“�YAŞLILAR�PARA�TOPLUYOR,�GENÇLER�ISE�SIRF�ÖDEMEK�ZORUNDA�KALIYOR!”Emeklilik siyaseti ile ilgili efsaneler ve gerçekler

2., senesine güncellenmiş baskı

BILD-ZEITUNG, 22.1.2007

“Bu resimleri kim tanımıyor? Mayorka sahillerinde bronzlaşmış, çiçek motifli bornozlarıyla jimnastik yapan şişman emekliler Alman sosyal fonlarını batırıyorlar.” (die tageszeitung, 23.1.2007)

Almanya’da yaşlılar hep çoğalıyor ve bunun da dışında hep daha yaşlı oluyorlar. Bu bir gerçektir. Yüz sene evvel olduğu gibi artık ortalamada 40 yaşlarında ölmediğimiz aslında harika bir şey. Fakat sorun olan şudur: kim 90 yaşlarında olanların emekliliğini finanse edecek? Nüfus gelişimine bakacak olursak, senaryonun feci olduğu aşikâr: Güney’de ki birçok fakir ülkeler “nüfus patlaması” riskiyle karşı karşıyadır. Yani bu ülkelerde çok çocuk sahibi olan çok insan yaşamaktadır. Bu durum Avrupa ülkelerin durumunun tam tersidir: Burada çok az çocuk doğmaktadır, bundan dolayı “demografik saatli bomba” tik tak etmektedir.Emekliliği geleceğe dayanıklı yapmak için, gecen yıllarda yeni organize edildi. “Sürdürülebilirlik faktörü”, “Riester-Kademe” (Riester emeklilik: devlet sübvanseli ek emeklilik), emeklilik yaşını 67‘ye yükseltmek gibi birtakım tedbirler alınmıştır. Bunların neticesi aşama aşama devletin kişi başına daha da az emeklilik maaş ücreti ödemesidir. İyileştirilmiş annelik emekliliği ve 45 sigorta yılından sonraki sınırlı emeklilik içeren bu emeklilik paketi bu noktada hiçbir şey değiştirmemektedir. Yalnızca minimum düzeyde düzeltmeler getirmektedir.Primlerden yanlış finanse edilen sözde “annelik emekliliği” gerçek performans iyileştirmeleri için hareket alanını gittikçe daha ziyade düşürecektir.Ekonomi krizine ve düşük faizlere rağmen, politikanın yasal emeklilik sigortasında yarattığı açıkları doldurmak için, birçokları halen insanların ekstra “özel tedbirler” almaya çağırıyor. Burada “özel önlemler” genellikle kıt maaşından emekliliği için herkesin kenara bir şeyler koymak zorunda olduğu anlamına gelmektedir. Daha açıkçası net hesaba göre maaşın azalması demektir. Yani daha uzun çalışmak, daha az emeklilik maaşı ve daha az aylık maaş demektir. Zamanla doğum oranı azaldığından dolayı politika ve uzmanlar tüm bunların gerekli olduğunu savunmaktalar. Aslında her ikisi de doğru değildir. Emeklilik sorunu biyolojik değil, bilakis ekonomik ve politik bir sorundur. Ve bu nedenle olgusal kısıtlarla alakalı değil, aksine paylaşım sorunuyla alakalıdır.

IÇERIK

Emeklilik siyaseti ile ilgili efsaneler ve gerçekler 21 “Demografikbirkasırgabizedoğrugeliyor” 22 “Dahauzunçalışalım” 43 “Yaşlılargençlerisömürüyor!” 74 “Vergifinansmanlıemeklilikbirkartopusistemidir” 105 “Emeklilikprimödememiktarıyükselemez” 126 “Geleceğeyönelikyaşlılıktedbirleriüçsütunüzerindedurmalı” 147 “Emekliliksigortasıeşitolarakfinanseedilmekte” 168 “Dahauzunçalışmaksağlıklıdır” 199 “Emeklilerindurumuhiçbukadariyiolmamıştı” 2210 “Özeltedbirler –kaygısızbiremeklilik” 2511 Emeklilikpaketi:hediyemidiryoksahakmıedilmiştir? 27

Bir husustan eminiz: hediye diye bir şey yoktur 30

Sözcük listesi 31

2

EMEKLİLİK SİYASETİ İLE İLGİLİ EFSANELER VE GERÇEKLER

1

“DEMOGRAFİK BİR KASIRGA BİZE DOĞRU GELİYOR”

Neler anlatılıyor?Almanya’dainsanlarortalamaolarakdahadayaşlanıyor,ziraortalamayaşamsüresiuzuyor.İktisatçıDavidKotlikoff:“Üzeri-mizedemografikbirkasırgayaklaşıyor”diyeuyarıdabulunuyor.Uzayanortalamayaşamsüresiinsanlariçinaslındabirilerlemeolmakyerineaksinebirtehditolaraksunuluyor.Ziragidereksayısıazalangençler,gidereksayısıyükselenyaşlılarıgeçindir-mekzorundaise,emeklilerhangişekildefinanseedilmelidir?

Esas mesele nedir?Demografikdeğişimifadesibirgerçektir.100seneyiaşkınbirzamandanberiAvrupa’nınbirçokülkesiniilgilendiriyor.Alman-ya’da19.Yüzyıldakadınbaşıçocuksayısı4ila5arasıiken,20. Yüzyılınilkyarısındabusayı2ila3çocuk,1960‘lardanitiba-renise1ila2çocuğadüşmüştür.Bununlaberabernüfussayısıgenelolarakyükselmiştir,ancakbuyükselişeskihızınıkaybet-miştir.DoğumoranısabitkalmışolsaydıbugünAlmanya’nınnüfusu80 milyondeğil,yaklaşık300milyonolurdu.

Gençileyaşlılarsayısıoranıdadeğişikliğeuğramıştır.Yaklaşık100seneevvel65yaşlarındabirkişiyeişgörebiliryaşındaolanyaklaşık10kişitekabülederdi.1950’lerdebusayı6ya,binyıldönümündensonra3ila4’edüşmüştür.21.Yüzyılınortalarındaise65yaşlarındabirkişiyeişgörebilir15ile64arasıolankişiikidenazgibibirsayıyatekabületmesiöngörülmekte.

Görebileceğimizüzeredemografikdeğişiminbüyükbirkısmı1900ile1950arasındagerçekleşmiştir.Sonrakidurumiseyüzyı-lınortalarındabirzamandagelişimintersiolmasıöngörülmekte,çünküyüksekdoğumoranlıyıllarortadankalkıpyerinesayıcaazemeklilerneslidoğacaktır.Tabibubirkahvefalıtahminigibidir.Ozamanakadardahayarıyüzyılvar.İstatistikçiGerdBosbach:

3

“Kim50senesonrasınıgörebileceğiniiddiaediyorsabirhayal-peresttir”diyor.1

Almanya’nınnüfusuadımadımyaşlanıyor.Yarındanitibarenbir-denşimdiyegöreikikatfazlaçocukdoğsabilebudurumdeğiş-meyecektir.Pekibudurumfelaketmidir?Bunuöğrenmekgere-kir.Cevabiise“değildir”.Bunugeçmişzamangösteriyor.Zirademografikdeğişiminhızlıolduğuzamanıarkamızdayenibırak-tık.

20.yüzyıldaemeklilerinsayıoranıüçkatyükseldi:1900sene-sindeyüzde5tenaziken,2000deyüzde17denfazlaoranaulaş-mıştır.Gençnüfusunsayısıiseaynıyıllararasındayarısındanazbiroranaazalmıştır.Geçmişonyıllardaemekliinsanlarakıyasen,işgörebiliryaşlarındaolaninsanlaradımadımazalmıştır.Bunakarşın,herkeseyüksekstandarttabiryaşamsağlamaküzere,1957deyasalemekliliğiilemaaşücretigelişiminibirbirinebağ-lanmış,bununladaaynızamandasosyaldevletgenişletebilin-mişti.Öyleisebugünküekonomikperformansseviyesive2030senesindenitibarenmuhtemelenazalmışolacaknüfussayısını2 gözönündebulundurursak,nedenherkesiçingelecekteiyibiryaşamsağlamakmümkünolmasın?Görünmektedirkimeselenüfusyapısınıngelişimiilealakalıdeğildir,aksinebirtoplumunbugelişimineşekildeidareettiğiylealakalıdır.

Ayrıca:Doğumoranlarıkadınbaşınahesaplanmaktadır.Çocuk-suzlukyadaeksikçoğalmadanşikâyetçiolunduğunda,ençokyalnızcakadınlarhedeftedir.Fakat,malumolduğuüzere,üremeiçinerkeklerdegereklidir.Aslındakadınlardançokerkeklerçocuksuzdur3.Çocuklarınnedendoğupdoğmadığınınsebep-lerinibilmekisteyenlerhemkadınlarahemdeerkekleresorma-lıdır.

1 Bkz:www.tagesschau.de/inland/demografiegipfel102.html. 2 AktüelnüfustahminlerinegöreAlman-ya’nınnüfusu2030’akadarşimdiki81milyonsayısınıkoruyacaktır.2060senesinekadar –yaşanacakolay-laragöre-68ila79milyonarasınakadarazalacaktır(bkz.FederalDaireIstatistikleri,nüfustahminleri,13.Koordinasyon,2.Varyant,Wiesbaden2015).Tahminlerbiryıldaülkeyeveülkedengöçedenlerinarasındakimaksimalfarkın230.000olduğunuöngörüyor.Mültecisayısınıgözönündebulunduracakolursak,buvar-sayımlabugünbusayınınüzerinegeçilmiştirbile. 3 Bkz:ChristianSchmitt/UlrikeWinkelmann:Çocuksahibiolmayankim?DIWDiscussionPapers473,Berlin2005.

