wordpress.com · 2012. 7. 6. · ผศ.ดร. ปารีณา ศรีวนิชย์...

กระบวนการยตธรรมเปนคำทสำคญและมความหมายมาก แตคนสวนใหญยงมความรสกวาเปนเรองทหางไกลจากการ

ดำเนนชวตตามปกตของผคนโดยทวไป จงไมใครใหความสำคญและไมใครใหความสนใจ ทจรงคำวากระบวนการยตธรรม

เปนคำทมความหมายลกซงและเกยวของกบชวตประจำวนของคนไทยทกคน

กระบวนการยตธรรมหมายถง การอำนวยความยตธรรมใหเกดขนในสงคมทพวกเราทกคนอยรวมกนในทกภาคสวน

ปญหาของสงคมเกอบทกดานมทมาจากปญหาความไมสามารถในการอำนวยความยตธรรมใหเกดขนอยางทวถงและ

เทาเทยมกน

การแกไขปญหาเหลาน จงเปนภาระของผเกยวของทกฝาย จะตองรวมกนแสวงหาแนวทาง ความคด ในการแกไข

ปญหาอยางรอบดาน และเปนองครวม เพอใหทกสวนตระหนกและเขาใจ

ตราบใดทกระบวนการยตธรรมไมสามารถดำรงความยตธรรมไวได ตราบนนผลกระทบจะยงเกดขนกบประชาชน

จะไมมวนลดนอยลงได

จงเหนไดวา กระบวนการยตธรรมไมใชเรองไกลตว แตเปนเรองททกคนพงทราบ และมความเขาใจวากระบวนการ

ยตธรรมเปนกระบวนการทจะนำไปสการสรางความเปนธรรมในสงคมไดอยางแทจรง

ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย แมจะเปนองคกรอสระทจดตงขนไดไมนานนก แตมความมงมน

และตงใจจรงทจะเขามามสวนในการเสรมสรางกลไกกระบวนการยตธรรมในลกษณะคขนานไปกบสงคม นบวาเปน

จดรเรมทจะเกดประโยชนอยางยง หากในอนาคตองคกรทมผทรงคณวฒหลายสาขาอาชพไดสมครใจรวมกนดำเนน

งานน กจะสามารถพฒนาดานศกยภาพในการดำเนนกจกรรมตางๆ ใหเจรญกาวหนา และตอบสนองตอการรวมมอ

รวมใจ ชวยกนแกปญหาความไมเปนธรรมในสงคมไดอยางเปนรปธรรม

ทสำคญมากๆ คอ ศนยฯ นจะตองมงมนและแนวแนในวตถประสงคทตงไวอยางมนคง เพอกอใหเกดศรทธา เชอถอ

เปนทสนใจและยอมรบของคนไทยทงมวล

กระบวนการยตธรรมมหลายสวนของรฐรวมกนเขาเปนกระบวน แตละสวนตงแตตนจนสดทาย จะตองดำรงความ

เปนธรรมและความยตธรรมโดยพรอมเพรยงกน ไมเชนนนทงกระบวนกจะไมยตธรรม

มนกกฎหมายจำนวนไมนอยพดวา ในบางเรองกระบวนการยตธรรมไมสามารถจะดำรงความยตธรรมไวได เพราะ

กฎหมายไมเปนธรรม ผมจำไดวา ผมเคยไดยนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชกระแสรบสงวา กฎหมาย

บางฉบบของเราไมเปนธรรม ศนยฯ นนาจะใหความสนใจในเรองนดวย

ณ โอกาสนผมใครขออำนวยพรใหผมสวนเกยวของของศนยศกษาฯ ประสบผลสำเรจในดานการจดงานเปดตวใน

ครงน และมความเจรญกาวหนาในการดำเนนงานยงๆ ขนไปในอนาคต

* ถอดเทปคำกลาวอำนวยพรโดย ดร. อมร วาณชววฒน กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

ฯพณฯ ธานนทร กรยวเชยร องคมนตร ฯพณฯ พลากร สวรรณรฐ องคมนตร ทานผหญง บตร วระไวทยะ รองราชเลขาธการ ดร. สเมธ ตนตเวชกล เลขาธการมลนธชยพฒนา

คณเกยรตชย พงษพาณชย ทปรกษาหนงสอพมพขาวสด “ในเครอมตชน“ รศ.ดร.งามพศ สตยสงวน อดตหวหนาภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณจรยา อศวรกษ อดตผอำนวยการสำนกเทคโนโลยและขอมลสารสนเทศ สำนกงานศาลรฐธรรมนญ รศ.ดร.นเทศ ตนณะกล อดตอาจารยประจำภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ดร. ปยสวสด อมระนนทน กรรมการผอำนวยการใหญ (ดด) บรษท การบนไทย จำกด (มหาชน) รศ.ดร.ประพจน อศววรฬหการ คณบดคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ศ.ดร.ปารชาต สถาปตานนท อาจารยประจำคณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณประเสรฐ บญสมพนธ ประธานเจาหนาทบรหารและกรรมการผจดการใหญ บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) คณปรชา วชราภย อดตเลขาธการสำนกงานคณะกรรมการขาราชการพลเรอน (ก.พ.) และอดตสมาชกสภานตบญญตแหงชาต คณพงศโพยม วาศภต อดตปลดกระทรวงมหาดไทย และอดตสมาชกสภานตบญญตแหงชาต พล.อ.พศณ อไรเลศ อดตเจากรมเสมยนตรา กองทพบก คณมารสา รฐปตย ผพพากษาศาลแพง คณรศม วศทเวทย อดตเลขาธการสำนกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค (สคบ.) พล.ต.อ.ดร.วชรพล ประสารราชกจ รองผบญชาการตำรวจแหงชาต อดตโฆษกสำนกงานตำรวจแหงชาต และอดตสมาชกสภานตบญญตแหงชาต คณวชร ไพศาลเจรญ ผเชยวชาญดานเศรษฐศาสตรการเงนและระบบบญช พล.ท.นายแพทย สหชาต พพธกล อดตผอำนวยการศนยอำนวยการแพทยพระมงกฎเกลา คณอภเษก มณเฑยรวเชยรฉาย ผเชยวชาญดานประวตศาสตรสมยใหม (Modern History) Professor Anthony Heath คณบดคณะสงคมวทยา มหาวทยาลยออกซฟอรด Mr. Kevin Dempsey อดตอาจารยประจำสถาบนภาษา จฬาลงกรณมหาวทยาลย * เรยงรายชอตามลำดบอกษรและภาษาไทยองกฤษ โดยผทรงคณวฒจะมบทบาทสำคญในการใหคำปรกษาแนะนำในเรองททางกรรมการของศนยศกษาฯ เรยนหารอเพอเปนวทยาทาน รวมทงใหความชวยเหลอทางวชาการในลกษณะ peer review ชวยประเมนคณคาเกยวกบบทความ ขอเขยนของ ผใหความสนใจทประสงคจะนำขอเขยนลงตพมพในวารสาร “ยตธรรมคขนาน“ ในกรณทขอเขยนนนๆ สอดคลองกบความรความ ชำนาญโดยตรงของผทรงคณวฒแตละทาน หากไมตรงหรอไมเกยวของทางศนยศกษาฯ จงจะตดตอประสานงานกบ ผทรงคณวฒภายนอกทเกยวของเปนลำดบถดไป

ดร. อมร วาณชววฒน ปรญญาเอกสงคมวทยา มหาวทยาลยออกซฟอรด, D.Phil. (Oxon)

ร.บ. (จฬาฯ), ร.ม. (ธรรมศาสตร),M.S. (Criminology & Criminal Justice) FSU, Cert. in Building a Business, SAïD Business School (Oxford)

ผศ.นายแพทย ตลย สทธสมวงศ แพทยศาสตรบญฑต จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย

ดร. จรวรรณ เดชานพนธ ร.บ. (บรหารรฐกจ) มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Diplome d Etudes approfondies University d Aix-Marseille III, France,

Docteur de Troisime Cycle University de Droit, d Economie et des Sciences

d Aix-Marseille, France.

ศ.ดร. ธวชชย ตนฑลาน Ph.D. (Chemistry),

Texas A&M University B.Eng. (Mining Engineering),

Chiang Mai University

ผศ.ดร. ปารณา ศรวนชย (ศภจรยาวตร) น.บ. (เกยรตนยมอนดบหนง จฬา)

LL.m. (Pennsylvania) LL.M. (Harvard)

S.J.D. (Wisconsin)

รศ.ดร. พษณ เสงยมพงษ B.A. (International Studies),

The American University MPA (Public Policy and Management),

The Ohio State University Ph.D. (Public Policy Analysis and

Administration), Saint Louis University

อาจารยนพพล วทยวรพงษ P.P.E. (University of Oxford)

M. Phil. (Economic Development) University of Bath

Ph.D.candidate in Economic (University of North Carolina, Chapel Hill)

คณเขตขณฑ ดำรงไทย พณ.บ. (จฬาฯ), M.S. (CIS) ABAC,

M.B.A. (Griffith University, Brisbane)

ภาพกจกรรมตาง ๆ ของ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย ทผานมา

พธคารวะสดดวรชนในเหตการณ รศ.๑๑๒ และในโอกาสครบรอบ ๑๐๐ ป การเสดจสวรรคตของ พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว

พรอมดวยการรวมเสวนา เรอง “พระราชกศโลบายทไมทำใหสยามตกเปนเมองขน” เมอวนท ๑๓ กรกฎาคม ๒๕๕๓ ณ ปอมพระจลจอมเกลา จงหวดสมทรปราการ

ดร.อมร วาณชววฒน เขารวมเสวนาทางวชาการ เนองในงานสดดวรชนในเหตการณ รศ. ๑๑๒ และ ๑๐๐ ป การเสดจสวรรคตของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พรอมทงเขารวมพธคารวะสดดวรชน

ณ ปอมพระจลจอมเกลาฯ โดยมแขกผมเกยรต อาท อดตผบญชาการทหารเรอ พล.ร.อ.วเชษฐ การณยวนช เขารวมพธ พรอมดวยเหลาศลปน ดารา นกรอง นกแสดงและคณะนสตคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ดร.อมร วาณชววฒน เปนผรวมเสวนากบ

อาจารยไกรฤกษ นานา

ผรวบรวมบนทกและสมดภาพเหตการณ รศ. ๑๑๒

พรอมทงรบของทระลกจากประธานจดงาน

ดร.อมร วาณชววฒน กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยฯ เขาเยยมคารวะ

ศ.ดร.คณต ณ นคร ประธานคณะกรรมการศกษาขอเทจจรง เพอการปรองดองและสมานฉนทแหงชาต

คณะกรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยฯ เขาเยยมคารวะ และรบฟงความคดเหนเกยวกบ

การปฏรปประเทศไทย กบอดตรองนายกรฐมนตร และอดต

รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย นายไพบลย วฒนศรธรรม

ณ บานพก สขมวท

คณะกรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยฯ เขาเยยมคารวะ อาจารยไพบลย วฒนศรธรรม

ณ บานพก สขมวท พรอมมอบของทระลก

ดร.อมรฯ รบเชญเปนผนำในการประชมแกปญหาชมชน

ใหกบคณะกรรมการชมชนหมบานอยเจรญวภาวด

ศ.ดร.ธวชชย ตณฑลาน ขณะเขารบมอบรางวลผลงานวจย ทไดรบการอางองสงสด

จาก ศ.น.พ.ภรมย กมลรตนกล อธการบด จฬาลงกรณมหาวทยาลย

พรอมทง ถายภาพทระลกรวมกบผรบมอบรางวลในดานตาง ๆ

ขอแสดงความซาบซงสำนกในความกรณา และ กราบขอบพระคณประธานทปรกษากตตมศกด ทปรกษากตตมศกด ผทรงคณวฒ กรรมการบรหารศนยศกษาวจยฯ ทานผมเกยรต ดงมรายนามดงน เปนกรณพเศษ

เนองในงานพระราชทานดนบรรจราง คณพอเซยลก แซตน (คณพอกรรมการผอำนวยการศนยศกษาวจยฯ)

๑. พลเอกเปรมตณสลานนทประธานองคมนตร ๒. นายธานนทรกรยวเชยรองคมนตร ๓. นายพลากรสวรรณรฐองคมนตร ๔. นายอภสทธเวชชาชวะนายกรฐมนตรและภรยา ๕. นายสาทตยวงศหนองเตยรฐมนตรประจำสำนกนายกรฐมนตร ๖. ผศ.ดร.ประพจนอศววรฬหการคณบดคณะอกษรศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย ๗. คณบดคณะรฐศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลยและผแทน ๘. หมอมหลวงไกรฤกษเกษมสนตผพพากษาอาวโสศาลฎกาอดตรองประธานศาลฎกา ๙. พลเอกสนธบญยรตกลนอดตประธานคณะมนตรความมนคงแหงชาตและ ผบญชาการทหารบกพรอมดวยภรยา ๑๐. พลเอกยทธศกดศศประภาประธานคณะกรรมการโอลมปกแหงประเทศไทยและภรยา ๑๑. นายสรพลพงษทดศรกลผวาราชการจงหวดฉะเชงเทราและภรยา ๑๒. นายยนหยดใจสมทรอดตทปรกษารฐมนตรประจำสำนกนายกรฐมนตรและ ประธานอนกรรมาธการแกไขปญหาสามจงหวดชายแดนภาคใต ๑๓. นายศภชยใจสมทรรองโฆษกประจำสำนกนายกรฐมนตร ๑๔. นายวชระกรรณการรองโฆษกประจำสำนกนายกรฐมนตร ๑๕. นายวชชจระแพทยอธบดอยการฝายวชาการสำนกงานอยการสงสด ๑๖. พลตำรวจเอกวชรพลประสารราชกจรองผบญชาการตำรวจแหงชาต ๑๗. คณประเสรฐบญสมพนธประธานคณะเจาหนาทผบรหารบรษทปตท.จำกด(มหาชน) ๑๘. คณสรญรงคสรและภรยาผชวยกรรมการผจดการใหญบรษทปตท.จำกด(มหาชน) ๑๙. คณหญงสดารตนเกยราพนธอดตรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ๒๐. คณเนวนชดชอบอดตรฐมนตรวาการกระทรวงเกษตรและสหกรณ ๒๑. คณรตนาเจรญศกดผอำนวยการสถานวทยโทรทศนแหงประเทศไทย(สทท.๑๑) ๒๒. ดร.ฤทยหงสสรอธบดศาลปกครองกลาง ๒๓. คณเกยรตชยพงษพาณชยทปรกษาหนงสอพมพ“ขาวสด”ในเครอสำนกพมพมตชน ๒๔. ผแทนโรงพยาบาลจฬาลงกรณ ๒๕. พ.ต.อ.สหสโหรวชตผกำกบการสถานตำรวจภธรบางปะกงจงหวดฉะเชงเทรา ๒๖. พ.ต.อ.ชยชนะจตตธรรมผกำกบการสถานตำรวจภธรหนองใหญจงหวดชลบร ๒๗. นายวทยาคณปลมนายกองคการบรหารสวนจงหวดชลบร

(กราบขออภยทไมสามารถระบรายนามทานผมเกยรตอกเปนจำนวนมากได)

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

พระราชทานดอกไมใหกบ คณพอเซยลก แซตน ณ โรงพยาบาลศรราช

โดยมผแทนพระองค คอ นายตระวฒน สจรตกล

เปนผอญเชญดอกไม นำความ ปลมปตเปนลนพนตอครอบครว

“วาณชววฒน” ทกคน

พ.ต.อ.สหส โหรวชต ผกำกบการ สถานตำรวจภธรบางปะกง

เปนผแทนฯ ในการอญเชญดนพระราชทาน สำหรบการทำพธบรรจราง ของ คณพอเซยลก แซตน

ซงมการเคลอนไปบรรจยงสสานไหหนำ อำเภอบานบง จงหวดชลบร

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณา

โปรดเกลาฯ ใหผแทนพระองค อญเชญมาลาโดยม

รศ.นพ.สมพงษ สวรรณวลยกร รองผอำนวยการฝายบรการ โรงพยาบาลจฬาลงกรณ

เปนผวางมาลา

นายพเชษฐ ตนเจรญ สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดฉะเชงเทรา (สวมสทสเขม) ในฐานะญาตสนทฝายคณพอฯ พรอมดวย พ.ต.อ.สหส โหรวชต ผกำกบการสถานตำรวจภธรบางปะกง

พ.ต.ท.ธระชย มานพพาน รองผกำกบการฯ และ พ.ต.ท.วชเรศร นอยประดษฐ รองผกำกบการฝายปราบปราม สถานตำรวจภธรหนองใหญ ชลบร รวมพธคารวะรางคณพอเซยลก แซตน

