บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การศกษาครงนเปนการพฒนากรอบสมรรถนะของพยาบาลวชาชพหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง ผศกษาไดทบทวนเอกสาร ตารา และงานวจยทเกยวของ ครอบคลม หวขอดงตอไปน

1. ลกษณะงานการพยาบาลผปวยผาตด 2. บทบาทหนาทพยาบาลวชาชพหองผาตดและมาตรฐานการพยาบาลผปวยผาตด 3. แนวคดเกยวสมรรถนะ 4. การพฒนากรอบสมรรถนะ 5. สมรรถนะของพยาบาลวชาชพหองผาตด 6. สถานการณงานพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง

ลกษณะงานการพยาบาลผปวยผาตด

ลกษณะงานการพยาบาลผปวยผาตด สานกการพยาบาล กรมการแพทย (2550) ไดอธบายถงลกษณะทสาคญของงานบรการพยาบาลผปวยผาตด ตามมาตรฐานการพยาบาลในโรงพยาบาลประกอบดวย 1) ลกษณะพนฐานของงานการพยาบาลผปวยผาตด 2) ความสมพนธภายในและภายนอกของงานการพยาบาลผปวยผาตด ดงตอไปน

1. ลกษณะพนฐานของงานการพยาบาลผปวยผาตด 1.1 ผบรหารของงานการพยาบาลผปวยผาตด คอ พยาบาลวชาชพทมวฒการศกษา

ปรญญาตร หรอเทยบเทาปรญญาตรทางการพยาบาล หรอการพยาบาลและผดงครรภเปนอยางนอย และมใบอนญาตประกอบวชาชพการพยาบาล หรอการพยาบาลผดงครรภชนหนง ทยงไมหมดอาย และมประสบการณทางดานการบรหารงานการพยาบาลผปวยผาตด

1.2 งานการพยาบาลผปวยผาตด กาหนดลกษณะพนฐานของหนวยงานทครอบคลมประเดนตางๆ ดงตอไปน

1.2.1 วฒนธรรมของหนวยงาน 1.2.2 เปาประสงคหลกของการบรการพยาบาลทสอดคลองกบวสยทศน และ

เปาหมายขององคการพยาบาล

9

1.2.3 พนธกจของงานทสะทอนใหเหนถงการบรหาร และการจดการระบบการพยาบาล และกระบวนการพฒนาของงานการพยาบาลผปวยผาตด

1.2.4 คานยมของงานบรการพยาบาล ทสะทอนใหเหนถงคณคาในการใหบรการทครอบคลมประเดนตางๆ ตามบรบท ดงน

1.2.4.1 ผใชบรการเปนศนยกลาง 1.2.4.2 การบรการทเปนเลศ และปลอดภยตอผใชบรการ 1.2.4.3 การทางานเปนทม 1.2.4.4 คณธรรมและจรยธรรมการใหบรการ 1.2.4.5 ความเปนอสระทางวชาชพ 1.2.4.6 องคการแหงการเรยนร 1.3 งานการพยาบาลผปวยผาตด กาหนดขอบเขตการบรการของหนวยงานเปนปจจบน

และครอบคลมการใหบรการรกษาพยาบาลผปวยทเขามารบการรกษาโรคตางๆ ดวยวธการผาตด รวมทงการผาตดแกไขความพการ ความเจบปวยดวยอบตเหต และใหบรการตรวจวนจฉย รกษาโรคดวยเครองมอพเศษ ทใชเทคโนโลยขนสงทงในภาวะปกต ฉกเฉน และวกฤต ครอบคลมการปองกน การควบคมการแพรกระจายเชอ โดยใชเทคนคปลอดเชอ และเทคนคเฉพาะของหองผาตดทเนนการพยาบาลแบบองครวมโดยยดผใชบรการเปนศนยกลางและใชกระบวนการพยาบาลในการปฏบตการพยาบาลทงระยะกอนการผาตด ระยะการผาตด และระยะหลงการผาตด

1.4 งานการพยาบาลผปวยผาตด กาหนดขอบเขตการบรหารงานครอบคลมการใหบรการการพยาบาล ดงน

1.4.1 การกาหนดนโยบาย และทศทางการจดบรการพยาบาลผปวยผาตด 1.4.2 การกาหนดนโยบาย และวางแผนการพฒนาคณภาพการพยาบาลผปวยผาตด 1.4.3 การจดการและการพฒนากาลงคนดานการพยาบาลของงานพยาบาลหองผาตด 1.4.4 การจดการทรพยากรเกยวกบ อปกรณ เครองมอ สถานทและงบประมาณ 1.4.5 การบรหารจดการตนทนดานการพยาบาล 1.4.6 การตดตาม กากบการปฏบตงานของพยาบาลตามมาตรฐานวชาชพ 1.4.7 การจดการความปลอดภย 1.4.8 การวจยและพฒนาวชาการการพยาบาล 1.4.9 การสนบสนนการทางานรวมกบสหสาขาวชาชพ 1.4.10 การสนบสนนการนาภมปญญาไทยมาใช 1.4.11 การสรางการมสวนรวมกบองคการในชมชนและสงคม

10

1.4.12 การประเมนผลการดาเนนงานในภาพรวมของหนวยงาน 1.5 งานการพยาบาลผปวยผาตด กาหนดแนวทางและกระบวนการใหบรการแกผใชบรการ

ทครอบคลมการบรการพยาบาล ทงผปวยในและผปวยนอก รวมถงการปองกนและการสรางเสรมสขภาพในชมชน

1.6 งานการพยาบาลผปวยผาตด ระบลกษณะโดยรวมบคลากรทางการพยาบาลตามความเปนจรงในปจจบน เพอใหมองเหนภาพรวมของหนวยงาน โดยกาหนดใหครอบคลม ดงน

1.6.1 จานวนชวงอาย เพศ วฒการศกษา 1.6.2 ความหลากหลายของบคลากรในสายงาน และหนาท 1.6.3 ขอกาหนดพเศษทางดานสขภาพ ความปลอดภย 1.7 งานการพยาบาลผปวยผาตด กาหนดทรพยากรดานการจดการทสาคญทมผลตอการ

ปฏบตงานของหนวยงานบรการในความรบผดชอบของงาน ใหครอบคลมในประเดนตอไปน 1.7.1 อาคารและสถานท 1.7.2 จดทใหบรการตางๆ 1.7.3 เครองใชสานกงาน และเครองคอมพวเตอร 1.7.4 เครองมอทางการแพทย 1.7.5 เทคโนโลยตางๆและสงอานวยความสะดวกตางๆ 1.7.6 ทรพยากรดานการจดการอนๆ ทสาคญของแตละแหง 1.8 งานการพยาบาลผปวยผาตด กาหนดกฎระเบยบ ขอบงคบทสาคญ รวมทงกฎหมาย

ตางๆ ทหนวยงานใชเปนกฎระเบยบเปนพเศษ และมความสาคญตองานหลกของหนวยงาน โดยครอบคลมกฎระเบยบ ขอบงคบทสาคญ

1.8.1 พระราชบญญตวชาชพพยาบาล และการผดงครรภ ฉบบท 2 พ.ศ.2540 1.8.2 แนวทางปฏบตตามจรยธรรม และจรรยาบรรณวชาชพของบคลากรทางการ

พยาบาล 1.8.3 แนวทางปฏบตดานสทธผปวยสาหรบบคลากรทางการพยาบาล 1.8.4 กฎระเบยบและขอบงคบอนๆทสาคญสาหรบการประกอบวชาชพการพยาบาล

ของแตละแหง 2. ความสมพนธภายในและภายนอกของงานการพยาบาลผปวยผาตด 2.1 กาหนดแผนภมโครงสรางการบรหารการพยาบาลเปนปจจบน ระบหนวยงานใน

ความรบผดชอบ สายบงคบบญชา และสายการประสานงานของหนวยงานในความรบผดชอบ และหนวยงานทเกยวของ เพอแสดงใหเหนถงการกากบดแลตนเองทด และการสรางหลกประกนดาน

11

ความรบผดชอบของหวหนางานการพยาบาลผปวยผาตด ตอการดาเนนงานภายในหนวยงานทมความโปรงใส และปกปองผลประโยชนของประเทศ และผมสวนไดสวนเสย

2.2 ระบหนวยงาน หรอองคการทปฏบตงานเกยวของตามกฎหมายเฉพาะเรอง หรอหนวยงานสวนกลางททางานเกยวของกน รวมทงกาหนดสงทงานการพยาบาลผปวยผาตดตองเกยวของกบหนวยงานตางๆ ใหครอบคลมประเดนตอไปน

2.2.1 ชอหนวยงานทเกยวของ 2.2.2 บทบาทหนาทของหนวยงานทเกยวของ 2.2.3 ขอกาหนดทสาคญในการปฏบตงานทงานพยาบาลผปวยผาตดกาหนด

รวมกบหนวยงาน หรอองคการอนๆ 2.2.4 กลไกการสอสารระหวางงานการพยาบาลผปวยผาตด กบหนวยงาน หรอ

องคการอน เพอความรวมมอในการปรบปรงองคการ 2.3 กาหนดกลมผใชบรการ และกลมผมสวนไดสวนเสยหลกของงานครบถวน ทงผท

ไดรบผลกระทบทงทางบวกและทางลบ ทงทางตรงและทางออม รวมถงเจาหนาททกระดบในหนวยงาน

2.4 กาหนดความตองการและความคาดหวงทสาคญของกลมผใชบรการ และผมสวนไดสวนเสย

2.5 กาหนดกลไกการสอสารระหวางงานกบกลมผใชบรการ และผมสวนได สวนเสยหลกของงาน ทงการสอสารผานบคคล ผานระบบอเลกทรอนกส ผานเอกสาร และอนๆ

ลกษณะของงานการพยาบาลผปวยผาตด กลาวโดยสรปไดวาเปนงานพยาบาลทอธบายถงสภาพแวดลอมในการปฏบตภารกจของงานบรการการพยาบาลผปวยผาตด และอธบายถงความสมพนธทสาคญกบผใชบรการผาตด หนวยงานตางๆของสวนราชการ และผใชบรการโดยรวม

บทบาทหนาทพยาบาลวชาชพหองผาตดและมาตรฐานการพยาบาลผปวยผาตด

ในป ค.ศ.1978 สมาคมพยาบาลหองผาตดนานาชาต (The Association of Perioperating

Registered Nurses: AORN) ไดใชการพยาบาลหองผาตดในภาษาองกฤษวา perioperative nursing แทนคาวา operating room nursing เปนการปฏบตพยาบาลโดยตรงกบผปวยทมารบบรการผาตดหรอทาหตถการใดๆทลกลาเขาในรางกาย โดยมพยาบาลหองผาตดเปนผใหบรการพยาบาล จดการ สอนหรอใหความร (AORN, 2006) สวน ปานตา อภรกษนภานนท (2550)ใหความหมายวา เปนการ

12

กระทาตอมนษยโดยการดแล ชวยเหลอบคคลทมารบบรการผาตด ตงแตระยะกอนการผาตด ระยะการผาตดและระยะหลงการผาตด โดยพยาบาลหองผาตดตองมการตดสนใจและทกษะในการวเคราะหอยางมวจารณญาณในการประเมน วางแผน ปฏบตและประเมนผล ดวยการพยาบาลผปวยแบบองครวม โดยเนนการดแลผปวยและครอบครว ท งดานรางกาย จตใจ สงคม ความหวง ความหมายของชวต รวมถงความเปนบคคลของผปวยและครอบครว

สมาคมพยาบาลหองผาตดนานาชาต ไดกาหนดการปฏบตงานของพยาบาลหองผาตด โดยมการดแลผปวยทเขารบการผาตด เปน 3 ระยะ คอ 1. ระยะกอนการผาตด (preoperative phase) ระยะนเรมตงแตแพทยนดผาตด จนกระทงถงการเคลอนยายผปวยขนเตยงผาตด 2. ระยะการผาตด (intraoperative phase) ระยะนเรมตงแตผปวยอยบนเตยงผาตด จนกระทงเคลอนยายผปวยถงหอง พกฟน และ3. ระยะหลงการผาตด (postoperative phase) ระยะนเรมตงแตผปวยอยหองพกฟนจนกระทงถงการเคลอนยายผปวยกลบหอผปวย โดยมการศกษาทกลาวถงบทบาทหนาทของพยาบาลหองผาตดไวอยางหลากหลาย

บทบาทหนาทพยาบาลหองผาตด

จากการประชมวชาการและการประชมใหญสามญประจาป 2552 โดยสมาคมพยาบาลหองผาตด แหงประเทศไทย ไดกาหนดบทบาทหนาทพยาบาลหองผาตดไวดงน พยาบาลหองผาตด มบทบาทในการใหคาแนะนาแกผปวย ดแลความปลอดภยในการผาตด ใหการดแลพยาบาลแบบ องครวม อานวยความสะดวกตอผปวยและญาต แพทยผาตด ทมผาตด หนวยจายกลาง และเปนทปรกษาสาหรบเพอนรวมงาน ตลอดจนผปวยและญาต ตองใหความสาคญตอหองผาตดและผปวย โดยชวยจดทาผาตด ดแลความสะอาดผวหนง ชวยปผาปราศจากเชอ บรหารยาดวยความปลอดภย สรปขอมลผาตด ตดตามสถานการณขณะผาตด มเอกสารการคนควาทตอบสนองตอการปฏบตอยางตอเนอง และประสานความรวมมอระหวางทมผาตด บทบาทเฉพาะตามตาแหนงทตองมเพมในหวหนาพยาบาล คอเปนผประเมนผลการทางานพนฐานประจาป ตองมการประชมระดบผบรหารอยางนอยปละครง และเปนนกวชาการพยาบาล นอกจากนย งตองมโครงการนาทสาคญ โครงการวจย และมแผนการสอน

บทบาทหนาทการทางานของพยาบาลประจาการหองผาตด แบงออกเปน 2 ลกษณะ (ธนดา ฤกษจรฐตกาล, 2540) คอ

1. พยาบาลชวยทวไป (circulating nurse) ทาหนาทชวยเหลอทกคนในทมผาตด ใหการดแลผปวยผาตดและรบผดชอบรกษาความปลอดเชอภายในหองผาตดตลอดเวลาของการผาตด

13

พยาบาลชวยทวไปตองแตงกายตามระเบยบของหองผาตด แตไมตองสวมเสอและถงมอปลอดเชอ หนาทพยาบาลชวยทวไป ระยะกอนการผาตด ระยะการผาตดและระยะหลงการผาตดมดงน

1.1 หนาทระยะกอนการผาตด นาผปวยเขาหองผาตด ตรวจสอบความถกตองของตวผปวยทงชอ-สกล ลาดบเลขโรงพยาบาล (HN) การวนจฉยโรค เอกสารใบเซนยนยอมรบการผาตด และของใชทเตรยมมากบผปวย เชน ฟลม ยา ชวยเปดหอเครองมอ อปกรณของใช ชวยจดทาผปวย ตรวจสอบเครองจไฟฟา วางแผนควบคมจไฟฟา ใหถกตอง เครองดด และโคมไฟผาตดใหพรอม ใชงาน ตรวจนบจานวนผาซบเลอด กอซ รวมกบพยาบาลสงเครองมอพรอมลงบนทกในกระดาน 1.2 หนาทระยะการผาตด ชวยจดโคมไฟผาตด ตอสายจไฟฟา สายดดใหพรอมใชงาน ดแลทวไป เชน เปดเครองมอพเศษเพม เปลยนภาชนะรองรบเลอดหรอสารคดหลง สลบแปนควบคมเครองจ ปรบเครองจไฟฟา ตดตอประสานงาน จดเกบชนเนอสงตรวจอยางถกตอง ตรวจนบผาซบเลอดรวมกบพยาบาลสงเครองมอกอนแพทยปดชองทอง ชองอวยวะทผาตด หรอปดแผล

1.3 หนาทระยะหลงการผาตด ชวยปดแผลและทาความสะอาดรอบๆแผล สวมเสอผาผปวย ปดไฟผาตด เครองจไฟฟา เครองดด ชวยเคลอนยายผปวย และสงหองพกฟนอยางปลอดภย ลงทะเบยนการผาตด บนทกคาผาตด คาวสดทางการแพทยทใชกบผปวย

2. พยาบาลสงเครองมอ (scrub nurse) ทาหนาทดแลผปวยทงรางกายและจตใจ เตรยมความสะอาดหองผาตด จดเตรยมเครองมอ วสด อปกรณทใชในการผาตด จดสงเครองมอผาตด และชวยผาตดในบางครง เชน ตดไหม ซบเลอด รวมถงการตดตามและสงตอขอมลผปวย หนาทพยาบาลสงเครองมอ ระยะกอนการผาตด ระยะการผาตดและระยะหลงการผาตดมดงน 2.1 หนาทระยะกอนการผาตด ตรวจเยยม ประเมน และใหคาแนะนาผปวยกอน 1วนในผปวยทเลอกกาหนดผาตดไวแลว ตรวจดความพรอมของเครองมอผาตด ลางมอ สวมเสอผาตดและถงมออยางถกวธ ตรวจสอบวนหมดอายและจดเตรยมเครองมอใหสะดวกพรอมใช นบผาซบเลอด และเครองมอรวมกบพยาบาลชวยทวไป

2.2 หนาทระยะการผาตด สงผาและเครองมอทปราศจากเชอตามลาดบความตองการของผทาผาตดอยางถกวธ สงเกตการณการผาตดเพอสามารถวางแผนการสงเครองมอไดอยางถกตองรวดเรว ทาความสะอาดเครองมอผาตดใหพรอมใช สงชนเนอทตดออกจากผปวยอยางถกวธพรอมทงบอกชอชนเนอ ตรวจนบผาซบเลอด เครองมอ เขมรวมกบพยาบาลชวยทวไปทกครง กอนแพทยปดชองทอง ชองอวยวะทผาตด หรอปดแผล ลางทาความสะอาดเครองมอใหพรอมสงหนวยจายกลาง

2.3 หนาทระยะหลงการผาตด ตรวจเยยม ประเมน ใหคาแนะนาตดตามอาการผปวย หลงผาตด 1 วน

วนเพญ เสนศนย (2544) ไดศกษาบทบาทและหนาทอนพงประสงคของพยาบาลวชาชพหองผาตดในปพ.ศ. 2553 ซงเปนการศกษาบทบาทของพยาบาลหองผาตดในอนาคต พบวา

