia Fiskale- konsiderohet se ekspansioni fiskal eshte i kufizuar nga rregulat fiskale te percaktuara nga pakti i stabiltetit dhe rritjes sipas keti parimi ketu kerkohet qe vendet antare te ken rolin e tyre dhe te menagjojne ekonomite e tyre si dhe te perballen me krizat ekonomike ne menyr individuale . -Kordinimi Fiskal- eshte i nevojshum kordinimi makroekonomik per shkak te efekteve negative te shkaktuara ne njerin shtet por qe mund te reflektohet ne shtetin

tjeter.Konsiderohet se nese vendet anetare jane te kordinuara atehere me lehte dhe ne menyre me efikase do te perballen me kriza ekonomike

5.Politika e progresit social ?

-Qellimi i ketyre politikave eshte trajnimi i njerezve ne komunitet dhe mbrojtja sociale dhe shendetsore , siguria e tyre ne menyre qe te rritet punesimi dhe mirqenja e tyre dhe po ashtu participimi i tyre ne zhvillimin e she krijimin politikave te BE-s. Pyetje te tjera

Shpjego konvergjencen ekonomike te BE-se ?

-Gjersa integrimi evropian ka siguruar nje konvergjenc per vendet antare sidomos ato te reja problemi kryesor qendron ne faktin se disa prej vendeve antare te BE-s nuk i kan shfrytezuar shum mir mundesit qe ika ofruar integrimi i tregut te BE-s. Vendet si Italia, Greqia , Spanja , Portugalia nuk jan integruar shum me vendet e reja te BE-s pastaj ndermarrjet e tyre nuk kan arritur te internacionalizohen ne nivelin e duhur te ekonomis evropiane.Tregtia konsiderohet si nje nga atributet kryesore te ek.evropiane. *Sipas Pentecost (2002) analizon qe BE ka pesuar keto levizje : vendet e varfura kan arritur rritje ekonomike shum te larte , punsim te nivelit te larte dhe konvergjenc te perafert me SHBA-ne.Vendet qe performonin me se miri ishin: Gjermania , Austria dhe Italia. *Nga viti 1974-1993 Evropa veriore dhe jugore vazhduan konvergjencen ndersa ekonomit e medha te evropes ndaluan ritmin e konvergjences qe krahasohej me SHBA-n *Ndersa periudha 1990-2009 eshte mjaft interesante te analizohet sepse Greqia , Italia dhe Holanda kan perjetuart rritje ekonomike te larte ndersa Italia ka arritur rritje ekonomike 1.5%. Pastaj nje shekull i suksesit ekonomik ishte rasti i Polonis dhe Hungaris te cilat pas antarsimit ne MPSA filluan nje proces te shpejt te integrimit me vendet e tjera te BE-se.

Karta evropiane per ndermarrjet-Akti evropian per ndermarrjet ?

-Karta evropiane eshte dokument ose raport i progresit por shum me i vogel qe kontrollon funksionin e shtetit, plotesimin e kushteve ne aspektin e te berit biznes. Karta EV e vlerson apo e mat ndryshimin e kertyre ndermarrjeve. Konsiderohet se 90% e ndermarrjeve te BE-se jan ndermarrje te vogla dhe te mesme qe te konsiderohet qe kan ndikimi shume pozitiv ne rritjen ekonomike te vendeve te BE-se. Objektivat e Kartes ne kuader te Aktit Evropian jan : A) Te mbeshtes procesin e Lisbones qellimi strategjik i Lisbones ishe nderlidhja e ndermarrjeve ne mes te shkences , pervojes dhe ndermarrsis ne menyre qe BE-ja te behet konkurente dhe ta rris kohezionin social. B) Te zvogloj barrierat e biznesit dhe te inkurajoj ndermarrsit potencial

C) Te mbeshtes inovacionet ne aspektin teorik dhe ne aspektin praktik D) Te siguroj efiqiencen ne tregje sidomos ne vendet e reja antare te BE-se

Komponentet , indexet e politikave te NVM ?