ณ วดบางสมคร อ.บางปะกง จ.ฉะเชงเทรา กอนรวมเดนทางไปยงสสานใหหนำ

นายสรพล พงษทดศรกล ผวาราชการ จงหวดฉะเชงเทรา

และแขกผมเกยรต เขารวมพธคารวะคณพอฯ ในโอกาสไดรบพระราชทานดนบรรจราง

คณพอเซยลก แซตน (คณพอกรรมการผอำนวยการศนยศกษาวจยฯ)

ณ สสานใหหนำ จงหวดชลบร

พล.ต.อ.วชรพล ประสารราชกจ ผทรงคณวฒของศนยศกษาวจยฯ

กรณาใหเกยรตเปนประธานในพธฌาปนกจ คณอานพวรรณ คงวงวรรณ

(คณอาของกรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยฯ)

ณ วดอทยธาราม กรงเทพ

ปท 5 ฉบบท 1 เดอนสงหาคม 2553

ภาพปกและพระฉายาลกษณทงหมดในเลม : ภาพพระราชทาน

บรรณาธการ : ดร. อมร วาณชววฒน

กรรมการผอำนวยการศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

ISSN : 1905 - 2944

พมพครงแรก : สงหาคม 2553 จำนวน 2,000 ฉบบ

จดพมพโดย : เอกมยการพมพและสตกเกอร

1863 ถนนเพชรบรตดใหม แขวงบางกะป เขตหวยขวาง กรงเทพฯ 10310

โทร. (02) 3146716 โทรสาร (02) 7180376

อนสนธ : ขอเขยนและสงพมพทงหมดในวารสารยตธรรมคขนาน เปนการแสดงทศนคตและ

วสยทศนสวนบคคล มไดเปนการสะทอนจดยนหรอเจตนารมณใดๆ ของศนยศกษา

วจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

ลขสทธ : ขอเขยนและสงพมพทงหมดในวารสารยตธรรมคขนานไดรบความคมครองจาก

กฎหมายลขสทธ และเคยดำเนนการจดพมพภายใตพระราชบญญตการพมพ

พทธศกราช 2484 (ซงไดยกเลกไปแลว) จงไมบงคบจดแจงการพมพตามพระราชบญญต

จดแจงการพมพ พทธศกราช 2550 การนำไปเผยแพรเพอเปนวทยาทาน ทางศนย

ศกษาวจยฯ มความยนดและพรอมใหการสนบสนน แตหากเปนการดำเนนการใดๆ

ในเชงพาณชย ผดำเนนการจะตองแจงใหบรรณาธการของศนยศกษาวจยฯ รบทราบ

เปนลายลกษณอกษร เพอพจารณาใหอนญาตภายใตเงอนไขขอตกลงและสญญา

ทเปนธรรมกอนจงจะดำเนนการไดตามกฎหมาย

All Rights Reserved. This publication is protected under Copyright Law.

วารสาร “ยตธรรมคขนาน (Thai Justice Watch)” เปนวารสารราย 6 เดอน มวตถประสงคสำคญใน

การเผยแพรขอมลขาวสารทางวชาการทเกยวของกบความเปนธรรมทางสงคม (Social Justice) ในเชง

สหวทยาการ ดวยความเปนกลางตรงไปตรงมาและผานการคดกรองการตพมพโดยคณะผทรงคณวฒ

ทมความรความชำนาญเฉพาะดาน

การพจารณาตพมพบทความขอเขยนตางๆ ในวารสารยตธรรมคขนานเปดกวางใหผสนใจโดยทวไป

สามารถสงบทความขอเขยนของทานไดโดยตรงผานเวปไซตของศนยศกษาวจย www.thaijustice.org,

www.thaijustice.net หรอ email: [email protected] ไดตลอดเวลา ในรปแบบการ

เขยนเชงวชาการและระบบการอางอง (references) ทเปนมาตรฐานสากลทวไป

ทงนหากทานผใดประสงคจะบรจาคหรอใหการสนบสนนการดำเนนงานของศนยศกษาวจยฯ สามารถ

โอนเงนผานบญชธนาคารในนาม “คณะบคคลศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย”

ธนาคารไทยพาณชย สาขาสภากาชาดไทย บญชออมทรพยเลขท 045-2-98700-2 ซงในนามของ

ศนยศกษาวจยฯ ขอใหสตยาบนทจะดำเนนกจกรรมทกประการบนพนฐานแหงประโยชนของสงคมสวนรวม

เพอความเปนธรรมของสงคมเปนทตง

ดร. อมร วาณชววฒน

กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย

บรรณาธการ

คณะผจดทำวารสาร “ยตธรรมคขนาน” มความสำนกในพระกรณาธคณของสมเดจพระเจาลกเธอ

เจาฟาจฬาภรณวลยลกษณ อครราชกมาร เปนลนพน ทไดทรงพระราชทานพระราชานญาตให ศนยศกษาวจย

และพฒนากระบวนการยตธรรมไทย ดำเนนการจดพมพวารสาร “ยตธรรมคขนาน” ในวาระครบรอบปท ๕

ฉบบท ๑ ดวยการเชญอกษรพระนามาภไธยยอ “จ.ภ.” ขนพมพบนปกหนา พรอมดวยพระฉายาลกษณ

เพอความเปนสรมงคล

การจดทำวารสารฯ ฉบบนนอกจากจะมงในการเทดพระเกยรต ศาสตราจารย ดร.สมเดจเจาฟาจฬาภรณ

วลยลกษณ อครราชกมาร องคประธานสถาบนวจยจฬาภรณแลว ภายในเลมยงมเนอหาทเปดกวางใหแกนก

วชาการและผสนใจสงบทความขอเขยนทางวชาการทเปนประโยชนใหไดรบโอกาสตพมพเมอผานการ

ประเมนคณคาทางวชาการของคณะกรรมการผทรงคณวฒ (Peer Review) ซงใหความกรณาในการอานและให

คำแนะนำในการตพมพบทความขอเขยนสำหรบวารสาร “ยตธรรมคขนาน” น เปนวทยาทานดวยความเตมใจ

เสมอมา

โดยในฉบบนทางคณะบรรณาธการ มผลงานทรงคณคาของบคคลตางๆ ทมความนาสนใจทงในประเดนปญหา

รวมสมย คอ ปญหาเกยวกบภยคกคามตออธปไตยของชาตทมรปแบบอนแยบยลแฝงตวมาดวยกลไกของ

กฎหมายสนธสญญาระหวางประเทศ เปนตน อกทงยงเกดจากการนำเขาวฒนธรรมทหลงไหลเขามาอยาง

ตอเนองของประเทศซงมอทธพลตอความเชอและความคดอานของเยาวชนไทย ซงเปนบทความทบรรณาธการ

นำเสนอในโอกาสเขารวมการเสวนาเกยวกบ “พระราชกศโลบายทไมทำใหสยามตกเปนเมองขน” จดโดย ชมรม

คนรกษปอมพระจลจอมเกลา จงหวดสมทรปราการ และวารสารฯ ยงไดรบความสนใจจาก รศ. ดร. ไชยรตน

เจรญสนโอฬาร อาจารยประจำคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดกรณาใหเกยรตนำเสนอบทความท

เคยตพมพในวารสาร Southeast Asia Affairs 2010 เรอง Thailand 2009 Unusual Politics Becomes Usual ซง

ทางคณะกรรมการผทรงคณวฒไดมการหารอกบผเขยน (รศ. ดร.ไชยรตนฯ) และไดรบอนญาตใหมการปรบแก

ตดทอนบางสวนของบทความเพอความเหมาะสม นอกจากนยงมนกวชาการรนใหมจากคณะรฐศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย อกถง ๒ ทาน ไดใหความสนใจและนำเสนอบทความเพอพจารณาตพมพในวารสารฯ

ของเราไดแก ดร.วระศกด เครอเทพ อาจารยประจำภาควชารฐประศาสนศาสตร คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ในเรองเกยวกบ “การจดทำงบประมาณแบบมสวนรวมในระดบองคการบรหารสวนตำบล: ฤาเสยง

ของประชาชนจะมความหมาย?” และ ดร.อนษา เลศโตมรสกล อาจารยประจำภาควชาสงคมวทยาและ

มานษยวทยา คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในหวขอวาดวย “ความรนแรงในครอบครว : บทเรยน

และแนวทางแกไข”

ขณะเดยวกนวารสารฯ ยงไดรบเกยรตเปนอยางสงจากบคคลสำคญของสงคมอก ๒ ทานทไดกรณาอนญาตให

ทางวารสารฯ นำบทความทเหนวาจะเปนประโยชนตอสถานการณบานเมองในขณะนมาตพมพเผยแพรทงใน

สวนของ ศาสตราจารย ดร.คณต ณ นคร ประธานคณะกรรมการอสระตรวจสอบและคนหาความจรงเพอความ

ปรองดองแหงชาต (คอป.) เกยวกบ “หมายจบและการอทธรณคำสงออกหมายจบ” และ “ชมนมความคด” ของ

ดร.ไพบลย วฒนศรธรรม กรรมการปฏรปประเทศไทย

พรอมกนนกรรมการบรหารศนยศกษาวจยฯ ทกทาน ใครขอแสดงความยนดกบผมสวนเกยวของกบศนยศกษา

วจยฯ ทมความเจรญกาวหนาในทางราชการรวมทงงานอาชพของแตละทาน อาท ศาสตราจารย ดร.ธวชชย

ตณฑลาน ในโอกาสไดรบพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตงใหดำรงตำแหนง ศาสตราจารย และยงไดรบ

รางวลนกวจยทไดรบการอางองผลงานสงสดจากจฬาลงกรณมหาวทยาลย ในขณะท ดร.อมร วาณชววฒน

ไดรบการแตงตงจากนายกรฐมนตรใหดำรงตำแหนง กรรมการประชาสมพนธแหงชาต (กปช.) โดยการเสนอ

ชอของรฐมนตรประจำสำนกนายกรฐมนตร นายองอาจ คลามไพบลย ซงถอเปนเกยรตประวตอยางสงทไดรบ

ความไววางใจดงกลาว

ยงกวานนยงมความนายนดทมผสนใจใหความกรณารบเปนผทรงคณวฒของศนยศกษาวจยฯ เพมเตมอก

จำนวน ๒ ทาน ไดแก อาจารย เกยรตชย พงษพาณชย ทปรกษาหนงสอพมพขาวสดในเครอ “มตชน” อดต

นายกสมาคมนสตเกาคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และ ศาสตราจารย ดร.ปารชาต สถาปตานนท

อาจารยประจำคณะนเทศศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงทงสองทานเปนผทรงคณวฒทมความเชยวชาญ

เปนอยางสงดานการสอสารมวลชนและการประชาสมพนธเปนทรจกยอมรบอยางกวางขวาง

ในโอกาสเดยวกนน คณะบรรณาธการตองขอแสดงความขอบคณมายง คณประเสรฐ บญสมพนธ กรรมการ

ผจดการใหญ) และ คณสรญ รงคสร ผชวยกรรมการผจดการใหญ บรษท ปตท. จำกด (มหาชน) ทกรณา

ใหการสนบสนนการดำเนนการจดพมพวารสาร “ยตธรรมคขนาน” อยางตอเนองดวยดเสมอมา ทางคณะ

บรรณาธการจงใครขอเชญชวนนกคด นกเขยนและผสนใจ ไดสงขอคดความเหนเกยวกบกระบวนการยตธรรม

และเรองทเกยวของซงจะเปนประโยชนตอสงคมสวนรวม มาเพอทางกรรมการผทรงคณวฒจะไดพจารณา

ประเมนผลงานเพอเสนอลงพมพในวารสารฯ ของเรา ซงปจจบนทางศนยศกษาวจยฯ ไดมเวปไซตเพมเตมอก

หนงแหง คอ www.thaijustice.net และ อเมลล [email protected] ไวสำหรบ เปนชองทางใน

การสอสารระหวางกน

อมร วาณชววฒน, D.Phil. (Oxon)

กรรมการผอำนวยการ ศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย บรรณาธการ

หนา

จกรวรรดนยมกบอธปไตยของชาตไทย: กรณศกษาเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒ 1

โดยอาจารยดร.อมรวาณชววฒน

หมายจบและการอทธรณคำสงออกหมายจบ 19

โดยศ.ดร.คณตณนคร

ชมนมความคด ไพบลย วฒนศรธรรม 33

โดยไพบลยวฒนศรธรรม

การจดทำงบประมาณแบบมสวนรวมในระดบองคการบรหารสวนตำบล : 59

ฤาเสยงของประชาชนจะมความหมาย? โดยดร.วระศกดเครอเทพ

ความรนแรงในครอบครว 95

โดยอาจารยดร.อนษาเลศโตมรสกล

THAILAND IN 2009 Unusual Politics Becomes Usual 103

ChariratCharoensin-o-larn

จกรวรรดนยมกบอธปไตยของชาตไทย:

กรณศกษาเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒

โดย ดร.อมร วาณชววฒน

1ปท 5 ฉบบท 1 เดอนสงหาคม 2553

จกรวรรดนยมกบอธปไตยของชาตไทย: กรณศกษาเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒©

© ปรบปรงเพมเตมจากบทความทลงพมพในหนงสอเรอง “รฐคด วถโลก” เพอเปนเกยรตแก ศาสตราจารย ดร.ไชยวฒน คำช ในวาระ

เกษยณอายราชการในป พทธศกราช ๒๕๕๓

บทนำ

นกวชาการจำนวนหนงเรยกประเทศไทยวา “รฐไทย” ในความหมายทอางองตามเนอหาทถอดความ

มาจากคำวา Nation State หรอบางทมผแปลวา “รฐชาต” ทจะตองครบถวนดวยองคประกอบสำคญ

ทงประเดนวาดวย อำนาจอธปไตย ดนแดนอาณาเขตทอยในอาณต รวมทงคณะผบรหารประเทศ และ

“พลเมอง” ซงคำนระยะหลงกมคนนำไปตความหรอขยายความใหเปนคำพเศษโดยมนยเกยวกบสทธ

และหนาทเพมเตมเขามาอก ซงยงจำไดดวาอดตนายกรฐมนตรของเราทานหนงเคยปรารภหรออาจจะ

เรยกวา “คอนขอด” นกวชาการไทยทำนองวาเกงกาจสามารถในการประดดประดอยถอยคำ เกง

ประชดประชนมากกวาทำการศกษาวจยอะไรทเปนรปธรรม

สำหรบผเขยนมความพงพอใจกบการเรยกประเทศไทยวา “ชาตไทย” เหมอนดงทอาจารยมหาวทยาลย

หรอครบาอาจารยจำนวนไมนอยนยมใหลกศษยเรยกตนเองวา “คร” เหตผลทนยมชมชอบคำวา

“ชาต” มากกวา “รฐชาต” มากกวาคำวา “ประเทศ” ไมมสงใดเกนเลยไปกวาความเปน “คำดงเดม” ท

เรยกขานกนมาและสวนตวเชอวามความสมบรณอยเพยงพอไมจำเปนตองมการดดแปลงใหพเศษไป

กวาน

อยางไรกตามยงคงมคำเฉพาะหลายคำทอาจจำเปนตองใหนยามหรอกลาวถงเปนพอสงเขปเพอความ

เขาใจทตรงกน และมความจำเปนทจะตองเรยกขานตามทนกวชาการอนๆ เหนพองและมความเขาใจ

ตรงกนเปนสวนใหญ อาท คำวา “จกรวรรดนยม (Imperialism)” และคำวา “อธปไตย (Sovereignty)”

เปนตน ซงผทสนใจศกษาหาความรมาทางดานการเมองการปกครองคงรบรไดถงเนอหาสาระของ

ความหมายอนแทจรงของคำทงสอง โดยเฉพาะประเดนวาดวยลทธจกรวรรดนยมยคใหมทกอตวขน

มาคาบเกยวกบชวงเวลาทรจกกนในนามของการปฏวตอตสาหกรรมในทวปยโรป ดวยความพยายาม

ของหลายประเทศมหาอำนาจในขณะนนทพยายามแผขยายอทธพลของตนทงการคา การทหารและ

โดย ดร. อมร วาณชววฒน


การเมองเขาครอบงำประเทศทออนแอกวาแตมกอดมดวยทรพยากรและสงมคาทประเทศผทรง

อทธพลเหลานนมความตองการเขาครอบครอง ทำใหคำวา “จกรวรรดนยม” กบคำวา “อธปไตย” เปน

สองสงทมความเกยวเนองกน

ทงนการเรมตนของการเดนทางสำรวจแสวงหาดนแดนใหมหรอ “โลกใหม (New World)” ในหวง

เวลาสองรอยปกอนการถาโถมเขามารกรานประเทศทดอยกวาดวยกำลงทหารและแสนยานภาพของ

“ชาตมหาอำนาจ” ทเหนอกวาอยางเทยบไมตดน ไดสงผลใหชาตทดอยกวาตองยอมใหมการเปดเจรจา

ทไมเปนธรรม เกดการลดรอนอำนาจอธปไตยโดยชาตทมกำลงอำนาจเหนอกวาในภมภาคตางๆ ของ

โลก ซงปรากฏการณดงวานไดสงผลกระทบถงความอยรอดของชาตไทยและคนไทยทงหมดโดยรวม

อยางไมอาจหลกเลยงได เฉพาะอยางยง “จดเปลยนประเทศไทยครงสำคญในเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒

