ANGPahayagan ng Partido Komunista ng Pilipinas

Pinapatnubayan ng Marxismo-Leninismo-Maoismo

Bol yum LI I I hap 1

Enero 7, 2 02 1

www. cpp. ph

EDITORYAL

Malisyoso ug walay basihan ang“pagdeklarang terorista” sa ATCbatok sa PKP ug BHB. Usa ka rebo-lusyonaryong organisasyon ang PKPug BHB nga nagaasdang sa pagkig-bisog alang sa nasudnong kagawa-san. Dugay nang giila sa lokal uglangyawng mga institusyon, organi-sasyon ug gubyerno ang armadongpagsukol sa katawhang Pilipino isiplehitimong pagsukol batok sa lokalug langyawng pagpangdaugdaug.

Ang mga rebolusyonaryong ar-madong pwersa hugot nga nagapa-tuman pareho sa mga pangsulodnga lagda ug mga internasyunal nga

makitawhanong balaod nga nanali-pod sa interes ug kaayuhan sa mgasibilyan. Hugot nga mibarog angPartido ug BHB batok sa teroristangkabangis batok sa dili armadongkatawhan.

Gihimo sa ATC ang maong la-kang bisan wala pa nahukman angdili muubos sa 30 ka reklamong gi-sumite sa Korte Suprema nga mik-westyon sa ATL. Gikwestyon usabsa pipila ka ekspertong ligal angpagkaso og “terorismo” batok saPartido ug BHB nga matud nila mga“rebelde” ug dili “terorista” tungodsa laraw niining lumpagon ang nag-

Naghulgang malukpanong pagsumposa takuban sa “anti-terorismo”

Niadtong katapusan sa Disyembre 2020, pormal nga “gideklara” saAnti-Terrorism Council (ATC) ni Rodrigo Duterte isip “teroristangorganisasyon” ang Partido Komunista ng Pilipinas (PKP) ug ang Ba-

gong Hukbong Bayan (BHB). Gipatuman ang maong lakang subay sa Anti-Terrorism Law (ATL) nga dalidaling giaprubahan ni Duterte niadtong Hulyo2020.

haring gubyerno ug pulihan kini sademokratikong gubyerno sa kataw-han.

Bisan og ginapig-ot sa malisyo-song pagdeklara ilalum sa ATL angPartido ug BHB, dili kini ang pina-katarget sa mga maong mga lakangsa rehimeng Duterte. Walay ligalnga istatus ang PKP ug BHB ngapwedeng maapektuhan sa maonglakang tungod kay kanhi na kiningiligal ug wala nalangkob sa balaodsa reaksyunaryong gubyerno.

Ang tinuod nga target sa mali-syosong pagdeklara batok sa PKPug BHB mao ang ligal ug dili arma-dong mga nasudnon-demokrati-kong pwersa ug ang lapad nga han-ay sa progresibo ug patriyotikongmga kahugpungan, party-list, un-yon, tigpanalipod sa tawhanongkatungod, mga NGO (non-governmental organization) ug in-

Edi syong Bi saya

Enero 7 , 2021 ANG BAYAN2

Bol yum LI I I hap 1 | Enero 7, 2 02 1

UnodANG

instagram.com/prwcnewsroom

@prwc_info

cppinformationbureau@gmail.com

Ang Ang Bayan gi namantal a duha ka hugna matag bul an

sa Komi te Sentral sa Parti do Komuni sta ng Pi l i pi nas

Ang Ang Bayan gi napagawas sa

pi nul ongang Pi l i pi no, Bi saya, I l oco,

H i l i gaynon, Waray ug I ngl es.

N agadawat ang Ang Bayan og mga

kontri busyon sa porma sa mga

arti kul o ug bal i ta. Gi naawhag usab

ang mga ti gbasa nga magpadangat

og mga puna ug rekomendasyon sa

pagpal ambo sa atong mantal aan.

dibidwal nga aktibong mikontra satiranya. Giangkon sa mga nag-u-nang upisyal ni Duterte nga paga-damayon niini ang mga grupong gi-naakusahan nilang mga “prente”sa PKP ug BHB. Niining milabayngmga bulan, dayag nilang gina-red-tag ang maong mga organisasyon.

Sigon sa maong lakang, giman-do sa gubyerno nga gunitan angmga “bank account sa PKP ug BHB,”nga makaaapekto, dili sa PKP (ngawalay kwarta sa bangko nga mama-himong pig-oton sa gubyerno), kun-dili sa lain-laing mga organisasyonug indibidwal nga giakusahan sagubyerno nga “nagapadala og pon-do sa BHB.”

Dili layo nga sulod sa pipila kasemana ug bulan, gamiton sa gub-yernong Duterte ang maong lakangalang sa dayag iligalisasyon ug pag-pig-ot sa mga demokratikong katu-ngod. Sa pormal nga “pagdeklara” saPKP ug BHB nga “terorista,” angkinsamang giakusahan nga nalambi-git, misuporta, misimpatya onagprotekta kanila mamahimong ta-ralon ug silutan ilalum sa ATL. Paga-gamiton ni Duterte ang takuban sa

“anti-terorismo” aron sumpuon angdemokrasya ug pahilumon ang ta-nang mibabag sa iyang tiranya.

Kinahanglang subsub nga moli-hok ug mosukol ang tanang pwer-sang demokratiko batok sa paggamitni Duterte sa ATL aron sumpuon angmga demokratikong katungod ug li-gal nga kabutang. Ginaawhag saPartido ang lain-laing pwersa, bisankadtong walay kalabutan sa PKP obisan kontra sa PKP o BHB, nga mo-barog batok sa paggamit sa ATLalang sa “pagdeklarang terorista” saPKP ug BHB tungod kay sa dili ma-dugay madamay ang mga ligal ugpulitikanhong katungod sa tanan.

Nanawagan ang National De-mocratic Front of the Philippines(NDFP) sa mga higala sa katawhangPilipino nga magpadayag batok saATL. Matud sa NDFP, labaw nganahimong imposibleng mahitabo angpanaghisgot kalinaw isip pamaagi sapagsulbad sa mga ugat sa armadongpanagsangka sa Pilipinas.