4

2

“DAHA UZUN ÇALIŞALIM!”4

Neler anlatılıyor?Dahaazçocukdoğduğundanveyaşlıinsanlarınsayısıyüksel-diğindendolayı,herkesindahauzunçalışmasıgerektiğiaşikâr.“Almanyarefahdurumunuancakyaşlıişalanşahıslarınçoğal-masıylasağlayabilir5ve67yaşınakadarçalışmaklakalmamalı.İşbulmakurumununyönetimkurulubaşkanıFrank-JürgenWeise:„Ayrıcasağlıklıişalanşahısların70yaşınadekgönüllüçalışmayateşviketmeli”diyeaçıklıyor.AynişekildeFederalBankaveMaliyebakanıWolfgangSchäubledadahauzunçalış-mamızıarzuluyorlar.6

Esas mesele nedir?Almanya’daortalamayaşamsüresininuzadığıveneredeysetümAvrupa’daolduğugibigeçmişekıyasendahaazçocukdoğ-duğubirgerçektir.AB’ndedoğumoranı,kadınbaşınadoğum-laragöre1,58’dir.Almanya1,47doğumoranıylabusayınınaltındakalıyor.7Yenidoğanlarıntümüyetişkinyaşınakadarulaş-madığından,nesillerindoğacaknesillerkadarsayıcaaynıolma-sınısağlamakiçin,Almanya’nındoğumoranıikiüzeriolmasıgerekir.Busayıdanaziseuzunvadedenüfusunazalmasıanla-mınagelir.Doğumoranıbusayıdanfazlaolursa,nüfusçoğalır.

Tümbunlarınneticesi“dahauzunçalışmasüresi”olmasıyineyanlıştır.Zirarefahdüzeyininsağlanması,emeklilergibiartıkçalışmayanyahutçocuklargibihenüzçalışmayanlarileişgöre-bilirlerinarasındakisayıoranınabağlıdeğildir.Belirleyiciolanhususilkolarakişgörebilirlerinkaçıçalışıyorolması.İkinciisebunlarneşekildeüretimsağlıyor,yanisaatbaşı,gündelikvehaf-talıknekadarüretiyorolmasıdır.

4 DieZeit,26.5.2011,bkz.:www.zeit.de/2011/22/Zwangsberentung. 5 HandelsblattTicarigazete4.12.2012. 6 SüddeutscheZeitung,2.1.2015. 7 2014Eurostatverileri:http://ec.europa.eu/eurostat/sta-tistics-explained/images/2/21/Total_fertility_rate%2C_1960%E2%80%932014_%28live_births_per_woman%29_YB16.png.

5

Birinci hususa bakacak olursak:Bazılarınınşimdihalentamzamanlıistenbahsetmesinerağmen,istihdamaslındayüzde14 civarındadahayükselebilir:neredeyseüçmilyonkişiyasalişsizolarakkayıtlıdır.Yaklaşıkbirmilyonayakınkişiisesöylene-geldiğigibi“sessizrezerve”,yaniçalışmakistiyor,ancakişsizolarakkayıtlıdeğildir.Birçoğuisedahauzunçalışmayahazır,fakatyalnızcapart-timeyahutminijob(düşükgelirliyadakısasüreli)işbulabilmiştir.Almanya’dakadınlarınyarısınayaklaşıkpart-timeçalışıyor.Fransayahutİsveç’teisebuoranüçtebiri-dir.İşgörebilirkadınlarınçoğutamgünçalışmakta.Ayrıcabuülkelerdehesaplanandoğumoranıkadınbaşıikiçocukolmakta.Yaninüfusagöreişgörebilirlerinsayısınınazalmasıişgörebilir-liğinçoğalmasıyladengelenebilirgibibiraçıklamadabulunabi-liriz.

Üretim hakkındaki hususa bakacak olursak:Elbetteherzamandahadafazlaüretebilinir,helekiçalışanlarınsayısısabityahutazalıyorise.Zirateknolojiilebirlikteürünveservisüretimindeyeralanörgütseldeğişimlersayesindeüretimdevamlıyükse-liyor.1991senesindeAlmanya’daortalamaolarakbirsaatte29 Eurodeğerindeürünveservisüretiliyordu.2012senesindeise,enflasyonetkisiyleberaber,ürünler40Eurodeğerindeydi.Üretimartışınınneticesinibuörnekleaçıklayabiliriz:önümüz-deki50seneiçerisindeüretimortalamaolarakyıldayüzde1 oranlaartarise,2060senesindebugünekıyasentümçalışan-larsaatteüçtebirifazlaüretirdemektir.Fakatişgörebilirkişile-rinsayısıadımadımgeriliyor.YayılmayanbazıtahminlerAlman-ya’nıngayrisafimilligelirinartmayacağıkanaatinde(tabiibudurumekolojiksebeplerdendolayımantıklıgörünüyor).Bunakarşın2060senesindeürünveservislerindeğerikişibaşıyüzde13artacaktır.8Yaniböylecegenelekonomikpayıaynıorandakalıyor.Fakatbupayteorideazkişiarasındapaylaşılacağıiçin,kişibaşınaoldukçabüyükbirpaydüşecektir.Yanidurumpay-laşmaşeklindenibarettir.

8 13.nüfustahminlerin2.türüelealınmıştır:20ila65-67yaşarasıolanlarınyüzde86,5çalışıyorlar(2014senesinde20ila65yaşarasındaolançalışanlarbenzerbirorandaolmakta).Üretimisesenedeyüzde0,5oranlayükseldiğiöneçıkıyor(2000senesindenberiortalamayüzde1orandaolmakta).

6

Nüfus gelişimi

(2.değişken:dahagüçlügöçdurumundadevamlılık)

Gayri safi yurt içi hasıla gelişimi. (reel,MilyarEuroüzeri)

Kişi başına düsen gayri safi yurt içi hasıla gelişimi (reel,Euroüzeri)

Tahminen:20ila67yaşarasıinsanlarınyüzde86,5‘iişgörebilirdurumda.Üretimisesenedeyüzde1,0oranda.Ülkeyeveülke-dengöçedenlerinarasındakifark200.000kişidir.

Veri tabanı:Federalistatistikler:2060senesinekadarnüfushak-kındabilgiler.13.Nüfustahminlerinhesapları,Wiesbaden2015.

Kaynak:ver.di

90 Mil.

80 Mil.

70 Mil.

60 Mil.

50 Mil.

40 Mil.

30 Mil.

20 Mil.

10 Mil.

02014

81,1 82,0 80,9 78,9 76,1 73,1

2020 2030 2040 2050 2060

4.000

3.750

3.500

3.250

3.000

2.7502014 2020 2030 2040 2050 2060

2.910

3.070

3.5903.700

3.2703.360

55.000

50.000

45.000

40.000

35.000

30.0002014 2020 2030 2040 2050 2060

35.80037.500

40.460 42.550

49.17050.650

7

3

“YAŞLILAR GENÇLERİ SÖMÜRÜYOR”9

Neler anlatılıyor?Emeklilerintoplamnüfustakioranıbüyüyor.Bununladasandığaetkilerivesiyasigüçleridebüyüyor.“Yaşlılar,dövüşkenlerveçoklar.20milyonüzerindeseçmen60veüzeriyaşatekabüledi-yor.”10Bugücügençlerisömürmekiçinkullanıyorlar.EskiFede-ralCumhurbaşkanıRomanHerzog:“Yaşlılargitgideçoğalıyorvebütünsiyasipartileronlarıorantısızolarakdikkatealıyor.Busonundayaşlılarıngençleriyağmalamasınakadarvarabilir”diyeaçıklamadabulunuyor.11

Esas mesele nedir?Dedikleribu“karagüç”gerçektenbukadarbüyükvehırslıysa,emeklilikgelirinyıllardırmaaşücretivefiyatartışlarıngerisindekalmaveyükselmemesininsebebinedirohalde?Aslındaemek-liliğeayırtılangelirseneleriçindebirartışauğramıştır.1950‘lerdeemekliliksigortasıyasasınınyürürlüğegirişiyle,çalışanlarbrütmaaşlarınınyüzdebeşiniemeklilikkasasınaödemeğebaşla-mıştır.1970‘lerdeisebukatkıyüzdeyediyeçıkmıştır.1980‘lerinbaşındaiseyüzdedokuzubulmuştur.Ozamanlardanberibuödentiyarımilaçeyrekyüzdelikpuanarasıazalmıştır.Buazal-manınsiyasetiçindegürültüsüçokolmuştur.Şimdiyekadaremekliliğeayırtılangelirinenyüksekolduğusene1997/98’dir.Ödentilerinoranıyüzde10,15‘ti.2015senesindeitibarenyüzde9,35oranındadır.67yaşındaemekliolmazorunluluğuvediğeremeklilikbütçekesintileriolmasabukatkı2030senesinekadaryüzde14’tenyüzde15’ekadaryükselmişbulunur.Pekinedenemeklilikprimödemeleriyükselmiştir?Yaşlılarınaçgözlüolduklarındandolayımi?Birtaraftakasadançıkanhar-camalarınyükselmesi,yanizamanladahaçokemekliinsanlargeçinmeyemuhtaçolmadurumusözkonusu.Diğertaraftanisegelirsorunuvar:genelolarakdahaazgençleremeklilikkasasınakatkıdabulunuyor.

9 Bild-Zeitung,23.3.2009. 10 Stern,13.7.2009. 11 Focus,14.4.2008.

9

Fakatgelir sorunuyeterikadaraçıklanmamıştır.Emeklilikkasası,tıpkısağlıkyahutişsizliksigortasıgibimaaşücretlerininzayıfgelişiminetkisindekalıyor.Almanya’dadüşükücretlimaaşdiyebüyükbirsektöroluşmuş,ayrıcabirçokişsosyalsigortalıolmazorunluluğundankalkmıştırveistihdamilişkisizayıfolanişlerdeyaygınlaşmaktadır.Bunlarsisteminhususialdığıkarar-lardır.AmaçHartzIVyardımınyürürlüğegirmesi,geçiciişlerinyaygınlaşmasıvediğertedbirlersayesindeAlmanya’nınmaaşücretdüzeyinibaskıaltınaalıpAlmanfirmalarınrekabetgücünüarttırmaktır.Veamacaulaşılmıştır.Firmalarınkazancıyükselmiş,emeklilikkasasıisegelirsorunuyaşamaktadır.

Busorunemeklilikkasasınakatkılarıyükselterekçözebilinir,tabiiuzunvadeliolmamakaydıyla,zirayasalemekliliğeyapılanöden-tileriniişverenveişçileryarıyarıyabölüşüyorlar.

Emekliliğeödemelerinyükselmesifirmalariçinazdaolsamaaşücretinartışıdemektirvebudurumsiyasiolarakistenmiyor.Emekliliğekatkılarartıkyükselmemesilazım.Öylekiçalışanlaryaşamstandartlarınıgarantialtınaalmakiçingerekliödemeleriözelemekliliğe(yanibrütmaaşınyüzde4’ünü)tekbaşınayap-malıdır.