หรอบางทเรยกกนวาวกฤตการณปากนำ” ทคนไทยและราชนาวไทยซงรวมกนปกปองผนแผนดน

อยางเคยงบาเคยงไหลดวยความเสยสละนเปนเครองเตอนสตถงภยคกคามและอนตรายของ “จกรวรรด

นยมมหาอำนาจ” ทยงไมหมดไปแมเวลาจะผานมาหลายรอยปกตาม

“จกรวรรดนยม” เปนความจงใจไมใชเหตบงเอญ

Sir Rudyard Klipling นกประพนธชาวองกฤษไดกลาวในบทกวของตนเองวา “เปนภาระของคนผว

ขาวทตองเขามาทำใหโลกนดขน ( The white man’s burden)” ซงหากเราวเคราะหถงภาระหนาทซง

Kipling กลาวไวนน นอกเหนอจากการเขาปกครองหรอยดครองแลว ชาตตะวนตกยงนำพามาซงสงท

เราเรยกกนวาเปน “อารยธรรมตะวนตก ( Western Civilisation )” อกดวย

สาเหตสำคญในมมมองทวาการรกคบของ “จกรวรรดนยม” หาไดเปนเหตบงเอญหรอเกดขนเพราะผล

พวงจากการปฏวตอตสาหกรรม การขยายเพมขนของจำนวนประชากร และเรองอนใด แตตองยอมรบ

วาสงทเกดขนเปนความจงใจและเปนความตงใจของคนตะวนตกดงคำกลาวทปรากฏอยในบทกวของ

kipling ขางตน เพราะสงทคนตะวนตกไดคนพบจากการเดนทางสำรวจไปยงดนแดนใหมกระทงคน

พบวาโลกใบนมสณฐานกลมเปนการปฏเสธความรความเชอเดมททาทายสถาบนศาสนาของตนอยาง

ยง คนตะวนตกในยคนนจงเกดความยามใจและเชอมนอยางยงวา “วทยาศาสตร เทคโนโลย และ

อำนาจทางการทหาร” จะเปนเครองนำพาความยงใหญและความมงคงมาสชาตของตนไดอยางงายดาย


ยงกวานนแนวคดการคดเลอกสรรเผาพนธตามธรรมชาตดงปรากฏอยในงานเขยนของนกวทยาศาสตร

ชาวองกฤษทรจกกนด คอ Charles Darwin ในเรองวาดวย “การอยรอดของผมความแขงแรงกวา (The

survival of the fittest)” เปนอกหลกฐานหนงในการสำทบรบรองใหเหนวา คนตะวนตกไดมองเหน

“ความแตกตางทแฝงอยในเผาพนธของมนษย” ทแมในปจจบนความรทางการแพทยและประสบการณ

ตรงของผคนทวโลกกเปนประจกษพยานยนยนตรงกนวา “มนษยมความแตกตางกนในเชงพนธกรรม

ทงดานสรระรางกายและภมปญญา”

ผนวกเขากบความสามารถในการพฒนาเทคโนโลยดานตางๆ แบบกาวกระโดดในชวงเปลยนผาน

ระหวางยคแหงการปฏวตภมปญญา (Enlightenment age) เชอมตอกบยคแหงการปฏวตอตสาหกรรม

ไดเปนปจจยสนบสนนแสนยานภาพทงในดานการทหารและการเมองการปกครองใหกบประเทศตางๆ

ในยโรปขณะนนทมกมสายสมพนธกนอยางใกลชด ในบางราชวงศอาจนบไดวาเปนเครอญาตกนแม

จะเปนผปกครองอยในถนฐานดนแดนคนละประเทศกตาม

บนความใกลชดเชนนทำใหการสงผานขอมลขาวสารและการพฒนาไดดำเนนไปอยางคอนขางราบรน

และบนมาตรฐานทใกลเคยงกนแมจะมบางชวงเวลาทมการศกสงครามหรอความไมสงบภายในของ

แตละประเทศเปนสงขดขวางอยบางกมไดทำใหการพฒนาในดานตางๆ ตองสะดดหยดยงลงแตอยางใด

สงเหลานทำใหชาตตะวนตกมความภาคภมใจและเชอมนในความแตกตางของเผาพนธทตนเปนและ

มองการณไกลไปถงการแขงขนระหวางชาตมหาอำนาจดวยกนเพอเขาครอบครองโลกทงโลก โดย

มองถงเปาหมายหลกในแตละทวปทวโลกวาหากจะยดครองโลกใบนไดทงหมดจะตองเขาถงดนแดน

หรอพนทใดบางเปนสำคญ เชน การมองเหนตะวนออกกลางเสมอนเปนทางแยกของแหลงวฒนธรรม

(cultural crossroad)๑ ซงในทวปเอเชยน “ประเทศจน” ถอเปนหนงในเปาหมายสำคญ แตบนความ

คดเหนทคลายคลงกนของชาตมหาอำนาจทำใหการเขายดครองดำเนนมาอยางถอยทถอยอาศย ดงเชน

การเขามาทางเอเชยขององกฤษและฝรงเศสทแบงแยกแนวการเขายดครองอยางชดเจนปรากฏอยใน

ดนแดนทงหมดทวทวปเอเชย เปนการถอยทถอยอาศยมงรกษาผลประโยชนของตนเปนหลกใหญ

ความเปลยนแปลงของโลกในเวลานนเปนสงทพระมหากษตรยไทยนบแตรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จอมเกลาเจาอยหวมาถงทงรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ตางทรงตระหนกดถง

๑ แหลงทมา Icon (รายการทางสถานโทรทศนซเอนเอน) วนเสารท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓ เวลา ๐๓.๓๐-๐๔.๐๐ น. (เวลาประเทศไทย)


ภยอนเกดจากชาตมหาอำนาจเหลาน ประเทศเพอนบานอนๆ ของชาตไทย ถกคกคามและครอบงำ เชน

จนแพสงครามฝนและตองทำสนธสญญาทเสยเปรยบประเทศองกฤษนานปการ ญปนถกสหรฐ

อเมรกาบงคบใหเปดประเทศ พมา อนเดย กลายเปนเมองขนขององกฤษ ขณะทเวยดนาม เขมร ลาว

เปนเมองขนของประเทศฝรงเศส๒ จงปรากฏเปนพระราชกศโลบายของทงสองพระองคเพอการธำรง

รกษาเอกราชและอธปไตยของชาตไวในทกวถทาง ซงเชอวาทานผอานจำนวนมากจะรบทราบถงพระ

มหากรณาธคณของทงสองพระองคไดเปนอยางดในงานเขยนอนๆ ทปรากฏอยอยางแพรหลาย

ประเดนสำคญในการเขามาแสวงประโยชนของชาตมหาอำนาจในเอเชยอาคเนย มองในดานวตถนยม

จะพบวาสงผลใหทกประเทศตองมการปรบตวอยางขนานใหญ เพราะความหมายของคำวา “อธปไตย

(sovereign)” เปนเรองของเกยรตศกดศรและความอยรอดของเผาพนธตนเอง การเขามาแสวง

ประโยชนของชาตมหาอำนาจไดเขามาพรอมกบการรองขอสทธสภาพเหนอและนอกอาณาเขตตอ

ประเทศทถกครอบงำยดครองอยางมากมาย ซงหลายประเทศไมสามารถประคบประคองหรอเจรจาตอ

รองได อนเนองมาจากความดอยกวาทงดานยทธวธและอำนาจตอรองตองกลายเปนประเทศเมองขน

ซงในปจจบนนไมจำเปนตองอาศยการแสดงการยอมรบในเชงสญลกษณเหมอนในอดตทมการสง

บคคลหรอเครองราชบรรณาการเปนการแสดงออกถงการยอมอยใตอาณต๓ แตประเทศมหาอำนาจได

ตดสนใจเดนทางเขามาและกอบโกยเอาทรพยากรและสงมคาทงในเชงเศรษฐกจและวฒนธรรมไป

อยางไมบนยะบนยงโดยอาศยความกาวหนาทางเทคโนโลย การสอสาร อำนาจทางเศรษฐกจ และ

อทธพลทางดานกฏหมายและบทบาทในเวทโลกควบคกบการเผยแพรกระแสความคดวฒนธรรมใน

รปแบบทตนตองการ

เมอคำนงถงระบอบการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย (Absolute Monarchy) ถอเปนภาระกจ

ของพระมหากษตรยผปกครองประเทศในการปกปองคมครองอาณาประชาราษฏรใหอยดมสขและ

เมออรราชศตรเขามารกราน จะเหนไดวาพระมหากษตรยคอผนำทพในการเขาตอสกบขาศกศตรอยาง

กลาหาญ เชนเดยวกบเหตการณในยคของรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวและพระบาท

สมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระปยมหาราช ทชาตไทยตองเผชญภยคกคามกบชาตมหาอำนาจ

๒ ประสทธ รงเรองรตนกล. (๒๕๒๒). “ผลกระทบของแนวคดตะวนตกทมตอแนวคดทางการเมองไทย ชวง พ.ศ. ๒๓๖๙- ๒๔๕๔”

กรงเทพ: สำนกพมพทาสโก หนา บทนำ ๓ การมอบของขวญบรรณาการแกกน เปนสอแสดงความสมพนธและจดยนทางการเมองของทงสองฝายและยงหมายถงความชวยเหลอ

ดานเศรษฐกจจากรฐมหาอำนาจไปยงพนธมตรอนๆ (แหลงทมา: บรรพต กำเนดศร. (๒๕๔๘). “ประวตศาสตรการทตยโรปตงแตยค

โบราณถงยคฟนฟศลปวทยาการ: การถายทอดประเพณทางการทต”. กรงเทพ: สำนกพมพภสายแดด. หนา ๒๖


ไดปรากฏหลกฐานในหนงสอ ของ สวทย ธรศาสวต๔ ทมการบรรยายถงความเสยสละและความ

หวงใยพสกนกรและชาตบานเมองขององคพระมหากษตรยทงสองพระองค ทอาจกลาวไดวา บนความ

เชอของคนสวนใหญทมองเหนพระเจาแผนดนเสมอน “เจาชวต” นน เปนความหมายของเจาชวตทไม

ตองการเอาชวตผใดทงสน แตเปนเจาชวตทตองการคมครองปองกนและปดเปาภยนตรายของชาต

บานเมองใหพนไปโดยเรวพลน ดวยกลไกวธการหลากหลายหนทางเพอรกษาเอกราชและอธปไตย

ของชาตใหคงอยตอไปในฐานะผทรงไวซงอำนาจสงสดในการปกครอง (sovereign)

ความสมพนธระหวางประเทศไทยกบสาธารณรฐฝรงเศสในชวงวกฤตการณ ร.ศ. ๑๑๒ นน สวทย

ธรศาสวต ไดเขยนอธบายไวอยางชดเจนถงสภาพปญหาและการรกรานของประเทศมหาอำนาจอยาง

ฝรงเศสดงน๕

“ในชวงสามทศวรรษกอนวกฤตการณ ค.ศ. ๑๘๙๓ (ร.ศ. ๑๑๒) มปญหาทกอใหเกดความไมราบรนใน

ดานความสมพนธระหวางไทยกบฝรงเศศอย ๓ ประการ คอ ๑) ปญหาเขมร สงครามชงความยงใหญ

ในเขมรตลอดระยะเวลา ๑๔ ป ในรชสมยของพระนงเกลาเจาอยหว เปนเครองชใหเหนความสำคญ

ของเขมรในสายตาของไทยและญวนเปนอยางด ฝรงเศสเหนความสำคญของเขมรเพราะ มแมนำโขง

ไหลผาน หวงวาแมนำสายนจะนำฝรงเศสไปสประเทศจนในเขตยนนานทคาดวาจะเปนตลาดการคาท

สำคญ ประการตอมา การประมงทำใหเขมรมความสำคญในทางเศรษฐกจ และเขมรจะมสวนสงเสรม

ความเจรญของญวนทตกเปนของฝรงเศศในป พ.ศ. ๒๔๐๕ นายพลเรอ ลากรองดแอร (de la

Grandiere) เปนบคคลทมบทบาทสำคญใชวธบบบงคบใหองคนโรดม เจาผปกครองเขมรแขงขนกบไทย

และยอมลงพระนามในสญญาททำใหเขมรเขาไปอยในอาณตของฝรงเศส ๒) ปญหาสบสองจไทย

ดร.เนยส (Dr Neis) และ นายปาว (A. Pavie) เปนผมสวนสำคญในการอางกรรมสทธเหนอดนแดน

สบสองจไทย ซงไทยมอบหมายใหเมองหลวงพระบางรบอำนาจปกครองหวเมองเลกในดนแดนท

เรยกวาสบสองจไทย หวพนหาทงหก หวเมองพวน โดยถอเอาการยดครองดนแดนลาว ญวนและ

แผนทซงไมเรยบรอยชดเจนเปนเครองตอรอง กระทงพระยาสรศกดมนตรผควบคมกองทพไทยตอง

ยอมลงนามในสญญา ๙ ขอ ในป ค.ศ. ๑๘๘๘ ๓) ปญหาฝงซายแมนำโขง นายปาว ซงเปนกลศลและ

ราชทตของฝรงเศสประจำประเทศไทย เปนผมบทบาทในการนำวธการเดยวกนทเคยใชไดผลในการ

ผนวกดนแดนสบสองจไทยมาใชอกครง ทงการอางการปกปนเขตแดนและความไมชดเจนของแผนท

๔ สวทย ธรศาสวต. (๒๕๒๓). “ความสมพนธไทย-ฝรงเศส ร.ศ. ๑๑๒ - ๑๒๖”. กรงเทพ: แสงรงการพมพ. หนา ๑๐-๘๒ ๕ สวทย ธรศาศวต. “เรองเดยวกน”. หนา ๒-๖๕


พรอมทงใชกำลงทหารเขาขมข กระทงนำไปสการเผชญหนาในเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒ ทมการปะทะกน

บรเวณปากนำหรอบรเวณปอมพระจลจอมเกลา ทแมจะมการปะทะกนอยางหนกแตดวยแสนยานภาพ

ทเหนอกวาทำใหฝรงเศสเขายดครองดนแดนฝงซายแมนำโขงทงหมดทเคยอยในความครอบครองของ

ไทยและยงวางกำลงทหารไวทจนทบรเสมอนเปนการยนยนวาพรอมจะรกรานไทยทกเมออกเปนเวลา

นานเกอบ ๑๕ ปเตม”