14

ผเชยวชาญมความคดเหนสอดคลองกนโดยบทบาทและหนาทอนพงประสงคม 14 ดานคอ 1. การปฏบตการพยาบาลผาตด 2. การบรหารจดการและการพฒนาคณภาพ 3. การพทกษสทธผปวย จรยธรรม และกฎหมาย 4. การวจย 5. การสอน/ใหคาปรกษา 6. การพฒนาวชาชพและตนเอง 7. การประสานงาน การสอสาร และมนษยสมพนธ 8. การใชนวตกรรม เทคโนโลยสารสนเทศ และเทคโนโลย 9. การสงเสรมสขภาพ 10. การพยาบาลเชงรก 11. การดแลสงแวดลอม 12. การเปนผนา 13. การใชพยาบาลทางเลอก และ14. การเปนพยาบาลชวยผาตดคนทหนง

เรณ อาจสาล (2550) กลาวถงบทบาทหนาทของพยาบาลหองผาตดเปนการดแลผปวยโดยยดผปวยเปนศนยกลางครอบคลมทงรางกาย และจตใจ ตงแตการเยยมทหอผปวย มการวางแผนการพยาบาล การปฏบตการพยาบาล ประเมนผลทางการพยาบาลปรบปรงแผนการพยาบาล เพอใหการพยาบาลผปวยเฉพาะรายใหมประสทธภาพดขน

ชตมณทน ตทรพยประเสรฐ (2552) กลาวถงบทบาทของพยาบาลหองผาตดโรงพยาบาลสแตนฟอรด อเมรกา ไววากอนการผาตดพยาบาลตองแนะนาตนเอง ตรวจสอบความถกตอง ใหการพยาบาลตามแผนและกระบวนการพยาบาล สอสารขอมล ขณะผาตดปฏบตงานตามมาตรฐานแนวทางของสมาคมพยาบาลหองผาตดนานาชาต และดแลความปลอดภยของผปวย เชน การจดทา ปองกนการพลดตก การดแลความอบอนของรางกาย การปองกนการกดทบ ปองกนการอดตนของ เสนเลอด ปฏบตตามหลกเทคนคปลอดเชอ การตรวจนบจานวนผาซบเลอด และการจดเกบชนเนอ เปนตน

สวล ศรไล (2552) ไดอธบายถงบทบาทการใหบรการผปวยดวยจตวญญาณ จากการประชมวชาการของสมาคมพยาบาลหองผาตดแหงประเทศไทยวา ในชวงระยะเวลาทผปวยตองผาตด โดยทวไปแลวจะมความวตกกงวล หวาดกลวเปนชวงวกฤตของชวต การประคบประคองภาวะจตวญญาณ จะชวยใหเกดความสงบ ความหวง และพลงใจทจะผานพนเหตการณไปไดดวยด โดยมองคประกอบทสาคญคอ ความเขาใจจตวญญาณของตนเอง ลกษณะเฉพาะของบคคลทมความแตกตาง จตวญญาณมความเชอมโยงกบภมหลงของชวต ความเขาใจและตระหนกถงความเปนอสระของบคคล ภาวะจตวญญาณ จดมงหมายของการดแลดานจตวญญาณ และความสมพนธทด การพยาบาลแบบองครวมจะตองคานงถงความสมพนธระหวาง รางกาย จตใจ สงคมและจตวญญาณ ซงเปนบทบาททสาคญของพยาบาล

นอกจากนแลวพยาบาลย งมบทบาทชวยผาตดมอหนง สมาคมพยาบาลหองผาตดนานาชาต (2005) ไดอธบายบทบาทของพยาบาลชวยผาตดมอหนง (RN first assistant) มหนาทรวมกบทมผาตด เพอใหผลลพธทไดกบผปวยเปนทนาพอใจ ซงตองมทกษะเฉพาะทางในการปฏบตงานทางคลนก มความร และการพจารณาอยางรอบคอบตามบทบาท มพนฐานเปนพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยทวไป และควรไดรบใบประกาศผานการอบรมตามโปรแกรมการศกษา

15

การพยาบาลผปวยผาตด (Certification in Perioperative nursing: CNOR) การปฏบตงานระหวางการทาผาตดขนตรงกบศลยแพทย โดยไมปฏบตหนาทเปนพยาบาลสงเครองมอพรอมกน โดยมหนาทรบผดชอบดแลผปวยผาตด ทง 3 ระยะ ดงน

1. หนาทระยะกอนการผาตด ปฏบตงานรวมกบทมผาตดในการวางแผนและประเมนบทบาททางการพยาบาลเพอดแลผปวยใหเหมาะสมกบการผาตด เขยนคาสงการเตรยมอปกรณเพมเตมตามแนวทางและขอตกลงตามทกาหนด

2. หนาทระยะการผาตด ชวยอานวยความสะดวกแกศลยแพทย เชน การใชเครองมอชวยถางขยายพนทแผลผาตด ถอหรอตดเนอเยอ ผกหรอตดไหม ชวยหามเลอด ชวยซบเลอด หรอชวยดดเลอด/สารคดหลง จดโคมไฟใหเหมาะสม และชวยเยบปดแผลผาตด

3. หนาทระยะหลงการผาตด ดแลและชวยเคลอนยายผปวย เขยนคาสง/บนทกเอกสารการสงตรวจชนเนอตามแนวทางและขอตกลงตามทกาหนด ตรวจเยยมผปวยหลงผาตด ชวยวางแผนจาหนายและการดแลตอเนองตามขอบงช

เครอขายพยาบาลชวยผาตดมอหนงในแคนาดา (registered nurse first assistant network of Canada: RNFANC, 2005) ไดอธบายสมรรถนะตามบทบาทของพยาบาลชวยผาตดมอหนงในหองผาตดไวดงน

1. การนากระบวนการพยาบาลมาใชในบทบาทพยาบาลชวยผาตดมอหนง โดยการประยกตตามทฤษฎ การจดการอยางเปนระบบ การประเมนผลกระทบ การสอสารทมงผลลพธแกผปวย และการดาเนนการตามแผนการผาตด

2. มการฝกฝนทเหมาะสมตามบทบาท อยางมทกษะและการคดอยางมวจารณญาณ 3. การบารงรกษาความปลอดภยของสงแวดลอม โดยมมาตรฐานความปลอดภย การ

ยอมรบปฏกรยาของผปวย และการพสจนความถกตองของบรเวณผาตด 4. การเตรยมเทคนคทจะชวยแพทยในหองผาตด โดยสรางจตสานก ปฏบตตามเทคนค

ปลอดเชอการปองกนการตดเชอ การยอมรบขอบเขตตามทไดรบมอบหมาย การใชเครองมอและใหการชวยเหลอแพทย การดแลและถอชนเนอ

5. ปฏบตงานตามมาตรฐานวชาชพ และรวมกบทมสหสาขาวชาชพ เพอประสทธผลของการดแลผปวย

6. สงเสรมการมรปแบบพฤตกรรมตามวชาชพ การปองกนความเสยง การมสวนรวมในนโยบาย และการปฏบตตามจรยธรรม บทบาทหนาทของพยาบาลหองผาตดกลาวโดยสรปไดวา เปนการดแลผปวยโดยยดผปวยเปนศนยกลางใหการดแลพยาบาลแบบองครวม ครอบคลมทง 3 ระยะ ไดแก ระยะกอนการผาตด ระยะการผาตด และระยะหลงการผาตด โดยมการประเมนผปวย การวนจฉยการพยาบาล การ

16

กาหนดเปาหมายในการดแลผปวย การวางแผนการพยาบาล การปฏบตการพยาบาล และการประเมนผลการปฏบตการพยาบาล ตลอดจนชวยอานวยความสะดวกตอญาตผปวย และทมผาตด มาตรฐานการพยาบาลผปวยผาตด

มาตรฐานการพยาบาลผปวยผาตด เปนเครองมอสาหรบหนวยบรการพยาบาล ทใชเปนแนวทางในการปฏบตการพยาบาลใหมคณภาพตามบทบาท ความรบผดชอบของวชาชพ โดยยดผปวยและครอบครวเปนศนยกลาง (สานกการพยาบาล กรมการแพทย, 2551)

มาตรฐานการปฏบตการพยาบาลผปวยผาตด เปนขอกาหนดใหพยาบาลนาไปปฏบตใน การดแลใหการพยาบาลผปวยตงแตเขามารบบรการ จนออกจากหนวยบรการ แบงเปน 9 มาตรฐาน (นรศรา งานสะอาด, 2551) ประกอบดวย

มาตรฐานท 1 การพยาบาลระยะกอนการผาตด 1.1 การประเมนปญหา ความตองการ และเตรยมความพรอมผปวยกอนผาตด 1.1.1 ประสานงานกบพยาบาลหอผปวย ทมวสญญ ศลยแพทย และทมสหวชาชพท

เกยวของ เพอวางแผนการผาตด 1.1.2 เยยมผปวยกอนวนผาตด 1.1.2.1 สรางสมพนธภาพ พรอมทาความรจกตวผปวย 1.1.2.2 ตรวจสอบความถกตองของเอกสาร 1.1.2.3 ประเมนปญหา ความตองการของผปวย 1.1.2.4 นาขอมลมาวเคราะห อภปรายและวางแผนการพยาบาล 1.1.2.5 ใหคาแนะนาการปฏบตตว ขอมลเกยวกบโรค และการผาตด พรอม

ทบทวนปฏบตตว 1.1.2.6 เปดโอกาสใหผปวย และครอบครวซกถาม หรอระบายความรสก 1.1.2.7 แจงขอมลใหกบพยาบาลหอผปวยเมอมสงผดปกต 1.1.3 ประเมนความพรอมของผปวยกอนเคลอนยายเขาหองผาตด 1.1.3.1 ตรวจสอบความถกตองของตวบคคลและแผนการผาตด 1.1.3.2 ตรวจสอบความครบถวนของการเตรยมผปวยตามแผนการรกษา 1.1.3.3 ตรวจสอบความครบถวนของเอกสาร 1.1.3.4 ประเมนความพรอมดานจตใจและดแลดานจตใจเพอลดความวตกกงวล

และความกลวตอการผาตด

17

1.1.4 บนทกรายงาน และสงตอขอมลในประเดนทสาคญ หรอภาวะเสยงทพบ 1.2 การเตรยมความพรอมพยาบาลหองผาตด อปกรณและเครองมอ 1.2.1 ตรวจสอบความพรอมของหองผาตด 1.2.2 ตรวจสอบความพรอมของอปกรณ เครองมอผาตด เครองจไฟฟา เครองดดสาร

คดหลง ไฟผาตด เครองมอทใชภาวะฉกเฉน ใหสามารถใชงานได 1.2.3 เตรยมเครองมอผาตด เครองผาทปราศจากเชอ และเครองมอพเศษตามชนดการ

ผาตดนนๆ 1.2.4 ตรวจสอบกระบวนการทาใหปราศจากเชอครบตามขนตอน และมาตรฐาน ทง

วนผลต วนหมดอาย และเปดเครองมอดวยเทคนคปราศจากเชอ 1.2.5 ตรวจนบเครองมอ ผาซบเลอด กอซ ของมคม พรอมบนทกและตรวจเมอเสรจ

สนการผาตด 1.2.6 ใชอปกรณทเหมาะสมผกรดผปวยเพอปองกนการตกเตยง 1.2.7 เตรยมตวเขารวมทมผาตดตามเทคนคและขนตอนการเตรยมตวตามแนวทาง

ปฏบตของหนวยงาน 1.2.8 จดเตรยมโตะผาตด ตรวจสอบความพรอม ความครบถวนของเครองมอ

เครองใช ตามแนวทางการปฏบตของหนวยงาน มาตรฐานท 2 การพยาบาลระยะการผาตด 2.1 ตรวจสอบความถกตองของตวบคคล ประวตการรกษา ผลการตรวจทางหองปฏบตการ

ผลการตรวจทางรงสหรอผลการตรวจพเศษอนๆ กอนเคลอนยายผปวยเขาหองผาตด 2.2 อธบายใหผปวยรวมมอในการผาตด ไมสมผสบรเวณผาตด ผา และเครองมอทสะอาด

ปราศจากเชอ (กรณผปวยไดรบยาระงบความรสกเฉพาะท) 2.3 แนะนาการปฏบตตว และวธสอสารกบทมผาตดในระหวางการผาตด (กรณผปวย

ไดรบยาระงบความรสกเฉพาะท) 2.4 จดทาผปวยใหเหมาะสมกบประเภทของการผาตด และระวงการเปดเผยรางกายสวนท

ควรปกปด 2.5 ทาความสะอาดผวหนงเฉพาะท ใหถกตองตามหลกเทคนคปลอดเชอ 2.6 รวมตรวจนบ และเปนพยานยนยนในการตรวจสอบจานวนอปกรณ เครองมอ ผาซบ

เลอด กอนการผาตด และกอนเยบปดแผลผาตดรวมกบพยาบาลสงเครองมอ และบนทกไวเปนหลกฐาน

18

2.7 อานวยความสะดวกในการจดเตรยมอปกรณ และเครองมอกอนผาตด และปฏบตการดแลใหผปวยปลอดภยจากการใชอปกรณ และเครองมอ

2.8 สงเกตความกาวหนาของกระบวนการผาตด คาดการณถงความตองการของทมผาตด และจดหาเครองมอ เครองใชทจาเปนไดทนเวลา

2.9 เตรยมความพรอมในการชวยเหลอผปวยฉกเฉน 2.10 ประสานงานกบหนวยงานทเกยวของ เพอตรวจวนจฉยเพมเตม 2.11 เกบชนเนอสงตรวจทางพยาธวทยาอยางถกตอง ในรายทตองสงชนเนอตรวจ 2.12 สงเครองมอถกตองตามขนตอนการผาตด และตามหลกการมาตรฐานการปองกน 2.13 ชวยผาตดดวยความระมดระวงการบาดเจบของเนอเยอจากการดงรง การวางจ และ

ดแลใหบรเวณผาตดปราศจากเชอตลอดเวลา 2.14 สงเกตความกาวหนาของกระบวนการผาตด คาดการณถงความตองการของทมผาตด

เพอตอบสนองตอความตองการของทมผาตด และจดหาเครองมอ เครองใชทจาเปนไดทนเวลา 2.15 เตรยมความพรอมในการชวยเหลอผปวยในภาวะฉกเฉน 2.16 ประสานงานกบหนวยงานอนๆทเกยวของในการตรวจวนจฉย หรอการรกษาเพมเตม 2.17 ตรวจนบยนยนจานวนอปกรณ เครองมอ ผาซบเลอด กอนการปดแผล ตามแนวทาง

และบนทกไวเปนหลกฐาน 2.18 ดแลความอบอนรางกายผปวย อนสารน ากอนใชกบผปวย ใชอปกรณใหความอบอน

ตลอดระยะเวลาผาตด เพอปองกนภาวะอณหภมรางกายตาหลงการผาตด มาตรฐานท 3 การพยาบาลระยะหลงการผาตด 3.1 ตรวจสอบแผลผาตด/ทอระบาย/สายสวนปสสาวะ/สายยางใหอาหาร และอปกรณทตด

กบตวผปวยกอนเคลอนยายจากเตยงผาตด 3.2 ตรวจสอบบรเวณทตดแผนสอ และสวนของรางกายทอาจมผลกระทบจากการใชเครอง

จไฟฟา เครองมอ อปกรณ และรอยกดทบทอาจเกดจากการจดทา 3.3 ดแลความสะอาดและความพรอมของผปวยกอนเคลอนยาย 3.4 ประสานงานกบวสญญพยาบาล/แพทย และพนกงานเปลเพอเตรยมพรอมเคลอนยาย

ผปวยออกจากหองผาตด 3.5 ชวยเหลอเคลอนยายผปวยดวยความปลอดภย 3.6 บนทกขอมลทางการพยาบาล และบนทกขอมลอนๆ ทเกยวของ 3.7 รวบรวมอปกรณ เครองมอ ทาความสะอาด และสงทาใหปราศจากเชอตามมาตรฐาน

การทาลายเชอ และการทาใหปราศจากเชอ

19

มาตรฐานท 4 การดแลตอเนอง 4.1 ประเมนสภาพรางกาย จตใจ และอารมณของผปวยหลงผาตด 4.2 ใหความชวยเหลอ แนะนาผปวยและครอบครว ดวยความเอาใจใสทจะตอบสนองตอ

ปญหาของผปวย 4.3 ใหขอมล และรายงานอาการ หรอความผดปกตตางๆ แกพยาบาลประจาหอผปวย 4.4 ใหขอมลแกผปวยและครอบครวเกยวกบการผาตดและขอบเขตวชาชพ 4.5 ประสานงานกบทมพยาบาลประจาหอผปวย และใหคาแนะนาผปวยและครอบครว

เพอวางแผนฟนฟสภาพ มาตรฐานท 5 การสรางเสรมสขภาพ 5.1 วนจฉยความตองการสรางเสรมสขภาพดานรางกาย และจตใจทงผปวยและครอบครว 5.2 กาหนดแผนการสรางเสรมสขภาพดานรางกาย จตใจและสงคมผปวย 5.3 สรางเสรมสขภาพดานรางกาย จตใจและสงคมผปวย เพอสอดคลองกบปญหาและ

ความตองการของผปวย 5.3.1 กระตนการออกกาลงกายอยางเหมาะสม 5.3.2 กระตนการผอนคลายทงดานรางกาย และจตใจ โดยไมขดตอภาวะความเจบปวย 5.3.3 กระตนพฒนาการเดกตามวยโดยไมขดตอภาวะความเจบปวย 5.4 ประเมนความกาวหนาของภาวะสขภาพ 5.5 ปรบปรงแผนการสรางเสรมสขภาพดานรางกาย จตใจใหเปนปจจบน 5.6 ประเมนสรปผลการสรางเสรมสขภาพ 5.7 บนทกการใหบรการสรางเสรมสขภาพผปวยหลงผาตด มาตรฐานท 6 การคมครองภาวะสขภาพ 6.1 ประเมนและตดตามอาการผปวยผาตดตงแตระยะแรกและตอเนอง เพอวนจฉยความ

ตองการการคมครองภาวะสขภาพจากอนตรายตางๆทงทางรางกาย และจตใจ 6.2 วางแผนการคมครองภาวะสขภาพจากอนตราย ทงทางดานรางกาย และจตใจ รวมกบ