Nanawagan usab ang NDFP samga katawhan ug gubyerno sa Uni-ted States, European Union, NewZealand, Australia ug United King-

dom nga moestorya batok sa sayopnga pagdeklara sa PKP. Giduso usabniini ang pagtangtang sa pangalansa PKP ug BHB sa “listahan sa te-rorista” sa US ug ilang gubyernoaron makatabang sa paningkamotsa katawhang Pilipino nga batukanang mga sulay nga pagtukod sa usaka pasistang diktadurya sa takubansa “anti-terorismo” ug mugnaonang kundisyon aron subling masug-dan ang napakgang nga panaghis-got kalinaw sa GRP-NDFP.

Tungod kay aduna nalay kapin500 ka adlaw sa Malacañang, nag-dalidali karon si Duterte nga ipatu-man ang iyang mga pakana aronmapabilin ang dinastiyang Dutertesa poder. Lakip dinhi ang dayag ngapagtukod sa usa ka pasistang dikta-durya, pagduso sa “charter change”sa ngalan sa pederalismo ug angpagsiguro nga “mapili” ang iyangambisyosa, simpasista ug uhaw-sa-gahum nga anak nga si Sara aronmopuli sa pagkapresidente.

Busa labaw nga nagkagrabe angkampanyang pagsumpo sa rehimengUS-Duterte. Ayha nahuman ang2020, siyam ka lider sa minoryangkatawhang Tumandok sa Panay angwalay kalooy nga gipatay sa mgapasistang pulis niadtong Disyembre30 sa kaadlawon. Timailhan kini sa“estilong Jakarta” nga madugongpagsumpo nga dugay na nga gus-tong ipatuman ni Duterte sa iyangkampanyang “anti-komunista.”

Atubangan sa dagkung pasis-tang hulga batok sa mga demokra-tikong katungod, kinahanglangsubsub nga molihok ang BagongHukbong Bayan ug maglunsad ogmga taktikal nga opensiba, ilabinabatok sa mga abusadong yunit samilitar ug pulis. Kinahanglan usabnga tukuron ang mga armadongpartisanong yunit sa BHB aronideploy gawas sa mga sonang ge-rilya aron maglunsad og mga tak-tikal nga opensiba batok sa mgapasilidad militar, pangkomunika-syon ug pangtransportasyon sakaaway ug batok sa mga yawengupisyal ug personel nga nalambigito utok sa mga pasistang krimenbatok sa masa.

Editoryal: Naghulgang malukpanong

pagpanumpo sa takuban sa "anti-terorismo" 1

#DiliPabuntog: Labawng pakusgon ang Partido 2

Kumprehensibong pag-abante sa Negros 3

Mga Tumandok nga kontra-dam, gimasaker

4 Malampusong barikada sa Lupang Ramos 4

Aktibistang mag-uuma, gipatay sa Bohol 4

Badyet alang sa kurakot ug pasismo 5

Gamayng pondo alang sa bakuna 5

Mga pusil, gisurender sa CAFGU sa BHB 5

Pagbansay-militar sa BHB-Eastern Samar 5

Luwas nga balik-eskwela 6

13th month pay, wala gihatag sa kadaghanan 7

Luwas sa Covid-19 apan dili sa kalisud 8

Social media, daluyan sa pagsukol 10

ANG BAYAN Enero 7 , 2021 3

Simple apan masadyaong panagtapok ang gipahigayon sa lain-laing nataranggerilya ug komunidad sa masa aron saulugon ang ika-52 nga anibersaryo sa

Partido Komunista ng Pilipinas (PKP) niadtong Disyembre 26, 2020. Atubangansa grabeng operasyon ug pagpangutingkay sa militar, nagpursige ang masa aronmakatambong ug makigduyog sa aktibidad ug isaulog ang mga kadaugan nganakab-ot sa Partido ug sa rebolusyonaryong kalihukan ug aseson ang mga pag-tulun-an niining milabayng tuig.

Sa pasiunang mga taho, adunaymga panagtapok ug selebrasyon samga natarang gerilya sa Ilocos-Cor-dillera Region, Southern Tagalog,Southern Mindanao Region (SMR)ug North Eastern Mindanao Region.Sa SMR, giatol sa selebrasyon anggradwasyon sa Batakang Kurso ngPartido sa usa ka kampuhan sa Ba-gong Hukbong Bayan (BHB).

North Central Mindanao. Giatu-bang ug napatigbabawan sa rebolu-syonaryong pwersa ang kabangis sakaaway sa rehiyon. Epektibong napre-serba sa Partido ang kusog niini sa er-ya ug anaa kini karon sa pusisyon ngamagkab-ot pa og dugang nga mga ka-daugan sa mosunod nga tuig. Niad-tong 2020, nakalunsad ang BHB og 92aksyong militar sa rehiyon batok saArmed Forces of the Philippines (AFP)ug mga paramilitar nga nagsilbingpwersang pangseguridad sa higan-teng mga minahan ug plantasyon. Dilimoubos sa 154 ang kaswalti sa han-aysa reaksyunaryong militar kung asa88 ang namatay sa panagsangka.