Busebeplerdenötürü“yaşlılargençlerisömürüyor”:gençlerileyaşlılararasındapaylaşımsorunuylailgilibirdurumlaala-kasıyoktur.Firmalarvekendiçalışanlarıarasındaolanpaylaşımsorunudur.Firmalarucuzçalıştırıpazsosyalvergiödemekister.Budagençlerleyaşlılarınüzerindetartıştığıemeklilikkasasınındaralmasınayolaçıyor.Emekliliğingelirsorununuçözmekiçin,firmalarınvekendiçalışanlarınınbugünyüzde9,35oranındaolanödentileri2020senesindeyüzde14’ten15’ekadaryüksel-mesigerekir.Böyleceartıkneemeklilikmaaşınkesintilerindenbahsedilirnedeemekliliğebaşlangıçyaşı67’yeçıkmakzorundakalır.

Yüzde15kulağaçokgeliyor.Ancak67yaşınakadarçalışmakmıyoksaemeklilikkasasınakatkıolaraksenedeyaklaşıkyüzde0,3oranıdahafazlaödemeğimitercihedersiniz?Birdüşü-nün:maaşlargelecekteaşağıyukarıkarlaaynıtempodaartı-yorvegeçtiğimiz20yıliçerisindeolduğugibitakılıpkalmıyor.Budurumdaekemeklilikprimiiçinbirdefadayüzde10maaş

10

artışıyapmalısınız.Burasıannebabalarveatalarımızınkaldığıyer,zevkvesefadiyarıdeğil.KomşuülkemizAvusturya’da1988senesindenberiişverenleryüzde12,55,işçileriseyüzde10,25oranıylaödemeyapmakta.Yanibizdenönemlimiktardadahafazlaemekliliködüyorlar.

4

“VERGİ FİNANSMANLI EMEKLİLİK BİR KAR TOPU SİSTEMİDİR”

Neler anlatılıyor?“Eleştirmenleremekliliksigortasınısıkçakurumsallaşmışbir“kartopu”sistemiolarakgörüyorlar.Buithamtamamıylahak-lıdır.FinansmansözüedilenPAYG(PayAsYouGo)yönteminedayandığımüddetçe.12PAYGsistemiyleyatırılanparabüyükbirsepete(yaniyasalemeklilikkasasına)aktarılıpderhalsigortalıolanlaratekrargeridönüyor.“Gençler”yaşlılariçinparabiriktir-miyor,aksineyaşlılaradirekolaraködeme“yapıyor”.Zamanladahafazlayaşlıinsanıgeçindirmekgerektiğindendolayı,busis-temuzunvadedefinanseedilemezmiş.

Bunakarşınsermayekarşılamasistemidahasağlammış.Busistemlesigortalılarkendileriiçinbirmiktarbiriktirebiliyor.Bumiktarsermayepiyasasınayatırılıyorveburadaartışauğruyor.Sigortadönemininsonundasigortalılarabiriktirilensermayeilefaizlerödeniyor.“PAYGsistemigeçmişonyıllardaemeklisigor-tasındaesaslıbirilişkiyiyıpratmıştır.Aslındahernesilkazançsağlayabildiğidönemdeyeterikadarsermayeoluşturmasıiçinçabalamalıdır.”13

12 FrankfurterAllgemeineZeitung,12.1.2001. 13 a.e.

11

Esas mesele nedir?SermayekarşılamasistemiPAYGsistemiyleilebağdaştırma-malı.Nedenpeki?Bunuanlamakiçin,emekliliktedbirpren-siplerinigözönündebulundurmamızgerekir.Emeklilikpriminiödeyenbugününçalışanları,yarınınemeklileridir.Tekbirkişiyahutbirevhalkıgelecekiçinparabiriktirebilir,fakatbunutümbirtoplumyapamaz.Bugünherkesşimdiyegöreikikatıbirik-tirsebile,20yada30senesonraparalarıkarşılığındayalnızcabirsonrakineslinüreteceğinisatınalabilecekler.14Bukuşaklar arası sözleşmenintemeldüşüncesidir.Şimdikiaktifnesilaktifolma-yannesiliçinçabalıyor.Butoplumunyaşyapımıylaalakalıbirhusustur.Ençokanaokuldayeryahutöğretmenmigerekiyoryoksaençokyaşlılariçinkalacakyerveyaşlıbakıcılarmıgere-kiyor?Bugünemeklilerinparakesintilerihiçbirşekildebugününgençlerininemekliliğinikurtarmıyor.Onlarınemekliliği,emekli-liğegirdiktensonranekadarüretildiğine,enönemlisiisemalvehizmetlerneşekildepaylaştırıldığınabağlı.

BuilişkiemekliliğinPAYGsistemiyleyahutsermayekarşılamayöntemivasıtasıylafinanseedilmesiylealakasıyoktur.Bugünödenentekrardanödenecekmidir(PAYGsistemi),yahutbirser-mayebirikimiödendiğindebirkısmıkesilecekmidir(sermayekarşılamasistemi):herikidurumdaşimdiödeyenvegelecekteödemeyiteslimalacakvegeçmişteprimödediğiiçinbugünödemealaninsanlarvardır.Yanioldukçabasitbirşekildesöy-lenecekolursabütüntoplumiçingeçerlidirki:varolduğundanfazlapara,fakatartıkyok.

14 BuMackenrothteorisidir:“tümsosyalmasraflarcaridönemdehalkgelirlerdentarafödenmelidir.Sos-yalmasraflarınbaşkahiçbirkaynağıyokturvebaşkabirkaynaktahiçolmamıştır.Toplamadönemindefarkederdiyebirşeyyoktur.Özelişletmebirikimigibibirkavramyoktur.Sosyalmasraflarıödemekiçincaridöneminhalkgelirlerdenbaşkabirkaynakyoktur.[…]sermayebirikimivePAYGsistemiesasenayrıbirmanataşımıyorlar.İktisatolarakdaimayalnızcatekbirPAYGsistemivardır.”(GerhardMackenrothkitabi:DieReformderSozialpolitikdurcheinendeutschenSozialplan:SchriftendesVereinsfürSocialpolitikNFBand 4,Berlin1952,S.41)

12

5

“EMEKLİLİK PRİM ÖDEME MİKTARI YÜKSELEMEZ”15

Neler anlatılıyor?“Vergilerlefinanseedilentümsosyalsistemlerinüzerindekiolanbaskıçokbüyük.[…]Amacımızişveekonomiperformansınınvergivediğerödemelerdenyükünühafifletmekolmaktır[…]Busebeptensandığaödememiktarlarınıazaltıyoruz.Busebeptenemeklilikprimödemelerinistabiltutuyoruz”.16Geleceğigarantialmaaçısındanyasalemeklilikbuşekildeolacaktır.

Esas mesele nedir?Emekliliğin“geleceğigarantili”olduğudoğrudur.Fakatkiminiçingarantilidir?Öyleyadaböyleemeklileriçingarantilideğildir.

1957senesindenberiyasalemekliliksigortasıişhayatındansonrasigortalılaramaaşvermektedir.Emeklilikmaaşıücretikişi-lerinemeklilikkasasınahayatıboyuncanekadarödediğinebağ-lıdır.Aynızamandaemeklilikmaaşınıngelişimiçalışanlarınmaaşücretlerinebağlıdır.Yıldanyılamaaşücretlerininarttığıorandaemeklilikmaaşıdaartmıştır.İştebudediklerigarantiliemekli-likmaaşdinamiğidir.Ancak2002senesindenitibarenFederalhükümetiSPDveYeşillertarafındanyönetilirkenbuhedeflerdenvazgeçilmiştir.CDU/CSUileFDPozamanınreformunueleştiriptatminediciolmadığınıönesürmüşlerdir.

Politikanınhedefiödemelerinbellibirprimsınırmiktarınıgeçir-memekti,zirafirmalarıyükselen“işçilik yan masraflardan giderlerden”kurtarmakgerekiyordu.Yaniprimoranlarısabitkaldı.Bununlaberabertoplumundeğişenyaşyapısıbundandolayısafdışıbırakılmamıştır.Sonuçolarakdaemeklilikkasasıdaraldı.Annebabalarımızvededelerimizinyarımyüzyılboyuncaemeklilerinsayısıartmasınarağmeniyiyaşadığısistem,anidengeleceğigarantilememeyebaşladı.

15 BertRürup:NeueOsnabrückerZeitung,2.8.2003. 16 17.11.2003’teSPDgruptoplantısındapartibaş-kanıveAlmanyabaşbakanıGerhardSchröderarasındagecenkonuşma.

13

Politikakendibaşınasebepolanemeklilikkasasınındaralmasınakarşınemeklilikseviyesindekesintileruyguladı.2030senesinekadarbukesintiyüzde20oranındaolmasıbekleniyor.Yanieskikanunagöre2030senesindeemeklilikmaaşıolarak1000Euroalmasıgerekenkişi,buşekildeyalnızca800Euroalır.1500Euroalmasıgerekenkişiiseyalnızca1200Euroalır.Ayrıcaemekliliğegirişyaşı67’yeertelenmesi,işsizlikdurumdagüvencesorunuvemalulenemekliliğinkesilmesidurumuvahimleştiriyor.67yaşınakadarçalışamayanyahutuzunzamandanberiişsizkalanyahuthiççalışamayankişilerçokazbiremeklilikmaaşıbekle-meliler.Gelecektekiemeklilikmaaşınyetersizolmadurumununönünegeçmekisteyenkişi,ayriyetenözelemekliliğebaşvurmakzorundakalıyor.FakatFederalhükümetintahminleridahigöste-rirkibugüngelecekiçintamemeklilikprimiyatırılsabile,2000senesininemeklilikseviyesineulaşmakartıkmümkünolmaya-caktır.

Buayrıcameseleninpüfnoktasıdır.Primoranlarınınsabitkal-masıyalnızcaişverenlerinyararınaolmaktadır.Onlarherişalan,emeklilikprimineneödüyorsa,onlardaaynımiktarıödüyorlar.Yani2015senesindenocakayındanberiherbiriyüzde9,35ödenmekte.Işverenleregörebundanfazlabiroranolmamalıdır.Bunakarşınçalışanlarkendimaaşlarındankesipözelemekliliğeödemeyapmakvemaaşlarınınbirkısmınıişletme emekliliğine yatırmakzorundabırakılıyor.

Bunedenleemekliliksadecemüteşebbisleriçin“gelecekgaran-tilidir”.Onlarınemeklilikkasasınaödediğimiktarneredeyseart-mıyor.Beklenenartışı –doğumoranınyüksekolduğukesimleremekliliktençıkanakadar-çalışanlarınsırtınayüklediler.

