Phát tri n t duy phê phán cho sinh viên qua ể ưvi c rèn luy n k năng đ t câu h i theo mô ệ ệ ỹ ặ ỏhình c a Socrates thông qua m t s ho t ủ ộ ố ạđ ng nói b môn Ti ng Anh chuyên ngànhộ ở ộ ế

Đinh Hải Yến, M.Ed (Bộ môn ESP, Khoa Anh)

• I. Đặt vấn đề • II. Một số vấn đề lý luận của việc phát triển

tư duy phê phán cho sinh viên trong giảng dạy ngoại ngữ.

• III. Thực nghiệm việc phát triển tư duy phê phán cho sinh viên thông qua rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi trong hoạt động trình bày bản tin và thuyết trình theo nhóm ở môn Tiếng Anh chuyên ngành (ESP).

• IV. Kết luận :

Đặt vấn đề

• Sự phát triển của xã hội và yêu cầu của thị trường lao động đầy tính cạnh tranh → Thái độ sống, phương pháp tư duy tích cực, sáng tạo

M t s v n đ lý lu n c a vi c phát tri n ộ ố ấ ề ậ ủ ệ ểt duy phê phán cho sinh viên trong ư

gi ng d y ngo i ngả ạ ạ ữ

• Khái niệm tư duy phê phán (TDPP)- TDPP là một quá trình tư duy tích cực, hay

là sự áp dụng một cách có chủ đích các kỹ năng của tư duy bao gồm khái niệm hóa, phân tích, tổng hợp, phản ánh, nhận biết và giải quyết vấn đề, tự điều chỉnh…để hướng dẫn, chỉ đạo cho niềm tin và hành động của con người (Angelo, 1995 & Scriven,1996)

→ TDPP là một phương pháp tư duy tích cực : độ xác thực, tính khách quan của của thông tin, nhận thức ngày càng đầy đủ hơn về thế giới,từ đó dẫn tới những hành động, những sự điều chỉnh phù hợp khi hoàn cảnh đã thay đổi.

→ TDPP là một phương pháp tư duy có chất lượng: tác động tích cực đến nhận thức và hành động thực tiễn của mỗi con người.

Tầm quan trọng của việc phát triển kỹ năng tư duy phê phán cho sinh viên

• Tư duy phê phán là một kỹ năng tư duy cần thiết cho tất cả các lĩnh vực, các ngành nghề

• Tư duy phê phán đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế tri thức

• Tư duy phê phán giúp tăng cường khả năng biểu đạt bằng ngôn ngữ

• Tư duy phê phán kích thích sự sáng tạo

• Tư duy phê phán là nền tảng cho sự tự điều chỉnh của mỗi cá nhân

(Lau, J. ‘Critical thinking web’)

Các chi n l c d y nh m phát tri n t duy ế ượ ạ ằ ể ư phê phán cho sinh viên

• Đánh giá thường xuyên• Học theo nhóm • Thảo luận • Sử dụng bài tập viết • Các dạng bài tập tình huống - giải quyết vấn

đề • Sử dụng câu hỏi (King, 1995, Underwoood & Wald,1995…)

Rèn luy n k năng đ t câu h i - cách th c ệ ỹ ặ ỏ ứrèn luy n và phát tri n k năng t duy phê ệ ể ỹ ưphán trong d y-h c ngo i ngạ ọ ạ ữ

• Kỹ năng đặt câu hỏi phản ánh các cấp độ khác nhau của tư duy phê phán

• Mô hình câu hỏi của Bloom (Bloom’s questions) và của Socrates (Socratic questions) trong dạy học ngoại ngữ

• Bloom’s Taxonomy (1956) - Kiến thức (Knowledge) - Hiểu (comprehension) - Ứng dụng (application) - Phân tích (analysis) - Tổng hợp (synthesis) - Đánh giá (evaluation)

• Socrates (469BC-399BC) : - Làm rõ khái niệm (conceptual clarification questions) - Tìm hiểu các nhận định (Probing of assumptions)- Tìm hiểu lý do, nguyên cớ và các luận cứ

(Probing of rationale, reasons and evidence)