Nagmalampuson usab ang lain-laing kampanyang masang gilunsad sarehiyon sama sa pagkumpronta samga agalong yutaan, pagpadangat ogreklamo sa mga ahensya sa gubyernoug kampanyang pagpahunong sa ope-rasyon sa mga kumpanya. Pinaagi nii-ni, napataas ang suhulan sa mga ma-mumuong panguma ug nahatag angilang mga benepisyo. Napataas usabang presyo sa mga produkto sa mgamag-uuma. Maisugon usab nga giatu-bang sa masa ang pasismo sa AFP sailang komunidad. Gisaludohan sa ko-mite sa Partido sa rehiyon ang 18 kamanggugubat nga nakalas tungod sapagpamomba sa AFP ug siyam pang

namatay sa armadong engkwentro.Northeastern Mindanao. Da-

kung mga hagit sa pag-asdang sagubat sa katawhan ang napatigba-bawan sa rehiyon sa 2020. Atuba-ngan sa todong atake sa rehimen,nahuptan sa BHB ang inisyatibangmilitar. Nakakumpiska ang mga Pu-lang manggugubat og mga armasnga kayang armasan ang usa pa kaplatun. Nakataho usab sa 98 ka ar-madong aksyon batok sa nag-ope-rasyong tropang militar samtangkatugbang sa gamay nga kumpanya

ang ihap sa ilang kaswalti.Panay. Signipikanteng pagdaku

usab sa masang myembro sa rebo-lusyonaryong mga organisasyon anglutaw sa pamahayag sa rehiyunalnga komite sa Partido sa isla. Silaang nanguna sa paglunsad og mgarepormang agraryo sama sa pag-duso sa katungod nga bungkalonang abandunadong mga parsela sayuta, pagpabilin sa kahimtang ugkalinaw ug pagpaasdang sa ubanpang kalihukan alang sa ilang mai-hut-ong nga mga interes.

Sa ika-52 anibersaryo sa PKP:

#DiliPabuntog: Labaw pang pakusgon ang Partido!

Kumprehensibong pagsulong sa Negros

KUMPREHENSIBONG PAG-ABANTE SA natad sa ideolohiya, pulitikaug organisasyon ang gitaho sa komite sa Partido sa Negros atuba-ngan sa kadaot sa rehimeng Duterte ug sa pandemyang Covid-19.

Sa natad sa ideolohiya, adunay gipahigayon nga pormal ngadiskusyon ang mga sangay sa 25 ka tuig nga pagsumada sa rehiyon.Malampuson usab nga nalunsad ang tulo ka ang-ang sa pormal ngaedukasyon. Sa Central Negros, nakalampos ang 200 ka myembro saPartido sa Batakan ug Intermedyang Kurso sa Partido niadtong2020. Nakalampos usab sa Abanteng Kurso ang mga kadre sa rehi-yon. Bunga kini sa gilunsad nga kinaunhang kumperensya sa eduka-syon sa rehiyon niadtong unang bahin sa 2020.

Sa organisasyon, nakalunsad og mga asembliya ug tigum angmga kahugpungan sa masa ug nakapili og mga bag-ong upisyal. Na-katukod usab og mga balangay para sa mag-uuma, kababayen-anug kabatan-onan. Midaku og 10%-15% ang ihap sa organisadongmasa ug nadugangan og 5%-10% ang gatusan ka libong baseng ma-sa.

Sa pulitika, napalihok ang mga mag-uuma sa paglunsad sa re-bolusyong agraryo ug antipyudal ug antipasistang pagsukol. Maluk-panong nag-apud-apud ang mga rebolusyonaryong pwersa sa rehi-yon og mga polyeto mahitungod sa pandemyang Covid-19 ug nag-lunsad og mga klinikang bayan. Pinakadaku dinhi ang 2,000 ka ma-sang naserbisyuhan sa Central Negros. Sa tibuok 2020, 75 ka ele-mento sa AFP ang natahong kaswalti gikan sa 30 ka taktikal ngaopensiba ug punitibong aksyon sa BHB sa isla.

Enero 7 , 2021 ANG BAYAN4

Aktibistang mag-uuma, gipatay sa Bohol

PATAY SA PAGPAMUSIL sa mga pwersa sa estado ang mag-uu-mang si Lorenzo Paña sa Barangay Dorol, Balilihan, Bohol niadtongDisyembre 30, 2020. Myembro si Paña ug kanhing upisyal sa Hug-pong sa Mag-uuma Dapit sa Kasapdan-Kilusang Magbubukid ng Pi-lipinas. Kanhi nang ginapig-ot sa estado ang biktima tungod saiyang pagka-aktibista. Niadtong 2018, giutingkay nga walay man-damyento sa mga pulis ang iyang balay sa Barangay Bantolinao,Antequera. Gipig-ot usab sa mga pulis ang iyang pamilya.

Tortyur. Gitortyur ug gikulata sa nag-operasyong mga sundalosa 62nd IB ang sibilyan nga silang Michael Callao ug Jimmy Bayog,parehong residente sa Sityo Agogolo, Barangay Macagahay, MoisesPadilla, Negros Occidental. Miaagi lang ang duha sa Sityo Bongao,Barangay Trinidad, Guihulngan City, Negros Oriental niadtong Di-syembre 26, 2020 dihang harangon sila sa mga sundalo.

Istraping. Tulo ka sibilyan ang biktima sa walay-puas nga pag-pamusil sa mga sundalo sa 78th IB sa usa ka balay sa BarangayQuezon, General MacArthur, Eastern Samar niadtong Nobyembre12, 2020. Anaa kanhi sulod sa balay ang managsuon nga silang Be-nan, 50, Boboy, 40, ug Ryan Cadello, 22—mga sibilyan nga giakusa-han sa militar nga adunay kalambigitan sa armadong kalihukan.

Militarisasyon. Gikan Disyembre 25, 2020, miatake ang 90-120 ka sundalo sa 11th IB ug 705th Police Regional Mobile ForceBattalion sa 14 ka sityo sa mga barangay sa Tayak, Napacao ug Ca-salaan sa Siaton, Negros Oriental. Nagtaho sa napulo ka kaso samga paglapas ang mga pwersa sa estado, lakip ang pagpangawat,pagdaot sa mga kabtangan, interogasyon, pagpanghadlok ug su-layng pagpatay.

Mga Tumandok nga kontra-dam, gimasaker

Siyam ka lumad nga Tumandok nga akti-bong nagababag sa pagtukod sa dam sa

ilang yutang kabilin ang gimasaker, ug lainpang 17 ang arbitraryong gidakop sa mga ele-mento sa Criminal Investigation and DetectionGroup (CIDG) ug 12th IB niadtong Disyembre30, 2020 sa magkasikbit nga barangay sa ut-lanan sa Tapaz, Capiz ug Calinog, Iloilo.