14

6

“GELECEĞE YÖNELİK YAŞLILIK TEDBİRLERİ ÜÇ SÜTUN ÜZERİNDE DURMALI”17

Neler anlatılıyor?Allianzsigortaşirketgrubu“üçsütunmodeli”nibuşekildeaçıklıyor:“Emekliliğigarantialtınaalmakiçinbirçokolanağı-nızvar.Mümkünsebunlarınarasından1.Yasaltedbirler.[…]2. İşletmetedbirler.[…]3.Özeltedbirlertercihedilmelidir.Dev-letcazipzamvevergiavantajlarıylayaşlılıktedbirleridestekle-mekte.Almanya’dazamanladahaçokyaşlısayısıolacağındandolayı,emeklilikiçinyasaltedbirlergelecektesadeceenacilola-nınayetecektir.Busebeptenötürüşahsisorumluluğuylaalınanişletmeveözeltedbirlerkacınılmazdır.18

Esas mesele nedir?İşletmeveözeltedbirlerkesinlikleyenibirhususdeğildir.Bun-largeçmişteyasalyaşlılıktedbirlerinitelafiedipyaşlanıldığındadahaiyibirmaaşsağlıyorlardı.Özellikleişletme emekliliğiişverenlerinsağladığıayrıbirhizmetolupgenellikleonlartarafın-danödeniyordu.“İşletme yaşlılık tedbirler”ismibusebeptenverilmiştir.Bugünişletmeveözeltedbirleryasalemekliliğitelafietmekyerinesırfkısmenkatkısağlıyor.Veartaraksadeceçalı-şanlartarafındanödenecektir.“Üçsütünmodel”olaraksunulanemekliliksigortasistemiherseferindeyanlışbirtablosunmuş-tur.Eskidenisteyenlerişletmeyahutözelemeklilikleemeklilikevineayrıcabirbalkondahakurabilirlerdi.Şimdiisepolitikola-rakaçılanduvardakidelikleritıkamakiçinmecburengereklidir-ler,artıkbirbalkondüşünülemez.

Devletindesteğindenbahsedecekolursak,ikişekildetartılmasıgerekir.Biryandandüzenliolarakyasalemekliliğinbirçokvergiilekorunmasıgerektiğinivurgulayanşikâyetlersözkonusu.19 Buradatıpkıannelikemekliliği,savaşmağdurlarıyardımıyahut

17 işvesosyalhizmetlerfederalbakanlığı:2012yaşlılıksigortaraporu,S.11. 18 Bkz.www.allianz.de/rat-geber/vorsorge/wissen_service/kurz-erklaert/d/content/glossar-d-2.html. 19 “Federalyardımınemeklilikkasasınaverdiğidestek90milyarEuro’yayükselmiştir.”Buifade15.8.2013tarihindeyeralanfinanshaber-lerineaittir(finanznachrichten.de).2015senesindefederalyardımemeklilikkasasına84,3milyarEurokat-kıdabulunmuştur.Finanstahminleregörebumiktar2019’akadar97,8MilyarEuro’yakadaryükselmesiniöngörülüyordu(BT-Drucksache18/5501).

16

almanbirleşmesininmasraflardurumlarıolduğugibi,Federal yardımın“diğertoplumpolitikasıhizmetleri”altındadesteksun-masıgerekir.Hatta1999senesindeçevrevergileriyürürlüğegir-diğindebuyardımlarhususiolarakarttırılmışveemekliliksigor-tasınayüksekprimödememecburiyetiengellenmişti.20Çevrevergilerdengelengelirlerbugün20milyarEuro’yatekabüledi-yor.DiğeryandaniseFederalhükümetözelsigortalaraeliaçıkyaptığıyardımlarlaövünüyor.Buparanınbüyükbirkısmısigortabranşınınceplerineakıyor.21

İnsanlarıözelsigortalaramecburkıldırıponlarıdesteklemek-tense,yasalemekliliksağlamtemellerüzerindeinşaedebilinir.Maalesefdurumsüreklisallantıda.Yardımlaradımadımazalıyorvebudurumemeklilikmaaşıkıtıkıtınaolduğunakadardevamedecektir.Bıyıkaltındagülentekkişilerözelsigortafirmaları,yatırımdanışmanlarıveyatırımfirmalarıdır22 –vetabiionlardantarafbeslenen“uzmanlar”dır,çünküonlarherkesiyasalemekli-liğinartıkgüvenilirolmadığınıiknaetmişlerdir.

7

“EMEKLİLİK SİGORTASI EŞİT OLARAK FİNANSE EDİLMEKTE”

Neler Söyleniyor?Emeklilikpriminihemçalışanlarhemdefirmalarödüyor.“Öden-tilerişçilerveişverenlertarafındaneşitşekildeyapılıyor.”23

Esas mesele nedir?Belkigeçmişteöyleydi.Fakatbugündurumdeğişik,zira“eşitşekilde” ifadesiDudensözlüğünegöre“eşdeğerli”yahut“sayıcaeşit”demektir.Halbukiçalışanlarzamanladahafazlayükemaruzkalıyorlar.Aynızamandafirmalaradahafazlayük-

20 Bkz.www.bundesregierung.de/Content/DE/Magazine/01MagazinSozialesFamilie/2011/11/11.html?-context=Inhalt,3. 21 Bkz.Tüketicibilgilendirmemerkezi:www.vzbv.de/5212.htm. 22 CortalConsorsbankası,mesela,hizmetlerinreklamınıbuşekildeyapıyor:“Yaşlılıksigortanıziçindevletindesteğinigaran-tiyealınvevergiavantajlarısayesindeekemekliliğiniziçindahafazlaparabiriktirin.[…]CortalConsorsdanışmanlarımızsizeyardımcıolacaktır.”(www.cortalconsors.de/ev/Transversal/Altersvorsorge/Staatlic-he-Foerderung-Altersvorsorge). 23 Bkz.www.vorsorge-und-finanzen.de/gesetzliche-rentenversicherung.html.

17

lenilmemelidir.Emekliprimoranlarıdahafazlayükselmemesigerekir,öylekişirketleremekliliködentilerinedahafazlakatılma-sın.İşçilikmaliyetleriazalmasıgerekir.“Emekliliksigortasıeşitşekildeödeniyor”.

Ortak(eşit şekilde) finanseedilenbirşeydenkatılımcılardanbirisiçıkarsayadadahaazbirkısmınıyüklenmekisterse,man-tıksalolarakdiğerleridahafazlasınıüstlenmekzorundalar.Nite-kimdahaucuzolmayacaktır.Buaçıktır.EmekliliğinlideriBertRürup“nüfusunyaşlılığındançıkanmasraflarabirreformlakarşıkoyamayız,ancakonlarıyenidenpaylaştırılabiliriz”diyeaçıkla-madabulunuyor.24Maliyetlerinpaylaşımıçalışanlarımağdurbırakmaklaberaber,özelsigortalariçinkazançgetirenişalanıyaratıyor.Diğertaraftandevletinsigortadanışmanlarıseveseveçalışıyorlar,zirakendileriiçindesonderecekazançlıbirticarettir.2008senesinin45dakikalıkfilmi“Rentenangst!DerKampfumdieAltersversorgung”(Emeklilikkorkusu!Emeklilikmaaşıiçinmücadele)maliekonomisininlobicilerleberaberemekliliksigor-tasıilealakalıtartışmalarınasılyönetipbirçokinsaniyaşlılıkyok-sulluğunasürüklediğinivurguluyor.25

Nekadar“birincisütun”yaniyasalemekliliksözdegereklireformlarlazayıflatılıyorsa,okadardayaşlılıkyoksulluğuengel-lemekiçinözel“ikinciveüçüncüsütunlara”yatırımyapmakmecburoluyor.Tabiibunagüçyetiyorsa.FederalhükümetBertRürup’unvebaşkauzmanlartarafındanyapılanhesaplarıkulla-narakçalışanlarınveişverenlerinprimödememiktarınınyüzde22oranınıgeçmeyecekşekildeemeklilikseviyesinasılazalmasıgerektiğinisöylüyor.Bugünküseviyegarantialtındaolmasıiçinödentilerinyaklaşıkyüzde28oranınayükselmesigerekiyor.Yanifinanslobicilerinegöre“üçüncüsütun”ileçalışanlarınüçkezödemeyapmasıgerekiyor:Yüzde11yasalemekliliği,yüzde4Riester emekliliği,ayrıcayüzde2ila3arasıekstraözelyahutişletmeemekliliğiiçinödemesözkonusu,yanitoplamolarakyüzde18oranavaracakkadarbirprimödemesidir.İşverenlerisegeriyekalanyüzde14yerineyüzde11’iniödüyorlar.Halbuki“eşitlikilkesi”başkabirmanataşıyor.

24 Alıntı:BertRürup,DeutscheRentenversicherung:RV-Aktuell3/2013,S.37. 25 SitedekidosyayaBkz.www.nachdenkseiten.de/upload/pdf/080309_ARD_Rentenangst.pdf.

18

Reformlaraayrıcasonucaaçık tartışmalarönceliketmedi.BununyerineFederalhükümet,reformdaiyihizmetverebilenRürupgibiuzmanlarıgörevlendirmeyitercihediyor.26“Emeklilikseviyesi,tahminlerimegöre,kötüsonucauğrayabilir”(Rürup).27 Bunungibitutumlargelenekselhalegelmiştir.Politikbiramaçdirenişlekarşıkarşıyagelmetehdidialtındaolduğunda,müm-künoldukçakapsamlıvezorsunulmuşeksperfikirlerkullana-rak,başkabiralternatifolmadığınıispatlayanbir“uzmankomis-yon”göreveçağrılır.KendibaşkanlarıtarafındanadlandırılmışbuRürup-Komisyonuemekliliğivesosyalsigortasisteminiuzunvadelifinanseetmeküzeretekliflersunmakta.„Komis-yonungörevipratikteuygulanabilirveuzunvadeliplanlanmış,

26 BertRüruphizmetiniözelişletmeleredeveriyor.Kendisi2009senesininNisanayındanAralıkayınakadarAWDfinansalhizmetsağlayıcıfirmasındaşefekonomistiidi.AkabindesahibiCarstenMaschmeyerolanAWD-Grünilebirliktebankalar,sigortafirmalarıveyönetimleriçinMaschmeyerRürupAGdanışmaşirke-tinikuruyor. 27 Alıntı:UrsulaEngelen-Kefer,www.wirtschaftundgesellschaft.de/2013/06/renterenten-versicherung-die-wirklich-bedurftigen-bleiben-alle-ausen-vor-im-gesprach-mitur-sula-engelen-kefer.