ยงกวานน สวทย ธรศาสวต ยงไดกลาวถงเหตผลททำใหไทยตองยอมตามคำขาดของฝรงเศสอยาง

เกอบสนเชงกเพราะมหามตรอยางประเทศองกฤษปฏเสธทจะใหความชวยเหลอประเทศไทยแทบทก

ครงทมการรองขอ โดยอางวาเหตทองกฤษใชนโยบาย “ญาตด” กบไทยกเพราะองกฤษตองการเอาใจ

ไทยเพอใหไทยเปนรฐกนชน (buffer state) ระหวางองกฤษกบฝรงเศส๖ ซงผเขยนเชอวาการทองกฤษ

ไมประสงคจะมเรองบาดหมางกบฝรงเศสกเพราะความกงวลใจทไมตองการเปดศกโดยตรงกบ

ฝรงเศสทเพงมการเปลยนแปลงประเทศจากสมบรณาญาสทธราชยมาสระบอบสาธารณรฐ ทำใหการ

เจรจาและการมความสมพนธในระหวางราชวงศเชนเคยมมาในอดตนนไดยตลง อกทงในขณะนนตอง

ยอมรบวาฝรงเศสเองเปนประเทศทมแสนยานภาพไมแพกนและการตอสกบฝรงเศสอาจสงผลใหผล

ประโยชนขององกฤษทมประเทศฝรงเศสครอบครองอยใกลชดกบดนแดนในปกครองขององกฤษจะ

ไดรบผลกระทบตามมาดวย ไมวาจะเปนเมองขนในทวปอาฟรกา และดนแดนในแถบเอเชยอาคเนยท

องกฤษไดยดครอง อนเดย และพมาอยกอนหนาน

กศโลบายของชาตไทยเพอเอกราชและอำนาจอธปไตยของชาต

ไมเปนทสงสยเลยวา ประเทศมหาอำนาจทวทงยโรปทประสงคจะเขามายดครองประเทศตางๆ ทวโลก

ไดเตรยมการในเรองดงกลาวมาเปนอยางด ดงไดกลาวถงแลวในสวนตนของบทความ ในหลาย

ประเทศยงมการเตรยมการฝกฝนผนำของตนใหเรยนรและเขาใจถงแนวทางวถชวตของคนในสงคม

อน รวมทงเตรยมความพรอมผนำของตนในประเทศราชและเมองขน ดวยการจดตงสถาบนการศกษา

อบรมทเลองชอหลายตอหลายแหง อยางเชนในกรณของประเทศองกฤษ ถอไดวา มหาวทยาลยเกาแก

เชน มหาวทยาลยออกซฟอรด (University of Oxford) คอ แหลงศกษาอกแหงหนงทจดการศกษา

๖ เรองเดยวกน หนา ๔๐-๔๑


อบรมบคคลผมความประสงคจะเปนผนำในอนาคตโดยแท ยกตวอยางภายหลงประสบการณของการ

เขายดครองดนแดนตางๆ ทำใหเรมเหนความสำคญของปรบปรงองคความรเกยวกบการเมองการ

ปกครองใหเปนหมวดหมทชดเจน โดยเรมในชวงตนศตวรรษท ๒๐ เชน หลกสตร PPE (Philosophy

Political Science and Economics)๗ เปนการรวบรวมเอาเนอหาความรทสำคญสำหรบผนำทเคยมการ

เรยนการสอนกระจดกระจายในสาขาวชาตางๆ เขาไวดวยกน ถอไดวาเปนอกสาขาวชาสำคญทผนำ

ของโลกจำเปนตองทราบและมความเขาใจอยางถองแท

ทางดานประเทศฝรงเศส คกรณกบชาตไทยของเรานนกมสถาบนการศกษาชนสง เชน ENA: École

Nationale d’ Administration (เอกอ นาชานาล เดอ แอดมนซตราซรอม) ทใหการศกษาอบรมแก

บรรดาบคคลผมความประสงคจะรบใชราชการบานเมองทมโอกาสจะเลอนชนขนเปนผนำขนสงใน

อนาคตได ( The Training of Tomorrow’s Decision-Makers in the Government)๘ แมจะเพงตงขนมา

ในสมยของประธานาธบด Charles de Gaulle (ชารล เดอ กอ) ภายหลงสนสดสงครามโลกครงทสอง

แตเปนการสะทอนภาพของการใหความสำคญกบการสรางผนำเพอความรอบรอยางรอบดานในการ

บรหารราชการแผนดน คลายๆ กบแนวคดของมหาวทยาลยออกซฟอรด ขณะเดยวกนกยงมสถาบน

การศกษาทชอ สำนกฝรงเศสแหงปลายบรพาทศ (The École française d’Extrême-Orient-EFEO) ซง

กอตงขนในป ๒๔๔๓ ภายใตความรวมมอระหวางศนยตะวนออกศกษา ซงเปนสวนหนงของสถาบน

วชาการของฝรงเศส Belles-Lettres และรฐบาลอาณานคมในอนโดจน (หรอรฐบาลฝรงเศส) ทำหนาท

เปนศนยกลางของบรรดานกวชาการ รวมทงรวบรวมขอมลเกยวกบกลมชาตพนธตางๆ ศกษาดาน

ภาษาศาสตร และศกษาประวตศาสตรอารยธรรมในเอเชย ตงแตอนเดยถงญปน โดยผลงานทสรางชอ

ใหกบสำนกฝรงเศสฯ กมตงแตการศกษาศลาจารกทพบในประเทศไทย กมพชา และลาว จนสามารถ

ลำดบกษตรยขอมทงสมยกอนเมองพระนครและสมยเมองพระนครไดดกวาผอน หรอแมแตขอมลทาง

ดานชาตพนธบางอยางกมบนทกไวอยางละเอยด๙ ปจจบนสำนกดงกลาวในประเทศไทยมสำนกงานอย

สองแหงคอทเชยงใหม (ผรบผดชอบ นายหลยส กาโบด) และทศนยมานษยวทยาสรนธร กรงเทพฯ ซง

เปดทำการตงแตปพ.ศ. 2540 (ผรบผดชอบ นายฟรองซวส ลาจรารด)๑๐

๗ แหลงทมา : www.oxford.ac.uk (เขาถงเมอวนท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓) ๘ แหลงทมา : http://www.ena.fr/en/accueil.php (เขาถงเมอวนท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓) ๙ แหลงทมา : www.manager.co.th (เขาถงเมอวนท ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๓) ๑๐ แหลงทมา : http://www.ambafrance-th.org/th/article-imprim.php3?id_article=536 (เขาถงเมอวนท ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๓)


นคอตวอยางของชาตมหาอำนาจในการเตรยมความพรอมเพอสรางคนสรางโอกาสและเพมพนความ

รความสามารถของบคลากรชนนำของตนเองในการดำเนนนโยบายตางๆ เพอผลประโยชนของชาต

ตน ทำใหประเทศไทยเองมการตนตวในภยคกคามของชาตตะวนตก โดยเฉพาะภายหลงการลงนามใน

สนธสญญา บาวรง (Bowing Treaty) เมอป พ.ศ. ๒๓๙๘ ซง เพญศร ดก๑๑ ไดกลาวไวในขอเขยนของ

ตนวา “การทำสนธสญญากบองกฤษในครงน นบวาเปนกาวสำคญในการเปลยนแปลงนโยบายตาง

ประเทศของไทย จากการดำเนนนโยบายอยางระแวดระวงมาเปนนโยบายใหความรวมมอกบประเทศ

เหลานนมากขน พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวมไดทรงแสดงความหวาดหวนในการตดตอ

กบองกฤษและชาตอนๆ ทรงพยายามตดตอดวยบนพนฐานของความเสมอภาค จะเหนไดจากการ

โปรดแตงตงพระยามนตรสรยวงศ (ชม บนนาค) เปนราชทตไปเฝาสมเดจพระนางเจาวกตอเรยทกรง

ลอนดอนใน พ.ศ. ๒๔๐๐ (ค.ศ. ๑๘๕๗) เพอเปนการตอบแทนทสมเดจพระราชนองกฤษโปรดใหสง

เซอร จอหน บาวรง เปนอครราชทตมาจากราชสำนกขององกฤษโดยตรง มใชในนามของผสำเรจ

ราชการองกฤษประจำอนเดยหรอเปนทตทรฐมนตรตางประเทศองกฤษสงมาดงเชนทตองกฤษคน

กอนๆ สวนกบฝรงเศสกเชนกน พระองคทรงโปรดใหพระยาศรพพฒน (แพ บนนาค) เปนราชทตไป

เฝาจกรพรรดนโปเลยนท ๓ แหงฝรงเศส” การเตรยมความพรอมของไทยตอการรบมอภยคกคามของ

ตางชาตปรากฏอยางชดเจนในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวททรงสงพระราช

โอรสรวมทงพระบรมวงศานวงศเสดจไปศกษาตอยงประเทศมหาอำนาจสำคญ อาท ประเทศองกฤษ

เยอรมนน และรสเซย เพอกลบมาวางรากฐานแนวคดการบรหารจดการสมยใหม ทงในสวนราชการ

พลเรอนและกองทพอยางขนานใหญ ถอเปนแนวคดในการวางรากฐานการปฎรปการเมองการ

ปกครองของประเทศอยางทไมเคยมมากอน

อยางไรกตามผลกระทบจากเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒ และปญหาตางๆ ทตดตามมา ทำใหพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหวทรงมพระราชดำรวา การใชนโยบายผกมตรกบองกฤษและนโยบาย

ผอนปรนกบประเทศฝรงเศสไมไดผลเทาทควร นอกจากนน องกฤษและฝรงเศสยงรวมมอทำความ

ตกลงเพอสถาปนาไทยใหเปนรฐกนชน (buffer state) ในป พ.ศ. ๒๔๓๙ โดยไทยไมมสวนรเหนดง

กลาว รชกาลท ๕ จงทรงตระหนกวา เพอความอยรอดและเพอเกยรตภมของประเทศไทย จำเปนตอง

ปรบนโยบายตางประเทศดวยการทำใหประเทศไทยเปนทรจกของนานาประเทศและเปนทรบรองใน

วงการระหวางประเทศมากขน ดงนนจงควรแสวงหามตรใหมเพมเตมจงตดสนพระทยเสดจประพาส

๑๑ เพญศร ดก (๒๕๒๗). “การตางประเทศกบเอกราชและอธปไตยของไทย”. กรงเทพ: เจาพระยาการพมพ. หนา ๗-๘


ตางประเทศในยโรป เพอใหมหาอำนาจตางๆ ยอมรบประเทศไทยในฐานะประเทศเอกราชมอำนาจ

อธปไตยเทาเทยมกบประเทศอนๆ ในสงคมนานาชาต๑๒

การแผอทธพลและใชอำนาจในการครอบงำประเทศทออนแอกวาของชาตมหาอำนาจเปนสงทตอเนอง

มากระทงเขาสวกฤตการณสงครามโลกครงท ๑ โดยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงเลง

เหนผลประโยชนทไทยจะไดรบในการเขารวมกบกลมพนธมตรเพอจะไดเรยกรองสทธตางๆ ทถก

ชาตมหาอำนาจใชกำลงบบบงคบเอาไป ซงภายหลงสงครามโลกครงท ๑ ยตลง ประเทศไทยไดเขารวม

การประชมสนตภาพทพระราชวงแวรซายส ผแทนประเทศไทยคอพระวรวงคเธอพระองคเจาจรญศกด

กฤดากร อครราชทตไทยประจำกรงปารส หมอมเจาไตรทศประพนธ และพระยาพพฒนโกษา

อครราชทตไทยประจำกรงโรม ไดแถลงถงความไมเปนธรรมทไทยไดรบจากสนธสญญาไมตร

พาณชยและการเดนเรอททำไวกบประเทศตางๆ และไดเรยกรองใหประเทศตะวนตกทบทวนแกไข

สนธสญญาดงกลาวทผกมดไทยทงในดานอำนาจศาลกงสลและภาษศลกากร อนเปนนโยบายหลกใน

ดานการตางประเทศของไทยตงแตบดนนเปนตนมา ประธานาธบด วดโรว วลสน (Woodrow

Wilson) สญญาวาจะรวมมอกบไทยในการยกเลกสทธสภาพนอกอาณาเขตโดยไมเรยกรองขอ

ตอบแทนใดๆ ทงสน ทงนเพอเหนแกความยตธรรม๑๓

คำกลาวทวา “สหรฐอเมรกาคอมหามตร” ในทศนะของผเขยนเหนวานาจะมทมาจากสนธสญญาไทย-

อเมรกน ฉบบ พ.ศ. ๒๔๖๓ ดงท เพญศร ดก ไดกลาวไวเชนเดยวกนวา “นบเปนครงแรกทไทยไดรบ

อสรภาพในดานภาษศลกากร และมอำนาจในทางศาลเหนอคนตางชาตโดยไมตองเสยสงใดสงหนง

เปนการตอบแทน นบวาสหรฐอเมรกาไดตกลงเซนสนธสญญาฉบบนดวยความหวงดและเหนใจ

ประเทศไทย”๑๔ ถงกระนนนโยบายตางประเทศของสหรฐอเมรกาในเวลาตอมาหาไดเปนไปใน

ลกษณะทคนไทยพากนชนชมเมอสถานการณทางการเมองและเศรษฐกจของโลกแปรเปลยนไป ดง

กรณตวอยางในการเขาไปเกยวของกบกจการภายในของหลายประเทศเพอปกปองคมครองผล

ประโยชนของคนในบงคบและของชาตอเมรกนดงทสามารถเรยนรและรบทราบจากขอมลขาวสารท

ปรากฏอยทวไปในปจจบน

๑๒ เรองเดยวกน หนา ๗๓- ๗๔ ๑๓ Frank C Darling (1965). “Thailand and the United States”. Washington D.C., Public Affairs Press. p17 ใน “เรองเดยวกน” หนา ๑๑๕ ๑๔ เรองเดยวกน หนา ๑๑๗


อยางไรกด ประเทศไทยไดใชความเปนมตรกบชาตมหาอำนาจอยางสหรฐอเมรกาในการดำเนนนโยบาย

ทางการทตเพอความอยรอดและอำนาจอธปไตยของประเทศอยางไดผล ดงกรณของการทำสนธสญญา

แบบเสมอภาคใน พ.ศ. ๒๔๗๙ โดยอาศยความรวมมอระหวางพระองคเจาไตรทศประพนธและ

ดร ฟรานซส บ แซร อดตอาจารยแหงมหาวทยาลยฮารวารด ทปรกษากระทรวงการตางประเทศ

กระทงพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวไดทรงพระราชทานบรรดาศกด เปน “พระยากลยาณ

ไมตร” และในระยะเวลาไลเลยกนประเทศไทยกไดตดตอขอทำสญญาใหมกบประเทศอนๆ เพอ

ประเทศไทยจะไดมอสรภาพในเรองอำนาจทางการศาลและการภาษอากรอยางสมบรณดงตวอยางท

ปรากฏในเอกสารของ “กรมสนธสญญาและกฎหมาย กระทรวงการตางประเทศ”๑๕ กลาวคอ

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบสวตเซอรแลนด เมอ ๔ พฤศจกายน ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบเบลเยยม เมอ ๕ พฤศจกายน ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบสวเดน เมอ ๕ พฤศจกายน ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบเดนมารก เมอ ๕ พฤศจกายน ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบนอรเว เมอ ๑๕ พฤศจกายน ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบองกฤษ เมอ ๒๓ พฤศจกายน ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบอตาล เมอ ๓ ธนวาคม ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบฝรงเศส เมอ ๗ ธนวาคม ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบญปน เมอ ๘ ธนวาคม ๒๔๘๐

ไทยลงนามในสนธสญญาเสมอภาคกบเยอรมนน เมอ ๓๐ ธนวาคม ๒๔๘๐

ทงน เพญศร ดก ไดกลาวถงผมบทบาทในการดำเนนนโยบายเพออำนาจอธปไตยของไทยในดานการ

ศาลและภาษศลกากรวา นอกจากพระมหากษตรยไทยโดยเฉพาะพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจา

อยหว พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวแลว เสนาบด

กระทรวงการตางประเทศ ๒ พระองค คอ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอสมเดจกรมพระยาเทวะวงศวโร

ปการและพระวรวงศเธอพระองคเจาไตรทศประพนธกรมหมนเทววงศวโรทย ทรงมสวนสำคญยงใน

การดำเนนนโยบายตางประเทศกระทงบรรลผลทำใหประเทศไทยไดรบอำนาจอธปไตยในดานการ

ศาลและอตราภาษศลกากรในทสด๑๖

๑๕ แหลงทมา: กรมสนธสญญาและกฎหมาย กระทรวงการตางประเทศ “สนธสญญาและความตกลงทวภาค” หนา ๑๑๑-๑๒๓ ใน “เรอง

เดยวกน” หนา ๑๒๒-๑๒๕ ๑๖ เรองเดยวกน หนา ๑๒๖


เรองควรคดคำนง (food for thought)

ลทธจกรวรรดนยมยงไมหมดไป : ยงคงเปนภยคกคามอธปไตยของชาต

ในวนนทามกลางความขดแยงทางการเมองทงภายในและระหวางประเทศทชาตไทยของเรากำลงเผชญ

อยนน หาไดเปนสงทจะมองขามแบบไมใสใจใยด หรอจะปลอยใหเวลาเปนเครองเยยวยาบรรเทา

ปญหาได เพราะภยทกำลงคกคามประเทศไทยอยนนผเขยนเชอเชนเดยวกบบคคลจำนวนมากทเหนวา

“เปนภยของการคกคามในลกษณะคลายคลงกบลทธจกรวรรดนยมในอดต” แตไดแปลงรปโฉมเขามา

ในรปแบบใหม กำลงเขามาคกคามความกนดอยดและอำนาจอธปไตยของไทยไมแตกตางมากนกเมอ

เทยบกบในกรณเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒ ดงไดกลาวถงมาในตอนตน