ทมพยาบาล 6.3 ปฏบตการพยาบาลเพอการคมครองภาวะสขภาพ และปองกนภาวะแทรกซอน 6.3.1 ตรวจสอบผปวยอยางละเอยด 6.3.2 จาแนกผปวยทมภาวะเสยง และมกระบวนการตรวจสอบชดเจน 6.3.3 จดทาผปวยใหเหมาะสมกบการผาตดและใชเครองมอ อปกรณปองกนการบาดเจบ 6.3.4 ปฏบตการพยาบาล โดยใชหลกมาตรฐานการปองกนตลอดระยะการผาตด

20

6.3.5 ประเมนความพรอมของผปวยกอนการเคลอนยาย 6.3.6 ตรวจสอบอยางรอบครอบเกยวกบการไมมสงสญหาย หรอตกคางในแผลผาตด 6.3.7 จดสงแวดลอมในหองผาตดใหเหมาะสม มความปลอดภย 6.4 ตดตามเฝาระวงอบตการณการเกดอนตราย วเคราะหสาเหต และปรบปรงแผนการ

ปองกนอนตรายอยางตอเนอง 6.5 ประเมน และสรปผลการปฏบตการพยาบาล เพอคมครองภาวะสขภาพผปวย 6.6 บนทกผลการปฏบตการพยาบาลเพอคมครองภาวะสขภาพผปวย มาตรฐานท 7 การใหขอมล และความรดานสขภาพ 7.1 ประเมนปญหา ความเขาใจ การรบรและความคาดหวง เกยวกบอาการและความ

เจบปวยของผปวยและครอบครว เพอใชเปนขอมลในการใหขอมลความร 7.2 วางแผนการใหขอมล และความรดานสขภาพแกผปวย และครอบครว 7.3 ใหขอมลและความรแกผปวยและครอบครวในเรองภาวะโรคและแผนการรกษาวธการ

ผาตด ขนตอนการผาตดและทมสหสาขาวชาชพทดแล การปฏบตตวกอนผาตด ระหวางผาตด และหลงผาตด สทธทพงม พงไดรบจากโรงพยาบาลและทม การใชสถานท สงแวดลอม สงอานวยความสะดวก แหลงประโยชนในโรงพยาบาล กฎระเบยบของโรงพยาบาลทเกยวกบผปวย และครอบครว

7.4 อธบายใหผปวยและครอบครวเขาใจถงเหตผล และความจาเปนของการลงนามยนยอมการรกษา

7.5 ใหขอมลผปวย และครอบครวอยางตอเนองพรอมทงการเปดโอกาสใหซกถามขอสงสย 7.6 บนทกการใหขอมล และความรแกผปวยและครอบครวอยางตอเนองครบถวน มาตรฐานท 8 การพทกษสทธผปวย 8.1 ปฏบตการพยาบาลแกผปวยทกคน โดยไมเลอกชน วรรณะ เชอชาต ศาสนา โดยยด

หลกจรยธรรมและจรรยาบรรณวชาชพ 8.1.1 ใหการดแลผปวยทกรายเปนอยางด อยางสมเหตสมผล และตดสนใจใหการดแล

เปนรายๆตามความเหมาะสม 8.1.2 ปฏบตการพยาบาลตอผปวยทกรายอยางเทาเทยมกน ดวยความเอออาทร มน าใจ

เอาใจใสอยางใกลชด เหนอกเหนใจ ใหความกนเองบนพนฐานของความเมตตา กรณา มทตา อเบกขา

8.1.3 ปฏบตตอผปวยทกคน ดวยความสภาพ ออนโยน ปราศจากการบงคบขเขญ ลวงเกน ดหมน และอธบายผปวยและครอบครวกอนปฏบตการพยาบาลทกครง

21

8.1.4 ละเวนการปฏบตทมอคต การใชอานาจหนาท และขอไดเปรยบ เพอประโยชนสวนตว

8.1.5 เคารพในความเชอเกยวกบศาสนา หรอพธกรรมของผปวย 8.1.6 สงเสรมการมสวนรวมในการตดสนใจเลอกวธการรกษาพยาบาลภายใตขอมลท

ครบถวนชดเจน 8.1.7 เปดโอกาสใหผปวย และครอบครวซกถาม และขอความชวยเหลอ 8.2 ปฏบตการพยาบาลโดยใชแนวทางปฏบต เกยวกบการพทกษสทธผปวย ดงน 8.2.1 การใหขอมล/บอกกลาวขอมลทจาเปนแกผปวย และครอบครว เกยวกบ 8.2.1.1 การบรจาคอวยวะ 8.2.1.2 การผกยด 8.2.1.3 แผนการรกษาของแพทย และแผนการพยาบาล 8.2.2 การรกษาความเปนสวนตว และความลบของผปวย เกยวกบ 8.2.2.1 ความลบของเวชระเบยน ทงสทธการใช และเขาถงขอมลเวชระเบยน 8.2.2.2 การเผยแพรขอมล เพอใชในการศกษา เรยนร/วจย 8.2.2.3 การเปดเผยรางกายจากบรการรกษาพยาบาล 8.3 ดแลใหไดรบสทธทพงม พงได และไมละเมดสทธสวนบคคล จากบคลากรทาง

การแพทยอน 8.3.1 การไดรบคาอธบายอยางชดเจน เกยวกบภาวะสขภาพของผปวย รวมทงวธการ

ตรวจรกษาตางๆ 8.3.2 ใหผปวยทกคนมสทธทจะไดรบทราบ ชอ-สกล และประเภทของผประกอบ

วชาชพดานสขภาพทเปนผใหบรการแกตน 8.3.3 ไมเปดเผยความลบของผปวย เวนแตดวยความยนยอมของผปวย หรอการปฏบต

หนาทตามกฎหมาย 8.3.4 พยาบาลวชาชพเปนแบบอยาง และควบคมกากบใหสมาชกทมการพยาบาล

ปฏบตตามมาตรฐาน หรอแนวทางปฏบตในการเคารพสทธผปวย มาตรฐานท 9 การบนทกทางการพยาบาล 9.1 กาหนดแนวทาง และแบบฟอรมการบนทกขอมลทางการพยาบาลใหครอบคลม

กระบวนการพยาบาล 9.1.1 การประเมนสภาพผปวยกอนผาตด ขณะผาตด และหลงผาตด เกยวกบปญหา

และความตองการของผปวย

22

9.1.2 การวนจฉย และการวางแผนการพยาบาล 9.1.3 การปฏบตการพยาบาลทใหแกผปวยผาตดทกระยะ 9.1.4 การประเมนผลการปฏบตการพยาบาล 9.1.5 การสงตอการรกษาไปยงหอผปวย รวมทงใหคาแนะนาแกผปวย และครอบครว

ในรายทไมตองนอนพกรกษาในโรงพยาบาล 9.2 บนทกขอมลทางการพยาบาลใหครอบคลม ถกตอง และตอเนอง ตงแตแรกรบจน

จาหนายตามมาตรฐาน และแนวทางการบนทก ซงครอบคลมกระบวนการพยาบาล 9.2.1 ปญหาการตอบสนองตอภาวะสขภาพของผปวย 9.2.2 การวางแผนการพยาบาลทจะใหกบผปวยครอบคลมปญหา และความตองการ 9.2.3 การปฏบตการพยาบาล 9.2.4 การตอบสนองตอการปฏบตการพยาบาล 9.3 มระบบการตรวจสอบความสมบรณ ถกตอง เชอถอไดของขอมลของการบนทกขอมล

การพยาบาลของผปวยในแตละเวร/วน 9.4 นาผลการบนทกไปพฒนาการปฏบตการพยาบาล มาตรฐานการพยาบาลผปวยผาตด กลาวโดยสรปไดวา เปนบรการพยาบาลดแลผปวยทมา

รบการผาตดในหองผาตดโดยใหการดแลพยาบาลตงแตระยะกอนการผาตด ระยะการผาตด และระยะหลงการผาตด โดยครอบคลมถงการประสานกบทมวสญญ ในการใหการระงบความรสกเพอใหการผาตดดาเนนไปดวยด รวมทงประสานกบทมพยาบาลหอผปวย หรอหนวยดแลหลงผาตด พยาบาลหองผาตด นอกจากตองมความรพนฐานทางการพยาบาลแลว พยาบาลหองผาตดยงตองมความรเกยวกบขนตอน และวธการผาตด และมความชานาญเฉพาะทางดานอปกรณ หรอเครองมอพเศษทไดรบการฝกฝนพเศษในการชวยทาผาตด เพอใหผปวยไดรบการผาตดอยางปลอดภย

แนวคดเกยวกบสมรรถนะ

แนวคดเกยวกบสมรรถนะหรอความสามารถของบคคลในองคการ ไดเรมขนในป ค.ศ.1960 จากการศกษาของ เดวด แมคคลลแลนด (David C. McClelland) นกจตวทยาแหงมหาวทยาลยฮารวารด กลาวถงความสมพนธระหวางคณลกษณะทดของบคคลในองคการกบระดบทกษะ ความร ความสามารถ และไดพฒนาแบบทดสอบทใชวดทศนคตและนสยทผประสบความสาเรจพงม ซงเปนเครองมอทคนหาผทมผลการปฏบตงานดซง แมคคลลแลนด เรยกวา สมรรถนะ (competency)

23

จากแนวคดนไดมการนามาประยกตใชในงานบรหารบคคลและไดรบความนยมมากขน (ณรงควทย แสนทอง, 2547)

สาหรบความหมายของสมรรถนะมผศกษาในเรองของสมรรถนะและใหนยามของ ความหมายแตกตางกนไป เชน สกญญา รศมธรรมโชต (2548) ใหความหมายวา เปนกลมความร ทกษะ และคณลกษณะทจาเปนททาใหบคคลปฏบตตามงานทไดรบมอบหมายไดอยางประสบผลสาเรจมผลงานตามเกณฑหรอมาตรฐานทกาหนด ปยะชย จนทรวงศไพศาล (2549) ใหความหมายวา เปนทกษะ ความรและความสามารถหรอพฤตกรรมของบคลากรทจาเปนตอการปฏบตงาน เพอใหมนใจวาสามารถทางานจนบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายของงานนนสวนกรมการแพทย (2549)ใหความหมายวาสมรรถนะหมายถง ความร ทกษะและคณลกษณะเชงพฤตกรรมของบคคลซงจาเปน ตองมในการปฏบตงานตาแหนงหนงๆใหประสบความสาเรจโดยไดผลงานสงกวามาตรฐานทกาหนดไวหรอโดดเดนกวาเพอนรวมงานในสถานการณทหลากหลาย นอกจากน ธารงศกด คงคาสวสด (2551) ใหความหมายวา เปนทกษะ ความร ความสามารถ ความชานาญ แรงจงใจหรอคณลกษณะทเหมาะสมของบคคลทจะสามารถปฏบตงานใหประสบผลสาเรจ สวนสเปนเซอร และ สเปนเซอร (Spencer & Spencer, 1993) ใหความหมายสมรรถนะวา หมายถง คณลกษณะพนฐานทมอยภายในตวบคคลไดแก แรงจงใจ อปนสย อตมโนทศน ความรและทกษะซงคณลกษณะเหลานจะเปนตวผลกดนหรอมความสมพนธเชงเหตผลใหบคคลสามารถปฏบตงานตามหนาทความรบผดชอบหรอสถานการณตางๆไดอยางมประสทธภาพและ/หรอสงกวาเกณฑอางองหรอเปาหมายทกาหนดไว

จากความหมายดงกลาว สรปไดวา สมรรถนะ หมายถงทกษะ ความร ความสามารถ ความชานาญ แรงจงใจหรอคณลกษณะทเหมาะสมของบคคลทจะสามารถปฏบตงานใหประสบผลสาเรจ มผลงานตามเกณฑหรอมาตรฐานทกาหนด เปนการผสมผสานความร ทกษะและคณสมบตสวนตวในการปฏบตงานใหเปนไปตามมาตรฐานไดอยางสมาเสมอ ประเภทของสมรรถนะ

ณรงควทย แสงทอง (2547) ไดแบงประเภทของสมรรถนะออกเปน 3 ประเภท คอ 1. สมรรถนะหลก (core competency) หมายถงบคลกลกษณะของคนทสะทอนใหเหนถงความร ทกษะ ทศนคต ความเชอและอปนสยของคนในองคการโดยรวมทจะชวยสนบสนนใหองคการบรรลเปาหมายตามวสยทศนได 2. สมรรถนะในงาน (job competency) หมายถงบคลกลกษณะของคนทสะทอนใหเหนถงความร ทกษะ ทศนคต ความเชอและอปนสยทจะชวยสงเสรมใหคนๆนน

24

สามารถสรางผลงานในการปฏบตงานตาแหนงนนๆไดสงกวามาตรฐาน 3. สมรรถนะสวนบคคล(personal competency) หมายถง บคลกลกษณะของคนทสะทอนใหเหนถงความร ทกษะ ทศนคต ความเชอและอปนสยททาใหบคคลคนนนมความสามารถในการทาสงหนงสงใดไดโดดเดนกวาคนทวไป

เพญจนทร แสนประสานและคณะ (2547) ไดแบงประเภทของสมรรถนะไวดงน สมรรถนะหลก (core competency) เปนการกาหนดประเภทของสมรรถนะของบคคลในองคกรทมผกาหนดไวตามพนธกจ วสยทศน สมรรถนะวชาชพ (professional competency) เปนสมรรถนะของแตละวชาชพทจะกาหนดคณลกษณะทตองการ สมรรถนะเชงเทคนค (technical competency) เปนความสามารถหรอทกษะในการปฏบตงานตามลกษณะเฉพาะของแตละกจกรรม

สานกการพยาบาล (2548) แบงสมรรถนะของพยาบาลวชาชพ เปน 3 ประเภทคอสมรรถนะหลก คอ สมรรถนะหลกทพยาบาลวชาชพตองมเหมอนขาราชการอนๆ สมรรถนะเชงวชาชพ คอ สมรรถนะทพยาบาลวชาชพใชรวมกนในดานวชาชพการพยาบาล และสมรรถนะเชงเทคนค คอ สมรรถนะเฉพาะทางดานการปฏบตงานนนๆ

กรมการแพทย (2549) ไดแบงประเภทของระบบสมรรถนะเปน 2 ประเภทคอสมรรถนะหลก และสมรรถนะตามสายวชาชพ ซงสมรรถนะหลกประกอบดวย 3 สมรรถนะ ไดแก 1. สมรรถนะหลกของกรมการแพทย (organizational competency) หมายถงสมรรถนะท กรมการแพทย กาหนดขนเพอเปนตวผลกดนใหองคการบรรลตามวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร วฒนธรรมและคานยมขององคการ 2. สมรรถนะหลกของขาราชการพลเรอนไทย (core competency) หมายถง สมรรถนะทขาราชการทกคนจาเปนตองม เพอใหสมรรถนะของกรมการแพทยบรรลตามวสยทศน และพนธกจทกาหนดไว 3. สมรรถนะหลกของสถาบน/ โรงพยาบาล/หนวยงาน/ศนย(institute core competency) หมายถงสมรรถนะทขาราชการทกคนในสถาบน/โรงพยาบาล/ หนวยงาน/ ศนย นนๆจาเปนตองมเพอใหบรรลผลตามวสยทศนและพนธกจทกาหนดไว สวนสมรรถนะตามสายวชาชพ (functional competency) หมายถง สมรรถนะของขาราชการในแตละสายวชาชพ หรอกลมงานจาเปนตองมเพอใหสามารถปฏบตงานไดบรรลผลสาเรจตามภาระหนาทและความรบผดชอบในงาน ซงแบงไดเปน 2 ประเภทคอ 1. สมรรถนะรวมของทกตาแหนงในกลมงาน/ สายวชาชพ (common functional competency) หมายถงคณลกษณะ (ความร ทกษะ และพฤตกรรม) ทบคคลในทกตาแหนงงานในงานในสายวชาชพเดยวกนหรอกลมงานเดยวกน (job families) จาเปนตองม 2. สมรรถนะเฉพาะตาแหนงในกลมงาน/ สายวชาชพ (specific functional competency) หมายถง คณลกษณะ (ความร ทกษะ และพฤตกรรม) ของแตละตาแหนงในกลมงาน/ สายวชาชพเดยวกนจาเปนตองม

25

ปยะชย จนทรวงศไพศาล(2549) ไดแบงสมรรถนะออกเปน 3 ประเภท ไดแก ความสามารถหลก (core competency) หมายถง สวนทเปนความชานาญเฉพาะดานและเปนสมรรถนะของทกตาแหนงในองคการตองมซงจะไปสนบสนนวสยทศน พนธกจและความสามารถหลกขององคการ ความสามารถในตาแหนงหนาท (functional competency/ technical competency) หมายถงความ สามารถเฉพาะตาแหนงนนๆ โดยมความร ทกษะ และความสามารถเพยงพอในการปฏบตงานทเปนเทคนคและวชาชพเฉพาะ ความสามารถในการบรหารจดการ (professional competency) หมายถง ความสามรถในการบรหารจดการตามกลยทธขององคการและหนวยงานโดยมลกษณะเปนพลวต ไมหยดนงสามารถยดหยนไดตามความสอดคลองกบกลยทธของหนวยงาน

จากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวกบประเภทของสมรรถนะ สรปไดวาสมรรถนะม 3 ประเภทไดแกสมรรถนะหลก (core competency) เปนความชานาญเฉพาะดานของทกตาแหนงท ตองมเพอใหบรรลผลตามวสยทศนและพนธกจขององคการ สมรรถนะเชงวชาชพ (functional competency) เปนสมรรถนะของวชาชพทกาหนดคณลกษณะหรอความสามารถเฉพาะตาแหนง โดยจะสะทอนใหเหนถง ความร ทกษะ และพฤตกรรมของบคคล และสมรรถนะเชงเทคนค (technical competency) เปนความสามารถหรอทกษะในการปฏบตงานทเปนเทคนคเฉพาะ ในการศกษาครงนจะศกษาสมรรถนะเชงเทคนคของพยาบาลหองผาตด ทมความสอดคลองกบบทบาทและหนาทของพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง องคประกอบของสมรรถนะ