Reformsuz: 2030 yılında prim

Reform ile: 2030 yılında prim

Grafik:IngoSchäfer

Yüzde 28

Toplam katkı payı

Yüzde 28

Yasal Emeklilik

Yüzde 28Toplam prim

Yüzde 22 Yasal EmeklilikYüzde 6

Özeltedbir

İş veren

Çalışan

İş veren

Çalışan

19

aynızamandaisçilikmaliyetleriazalmasıiçinyasalemekliliğinfinanseedilmesinindevamlılığınısağlayabilecekuyguntekliflersunmaktır.Komisyonungöreviuygulanabilirveuzunsüretaşı-yabilirönerileribenimsemekti,aynısuretlemeşguliyetiniyileş-tirilmesineuygunolan,işçilik yan giderleribastırmakgibibirmenfaateuygun,mesela[…]yasalemekliliksigortasınınfinans-manınınsürdürebilirliğini[…]artırmak.Şunakaniyimki,komis-yonunönerileriilerikizamandasadecegörevlendirenlerlesınırlıkalmayacakhaylipolitiktartışmalarasebepolacaktır.28

Ulaşmakistenilenamaçsunulangörevintarifindezaten:“işçilikekmaliyetleri”,yaniişverenlerinsosyalsigortaödemelerinazal-masıgerekiyor.Gelecekiştebuşekildedüzenleniyor:demokra-tikyönetiminyerine“uzmanlaryönetimi”olacak.

8

“DAHA UZUN ÇALIŞMAK SAĞLIKLIDIR”

Neler Söyleniyor?İşverenler,“Dahauzunyaşamamızemeklilikteyalnızcadahauzunvakitolmasıdemekdeğildir”diyesöylüyorlar.Federalhükümet,“Bugününyaşlılarıöncekinesilleregöreortalamaola-rakdahasağlıklı,dahaiyieğitimgörmüşvedahacanlıdır”diyeaçıklamadabulunuyor.29Yaniinsanlarındahauzunçalışabilmesivedahauzunçalışmakistemesiyardımmantıklıbirhusustur.Federalhükümetbuamaçlariçinseverekyardımsunmakta,zira“yaşlılarındaişhayatındayeredinmeyehaklarıvardır”30InstituteofEconomicAffairs(IEA)araştırmalarınagöre,çalışmakyaşamsüresinidahiyükseltiyor.IEAşefiPhilipBooth:“dahauzunçalış-makekonomiiçinbirihtiyaçolmaklaberaberinsanlaradahasağlıklıyaşamalarındayardımcıoluyor”diyevurguluyor.Yaniemekliliksağlığızedeliyor.31

28 Alıntı,BertRürup,Sosyalsigortasisteminfinansmanındevamlılığı(RürupKomisyonunbildirisi)www.bmas.de/DE/Service/Publikationen/c318-nachhaltigkeit-in-der-finanzierung-der-sozialensicherungssys-teme.html. 29 Bkz:BundesvereinigungderDeutschenArbeitgeberverbände:Basınbilgileri38/2010;SechsterBerichtzurLagederälterenGenerationinderBundesrepublikDeutschland,2010(BT-Drucksa-che17/3815). 30 Bkz:www.einfach-teilhaben.de/DE/StdS/Alter/Arbeit_Alter/arbeit_alter_node.html. 31 Bkz:www.bbc.co.uk/news/business-22550536.

21

Esas mesele nedir?Politikanınvefirmalarınbizesunduğubutablobugünçalışanla-rınrahatçaemekliliğegirenekadarçalışabileceğinivurguluyor.Ancakbuhusustamolarakdoğruyuyansıtmıyor.Yasamsüresi-ninyükseldiğidoğrudur.1990senesininbaşlarında60yaşındaolankadınlardaha22sene,erkeklerisedaha18seneyaşayabi-lecekleriihtimaliolduğunubiliyorlardı.Burakamlarbeklenenenuzunyaşamsüresinigösteriyor.Bugünbeklenenenuzunyaşamsüresierkekleriçin21,5sene,kadınlariçinse25seneyeteka-büldiyor.2040senesinde60yaşındaerkeklerinbeklenenyaşamsüresi25sene,kadınlarınise28seneyeuzamasınıbekleniyor.

Fakatinsanlarınortalamaolarakdahauzunyaşamasıyaşlıla-rınbirişbulmasıgerektiğiyahutzatençalışıyorlarsa67yaşınakadarçalışmakistemelerianlamınagelmez.55yaşüzeriinsan-larınınyalnızcayaklaşıkyarısı(%54)60yaşüzeriolanlarıniseyaklaşıküçtebiri(%36)sosyalsigortalıbirişesahip.Yaşlılarınişgücünekatılımıgeçenyıllardabirazarttığıdoğrudur.Sebeplerinarasındaerkenemeklilikdüzenlemelerininsonaermişolmasıveekonomidurumunundahaiyiolmasıdır.Fakatişinikaybedenbiryaşlınıntekrardanişegirmeihtimalizordur.32

Ayrıcabirçokişçiemeklilikyaşınakadarçalışmakonusundaşüpheliler.Yaklaşıkyüzde50’sisağlıksebeplerdenmeslekfaa-liyetlerinifazlauzunsürdüremeyeceklerikanaatinde.Bununlabirlikteözdeğerlendirmeilgilimeslekgruplarındaçalışma gücününazalmasıriskiyletamamenuyuşmaktadır.33

Budurumsadecezayıflayanbedengücündenibaretdeğildir.İşgöremezlikdurumuzamanladahaçokruhsalhastalıklarsebe-bindenoluyor.Bundandolayıerkeklerinüçtebiri,kadınlarınisehemenhemenyarısıerkenemekliliğeayrılıyor.Yaniişhayatıaslındaokadardarahatgözükmüyor.“Işyerindekistresilerle-dikçedahaçokinsanıhastaediyor.”34

32 Bkz:Federalişveisçibulmakurumu:DerArbeitsmarktinDeutschland.ÄltereamArbeitsmarkt.Aktu-elleEntwicklungen(Almanya’nınişpiyasasi.Işpiyasasindaolanyaşlılar.Aktüelgelişmeler)Nürnberg2015. 33 Bkz:DeutscherParitätischerWohlfahrtsverbandu.a.(Hrsg.):Rentemit67fürvieleBeschäftigteunerreichbar!DritterMonitoring-BerichtdesNetzwerksfüreinegerechteRente,(Almanyaeşitlikrefahderneği:67yaşındaemeklilikbirçokinsaniçinulaşılmazdurumda!Doğrubiremeklilikiçinbilişimağınınüçüncübildirisi),Berlin2009. 34 SüddeutscheZeitung,29.1.2013.

22

Çalışanlarınyaklaşıkyüzde40’iişhayatındandahaerkenayrıl-makiçinfiyatindirimlerindensatınalıyor.Ortalamaolarakemek-lilikmaaşındanayda80Euro’danvazgeçiyor.35Bunudatabiikioldukçaiyibiremeklilikmaaşıbekleyenkişileryapıyor.

9

“EMEKLİLERİN DURUMU HİÇ BU KADAR İYİ OLMAMIŞTI”

Neler anlatılıyor?2012senesininsonlarında,Bild-Zeitung“Emeklilerindurumuhiçbukadariyiolmamıştı”ifadesiylesevinççığlıklarıatıyordu.36 Bilimbakanlığınmeclisi“yaşlılıkyoksulluğu”ifadesini“yoğunduygulu”birifadeolduğunusavunuyor.Yaşlılıkyoksulluğunaslındaokadardayaygınolmadığınıbeyanediyor.Ayrıcayaşlı-lıkyoksulluğuemeklilikreformuylasözdealakalıdeğildir,bilakis“yetersizişgücüprofili”ilealakalıymış.Sözdegelecekteyaşlılıkyoksulluğuriskiemeklilikseviyesinindüşüşündendolayıbirazyükselecektir.YaşlılıkyoksulluğuancakemeklilikseviyesininRiesteremekliliğiveişletmeemekliliğiyledengelenmemesiyledüşmesindenoluşurmuş.37

Esas mesele nedir?Doğru.Bugünyaşlıinsanlarnüfusortalamasınakıyasendahaazyoksullukriskialtında.38Yaklaşıkolarakyedikişidenbirisiyoksulluktehdidialtındasayılır.Kadınlarerkekleregöredahasıkşekilde.65yaşüzeriolanemeklierkekleryalnızcayüzde2,6orandatemelgüvencelidir.Çalışmagücüazalmışolanemeklikadınlardaisebuoranyüzde12,5olmakta.Temelgüvenceyar-dımıortalamaaydagüçbela800Euro’yubuluyor.Öteyandanokadarazbiremeklilikmaaşınasahipolançokyaşlıinsanlarvarkitemelgüvenceyardımhakkınasahipolmasınarağmenutançduygusuveyabilgisizliktenbuhakkıtalepetmiyorlar.

35 Bkz:DeutscheRentenversicherung:RentenversicherunginZahlen2015(Almanyaemekliliksigortası:2015emekliliksigortasırakamları),Berlin2015. 36 Bild-Zeitung,29.11.2012. 37 Bkz.BundesministeriumfürWirtschaftundTechnologie:Altersarmut.GutachtendesWissenschaftlichenBeiratsbeimBundesmi-nisteriumfürWirtschaftundTechnologie(Federalekonomiveteknolojibakanlığı:yaşlılıkyoksulluğu.Fede-ralekonomiveteknolojibakanlığındabilimdanışmakurulunbilirkişileri),Berlin2012. 38 Yoksulluktehdidialtındaolankişiortalamagelirinyüzde60’ındanazınasahipolandır.

23

Hızlıcadeğişikliğeuğrayandurumşuanbuşekildeolmakta:yaşlılıktaveçalışmagücüazaldığındaalınantemel güvenceyar-dımıgiderigeçmişonyıliçerisindeikikatındanfazlaolmuştur(2016bütçesi:6,5MilyarEuro).

Bugiderlerzamanlahızlışekildeçoğalıyor,zirabugündüşüşeuğrayanemeklilikseviyesi,işsizlikvegeçiciişlerinyarattığısonuçlaremeklilikaylıklarıetkiliyor.Zamanladahaazkişisüresizbirisevetamzamanlısosyalsigortayasahip.Kadınlariçinşim-diyekadarzatenbiristisnaydı.Onlarınemekliliği,özelliklebatıAlmanya’da,erkeklerinemeklilikmaaşınagöreherzamanbelir-ginşekildedahaazdı.