Naila ang mga gipatay nga silangRoy Giganto, Mario Aguirre ug Rey-naldo Katipunan sa Barangay Lahug;Maurito Diaz, Sr. sa Barangay Taca-yan; Eliseo Gayas, Jr. sa BarangayAglinab; Artilito Katipunan sa Bara-ngay Acuña; Jomar Vidal sa Bara-ngay Daan Sur; ug Dalson Cataminug Rolando Diaz sa Barangay Naya-wan, tanan sa lungsod sa Tapaz.

Ilado ang mga biktima nga mgalider lumad ug myembro sa Tuman-duk, organisasyon sa 17 komunidadsa Tumandok sa Panay. Matud samga saksi, pugos nga gisulod sa mgapasista ang balay sa mga biktima sakaadlawon, gipagawas ang mgaparyente ayha gipamusil ang mgabiktima. Pipila sa mga biktima anggipatay samtang natulog. Gitortyurusab si Gayas ayha gipatay.

Mikabat sa 300 ang nag-opera-syong mga pasista sa 10 ka bara-ngay sa Tapaz, ug 200 usab saunum ka barangay sa Calinog.

Human ang krimen, malisyosonggipagawas ni Lt. Col. Gervacio Bal-maceda sa CIDG Region 6 nga mgamyembro sa Bagong Hukbong Bayan(BHB) ang mga biktima ug pinaslanggipatay human "misukol." Klase-klaseng mga pusil ug eksplusibo anggitanum sa mga operatiba sa balaysa mga biktima.

Tungod sa kabangis nga nahia-gum sa mga komunidad, natukmodnga mobakwit ang 500 ka indibidwalgikan sa mga baryo. Miadto sila salain-laing sentrong ebakwasyon saTapaz ug Calinog.

Dugay na nga ginapagawas samilitar nga adunay kalabutan angTumanduk sa Partido ug BHB. Larawsa pagpamig-ot nga sumpuon ang

hugot nga pagbabag sa mga lumadsa ginatukod nga Jalaur Megadamsa Calinog ug planong Panay RiverBasin Integrated DevelopmentProject sa Tapaz ug Jamindan. Pa-gapalayason sa maong mga proyek-to ang napuloan ka libong lumad ugunluron ang ilang mga yuta. Giba-tukan usab sa mga Tumandok angpagpangilog sa 3rd ID sa kapin33,310 ka ektarya nilang yutangkabilin nga ginagamit isip reserba-syong militar.

Malampuson

nga barikada

sa Lupang Ramos

Napaatras sa barikada sa

katawhang mag­uuma ug

tigsuporta sa Lupang Ramos,

Dasmariñas City, Cavite ang

hulgang pagpalayas sa mga

residente sa mga ahente sa

National Grid Corporation of the

Philippines (NGCP). Nagsugod

ang duha ka adlaw nga barikada

niadtong Disyembre 21.

Pagatukuran og mga poste sa

kuryente ang 372 ka ektaryang

yuta sa mga mag-uuma. Sugod

2014 gusto nang sudlon sa NGCP

ang Lupang Ramos nga

mabayanihong gisuklan sa

KASAMA­LR.

ANG BAYAN Enero 7 , 2021 5

Badyet lang sa kurakot ug pasismo

PORMAL NA NGA gipirmahan ni Rodrigo Duterte niadtong Disyembre28, 2020 ang ₱4.5 trilyong nasudnong badyet alang sa tuig 2021 ngagitawag sa mga kritiko niini nga badyet alang sa kurakot ug pasismo.

Halos 1/4 sa badyet (₱1.1 trilyon) ang gigahin alang sa mgaproyektong imprastruktura samtang wala pay 4% (₱200 bilyon) anggigahin aron sumpuon ang pandemya, sa pagpataas sa kapasidad sasistemang panglawas ug pagpalit sa bakuna.

Todo-bubo og pondo alang sa modernisasyon sa Armed Forcesof the Philippines (₱38 bilyon) ug paniktik (₱9.5 bilyon). Bisan ogadunay hungihong sa Senado sa pagbasura sa ₱19.1 bilyong badyetsa National Task Force to End Local Communist Armed Conflict,nagpabiling tibuok kini sa pinal nga gipirmahang badyet.

Sa pikas bahin, gitangtang ni Duterte ang mga probisyon alangsa paggahin og gamayng pondo alang sa pagpalit og dugang ngamga katre alang sa mga pangpublikong ospital; paghatag sa mgamagtutudlo og espesyal nga alawans alang sa transportasyon ugpagpalit sa mga gamit sa pagtudlo; relokasyon sa mga residentengmapalayas tungod sa pagatukurong mga proyektong imprastruktu-ra; libreng pagpakaon sa mga bata ug uban pang mga batakangserbisyo.

Gitangtang usab niya ang probisyon nga nag-obliga saiyang upisina nga magsumite og taho saKongreso kung paunsa ginagasto ang pon-dong paniktik niini kada kwarto sa tuig.

Naggahin usab si Duterte og ₱560 bilyonaron bayaran ang iyang mga giutang niiningmilabayng mga bulan. Mikabat na sa₱10.2 trilyon ang utang sa Pilipinasniadtong Nobyemre 2020.

Gamay nga pondo

alang sa bakuna

LUYO SA GINAYAWYAW ni Dutertenga ang bakuna lang ang makaluwas sanasud sa pandemya, ₱2.5 bilyon lamangang aktwal nga gigahin niya alang sapagpalit niini. Ang dugang ₱70 bilyonmaggikan sa utang ug dili pa nakuku-lektang rebenyu. Niining semanaha,nabalita ang plano ni Duterte nga sublina usang mangutang og ₱30 bilyon gi-kan sa Asian Development Bank ugWorld Bank aron ipangpalit og bakuna.Bisan og 8% pa lamang ang nagagamitsa rehimen sa ₱5 bilyong giutang niinisa World Bank niadtong Abril aron kunobatukan ang pandemya.