เฟยและมลทเนอร (Fey & Miltner, 2000) กลาวถงองคประกอบของสมรรถนะม 2 สวนคอ สวนของสภาวะของสมรรถนะ (competency statement) เปนการคาอธบายถงพฤตกรรมหรอมาตรฐานการปฏบตงาน และสวนของเกณฑการชวดหรอขอกาหนดของพฤตกรรม (performance criteria) เปนลกษณะพฤตกรรมสาคญทชวดวาบคลากรปฏบตตามมาตรฐานทกาหนดหรอไม สวนเพญจนทร แสนประสานและคณะ (2547) กลาวถงองคประกอบททาใหเกดสมรรถนะ และเปนปจจยสาคญทผลกดนใหสามารถปฏบตกจกรรม หรอแสดงพฤตกรรมเพอใหบรรลผลสาเรจ ม 5 อยาง คอ ความร ทกษะ ทศนคต บคลกลกษณะประจาตวบคคล แรงขบภายใน และดวงจนทร ทพยปรชา (2548) กลาวถงองคประกอบของสมรรถนะจะครอบคลมถงกลมพฤตกรรมสาคญ (critical behaviors) ทงพฤตกรรมยอย และพฤตกรรมบงชสมรรถนะทตองทาเพอใหงานใดงานหนงบรรลผลสาเรจเปนอยางด และกลมสมรรถนะ (competency cluster) เปนการจดกลมความสามารถทคลายคลงกนหรอเชอมโยงเกยวเนองกนจดเขาเปนกลมเดยวกน

26

กรมการแพทย (2549) แบงองคประกอบของสมรรถนะไว 5 สวนประกอบ ไดแก 1. ฐาน ขอมลสมรรถนะขององคการ หมายถงฐานขอมลทเกบรวบรวมสมรรถนะทจาเปนในการปฏบตงานในตาแหนงตางๆทมอยทงหมดภายในองคการ 2. ประเภทของสมรรถนะ หมายถง การจาแนกรวบรวมสมรรถนะออกเปนกลมตางๆ เชนสมรรถนะหลก สมรรถนะตามสายวชาชพ สมรรถนะรวมของกลมงาน/สายวชาชพ สมรรถนะเฉพาะทางและสมรรถนะดานการบรหารจดการเปนตน 3. ชอสมรรถนะและคาจากดความ เปนการกาหนดสมรรถนะแตละตวใหชดเจนทาใหบคลากรในองคการเขาใจตรงกน สวนคาจากดความ เปนการใหความหมายวาหมายถงอะไร มขอบเขตมากนอยเพยงใด ซงแตละองคการอาจมการใชภาษาและการใหความหมายทแตกตางกนได 4. ระดบชนของสมรรถนะ เปนการกาหนดระดบทกษะ ความร ความสามารถของสมรรถนะ และ5. ดชนชวดเชงพฤตกรรมหมายถง การกระทา ปฏกรยาหรอการกระทาตามบทบาทหนาทภายใตสถานการณเฉพาะเจาะจงในการกาหนดตวชวดเชงพฤตกรรมน แบงออกเปน 2 ประเภทคอ พฤตกรรมหลกทคาดหวง และตวชวดเชงพฤตกรรมหลก

สรปองคประกอบของสมรรถนะประกอบดวย 2 สวนคอสวนของคาอธบายพฤตกรรมยอยหรอชอสมรรถนะทมการใหความหมายและขอบเขต ซงแตละองคการอาจแตกตางกน และสวนขอกาหนดของพฤตกรรมหรอพฤตกรรมบงชความสามารถ ซงเปนลกษณะพฤตกรรมสาคญทจาเปนในการปฏบตตามมาตรฐานทกาหนด เพอใหงานบรรลผลสาเรจ

การพฒนากรอบสมรรถนะ

การพฒนาหรอการกาหนดกรอบสมรรถนะนนตองมแนวคดพนฐานและทมาซงไมควร

กาหนดขนมาเองแบบลอยๆหรอลอกเลยนแบบจากองคการใดมา เพราะอาจพบปญหาตามมาในขนตอนการนาไปประเมนบคลากร เนองจากวฒนธรรมองคการและเปาหมายการดาเนนงานของ แตละองคการนนมความแตกตางกน ดงนนการพฒนากรอบสมรรถนะตองมาจากวสยทศน พนธกจ ยทธศาสตร คานยม วฒนธรรมองคการหรอพฤตกรรมทองคการคาดหวงและตองการใหบคลากรประพฤตปฏบตเพอบรรลตามเปาหมายทองคการตองการ (ณรงควทย แสงทอง, 2547) ซงขนตอนการพฒนากรอบสมรรถนะนนมผศกษาไวดงน

มารเรลล และคณะ (Marrelli et al., 2005) ไดกาหนดขนตอนการพฒนาสมรรถนะสาหรบองคการดานสขภาพ โดยมการพฒนามาจากกรอบสมรรถนะขององคการธรกจและองคการอตสาหกรรม ทมความกาวหนาดานสมรรถนะในการทางาน ประกอบดวย 7 ขนตอน คอ

27

1. การกาหนดวตถประสงค (defining the objective) ตองชดเจนและกาหนดวตถประสงคเฉพาะโดยการตอบคาถาม 4 คาถามดงน

1.1 ทาไมถงตองพฒนากรอบสมรรถนะ มความจาเปนทจะตองพฒนาอยางไร เชนใชในการแกปญหา ทาใหเกดผลกาไรหรอมโอกาสทจะดาเนนการลลวงจากการพฒนาและประยกตใชการกาหนดสมรรถนะ

1.2 จะทาการวเคราะหอะไรในหนวยงาน ตองระบวตถประสงคความตองการสมรรถนะวา เพอการปฏบตงานทมประสทธภาพ เพอกลมอาชพ เพองานทเฉพาะเจาะจงหรอ หนาทใดหนาทหนง และผลลพธทไดวาใชกบกลมงานเดยวหรอองคการทงหมด หลายองคการหรอสมาชกทกคนในวชาชพ

1.3 กรอบเวลาทใช จาเปนทตองใชในปจจบนหรอในอนาคต หลายองคการเลอกทจะใชทงปจจบนและอนาคตเพอทจะคาดคะเนถงอนาคตได ขนกบอตราการเปลยนแปลงทเกดขน และปจจยทมอทธพลตอบรบทของหนวยงานทเรากาลงศกษาอย

1.4 จะนากรอบสมรรถนะทไดไปใชอยางไร เชนใชในการวางแผนกลยทธ ในการเลอกเจาหนาทเขาปฏบตงาน การเลอนตาแหนง การบรหารจดการ การปฏบตงาน การฝกอบรมและการพฒนา การรบรอง การสบทอดตาแหนง การจายคาตอบแทน การใหรางวล การยอมรบหรอการวางแผนอาชพ ซงการตดสนใจขนกบเปาหมายการนาไปใช

2. การแสวงหาผใหการสนบสนน (obtain the support of a sponsor) และสงเสรมในเรองการใหขอมลโดยตรง แหลงขอมล เปนผทมสวนชวยใหงานสาเรจลลวงไปดวยด เปนผทสามารถใหการสงเสรมสนบสนนใหบคคลทเกยวของในการปฏบตงานในหนวยงานใหความรวมมอในการศกษาครงน เปนผทมอานาจในการควบคมหนวยงานททาการศกษา อาจเปนหวหนางาน ผตรวจการ หวหนาหอผปวย หรอผเชยวชาญในงานนนๆ เปนอยางด

3. การพฒนาแผนการสอสาร การใหความร และการดาเนนการตามแผน (develop and implement a communication and education plan) การวางแผนการสอสารใหขอมลขาวสาร แกบคลากรในหนวยงานททาการศกษา เกยวกบเรองวตถประสงคการพฒนากรอบสมรรถนะทจาเปนในการปฏบตงาน ขนตอนในการทาครงน เพอใหไดรบความไววางใจ ความเชอใจและใหความรวมมอในการศกษาครงนโดยไมเกดการตอตาน ซงสามารถใชการสอสารไดหลายทาง เชนการแจงในทประชม การแจงทางจดหมายอเลคโทรนค การตดโปสเตอร การแจงหลงการรบ-สงเวร เปนตน

4. การวางแผนวธการรวบรวมขอมล (plan the methodology) วธการรวบรวมขอมลทใชในขนตอนตางๆทงรปแบบในการพฒนาการกาหนดสมรรถนะ ทงการเลอกกลมตวอยางของผทใหขอมล และการไดมาซงขอมล

28

4.1 การกาหนดกลมตวอยาง ควรใชกลมตวอยางทหลากหลายในตาแหนงหนาท อาจเปนผปฏบตงานโดยตรงทมความรและเขาใจในขนตอนการทางานอยางลกซง เปนผบรหาร หวหนางาน ผตรวจการ หวหนาหอผปวย ทควบคมดแลหนวยงานนนโดยตรง ผเชยวชาญทมความรความชานาญในงานนนๆ เปนอยางด หรอกลมบคลากรทมผลการปฏบตงานทเปนเลศ

4.2 กาหนดวธการเกบรวบรวมขอมล (selecting data collection methods) ซงมหลายวธการใหเลอก องคประกอบททาใหการเกบรวบรวมขอมลสมบรณ ควรใชวธการเกบรวบรวมขอมลหลายวธรวมกน อยางนอย 2 วธการขนไป เพอใหไดขอมลทถกตอง ครอบคลม และนาเชอถอ และไดกาหนดวธการรวบรวมขอมล 7 วธการไดแก การทบทวนวรรณกรรม (literature review) การสนทนากลม (focus group) การสมภาษณอยางมโครงสราง (structured interviews) การสมภาษณเพอคนหาพฤตกรรมอยางเฉพาะเจาะจง (behavioral event interviews) การสารวจ (surveys) การสงเกต (observations) และการจดบนทกการทางาน (work logs) ในการศกษาครงนใชวธการทบทวนวรรณกรรม และการสมภาษณ โดยจะนาเสนอรายละเอยดทง 2 วธดงน

4.2.1 การทบทวนวรรณกรรม (literature review) เปนการคนหาความรทไดมการศกษามากอน เปนวธการทงายและรวดเรวในการสรปเนอหาใหสน อาจทาการทบทวนไดจากหนงสอ วารสาร นตยสาร วทยานพนธ ซงเนอหาของการศกษาคอนขางกวางตองมการพจารณาใหดกอนนามาใช

4.2.2 การสมภาษณอยางมโครงสราง (structured interviews) ตองมการวางแผนในการใชคาถามเกยวกบเรองงานทรบผดชอบ มการเทยบเคยงกบองคการอนทาใหมองเหนวาสมรรถนะใดทจาเปนตองมในงาน ซงมตวแปรหลายตวทตองคานงถงเชน สงแวดลอม วฒนธรรมและความแตกตางระหวางความรบผดชอบทมความสมพนธกบขอมลทมอยางจากด

4.3 การปฏบตการเกบรวบรวมขอมล (complementary data collection methods) จากวธการรวบรวมขอมลดงกลาวขางตน มวธการเกบขอมลทหลากหลายวธ ซงตองหาวธทเหมาะสมกบบรบทของหนวยงานททาการศกษา การเกบรวบรวมขอมลโดยวธการสมภาษณสามารถนามาใชไดผลดในการหาขอมลเชงลก

4.4 การวางแผนบนทกและวเคราะหขอมล (plan the data recording and analysis)กอนทจะทาการวางแผนเกบรวบรวมขอมล การวางแผนบนทกขอมลกเปนสงสาคญ

5. การระบสมรรถนะและการกาหนดกรอบสมรรถนะ (identify the competencies and create the competency model) ระบสมรรถนะและกาหนดสมรรถนะ ในขนตอนนสงทสาคญทจะทาใหบรรลผลสาเรจมดงน

29

5.1 การกาหนดงาน (job definition) การกาหนดงานอาจมาจากการทบทวนเอกสาร ความรพนฐานทตองรบผดชอบตองาน อาจอยทองคกร วชาชพ การศกษาและประสบการณทตอง การในหนาทรบผดชอบ เอกสารงานรวมถงลกษณะพรรณนางาน การรบเขาทางาน การศกษางานกอนหนาน นโยบายและการปฏบตงาน แผนผงองคการ คมอการปฏบตงาน งานตวอยางเชนรายงาน ระเบยบวนยและบนทกการปฏบตงาน รวมทงการพบฝายทรพยากรบคคลและผบรหารท สงกวา

5.2 การระบสมรรถนะ (identification of competencies) เปนการกาหนดความร ความสามารถและทกษะทจาเปนในการปฏบตงานของแตละสมรรถนะ และรวบรวมกลมสมรรถนะ (competency cluster) ทเหมอนกน นามาสรางเปนชดสมรรถนะทมคาอธบายความหมายทชดเจนในแตละตว และมการทบทวนหรอตรวจสอบสมรรถนะทไดโดยผ เ ชยวชาญทมประสบการณในงานและมความรในเนองานเปนอยางด หรอเปนผบรหารทเคยปฏบตงานในหนวยงานนนเปนอยางด แลวนาขอเสนอแนะมาปรบปรงแกไขอกครง

6. การนากรอบสมรรถนะไปใช (apply the competency model) สวนใหญจะใชในงานพฒนาบคลากร เพอใชในการวางแผนการทางาน การคดเลอกคนเขาทางาน การพฒนาและฝกอบรม การประเมนผลการปฏบตงาน การใหรางวลและการจายคาตอบแทนแกบคลากร

7. ประเมนผลและปรบปรงกรอบสมรรถนะใหทนสมย (evaluate and update the competency model) หลงจากทใชกรอบสมรรถนะควรมการปรบปรงกรอบสมรรถนะใหทนสมยและเกดประโยชนตอหนวยงานอยางแทจรง และควรมการปรบปรงเมอมการเปลยนแปลงเกยวกบกลยทธขององคการ สงแวดลอม การออกแบบงาน กฎระเบยบการปฏบตงานของวชาชพและปจจยสาคญทมการเปลยนแปลง อาจทาการปรบปรงโดยการสมภาษณ การสนทนากลม การสารวจหรอการถามความคดเหนจากผเชยวชาญ

ดรากานดสและเมนทซาส (Draganidis &Mentzas, 2006) ไดสรปขนตอนการพฒนากรอบสมรรถนะไว 9 ขนตอนดงน 1. แตงตงทมสรางสมรรถนะ 2. กาหนดการปฏบตการทกระดบและหากลมตวอยางทถกตอง 3. สรางรายการสมรรถนะเฉพาะงาน 4. กาหนดสมรรถนะและพฤตกรรมทเปนตวชวด 5. รางสมรรถนะเฉพาะงานทงหมด 6. ตรวจเชคสมรรถนะจากผทไมไดอยในทมสรางสมรรถนะ 7. เรยบเรยงสมรรถนะใหละเอยด 8. ทดสอบความถกตองเหมาะสม และ9. สรป สมรรถนะ

นสดารก เวชยานนท (2545) ไดกาหนดขนตอนการสรางกรอบสมรรถนะไว 12 ขนตอน ดงน

30

1. การสรางการยอมรบจากบคคลทมความสาคญในองคการ ผบรหารทรพยากรมนษยตองเปนผชแจงเหตผล ความจาเปน และความสาคญของการนามาใช นาเอาบคคลสาคญมารวมเปนคณะกรรมการ เพอใหแนวคดนเปนแนวคดขององคการไมใชของฝายทรพยากรมนษย

2. การสรางความชดเจนของเปาหมาย วธทจะทดสอบความเขาใจคอ ใหอธบายถงสงทคดวากรอบสมรรถนะควรมหนาตาอยางไรเมอทาเสรจแลว

3. การวางแผนโครงการผ ทจะดาเนนการควรมความเขาใจในแตละขนตอนของกระบวนการ รวมทงตองตระหนกถงอปสรรคตางๆทอาจเกดขน แลวทาการขจดอปสรรคนนไป โดยระหวางดาเนนการตองมกระบวนการในการตดตามผล และตองมการปรบปรงใหมความทนสมยอยเสมอ และเปดโอกาสใหแสดงความคดเหน

4. การจดตงทมงานเพอเกบรวบรวมและวเคราะหขอมล การใชคนภายในกอนจะเปนวธทดทสดในการกาหนดจานวนนกวเคราะหในทม ขนอยกบขนาดและความหลากหลายของบทบาทภารกจขององคการ และคนในทมตองอบรมเกยวกบเทคนคการเกบขอมล และตองมความสามารถในการใชคาหรอใชภาษาทชดเจนจะทาใหโครงการดาเนนไปไดอยางรวดเรว

5. การเลอกเทคนคการวเคราะหขอมล สงทตองตระหนกคอไมมเทคนคใดเทคนคเดยวทเหมาะสมกบการเกบขอมลทงหมด และเหมาะกบทกสถานการณ

6. การเกบรวบรวมขอมล มวตถประสงคเพอรวบรวมตวอยางพฤตกรรมทเกยวของกบการปฏบตงานทมประสทธภาพในองคการ และกาหนดพฤตกรรมทอาจมความสาคญสาหรบการปฏบตงานทมประสทธภาพในอนาคต

7. การเตรยมขอมลสาหรบการวเคราะห เปนการปรบขอมลทรวบรวมมาทงหมดใหอยในกรอบสมรรถนะ โดยตองมการลงรหสขอมลเพอจะไดตรวจสอบวาพฤตกรรมน นมาจากงานตาแหนงใด ขอมลทงหมดจะถกเกบไวในททพรอมใชงานตอไป

8. การวเคราะหขอมล ตองเตรยมเรองเวลาและสงสนบสนนกรอบสมรรถนะทสรางขนตองมาจากตวขอมล ไมควรถกครอบงาจากผสราง

9. การรางกรอบสมรรถนะ มการกาหนดชอเหมาะสมกบความสามารถของแตละบคคล การกาหนดชอกลมความสามารถ การทบทวนคาบรรยายพฤตกรรมซงไมควรซบซอนและคลมเครอ การจดระดบใหมความเหมาะสมตามขอมลทเกบรวบรวมมา

10. การตรวจสอบรางกรอบสมรรถนะ ควรใหผเกยวของและไดรบผลกระทบโดยตรงไดรบทราบและตองแสดงความคดเหนในการเชอมโยงกรอบสมรรถนะจะนาไปสความมประสทธภาพสงไดอยางไร

11. การแกไขและการปรบปรงกรอบสมรรถนะ

31

12. การนาไปปฏบต โดยมกระบวนการสอสารใหทราบถงเหตผลการจดทาขนตอน วธการ การนาไปใช และวธการปรบปรงใหทนสมย

กรมการแพทย (2549) ไดกาหนดขนตอนในการพฒนากรอบสมรรถนะไว 6 ขนตอนดงน 1. ประชมชแจงใหความรเกยวกบแนวคดและแผนดาเนนการ 2. ศกษารวบรวมขอมลเกยวกบหนวยงานและขอมลทวไปทเปนปจจบน 3. ประชมเชงปฏบตการเพอคนหาสมรรถนะ 4. ปรบปรงทบทวนและจดเทยบสมรรถนะ 5. จดทาคมอพจนานกรมสมรรถนะ และ6. สอสารหรอถายทอดสมรรถนะและใชประเมน