Emeklilikmaaşınaöncedensahipolanileemeklilikmaaşınıyenialankişilerinortalamagelirkıyaslamasıbarizbirşekildeduru-munkötüleştiğinigösteriyor.Batıeyaletlerindeşimdikiemekli-leraydaortalama787Euro’lukbirgeliresahip(sağlıkvebakimsigortasıiçinödemelerdışında.Tarih:31.12.2015).Batıeyaletle-rinde2015senesindeemekliliğeayrılanerkeklerortalama1.014Euroemeklilikmaaşıalıyor.Kadınlarise2015senesininsonun-danortalamaolarak580Euroemeklilikmaaşıalıyor.Bununsebebiçocukeğitimisürelerininiyileştirilmişolarakhesabakatılmasıdır.Fakathalatemelgüvenceseviyesininaltındabiremeklilikmaaşıalıyorlar.DoğuAlmanya’daiserakamlarbirazdahafarklı,çünkühenüzemeklimaaşıhesaplamalardafarklı-lıklarmevcut.DDRdönemindeişgücüprofilidahastabildi.Ozamanlarekstradanişletmeemekliliğindeyoktu.Ayrıcakadın-larınişpiyasasınakatılımıoldukçadahafazlaydı.DoğuAlman-ya’nınkadınları2015senesininsonlarındaaydaortalama846Euroemeklilikmaaşınıalıyordu.Yeniemekliolmuşkadınlarise2015senesininsonundaortalama860Euroalıyordu.Erkekleraydaortalama1.124Euroemeklilikmaaşıalıyordu,yeniemekliolmuşerkeklerisesırf973Euroalıyor.

24

Fakatbunlarsadeceortalamaücretlerdir.Yasalemekliliğinpara-sınınyarısıtemelgüvenceseviyesininaltındaolmakta.Kadın-lardabudurumüçteikisioranında.Batıdakibirçokemeklilerayrıyetenbirişletmeemekliliğineyahutdulemekliaylığınasahipolduklarıiçinidareedebiliyor.Yaşlılığındadahiçalışankişileriseçoğalıyor.65yaşüzeriinsanlarınbirmilyonugeçicibiristeçalışıyor.Geçicibirisesahipolanların176.000’i75yaşüzeriolmakta.39

Yaniemeklilerindurumu“hiçolmadığıkadariyi”gidebilir –ancakhiçbirşekildedahaiyiyegitmiyor,aksinedahadakötü.Bununiçinemeklilikreformlarıdüzenlemiştir.Gelecektetemelgüvenceseviyesininüzerindeolabilmesiiçinsigorta primleri sürelerinindahadauzamasışartolacak.Aydabrütolarakorta-lama3.022Eurokazanankişi,yaşlılığındatemelgüvencesisevi-yesineulaşmakiçin2012senesindenberi27yılboyuncaödemeyapmasıgerekir.Bugünbrütolaraksadece2.000Euromaaşalankişiiseemekliliğitemelgüvenceseviyesindeolabilmesiiçin39yılçalışmasıgerekir.2030senesindeiseçalışmasüresi45,2yılolacaktır.

40 prim yılına göre emeklilik maaşları

Emeklilik seviyesiAylık maaş 2000 2015 2030

52,8 % 47,4 % 43,0 %

2.000 Euro 795 Euro 713 Euro 647 Euro

3.000 Euro 1.192 Euro 1.070 Euro 971 Euro

4.000 Euro 1.590 Euro 1.427 Euro 1.295 Euro

5.000 Euro 1.987 Euro 1.784 Euro 1.618 Euro

IngoSchäfer’inhesaplarınagöreyapılmışçizelgedir

39 Bkz:FederalAlmanyaParlamentosu:MatthiasW.BirkwaldtarafındanyazılıolaraksunduğusoruyaFederalhükümetincevabi,DIELINKEfraksiyonu,Ağustos2016.

25

10

“ÖZEL TEDBİRLER – KAYGISIZ BİR EMEKLİLİK”

Neler anlatılıyor?İnsanlarzamanladahaçokyaşlanıyor,pekiyasalemeklilikgeri-liyormu?Sigortafirmaları“sorundeğil”diyerekreklamyapıyor.Bununçaresiözeltedbiralıpgelirinbirkısmınıyaşlılıksigortasıkontratıiçerisindesaklamak.Böyleceyüksekkazancasahipolu-ruz.Allianzişletmesi:“Allianzözelemeklilikleistediğinizgibiyaşlılığıtadın”40diyereklamyapıyor.CosmosDirektsigortasıise“yasalemeklilikalışıkolduğunuzyaşamstandardıuzunvadelikorumakiçinyetersizdir.Özelemekliliksayesindetedbiralin!Bizegüvenebilirsiniz.”41

Esas mesele nedir?Harikakazançlarıncezbettiğiiddiasıhiçbirzamanbuseviyeyeulaşmamıştı,zirayüksekgelirlerolsaolsayakısavadeliyahutsadecemünferitolarakgeçerlidir.OzamanınDeutsche-BankşefiJosefAckermannkazançoranıyüzde25olduğunuaçıkla-dığında,herşeyaslındaanlaşılırdurumdaydı.Butürgelirleryal-nızcakısabirvadeiçinyadadiğerlerininsırtındankazanarakula-şılabilinir.Ulusalbirekonomideekonomikbüyümeyüzdeikiyadayüzdeüçoranındanfazlaolmuyorsa,yüzde25oranındaolanbirkazançyalnızcabaşkalarınınhesabısayesindeeldeedilir.

Tabiibubilgileruzunsüregizlenmiştir,çünküyükselenhissesenedifiyatlarıveoldukçayüksekolanfaizlerfinanspazarlarınaiyibirkazançvadediyordu.Ozamanlaryasalemekliliksigortasısavunucularıveözelemekliliksigortasınıeleştirenlerzordurum-dalardı.“Riesteremeklilikhakkındakitartışmalaresnasındaemeklilikyöntemlerininkeyfimanipülasyonunuvebununneti-cesiolanemeklilikseviyesininetkileyicişekildeazalmasıduru-munueleştirdiğimde,kulağımdadevamlıaslındaistediğimşey-leryankılanıyordu:yasalemekliliğingelirleriyüzdeikininaltındaikenözelsigortanıngeliriikikatıfazlaoranındaydı.Ozamanlar

40 Bkz:www.allianz.de/produkte/altersvorsorge. 41 Bkz:www.cosmosdirekt.de/produkte/versicherung/rentenversicherung/?k_vtweg=51912&wt_ga=2458096807_23731907287&wt_kw=Broad_2458096807_privat+altersvorsorge+vergleich.

26

retoriksoru“işçilerdenparayıesirgiyormuyum”şeklindeydi.Sendikalarınişsözleşmesipolitikasıiçerisindedahiyaygınolanargümentasyonubuydu.”BusözlerdöneminAlmanSendika-larKonfederasyonu(DGB)başkanvekiliUrsulaEngelen-Kefer’eaittir.42

2008senesindefinanspazarlarıkrizdeolduğunda,tabiibudurumdeğişikliğeuğradı.Özelsigortalarınbağıraraksatanpazarcılarıenazındanbirazçekinmeyebaşladılar.Neticedefinansişletmeleriemeklilikvaatlerinidüşükfaizseviyelerikar-şısındahenüzgüçbelâtutabiliyorlar.Busebeptensigortacılardahayüksekdevletprimlerivebaşkaayrıcalıklartalepediyorlar.

BugünHandelsblatt(ekonomigazetesi)“EmeklilikAllianz&Co.firmasınımağlupediyor”başlığıaltındayasalemekliliksigorta-sınınavantajlarınıayrıntılarlaizahediyor:“Birçokkişiyirmisenedahaçalışmakzorundaolankişinindevletemekliliğiniunuta-bileceğineinanıyor.Yanlış![…]Birhesapörneği:birkadın18yaşındanberiçalışmıştırveyıllarboyuncamodabranşındakari-yeryapmıştır.Dahaşimdidenkendisi42yaşındaemekliliğindendolayıkaygıduymaktadır.Yıllarevvelbirçokkapalıfonhesaplarıaçtırdıveböyleceneredeysebütünbirikimlerinikaybetti.Tümyanlışyatırımlardansonrabukadınyaşlılıkyoksulluğunamıgire-cek?Buradayanılıyor.Devletemekliliğienbüyükyatırımkale-midirveemekliliğiningetirisibazıözelemekliliklerdendahayük-sektir.[…]Almanemekliliksigortasıbumodauzmanımızlaaynıprofilesahipolankadınlariçinyüzde3,4oranıkazançsağlıyor.Özelsigortalariçinoldukçayüksekbirölçüçitası.”43

Özelsigortalarborsatedavülleriyleinişliçıkışlıbocalanırken,yasalemeklilikemniyetlibir“yatırımdır”.Özelsigortalarlasigor-talılarriskaltındalar.Yatırımlarımınmeyveveripvermeyeceğini,iyimiyadakötübirsecimmiyaptım,bunuancakemeklioldu-ğumdaanlarım.Genelbirrefahakatılımyerinebenimsermayeyatırımımınmaksimumgetirisiüzerinespekülasyonyapmakzorundayım.Veyüksekkazançlarçoğunluklakısavadedeçalı-şanlarınsuyunuçıkararakenfazlasınıalanfirmalaramahsustur.

42 Bkz:www.wirtschaftundgesellschaft.de/2013/06/renterentenversicherung-die-wirklich-bedurftigen-bleiben-alle-ausen-vor-im-gesprach-mit-ursula-engelen-kefer. 43 Handelsblatt,14.1.2013;ayrıcabkzÇwww.swr.de/swrinfo/gesetzliche-rentenversicherung-totgesagte-leben-laenger/-/id=7612/did=17203710/nid=7612/q2md58/.

27

Bunaekolarakaçıkvedemokratikolmayanyapısalkararlardamevcut.“Sermayepiyasası”menkuldeğerlerinkazancıüzerinekararlaralıyorve“Allianz”gibiözelsigortalarriskfazlalıklarınıeşitsizolarakkendisigortalılarlapaylaşıyor.Dayanışmalıemek-liliksigortasıiseözerktir,demokratikveşeffaftır.Ayrıcagelişimeeşitşekildeherkesidahilediyor.

11

EMEKLİLİK PAKETİ: HEDİYE MİDİR YOKSA HAK MI EDİLMİŞTİR?