Tungod sa kawad-on sa sentral ngaplano ug pondo, daghan nang syudad angnagpadayag nga mopalit sa kaugalingon

nilang bakuna alang sa libreng pag-a-pud-apud sa mga residente. Imbes nga

abagahon ang dakung kakulangan,gipasa sa rehimen sa mga kapita-

lista ang pagpali sa 600,000 do-sis nga bakuna sa AstraZeneca(United Kingdom) ug nangayo og200,000 dosis alang sa kaugali-ngon gamit. Ayha niini, 2 milyongdosis usab ang gipaako sa rehi-men sa pribadong sektor.

Treyning-militar, gilunsad

sa BHB-Eastern Samar

NAKAHUMAN SA BATAKANG Kursong Pulitiko-Militar(BKPM) ang usa ka platun sa Bagong Hukbong Bayan (BHB)-Eastern Samar taliwala sa subsub nga operasyong militarniadtong Oktubre 2020. Sulod sa 12 ka adlaw, nahimongmagtreyning sa mga Pulang manggugubat sa eryang okupadosa Retooled Community Support Program (RCSP) sa militar.

Tumong sa pagbansay nga pataason ang kapasidadmilitar sa yunit isip kabahin sa pagpangandam sa mas sub-sub nga pag-atake sa mga armadong pwersa sa rehimengDuterte. Nahimong kaabag sa aktibidad ang lokal nga or-ganisasyong masa sa pagsigurp sa seguridad ug lohistika.

Sa usa ka simpleng seremonya human sa treyning, gi-padayag sa mga estudyante nga mitaas ang ilangkumpyansa nga makiggubat ug iasdang ang armadongpakigbisog batok sa pasismo sa estado. Human sa trey-ning, dihadiha nga gideploy ang maong yunit aron atuba-ngon ang mga pasistang tropang naglunsad og opera-syong RCSP sa lugar.

Mga pusil, gisurender sa CAFGU

ngadto sa BHB

PATAY ANG USA ka upisyal sa 46th IB human siyagipusil sa usa ka elemento sa CAFGU nga wala nanakaagwanta sa pagpamig-ot sa upisyal niadtongSetyembre sa Barangay Bugho, Pinabacdao, Sa-mar. Mibalibad sa pagpanguna sa pagpatrulya angmaong elemento tungod sa kahadlok nga mabusi-karan og bomba sa BHB. Tungod niini gikulata siyasa iyang kumander, nga siyang maong nagtukmodkaniya aron pusilon ang upisyal. Gisurender niyaang giisyu sa iyang ripleng R4 ug pistola sa BHB, ugnangayo og tabang batok sa AFP. Human ang duhaka semana, hingpit na nga gibiyaan sa 46th IB anggisakop nilang mga baryo sa Pelaon, Magdawat ugManaing sa nahisgutang lungsod.

Sa Negros Oriental, usa ka tinyente ug usa paka sundalo sa 11th IB ang napatay, samtang duhapa ka sundalo ang nasamdan dihang makaeng-kwentro niini ang usa ka yunit sa BHB sa lungsodsa Siaton niadtong Disyembre 24, 2020. Duha kaPulang manggugubat sa BHB ang namartir.

Enero 7 , 2021 ANG BAYAN6

Gimakmak sa Alliance of Concerned Teachers (ACT) ang dinalian ngapagbawi ni Duterte sa unang planong ibalik ang klaseng "face-to-face" o

pag-inatbangay sa pipila ka eskwelahan sa Enero. Matud sa mga magtutudlo,pagtalikod kini sa panginahanglan sa luwas, de kalidad ug baratong eduka-syon sa panahon sa pandemya. Gitawag kini sa grupo nga usa ka "pasibongtubag" kung asa ginapapili na usab ang katawhan tali sa panglawas ug kina-buhi ug katungod sa mga serbisyong sama sa edukasyon. "Husto na angmaong pagdumala," matud pa sa grupo.

Gipatin-aw sa ACT nga kina-hanglang nakapunting ang mga pa-ningkamot sa estado sa luwas ngapagbalik sa mga klase. Ginaila pa gi-hapon kini sa mga magtutudlo isippinakamaayo nga pamaagi sa pag-tudlo ug pagkat-on. Labaw kiningmas nahimong hinanali atubangansa palpak ug paantus nga blendedlearning nga gipatuman sa De-partment of Education (DepEd) samilabayng lima ka bulan. Kulang angpagpangandam, sayop-sayop angmga modyul, ug daghan ang walanakasabay sa maong pamaagi.

Walay pagpatin-aw ug kampan-ya ang DepEd kalabot sa kamahi-nungdanon, risgo ug pagpangandamalang sa luwas nga pagbalik sa mgaklase. Tungod niini, daghan sa mgaginikanan ang nagtuong dungan-du-ngan nga pagaablihan ang mgaeskwelahan sa tibuok bahin sa na-sud, naa may bayrus o wala. Nagpa-dayag sila og kabalaka ug grabengkahadlok tungod sa bayrus ug sa gi-banabanang dakung galastuhonkung magkasakit sila o ang ilangmga anak.

Usa si Sandy sa nagtuong du-ngan-dungan nga paggaablihan ang

mga eskwehalan. "Kaluwasan unaayha edukasyon," matud niya."Ayha na pag naa nay bakuna" ug"basin sa sunod tuig," tubag sauban. Ingonman, layo pa ang posi-bilidad sa bakuna ilabina sa mgabata nga gibutang sa rehimen sa pi-nakaubos nga prayoridad niini.Hangtud karon, nakakulong sila satagsa-tagsa nilang mga balay ngawalay plano kung paunsa sila maka-balik sa "normal" nga kinabuhi.

Pero daghan usab ang uyon ngamobalik na sa normal nga klase luyosa nipis na impormasyon. Usa dinhisi Lena nga adunay upat ka anaknga naglisud sa sistemang modyul."Hangtud Grade 3 lang ang akongnahuman busa dili nako sila kayangtudluan." Nabalaka siyang dili ma-kalampos sa Grade 12 ang magulangniyang anak samtang nagkadugaynga walang titser nga nagatudlokaniya. Wala pay nakahuman oghayskul sa ilang pamilya.