1- Edukimi dhe trajnimi ne ndermarrsi :-qellimi kryesor i edukimit per ndrmarrsi eshte pergaditja e programeve per lenden e ndermarrsis me qe me kete tentohet qe te pergaditen ne menyr profesionale kuadro te ndryshme. Qellimi tjeter eshte edhe transferimi i kesaj kurdo ne shkolla te mesme dhe univerzitete sepse konsiderohet se edhe profesoret e tjere duhet te kene njohuri per ndermarrsi ne menyre qe te ndermarrin iniciativa per krijimin e bizneseve . -Aspekti tjeter i rendesishem ( Lifeloung Learning Programves)- te mesuarit gjat gjithe jetes kjo nenkupton pershtatjen e kerkesave te reja te punes si pervoj e krizave tee ndryshme financiare , integrimit, globalizimit , ndryshimeve teknologjike. 2-Regjistrimi i shpejt dhe i lir i ndermarrjeve te reja:-qellimi i keti komponenti eshte qe ndermarrjet te regjistrohen ne kohe optimale pra te shkurtohet koha e nevojshme per regjistrimin e ndermarrjeve te reja si pervoj e procedurave te shumta byrokratike , gjithqysh e rendesishme eshte ta zvoglohen kostot e regjistrimit qe te ndikoje pozitivisht ne inkurajimin e ndermarrsve potencial , dhe te e rendesishme konsiderohet edhe te krijohen edhe zyre te ndryshme neper qendrat per regjistrim si dhe neper qendrat e ndryshme te vendeve. 3-Legjislacionet dhe rregullativat:-eshte e rendesishme te funksionalizohet agjensia per mbeshtetjen e ndermarrjeve te vogla dhe te mesme e cila do te jete qendra e adresimit te nevojave por edhe ofrimin e sherbimeve per ndermarrjet , pastaj e rendesishme edhte thjeshtesimi i rregullave dhe procedurave tjera administrative sidomos ne mjedise ku mungon niveli i edukimit ka munges te informacioneve. 4- Aftesit e nevojshme per ndermarrsi:- qellimi eshte qe te krijohet nje baraspesh ndermjet aftesive te ofruara dhe aftesive qe kerkohen ne tregun e punes , gjithashtu e rendesishme eshte qe trajnimet te jene kualitative edhe te krijojn efekte produktive per krijimin e bizneseve te reja .USAID ofron trajnime per ndermarrsi dhe jep fonde financiare ne menyre qe te ken nje signifikanc prej ketyre fondeve ne krijimin e bizneseve. 5- Qasja ON-LINE e ndermarrjeve :mundeson qe ndermarrjet te ken qasje nga interneti p.sh aplikacionet per pagesat e taksave ON-LINE, per licenca te ndryshme.Qellimi i perdorimit te formave elektronike eshte eleminimi i nevojes se kontaktit te drejtperdrejt me zyrtarve te ndryshem , gjithashtu eleminohet nevoja per shmenzime te udhtimit , kostot etje.Mirpo ne KOSOV kemi probleme me gjeneratat e vjetra. 6-Shfrytezimi i tregut te perbashket:-ofron mundesin qe ndermarrjet ta promovojn eksportin , pasi qe me integrimin e tregut racional krijohen mundesi me te medha per eksport te produkteve te ndryshme ne vendet antare . Gjithashtu eshte e rendesishme qe institucionet te krijojn politika te cilat do te rrisin mundesit konkuruese te ndermarrjeve. 7-Tatimet dhe aspektet financiare –qellimi eshte qe te ofrohen mundesi me te medha dhe lehtesira ne raport me autoritetet tatimore posaqerisht per bizneset e vogla qe te kene nje qasje atraktive dhe nxitse per aktivitete e ndermarrsis.