- Tìm hiểu quan điểm cá nhân và các bình diện khác nhau đối với cùng một vấn đề

(Questioning viewpoints and perspectives)- Tìm hiểu các ngụ ý và các hệ quả (Probing

of implications and consequences)- Xem xét, đánh giá về các câu hỏi của mình

(Questions about the question)

Th c nghi m vi c phát tri n t duy phê ự ệ ệ ể ưphán cho sinh viên thông qua rèn luy n k ệ ỹnăng đ t câu h iặ ỏ

• Hoạt động trình bày bản tin (news report)

• Hoạt động thuyết trình theo nhóm (group oral presentation)

Ph ng pháp nghiên c uươ ứ

• Lớp chất lượng cao hệ phiên dịch K40E19 của khoa Anh ở học kỳ 2 (2008-2009) : 14 sinh viên, 4 nhóm trình độ (xét theo điểm TB 4 môn thực hành tiếng Kỳ 5)

• Thời gian : 8 tuần (3 đợt)• Phương tiện : Mô hình câu hỏi mẫu của Socrates• Đánh giá : - Kết quả thực nghiệm - Tự đánh giá của sinh viên (phiếu điều tra) và quan

sát của giáo viên

K t qu nghiên c uế ả ứ

• Đợt 1 : đa số sinh viên khá thành thạo với các câu hỏi ở trình độ đơn giản, không đòi hỏi tư duy sâu và các cấu trúc phức tạp. Khi phải thể hiện các thao tác tư duy phức tạp hơn trong câu hỏi và cũng đòi hỏi kiến thức ngữ pháp sâu hơn, chắc chắn hơn, những sinh viên có điểm trung bình tiếng dao động từ 7,0-7,4 và thấp hơn đều gặp khó khăn.

• Đợt 2 : sinh viên đã có tiến bộ đối với các câu hỏi loại 1 và 2, những câu hỏi với mục đích và các dạng câu khá đơn giản, rõ ràng, dễ nhớ và dễ xác định. Với các câu hỏi từ loại 3 trở lên, sinh viên vẫn gặp khó khăn và vẫn mắc lỗi, kể cả những sinh viên ở tốp đầu.

* Tiến bộ nổi bật: đã chú ý hơn đến tình huống, các câu hỏi cụ thể hơn, thể hiện mục đích rõ ràng hơn, dễ hiểu hơn. Với 2 sinh viên ở tốp cuối, các em cũng cố gắng sử dụng các câu hỏi loại 5, và mặc dù chưa thật sự thành công trong cách diễn đạt, những câu hỏi đó cũng có những ý tương đối sâu sắc.

• Đợt 3: các loại câu hỏi loại 3-5 được sử dụng chính xác hơn, thể hiện tư duy phản biện khá tích cực, đòi hỏi cách giải thích với những dẫn chứng có sức thuyết phục hơn.

Đó thực sự là một bước tiến trong nhận thức được thể hiện qua sự tiến bộ trong kỹ năng đặt câu hỏi cũng như số lượng và tần suất ngày càng tăng của sinh viên tham gia đặt câu hỏi như một nhu cầu học tập thực sự trong các giờ thảo luận.

Đánh giá chung về mức độ tiến bộ của sinh viên

• Về sự tiến bộ trong kỹ năng đặt câu hỏi• Về sự tiến bộ trong cách tư duy của cá

nhân • Về sự tiến bộ trong việc sử dụng ngôn ngữ • Nguyên nhân của những tồn tại trong kỹ

năng đặt câu hỏi

Một số gợi ý cho việc rèn luyện kỹ năng đặt câu hỏi cho sinh viên trong hoạt động giảng dạy và học tập ở môn Tiếng Anh chuyên ngành

• Vai trò của giáo viên : - hướng dẫn - tổ chức hoạt động - đánh giá• Vai trò của sinh viên : - hoạt động nhóm - hoạt động cá nhân

K t lu nế ậ

• Phát triển tư duy phê phán cho sinh viên là một yêu cầu tất yếu trong việc nâng cao chất lượng đào tạo đại học

• Vai trò nòng cốt của giáo viên trong nhận thức, tổ chức, hướng dẫn, điều chỉnh… nhằm kích thích sự hứng thú của sinh viên đối với môn học, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo trong học tập, hình thành các thói quen tư duy độc lập và phương pháp học tập thích hợp và thực sự có hiệu quả.

Tha nk you for your a tte ntion!