"Sa tinuod lang, sakit kaayo sabuut," ingon ni Joy. "Kung kanus-amaghuman na ang tuig, ayha pamaghimo og plano? Lima ka bulannga nag-antus sa modyul, pwedeman diay mag-face-to-face?" Bag-

ong nanganak si Joy dihang magsu-god ang blended learning niadtongAgosto. Nag-inusara niyang giati-man ang iyang lima ka bulan nanganak ug mga anak nga anaa saGrade 2 ug Grade 6.

"Daghan nang trabaho sa mgainahan. Magluto, maglaba, mang-hinlo, manghugas, mangita pa ogkwarta," sabi ni Gina. "Pag-abot sapagtudlo sa mga bata dili na ko ma-ka-concentrate tungod kay kapoy na.Tapulan pa gyud silang magtuon tu-ngod kay naa ra sa balay."

Ang mga miuyon sa face-to-faceclasses nagsulti usab nga uyon silabasta magsuot og facemask ug faceshield, adunay physical distancing,limitado ang oras ug adlaw sa pasokug dili piot ang klasrum. Nasabtannila ang mga risgo sa face-to-facenga klase ug andam sila nga abaga-hon ang responsibilidad nga itugyankanila aron masiguro nga luwas kini.Andam sila nga mopailalum sa un-samang programa sa DepEd kungadunay igong konsultasyon paraniini. "Halos wala silay nakat-onansa mga modyul," matud ni Fanny."Ako ang nahimo og project ug na-gatubag sa mga eksam."

"Ang mga tambay gani, gitugu-tan na nga maglala, nganong angmga bata dili pa tugutang tarongnga maka-eskwela?" NiadtongOktubre pa giablihan ang uban pangestablisimyento ug mga lugar-pangkalingawan.

Sukad Nobyembre hangtud Di-syembre, daghan nang mga syudadug lungsod ang nagdeklarangCovid-free nga mga barangay.Covid-free o wala nay Covid angusa ka lugar kung wala kini nata-hong kaso sa minimum nga duhasemana. Gawas sa Metro Manila,adunay mga erya nga ubos angtantos sa impeksyon, kung naa mandali kining nasumpo tungod sapagtinabangay sa mga residente uglokal nga konseho.

Duso sa mga magtutudlo ug ginikanan:

Luwas nga balik-eskwela

ANG BAYAN Enero 7 , 2021 7

Daghang mamumuo ang milaum nga makadawat sa 13th month payniadtong Disyembre 2020 para makahulip man lang sa ilang mga

panginabuhi sa bag-ong tuig. Daghan usab ang naglaum nga magamitkini aron mabayran ang nagpatung-patong nilang utang tungod sa la-bing taas nga panahon nga wala silay trabaho. Milabay na ang bag-ong tuig apan daghan pa gihapon kanila ang wala nakadawat sa maongbenepisyo.

Ang 13th month pay usa ka be-nepisyong obligadong ihatag samga employer sa ilang mga mamu-muo sa dili molapas sa Disyembre24 sa matag tuig. Ang tanang mgamamumuo, lakip ang mgakontraktwal, nga nagserbisyo sadili moubos sa usa ka bulan sa ilangmga employer ang adunay katu-ngod nga modawat sa maong bene-pisyo. Ginakwenta kini subay saabut sa binulan nga suhulan sa ma-mumuo ug ihap sa bulan sa pagtra-baho sulod sa usa ka tuig.

Sa nangagi, ginagamit sa mgamamumuong Pilipino ang maong be-nepisyo alang sa pasko, paggasto sauban pang mga galastuhon sa balay,o gibatigan aron magamit panahonsa kalit nga panghitabo. Karongpandemya, kung kanus-a mas kina-hanglan, karon pa gyud gihikaw angmaong benepisyo sa daghang ma-mumuo. Gibanabana nga anaa sa 2milyon ang mga mamumuong walanakadawat sa 13th month pay alangsa 2020.

Lakip kanila si Kim, mamumuosa usa ka dakung grocery sa Mayni-la. "Lima ka tuig na kong nagatra-baho isip merchandiser pero sa pa-ngalan lang ko regular. Lima ka tuigna ko nga wala nakadawat og 13thmonth pay ug uban pang mga bene-pisyo," matud niya. Niining mila-bayng mga non-working holiday(adlaw nga walay trabaho apanmagdawat gihapon og sweldo),giobliga si Kim sa iyang employernga magtrabaho nga walay espesyalnga kumpensasyon. Lapas kini sareaksyunaryong balaod nga nagka-nayon nga kinahanglang bayaran sadili moubos sa 200% sa ilang suhu-

lan ang mga nagatrabaho saholiday.

Wala usay nadawat nga13th month pay anggwardya sa usa ka kum-panya sa Laguna ug angbag-ong nanganak nga siLucy. "Gihatag na sa agencyang 13th month pay saakong mga katrabaho, perowala koy nadawat. Naka-maternityleave ko karon tungod kay bag-olang kong nanganak niadtong ula-hing semana sa Oktubre," paambitniya. Dihang mireklamo siya samaneydsment sa security agency,giingnan siya nga kinahanglan unasiyang magpasa og "temporary re-signation letter" aron makuha angmaong benepisyo. Mibalibad siyangmagpasa niini human gipahimang-noan sa iyang mga katrabaho ngapagagamiton lamang kini aronpugson siyang tangtangon sa tra-baho.

Imbes nga 13th month pay,utang ang misugat sa mamumuo sakonstruksyon sa Pampanga nga siNiko ug sa iyang mga katrabahoniadtong milabayng bulan. Gipada-yag niya kung paunsa gigamit saiyang employer ang cash advance(pasiunang suhulan) sa ila aron ilu-bong sila sa utang ug ihikaw angmaong benepisyo. "Puro negatiboang among mga suhulan tungod kayginatubuan ang cash advance saamo. Dedma lang ang employer saamo, wala ni gamay nga konsidera-syon man lang."