Aspekt tjeter i rendesishem eshte kushtet kushtet per kredi te cilat duhet te inkurajojn rritjen e bizneseve te vogla dhe te mesme. Qeshtje e rendesishme dhe komplekse sidomos ne vendet ne tranzicion jan problemet me patundshmerit per nevojat te kredive , dhe mosperdorimi i tyre ndikon ne mosrealizimin e kredive nga ana e ndermarrjeve dhe hezitimin per dhenjen e kredive. 8-Kapacitetet teknologjike te NVM-ve:-permirsimi i kapaciteteve teknologjike ka rendesi per zhvillimin e ndermarrjeve qe te jene me konkurente si rezultat i ideve kreative, inovative, shfrytezimi i teknologjis se avaancuar , pastaj qellimi eshte nderlidhja e ndermarrjes me Univerzitetet , Institucionet te cilat do te ken ide kreative menyra te reja te prodhimit pastaj me rendesi eshte edhe edhe prodhimi o inkupatorve te biznesit qe do te ofronin konsulenc te avancuar per aktivitete ndermarrse. 9- Zhvillimi i biznesit elektronik:-prap qellimi eshte me shku ka biznesi elektronik sepse krijohet nje qasje me e mire per blerje dhe shitje te produkteve dhe sherbimeve , gjithashtu implementimi i biznesit rrit mundesit per qasje ne tregjet evropiane duke ofruar dhe intensifikuar transaksionet ON-LINE . Konkluzion eshte qe implementimi i biznesit elektronik e rrit efikasitetin e ndermarrjeve qofte ne aspektin prodhues por edhe ate tregtar dhe sherbyes. 10-Perfaqsimi efikas i interesave te biznesit:- behet permes asoacioneve te biznesit, dhe qellimi i tyre duhet te jet perfaqsimi sa me i mire lokal po ashtu edhe ne nivelin evropian. Aspekt tjeter i rendesishem eshte edhe mbrojtja e interesave te biznesit kundrejt institucioneve te ndryshme lokale.E rendesishme eshte edhe rritja e dialogut publiko-privat si komponent e rendesishme e sektorit publik dhe atij privat. Ne Kosov asociacionet e biznesit nuk i mbrojne interesat e bizneseve sipasoj e interesave dhe politikave ekonomike. Nese ne Kosov ne nuk aplikojm aktivitete inovative , mbeshtetje financiare te ndryshme ateher NVM shume veshtire do te arrijne qe te jene gjenerata ee perparimit dhe e zhvillimit ekonomik.

Kriteret e Kopenhages

A) Kriteri Politik B) Kriteri Ekonomik C) Standarte Evropiane –UE Aquis A)Ne Kriterin Politik hyjne:

1- Demokracia dhe sundimi i ligjit-sipas ketij kriteri ketu kerkohet qe te promovohen proceset ekonomiko-politike ne shoqeri , si dhe hartimi i ligjeve konform standarteve Evropiane.Problematik ne Kosove kryesisht jane sektoret e levizjes se mallrave dhe njerzve prokurimit publik dhe kontrollit financiar , sistimi i gjygjesis , administrata publike etj. 2-Mbrojtja e te drejtave humane dhe minoriteteve- te drejtat humane dhe te minoriteteve garantohen ne kushtetut sipas Deklarates Nderkombtare. Ketu flitet per mekanizmat per mbrojtjen e te drejtave te femive , te drejtat e personave me aftesi te kufizuar , te drejtat e minoriteteve te ndryshme ne Kosov , te drejtat e grave respektivisht barazis gjinore.

3- Intensifikimi i bashkpunimit rajonal- i cili eshte nja nga kushtet e rendesishme per integrim.BE-ja tenton qe vendet e ballkanit perendimor ti detyroj qe te intensifikojne bashkpunimin dhe ti tejkaloj problemet e tyre. Pakti i Stabilitetit ne ESLmbeshtet bashkpunimin rajonal te ketyre vendeve drejt integrimit ne BE