รปแบบทเคยใชวธการสรบในอดต ไดแปรเปลยนไปอยางคาดไมถงจากการใช “อาวธ” ทมอำนาจ

ทำลายลางสงเขามาแสดงอำนาจยดครองกลายเปนการเขามาของ “กระแสวฒนธรรม ความเชอ และ

ระบอบเศรษฐกจทถกกำหนดขนโดยชาตมหาอำนาจเพยงไมกประเทศ” ดงทปรากฏใหเหนไดทกครง

ในการประชมสดยอดผนำชาตมหาอำนาจทางเศรษฐกจเชน G 8 (“จเอก” หรอ จแปด)๑๗ สายตา

สอมวลชนดานเศรษฐกจการเมองระหวางประเทศแทบทกคทวโลกตางจบตามองถงสงทชาต

มหาอำนาจเหลานครนคดและมกนำเสนอออกมาเปนแนวนโยบายแบบหลวมๆ รวมกนภายหลงการ

ประชม แมในทางปฏบตแนวนโยบายหรอความคดเหนตางๆ ในการประชมจะไมมขอบงคบผกมดให

บรรดาประเทศสมาชกตองมภาระผกพนในการปฏบตตามอยางเครงครด แตในทางสงคมโลกยอม

เปรยบไดกบการแสดงสตยาบนตอขอตกลงทจะรวมกนรบผดชอบแกไขปญหาของโลก

แตเทาทผานมานาสงเกตวา รปแบบการดำเนนการจดการประชมสดยอดผนำของประเทศมหาอำนาจ

และประเทศทถกเชอเชญเขาไปในฐานะผรวมการประชมหรอผสงเกตการณ ไมแตกตางกบภาพ

โฆษณาชวนเชอในอดตรวมถงภาพลอเลยนของสงพมพในยโรปชวงเวลาทลทธจกรวรรดนยมกำลง

เฟองฟ โดยเฉพาะภาพเขยนทผวาดไดจนตนาการถงการนงรวมโตะอาหารของชาตมหาอำนาจขณะ

กำลงนงตดแบงชนเคกซงเปนรปลกโลกใบน

๑๗ กลมประเทศ จ ๘ ประกอบดวยประเทศดงตอไปน คานาดา ฝรงเศส เยอรมน อตาล ญปน รสเซย องกฤษ สหรฐอเมรกา (แหลงทมา :

http://www.g8.utoronto.ca/summit/2010muskoka/delegations.html (เขาถงเมอ ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓))


ขณะเดยวกนประเทศกำลงพฒนาหรอประเทศทใครขอเรยกวาเปนกลมประเทศท “พงพาทางเศรษฐกจ

กบประเทศมหาอำนาจ” ซงรวมถงประเทศไทยดวยนน แมจะรเรมรวมตวกนเปนหนงเดยวเพอสราง

อำนาจตอรองกบประเทศมหาอำนาจ แตในโลกแหงความเปนจรง ประเทศตางๆ เหลานนไมอาจ

หลกเลยงความสมพนธเชงทวภาคกบชาตมหาอำนาจไดในเรองทเกยวของกบผลประโยชนทเปนประเดน

เฉพาะของตน และมกถกชาตมหาอำนาจเอารดเอาเปรยบหลากหลายรปแบบวธการ ทงดวยการ

กำหนดพกดอตราภาษหรอการวางมาตรฐานในรปแบบเงอนไขตางๆ ทบางอยางดจะเปนผลดตอ

สวนรวม เชน การไมคบคากบบางประเทศเพอการปองกนการคามนษย การใชแรงงานเดกและสตร

หรอกระทงประเทศทปดกนเสรภาพของประชาชนมวธการไดมาซงอำนาจรฐทไมเปนไปตามทำนอง

คลองธรรม แตในอกหลายกรณเปนเรองของการวางหลกเกณฑเพอครอบงำและบบบงคบเชนเดยวกบ

ทประเทศตางๆ เคยถกชาตมหาอำนาจดำเนนการดงปรากฏในสนธสญญาหลายฉบบทประเทศไทยเอง

เคยทำกบชาตมหาอำนาจหลายประเทศกอนจะไดรบการยกเลกและไดคนมาซงอำนาจอธปไตยอยาง

เตมรปแบบในเวลาตอมา

พระไพศาล วศาโล๑๘ ไดกลาววา “การเคลอนยายถายเทเงนทน ขอมลขาวสาร เทคโนโลย (หรอแมแต

ผคน) ไดอยางเสร ชนดทไมมพรมแดนขวางกน โดยทรฐบาลมอำนาจนอยมากในการควบคมหรอ

ขวางกน (ทงโดยกฏหมายและในทางปฏบต) โดยเฉพาะเมอรฐบาลจำตองออกกฏหมาย ๑๑ ฉบบ ตาม

ขอตกลงกบ ไอเอมเอฟ ซงเปนเสมอนการละเมดอธปไตยของไทย ทำใหเหนไดชดวาอธปไตยของ

ประเทศนบวนจะมความหมายนอยลงในยคโลกาภวตน

อธปไตยเปนปจจยหนงในการกำหนดความเปนชาต เมอแนวคดเกยวกบอธปไตยเปลยนไป แนวคด

เกยวกบความเปนชาตยอมแปรเปลยนไปดวย ใชแตเทานนการแตกตวเปนสงคมทหลากหลายจาก

กระแสโลกาภวฒน ยงทำใหผคนมความคดทหลากหลายในประเดนตางๆ ไมเวนแมกระทงเรองความ

เปนไทยดวย นบวนคนไทยจะมจดรวมนอยลงเกยวกบความเปนคนไทย คนจำนวนมากเหนวาเปน

ไทยไดโดยไมจำเปนตองพดไทย กนของไทย นยมไทยกได แมแตสนคาไทยแตชอเปนฝรงหรอจนกม

เปนจำนวนมาก โดยอาจผลตจากคนลาว คนเขมรหรอจากโรงงานของคนจน คนไตหวนกได ทำใหเกด

คำถามวาการจดสญชาตใหแกสนคาวาเปนไทยหรอตางชาตยงเปนไปไดหรอควรกระทำอยหรอ ใน

ทำนองเดยวกนสงทเรยกวาวฒนธรรมแหงชาต ผลประโยชนแหงชาต ถกตงคำถามมากขนวามจรงหรอ

๑๘ แหลงทมา: ไกรฤกษ นานา. (๒๕๕๓) “สมดภาพเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒”. กรงเทพ: ทววฒนการพมพ. หนา ๒๙๓


ปญหาเหลานไมอาจแกดวยการใชกำลงทหารหรอการทต ดงทเคยใชในกรณ ร.ศ. ๑๑๒ แตตองอาศย

การจดระเบยบภายในประเทศใหม ซงรวมถงการปรบความสมพนธในทางการเมองเศรษฐกจระหวาง

ผคนในชาต เพอใหสามารถอยรวมกนไดอยางสงบสข แมจะมความหลากหลายทางดานผลประโยชน

และทศนคตกตาม ขณะเดยวกนกตองมการสรางวฒนธรรมใหมทนำพาผคนกาวขามวฒนธรรม

บรโภคนยม สงเสรมใหเกดความผาสกสงบเยนทางจตใจ โดยไมหวงพงความสขจากวตถสถานเดยว

จะทำเชนนนไดตองอาศยสตปญญาทเขาใจความเปนจรงอยางรอบดาน ทงโลกสมยใหมและชวต

ดานใน โดยไมยดตดกบกรอบความคดเดมๆ (เชน การยดตดกบความเปนไทยแบบเดมๆ) และพรอมท

จะยอมรบหรอรบมอกบความเปลยนแปลงอยางรเทาทน

เมอรอยปกอนภยรายแรงมาจากภายนอก จงทำใหคนไทยสามคคกนไดงาย แตในปจจบนภยสำคญนน

อยในใจกลางประเทศ ซงทำใหเกดความแตกแยกราวฉานกน ในสภาพเชนนการเรยกรองใหผคน

สามคคกน จงมความหมายนอยมาก ตราบใดทยงมไดจดการกบปจจยทางเศรษฐกจ การเมอง สงคม

และวฒนธรรมททำใหผคนแบงแยกหรอขดแยงกน

การขจดภยดงกลาวมอาจเกดขนไดดวยใครคนใดคนหนงหรอกลมใดกลมหนง (ดงสมยรชการท ๕

ทรงนำพาสยามฝาพนวกฤต ร.ศ. ๑๑๒ ดวยพระปรชาสามารถของพระองครวมกบเสนาบดคพระทย)

แตจะตองเกดดวยการรวมแรงรวมใจของคนทงชาต ทตระหนกถงความจำเปนของการเปลยนแปลง

และเหนชดวาความเปลยนแปลงนนจะเปนประโยชนแกตนอยางไรบาง กลาวอกนยหนงคอ ตระหนก

ถงความเปนหนสวนของประเทศ”

อนสนธในขอคดเหนของพระไพศาล วศาโล ทำใหตองพจารณาถงความขดแยงภายในประเทศทยงคง

มการแบงแยกแตกความสามคคเปนกลมพวกตามลทธความเชอซงตางอาง “ผลประโยชนชาต” แตม

ความนาสนใจดงทพระไพศาลฯ ไดกลาวไววา แทจรง “ผลประโยชนชาต” ดงทมกอางกนนนมอยจรง

หรอไม หรอในทศนะของผเขยนใครขอตความสงทพระไพศาลฯ กลาวถง คอ “มการนำเอาเรองผล

ประโยชนชาตแอบแฝงไวดวยเรองสวนตวหรอเรองทางการเมองหรอไม” บนความแตกแยกสามคคท

กำลงเกดขนในประเทศในหลายพนทนน เปนชองโอกาสทผไมหวงดสามารถเขามาแทรกซม

บอนทำลายอำนาจอธปไตยของชาตไดไมยาก รฐบาลไมควรมองวาความรนแรงในพนทสามจงหวด

ภาคใตทสมเสยงตอการทำลายอำนาจอธปไตยของชาตจะจบลงไดหรอแกไขไดดวยเงนเพยงอยางเดยว


เพราะเงนไดถกใชไปอยางขาดทศทาง นำไปสรางสอประชาสมพนธทขาดการศกษาความเชอทาง

วฒนธรรม ทำการรณรงคโดยขาดการศกษาความตองการทแทจรงของคนในพนท

นอกจากนการแกปญหาโดยขาดการรบรขอมลขาวสารทรอบดานยอมเหมอนภาษตไทยทมก

เปรยบเปรยวา “ตาบอดคลำชาง” ในฐานะทเคยเปนทปรกษาอนกรรมาธการวสามญดานการอำนวย

ความยตธรรมของสภาผแทนราษฎรและยงมสวนในการรวมจดทำรายงานการศกษาปญหาความไม

สงบในจงหวดชายแดนใต ซงผลการศกษาวจยและขอมลทไดรบมาจากการเชญผทรงคณวฒรวมให

ขอมลพบวา “ความรนแรงตางๆ หรอความไมสงบของพนทชายแดนใต” ไมสามารถแกไขดวยการถม

เมดเงนเปนจำนวนมากลงไปแตเพยงประการเดยว

เมอไมนานมานไดมโอกาสเขาไปสมผสวธการแกปญหาหลายเรองของทงกองทพและฝายความมนคง

ทเขาไปผลกดนการเกษตรแผนใหม ไดไปเยยมชมการจดการศกษาเอกชนของคนในทองถนอยางท

เรยกวาโรงเรยน “ปอเนาะห” รวมทงไดเรยนรวฒนธรรมประเพณของคนไทยมสลมในพนทสาม

จงหวดชายแดนใต กพบวาความไวเนอเชอใจและการยอมรบนบถอซงกนและกนคอปญหาหลก ถงจะ

มขาราชการสวนกลางและมคนนอกพนทเขาไปพกอาศยอยรวมกบคนในพนท แตเหมอนกบตางคน

ตางอย คลายกบการทประเทศอสราเอลแกปญหาเรองดนแดนทตนยดครองโดยการสงคนของตนเอง

เขาไปแทรกซมอยรวมกบคนในพนท เพอหวงการกลนกนเขาเปนเนอเดยว แตยงคงมการเขนฆา

ประทษรายตอชวตของกนและกนอยางตอเนอง

เนองดวยสงทปรากฎเปนปญหาหลกของสามจงหวดทางชายแดนตอนใตนนเปนเรองทเกยวพนกบ

ความรสกนกคดหรอการยดมนในเชอชาตศาสนาและเผาพนธเปนสำคญ ปญหาในสามจงหวดภาคใต

ซงสะทอนใหเหนอกมมหนงของความแตกแยกภายในชาตและมผลกระทบตออำนาจอธปไตยของ

ชาตเปนอยางยงนน ผเกยวของกบการแกไขปญหาทราบดวามความสลบซบซอน แตนยามคำวา

“สลบซบซอน” ของผเขยนเหนวาเปนผลของ “ความสบสนในขอเทจจรง เปนการทกทกเอาเอง” หรอ

คนจำนวนไมนอยรวมทงสอมวลชนหลายแขนงยงคงเชออยวาเปนความซบซอนเพยงเพราะวามคนท

ไมตองการใหเหตการณสงบลงเพอเหตผลแรงจงใจพเศษบางอยาง

กระทงเชอกนวาปญหาสามจงหวดภาคใตแมจะไมเดนชดวาเปนการคกคามโดยตรงของลทธ

จกรวรรดนยม แตเปนสภาพของการเรยกรองแบงแยกดนแดนทเหนอยวาเปนเรองของเชอชาต


เผาพนธและมขอมลทเชอถอไดวาในบางสวนไดรบการสนบสนนในการเคลอนไหวดำเนนกจกรรมทง

ทางการเมองและยทธวธจาก “ภายนอก” หรอตางชาต หรอแมกระทงอาศยการกอความไมสงบภายใน

ประเทศเปนการตอบโตชาตมหาอำนาจทประเทศของเราคบคาเปนมตรดวยเพราะประเทศมหาอำนาจ

นนอยฝายตรงขามกบผหวงบอนทำลายความมนคงและอธปไตยของชาต

จงทำใหความเปนจกรวรรดนยมในยคปจจบนกลายเปนเรองของการรกคบเขามาโดยการอางถงความ

เปนเชอชาตเผาพนธเดยวกน ศาสนา ความเชอเดยวกน มไดมองในเรองของความเปน “รฐชาต” รฐใด

รฐหนงทมงแผขยายอาณาจกรเพอแสวงหาประโยชนตางๆ เชนในอดตแตเพยงประการเดยว

กลาวโดยสรป อทาหรณในกรณของวกฤตการณ ร.ศ. ๑๑๒ หรอบางกมผเรยกวา “วกฤตการณปากนำ”

นน เปนบทเรยนทเปนเครองเตอนใจคนไทยทงชาตใหหนหนาปรองดองรรกสามคคเพอรบมอกบการ

แผขยายอทธพลและการเขาครอบงำชาตทออนแอกวาของเหลาประเทศมหาอำนาจในอดต แมเวลาจะ

เปลยนผานไป แตภยคกคามเหลานนหาไดหมดไป เพยงมการปรบเปลยนรปแบบวธการใหผสม

กลมกลนกบกระแสการเปลยนแปลงของโลกในยคปจจบนทมความทนสมยทงเทคโนโลยและการ

สอสารทสงผานทงขอมลขาวสาร ลทธความเชอ และวฒนธรรม กอใหเกดการเรยนร ขดเกลา ปะปน

แอบแฝงมาในรปแบบการใหความชวยเหลอบาง การแลกเปลยนกนบางซงเปนการดำเนนการไดอยาง

แนบเนยนบนความสมพนธระหวางรฐตอรฐหรอระหวางรฐในฐานะตวแสดงหนงบนเวทการเมอง

ระหวางประเทศ

สงสำคญทสดคอ “ภมคมกนหรอการเตรยมความพรอม” ของคนในชาตให “รเทาทน” และ “มความ

สามารถในการปรบตว” เพอรบมอกบภยคกคามตออำนาจอธปไตยของชาตไดอยางทวถง ไมแตกแยก

แบงฝกฝายทำลายความสามคคคอคำตอบสำคญทจะมสวนชวยใหภยคกคามตออำนาจอธปไตยทงใน

เรองการแบงแยกดนแดน การกลนกนอตลกษณของความเปนชาตและการใช “กฎหมาย” หรอ “ขอ

ตกลงระหวางกนในหมประเทศมหาอำนาจ” ในการใชเปนเครองมอคกคามสทธประโยชนและความ

มนคงของชาตทมศกยภาพดอยกวาจะกระทำไมไดโดยงายอกตอไป


บรรณานกรม

หนงสอเอกสารอางอง:

ไกรฤกษ นานา. (๒๕๕๓) “สมดภาพเหตการณ ร.ศ. ๑๑๒”. กรงเทพ: ทววฒนการพมพ.

บรรพต กำเนดศร. (๒๕๔๘). “ประวตศาสตรการทตยโรปตงแตยคโบราณถงยคฟนฟศลปวทยาการ:

การถายทอดประเพณทางการทต”. กรงเทพ: สำนกพมพภสายแดด.

ประสทธ รงเรองรตนกล. (๒๕๒๒). “ผลกระทบของแนวคดตะวนตกทมตอแนวคดทางการเมองไทย

ชวง พ.ศ. ๒๓๖๙- ๒๔๕๔” กรงเทพ: สำนกพมพทาสโก.