ธารงศกด คงคาสวสด (2551) ไดกาหนดขนตอนการพฒนาสมรรถนะในหนาทไว 6 ขนตอนคอ 1. ตงคณะกรรมการพฒนาระบบสมรรถนะ 2. จดการประชมเชงปฏบตการ 3. เตรยมแบบฟอรมวเคราะหหาสมรรถนะในหนาทรบผดชอบ 4. ใหผเขารวมประชมดาเนนการคนหาสมรรถนะในหนาทรบผดชอบ 5. การเขยนคาอธบายหรอคานยาม และ6. กาหนดระดบทคาดหวง

ในการศกษาครงนประยกตรปแบบการพฒนากรอบสมรรถนะของ มารเรลล และคณะ (Marrelli et al., 2005) เนองจากมขนตอนทไมซบซอนมากนก และเหมาะสมกบการนามาใชในการศกษาการพฒนากรอบสมรรถนะเกยวการดแลดานสขภาพประชาชน แตดวยเวลาในการศกษาไมอานวยตอการทาทกขนตอน จงนามาประยกตใชเพยง 5 ขนตอนไดแก 1. การกาหนดวตถประสงค (defining the objective) 2. การแสวงหาผใหการสนบสนน (obtain the support of a sponsor) 3. การพฒนาแผนการสอสาร การใหความร และการดาเนนการตามแผน (develop and implement a communication and education plan) 4. การวางแผนวธการรวบรวมขอมล (plan the methodology) และ5. การระบสมรรถนะและการสรางกรอบสมรรถนะ (identify the competencies and create the competency model) โดยเวนขนตอนการนากรอบสมรรถนะไปใช และขนตอนการประเมน/ปรบปรงกรอบสมรรถนะ

สมรรถนะของพยาบาลวชาชพหองผาตด

การกาหนดสมรรถนะพยาบาลวชาชพหองผาตด

จากการทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของกบสมรรถนะพยาบาลหองผาตดพบวามการกาหนดสมรรถนะพยาบาลหองผาตดทงในประเทศและตางประเทศดงน

สมาคมพยาบาลหองผาตด นานาชาต (AORN, 1999) ไดกาหนดสมรรถนะของพยาบาลหองผาตด เปนสมรรถนะเฉพาะตาแหนงในสายวชาชพพยาบาลหองผาตดมสมรรถนะตามกรอบของกระบวนการพยาบาล 6 ขนตอน ดงน

32

1. การประเมน (assessment) มสมรรถนะในการประเมนสภาวะสขภาพทงทางดานรางกาย และจตใจของผปวยและครอบครว

2. การกาหนดขอวนจฉยทางการพยาบาล (nursing diagnosis) มสมรรถนะในการกาหนดขอวนจฉยทางการพยาบาล โดยใชขอมลทไดจากการประเมน ซงตองสามารถแยกแยะปญหา วเคราะหปญหา และตงขอวนจฉยทางการพยาบาลทอธบายเหตผลทางวทยาศาสตรได รวมทงการตดตอสอสารกบทมผาตดเพอสงขอมลดานการดแล

3. การกาหนดเปาหมาย (outcome identification) มสมรรถนะในการกาหนดเปาหมาย โดยอาศยขอมลพนฐานจากขอวนจทางการพยาบาล มการพฒนาเนอหาเชงผลลพธ การพฒนาเปาหมายและเกณฑการวดอยางชดเจนเปนไปได รวมถงการเรยงลาดบความสาคญของผลลพธเพอตอบสนองความตองการของผปวย

4. การวางแผนการพยาบาล (planning) มสมรรถนะในการพฒนาการวางแผนทางการพยาบาลทบงบอกถงการปฏบตการพยาบาลเพอใหบรรลเปาหมายทตงไว การแยกแยะกจกรรมการพยาบาลทชดเจน การเรยงลาดบความสาคญของกจกรรม การประสานงานกบทมผาตดและผเกยวของ การมอบหมายงาน การเตรยมการสาหรบภาวะฉกเฉน การบนทกทางการพยาบาล การวางแผนจาหนายผปวย ตลอดจนการควบคมสงแวดลอม

5. การนาไปสการปฏบต (implementation) ประกอบดวย 5.1) สมรรถนะในการ เคลอนยายผปวยตามแผนการพยาบาล 5.2) สมรรถนะในการใหคาแนะนาผปวยและญาต 5.3) สมรรถนะในการคงไวซงบรเวณปลอดเชอ 5.4) สมรรถนะในการใชอปกรณ และของใชสนเปลองใหเหมาะสมกบผปวย 5.5) สมรรถนะในการนบผาซบเลอด ของมคม และเครองมอผาตด 5.6) สมรรถนะในการบรหารยา และน ายา 5.7) สมรรถนะในการเฝาระวงผปวยดานรางกายขณะผาตด 5.8) สมรรถนะในการเฝาระวง และควบคมสงแวดลอม และ5.9) สมรรถนะในการยอมรบสทธผปวย

6. การประเมนผล (evaluation) มสมรรถนะในการปฏบตการพยาบาลทแสดงถงความตระหนกในความรบผดชอบ สมรรถนะการประเมนผลลพธผปวย สมรรถนะการวดประสทธผลของการพยาบาล และสมรรถนะการประเมนผปวยซาอยางตอเนองบนพนฐานของขอมลใหม

องคการการศกษาการบรการสาธารสขแหงชาต สกอตแลนด (NHS education for Scotland, 2002) กาหนดสมรรถนะพยาบาลหองผาตด 5 สมรรถนะไดแก

1. สมรรถนะดานการสอสาร และกาหนดพฤตกรรมบงชดงน 1.1 สามารถประยกตและใชทกษะการตดตอสอสารอยางประสทธภาพกบการพยาบาล

ผปวยผาตด

33

1.2 สรางและแสดงออกถงการมสมพนธภาพทดตอผปวย ญาตและทมผาตด 1.3 สามารถประยกตใชหลกการตดตอสอสารเพอความเชอมนในบรการผาตด 2. สมรรถนะดานการพฒนาวชาชพ และกาหนดพฤตกรรมบงชดงน 2.1 แสดงออกถงการมความรบผดชอบในตนเองและวชาชพ 2.2 สามารถปฏบตงานรวมกบสหวชาชพเพอการพฒนาวชาชพและสงแวดลอม 2.3 สามารถพฒนาสภาพแวดลอมทสงเสรมวชาชพ 3. สมรรถนะดานภาวะผนาทางคลนก และกาหนดพฤตกรรมบงชดงน 3.1 สามารถใชทกษะภาวะผนาเพอการดแลผปวยผาตด 3.2 สนบสนนและสงเสรมการนาหลกฐานความรเชงประจกษสการปฏบตอยางม

ประสทธภาพ 3.3 สามารถสรางแรงจงใจแกทมผาตดใหปฏบตงานตามบทบาทหนาท 4. สมรรถนะดานการรวมบรหารทางคลนก และกาหนดพฤตกรรมบงชดงน 4.1 สามารถบรหารจดการความเสยงทเกยวกบผปวยและสงแวดลอมไดอยางปลอดภย

และมประสทธภาพ 4.2 มสวนรวมในการพฒนาคณภาพทางการพยาบาลผปวยผาตด 4.3 สามารถปฏบตงานตามวชาชพการพยาบาล จรยธรรม และกฎหมาย ตามทไดรบ

มอบหมาย 5. สมรรถนะดานการพยาบาลผาตด และกาหนดพฤตกรรมบงชดงน 5.1 สามารถจดการสภาพแวดลอมในหองผาตดใหเหมาะสมกบการทางาน 5.2 สามารถใหการดแลพยาบาลผปวยผาตดไดอยางเหมะสมกบผปวยแตละราย 5.3 สามารถใชเครองมอทางการแพทย เพอชวยสงเสรมการผาตดได 5.4 สามารถปฏบตงานตามบทบาททไดรบมอบหมาย ในป ค.ศ. 2006 สมาคมพยาบาลหองผาตด นานาชาต ไดปรบปรงสมรรถนะพนฐานท

จาเปนสาหรบพยาบาลหองผาตด โดยมงผลลพธทางการพยาบาลของผปวยเปนหลก ประกอบดวยสมรรถนะ 5 ดาน (AORN, 2006) ดงน

1. สมรรถนะดานความปลอดภยของผปวย รวมถงการจดการสงแวดลอมในหองผาตด 1.1 สามารถเตรยมผปวย อปกรณทเกยวกบการผาตด รวมทงจดสงแวดลอมในหอง

ผาตดใหปลอดภย 1.2 สามารถยนยนตวผปวยดวยการสอบถาม ตรวจปายขอมอ ตรวจสอบกบแฟม

ประวต และใบยนยอม

34

1.3 สามารถตรวจสอบความเขาใจของผปวย และญาต เกยวกบชนดและตาแหนงการผาตด

1.4 สามารถเตรยมอปกรณ จดทาและผกยด เพอปองกนการบาดเจบกลามเนอ ระบบประสาท และระบบไหลเวยนเลอด

1.5 สามารถปองกน และสงเกตอาการผดปกตของผวหนงและเนอเยอทเกดอนตรายจากเครองมอ และสารเคมได

1.6 สามารถตรวจนบจานวนเครองมอผาตด กอซ ผาซบเลอด และของมคมได 1.7 สามารถจดเกบชนเนอ เพอการสงตรวจไดอยางถกตอง 1.8 สามารถตรวจสอบ และบนทกอปกรณทใสไวกบผปวยขณะทาผาตด 1.9 สามารถรวบรวมขอมล คนหา และวเคราะหความเสยงได 1.10 สามารถตรวจสอบประวตผปวยเกยวกบการแพยา ยาง สารเคม และอนๆ 1.11 สามารถปองกน และสงเกตอาการแพยา ยาง สารเคม และอนๆ 1.12 สามารถปองกน/ สงเกตอาการผดปกตของผวหนงจากการใชเครองใชไฟฟา 1.13 สามารถระบความเสยงทเกดจากการจดทา และการใชอปกรณ 1.14 สามารถจดเตรยมและใชอปกรณเทยมไดอยางเหมาะสม 1.15 สามารถใชเครองมอ อปกรณปองกนในการผาตดทตองใชเลเซอร 1.16 สามารถสงเกตอาการผดปกตทเกดจากการใชเลเซอร และรงสวนจฉย 1.17 สามารถประเมนประวตของผปวยเกยวกบประวตการไดรบรงส 1.18 สามารถใชเครองปองกนอนตรายจากรงสได 1.19 สามารถเคลอนยายผปวยไดอยางถกตอง 1.20 สามารถสงเกตอาการผดปกตทเกดจากการเคลอนยายผปวยได 1.21 สามารถบรหาร จดการ การใหยาและสารละลายทางหลอดเลอดดาในผปวยท

ไดรบการระงบความรเฉพาะท 2. สมรรถนะดานการคงความสมดลทางสรรวทยาและการทาหนาทของรางกายผปวย 2.1 สามารถจดสงแวดลอม และรกษาบรเวณผาตดใหอยในสภาวะปราศจากเชอ 2.2 สามารถประเมนความเสยงตอการตดเชอของผปวย 2.3 สามารถแยกประเภทของแผลผาตดได 2.4 สามารถเตรยมผวหนงเพอการทาผาตดได 2.5 สามารถสงเกตอาการผดปกตของแผลทเกดจากการตดเชอได 2.6 สามารถดแล และปองกนไมใหผปวยสมผสเชอจากแหลงอนๆได

35

2.7 สามารถจดเตรยมเครองมอ อปกรณใหพรอมใชเพอลดระยะเวลาการทาผาตด 2.8 สามารถจดระบบการสญจรในหองผาตดและควบคมการเขาออกของบคคลทไม

เกยวของ 2.9 สามารถตรวจสอบความพรอมของผปวยในการปฏบตตามแผนการรกษา 2.10 สามารถกระตนการหายใจ และการไออยางมประสทธภาพ ในระยะกอนและหลง

การผาตด 2.11 สามารถตรวจสอบแผล และดแลอยางเหมาะสม 2.12 สามารถตรวจสอบแผล และทอระบายตางๆ และดแลอยางเหมาะสม 2.13 สามารถตรวจสอบประวตการไดยาปฏชวนะและยากดภมคมกนตามแผนการรกษา 2.14 สามารถจดเกบชนเนอสงตรวจไดอยางถกตอง 2.15 สามารถประเมน ระบขอมล และปจจยเสยงเกยวกบระบบไหลเวยนเลอดได 2.16 สามารประเมนความเสยงเกยวกบการสญเสยความรอนของรางกาย และใหการ

ดแลอยางเหมาะสม 2.17 สามารถประเมนสภาพผวหนง การไหลเวยนของเลอด และการหายของแผลผาตด 2.18 สามารถประเมนความเสยงตอการสญเสยความรอนของรางกาย พรอมทงวางแผน

ใหการดแลอยางเหมาะสม 2.19 สามารถระบความเสยงตอการสญเสยเลอด หรอภาวะทรางกายมปรมาณเลอด

ลดลงจากการไดรบบาดเจบ หรอการผาตด การแขงตวของเลอดผดปกต ชนดของการผาตด ความผดปกตของการทาหนาทของอวยวะสาคญทเกยวกบโรคตบและโรคไต

2.20 สามารถประเมนความสมดลของสารน า และอเลคโตรลยท ความเปนกรด ดางของรางกาย และรายงานใหบคลากรในทมสขภาพไดอยางเหมาะสม

2.21 สามารถจดเตรยมและใชวสด อปกรณ เครองมอ และเทคนคทเหมาะสมในการควบคมภาวะเลอดออกในขณะผาตด

2.22 สามารถสงเกตและเฝาระวงภาวะการหายใจของผปวยหลงผาตด 2.23 สามารถตรวจสอบการใสเครองควบคมการเตนของหวใจ และเครองมอทกระตน

การเตนของหวใจ พรอมทงรายงานใหทมสขภาพรบทราบไดอยางเหมาะสม 2.24 สามารถสงเกตและเฝาระวงภาวะการทางานของหวใจของผปวยหลงผาตด 2.25 สามารถประเมนสภาวะรางกายของผปวยทเปลยนแปลงหลงผาตด และรายงาน

ใหทมสขภาพรบทราบไดอยางเหมาะสม

36

2.26 สามารถรวบรวมขอมลเพอประเมนภาวะระบบประสาทของผปวยทเขารบการผาตด

2.27 สามารถปองกนการไดรบอนตรายทเกดจากการใชเครองมอ วสด อปกรณ การจดทาผาตด โดยเฉพาะในผปวยทไดรบการผาตดระบบประสาท

2.28 สามารถประเมนและเฝาระวงการเปลยนแปลงของระบบประสาทในผปวยหลงผาตด

2.29 สามารถใชเครองมอประเมนระดบความเจบปวดเพอนาไปสการควบคมความเจบปวดได

2.30 สามารถใหการดแลผปวยตามแนวทางปฏบตในการประเมน และจดการความเจบปวด

2.31 สามารถใชวธการทหลากหลายในการควบคมความเจบปวดของผปวย 2.32 สามารถประเมนการตอบสนองของผปวยภายหลงใหการจดการความเจบปวด 3. สมรรถนะดานพฤตกรรมการตอบสนองความตองการของผปวยและครอบครว ทงดาน

จตสงคม และจตวญญาณ รวมถงการมสวนรวมในการฟนฟสภาพ 3.1 สามารถตรวจสอบความสามารถในการมองเหน และการไดยนของผปวยโดยไม

ใชอปกรณชวย 3.2 สามารถประเมนปจจยทมอทธพลตอความสามารถในการตดตอสอสาร และความ

เขาใจของผปวยเมอไดรบขอมล 3.3 สามารถประเมนความสามารถในการประยกตใชขอมลขาวสารทใหเพอการดแล

ตนเอง 3.4 สามารถประเมนปจจยทมอทธพลตอความสามารถในการเรยนร หรอการอธบาย

ความร 3.5 สามารถประเมนปจจยทางจตสงคมทมอทธพลตอการดแล พรอมทงสามารถวาง

แผนการดแลปญหานนๆได 3.6 สามารถประเมนปจจยทมอทธพลตอกลไกการจดการกบปญหา และปจจย

สนบสนนทางครอบครวของผปวย 3.7 สามารถใหความชวยเหลอ พทกษสทธ และใหการสนบสนนสงเสรมทางดาน

จตสงคมแกผปวยในระหวางรบการผาตด 3.8 สามารถประเมนประสทธภาพผลของแผนการดแลและการตอบสนองทาง

จตสงคมของผปวย และครอบครวตอแผนการดแล รวมทงปรบแผนการดแลเมอจาเปน

37

3.9 สามารถประเมนปฏกรยาของผปวยเกยวกบการผาตด และสอบถามขอมลเกยวกบการผาตด เพอใหมนใจวาผปวยไดรบขอมลถกตอง

3.10 สามารถอธบายวธการผาตด ลาดบขนตอนของการผาตด รวมทงเหตการณทคาดวาจะเกดขนกบผปวยในหองผาตด

3.11 สามารถทบทวนประวตการใชยา สารเสพตด และการดมสรา บนทกรายงานและดาเนนการสงตอการรกษาอยางเหมาะสม

3.12 สามารถระบลกษณะของการถกทารายรางกาย ประเมนการถกทารายรางกาย และดาเนนการสงตอการรกษาอยางเหมาะสม

3.13 สามารถรายงานความกาวหนาของการผาตดแกสมาชกในครอบครว 3.14 สามารถประเมนความเขาใจของผ ปวย และสมาชกในครอบครวเกยวกบ

คาแนะนา ทไดรบกอนผาตด 3.15 สามารถประเมนลกษณะนสย และแบบแผนในการรบประทานอาหารของผปวย 3.16 สามารถระบการเปลยนแปลงแบบแผนการรบประทานอาหาร ทเกยวของกบ

ภาวะจต สงคมของผปวย 3.17 สามารถอธบายความจาเปนในการควบคม /เปลยนแปลงอาหารกอนผาตด 3.18 สามารถประเมนความเขาใจของผปวยภายหลงจากการใหคาแนะนาเรองการ

เปลยนแปลงอาหาร 3.19 สามารถระบการเปลยนแปลงของยา ทเกยวของกบภาวะจตสงคมของผปวย 3.20 สามารถใหคาแนะนาเกยวกบวธการฟนฟสภาพหลงผาตด โดยคานงถงอาย