B)Kriteri Ekonomik –nenkupton funksionimin e ekonomis se tregut dhe aftesin per

konkurenc ne BE. Duke pas parasysh zhvillimin e ulet ekonomik Kosova duhet te konsolidoj kriteret e ekonomis se tregut dhe permbushjen e tyre: 1-Ndertimi i kapaciteteve konkuruese dhe ekonomike funksionale- problemi kryesor qendron se Kosova nuk ka baze te qendrueshme te prodhimit per plotesimin enevojave vendore por edhe per eksport te mundshem pemes te cilit do ta ndryshonte trendin e deficitit tregtar dhe bilancin e pagesave 2-Privatizimi dhe ristrukturimi i ndermarrjeve publike-privatizimi i ndermarrjeve publike nuk ka krijuar shance te reja per punesim , arritje te nivelit te eksportit apo rritjen e objektivave zhvillimore per Kosoven. 3-Qendrueshmeria bugjetore dhe makroekonomike-eshte i rendesishem stabiliteti makroekonomik duke analizuar me kujdes trendin e te hyrave dhe shpenzimeve publike.Aspekt tjeter me rendesi eshte edhe bashkpunimi i qendrueshem me FMN , Banken Botrore pasi qe Kosova eshte antar i ri ne keto institucione si dhe sigurimi i qendueshmeris dhe transparences se financave publike si dhe bugjetit te kufizuar te shteteve evropiane. 4-Zhvillimi i sektorit financiar-performanca e mir e sektorit financiar eshte me rendesi edhe per sektoret e tjere te ekonomis , me rendesi eshte funksionimi efikas i Bankes Qendrore, i kredive komerciale , qasja e sektorit real ne kredit e bankave komerciale etj. 5-Ngritja e kapaciteteve njerzore-pa ngritjen e resurseve njerzore dhe pregaditjen e tyre per tregun e punes nuk ka rritje ekonomike.Me rendesi eshte sistemi i arsimit , ngritja e kapaciteteve permes trajnimeve , krijimi i qendrave te aftesimit profesional, kuadta te afta etj. 6-Integrimi ekonomik ne BE-problemi qendron se sa jemi konkurent ne raport me vendet e rajonit por edhe me bashkimin evropian si dhe a i kemi identifikuar perparsit krahasuese te vendit ne menyre qe te specializoheni aty ku kemi perparsi dhe te ekosportojme.Realiteti por edhe statistika tregojne se nuk eshte punuar shume ne kete drejtim 62% te eksportit te Kosoves bejne pjese metalet baze ndersa ne importe kryesisht makinerit dhe paisjet mekanike , artikujt ushqimor , produktet industriale etj. C)Kriteti i Standarteve Evropiane-ne kuader te standarteve evropiane respektivisht EU ACQUIS bejne pjese: 1-Tregu i brendshem (ligji per standartizim , mbrojtjen e konsumatorve , tregtis se brendshme, tregtis se jashtme). 2-Politikat sektoriale-industria dhe mbeshtetja e ndermarrjeve te vogla dhe te mesme , duke u bazuar ne karten evropiane per ndermarrjet, pastaj aspektet tjera me rendesi jane bujqesia, transporti , energjia, mediat sistemet informative, keshilli financiar , statistikat .

3-Liria, siguria dhe qeshtjet e tjera-( kater lirit e levizjes)- ne kuader te ketij kriteri si me te rendesishmet do ti permendim: regjimi i vizave, rigurimi , shperlarja e parave, luftimi i krimit te organizuar , policia , mbrojtja e te dhenave personale etj.

Cilat jan elementet kyqe te procesit te asocim stabilisimit

(test)?

1-Procesi i bashkpunimit rajonal; 2-Marveshjet e tregtis se lir ; 3-Cefta 4-Iniciativat rajonale ne kuader te keshillit per bashkpunim rajonal te ESL.

Tregtia e lir globale ( test) ?