เพญศร ดก (๒๕๒๗). “การตางประเทศกบเอกราชและอธปไตยของไทย”. กรงเทพ: เจาพระยาการพมพ.

สวทย ธรศาสวต. (๒๕๒๓). “ความสมพนธไทย-ฝรงเศส ร.ศ. ๑๑๒ - ๑๒๖”. กรงเทพ: แสงรงการพมพ.

เวปไซต:

แหลงทมา : www.oxford.ac.uk (เขาถงเมอวนท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓)

แหลงทมา : http://www.ena.fr/en/accueil.php (เขาถงเมอวนท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓)

แหลงทมา : www.manager.co.th (เขาถงเมอวนท ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๓)

แหลงทมา : http://www.g8.utoronto.ca/summit/2010muskoka/delegations.html (เขาถงเมอวนท ๓๑

กรกฎาคม ๒๕๕๓)

แหลงทมา : http://www.ambafrance-th.org/th/article-imprim.php3?id_article=536

(เขาถงเมอวนท ๒๙ กรกฎาคม ๒๕๕๓)

สออนๆ:

แหลงทมา: Icon (รายการทางสถานโทรทศนซเอนเอน) วนเสารท ๓๑ กรกฎาคม ๒๕๕๓ เวลา

๐๓.๓๐-๐๔.๐๐ น (เวลาประเทศไทย)


หมายจบและการอทธรณคำสงออกหมายจบ

โดย ศ.ดร.คณต ณ นคร


หมายจบและการอทธรณคำสงออกหมายจบ๑

เกยวกบหมายจบไดเคยปรากฏเปนปญหาขนครงหนงเมอป ๒๕๕๐ กลาวคอศาลอาญาได

ออกหมายจบบคคลทยงไมรจกชอซงกระทำไดตามกฎหมาย๒ โดยพนกงานสอบสวนไดแสดงพยาน

หลกฐานประกอบอนแสดงวามหลกฐานตามสมควรวาบคคลทยงไมรจกชอทไวผมยาวนนนาจะได

กระทำความผดและหลบหนอย ทงนโดยมภาพทางโทรทศนวงจรปดประกอบการพจารณาของศาล

อาญาดวย และศาลอาญาไดพจารณาแลวไดออกหมายจบบคคลทยงไมรจกชอตามคำรองขอของ

พนกงานสอบสวน และเพอทจะไดตวผตองหามาดำเนนคดพนกงานสอบสวนจงไดขอความรวมมอ

จากสถานโทรทศนใหชวยเผยแพรภาพโทรทศนวงจรปดดงกลาว

ตอมามชายคนหนงซงเรยกกนวา “นายผมยาว” ซงเปนบคคลในภาพทางวงจรปดทมการเผยแพร

ทางโทรทศนไดไปศาลและยนคำรองตอศาลอาญาทออกหมายจบโดยยอมรบวาตนเปนบคคลในภาพ

โทรทศนวงจรปดทสถานโทรทศนนำออกเผยแพรแตตนมไดกระทำความผดตามขอกลาวหาของ

พนกงานสอบสวนขอใหศาลอาญาเพกถอนหมายจบตนนนเสยดวย เพราะการทตนมายนคำรองและ

ปรากฏตวตอศาลยอมแสดงวาตนมไดหลบหน เหตในการขอใหออกหมายจบเดมในเรองหลบหนจง

ตกไป แตศาลอาญากมไดสงเพกถอนหมายจบใหตามคำรองขอ

เหตการณดงกลาวขางตนผเขยนไดนำไปเสนอเปนขอสอบสำนกอบรมศกษากฎหมายแหง

เนตบณฑตยสภา สมยท ๕๙ สอบวนท ๘ เมษายน ๒๕๕๐ ซงคณะกรรมการสอบฯ เหนชอบใหออก

เปนขอสอบได และคณะกรรมการสอบฯ ไดกำหนดธงคำตอบเปนวา ศาลตองสงเพกถอนหมายจบ

บดน ปญหาเกยวกบการออกหมายจบไดลกลามตอไปอก กลาวคอ ไดมการอนญาตให

อทธรณคำสงออกหมายจบของศาลได

การอทธรณคำสงออกหมายจบของศาลอาญาทเกดขนเมอเรว ๆ นนน รองศาสตราจารย ดร.

ทวเกยรต มนะกนษฐ แหงคณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตรถงกบกลาววา

“ถอเปนปรากฏการณใหมในกระบวนการยตธรรมไทยทยอมใหมการอทธรณหมายจบได

ทง ๆ ทมใชเรองของการวนจฉยความผด หากหมายจบสามารถใหอทธรณฎกาได ตอไปหมายคน

๑ มตชนสดสปดาห ฉบบประจำวนท ๑๐ - ๑๖ กรกฎาคม ๒๕๕๒ และฉบบประจำวนท ๑๗ - ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ๒ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๖๗ บญญตวา “จะออกหมายจบบคคลทยงไมรจกชอกได แตตองบอกรปพรรณของ

ผนนใหละเอยดเทาทจะทำได”

โดย ศ.ดร.คณต ณ นคร


หมายขง หมายจำคกกคงอทธรณฎกาไดเชนกน......ทสดความผดซงหนากคงจะจบไมได.......ตองรอ

อทธรณฎกากอน”

และกลาวทงทายวา

“การบงคบใชกฎหมายจงกลายเปนอะไรกไมร !!! ผมไมรนะ ไมเปนไรแตถาศาลทานไมร

ผมเองกคงไมรจะพงใคร”๓

เมอนกกฎหมายในสายวชาการเปนงงและอทานทงทายออกมาเชนน ผเขยนจงเหนสมควรจะ

ไดรวมแสดงความเหนในทางวชาการในกรณดงกลาวน และจะกลาวไปถงเรองการออกหมายจบ

“นายผมยาว” ในอดตทไดเกรนนำมานนดวย

๑. ทมาของเรองการอทธรณคำสงออกหมายจบ

ในระหวางการชมนมของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยเมอไมนานมานทไดเขาไปยด

ทำเนยบรฐบาล และตอมาไดขยายไปยดทาอากาศยานดอนเมอง แลวไปยดทาอากาศยานสวรรณภมจน

ฝายรฐในขณะนนไดพยายามงดเอากฎหมายมาใชในการจดการกบผชมนม ในทสดพนกงานสอบสวน

(สงกดสำนกงานตำรวจแหงชาต) เหนวาการกระทำของฝายผชมนมดงกลาวเขาขายเปนความผดฐาน

เปนกบฏ และไดยนคำรองขอใหศาลอาญาออกหมายจบแกนนำพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

ในความผดฐานเปนกบฏ และจะดวยเหตผลกลใดกตามทศาลอาญากไดออกหมายจบใหตามความ

ประสงคของพนกงานสอบสวน

กเมอฝายรฐงดเอากฎหมายออกมาใชกนอยางยามใจ ฝายผถกกระทบกเลยตองงดเอากฎหมาย

ออกมาใชบาง จะทำไดหรอไมกตองทำกนละอะไรทำนองนน เพราะในอดตการขอใหศาลทบทวน

เพกถอนหมายจบในกรณ “นายผมยาม” กเคยไดรบการปฏเสธจากศาลมาแลวดงกลาวมาแลวขางตน

เหตนทนายความของฝายพนธมตรฯ จงไดไปขอพงอำนาจศาลอทธรณโดยการยนอทธรณคำสงออก

หมายจบของศาลอาญาตอศาลอทธรณ จนในทสดศาลอทธรณกไดมคำสงเพกถอนคำสงออกหมายจบ

ของศาลอาญาในความผดฐานเปนกบฏ กรณจงเกดเปนปญหาขนวาการอทธรณคำสงออกหมายจบของ

ศาลชนตนตอศาลอทธรณนนกระทำไดหรอไมอยางไร ซงหากพจารณาคำกลาวของรองศาสตราจารย

ดร. ทวเกยรต มนะกนษฐ แลวการอทธรณคำสงออกหมายจบของศาลจะกระทำไมได

๓ ด ทวเกยรต มนะกนษฐ “สะดดกฎหมาย” วารสารนตศาสตร ปท ๓๗ ฉบบท ๓ (กนยายน ๒๕๕๑) หนา ๖๒๓ – ๖๒๔


๒. ลกหนชนตนในวงการกฎหมาย

เรองทเกดและเปนปญหาขนทงเรอง “นายผมยาว” และการอนญาตใหอทธรณคำสงออก

หมายจบนนน ผเขยนเหนวาเปนเรองของการใชและการตความกฎหมายวธพจารณาความอาญา เมอ

เชนนผเขยนจงเหนสมควรจะไดกลาวถงการศกษากฎหมายลกษณะนในบานเมองเรากนเสยกอน

การศกษากฎหมายวธพจารณาความอาญาในสถาบนการศกษากฎหมายของเรานน กลาวได

วาเปนการศกษาในลกษณะของการทำความเขาใจทางปฏบตขององคกรตางๆ ทเกยวของ ซงผเขยน

เหนวาเปนการศกษาทยงขาดความรในทางทฤษฎอยอยางมาก นกกฎหมายของเราจงมกจะเปนนก

กฎหมายทมความแมนยำในตวบทกฎหมาย ระเบยบของหนวยงาน และคำพพากษาศาลฎกา ดงนน หาก

ไมมระเบยบของหนวยงานหรอตวอยางในอดตหรอคำพพากษาศาลฎกากเลยไมรจะเรมตนอยางไร

ตวบทกฎหมายนนมมากกวาตวหนงสอ แตมหลกในทางทฤษฎอยเบองหลงดวย การศกษา

เพยงตวบทกฎหมายทเปนลายลกษณอกษรในหลายเรองจงไมเพยงพอ และโดยทระบบกฎหมายของ

ประเทศไทยเราเปนระบบซวลลอว (Civil Law) คำพพากษาของศาลฎกาจงเปนเพยงตวอยางการใช

กฎหมายเทานน หาใชหลกกฎหมายไม๔ สวนระเบยบของหนวยงานตำรวจหรอระเบยบของหนวย

งานอยการนน กมกวางหลกและสงการใหปฏบตตามความเหนขององคกรในขณะใดขณะหนง กรณ

จงไดมการเปลยนแปลงความเหนและสงการใหปฏบตกนเปนอยางอนในเวลาตอมากมอย

ในอดตในคดความผดอนยอมความไดเมอมการถอนคำรองทกขกรมอยการหรอสำนกงาน

อยการสงสดในปจจบนไดเคยวางระเบยบใหพนกงานอยการ “สงไมฟอง” และตองปฏบตตาม

ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๔๕ แตตามระเบยบในปจจบนสำนกงานอยการ

สงสดวางระเบยบใหพนกงานอยการ “สงยตการดำเนนคดเพราะมการถอนคำรองทกข” โดยไมตอง

ปฏบตตามมาตรา ๑๔๕ เปนตน๕

ในกรณทผเสยหายการถอนคำรองทกขในความผดอนยอมความไดนตามแนววนจฉยของ

ศาลฎกานน แตเดมศาลตองพพากษายกฟอง๖ แตในปจจบนศาลฎกาไดกลบหลกใหมเปนใหศาลสง

จำหนายคด๗ ดงน กรณกกลาวไดวาคำพพากษาของศาลฎกาในทางหนงกคอระเบยบของศาลยตธรรม

ทำนองเดยวกบระเบยบของสำนกงานอยการสงสดนนเอง

๔ ด คณต ณ นคร “คำพพากษาศาลฎกาผกมดเจาพนกงานในการดำเนนคดอาญาเพยงใด” วารสารนตศาสตร ปท ๑๘ ฉบบท ๒

พ.ศ. ๒๕๓๑ หนา ๑๑๔ – ๑๑๙ ๕ ด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความอาญา พมพครงท ๗ สำนกพมพวญญชน กมภาพนธ ๒๕๔๙ หนา ๔๔๔ – ๔๔๕ ๖ ด คำพพากษาศาลฎกาท ๓๓๐/๒๔๙๖ และ ๑๐๒๘/๒๔๙๘ ๗ ด คำพพากษาศาลฎกาท ๔๕๗/๒๕๐๕ และ ๖๓๖/๒๕๐๕


เมอป พ.ศ. ๒๕๒๑ กรมปาไมเคยหารอมายงสำนกงานอยการสงสดซงขณะนนเรยกวากรม

อยการเกยวกบความผดตามพระราชบญญตปาไมฯ ในขอเทจจรงทวา เจาพนกงานปาไมไปจบและยด

ไมกระยาเลยซงเปนไมเนอออนไวเปนของกลางในคด และตามทางปฏบตของทางราชการเมอคดถงท

สดแลวกรมปาไมกจะขายไมของกลางใหแกองคการอตสาหกรรมปาไมเพอนำไปแปรรปจำหนายหรอ

ทำประโยชนตอไป แตการดำเนนคดในศาลตองใชเวลานานมาก เชน ถาคดขนไปถงศาลฎกากจะ

ประมาณ ๓ ป กวาคดจะถงทสดไมกระยาเลยซงเปนไมเนอออนของกลางกผหมดแลว กรมปาไม

จงหารอวา เจาพนกงานปาไมจะขายไมของกลางทยดไวโดยไมรอใหคดถงทสดไดหรอไม

เกยวกบขอหารอนผเขยนไดรบมอบหมายใหพจารณาเสนอความเหน และผเขยนไดวเคราะห

ทำความเหนตามหลกกฎหมายดงตอไปน

(๑) เกยวกบของกลางในคดนน ในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามบทบญญตไว

เพยงทเดยวคอมาตรา ๘๕ วรรคสาม ซงบญญตวา “สงของทยดไว เจาพนกงานมอำนาจยดไวจนกวา

คดถงทสด เมอเสรจคดแลวกใหคนแกผตองหาหรอแกผอน ซงมสทธเรยกรองขอคนสงของนน

เวนแตศาลจะสงเปนอยางอน”

ดงน สรปวาในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไมมบทบญญตเกยวกบการจดการ

เกยวกบของกลางในระหวางคดตามปญหาทหารอเพราะคดยงไมถงทสด

(๒) สำหรบพระราชบญญตปาไม พ.ศ. ๒๔๘๔ กไมไดกลาวถงอำนาจในการขายไมของ

กลางระหวางคดไวเชนเดยวกน คงกลาวถงการขายของกลางในคดไดเฉพาะทเปน “เครองมอเครองใช

สตวพาหนะ ยานพาหนะหรอเครองจกรกลทใชหรอมเหตสงสยวาไดใชในการกระทำผด” เทานน๘

(๓) เมอประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญากด พระราชบญญตปาไมฯ กด ไมม

บทบญญตใหกระทำตามปญหาทหารอได กรณจงตองนำบทบญญตมาตรา ๓๐๘ แหงประมวล

กฎหมายวธพจารณาความแพง ประกอบมาตรา ๑๕ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญามาใช

บงคบ ซงตามมาตรา ๓๐๘ วรรคสองนน “ทรพยอนมสภาพเปนของสดของเสยได เจาพนกงานบงคบ

คดยอมมอำนาจขายไดทนทโดยวธการขายทอดตลาดหรอวธอนทสมควร”

(๔) ไมกระยาเลยไมเปน “ของสด” แตเนองจากเปนไมทผงายไมกระยาเลยจง “ของเสยได”

ในความหมายของกฎหมายวาดวยปาไม เพราะเปนไมเนอออนทผงายทำใหมลคาลดลงไปเรอย ๆ และ

(๕) ตามกฎหมายตามทไดกลาวมาแลวในขอ (๓) อำนาจในการขาย “ของเสยได” เปนอำนาจ

ของเจาพนกงานบงคบคด และเนองจากเจาพนกงานบงคบคดอาญาตามกฎหมายวธพจารณาความ

๘ ด พระราชบญญตปาไม พ.ศ. ๒๔๘๔ มาตรา ๖๔ ทว


อาญาของเราคอ “ศาล”๙ และโดยหลกแหงวธพจารณาความขอหนงทวา “ทใดไมมโจทก ทนนไมมผ

พพากษา” (Wo kein Kläger, da kein Richter) ดงนน พนกงานอยการจงตองยนคำรองขอใหศาลสงขาย

เกยวกบความเหนทางกฎหมายของผเขยนดงกลาวมานน ปรากฏวาผบงคบบญชาชนตนของผ

เขยนเมอไดอานความเหนของผเขยนแลวกไดไปศกษาคนควาตำรา “กฎหมายวธพจารณาความอาญา

ญปน” ซงเขยนโดย Prof. Shigemitsu Dando๑๐ แปลเปนภาษาองกฤษโดย Prof. George Junior แหง