พฒนาการและความจาเปนของผปวยแตละราย 3.21 สามารถระบความตองการในการดแลผปวยทบาน ทเกยวของกบรปแบบการ

ปฏบตกจวตรประจาวน การดแลตนเอง และการกลบไปใชชวตตามปกต 3.22 สามารถตรวจสอบความรในการดแลแผล และกระบวนการหายของแผล 3.23 สามารถใหขอมลทจาเปนเกยวกบระยะเวลาการหายของแผล เทคนคการดแลแผล

และการรายงานอาการ และอาการแสดงทเกดขนทแผลผาตด 3.24 สามารประเมนความเขาใจเกยวกบคาแนะนาเกยวกบการดแลแผล และระยะเวลา

การหายของแผล 4. สมรรถนะดานพทกษสทธผปวยและครอบครวและจรยธรรมในการดแลผปวย 4.1 สามารถตรวจสอบการเซนใบยนยอม ในการผาตด

38

4.2 สามารถประเมนการใหคณคา ความเชอ วฒนธรรม ความชอบสวนบคคล และนาไปวางแผนการพยาบาล

4.3 สามารถประเมน พรอมทงใหความร และใหการสนบสนนแกผปวย และญาต 4.4 ทบทวนความสามารถของผปวย แผนการพยาบาล และทรพยากรทเออประโยชน

ตอการฟนฟสภาพผปวย 4.5 สามารถประเมนความรผปวย เกยวกบกฎหมายในการตดสนใจรบการรกษาดวย

ตนเอง 4.6 สามารถปรกษาทมสขภาพอน เมอผปวยมอาการเปลยนแปลง หรอมการเปลยน

แผนการผาตด 4.7 สามารถใชแนวทางปฏบตทางคลนกในการดแลผปวย 4.8 สามารถใหการพยาบาลอยางตอเนองในทกระยะการผาตด 4.9 สามารถตดสนใจในการอนญาตใหผเกยวของเขาบรเวณหองผาตด 4.10 รกษาความปลอดภยของขอมล ทรพยสน และของมคาของผปวย 4.11 รกษาความเปนสวนตวของผปวย ใหการดแลผเสยชวตดวยความเคารพ และ

เตรยมพนทเฉพาะสาหรบครอบครว 4.12 จากดการเขาถงขอมลผปวยกบบคลากรในทมสขภาพตามความเหมาะสม 4.13 สามารถใหการพยาบาลอยางสมาเสมอ โดยปราศจากอคต และความลาเอยง 4.14 สามารถใหการพยาบาลผปวยดานจตวญญาณ ดวยความเคารพ ใหเกยรต ยอมรบ

การตดสนใจของผปวย 4.15 สามารถบนทกขอมลการผาตดอยางถกตองครบถวน และรกษาเปนความลบ 4.16 สามารถปฏบตงานตามกฎหมายทวไป กฎหมายวชาชพ จรรยาบรรณ มาตรฐาน

การปฏบต ขอกาหนดของสถาบนทใหการรบรองคณภาพ 4.17 สามารถทบทวนการมสวนรวมของผปวยในการเซนใบยนยอม 5. สมรรถนะดานผลลพธเกยวกบระบบสขภาพ ทงปจจยสงแวดลอมและการบรหารทม

ผลตอการปฏบตงานและความปลอดภยของผปวย 5.1 ปจจยดานวชาชพ 5.1.1 การตอใบประกอบโรคศลปะ 5.1.2 การเกบหนวยเพอการศกษาตอเนอง 5.1.3 การรบรเกยวกบบนไดอาชพ/ความกาวหนาในอาชพ 5.1.4 การรบรเกยวกบขอบเขตการปฏบตการพยาบาล

39

5.1.5 การใชทกษะการคดอยางมวจารณญาณ 5.1.6 การมสวนรวมในการวจย และการใชหลกฐานเชงประจกษ 5.2 ปจจยดานกฎหมาย 5.2.1 แสดงความเขาใจเกยวกบประเดนทางกฎหมาย 5.2.2 ปฏบตตามนโยบาย และระเบยบทเกยวของกบความปลอดภย 5.2.3 ระบสทธและขอยกเวนในการปฏบตของบคลากร 5.2.4 มสวนรวมในแผนปองกนอบตภย 5.2.5 มความตระหนกในประเดนสงแวดลอม 5.3 ปจจยดานองคกร 5.3.1 ปฏบตตามกฎระเบยบขององคการ 5.3.2 มสวนรวมในการเปนคณะกรรมการ 5.3.3 แสดงออกถงการมทกษะในการสอสารทด 5.3.4 ตระหนกถงประเดนทเกยวของกบกฎหมายและจรยธรรม 5.3.5 มความเขาใจดานโครงสราง และสายการบงคบบญชาขององคการ 5.3.6 มสวนรวมในกจกรรมการพฒนา/ปรบปรงผลการปฏบตงาน 5.3.7 อธบายบทบาทหนาทของทม 5.3.8 มความรเกยวกบคาศพททางการแพทย 5.3.9 เขาใจและปฏบตตามนโยบายการตลาด 5.3.10 แสดงความรบผดชอบในการใชงบประมาณ มทตา รตนภาค (2544) ไดศกษาถงสมรรถนะของพยาบาลหองผาตด โรงพยาบาลของรฐ

โดยมสมรรถนะทสาคญของพยาบาลหองผาตด 8 ตวประกอบ 99 รายการสมรรถนะดงน 1. ดานการพฒนาคณภาพการพยาบาลผาตด ประกอบดวย 37 รายการสมรรถนะไดแก 1.1 การนาแผนการพฒนาคณภาพไปใชในการปฏบตงาน 1.2 ปฏบตกจกรรมพฒนาคณภาพของหนวยงานผาตดอยางตอเนองและมประสทธภาพ 1.3 มความสามารถในการพฒนาคมอในการปฏบตการพยาบาลผาตด 1.4 ปฏบตตามคมอ/ แนวทางการปฏบตงานทเกยวของกบการผาตดตามระบในคมอ

คณภาพ 1.5 นาความรทไดจากงานวจยมาประยกตใชในการปฏบตการพยาบาลผาตดไดอยาง

เหมาะสม 1.6 พฒนาวชาชพพยาบาลผาตดใหกาวทนกบเทคโนโลยใหมๆอยเสมอ

40

1.7 ปฏบตงานอยางมมาตรฐานวชาชพการพยาบาลผาตด 1.8 ทางานรวมกบทมสหสาขาวชาชพ ในการดแลผปวยระยะกอนผาตด ระหวางผาตด

และหลงผาตดไดเปนอยางด 1.9 บรหารจดการวสด อปกรณ เครองมอ เครองใชในการผาตดไดอยางมประสทธภาพ 1.10 นเทศงานแกผปฏบตงานใหมไดอยางมประสทธภาพ 1.11 สามารถทางานเปนทม 1.12 ควบคมดแลบคลากรในทมผาตด ใหปฏบตตามระเบยบปฏบตของหองผาตด และ

เทคนคปลอดเชออยางเครงครด 1.13 มความสามารถในการคดอยางมวจารณญาณ 1.14 มความคดรเรมสรางสรรค 1.15 สอนและใหคาแนะนาแกผปฏบตงานหรอผรวมงาน 1.16 คาดการณปญหาลวงหนาและหาวธการปองกนหรอแกไขไดทนท 1.17 สรางแรงจงใจแกผรวมงานใหเกดความรวมมอในการปฏบตงานโดยการยกยอง

ชมเชยตามสถานการณ 1.18 เปนทปรกษาทดแกผรวมงาน ใหความชวยเหลอ แนะนาเมอมปญหาและชวยหา

แนวทางแกไข 1.19 ปฏบตงานอยางมสตและมความละเอยดรอบคอบชางสงเกต 1.20 มความใฝร มงพฒนาตนเอง สามารถเรยนรเทคโนโลยใหมๆไดอยางถกตอง

รวดเรว 1.21 ปฏบตงานทไดรบมอบหมายใหบรรลเปาหมายทตงไว 1.22 ปฏบตหนาทอยางถกตองและตรงตามนโยบายของโรงพยาบาล 1.23 ปฏบตการพยาบาลผาตดดวยความคลองแคลว วองไว 1.24 เขาใจลกษณะหรอความแตกตางของผรวมงานแตละคน 1.25 เปนผนาทางวชาชพโดยการมสวนรวมในกจกรรมทางวชาการของวชาชพ 1.26 สามารถปรบตวเขากบบคคลอนไดทกระดบ 1.27 สรางองคความรทางการพยาบาลผปวยผาตด หรอผลงานวจยตางๆ 1.28 รวมในการวางแผนนโยบายทางดานสขภาพตางๆขององคการพยาบาล 1.29 ปฏบตงานอยางมความสขและมเจตนาคตทดตอวชาชพ 1.30 ปฏบตการพยาบาลในบทบาทพยาบาลผาตดทเปนแบบอยางทด 1.31 มความชานาญในการสงเครองมอผาตด

41

1.32 มความอดทนในการปฏบตงานการพยาบาลผาตดไดในระยะเวลาการผาตดทยาวนาน

1.33 บอกถงความเสยงทอาจเกดขนในหนวยงานได 1.34 ใชขอมลประสบการณในการประเมน ความเสยงวามโอกาสเกดความเสยงมาก

เทาใด บอยเพยงใดจะกอใหเกดความสญเสยเทาใด 1.35 มการรายงานปญหาทเกดขนอยางเปนระบบ 1.36 ทบทวนและประเมนผลความเสยงทอาจเกดขน เพอหากลยทธใหมๆในการ

ปองกน 1.37 หาแนวทางในการปองกนความเสยงทอาจเกดขน เชน การใสเสอตะกว ใชกลอง

ใสของมคม การปองกนผาซบเลอด/เครองมอตกคางในแผลผาตด 2. ดานการตดตอสอสาร ประกอบดวย 19 รายการสมรรถนะไดแก 2.1 ตอบขอสงสยแกผปวยและญาตเกยวกบการผาตดไดอยางถกตอง เปดโอกาสให

ซกถามขอของใจ 2.2 ใหขอมลหรอคาอธบายเพมเตมตามความเหมาะสม ของผปวยแตละรายเพอความ

รวมมอในการผาตด 2.3 ใหขอมลหรอคาอธบายตางๆแกผ ปวยเ พอใหเ กดความเขาใจในแผนการ

รกษาพยาบาล 2.4 ตดตอสอสารกบผปวยและญาตใหมความเขาใจไดอยางถกตอง 2.5 ลดความวตกกงวลของผปวยโดยการอธบายขอของใจและการสมผสทออนโยน 2.6 อธบายใหผปวยเขาใจถงวธการบรรเทาความเจบปวด ดวยวธตางๆนอกเหนอจาก

ยาแกปวด เชนการจดทานอนทสบาย 2.7 ใหคาแนะนาแกผปวยและญาตใหเขาใจถงอาการ และการปองกนภาวะแทรกซอน

ทอาจเกดขนหลงการผาตด 2.8 นาความรทางทฤษฎสมพนธภาพระหวางบคคลมาใช ในการสรางสมพนธภาพทด

ระหวางพยาบาลและผปวย 2.9 ใหขอมลเกยวกบการผาตด การดแลหลงผาตด รวมทงการตดตามผลการรกษา ตาม

ความเหมาะสมและจาเปนแกญาตและผปวยขณะรอผาตด 2.10 อธบายการไดรบยาระงบความรสกกอนผาตดและขนตอนการผาตดแกผปวยอยาง

เหมาะสมแกผปวยแตละราย 2.11 มใจกวางทจะรบฟงขอมล และคาตชม เพอนามาปรบปรงแกไข

42

2.12 ตดตอสอสารระหวางทมผาตด เพอใหการผาตดดาเนนไปอยางราบรน 2.13 ใชเทคโนโลยสารสนเทศ ในการพฒนางานการพยาบาลผาตดไดเปนอยางด 2.14 ประสานงานระหวางหนวยงานในการเตรยมผปวยสาหรบการผาตด การรบและ

สงผปวยหลงผาตด 2.15 บนทกขอมลของผปวยและการใหการพยาบาลในรายงานผาตดไดอยางถกตอง

ครบถวน 2.16 สงตอขอมลทจาเปนของผปวย ใหพยาบาลประจาหองพกฟน เพอใหผปวยไดรบ

การพยาบาลอยางตอเนอง 2.17 มความรเปนอยางด ในดานกายวภาค และสรรวทยาทงในสภาวะปกต และสภาวะ

ทเกดพยาธสภาพ 2.18 ตรวจสอบความสะอาดของผวหนง และเลบของผปวยไมมการใชยาทาเลบ หรอ

เครองสาอางใดๆ 2.19 จดและดแลบรเวณนอนรอผาตดใหเงยบสงบ มความเปนสวนตว ไมมคน

พลกพลาน 3. ดานเทคนคการพยาบาลผาตด ประกอบดวย 16 รายการสมรรถนะไดแก 3.1 เปดเครองมอ เครองใช และวสดอปกรณถกตองตามหลกเทคนคปลอดเชอ 3.2 ตรวจสอบความพรอมของเครองมอทจะใชในการผาตดใหอยในสภาพปลอดเชอ 3.3 จดเตรยมเครองมอใหพรอมสาหรบการผาตดทกขนตอน 3.4 เลอกใชเทคนคการทาใหปราศจากเชอใหเหมาะสมกบเครองมอ และอปกรณทใช

ในการผาตด 3.5 ตรวจสภาพเครองมอ เครองใชใหพรอมใชสาหรบการใชงานทกครง 3.6 ตรวจเชคความพรอมของหองผาตดใหปลอดเชอ แสงสวางเพยงพอ อณหภม

เหมาะสม 3.7 เตรยมพรอมและบารงรกษาเครองมอไดถกตองตามเทคนคของเครองมอ เครองใช

แตละชนด 3.8 สามารถใชเครองมอพเศษตางๆ 3.9 รกษาบรเวณผาตดใหมสภาวะปราศจากเชอตลอดเวลาของการผาตด 3.10 เตรยมผวหนงทจะทาผาตดใหสะอาด โดยการฟอกดวยสบ ยา และทาดวยน ายา

ฆาเชออยางถกตองตามเทคนค 3.11 จดทาผปวยไดอยางถกตองตามชนดของการผาตด

43

3.12 รบผดชอบและปฏบตหนาทพยาบาลสงเครองมอ และพยาบาลชวยรอบนอกไดอยางถกตองตามเทคนค และขนตอน

3.13 ดแลความปลอดภยจากอนตรายของเครองใชไฟฟา และอปกรณทใชในการผาตด 3.14 ตรวจนบผาซบเลอดและเครองมอในการผาตดไดถกตองครบถวย กอนเรมเยบปด

แผลผาตด 3.15 ใหการพยาบาลโดยใชความรเกยวกบหลกการปองกนการแพรกระจายเชอ 3.16 เตรยมผปวยใหพรอมสาหรบกระบวนการทจาเปนในการผาตด 4. ดานการนากระบวนการพยาบาลมาใชในการพยาบาลผาตด ประกอบดวย 7 รายการ

สมรรถนะไดแก 4.1 พยาบาลผาตดจะตองสามารถใหการพยาบาลผปวยผาตดได 4.2 นาความรและขอมลทไดจากการประเมนมาวเคราะหปญหา และวนจฉยทางการ

พยาบาลไดอยางถกตอง 4.3 ลาดบความสาคญของปญหาผปวยได 4.4 วางแผนการพยาบาลไดอยางเหมาะสมตามลาดบความสาคญของปญหาและ

ประเมนสภาพผปวยครอบคลมทงรางกาย จตสงคม จตวญญาณ 4.5 ใหการพยาบาลตามปญหาของผปวย แตละรายตามลาดบความสาคญ 4.6 ตดตามและประเมนผลผปวยในระยะผาตดและหลงผาตด 4.7 เมอผปวยมอาการเปลยนแปลงตางๆ สามารถใหการชวยเหลอไดอยางทนทวงท

ตลอดระยะเวลาทผปวยอยในหองผาตด 5. ดานบรหารจดการทวไป ประกอบดวย 10 รายการสมรรถนะไดแก 5.1 บรหารจดการเมอมการเปลยนแปลงตางๆทเกดไดเปนอยางด 5.2 สามารถแกไขความขดแยงตางๆ ทเกดขนในหนวยงาน 5.3 วเคราะหความตองการของหนวยงานไดอยางถกตอง 5.4 เจรจาตอรองกบผรวมงานไดอยางเหมาะสม 5.5 บรหารจดการเรองเวลาไดอยางเหมาะสม 5.6 จดระบบงานอยางมประสทธภาพ 5.7 ประเมนความสาเรจของงานและนาผลมาปรบปรงแกไข 5.8 ใชทรพยากรบคคล เครองมอ และงบประมาณไดอยางเหมาะสม 5.9 วางแผนการพยาบาลผปวยทมในตารางผาตดในแตละวนไดเปนอยางด

44

5.10 ตดสนใจและแกไขปญหาตางๆทเกดขน ในสถานการณฉกเฉนไดอยางถกตอง รวดเรว

6. ดานการเตรยมผปวยผาตด ประกอบดวย 3 รายการสมรรถนะไดแก 6.1 ดแลผปวยใหไดรบยาหรอสารนาตางๆตามแผนการรกษา 6.2 สงเกตอาการผดปกตทอาจเกดขนหลงการใหยา 6.3 ตรวจสอบการงดอาหารและน าไดอยางถกตอง ครบถวนตามแผนการพยาบาล

ระยะกอนผาตด 7. ดานจรยธรรมและการพทกษสทธ ประกอบดวย 5 รายการสมรรถนะไดแก 7.1 ชวยใหผปวยเกดความรสกอบอน ปลอดภย โดยการเอาใจใสพรอมรบฟงและ

ยอมรบสภาพอารมณของผปวยและญาต 7.2 สรางความมนใจและกาลงใจใหแกผปวยสามารถเผชญกบความเจบปวยไดเปน

อยางด 7.3 ปฏบตการพยาบาลอยางมความร มทกษะและมความเชอมนทจะใหการพยาบาล

ดวยความถกตอง 7.4 มความเขาใจในสทธผปวยและใหการพยาบาลโดยคานงถงสทธผปวยตามประกาศ

สทธผปวยของกระทรวงสาธารณสข และองคกรวชาชพดานสขภาพ 7.5 ใหขอมลคาแนะนาทเหมาะสมแกผปวยใหสามารถเลอกแผนการรกษาไดดวย

