20111103 middelburg
TRANSCRIPT
Quo Vadis duurzaam Nederland? Middelburg
03 november
www.twitter.com/janrotmans
mondiaal
Overgangsperiode
wij bevinden ons op kantelpunt in de samenlevingfinanciële crisis, energietransitie, grondstoffenschaarste, machtsverschuiving
de crises markeren die overgangssituatie bankencrisis, schuldencrisis, landencrisis, eurocrisis
chaos, turbulentie, onzekerheidvan verticalisering naar horizontalisering : Occupy beweging
tal van initiatieven die alle kanten opgaanop micro-niveau bruist het van duurzame initiatieven
crises zijn kans om dingen écht anders te doen
Global Transition
Thomas Friedman
• The Great DisruptionPaul Gilding
• The Big ShiftJohn Hagel
25 jaar
DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase25 jaar
Transitie naar duurzame energievoorziening
Wijdverspreide toepassing van het nieuwe paradigma
Decentrale Energieopwekking
Kante
lpunt
Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma
Centrale Energieopwekking
Tijd
Opbo
uwva
n duu
rzame
same
nlevin
gl
We zitten hier
Consolidatie
Indicaties voor Kantelpunt
semi-permanente financiële crisissysteem crisis, diep geworteld in samenleving
spectaculaire daling prijzen voor duurzame energiezonnestroom al net zo goedkoop als grijze stroom
stijgende prijzen van grondstoffen ondanks de crisisChina koopt fors deel van grondstoffen op
emergentie van lokale energie initiatieven400 initiatieven lokale energie coöperaties
toenemende druk van consumenten
Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld
exploitatiemodel co-operatiemodel
economisch rendement maatschap. rendement
lineaire processen kringlopen
waarde ontlenen waarde creëren
zelfredzaam samenredzaam
Energie Paradigma Wisseling
oude wereldbeeld nieuwe wereldbeeld
centraal decentraal
kolen, olie, gas zon, wind, warmte
product dienst
consument prosument
individu gemeenschap
Mondiale Energie Transitie
niet gedreven door schaarste, klimaat, milieu
wel gedreven door geo-politieke krachtenmachtsoverwegingenprijsontwikkelingen
Mondiale economische machtsstrijd
Obama
“ Het land dat de duurzame energie-economie
domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie
domineert en Amerika moet dat land zijn ”
drijvende krachten:
globalisering & glocalisering
ontstaat mondiale economie rondom schone energieduurzame energie: wind, zon, biomassa, warmte
snelst groeiende industrie ter wereld
2010: 250 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2009)
China 55 miljard Duitsland 42 miljardAmerika 35 miljardItalië 17 miljard
Nederland 2 miljard
Globalisering
China investeert komende 5 jaar 235 miljard euro in schone technologie; 45 miljard euro in smart grids
VW investeert 1 miljard in duurzame energie (windmolenpark, waterkrachtcentrale)
Unilever wil voetafdruk halveren in 10 jaar
Duitse staatsbank stelt 100 miljard beschikbaarvoor duurzame energie
Mondiale Duurzaamheids Economie
Nieuwe, duurzame economie
huidige omzet van duurzaamheids sector is 1400 miljard dollar
omzet verdubbelt de komende 10 jaar, levert ca. 100miljoen ‘groene’ banen op: duurzame energie, chemieafvalverwerking, waterhuishouding, landbouw, diensten
duurzame energie: 20 miljoen nieuwe banenduurzame biomassa: 15 miljoen nieuwe banenduurzame bouw: 10 miljoen nieuwe banen
Economisch Rendement
rendement investering in duurzame energie5-10 keer hoger dan in fossiele energie
werkgelegenheid: kolencentrale 300 fte blijvendkosten ca. 2 miljard 3.000 fte tijdelijk
werkgelegenheid: kerncentrale 150 fte blijvendkosten ca. 5 miljard 2.500 fte tijdelijk
werkgelegenheid: windenergie 4-6.000 fte blijvend
sectorenelectrisch vervoer
duurzaam bouwenklimaatadaptief ontwikkelen
duurzame energiegroene chemische industrie
zilte landbouwduurzame diensten
duurzame kennis
Duurzame economische sectoren
wereldwijde hang naar lokale worteling
kringlopen voor energie, voeding, water
gemeenschappen
Glocalisering
decentraal duurzaam wordt dé trend
gemeenschappen gaan energie opwekken / beherenenergie maar ook voeding, water, afval, zorg
bedrijven, organisaties, burgers, wijken, buurten, straten
ca. 400 plannen voor lokale energiecoöperaties
provincies, gemeenten, energiebedrijven, burgers
combinatie van zon/wind/warmte en smart grid
Decentraal Duurzaam
Texelenergie: lokaal energiebedrijf opgezet door mensen Texellevert duurzame stroom / gas aan particulieren en bedrijvencoöperatie met burgers zowel klant als aandeelhouder
Thermo Bello: energiebedrijf van wijk Eva-Lanxmeerstadsverwarming (van Vitens) via gemeente bv met bewoners als eigenaars: klant en aandeelhouder
DEO: faciliteren van duurzame energiewegnemen van bestuurlijke, juridische, procesmatige knelpuntenvergemakkelijken van financiering van duurzame projecten