มหาวทยาลยนวยอรค (ซงตำราดงกลาวนมอยในหองสมดกรมอยการ) จนเขาใจและเหนวาความเหน

ของผเขยนถกตอง ควรตอบขอหารอของกรมปาไมไปตามความเหนของผเขยน

แตความเหนในทางกฎหมายของผเขยนและผบงคบบญชาชนตนของผเขยนดงกลาวไมม

พนกงานอยการผใดในกรมอยการในขณะนนเขาใจ เพราะทานเหลานนไมเคยทราบและไมเคยศกษา

กฎหมายวธพจารณาความอาญาอยางเปนทฤษฎมากอนวาการบงคบคดอาญาเปนอยางไร ใครเปนเจา

พนกงานบงคบคดอาญา ผบงคบบญชาชนตนของผเขยนจงถกตอวาจากผบงคบบญชาระดบเหนอขน

ไปวา “ไปเฝอกบผเขยนไดอยางไร” เทานนไมพอพนกงานอยการบางทานยงกลาวกบผเขยนอกวา

หากพนกงานอยการยนคำรองใหศาลสงขายแลวถาศาลไมรบคำรองจะทำอยางไร ผเขยนกตอบไปวาก

ตองอทธรณฎกากนตอไป แตเขากยงงงๆ อย

ผลทสดกรมอยการไดนำประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๓๒๗ มาใชตอบขอหา

รอเรองน โดยวาแตตองใหผตองหาหรอจำเลยยนยอมดวยในการขายเสยกอน

มาตรา ๑๓๒๗ แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชยนความจรงเปนเรองของการไดมาซง

กรรมสทธของรฐ แตเรองทหารอนนเปนเรองของการจดการกบของกลางกอนคดถงทสด ซงเปน

คนละเรองกน

เกยวกบการบงคบคดอาญาเฉพาะในกรณการบงคบโทษปรบนน ผเขยนกเหนวาแมศาลเองก

ยงกระทำโดยขาดหลกเกณฑ ดงจะเหนไดจากคำวนจฉยของศาลฎกาตามคำพพากษาศาลฎกาท

๔๙๐๐/๒๕๕๐ ซงผเขยนไดแสดงความไมเหนดวยไว๑๑

เมอการศกษากฎหมายวธพจารณาความอาญาในสถาบนการศกษากฎหมายในบานเรายงเปน

การศกษาทขาดความรในทางทฤษฎอยมากเชนน ผเขยนจงเหนวาปญหาในบานเมองเราในปจจบน

จงเปน “ปญหาตวบทกฎหมายและปญหานกกฎหมาย”

๙ ด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความอาญา หนา ๖๕๑ – ๖๕๖ ๑๐ Shigemitsu Dando, Japanese Criminal Procedure, Fred B. Rothman & Co., South Hachensach, N.J., 1965 ๑๑ ด คณต ณ นคร ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา : หลกกฎหมายและพนฐานการเขาใจ พมพครงท ๑ สำนกพมพวญญชน

กมภาพนธ ๒๕๕๒ หนา ๒๙๙ – ๓๐๑ และด คณต ณ นคร “การบงคบคดอาญากรณศาลลงโทษปรบ” นตธรรมอำพรางใน

นตศาสตรไทย หนา ๕๗


กฎหมายวธพจารณาความอาญาของเรานน วากนตามเนอผาแลวกหาไดดอยกวากฎหมายวธ

พจารณาความอาญาของตางประเทศแตอยางใดไม ความเขาใจกฎหมายวธพจารณาความอาญาตางหาก

ทดจะยงดอยอย และความดอยของความเขาใจกฎหมายวธพจารณาความอาญานน ถาจะวากนไปแลว

กอยทการเรยนการสอนทยงสอนใหจำและในการสอบทสวนมากกยงเปนการวดผลโดยมธงคำตอบ

ขอสอบและธงคำตอบสวนมากกมาจากแนวของคำพพากษาศาลฎกาซงหลายเรองยงมปญหาอย เชน

คำพพากษาศาลฎกาท ๔๙๐๐/๒๕๕๐ ทกลาวแลว เปนอาท

เมอการเรยนการสอนกฎหมายเปนภาระหนาทของสถาบนการศกษากฎหมายไมวาจะเปน

สถาบนวชาการและสถานบนวชาชพ ผเขยนจงเคยปรารภวา สถาบนการศกษากฎหมายนาจะตอง

รบผดชอบในปญหาตวบทกฎหมายและปญหานกกฎหมายทกำลงเปนอยในขณะน๑๒ กลาวอกนย

หนงกคอ สถาบนการศกษากฎหมายนาจะเปน “ลกหนชนตน” ของปญหากฎหมายและปญหานก

กฎหมายในขณะน

ปญหาตวบทกฎหมายคอปญหาความเขาใจกฎหมาย และปญหานกกฎหมายกคอปญหาการ

ขาดคณธรรมของนกกฎหมาย ซงปญหาทงสองนาจะไมพนความรบผดชอบของสถาบนการศกษา

กฎหมายไปได

๓. คำสงของศาล

การทจะตอบคำถามวาการอทธรณคำสงการออกหมายอาญาของศาลอาญากระทำไดหรอไม

เพราะเหตใดนน จำเปนตองทราบถงประเภทของคำสงของศาลเสยกอน

คำสงของศาลนนมสองประเภท คอ “คำสงทเปนมาตรการ” และ “คำสงระหวางพจารณา”

๓.๑ คำสงทเปนมาตรการ

“คำสงทเปนมาตรการ” คอ คำวนจฉยและสงการของศาล เปนตนวา คำสงกำหนดวนพจารณา

คำสงใหแยกฟอง คำสงใหเลอนคด คำสงเรยกพยานหลกฐานมาเองเพอประกอบการวนจฉยทำคำสงชน

ไตสวนมลฟองและใหรอคดเพอฟงพยานหลกฐานนน คำสงใหรอการไตสวนมลฟองเพอฟงผลคดอน

และใหจำหนายคดชวคราว คำสงไมอนญาตใหขงผตองหาในระหวางสอบสวนตอไป คำสงกำหนดวนอานคำ

พพากษาการอทธรณคำสงประเภทนกระทำไมไดแตอาจขอใหศาลทออกคำสงนนทบทวนคำสงของศาลนนได๑๓

คำสงออกหมายอาญาของศาลกเปน “คำสงทเปนมาตรการ” อยางหนง เพราะเปนคำวนจฉย

สงการของศาล คำสงออกหมายอาญาจงไมอาจอทธรณได แตกสามารถใหศาลใหศาลนนเองทบทวน

๑๒ ด บทสมภาษณพเศษ มตชนรายวน ฉบบวนท ๒๖ มกราคม ๒๕๕๒ ๑๓ ด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความอาญา หนา ๕๔๑ – ๕๔๒


คำสงของตนได เพราะกรณอาจเปนไปไดวาศาลไดออกคำสงไปโดยผดหลง เชน กรณการออกหมายจบ

“นายผมยาว” ทกลาวมาแลวขางตน เปนตน

เกยวกบ “คำสงทเปนมาตรการ” นในอดตเคยมการแกไขเพมเตมกฎหมายจนเสยหลกกนมา

แลวครงหนง กลาวคอ ในป พ.ศ. ๒๕๒๗ ไดมการเพมเตมมาตรา ๑๑๙ ทว เขาไปในประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยบญญตใหอทธรณคำสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวซงเปน “คำ

สงทเปนมาตรการ” ของศาลชนตนตอศาลอทธรณได และมาตราดงกลาวยงบญญตตอไปอกวา “คำสง

ของศาลอทธรณทไมอนญาตใหปลอยชวคราวยนตามศาลชนตนใหเปนทสด แตทงนไมตดสทธทจะ

ยนคำรองขอใหปลอยชวคราวใหม” ซงการไมตดสทธดงกลาวนกคอการใหทบทวนคำสงทเปน

มาตรการไดนนเอง ซงผทบทวนกคอศาลชนตนนนเอง และกอนมการเพมเตมมาตรา ๑๑๙ ทว การ

ทบทวนคำสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวกกระทำไดอยแลว

การแกไขเพมเตมดงกลาวมาแลวนน เปนการแกไขเพมเตมกอนการประกาศใชรฐธรรมนญ

แหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช ๒๕๔๐ และกอนการแกไขเพมเตมประมวลกฎหมายวธพจารณา

ความอาญาใหศาลเทานนมอำนาจออกหมายอาญาตามหลกเกณฑในรฐธรรมนญฉบบดงกลาว แตกนบ

วายงเปนเรองทดทมาตรา ๑๑๙ ทว ไดบญญตไวชดใหทบทวนการไมอนญาตใหปลอยชวคราวไดเพราะ

คำสงไมอนญาตใหปลอยชวคราวเปนคำสงทเปนมาตรการทสามารถขอทบทวนไดอยแลวดงกลาวมา

แลวหากมไดบญญตไวชดและเกดมความเหนกนวาเรองดงกลาวเปนทสดแลวกรณกจะเปนการเสยหลก

เกยวกบเรองคำสงทเปนมาตรการอยางแนนอน เพราะจะมการฎกากนตอไปอกทงๆ ทโดยหลกแลว

คำสงทเปนมาตรการอทธรณฎกาไมได ทำนองเดยวกบการอทธรณคำสงออกหมายจบทกลาวถงน

อนง ในความเหนของผเขยนในขอทวาเสยหลกอกอยางหนงและเปนขอสำคญกคอ เปนการ

แกไขเพมเตมกฎหมายทฝายนตบญญตไดเขาไปกาวกายฝายตลาการ กลาวคอ ทำใหคดกนไปไดวาฝาย

นตบญญตเหนวาผพพากษาศาลชนตนของเรานน ไมมความรอบคอบในการอนญาตหรอไมอนญาตให

ปลอยชวคราวเลยกรณจงทำใหบคคลตองสญเสยเสรภาพ แทนทฝายนตบญญตจะไปจดการกบระบบ

กฎหมายของเราในปจจบนทยงบกพรองอยอกลายเรอง เชน ตามกฎหมายปจจบนยงอนญาตใหอทธรณ

ฎกาในปญหาขอเทจจรงได ทำใหคดความตองเสยเวลาและสนเปลองคาใชจายทงของรฐและของผท

เกยวของ โดยการปรบปรงศาลชนตนใหมประสทธภาพเพอใหขอเทจจรงฟงเปนยตไดโดยเรว๑๔

๑๔ ด หลวงจำรญเนตศาสตร “แนวความคดในการปรบปรงราชการศาลยตธรรม” หนงสอทระลกในงานพระราชทานเพลงศพหลวงจำรญ

เนตศาสตร ณ เมรหนาพลบพลาอสรยาภรณ วดเทพศรนทราวาส วนท ๒๑ ตลาคม ๒๕๑๘ หรอใน วารสารกฎหมายธรกจบญฑตย ปท ๖

ฉบบท ๑ มกราคม – มถนายน ๒๕๔๙ หนา ๓ และด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความแพงภาคการดำเนนคด สำนกพมพวญญชน

พมพครงแรก กรกฎาคม ๒๕๔๘ หนา ๔๔๑ – ๔๔๓


๓.๒ คำสงระหวางพจารณา

“คำสงระหวางพจารณา” เปนคำสงทเปนไปในทางวนจฉยชขาดขอพพาทแหงคดซงอาจเปน

ขอพพาทในเนอหา หรอขอพพาทในวธพจารณาความกได

คำสงระหวางพจารณาทเปนคำสงวนจฉยชขาดในเนอหา เชน คำสงไมประทบฟองเพราะคด

ไมมมล สวนคำสงระหวางพจารณาทเปนคำสงวนจฉยชขาดในวธพจารณา เชน คำสงไมรบอทธรณ

เพราะเปนกรณตองหามอทธรณ

ในการออก “คำสงระหวางพจารณา” ถากฎหมายมไดบญญตไวโดยเฉพาะ เชน คำสงในการ

ประทบฟองหรอคำสงในการชณสตรพลกศพ ยอมเปนอำนาจของศาลทจะสงไมใชอำนาจของผ

พพากษาคนหนง๑๕

เมอการออกคำสงระหวางพจารณาเปนอำนาจของศาล กรณกจะตองประกอบดวยองคคณะ

ของศาลทถกตองตามกฎหมาย เปนตนวา คำสงของศาลจงหวดตองประกอบดวยผพพากษาอยางนอย

สองคน

“คำสงระหวางพจารณา” อาจแบงตอไปไดอกเปน “คำสงระหวางพจารณาททำใหคดเสรจ

สำนวน” และ “คำสงระหวางพจารณาทไมทำใหคดเสรจสำนวน”

“คำสงระหวางพจารณาททำใหคดเสรจสำนวน” อาจเปนกรณของการเสรจไปในเนอหา เชน

คำสงไมประทบฟองเพราะคดไมมมล หรออาจเปนกรณเสรจไปในวธพจารณาความ เชน คำสงไมรบ

อทธรณเพราะเปนกรณตองหามอทธรณ

“คำสงระหวางพจารณาทไมทำใหคดเสรจสำนวน” อาจเปนกรณคดไมเสรจไปในเนอหา เชน

คำสงประทบฟอง หรออาจเปนกรณคดไมเสรจไปในวธพจารณาความ เชน คำสงเกยวกบการคดคาน

ผพพากษา

โดยทคำสงระหวางพจารณาเปนคำสงทวนจฉยขอพพาท ฉะนน ถากฎหมายมไดบญญตไว

เปนอยางอนกยอมอทธรณได๑๖

๔. การตรวจสอบในการออกหมายอาญา

กอนการประกาศใชรฐธรรมนญฉบบประชาชน เมอป ๒๕๔๐ และกอนการแกไขประมวล

กฎหมายวธพจารณาความอาญาใหคลองกบรฐธรรมนญฉบบดงกลาว เจาพนกงานฝายปกครองหรอ

๑๕ ด พระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา ๒๔, ๒๕

๑๖ ด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความอาญา หนา ๕๔๒ – ๕๔๔


ตำรวจชนผใหญมอำนาจออกหมายจบและหมายคนไดเองโดยลำพง แตในปจจบนศาลเทานนมอำนาจ

ออกหมายอาญาทกชนด และในการทจะออกหมายจบ หมายคนและหมายขงนน กฎหมายไดวาง

หลกการตรวจสอบการดำเนนการของศาลไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๕๙/๑

โดยบญญตวา

“มาตรา ๕๙/๑ กอนออกหมาย จะตองปรากฏพยานหลกฐานตามสมควรททำใหศาลเชอไดวา

มเหตทจะออกหมายตามมาตรา ๖๖ มาตรา ๖๙ หรอมาตรา ๗๑

คำสงศาลใหออกหมายหรอยกคำรอง จะตองระบเหตผลของคำสงนนดวย

หลกเกณฑในการยนคำรองขอ การพจารณา รวมทงการออกคำสงใหเปนไปตามหลกเกณฑ

และวธการทกำหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา”

บทบญญตแหงมาตรานแสดงใหเหนชดถงขอเรยกรองของกฎหมายตอการใชอำนาจรฐในการ

ออกหมายจบ หมายคนหรอหมายขงของศาลวา ศาลจะตองมความรอบคอบในการออกหมายตาม

คำรองขอของเจาพนกงาน เพราะศาลเปนผมบทบาทสำคญทสดในการคมครองสทธและเสรภาพของ

บคคล หากศาลไมเขมงวดในการตรวจสอบอำนาจของเจาพนกงานแลว สทธและเสรภาพของบคคลก

ยอมจะถกกระทบไดโดยงาย และสภาพการณกจะไมตางไปจากอดตกอนการแกไขใหศาลเทานนม

อำนาจออกหมายจบ หมายคนหรอหมายขง๑๗

แมศาลจะมบทบาทสำคญในการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลดงกลาวมาแลว แต

กฎหมายของประเทศอนๆ ทงหลายนอกจากประเทศไทยเรายงบญญตใหคำรองขอใหศาลออกหมายจบ

หมายคนหรอหมายขงตองผานการพจารณาของพนกงานอยการ เพอใหพนกงานอยการไดพจารณา

ตรวจสอบเสยชนหนงกอน

กลาวเฉพาะคำรองการออกหมายจบกเพอใหพนกงานอยการไดตรวจสอบเสยชนหนงกอนวา

(๑) การกระทำทกลาวหานนเปนความผดตามทรองขอใหออกหมายจบนนหรอไม

(๒) กรณทจะขอใหออกหมายจบนนครบถวนดวยเงอนไขของเหตแหงการออกหมายจบตาม

มาตรา ๖๖ หรอไม และ

(๓) กรณมพยานหลกฐานตามสมควรตามนยแหงมาตรา ๕๙/๑ หรอไม

การรองขอใหศาลออกหมายจบ หมายคนหรอหมายขงทพนกงานสอบสวนฝายตำรวจหรอ

พนกงานสอบสวนคดพเศษสามารถกระทำไดโดยไมผานการพจารณาของพนกงานอยการกอนตาม

กฎหมายปจจบนนน นบวาเปนความบกพรองของกฎหมายอยางหนงทชอบทฝายนตบญญตจะได

แกไขโดยดวนตอไป เพราะเปนเรองของการคมครองสทธและเสรภาพของบคคล

๑๗ ด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความอาญา ทอางแลว หนา ๒๗๘