Konsiderohet se tregtia e lir globale eshte zgjedhja e pare me e mire sepse ajo do te siguronte : A) Maksimizimi i mirqenjes ekonomike; B) Minimizimin e efekteve ansore per vendet e treta C) Minimizimin e monopoleve Kragman- ka theksuar se nese nuk mundem me bo tregti te lire ateher funksionon Unioni Dog Global qe prap kishe me qen me i mir se unioni parcial (i pjeserishuem Theksojm se tregtia e lire globale nuk mund te realizohet per shkak te interesave ekonomike dhe politike te vendeve pastaj rregullave te ndryshme te vendeve te ndryshme etj.

Marveshja e tregtis se lire ne EJL ( test) ?

Ideja kryesore per krijimin e marveshjes tregtare ne ESL eshte lansuar dhe nenshkruar ne memorandumin e mirkuptimit per liberalizimin e tregut ne qershor 2001 nga vendet e ESL-se dhe Moldava . Qellimi ka qen arritja e marveshjes bilaterale per tregti te lire me te gjitha vendet nenshkruese dhe liberalizimi 90% i tregut deri ne fund te viti 2008 d.m.th per 6 deri 7 vite me pas tregti te lir sikurse ne evropen qendrore. Gjithashtu u arrit krijimi i nje strukture unike te rregullave te origjines , eshte pretendu harmonizimi i legjislacionit te tregut ne ate te BE-se si : dogana, ligji per konkurenc , kompanit , taksat etj. *Objektivat e kesaj marveshje ishin : A) Liberalizimi dhe zgjerimi i tregut ; B) Perafrimi me rregullat e BE-se; C) Integrimi gradual ne BE;

“Mekanizem Tranzitor” Qellimi i kesaj marveshje eshte qe sa pari vendet te behen pjese e MTL-ve , CEFTAS pastaj gradualisht te integrohen ne struktuart evropiane te BE-se.

Tregtia e Regjionalizuar ?

Rezulton me efekte negative ne mirqenjen ekonomike per shkak te tarifave te larta qe aplikojn vendet ndaj vendeve te treta d.m.th kjo tregi ofron benifite te veta per regjionet qe jan pjesmarrse ne union per shkak te liberalizimit, pra kjo lloj tregtie eshte sikurse tregu parcial e furnizon nje regjion dhe qasje tjeter per vendin tjeter.

Spjego llojet e integrimit ekonomik sipas Balases ?

A)Zona e tregtis se lir- nenkupton marveshje te tregtis se lir pa kufizime te ndryshme si tarifa dhe kuota, por ketu secili vend aplikon tarifa te jashtme dhe politika doganore te veqanta ne raport me vendet e treta. B)Unioni doganor-nenkupton qe te gjitha vendet antare aplikojn tarifa te njejta ne raport me vendet e tjera apo me vendet qe gjenden jasht unionit doganor,Nje nder arsyet per krijimin e unionit doganor eshte permirsimi i mirqenjes se konsumatorit sepse llogaritet qe ne efekte me te medha negative nga proteksionizmi perballen konsumatoret per shkat te zgjedhjes se kufizuar por edhe qmimeve te larta. C)Tregu i perbashket i mallrave-quhet edhe tregu i brendshem i mallrave ne te cilen form te tregut te gjitha kufizimet e brendshme jan eleminuar. Edhe ne ket form te tregut aplikohen tarifa te jashtme unike. D)Tregu i perbashket (unik)-presupozon tregun e perbashket te mallrave , sherbimeve levizjen e faktorve te prodhimit , aseteve financiare, levizjen e lire te personave. Kjo nenkupton se qdo qytetar i nje vendi te tregut te perbashket mund te punesohet , te themeloj biznes ose te invesoi ne aksione , por edhe te beje transaksione ne llogari te bankave te vendit antar pa ndonje kufizim administrativ.Perveq kater lirive koheve te fundit konsiderohet se rendesi te madhe i kushtohet edhe liris se transferit te njohurive qe nenkupton njohjen e dokumenteve ose diplomave univerzitare ne te gjitha vendet antare te BE-se. E)Unioni monetar-paraqet shkalle me te lart te integrimit ekonomik krahasuar me tregun e perbashket.UN Monetar perveq tregut te perbashket perfshin edhe lirit e levizjes por edhe valuten e perbashket per te gjithe antaret gje qe transaksionet ekonomike nuk do te ndikohen nga paqartsit dhe rreziqet e fluktuimit te normave te klembimit.Theksojm se ka dal si problematike funksionimi i perbashket i valutes p.sh Britania nuk e ka euron duke konsideruar se para se gjithash eshte me rendesi te mbrohet interesi nacional. F)Unioni ekonomik-nenkupton politika te perbashkta ekonomike.Konsiderohet se ne aspektin teorik egzistoj unionet ekonomike por ne aspektin prakti eshte me e komplikuar sepse dihet se nje pjese e vendeve te BE-se tentojn ta ruajn pavarsin e tyre ekonomike dhe politike , ndersa integrimi i plot nenkupton humbje te kesaj pavarsie. Shembull eshte : Britania e Madhe.