Neler anlatılıyor?“Yeniemeklilikpaketidahaadilolmasıyönündeönemlibiradımdır.Yıllariçindekendiişlerivehayatperformanslarıylabizimrefahımızveülkemizinekonomikgelişimiiçintemeltaşlarıoluşturaninsanlaradeğervermeninbirifadesidir.”44

Esas mesele nedir?Emeklilikpaketinin15seneboyuncaemeklilikkesintilerdensonrailkdefarandımanyükselmesiningetirdiğidoğrudur.1992senesindenönceçocuksahibiolananneler(vebirkaçbaba-lar)1Temmuz2014tarihindenitibarenartıkemeklioldukla-rındaçocuklarınıneğitimidahaçokdikkatealınacaklarındandolayısevinebilirler.ÖzellikledeBatı’da.Doğu’daokadardeğil.45 seneboyuncaemeklilikprimödemesiyapan,Temmuz’un1951senesindedoğmuşbirendüstrioperatörüveAralıkayının1952senesindedoğmuştezgahtarbirkadın,2014veya2015senesinde,63.doğumgünlerindeindirimyapılmadanemekliolabildiklerinesevinebildiler.Kendisinitamamensakatlanmışbelindendolayızorlanmışgörenyaşlıbakıcısıdaişgücükaybıemekliliğinegirdiğiiçinbudurumdaişhayatınınsondörtyılınındahaiyideğerlendirileceğiiçindahayükseködemeleresevine-bilir.

44 Bkz:www.rentenpaket.de/rp/DE/Alle-Fakten/Das-Paket/das-rentenpaket.html.

29

Fakatmaalesefbugerçeğinyarısınıyansıtıyor.Emekliliksigor-tasınınrezervleri(devamlılıksağlamakiçinbirikimler)primöde-melerisayesindefinanseedilen“annelikemekliliği”içinönce-dentüketildiğindendolayıemeklilikpaketikalıcıdeğildir.GerçekyoksulluklamücadeleiçinhareketalanıyadaDoğuileBatıara-sındakiçoktandırvadesidolmuşemeklilikuyarlamasısıfırayak-laşmaktadır.BiryandanFederalhükümet2030senesiiçinyüzde44,3oranındabiremeklilikseviyesiniöngörüyor,diğeryandaniseadilolmayandurumlarsözkonusu:–1992senesindenöncedoğanbirçocukiçinBatı’da60,90Euro,Doğu’daise57,32Euro“Annelikemekliliği”maaşıalı-nıyor(2016senesi).Fakat1992’denitibarendoğançocuklariçinsebumiktarBatı’da91,35Euro,Doğu’daise85,98Euroolmakta.

–İşgücükaybıemekliliğindeyapılanyüksekkesintilerhalaaynı.Hastalıkcezalandırılır.

–63yaşındanitibarenerkenemeklilikdurumusadecebirbuçukseneiçingeçerliolmakta,sonrasındaemekliliğegirmeyaşı65’eçıkıyor.Gerekliolan45senebeklemesüresiiçerisindesüresihesabakatılmıyor.İhtiyaçolan45yıllıkbeklemesüre-sininüzerineALG-IIsüreleri(işsizlikparası2)veemeklilikbaşlangıcındanöncekisonikiyıldakiALG-IMaaşıda(işsiz-likparası1)hesaplanmıyor.Dörtkerebirseneboyuncaişsizkalanbirduvarcınınvebirkeredörtseneboyuncaişsizkalanduvarcınınarasındakifarknedirbilinmiyor.

Sonuç:emeklilikpaketibelligruplaraküçükvezamanaçısın-dansınırlıdüzeltmelersunuyor,fakatbugeçmiştekionyıllarınkesintimantığınıyıkmıyor.Emeklilikseviyesidüşmeyedevamediyor.Emeklilikyaşı67’dekalıyor.Görünüşteyaşlılıktayok-sullukmücadelesiiçinparayok.TamdabusebeptenfederalçalışmabakanıAndreaNahlessöylediğimaalesefdoğrudur:“Sononikiseneninemeklilikreformlarıylaesasenhiçbirşeyideğiştirmiyoruz.”45

45 FrankfurterAllgemeineSonntagszeitung,13.4.2014.

30

BİR HUSUSTAN EMİNİZ: HEDİYE EDİLEN HİÇBİR ŞEY YOKTUR

“Emeklilikgüvenliydi”ifadesiylemedyalarNorbertBlümhak-kındaalayediyor.CDUpartisinineskiÇalışmaBakanı1986senesindeışıkdireklerineafişleryapıştırdığızamanfotoğraf-lanmıştı.Afişlerinüzerinde:“Birhusustaneminiz,odaemekli-likmaaşıdır”diyeyazıyordu.Sistematikbirşekildegeriletilmişolduğundandolayışuankiyasalemekliliğingelecekteinsanlarıyaşlılıkyoksulluğundakoruyamayacağıdoğrudur.Fakatemekli-likreformlarıalternatifsizdeğildi.Vealternatifleritekrarseçmekiçingeçdeğil.Emeklilikseviyesiartıkdüşmemesigerekiyor.Emeklilikyaşı67olmamecburiyetikalkmalıdır.

Emeklilikmaaşlarıgelecektedefinanseedilebilinecektir,tabiidurgunprimödemeoranlarıdogmatikolarakaçıklanmazise.Hattaiyileştirmeleriçinyatırımlaryapılabilinir,meselakısmiişgücükaybındadahaiyibirgüvencesağlamakveyaişsizliksüresincetakviyesunulabilinir.Bunusadeceistemelivebutürsorulartartışmayaaçılmalı.Paravar,ziraekonomikperformanszamanlaartıyor.

Gelecekteherkeseiyibiremeklilikmaaşıfinanseedilebilinirmiedilemezminüfusgelişmesinebağlıdeğildir,aksinetoplumsalservetinadildağıtımıylaalakalıdır.Kuşaklararasındaveüstvealttabakalararasındaolandağıtımsözkonusudur.Yasalemeklili-ğingelirlerinisağlamlaştırmaküzereikiçıkışnoktalardanbirisisosyalsigortalıçalışanlarınsayısı,diğeriysebunlarınmaaşücre-tidir.İyibiremeklilikmaaşıisteyenkişininiyibirişiolmasıgere-kir.Yanisomutolarak:geçiciişveyaişsözleşmesidüzensizlik-lerigeriitmekgerekiyor.Süreliçalışmayayalnızcagerekçelibiristisnaolarakizinverilmeli.Ücretanlaşmalarısağlamolmasıgerekirveenazındandahayüksekyasalbirasgariücretşart-tır.İyibiremeklilikmaaşıveiyibirişesahipolmakmümkündür,fakatbüyükçabaylakazanılmasıgerekir,zirabirhusustanemi-niz:hediyeedilenhiçbirşeyyoktur.

31

SÖZCÜK LİSTESİ

Beitragsbemessungsgrenze – Aidatların hesaplandığı taban geliri:emekliliksigortasınayapılanödemeleryalnızcabellibirgelirdüzeyinegörehesaplanıyor.Esasenyüksekgeliresahipolansigortalılar,gelirleritabangelirsınırınaulaşmışinsanla-rınödediğikadarödüyor.2016senesindeDoğuAlmanya’nınhesaplandığıtabangeliriaylık5.400Euro,Batı’daise6.200Euroolmakta.Beitragssatz – Prim oranı:primoranıgelirinyüzdekaçıyasalemekliliğeödenmesigerekenorandır.Primoranıgeliregöreprim taban sınırınakadaryükseltilir.Beitragssatzziel – Prim oran hedefi:primoranhedefi,primmik-tarlarınınpolitikolarakbelirlenmişolduğuanlamınagelmekte-dir.2020senesinekadaryüzde20oranı,2030senesinekadariseyüzde22oranıgeçmemesigerekiyor.Buyüzdenemeklilikmaaşlarıbuoransınırlarınıasmayacakşekildeyükselmelidir.Emeklilik uyumu yöntemiylebuoranteknikolarakdeğişikliğeuğrar.2000’lerinreformlarıolmadanönceemeklilikseviyesisiyasiolarakkararlaştırılmıştı.Primödemeoranıokadaruyumluolmasıgerekiyordukimasraflarınödenmesigerekiyordu.Fakatşimdidurumtersinedönmüştür.Emeklilikseviyesiprimle-rinoransınırlarıaşmayacakşekildeuyduruluyor(genelolarakazaltılıyor).ÖdemekesintilerinidenkleştirmekiçininsanlarınRiester-emeklilikveişletmeemekliliğiyleözeltedbirleralmalarigerekmektedir.Çalışanlarınprim ödeme oranı sınırlarıpekâlâasacakkadarartıyor,fakatişverenlerinödemeleriartmıyor.Yaş-lılıksigortasınıneşitbiçimdefinansmanıistebuşekildebeyanediliyor.Primödemesüreci/primödemesindenmuafsüreç:primödemesüreci,sigortalılarınyasalemekliliğeödentiyaptığısüreçtirveyaonlaraverilenmaaşsürecidir.Emekliliğehakkazanmakiçin.Beitragszeiten/beitragsfreie Zeiten – Prim ödeme süreci:Primödemesürecineçalışma,çocukeğitimi,kursüreciveyaALG-IIvehastalıkparasıalmasürecidahildir.Primödemesindensüreçiçindeisekişininsigortalıolup,ancakhiçbirödentiyapmadığıbirsüreçtir.Busüreçbelliemeklilikçeşitlerinehakkazanmadurumundaönemtaşır.Emeklilikmaaşıiçinsadecebelirliönkoşullaraltındaödemeyapılır.Primödemesindenmuafsüreceişsizlikparası2almasüreci(2011senesindenitibaren,zira2011öncesiprimödemesürecinedahildi)veokulzamanıdadahildir.