ตนเอง 8. ดานการดแลแผลผาตด ประกอบดวย 2 รายการสมรรถนะไดแก 8.1 มความรในเรองชนดของแผลและการหายของแผล 8.2 สามารถดแลทาความสะอาดแผลผาตด และบรเวณรอบแผลผาตดมใหมคราบเลอด

และนายาและปดแผลผาตดใหเรยบรอย เพอลดอตราการตดเชอในแผลผาตด สดา ทองทรพย (2549) ไดศกษาเพอพฒนาแบบประเมนสมรรถนะของพยาบาลทปฏบต

งานในหองผาตด กรณศกษาโรงพยาบาลราชวถ ผลการศกษาพบวาแบบประเมนสมรรถนะประกอบดวยสมรรถนะ 6 ดาน คอ

1. สมรรถนะดานบรการทางคลนก 1.1 การประเมนผปวยทไดรบการผาตด และครอบครว 1.2 การวนจฉยทางการพยาบาลในผปวยทไดรบการผาตด 1.3 การวางแผนปฏบตการพยาบาลในผปวยทไดรบการผาตด 1.4 การปฏบตการพยาบาลในผปวยทไดรบการผาตด

45

1.5 การประเมนผลการพยาบาลในผปวยทไดรบการผาตด 1.6 ทกษะการปฏบตการพยาบาลขณะสงเครองมอผาตดเฉพาะโรค 1.7 ทกษะการปฏบตการพยาบาลชวยเหลอรอบนอก 1.8 การเกบสงสงตรวจ 1.9 ปฏบตการพยาบาลในหองผาตดโดยใชความรในการปองกนการแพรกระจายเชอ 2. สมรรถนะดานการบรหารจดการและการพฒนาคณภาพการพยาบาล 2.1 วางแผนปฏบตการใหสอดคลองกบยทธศาสตรของงานหองผาตด 2.2 บรหารอตรากาลงในหองผาตด 2.3 การบรหารจดการอปกรณ เครองมอในการผาตด 2.4 การบรหารความเสยง 2.5 มสวนรวมในการพฒนาคณภาพ 2.6 การพฒนาคณภาพการบรการพยาบาลเฉพาะทางหองผาตด 3. สมรรถนะดานภาวะผนาและการทางานเปนทม 3.1 ทกษะในการตดสนใจ 3.2 สามารถเสรมพลงอานาจในการปฏบตงานใหกบผรวมทม 3.3 ทกษะการเจรจาตอรอง การแกไขปญหา และความขดแยง 3.4 สามารถสรางแรงจงใจใหสมาชกในทมได 3.5 ใหความรวมมอในการปฏบตงานรวมทมผาตดและทมสหวชาชพ 3.6 มงมนเพอใหงานบรรลผลสาเรจตามเปาหมาย 3.7 ทกษะการสรางและดารงรกษาสมพนธภาพกบสมาชกในทมงาน 4. สมรรถนะดานการวจยและการถายทอดความรทางการพยาบาล 4.1 มความรในเรองงานวจย 4.2 เผยแพรผลงานวจย /ผลงานทางวชาการ 4.3 นเทศงานการพยาบาลผาตดแกหนวยงานภายใน /ภายนอกองคการ 4.4 เปนวทยากรในการพฒนาบคลากรทางการพยาบาลเฉพาะทางในแตละสาขา 4.5 เปนทปรกษาดานวชาการพยาบาลผาตดแกหนวยงานภายใน /ภายนอกองคการ 5. สมรรถนะดานนวตกรรมและการใชเทคโนโลย 5.1 ทกษะการดแลการใชงานของอปกรณทางเทคโนโลยทใชผาตด 5.2 คดสรางสรรคเพอสรางงานนวตกรรม 5.3 ทกษะการใชคอมพวเตอรในการทางาน

46

6. สมรรถนะดานการสอสาร 6.1 การมมนษยสมพนธทดในการสอสาร 6.2 การรบขอมลอยางมประสทธภาพ 6.3 การถายทอดขอมลอยางมประสทธภาพ สมปรารถนา ดาผา (2551) ไดศกษาสมรรถนะพยาบาลหองผาตด ตามการรบรของพยาบาล

ผเชยวชาญและพยาบาลประจาการหองผาตด โรงพยาบาลมหาวทยาลยในประเทศไทย โดยดดแปลงกรอบสมรรถนะพยาบาลหองผาตดของ มทตา รตนภาค (2544) และไดศกษางานวจยเพมเตม ไดสมรรถนะเพมขน 4 ดาน คอ

1. สมรรถนะดานการบรหารความเสยง 1.1 สามารถคนหาความเสยง ประเมนและวเคราะหความเสยง และจดการปองกน

ความเสยงทจะเกดขนกบผมารบบรการผาตด โดยมการตดตามเครองชวดความเสยงของหนวยงานเปนประจา

1.2 สามารถทบทวนการเกดอบตการณซ า รวมทงมมาตรการและหาแนวทาง ปองกนความเสยงใหทนสมย และอยางตอเนอง

2. สมรรถนะดานการประกนคณภาพการพยาบาล สามารถดาเนนการอยางมแบบแผน และมกจกรรมตอเนองเปนระบบในการวด และ

ประเมนคณภาพในการพยาบาลผาตด ทงดานโครงสราง กระบวนการและผลลพธเพอใชเปนหลก ประกนวา หนวยงานหองผาตดและพยาบาลมการปฏบต หรอจดบรการพยาบาลตามมาตรฐานอยางสมาเสมอ มการแกไขขอบกพรองและปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง

3. สมรรถนะดานการใชเทคโนโลย 3.1 สามารถใชเครองมอ เทคโนโลยใหมๆ ในการผาตด 3.2 สามารถเลอกและนาเทคโนโลยมาใชในการพยาบาลผาตดไดอยางถกตอง

เหมาะสม และนาคอมพวเตอรมาประยกตใชในทางการพยาบาลผาตดได 3.3 สามารถใชระบบเครอขายขอมลในการตดตอ ถายทอด แลกเปลยนขอมลและ

ความรทางการพยาบาล 3.4 แสดงออกถงการรจกคณคาของสารสนเทศ และมจรยธรรมในการใชสารสนเทศ 4. สมรรถนะดานการวจย 4.1 สามารถทาการวจย และเผยแพรผลการวจย 4.2 สามารถวเคราะหผลการวจย และนาผลการวจยมาประยกตใชในการปฏบตการ

พยาบาล

47

จากการทบทวนเอกสาร งานวจยดงกลาวจะเหนไดวา การศกษาเกยวกบสมรรถนะของ

พยาบาลหองผาตด ในประเทศไทยยงไมมผทาการศกษาในกลมของหองผาตดในโรงพยาบาลเฉพาะทางดานโรคมะเรง ซงโรคมะเรงเปนปญหาการตายระดบตนๆของประเทศไทย เมอพบโรคมะเรงในระยะแรกสามารถรกษาดวยการผาตดและหายขาดได และการทาผาตดในผปวยโรคมะเรงสามารถวนจฉย และนาไปสการวางแผนการรกษาทครอบคลมมากยงขน (เยาวนช คงดาน, 2552) การทาผาตดในผปวยโรคมะเรงทมภาวะภมตานทานตา และมโอกาสเสยเลอดจานวนมากจาก พยาธสภาพของโรค จาเปนตองอาศยทมผาตดทเชยวชาญ กระบวนการและขนตอนทาการผาตดทละเอยดซบซอน ตลอดจนการดแลพยาบาลอยางครอบคลมและตอเนองทงระยะกอนการผาตด ระยะการผาตด และระยะหลงการผาตด พยาบาลหองผาตดเปนหนงในทมผาตดทมความสาคญ ผศกษาจงสนใจศกษาการพฒนากรอบสมรรถนะของพยาบาลวชาชพหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาสมรรถนะของพยาบาลวชาชพหองผาตด และใชเปนแนวทางการจดทาแบบประเมนสมรรถนะของพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปางตอไป

สถานการณงานการพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง

งานการพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง เปนหนวยบรการหนงของโรงพยาบาลเฉพาะทางดานโรคมะเรง จดอยในโรงพยาบาลระดบตตยภม ใหบรการหองผาตด 3 หอง หองสองตรวจเครองมอพเศษ 1 หอง เปดใหบรการเฉพาะเวลาราชการ ยกเวนเฉพาะกรณมการทาผาตดตอเนองตองใหบรการจนจบการผาตด มแพทยผเชยวชาญเฉพาะทางศลยกรรม 2 ทาน แพทยผเชยวชาญทสามารถใชเครองมอสองตรวจพเศษ 2 ทาน สถตตามปงบประมาณมการทาผาตดใหญ (major surgery) ป พ.ศ.2550-2553 (ตามปงบประมาณ) จานวน 8, 51, 40 และ 126 คนตามลาดบ การทาผาตดเลก (minor operation) จานวน 30, 48, 45 และ 34 คนตามลาดบ การสองตรวจดวยเครองมอพเศษและตดชนเนอ จานวน 159, 348, 291 และ579 คน ตามลาดบ (งานพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง, 2553) เนองจากเปนสถานบรการระดบตตยภมดานโรคมะเรง ผปวยทมารบบรการผาตดมทงเพอการวนจฉยและเพอการรกษาโรคมะเรง มทงกอนหรอหลงเคมบาบด และกอนหรอหลงไดรบรงสรกษา ซงทาใหการพยาบาลผปวยผาตดมความละเอยดซบซอนมากขน มการปฏบตงานในบทบาทผชวยศลยแพทย ทตองสามารถชวยการผาตดโรคมะเรงไดทกระบบ ตาม

48

บรบททเปนศนยเฉพาะทางโรคมะเรง เนองจากยงมปญหาดานขาดแคลนบคลากรโดยเฉพาะศลยแพทย จงทาใหพยาบาลหองผาตดจงมบทบาทหนาทรบผดชอบมากขน

บทบาทหนาทพยาบาลวชาชพหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง

บทบาทหนาทพยาบาลวชาชพหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง ประกอบดวย พยาบาลหวหนา

งาน พยาบาลสงเครองมอ (scrub nurse) พยาบาลชวยทวไป (circulating nurse) และพยาบาลชวยแพทยขณะผาตด (assistant nurse)

บทบาทหนาทพยาบาลวชาชพหองผาตด ม 5 ประการ (คมอการปฏบตงานขนพนฐาน สาหรบบคลากรหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง, 2551) ดงน

1. การพยาบาลผปวยทรบการบรการผาตด การดแลใหการพยาบาลผปวยขณะอยหองผาตดถงแมวาจะเปนเพยงระยะเวลาหนงกตาม แตเปนชวงเวลาทผปวยมความวตกกงวลตอผลการรกษาดวยการผาตด ความเจบปวดและความปลอดภย ซงพยาบาลหองผาตดควรถอเปนหนาททสาคญ

2. การจดเตรยมหองผาตด สงแวดลอม การทาความสะอาดหองผาตด เพอปองกนการ ตดเชอของแผลผาตด พยาบาลตองมความรในหลกการปองกนและปองกนการแพรกระจายเชออยางถกตอง

3. การจดเตรยมเครองมอ เครองใชและอปกรณตางๆ ทเกยวของรวมทงการทาความสะอาด การดแลรกษา การซอมบารง การตรวจสอบการใชงาน โดยพยาบาลตองมความรเรองการทาใหปราศจากเชอไดถกตองตามชนดของเครองมอและปฏบตตามคมอการใชเพอประโยชนสงสดและเปนการยดอายการใชงาน

4. การสงเครองมอ พยาบาลตองไดรบการอบรมรอบรและชานาญ รจกขนตอนการผาตด การจดเตรยมเครองมอ และการสงเครองมออยางถกตองมศลปะ ทกษะและพฒนาตนเองโดยศกษาหาความรในวทยาการใหมๆ อยเสมอ เพอใหการผาตดเปนไปดวยความราบรน ปลอดภยและประหยดเวลา

5. การตดตอประสานงานตางๆ ระหวางทมผาตดและหนวยงานทเกยวของ ตองมความรในหลกการทางานเปนทม การตดตอสอสาร การสอความหมาย การมมนษยสมพนธเขาใจในพฤตกรรมของมนษย ตองมความแคลวคลองวองไว มกาลเทศะ และรอบรในเรองตางๆ สามารถทาหนาทเปนกลางการตดตอประสานงานไดอยางมประสทธภาพ

49

หนาทรบผดชอบของพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง หนาทรบผดชอบของพยาบาลหองผาตด แบงตามลกษณะงานทปฏบตเปน 3 หนาทไดแก 1. พยาบาลสงเครองมอ 2. พยาบาลชวยทวไป 3. พยาบาลชวยแพทยขณะผาตด

หนาทพยาบาลสงเครองมอ 1. ตรวจดความพรอมของเครองมอทใชในการผาตดนนๆ 2. ลางมอ สวมเสอผาตดและสวมถงมออยางถกวธ 3. จดเตรยมเครองมอบนโตะและถาดวางเครองมอใหพรอมทจะสงผาตดไดทนท 4. นบผาซบเลอดและเครองมอรวมกบพยาบาลชวยทวไป 5. ตรวจดความเรยบรอยและสภาพเครองมอกอนใช 6. สงเครองมอตามลาดบและความตองการของผทาการผาตดอยางถกวธ 7. สงเกตการณการผาตดทกขนตอน เพอสามารถวางแผนการสงเครองมอผาตดไดอยาง

ถกตองและรวดเรว 8. ทาความสะอาดเครองมอผาตด 9. เกบชนเนอทตดออกมาจากผปวย กรณสงตรวจทางพยาธวทยา ควรเกบอยางถกวธและ

สงใหพยาบาลชวยทวไปโดยการใสชามรปไตหรอหอดวยกอซพรอมทงบอกชอชนเนอนนดวย 10. นบผาซบเลอดพรอมกบพยาบาลชวยทวไปทกครงทเปดเพม 11. ตรวจนบเครองมอ ผาซบเลอด และเขม รวมกบพยาบาลชวยทวไปใหครบถวนกอน

แพทยผาตดเยบปด สงทควรคานงถงสาหรบพยาบาลสงเครองมอ ตองรกษาเทคนคการปราศจากเชออยาง

เครงครด มความรในการผาตดนนๆ และสงเครองมอไดอยางถกตอง ปฏบตงานรวมกบทมผาตดไดเปนอยางด ใชเครองมอ และวสดทางการแพทยอยางประหยดและมประสทธภาพมากทสด ปฏบตหนาทตางๆอยางเหมาะสมเพอใหผปวยไดรบการดแลรกษาอยางดและปลอดภยทสด

หนาทพยาบาลชวยทวไป 1. นาผปวยเขาหองผาตด ตรวจดชอ-สกล การวนจฉยโรค ใบอนญาตผาตด ฟลม เลอด

หรอเครองใชทตดมากบผปวยใหเรยบรอย 2. ชวยเปดหอเครองมอ วสดทางการแพทยทตองใชในการผาตด 3. ชวยจดทาในการผาตด 4. ตรวจดเครองจไฟฟา โคมไฟผาตด เครองดด ใหพรอมใชงาน

50

5. นบผาซบเลอดรวมกบพยาบาลสงเครองมอกอนการผาตดและลงบนทกจานวน บนกระดานภายในหองผาตด

6. ชวยเลอนโตะเครองมอ ถาดวางเครองมอ จดวางถงขยะและถงผาซบเลอดใหสะดวกตอการใชงาน

7. จดไฟผาตด ตอสายจไฟฟา สายดด ใหสะดวกและพรอมใชงาน 8. สงเกตการณผาตด ใหความชวยเหลอทมผาตด เปดเครองมอ เครองใชเพมตามความ

ตองการขณะผาตด 9. เกบชนเนอสงตรวจอยางถกตอง 10. นบผาซบเลอดรวมกบพยาบาลสงเครองมอกอนเยบปดชองทอง และนบซาเมอเยบ

ชนผวหนง พรอมลงบนทก 11. ลงทะเบยนการผาตด 12. บนทกคาผาตด คาวสดการแพทย 13. ชวยปดแผลและทาความสะอาดผวหนงบรเวณใกลเคยง สวมเสอผาใหเรยบรอยชวย

นาสงหองพกฟน สงทควรคานงของพยาบาลชวยทวไป ปฏบตตามเทคนคปราศจากเชออยางเครงครดและ

ถกตอง การดแลเครองมอเครองใชใหเพยงพอ และใชอยางประหยด ตรวจนบจานวนผาซบเลอด กอส และเครองมอรวมกบพยาบาลสงเครองมอใหละเอยดครบถวน บนทกเปนหลกฐานและใหศลยแพทยรบทราบ มการปฏบตงานรวมกบทมผาตดอยางมคณภาพ เพอใหการผาตดดาเนนไปอยางราบรนและผปวยไดรบบรการอยางดทสด

หนาทของพยาบาลชวยแพทยขณะผาตด ชวยนาผปวยเขาหองผาตด ชวยจดทาผปวย และทาหนาทชวยศลยแพทยทาผาตด ภายใตความรบผดชอบของหวหนางานพยาบาลหองผาตดและศลยแพทยในขณะผาตด ซงพยาบาลทจะสามารถชวยศลยแพทยไดนน ตองมประสบการณในการชวยทาผาตดและขนอยกบชนดของการทาผาตด โดยศลยแพทยจะใหความไววางใจรายบคคล ทสามารถชวยทาผาตดจนกระทงการผาตดรายนนเสรจสน

สงทควรคานงของพยาบาลชวยแพทยขณะทาผาตด เปนการปฏบตการพยาบาลทชวยอานวยความสะดวกตอศลยแพทยและทมผาตดในระยะ

การผาตด เปนหนาทสาคญทจะชวยใหการทาผาตดสาเรจลลวงไดดวยดและลดภาวะเสยงทอาจเกดขนได ซงพยาบาลชวยแพทยขณะทาผาตดตองปฏบตงานภายใตมาตรฐานวชาชพและการรบรองจากสภาการพยาบาล

51

การประเมนสมรรถนะของพยาบาลวชาชพหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง

การประเมนสมรรถนะเชงวชาชพ ของสายงานพยาบาลวชาชพ กลมภารกจบรการ วชาการ ศนยมะเรง ลาปาง ใชแบบการประเมนตามคาสงของกรมการแพทย ประกอบดวย 4 สมรรถนะ ซงพยาบาลวชาชพทกคนตองรบการประเมน มดงน