Politika horizontale ?

Ne politike horizontale bejne pjese: 1.Politika e zhvillimit rajonal; 2 Politika e progresit social; 3. Politika e taksave; 4. Politika e konkurences; 5. Politika e ambientit; -Politika e taksave- nenkupton pershtatjen e tatimit mbi vleren e shtuar , por edhe llojeve te tjera te tatimit si kerkes qe del nga tregu unik i BE-se.Konsiderohet se qellimi final i BE-se nuk ka qen harmonizimi i plote i tatimeve por qellimi ishte kordinimi i tyre deri ne nje nivel te caktuar. -Politika e konkurences-luajn rolin e rregullatorit ekonomik ne tregun e perbashket te BE-se.Qellimi i tyre eshte parandalimi i mundesis se kompanive multinacionale per te shfrytezuar pozitat e veta dominante ne treg prae t’ iu pamundeson pozitat monopoliste. -Politika e ambientit-egziston nje TRADE-OF ne mes te zhvillimit industrial dhe mbrojtjes se ambientit. Politikat e ambientit jane shum te rendesishme per kualitetin e jetes se qytetarve te BE-se me qellim qe ta mbroj rrethinen dhe ambientin dhe njekohsisht ta zhvilloj industrin dhe aktivitetet tjera.

Spjego konvergjencen ekonomike te BE-se ?

Integrimi evropian ka siguruar nje konvergjenc per vendet antare sidomos per vendet e reja , mirpo problemi kryesor qendron ne faktin se disa prej vendeve antare te BE-se nuk i kan shfrytezuar mire mundesit qe ka ofruar integrimi i tregut te BE-se dhe ne pergjithsi Integrimi Evropian. Vendet si Italia,Greqia , Spanja , Portugalia nuk jan integruar mire dhe ndermarrjet e ketyre vendeve nuk kan arritur te nderkombtarizohen ne nivelin e duhur brenda ekonomis evropiane.

Pakti i stabilitetit dhe rritjes ?

Qellimi i keti mekanizmi eshte qe te kontrolloj funksionimin fiskal te vendeve te eurozones rrespektivisht deficitin bugjetor prej 3% dhe borgjin publik prej 60% kjo perfshin disa rregulla : *Vendet duhet te tentojn te arrijn bilancin bugjetor *Vendet qe e tejkalojn rregullin e deficitit prej 3% penalizohen me 0.5% te GDP-s. *Perjashtim kan vendet qe jan te goditura nga katastrofat natyrore.

Spjego pronsin rajonale ne evropen juglindore?

Pronsia rajonale nenkupton ridimenzionin e mardhenjeve rajonale ne evropen juglindore. Eshte konstatuar ne vitin 2005 me qellim qe vendet e evropes juglindore te ken qasje aktive ne keto procese, ndersa vendet e evropes dhe SHBA te ken rolin e mbikqyrsit pasiv d.m.th qellimi ka qene qe mos me qen i dirigjuar prej vendeve te BE-se dhe shteteve tjera, por me bashkpunim me fqinjet per presion qe na ben shtetet e tjera.Ne vitin 2008 u be transformimi i paktit te stabilitetit per ESL ne keshillin per bashkpunim rajonal.