32

Betriebsrenten/betriebliche Altersvorsorge/betriebliche Alter-sversorgung – İşletme emekliliği/yaşlılık işletme tedbiri/emek-lilik işletme maaşı:Çalışanlarişverenlerininmaaşlarındanbirkısmınıyaşlılıktedbiriolarakayırmalarınaizinverebilirler.Bazıişverenlerbuödentinintümünüyahutbirkısmınıyaşlılıkişletmetedbiriolarakdevralıyor.Budurumdaemeklilikişletmemaaşın-danbahsedebiliriz.Ayrıcabakiniz:vadelitazminatveRiesteremeklilik.Bundeszuschuss – Federal yardım:yasalemeklilikgelirle-rininbirkısmıgenelvergigelirlerindenfinanseedilenFederalhükümetinödemeleridir.Bunlargenelolarakgenelsosyopolitikgörevlerikarşılamalıdır,meselaAlmanyaBirliği’ninortayaçıkar-dığımasrafları,savaşsonucuortayaçıkanmasraflarıveyadışar-dansonradangelenyerleşimcilerinemekliliği.1957senesindeyasalemekliliğiuygulamayageçinceFederalyardımgiderlerinyüzde27oranınıkapsıyordu.Ondansonrasızamanlaazaldı.1970ila1990arasıbuoranyüzde15‘ti,akabindeyükselişeuğradıve2005senesindenberiaşağıyukarıyüzde24oranındabulunuyor.Entgeltumwandlung – Vadeli tazminat:çalışanlarişveren-lerininmaaşlarınınbirkısmınıalıpyaşlılık işletmesigorta-sınaödemeyapmalarınaizinverebilirler.Belirlibirsınırakadar(tabangelirininyüzdedört’ünekadar)bumiktarkendileriiçinvergivesosyalsigortadanmuafkalıyor,sonuncusuişverenleriçindegeçerlidir.Çünküdahaazsosyalsigortaprimiödendi-ğindendolayısosyalsigortalarvesigortalılarınhaklarızayıflatılır.Vadelitazminatneticeitibariyleçalışanlariçinzararlıbirticaretolabilir(Örnekolarakbakiniz:www.wdr.de/tv/monitor/sendun-gen/2012/1213/rente.php5).Erwerbsminderung – Çalışma gücünün azalması/sakatlık: sağlıksebeplerdendolayıartıkçalışamayanveyasınırlıçalışabi-lenkişiçalışmagücününolmamasıyahutazalmasısebebindenemekliliğeayrılabilir.Generationenvertrag – Kuşaklararası sözleşme:kuşaklararasısözleşmekâğıdadökülmüşbirsözleşmedeğildir,fakatbirpren-siptanımlamakta:çalışanherkuşakhemkendisinihemdebiröncekivebirsonrakikuşaklarıngeçiminisağlıyor.Busebeptenkendiyaşlıolduğundageçimininsağlanmasınıbekler.Grundsicherung im Alter und bei Erwerbsminderung – Yaşlı-lıkta ve çalışma gücünün azalması durumunda temel güvence yardımı:butemelgüvenceyardımıödenenvergilerinfinanse

33

ettiğibirsosyalhizmettir.65yaş(gelecekte67yaş)üzeriolankişiyahutçalışmagücününtamamenolmamasındanişhaya-tındanuzunvadeliayrılanbiri,geliriasgarigeçiminisağlayamazdurumdaise,temelgüvenceyardımıhakkınasahiptir.Bugünyaşlılıktatemelgüvenceyardımıortalamaayda794Eurocivarıolmakta.Kapitaldeckungsverfahren – Sermaye karşılama yöntemi: sermayekarşılamayöntemiemekliliksigortasıiçinparabirikti-rildiğianlamınagelir.Bubirikimsayesindegelecekteemeklilikmaaşlarıödenecektir.Özelemekliliksigortalarıdaneredeyseherzamanbuprensibegöreisliyor.Lohnnebenkosten/Lohnzusatzkosten – İşçilik yan giderleri/işçilik ek maliyetleri:işçilikyangiderleri(veyaişçilikekmaliyet-leri)işverenlerinçalışanlarıiçinödediğiişçilikmasraflarınbirkıs-mıdır.Esasensosyalsigortasistemineyapılanödentilerdenolu-şuyor.İşçilikyangiderleriAlmanya’yahasbirayrıcalıkdeğildir.BunlarınAlmanya’dakiişçilikmasraflarınpayıAvrupaortalama-sınınaltındakalıyor.Nachhaltigkeitsfaktor – Sürdürülebilirlik faktörü:sürdürü-lebilirlikfaktörüemeklilikuyumuyöntemineaitbirkavram-dır.Emeklilikmaaşıseviyesineeğilimolarakbaskılayıcışekildeetkiedenbufaktör,emeklilikmaaşınıemeklilerin(denkemek-lilerin)veprimödeyenlerin(denkprimödeyenlerin)arasındakioranadayanarakayarlar.Sürdürülebilirlikfaktörüdemogra-fikvekonjonktüreldeğişimleridikkatealıyor.Emeklilerinsayısıprimödeyenkişileregöredahahızlıartarise,ohaldeemeklilikmaaşücretleridahayavaşartar.Durumtersineolursaemeklilikmaaşlarıdahahızlıyükselir.Neticeolaraksürdürülebilirliketkenemeklilikgiderlerinprimdengelirmiktarlarınagöredahahızlıartmalarıiçindikkatediyor.Gelirlerinhedeflenenprimödemeoranlarındandolayı“sınırlı”olduğundansürdürülebilirlikfaktörüemeklilikmaaşınınyükselmesiniprimhedefinegörealtsırayakoyuyor.Parität/paritätische Finanzierung – Eşdeğerlik/eşit finansman: eşdeğerlikeşitlikanlamınageliyor.Eşitfinansman,işverenlerveişçilerödemelerinyarısınıpaylaştıklarıanlamınagelir.2015senesindeyasalemekliliksigortasıiçinprimödemelerininyüzde18,7oranınıpaylaşıpherbirimaaşınyüzde9,35oranınıemekli-liksigortasınaödedi.Yaniaydabrütolarak2.000Eurokazanankişiemeklilikiçinayda187Euroödüyor.İşvereninkatkısıaynişekilde187Euroolmakta.Fakatzamanlayasalemekliliksigor-

34

tasınınödemeleriazaldığındandolayı,yaşlılıksigortasıiçinyapı-lanbueşitfinansmanartıkgeçerlideğildir.Çalışanlarekstraözelsigortayapmalarıiçinçağrıdabulunduruluyor.Rentenanpassungsformel – Emeklilik uyumu yöntemi: emek-lilikuyumuyöntemiherseneemeklilikmaaşlarınnedereceyükseldiğininetleştiriyor.Buformül2000’lerdeyapılanemek-lilikreformlarıylaoşekildedeğiştirildikiemeklilikmaaşlarıartıkmaaşücretlerininseviyesindeolmayıp,aksinemaaşücretlerininaçıkbirşekildealtındakalmakta.Formülemekliliginazalmasınıkorumaşartıileengeliyorveemeklilikoranıdeğişikligeugramı-yor.Korumaşartındandolayıemeklilikcokazşekildeyükseli-yorveuzunsürelikorulanmiktararitmetikolaraktekrarkesiliyor.Emeklilikayarlarıdoğuvebatıalmanyadaaynıdüzeyegelenekadarayrıhesaplanıyor.Korumaşartıdogualmanyadakiemek-liliginbatıalmanyadakiemeklilikeşitşekildeyükselmesinisaglı-yor.Sürdürülebilirlikfaktörünebakınız.Rentenniveau – Emeklilik seviyesi:emeklilikseviyesistandartemeklilikmaaşücretlerininveortalamaçalışmagelirlerinara-sındakiorandır.Standartemeklilikmaaşı,45seneboyuncaherzamanortalamageliresahipolan(yanibugünegöreayda3.000Euro)birinsanınindirimsizbiremeklilikmaaşınatekabülediyor.Bilindiğigibiemeklilikseviyesi“VergiÖncesiSigortaseviyesi”olarakgösteriliyor.2000’lerdeyapılanemeklilikmaaşkesintiler-denönce,emeklilikseviyesiyüzde53civarındaydı.2030sene-sinekadaryüzde43’einmesiöngörülüyor.Yaniyüzde20birgerilemesözkonusu.Ozamanın1.000Euro’lukemeklilikmaaşıyalnızca800Euroolacaktır.Riester-Rente – Riester emeklilik:Riesteremeklilikdevlettarafındanterfiedilenbirçeşitözelyaşlılıktedbiridir.Sigortalı-larRiesteremeklilikaracılığıylagittikçedüşüşeuğrayanemek-lilikseviyesinidengelemelerigerekiyor.Riesteremeklilikhemsenede154Euro’yavaranmiktarolarakvesenedeekstraçocukbaşı300Euro’yakadarbirücretledolaysızhemvergikolaylıklarısağlayarakdolaylıdevlettarafındanterfiedilmiştir.BunakarşılıkGeçödenenRiesteremekliliğitamvergiyetabidir.Umlageverfahren – PAYG sistemi: Kapitaldeckungsverfah-ren – sermaye karşılama yöntemindenfarklıolarakPAYGsiste-mindeçalışanlarveişverenlertarafındanödenenprimlerhemenemeklilikmaaşıolarakgeriödeniyor.Dolayısıylahiçbirbirikimolmuyor.Yasalemeklilik,bazıişletmeemekliliğigibiPAYGsiste-minegöreisliyor.

ImpressumluxemburgargumenteNr.7;2.,2016senesinegüncellenmişbaskı Rosa-Luxemburg-Stiftungtarafındanyayınlanmıştır.Basınhukukusorumlusu:StefanThimmelFranz-Mehring-Platz1·10243Berlin·www.rosalux.deISSN2193-5831·redaksiyonçalışmasısonaermesi:Ekim2016Yazarlar:SabineReiner.Ortakortakçalışanlar:IngoSchäferveMichaelPoppRedaksiyon:AntonellaMuzzupappa,SabineNussveStefanThimmelCeviri: DuyguKaplangil-SahinFoto:özel,Başlık;flickr,sayfa8;KimScarborough,sayfa15;istockphoto,sayfa20;istockphoto,sayfa28Resim işleme:FLMH|LaborfürPolitikundKommunikationLektörlük:TEXT-ARBEIT,BerlinBaskı/yapım:MediaServiceGmbHDruckundKommunikationCircleoffsetPremiumWhitebünyesindebasılmıştır.100%Recycling

AKTÜEL YAYINLAR

AGKritischerKonsumGUTER KUNDE, BÖSER KUNDEÜber das Für und Wider «ethischen» KonsumsluxemburgargumenteNr.13 November2016 44Seiten ISSN2193-5831

Download und Bestellung unter: www.rosalux.de/publication/42889

KonzeptwerkNeueÖkonomieKEIN WACHSTUM IST AUCH (K)EINE LÖSUNGMythen und Behauptungen über Wirtschaftswachstum und Degrowth luxemburgargumenteNr.14 Mai2017 52Seiten ISSN2193-5831

Download und Bestellung unter: www.rosalux.de/publication/14854