Sama ni Niko, gikibhang usab sa13th month pay sa drayber sa kum-panya nga si Jack ang ₱3,000 ngacash advance niya dihang magsugod

13th month pay, wala gihatag sa kadaghanan

ang lockdown niadtong Marso. Gi-lauman unta niya ang maong bene-pisyo aron ipangpalit og tambalalang sa iyang hypertension, apanhalos ₱400 na lang ang iyang na-dawat. "Matud sa supervisor namo,daku daw usab ang nakibhang tu-ngod kay sa Setyembre na ko gipa-balik sa trabaho."

Gipamatud-an sa maong mgakaso nga walay bangkil ang dekla-rasyon ni Labor Sec. Silvestre Bellonga kinahanglang makadawat angmga mamumuo sa 13th month pay.Sa tinuod lang, wala pa gihapon si-yay planong maghimo og inspeksyonaron siguruhon ang pagtuman samga employer sa maong balaod.Wala usay nadawat nga unsamangsubsidyo ang naglisod nga mgapabrika, ilabina ang gagmay ug ha-tunga, aron siguruhon nga maha-tagan ang ilang mga empleyado samaong benepisyo.

Kabahin ang gihikaw nga 13thmonth pay sa hinungdan sa padayonnga pagkunhod sa suhulan sa mgamamumuo taliwala sa pandemya. Satibuok kalibutan, gibanabana saInternational Labor Organizationnga mihagba og 11% ang suhulan samga mamumuo o katugbang sa $3.5trilyon (₱168 trilyon) sa unang tuloka kwarto sa 2020.

Enero 7 , 2021 ANG BAYAN8

Sa tibuok panahon sa pandem-ya, liboan sa mga natakdan ang gi-deklara sa Department of Health(DOH) nga "nakarekober" o naulianna sa sakit kada semana. Ilalum saprotokol sa "Oplan Recovery," angtanang mga asymptomatic (walaynabati nga sintomas) ug ang gaanlang ang sintomas ug wala nigrabe,awtomatikong ideklarang "nakare-kober" human ang rekisitong 14 kaadlaw nga pagkwarantina. Angpagkwarantina mamahimong ipatu-man sa mga pasilidad nga ginapa-dagan sa mga lokal nga gubyerno osa kaugalingong balay sa pasyente.Dugang kanila ang mga naulian su-lod sa mga ospital.

Wala na subling gipailalum satesting ang mga "nakarekober"samtang anaa sa kwarantina. Tu-ngod kay matud sa DOH, daghan pagihapon kanila ang magpositibo tu-ngod sa bayrus nga naa pa sa ilanglawas. Bisanpaman, dili na kunomakatakod ang maong bayrus. Ma-tud sa mga syentista, labing maka-takod ang bayrus sa unang 10 kaadlaw niini sa impeksyon. Kapin90% sa mga natakdan nga adunayedad 59-paubos ang naulian sa sa-kit.

Naulian man sa sakit, wala na-human ang ilang pag-antus. Dililang pipila ang nalubong sa utangtungod sa kamahal kaayo sa pagpa-ospital. Daghan ang padayon nganagkasakit ug naglisud nga maka-balik sa kanhi nilang kinabuhi. Kungwala silay nadawat nga ayuda, sub-sidyo o bisan unsang suporta gikansa estado niadtong nagkasakit sila,labaw nga wala silay nadawatanhuman silang maulian.

Sa Metro Manila, mikabat sa₱30,000 hangtud ₱40,000 kada ad-

law ang singil sa mga pribadong os-pital, wala pay labot niini ang bayadsa duktor. Adunay mga pasyentengdili grabe ang sintomas nga nagba-yad og ₱570,000 alang sa 14 kaadlaw nga pagkaospital. Ang dag-kung ospital nagasingil og hangtudsa ₱700,000 sa usa ka semanangpagpatambal, bisan pa og wala mi-sangpot sa paggamit og oxygen oventilator ang pasyente.

Wala dayon nawala ang nasi-nati nga sakit sa mga nakaluwas saCovid-19. Dili lang pipila ang nag-taho sa pila ka higayon nga hilanat,ubo, pagkawala sa panglasa ug pa-nimhot, ug kalisdanan sa pagginha-wa bisan pipila ka semana na silanggideklarang luwas na. Dili pa ma-tantya kung pila sa mga nakareko-ber ang apektado sa ingon niiningkahimtang, nga ginatawag og "long"o malungtaron nga Covid.

"Usahay momata na lang ko ngahalos dili makaginhawa," matud niManny, tulo ka bulan human siyanakagawas sa kwarantina. Duha kabeses siyang nagpositibo ugnagkwarantina sulod sa duha kabulan ayha nagnegatibo ang iyangtest. Aron maulian, mipalit si Mannyog mga bitamina ug uban pangpangpakusog sa resistensya, gamitang nahabilin niyang tinigum.

Wala usab dayon na nakabaliksa trabaho ang mga nakarekober."Setyembre ko unang nagpositiboug nagkwarantina," matud ni Pi-nang, usa ka mamumuo. Disyembrena apan wala pa gihapon siya naka-balik sa trabaho. Sama sa daghangkumpanya, rekisito sa iyang ginat-rabahuan ang magnegatibo una angmga natakdan ayha subling patra-bahuon. "Lima ka beses na kongnagbalik-balik nga nagpa-test pero

Luwas sa Covid-19 apan dili sa kalisud

Nahuman ang tuig 2020 nga adunay 474,000 kaso sa natakdan sa bayrusnga Covid-19 sa Pilipinas. Niadtong Enero 4, gikanayon nga 448,258

dinhi ang "nakarekober" sa sakit samtang 9,257 usab ang namatay. Kadag-hanan sa mga natakdan ug nakarekober naa sa edad 49 paubos. Pinakadag-han ang namatay sa mga pasyenteng edad 60 pataas.

positibo pa gihapon," matud kangPinang. Sa ulahing higayon, nag-pailalum siya sa usa ka espesyal ngatest aron mahibaloan kung makata-kod pa ba ang bayrus nga anaa saiyang lawas. "Sugod pa lang gani satrabaho, nalubong na dayon sautang," matud niya. Ang matag testadunay presyong gikan sa ₱1,500hangtud ₱8,000, depende sa lugarug ospital. Hangtud ₱3,409 lamangang ginatubag sa PhilHealth ug ayhalang kung ang mga test ginahimo sausa ka laboratoryo o ospital.