Testi 1 Gr B

1.Spjego integrimin e tregut ,dhe krahaso integrimin e tregut

me integrimin ekonomik ?

-Integrimi ekonomik-nenkupton eleminimin e barrierave ekonomike ndermjet dy apo me shum vendeve.Ne kuader te integrimit ekonomik bejne pjese:Integrimi i tregut dhe Integrimi i Politikave ekonomike. Se pari vendet ofrohen apo integrohen ekonomikisht e pastaj politikisht sepse integrimi politik eshte me problematik. -Integrimi i Tregut perfshin:-eleminimin e barrierave tregtare ndermjet dy apo me shume vendeve te caktuara , ndersa integrimi i politikave ekonomike perfshin kooperimin dhe kordinimin e politikave ne mes vendeve te ndryshme.

2.Spjego modifikimin e Treg. Imter dhe intra Industry Trade ?

-Modifikimi i tregtis ndodh ateher kur analizojme: A)Raportin e tregtis me produktet zavendesuese; B)-Raportin e tregtis me produktet komplementar; 1-Kur dy vende tregtojne produkte zavendesuese eleminimi i tarifave do te ndikoje ne uljen e kostos per produktet e vendit te pare dhe uljen e kerkese per produktet e vendit te dyt. 2-Kur dy vende tregtojn produkte komplementare eleminimi i tarifave do te ndikoje ne uljen e kostos per produktet e vendit te pare , dhe rritjen e kerkeses per produktet e vendit te dyt.Konsiderohet se optimale do te ishte nese vendet do te kishin strultura komplementare ekonomike dhe tregtare. Inter Industry Trade – nenkupton kembimin e mallrave ne mes te industrive te ndryshme p.sh tregtimi i produkteve bujqesore me makineri , ky lloj tregtimi bazohet ne perparsit krahasuese qe nje vend ka ne krahasim me vendet e tjera qofte ne lende te pare ose teknologji p.sh Gjermania na sht automobila(makineri) , ne ju shesum atyre prodhime bujqsore(patate). Intra Industri Trade- nenkupton kembimin e mallrave ne mes industrive te njejta. Ky lloj tregtimi bazohet ne ekonomizimin e shkalles , nivelin e te ardhurave per ekrkesat e konsumatorve.Ketu perfshihet asortimenti me i gjer i produkteve p.sh fiat, wolswogen ford etj.

3.Spjego tregun e perbashket te BE-se ?

Tregu i perbashket nenkupton: tregun e perbashket te mallrave, sherbimeve, levizjen e lir te faktorve te prodhimit , aseteve financiare dhe personave.Kjo nenkupton se qdo qytetar i nje vendi te tregut te perbashket munde te punesohet , themeloji biznes ose te investoj ne aksione por edhe te beje transaksione ne llogari bankare ne nje vend anetar te tregut te perbashket pa ndonje kufizim administrativ.Levizja e transferit te njohurive.

4.Spjego karten evropiane per ndermarrjet: regjistrimi, edukimi

,trajnimi ?

Karta evropiane eshte dokument ose raport i progresit por shume me i vogel e cila e kontrollon funksionimin e shtetit p.sh se si nje vend ti plotesoj kushtet ne aspektin e te berit biznes d.m.th KE vlerson zhvillimin e ndermarrjeve. 1-Edukimi dhe trajnimi-qellimi kryesor i kesaj eshte trajnimi i ndermarrsve te rinje ne lenden e ndermarrsis dhe transferimin e kesaj lende ne shkolla te mesme dhe univerzitete dhe ne te gjitha programet pastaj e rendesishme eshte edhe te mesuarit gjate gjithe jetes:lifelong learning Programmes)qe nenkupton pershtatjen ne vendin e punes si pasoje e krizave te ndryshme apo ndryshimeve teknologjike,integrimit,dhe globalizimit... 2.Regjistrimi-nenkupton shkurtimin e kohes qe ndermarrjet te regjistrohen ne kohe optimale dhe me kosto me te ulet ne menyre qe ato te jene konkurente me vendet e rajonit dhe hapja e zyrave neper te gjitha qendrat e qyteteve per regjistrim sepse kjo do te lehtesonte punen per regjistrimin e bineseve...