Voorbeelden
wet- en regelgevingEuropees aanbesteden?ontbrekende vergunningenzelflevering / saldering
financieringenergiebedrijf krijgt geen bankleningSDE-subsidie ontoereikend
ondernemerschapontbreekt vaak aan ondernemerschapvraagt om nieuwe businessmodellen
governanceonduidelijkheid lokaal netbeheerweerstand van netbeheerdersrijksoverheid werkt niet echt mee
Barrières / Knelpunten
vereniging decentrale duurzame energie Nederland
wil transitie naar decentrale energie versnellen
gaat kwaliteitsborgingssysteem opstellen
wil gaan faciliteren en bemiddelen
www.e-decentraal.com
E-centraal
Prosumenten
zo’n 2.5 miljoen mensen propageert duurzame leefstijl
groep mist een concreet handelingsperspectief
omzet duurzame producten groeit heel snel
biologische voeding, groene stroom, hybride auto’s
zonneboilers, wasmachines, duurzame aandelen
groep ‘prosumenten’ wil bediend worden
Huishoudens
in 2025 wekt 1 op de 4 huishoudens zijn
eigen energie op duurzame wijze op
Nederland
Energietransitie
fossiele energie lock-in
kolencentrales, gascentrales, CO2-hub, gasrotonde, CCS
energieoverschot: 120% 40% export = 80%
70% van die fossiele energie gaat naar industrie en verkeer
30% huishoudens
1 kolencentrale = 1.5 miljoen auto’s [CO2]400.000 kg fijnstof3 miljoen zonnepanelen
Energietransitie
kolen
5 nieuwe kolencentrales
2 Eemshaven RWE, Nuon [1560 MW]2 Maasvlakte EON, Electraabel1 Vlissingen CGEN
primair bedoeld voor de export van kolenstroom
protest van 75 hoogleraren met inzet: 3 van 5 schrappen
Nederland gidsland voor fossiele energie?
Energietransitie
duurzame energie
3.8% energie duurzaam opgewekt [nr. 25 in Europa]
wind, zon, (aard)warmte, biomassa (2de generatie)
wind en zon breken op grote schaal door qua prijs
hebben geen subsidie meer nodig
explosie van burgerinitiatieven
ontluikende revolutie
Duurzaam wint uiteindelijk
tot 2020
confrontatie tussen centraal en decentraal
oplopende spanningen tussen regime en niche
daarna zal duurzaam decentraal definitief doorbreken
kolen- en gascentrales zullen worden gesloten
tempo mede bepaald door consument
www.ikspringover.nl
Machtsstrijd
grote energiebedrijven hebben geen belang bij
burgers als energieproducenten en proberen
dat dus te verhinderen en tegen te werken
ook overheid werkt niet echt mee, want dit
kost de overheid in eerste instantie geld
Gas
Regulier gas
over 20-25 jaar op, in 2030 Slochteren vrijwel leeg
40-50 miljard m3 gas per jaar
in toekomst 30 miljard m3 schaliegas nodig
geschatte capaciteit: max. 12 miljard m3 schaliegas
Gasrotonde
Nederland als handelaar in gas
gebruikmaken van bestaande gas infrastructuur
Nederland als draaischijf voor gas import en export
biedt korte termijn economische voordelen
biedt lange termijn economische nadelen
Schaliegas
hype
van ‘nieuwe revolutie in gaswereld’
tot ‘interessante oplossing’
tot ‘controversiële aanvulling’
productiecapaciteit fors bijgesteld:
van ‘enkele malen Slochteren’ naar ‘10% Slochteren’
onvermijdbare milieueffecten (assessment Tyndall centre)oppervlakte-, grondwaterverontreiniging, aardbevingen, natuuraantasting
Schaliegas
mythe dat schaliegas wordt gebruikt i.p.v. kolen of regulier gas
is additioneel t.o.v. regulier gas en steenkool
leidt dus tot significant meer CO2
moratorium in Frankrijk, stop in Engeland
in Nederland proefboringen verboden door rechter
moratorium?
voor Schaliegas dreigt
tweede Barendrecht (CCS)
Groen gas
perspectiefrijk
nu nog niche, in Duitsland veel groter groter volume
opgewaardeerd biogas
groot potentieel: in 2011 30 miljoen m3 groen gas per jaar
in 2014 300 miljoen m3 groen gas per jaar
in 2025 3 miljard m3 groen gas per jaar
1.5 miljoen huishoudens (< 5% cap.)
Transitie van kolen naar gas
stel dat we alle kolen in de wereld vervangen door gas
- heeft nauwelijks effect op het klimaat
- wel minder CO2-uitstoot
- meer methaan lekken
- minder SO2 (wat afkoelende werking heeft)
- scheelt ca. 0.1 graad CelsiusTom Wigley, september 2011
Kernenergie
Kernenergie
argumenten zijn al 30 jaar hetzelfde
kernafval
onveiligheid
uraniumschaarste
beperkte capaciteit
duur
niet CO2-vrij
Kernenergie anno 2011
overbodig
economisch onverstandig
werkgelegenheid
structuurversterking
innovatie
5 miljard investeren voor 75 Zeeuwse banen!
Nederland 2040
Toeristisch Industrie Park
Stichting Urgenda
Stichting Urgenda
Stichting Urgenda
Dutch Research Institute For Transitions
Duurzame Samenleving
Conclusie
mondiale energietransitie onmiskenbaar richting duurzaam
Nederland beweegt tegen de duurzame stroom in
komende 10 jaar: harde strijd tussen duurzaam en onduurzaam
kernenergie volstrekt overbodig voor Nederland
decentrale, duurzame energie heeft de toekomst