"Nakahunahuna na ko ngamagresayn na lang sa trabaho,"matud ni Pinang, "apan lisud kaayokaron nga makakita og laing matra-bahoan." Nabalaka usab siyang diliniya makuha ang iyang mga benepi-syo sa panahong pinakakinahanglanniya kini. Sobra ka langan ugkumplekado ang proseso sa pag-aplay ug pagkuha sa benepisyo saSocial Security System. "NiadtongOktubre pa nagsi-resayn ang akongkatrabaho pero Disyembre na, walapa gihapon silay sickness benefit nganadawat," dugang pa niya.

ANG BAYAN Enero 7 , 2021 9

Enero 7 , 2021 ANG BAYAN10

Bunga sa Covid-19 ug militaristang lockdown, limitado angnahimong pisikal nga panagtapok ug protesta sa mga de-

mokratikong organisasyon niadtong 2020. (Basaha ang kalabotnga artikulo sa Ang Bayan Disyembre 21, 2020.) Sa maong ka-himtang, gipaningkamutan sa mga organisasyong masa sa mgasektor sa kasyudaran nga gamiton ang mga platapormang on-line aron mag-pukaw, mag-organisa, magtigum ug magtuon.

Sa inisyal nga nakalap nga datossa Ang Bayan, adunay kapin 300 kaonline nga mga aktibidad, kadagha-nan sa mga lokal nga balangay, angnalunsad niadtong milabayng mgatuig. Anaa kini sa porma sa protes-ta, kultural nga pasundayag, socialmedia rally (dungan-dungan ngapag-post sa mga mulo gamit ang ko-mun nga mga hashtag), webinar ugpulitikanhong pagtuon, oryentasyonug pagtukod sa mga mga balangayug mga tigum ang nalunsad sa tibu-ok tuig. Pinakaaktibo sa "aktibis-mong online" ang sektor sa kaba-tan-onan.

Pasulpot-sulpot usab nga mgaporum ug protesta ang giorganisasa mga nasudnong sentro sa mgademokratikong organisasyon (adu-nay mga sinemana samtang ang pi-pila nahitabo matag adunay protes-ta).

Pinakadaghan ang nakighiusa saprotesta niadtong Mayo 1, 2020 sapangkalibutanong adlaw sa mamu-muo sa pagpanguna sa KilusangMayo Uno. Kapin 77,000 ka beseskining gitan-aw sa Facebook. Kadu-ngan niini ang gipatuman nga pag-post sa mga hulagway ug panawa-gan alang sa panglawas, panginabu-hian ug katungod.

Pinakatataw sa tibuok tuig angmga porum ug mubong pagtuon ma-hitungod sa pagbalaod sa Anti-Ter-ror Law. Daghang porum ug pagtu-on ang nalunsad sa mga lokal ngatsapter sa organisasyon sa kabatan-onan sa Metro Manila, Southern Ta-galog, Cordillera ug pipila ka mgaprubinsya sa Visayas ug Mindanao.

Napuloan ka li-bong pirma usabang nakalap sakampanya batok saATL ug pagsuportasa ABS-CBN human kining ipasira-do. Nag-trending sa makapila ka hi-gayon ang #JunkTerrorLaw (Ibasu-ra ang Terror Law) aron ipadayagang pagbabag sa balaod kadungansa panawagang #OustDuterteNow(Palagputon si Duterte, karondayon).

Mitataw usab ang pagbatok sared-tagging, yangongo sa mamu-muo sa panglawas ug mga empleya-do sa gubyerno aron ihatag anghazard pay ug libreng mass testing,pagkadismaya sa kabatan-onan saonline learning gamit ang #NoStu-dentLeftBehind ug pakighiusa sakampanyang #BalikPasada alang samga drayber sa dyip.

Napakita ang potensyal ugkapaspas sa pagpangalap og tabangsa social media dihang sunud-sunodnga gihampak sa mga bagyo angnasud. Paspas nga mikaylap angpanawagan alang sa donasyon ugayuda, ingonman ang pagpanubagsa kawalay-aksyon sa rehimeng Du-terte pinaagi sa pag-trending sa#NasaanAngPangulo.

Pipila ka mga organisasyongnakabase sa komunidad ug pabrikaang aktibong nagpadayag sa ilangmulo sa social media panahon salockdown. Tataw sa ilang mga pa-nawagan ang pagpapaspas sa la-ngan nga paghatag sa Social Ame-lioration Program sa rehimen ugkakulangon sa ayudang pagkaon.

Gilunsad usab sa mga pundok samga mamumuo, kabus ug magka-barangay ang mga online nga kon-sultasyon sa katawhan aron kalaponang pangayo sa katawhan. Gawaspa dinhi ang bulag-bulag nga mgapost sa mga kabus, magtutudlo,kabatan-onan ug mga propesyunal.

Kadungan sa pagbwelo sa pro-testang online, mikusog usab angpagpangbusal sa estado. Daghanang gipig-ot ug giaresto tungod langkay nagpost sila sa ilang reklamo ugkritisismo online.

Social media sa Pilipinas:

Daluyan sa panaghiusa ug pagsukol

Dakung potensyalsa social media

Anaa sa 81 milyong Pilipino ang

nagagamit sa internet, matud sa usa ka

pagtuon niadtong Oktubre 2020. Ang mga

Pilipino ang pinakanahumod sa internet sa

tibuok kalibutan, kung asa halos 10 ka

oras kada adlaw ang ginagahin nila

dinhi. Upat ka oras kada adlaw ang

ginagahin nila sa social media. Mayorya

sa mga nagagamit adunay edad 20

hangtud 34 anyos.

Naabot sag Facebook ang halos

tanang 81 milyong anaa sa internet nga

Pilipino. Anaa sa 40 milyon usab ang

naabot sa Youtube, 14 milyon sa

Instragram, 10 milyon sa Snapchat, ug 7.8

milyon sa Twitter.