1. สมรรถนะดานการบรการพยาบาลทางคลนก เปนพฤตกรรมของพยาบาลในการปฏบตการพยาบาล โดยใชกระบวนการพยาบาลในการดแลผปวยเฉพาะทางระดบตตยภม หรอสงกวา มความเปนอสระในการดแลผปวย ใหการพยาบาลไดตรงกบสภาพปญหา และสถานการณ มการบรณาการความร และประยกตทฤษฎทางการพยาบาล หลกการ และศาสตรทเกยวของมาใชในการกาหนดนโยบาย และพฒนารปแบบการปฏบตไดอยางเหมาะสม การสรางเครอขายความรวมมอทางบรการพยาบาลระดบประเทศและระหวางประเทศ

1.1 ปฏบตการพยาบาลโดยใชกระบวนการพยาบาลแบบองครวม ครอบคลม 4 มต ตามแนวทางทกาหนดและมาตรฐานวชาชพ โดยคานงถงความปลอดภย และผลลพธทเกดขนกบผใชบรการ

1.2 การดแลผปวยทมปญหาความเจบปวยเฉพาะโรค เฉพาะทางระดบตตยภมหรอสงกวา

2. สมรรถนะดานการถายทอดความรและเทคโนโลยทางการพยาบาล เปนการศกษา คนควา รวบรวม จดทาสอการเรยนการสอน ถายทอด แบงปน แลกเปลยนเรยนรและประสบการณทางการพยาบาล ใหกบพยาบาล บคลากรดานสาธารณสข ประชาชนทวไปอยางตอเนองเพอมงสความเปนผนาทางวชาการและเทคโนโลยทางการพยาบาล

2.1 การถายทอดความรทางการพยาบาลใหแกบคลากรและประชาชน 2.2 ถายทอดความรทางการพยาบาลเฉพาะทาง /เฉพาะโรคใหแกบคลากรทางการ

พยาบาล /สาธารณสข 2.3 ถายทอดความรทางการพยาบาลเฉพาะทาง /เฉพาะโรคในระดบสถาบน /

โรงพยาบาล 2.4 ถายทอดความรทางการพยาบาลเฉพาะทาง /เฉพาะโรคในระดบองคการวชาชพ 2.5 ถายทอดความรทางการพยาบาลเฉพาะทาง /เฉพาะโรคในระดบประเทศ และ

ตางประเทศ 3. สมรรถนะดานการวจยและพฒนาทางการพยาบาล เปนความสามารถในการทาวจย

และพฒนาทางการพยาบาล เรมตงแตการกาหนด หวขอวจย การเขยนโครงรางการวจย การทบทวน

52

วรรณกรรม การสรางเครองมอ การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล การอธปรายผลการวจย การนาเสนอ และเผยแพรผลงานวจย รวมทงเปนทปรกษางานวจยและพฒนาทางการพยาบาลในระดบองคการ และระดบประเทศ

3.1 มพนฐานดานการทาวจยทางการพยาบาล 3.2 เปนผรวมวจยและพฒนารวมกบคณะวจย 3.3 เปนหวหนาโครงการวจย หรอผวจยหลก 3.4 เ ปนผ ร เ รมและผลกดนงานวจย ท มผลกระทบตองานบรการพยาบาลใน

ระดบประเทศ 3.5 เปนผสนบสนนและผลกดนงานวจยทมผลกระทบตอบรการพยาบาลในระดบ

นานาชาต 4. สมรรถนะดานทกษะการพยาบาลผปวยโรคมะเรง หมายถง ความรและทกษะเฉพาะ

ทางการพยาบาลผปวยโรคมะเรงครบวงจร สามารถประยกตใชความร หรอบรณาการแผนการดแลใหการพยาบาลผปวยโรคมะเรงไดอยางถกตองและเหมาะสม

4.1 ดานความร ทกษะการปฏบตกจกรรมการพยาบาลเฉพาะทางผปวยโรคมะเรงเบองตน

4.1.1 ปฏบตการพยาบาลผปวยโรคมะเรงตามแนวทางการปฏบต ในการดแลผปวยทรกษาดวยวธศลยกรรม รงสรกษา เคมบาบด และแบบประคบประครอง

4.1.2 ใหขอมลเบองตนเกยวกบโรค อาการ แผนการรกษาพยาบาล การปฏบตตวแกผปวยโรคมะเรงและครอบครว

4.1.3 จดเตรยมผปวย อปกรณ และเครองมอพเศษ เพอการตรวจ วนจฉย รกษา ใหการพยาบาล ขณะและภายหลงการทาหตถการ

4.1.4 จดลาดบการดแลและวางแผนการพยาบาลผปวยไดเหมาะสมตามระยะโรคมะเรง

4.1.5 สงเกต เฝาระวง และตดตามความเปลยนแปลงและใหการดแล ชวยเหลอเบองตนแกผปวยโรคมะเรง

4.2 ดานความรเกยวกบโรคและแนวทางการรกษาพยาบาลผปวยโรคมะเรง 4.2.1 อธบายเกยวกบพยาธสภาพการเกดโรคมะเรงตามแนวทางการรกษาและการ

ปฏบตตนในผปวยแตละระบบไดถกตอง 4.2.2 ปฏบตการพยาบาลเฉพาะทางศลยกรรม รงสรกษา เคมบาบดและการดแล

แบบประคบประครองไดอยางถกตองเหมาะสม

53

4.2.3 เฝาระวงและตดตามความเปลยนแปลง วเคราะหและตอบสนองปญหา ความตองการ การดแลผปวยทยงยากได

4.2.4 นาความรและผลงานทางวชาการมาประยกตใชในการวางแผนการปฏบตการ พยาบาลไดอยางถกตองเหมาะสมตามสภาพ ปญหา และความตองการของผปวย

4.2.5 ใหคาปรกษา แนะนาในการดแลและปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพแกผปวย ญาต หรอผดแลได

4.3 ดานการประเมนปญหาจากสภาวะของโรค ภาวะแทรกซอนและผลขางเคยงจากการรกษารวมทงจดการดแล ชวยเหลอตามความเหมาะสมของผปวยแตละราย

4.3.1 ประเมน วนจฉย และวางแผนใหการพยาบาลผปวยโรคมะเรงทมปญหาซบซอนได

4.3.2 ใหการพยาบาลตามความสาคญและความเรงดวนของปญหา และประเภทผปวย

4.3.3 ใหคาปรกษาผปวยและเจาหนาทซงมปญหาดานจตใจอยางรนแรงหรอมแนวโนมฆาตวตายได

4.3.4 นาผลงานความรเชงประจกษ มาใชในการวางแผนการพยาบาล เพอปองกนภาวะแทรกซอนและลดอาการขางเคยงจากสภาวะของโรคและการรกษา

4.4 ดานการคาดการณ แนวโนมการดแล พฒนางานการพยาบาลผปวยโรคมะเรงไดสอดคลองและตอบสนองนโยบายขององคการ

4.4.1 ประเมนและวเคราะหสถานการณ การดแลผปวยโรคมะเรงระดบองคการ 4.4.2 สงเสรม สนบสนน การสรางนวตกรรมหรอผลงานทางวชาการ 4.4.3 เทยบเคยงคณภาพบรการพยาบาลเฉพาะทางโรคมะเรง เพอแสวงหาและ

แลกเปลยนขอมลในการพฒนาการปฏบตการพยาบาลทเปนเลศภายในองคการ 4.4.4 เปนทปรกษาในการจดทาแผนงาน/โครงการ พฒนาคณภาพบรการพยาบาล

เฉพาะทางผปวยโรคมะเรงแกบคลากรทางการพยาบาลทงภายในและภายนอก 4.5 ดานการคาดการณแนวโนมการดแลผปวยโรคมะเรงระดบประเทศ รวมท ง

จดระบบการพยาบาล และวางแผนเพอตอบสนองความตองการในกลมโรคมะเรงของประเทศและหรอพนท ทรบผดชอบ

4.5.1 คาดการณแนวโนมเกยวกบผปวยโรคมะเรง ระดบประเทศ โดยใชฐานขอมลทะเบยนมะเรงระดบประชาชน

54

4.5.2 รวม/กาหนดนโยบายการปองกน ควบคมและพฒนาบรการการพยาบาลเฉพาะทางผ ปวยโรคมะเรงใหเหมาะสมสอดคลองตามความตองการของกลมโรคมะเรงระดบประเทศ

4.5.3 เทยบเคยงคณภาพบรการพยาบาลในระดบประเทศและหรอระหวางประเทศ เพอแสวงหาและแลกเปลยนขอมลในการพฒนาการปฏบตการพยาบาลทเปนเลศขององคการพยาบาล

4.5.4 เปนผทรงคณวฒดานการพยาบาลเฉพาะทาง และเปนทยอมรบทงในหรอตางประเทศ

นอกจากนแลวยงมการประเมนสมรรถนะเชงเทคนคของพยาบาลวชาชพหองผาตด เปนสมรรถนะดานความร ทกษะและความเชยวชาญเฉพาะทางสาขา ของงานการพยาบาลผปวยผาตด ซงหมายถง ความร ทกษะตลอดจนตองอาศยความเชยวชาญพเศษในการใหการพยาบาลผปวยทเขารบการผาตดในระดบตตยภม หรอสงกวาโดยมการบรณาการ ความร และประยกตใชทฤษฎทางการพยาบาลหลกการทางวทยาศาสตร / เทคโนโลยทเหมาะสมนามากาหนดนโยบายถายทอดความรเฉพาะทางหองผาตด ระดบประเทศและนานาชาต โดยมสมรรถนะและพฤตกรรมบงชดงน

1. ดานความรและทกษะการปฏบตกจกรรมการพยาบาลเบองตนในผปวยทไดรบการผาตด

1.1 อธบายความผดปกตดานกายวภาคและสรรวทยาของการผาตดพนฐาน เชน การผาตดไสตง การผาตดคลอด เปนตน

1.2 ปฏบตตามหลกปองกนการตดเชอไดถกตอง 1.3 ปฏบตตามแนวทางการปฏบต เชนการนบผาซบเลอด เครองมอ และของมคม 1.4 เตรยมความพรอมของผปวยทงทางรางกายและจตใจในการผาตดพนฐานภายใต

การดแลของพยาบาลพเลยงไดแก การเยยมและการใหขอมลเกยวกบพยาธสภาพของโรค และวธการผาตดแกผปวยและครอบครวกอนผาตด

1.5 แสดงบทบาทของพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยเหลอทมผาตด ในการผาตดพนฐานภายใตการดแลของพยาบาลพเลยงได เชน การผาตดไสตง การผาตดคลอด เปนตน

2. ดานความรเกยวกบโรค แนวทางการรกษา รวมทงใหการพยาบาลผปวย 2.1 เตรยมความพรอมของผปวยท งรางกายและจตใจในการผาตดพนฐานไดดวย

ตนเอง ไดแก การเยยมและใหขอมลเกยวกบพยาธสภาพของโรคและวธการผาตดแกผปวยและครอบครว

55

2.2 แสดงบทบาทของพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยเหลอทมผาตด ในการผาตดพนฐานไดดวยตนเอง เชน การผาตดไสตง การผาตดคลอด เปนตน

2.3 ใชกระบวนการในการพยาบาลผปวย ครอบคลมระยะของการผาตดพนฐานได 2.4 เตรยมความพรอมของผปวยทงทางรางกายและจตใจในการผาตดทยงยากซบซอน/

ใชวทยาการขนสง ภายใตการดแลของพยาบาลพเลยงไดแก การเยยมและการใหขอมลเกยวกบพยาธสภาพของโรค และวธการผาตดแกผปวยและครอบครวกอนผาตด

2.5 แสดงบทบาทของพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยเหลอทมผาตด ในการผาตดทยงยากซบซอน/ใชวทยาการขนสงภายใตการดแลของพยาบาลพเลยง

2.6 ใชและบารงรกษาเครองมอพเศษในหองผาตดได เชน เครองมอสองตรวจพเศษ เครองเอกซเรย

3. ดานการประเมนปญหา ตดสนใจและจดการสถานการณตางๆในการปฏบตการพยาบาลไดดวยตนเอง

3.1 ใหคาปรกษาแนะนาเกยวกบการใช การบารงรกษาเครองมอพเศษในการผาตดผปวยกบบคลากรทเกยวของได

3.2 เตรยมความพรอมของผปวยท งทางรางกาย และจตใจในการผาตดทยงยากซบซอน/ใชวทยาการขนสงไดดวยตนเองไดแกการเยยมและการใหขอมลเกยวกบพยาธสภาพของโรคและวธการผาตดแกผปวยและครอบครว

3.3 แสดงบทบาทของพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยเหลอทมผาตด ในการผาตดทยงยากซบซอน/ใชวทยาการขนสงไดดวยตนเอง

3.4 วเคราะหประเมนปญหาและการตดสนใจครอบคลมระยะของการผาตด และเคลอนยายผปวยออกจากหองผาตดอยางปลอดภย

3.5 แสดงบทบาทของพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยเหลอทมผาตด ในผปวยผาตดวกฤต/ฉกเฉนชวยชวตภายใตการดแลของพยาบาลพเลยง

4. ดานการวางแผนการพยาบาลไดครอบคลมแบบองครวมและเหมาะสมกบผใชบรการแตละราย จดลาดบความสาคญของปญหามความรและจดการชวยเหลอผใชบรการใหลลวงไปได

4.1 แสดงบทบาทของพยาบาลสงเครองมอ พยาบาลชวยเหลอทมผาตด ในผปวยผาตดวกฤต/ฉกเฉนชวยชวตไดดวยตนเอง

4.2 ประเมนและประมวลขอมลผปวย ใหครอบคลมทงรางกาย จตใจ และสงคมเพอหาสาเหตของภาวะแทรกซอนและฉกเฉน พรอมทงใหการชวยเหลอเบองตนได

56

4.3 จดลาดบความชวยเหลอตามความเรงดวนของปญหาได เชนการดแลผปวยฉกเฉนทมภาวะวกฤต ภาวะชอกมเลอดออกผดปกต หยดหายใจ เปนตน

4.4 ประสานงานเพอใหไดรบการชวยเหลอจากทมสหสาขาทเกยวของเพอใหสามารถสนองตอความตองการของผปวยไดอยางเหมาะสม

4.5 วางแผนใหการพยาบาลและใหความชวยเหลอเบอตนกบผปวยทมภาวะแทรกซอนระหวางการผาตดไดดวยตนเอง

5. ดานการคาดการณและตดสนใจแกปญหาในการพยาบาลไดสอดคลองกบความตองการ ของผปวยแตละราย รวมทงบรณาการวางแผนการดแลผปวย/ นาความรใหมมาใชในการดแลผปวย

5.1 คาดการณ วเคราะห ปองกนและจดการรบภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนกบผปวยระหวางผาตด

5.2 บรณาการความรเกยวกบการดแลผปวยระหวางผาตดสการปฏบต เพอพฒนาคณภาพการพยาบาลใหดยงขน เชน การนาหลกฐานเชงประจกษและผลงานวจยมาใชในการสรางหรอปรบปรงแนวทางการพยาบาลผปวยในการผาตด เปนทปรกษาและนเทศงานเกยวกบการพยาบาลผปวยทไดรบการผาตดได

5.3 สราง พฒนา และถายทอดรปแบบการใหบรการทเปนเลศดานการดแลผปวยทไดรบการผาตดทซบซอนกบบคลากรภายใน/นอกสถาบน/โรงพยาบาลได

5.4 ประเมนรปแบบการใชงานจากนวตกรรม หรอแนวทางปฏบตใหมเพอพฒนาคณภาพการพยาบาล

5.5 มสวนรวมในการพฒนาแนวทางปฏบตทางการพยาบาลผปวยในระดบกรมการแพทย /ประเทศ /นานาชาต

กรอบการประเมนสมรรถนะดงกลาว กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข กาหนดใชเปนแนวทางในการประเมนงานพยาบาลหองผาตดในสงกด จากการศกษารายละเอยดของรายการสมรรถนะและการซกถามทงผประเมนและรบการประเมนในงานเฉพาะทางหองผาตด ทไดใชแบบการประเมนปจจบน พบวายงไมสอดคลองกบบทบาทหนาท และความสามารถของพยาบาลทตองปฏบตหนาทชวยแพทยขณะผาตดแทนศลยแพทยทยงมไมเพยงพอ ในดานความร และทกษะ พยาบาลหองผาตดศนยมะเรง ลาปาง ตองมความรในเรองโรคมะเรงไดแก กลไกการเกดโรค สาเหตชนดของมะเรง ความรนแรงของโรค ระยะการดาเนนโรค การปองกนและการตรวจคดกรอง การรกษาและผลกระทบจากการรกษา ผปวยโรคมะเรงทมารบการผาตดมกมความวตกกงวลสง และรสกหมดหวงเมอทราบวาเปนโรคมะเรง เพอใหการดแลเฉพาะรายไดอยางเหมาะสม สวนทกษะ

57

และการพยาบาลผปวยผาตดเฉพาะทางดานโรคมะเรง ผปวยโรคมะเรงทมารบการผาตดและไดรบการรกษาดวยเคมบาบดหรอรงสรกษามากอน มภมตานทานโรคคอนขางตาเกดภาวะตดเชอไดงาย ประกอบกบกระบวนการผาตดมความซบซอนและอาจมการเปลยนแปลงไดเมอมการกระจายของโรคมะเรง พยาบาลเปนหนงในทมผาตดจงตองมทกษะและความสามารถเฉพาะทางดานโรคมะเรง กรอบสมรรถนะของพยาบาลหองผาตดจงตองมความเหมาะสมกบบรบททเปนหองผาตดเฉพาะทางดานโรคมะเรง ซงกรอบสมรรถนะจะทาใหมองเหนภาพรวมของความตองการในงานแตละตาแหนง เกดความชดเจนในการตดตาม วดผล และผลลพธทไดมประสทธภาพ

กรอบแนวคดในการศกษา

การศกษาครงนเปนการพฒนากรอบสมรรถนะของพยาบาลหองผาตด ศนยมะเรง ลาปาง ใชกรอบแนวคดการพฒนาสมรรถนะโดยประยกตรปแบบการพฒนากรอบสมรรถนะของ มารเรลล และคณะ (Marrelli et al., 2005) ประกอบไปดวย 5 ขนตอน ดงน 1. การกาหนดวตถประสงค (defining the objective) 2. การแสวงหาผใหการสนบสนน (obtain the support of a sponsor) 3. การพฒนาแผนการสอสาร การใหความร และการดาเนนการตามแผน (develop and implement a communication and education plan) 4. การวางแผนวธการรวบรวมขอมล (plan the methodology) และ5. การระบสมรรถนะและการสรางกรอบสมรรถนะ (identify the competencies and create the competency model)