5.Spjego unionin monetar te BE-se , dhe tregun e perbashket ?

Tregu i perbashket nenkupton tregun e perbashket te mallrave , levizjen e lire te faktorve te prodhimit, asetev financiare dhe personav, gjithashtu nenkupton te drejten e qytetarit per punesim,pastaj te krijoj bines,te investoje ne aksone,te beje transaksione ne llogarit banakare te ndonje vendi anetare ndersa Unioni monetar paraqet nje shkalle me te larte te integrimit krahasuar me tregun e perbashket dhe perveq tregut te perbashket perfshiin edhe lirit e levizjes dhe valuten e perbashket per te gjihe anetarët gje qe transaksionet ekonomike nuk do te ndikoheshin nga paqartesit dhe rreziqet e flutkimit te normave te kembimit.

Testi 1 Gr C

1.Cilat jan instrumentet e brendshme dhe te jashtme te IPA-s ?

*Instrumentet e brendshme:-qe ju akordohen vendeve antare te BE-s dhe qe permban : Fondet strukturore-qe ofrojn programe te zhvillmit ekonomik dhe social. Fondi i kohezionit-ofrojn fondin special qe ju ndihmon vendeve ne BPV te ulet. -Fondet strukturore dhe te kohezionit ju mundesojn vendeve anetare te BE-se qe te rrisin kohezionin social ose te zvoglojne diferencat ekonomike dhe sociale ndermjet vendeve te ndryshme te BE-se. *Instrumentet e jashtme- qe u takon vendeve qe jane ne proces te antarsimit duke i inkuadruar vendet kandidate dhe kandidate potenciale e qe perfshijne fondin e para-asnarsimit. -Fondi i para-antarsimit ju mundeson vendeve aspiruese ose kandiduese për antarsim ne BE qe ti rrisin mundesit e tyre ose mbeshtesin procesin e integrimit te tyre ne BE.

2.Perfaqsimi efikas i interesave te biznesit ?

Karta evropiane –behet permes asoacioneve te biznesit dhe qellimi i tyre duhet te jet perfaqsimi sa me i mire i bizneseve si ne nivel lokal po ashtu edhe ne nivel te BE-se.Aspekt i rendesishem eshte edhe mbrojtja e interesave te biznesit kundrejt institucioneve te ndryshme lokale , gjithashtu eshte evidente rritja e bashkpunimit publiko-privat ne menyre qe funksionimi i sektorit publiko-privat te jete i ndersjellt.

3.Tregtia e regjionalizuar ne vendet e BE-se ?

-Rezulton me efekte negative per vendet e treta per shkak te aplikimit te tarifave te larta ndaj tyre , ndersa per vendet antare te BE-se ka efekte pozitive per shkak te liberalizimit te tregut.Tregtia e regjonalizuar ofron benefite neto per regjione te caktuara kjo tregti eshte sikurse tregu parcial,sepse e favorizon nje regjion te caktuar ndersa ka qasje tjeter per vendet tjera .

Aspektet qe duhet adresuar ne kriteret qe duhet te plotesohen

nga institucionet e KS ne kuader te CEFTA-s jan ?

1-Masat sanitare dhe fitosanitare; 2-Rregullat e origjines; 3-Konkurrenca; 4-Ndihma shtetrore ; 5-Antidampingu dhe mbrojtja; 6-Investimet; 7-Sherbimet; 8-Prioritetet qeveritare ; 9-Te drejtat e pronsis intelektuale. Objektivat e MTL: A) Liberalizimi dhe zgjerimi i tregut B)Perafrimi i rregullave te BE-se C)Integrimi gradual ne BE