ยงกวานนมาตรา ๖๓ และมาตรา ๖๔ แหงประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญายงบญญตอกวา

“มาตรา ๖๓ เมอเจาพนกงานไดจดการตามหมายอาญาแลว ใหบนทกรายละเอยดในการ

จดการนน ถาจดการตามหมายไมได ใหบนทกพฤตการณไวแลวสงบนทกนนไปยงศาลซงออกหมาย

โดยเรว”

“มาตรา ๖๔ ถาบคคลทมชอในหมายอาญาถกจบหรอบคคลหรอสงของทมหมายใหคนได

คนพบแลว ถาสามารถจะทำไดกใหสงบคคลหรอสงของนนโดยดวนไปยงศาลซงออกหมายหรอ

เจาพนกงานทกำหนดไวในหมาย แลวแตกรณเวนแตศาลจะมคำสงเปนอยางอน”

ดงน นอกจากการตรวจสอบกอนการออกหมายจบและหมายคนแลว กฎหมายยงบญญตถง

การตรวจสอบอำนาจรฐภายหลงการปฏบตตามหมายดงกลาวไวดวย และประธานศาลฎกากไดวางขอ

บงคบเกยวกบตรวจสอบดงกลาวนไวดวยเชนเดยวกน๑๘

อยางไรกตาม เกยวกบการคมครองสทธและเสรภาพของบคคลนน ผเขยนเคยตงเปนขอ

สงเกตวาในบานเมองเราดจะเปนเรองทขาดความสนใจจากฝายการเมองอยางมาก ดงจะเหนไดวาแม

รฐธรรมนญฉบบประชาชนป ๒๕๔๐ จะไดวางบทเฉพาะกาลเอาไววาภายใน ๕ ปใหแกกฎหมายเสย

ใหเรยบรอยในเรองการออกหมายจบ แตฝายการเมองในขณะนนกไดปลอยใหเวลาลวงเลยไปจนคณะ

กรรมการกฤษฎกามความเหนวาแมประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาจะไมไดแกไขกรณกตอง

เปนไปตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญ และการแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาให

สอดรบกบรฐธรรมนญฉบบประชาชนเพงกระทำกนในป ๒๕๔๗ ดงนนผเขยนจงกลาววาการแกไข

กฎหมายเกยวกบการจบใหสอดคลองกบรฐธรรมนญเทยวทผานมาไมใช “มารถรางเทยวสดทาย” แต

ปรากฏวาตกรถรางไปเลยทเดยว๑๙ แลวกรณทผเขยนเรยกรองนจะสมควรใหเกดขนหรอไมอยางไร

และเมอใด

๑๘ ด ขอบงคบของประธานศาลฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการเกยวกบการออกคำสงหรอหมายอาญา พ.ศ. ๒๕๔๘ ขอ ๒๓

ราชกจจานเบกษา เลม ๑๒๒ ตอนท ๒๓ ก ลงวนท ๑๖ มนาคม ๒๕๔๘ ๑๙ ด คณต ณ นคร กฎหมายวธพจารณาความอาญา ทอางแลว คำนำ หนา ๘


สรป

การอทธรณคำสงออกหมายจบกระทำไมได เพราะคำสงออกหมายจบเปน “คำสงทเปน

มาตรการ” ซงตามพระธรรมนญศาลยตธรรม มาตรา ๒๔ เปนอำนาจของผพพากษาคนหนงหรอผ

พพากษาคนเดยว

โดยทคำสงออกหมายจบ หมายคนหรอหมายขงเปนคำสงทออกโดยผพพากษาคนเดยวและ

ตามกฎหมายในปจจบนคำรองขอไมไดผานการพจารณาของพนกงานอยการทจะคอยตรวจสอบใหเกด

ความรอบคอบในการทำงานตอไปของกระบวนการยตธรรม ดงนน จงควรแกไขเพมเตมกฎหมายใน

เรองนเสย

ผพพากษาเองตองระมดระวงและเขมงวดในการออกหมายจบ หมายคนและหมายขง เพราะ

หากผพพากษาไมระมดระวงและเขมงวดในการพจารณาคำรองขอใหออกหมายจบ หมายคนและ

หมายขงโดยถถวนรอบคอบแลว กรณกจะยอมกระทบตอความเชอถอศรทธาขององคกรศาลได เชน

กรณออกหมายจบคณสนย มโนมยอดม อดตอธบดกรมสอบสวนคดพเศษ และการออกหมายคนใน

เวลากลางคนจนมการยงตเยนชาวบานพงพนาศทจงหวดพระนครศรอยธยา เปนตน

การปฏบตทไมถกตองในทางหลกวชาในเรองการออกหมายจบและใหอทธรณไดดงกลาวมา

ในบทความนนน ผเขยนเหนวาเปนการทำลายความเชอถอศรทธาขององคกรศาล จนนกวชาการทาง

กฎหมายถงกบกลาววา “การบงคบใชกฎหมายจงกลายเปนอะไรไปกไมร !!!”

สวนในเรองการออกหมายจบ “นายผมยาว” และไมเพกถอนการออกหมายจบใหเขานน

แสดงชดถงความเขาใจกฎหมายวธพจารณาความอาญาทไดรบจากสถาบนการศกษากฎหมายวายง

บกพรองอยทงสองฝาย

อนง ผเขยนเหนสมควรตงขอสงเกตเกยวกบเรองหมายจบดวยวาการใหขาวขององคกรใน

กระบวนการยตธรรมกด การนำเสนอขาวของสอมวลชนเกยวกบกระบวนการยตธรรมกด ในปจจบน

ไมเปนไปในทศทางของการใหความรทถกตองแกประชาชนแตอยางใดเลย เชน เกยวกบหมายจบกมก

จะปรากฏเปนขาวในสอสารมวลชนวา “ตำรวจจะออกหมายจบผตองหาตอไป” แทนทจะเปนวา

“ตำรวจจะไดขอใหศาลออกหมายจบผตองหาตอไป” ดงนเปนตน


“ชมนมความคด”

โดย ไพบลย วฒนศรธรรม


“ชมนมความคด” โดย ไพบลย วฒนศรธรรม

ในโอกาสทกรรมการบรหารศนยศกษาวจยและพฒนากระบวนการยตธรรมไทย ไดเขาพบกบอาจารย

ไพบลย วฒนศรธรรม ทบานพกสขมวท เพอสนทนาแลกเปลยนความคดเหนเกยวกบแนวทางการ

ปฏรปประเทศไทยเมอเดอนมถนายน ๒๕๕๓ ซงอาจารย ไพบลยฯ ไดกรณามอบบทความและความ

คดเหนทเปนของทงอาจารยไพบลยฯ เองและทไดดดแปลงขอเขยนของ นพ.ประเวศ วะส รวบรวมมา

เปนชมนมความคดของอาจารยไพบลยฯ ใหทานผอานไดศกษาหาความรตามอธยาศย

การฟนฟและขบเคลอนประเทศไทยภายหลงวกฤต “เมษา - พฤษภา มหาวนาศ (2553)”

1. ประเดนเรองทควรทำ

ควรใชวกฤตครงใหญเปนโอกาสครงสำคญของคนไทยและสงคมไทยโดยรวม ในอนทจะ

ฟนฟพรอมทงขบเคลอนประเทศไทยใหเดนไปขางหนาไดดยงขน โดยพจารณาดำเนนการในเรองดง

ตอไปน

1.1 การเยยวยาผไดรบความเสยหายบอบชำจากวกฤตการณอยางเหมาะสมทวถงและรวดเรว

มประสทธภาพ

1.2 การสราง “ความเปนธรรม” และ “ความยตธรรม” ทเหมาะสมกบทกคนทกฝายอยาง

เทาเทยมเสมอภาค ผานกระบวนการยตธรรมทเปนอสระโปรงใส

1.3 การคนหา “ความจรง” อยางโปรงใสโดยผทรงคณวฒทเปนกลาง ใหปรากฏตอสงคม

ไทยและสงคมโลก เพอใหเกด “การเรยนรและพฒนา” จาก “ความเปนจรง” อยางสรางสรรค โดย

อาจศกษา “ความจรง” 2 ระดบ คอ (1) ระดบเหตการณทเกดขนจรง (“ความจรงระดบตน”) และ

(2) ความจรงทวเคราะหเจาะลกถงปจจยพนฐาน โครงสราง ระบบ วฒนธรรม ฯลฯ ทมความสลบ

ซบซอนและมพลวตตลอดเวลา (“ความจรงระดบลกและกวาง”)

1.4 การฟนฟอาคารสถานท กจการ วถชวต จตใจ และบรรยากาศทางสงคม ใหเขาสภาวะ

ปกต (ดเทาเดมหรอดยงกวาเดม) รวมถงการใชธรรมะ “สทธ ปญญา เมตตา ขนต” (ทพระพทธ

ทาส เคยแนะนำตอนายกฯสญญา ธรรมศกด ในป 2517) การใหความรกความมนำใจตอเพอนมนษย

และเพอรวมชาตทกคน การเคารพในศกดศรความเปนมนษยของคนทกฝาย ความอดทนอดกลน


การมใจเปดกวางเปดรบขอมลและความคดอยางสรางสรรคโดยไมมอคต การมไมตรจตปรารถนาด

ตอทกคนทกฝาย ความเหนอกเหนใจ การใหอภย การแสดงความเสยใจ การขอโทษ การแสดง

ความรบผดชอบ การคนดและปรองดอง ฯลฯ ซงสรปแลวคอการใช “ความด” หรอ การ “คดด

พดด ทำด” นนเอง

1.5 การ “ปฏรปประเทศไทย” อยางสรางสรรค เปนรปธรรม และบรณาการ โดยเปน

กระบวนการทประชาชนและฝายอนๆทกฝายเขารวมคดรวมทำอยางสรางสรรคจรงจงและตอเนอง

แมเปลยนรฐบาลหรอสมาชกรฐสภา (ตวอยาง รางแนวทาง “การปฏรปประเทศไทย” ซงนำเสนอ

โดยเครอขายองคกรภาคประชาชน เมอ 16 พ.ค. 53 ปรากฏใน “บนทกการประชมเตรยมการส ‘สภา

ประชาชนฯ’” ตามทปรากฏในหนงสอพมพ ‘มตชนรายวน’ 23 พ.ค. 2553 หนา 9)

1.6 การเชอมโยงผสมผสานและประยกตดดแปลงใหเหมาะสมระหวางเรองขางตนกบ “แผน

ปรองดองแหงชาต” ของนายกรฐมนตร (อภสทธ เวชชาชวะ) รวมถงการยบสภาและจดใหมการ

เลอกตงใหมอยางเหมาะสม โดยฝายทเกยวของทสำคญ (Key stakeholders) มโอกาสไดปรกษาหารอ

หาขอสรปหรอขอตกลงรวมกน โดยกระบวนการ “สนตสานเสวนา” (Peacebuilding Dialogue)

2. วธดำเนนการ

ควรใหความสำคญกบ “กระบวนการ” (Process) และ “ทศนคต” (Attitude) ควบคกบการ

พจารณา “สาระ” (Content) ของ “การฟนฟประเทศไทย” ซงรวมถง “แผนปรองดองแหงชาต” ของ

นายกรฐมนตร

2.1 “กระบวนการ” ทด ไดแก การมสวนรวมอยางทวถงของทกฝายทเกยวของ การม

“คนกลาง” (หรอ “วทยากร” หรอ “ผรบใช”) ชวย “จดกระบวนการ” อยางเหมาะสม (ซง

“คนกลาง” ดงกลาวตองเปนทเหนชอบรวมกนของผเขารวมกระบวนการ (คกรณ) ทกฝาย) การใช

วธการทหลากหลายตอเนองและครบขนตอนอยางบรณาการ ฯลฯ

2.2 “ทศนคต” ทพงปรารถนาและควรเอออำนวยใหเกดขนในจตใจอารมณความรสกนกคด

ของผเกยวของ ไดแก ความอดทนอดกลน ความเหนอกเหนใจ ความมใจเปดกวาง การรบฟงและ

พยายามเขาใจคนอน ความเปนมตรไมตร การมองผอนเปนเพอนมนษยหรอพนองรวมชาตรวมสข

รวมทกขกนทงสน ความเอออาทรผอนปรนยดหยน การคดเชงบวกและสรางสรรค การมงแกปญหา

ดวยปญญาและสนตวธ การมองวกฤตเปนโอกาส การใชปญหาสรางปญญา การใช “ธรรมะ” หรอ

“ปรชญา” ทดๆจากทกศาสนาทกวฒนธรรม ฯลฯ


2.3 “สาระ” ทด ควรใหครบประเดน เปนรปธรรม มขนตอนการปฏบตทเหมาะสมชดเจน

มกลไกวธการตดตามผลเพอกำกบกระบวนการใหเปนไปตามทไดตกลงกน รวมทงเพอเรยนรและ

ปรบปรงพฒนาไดอยางตอเนอง ฯลฯ

องคประกอบทง 3 สวน จะเออซงกนและกน กลาวคอ “กระบวนการ” ทด จะชวยใหเกด

ทศนคตทดไดงายขนและมากขน นำไปสการไดสาระทด ในทางกลบกน “ทศนคต” ทด ทำให

สามารถจดกระบวนการทดและไดสาระทด โดยสะดวกมากขน และเมอได “สาระ” ทด ทศนคตทด

จะตามมา รวมถงการจดกระบวนการทดกทำไดงายขนไปอก ฯลฯ ดงนเปนตน

3. ระดบการดำเนนการ

ควรดำเนนการใน 3 ระดบเปนหลก ควบคกนไป ไดแก

3.1 ระดบประเทศ (หรอระดบชาต)

3.2 ระดบจงหวด (หรอระดบกลมจงหวด)

3.3 ระดบตำบล (หรอทองถน เชน หมบาน เขตนเวศ ฯลฯ)

ในแตละระดบ ควรใชหลกการ (1) “ประชาชน (ในพนท) เปนเจาของเรองและเปน

ผมบทบาทสำคญ” (2) “คนภายนอกเปนผเอออำนวย (Facilitator) หรอสนบสนน (Supporter)” และ

(3) “ทกฝายประสานความรวมมออยางเหมาะสมมคณภาพและประสทธภาพ”

อนง นอกจากดำเนนการโดยใช “พนท” เปนตวตง ยงสามารถดำเนนการโดยใช

“ประเดน” หรอ “กลมคน” หรอ “องคกร” เปนตวตง ไดอกดวย

4. กลไกสนบสนนการดำเนนการ

4.1 ควรม “กองทนฟนฟและขบเคลอนประเทศไทย” เพอสนบสนนการดำเนนการตางๆ

ดงกลาวขางตน โดยมกองทนสำหรบแตละจดดำเนนการ ทงในระดบชาต ระดบจงหวด และระดบ

ตำบล แหลงเงนทนควรมาจากภาครฐ ภาคธรกจ ภาคประชาสงคมและประชาชน รวมถงองคกรและ

บคคลตางๆตามความสมครใจ ผดแลกองทนอาจเปนองคกรใดองคกรหนงตามทผเกยวของจะได

ตกลงกน


4.2 ควรม “หนวยเลขานการฟนฟและขบเคลอนประเทศไทย” เพอประสานเอออำนวยและ

สนบสนนการดำเนนการฟนฟและขบเคลอนประเทศไทยในแตละจด/พนท/ประเดน โดยพยายามให

มรปแบบทเรยบงาย กระทดรด คลองตว ดำเนนงานไดอยางมคณภาพพรอมประสทธภาพ จะจดตง

ทไหนอยางไรใหเปนผลของการหารอตกลงกนระหวางผเกยวของ

5. บทบาทของสถาบนอดมศกษา (และองคกร/กลมคนอนๆ โดยประยกตหลกการ แนวคด วธ

ปฏบต ฯลฯ ทำนองเดยวกน)

5.1 ควรมการจดใหสถาบนอดมศกษาทวประเทศ ไดมาประชมปรกษากนเกยวกบบทบาท

แนวคด หลกการ แนวทาง และวธการ ฯลฯ ของสถาบนอดมศกษาในการสนบสนน “การฟนฟและ

ขบเคลอนประเทศไทย” ดงกลาวขางตน

5.2 อาจมการเสนอใหใชแนวคด “หนงจงหวดหนงสถาบนอดมศกษา (หรอมากกวา)” เพอ

กระจายภารกจใหสามารถดำเนนการครอบคลมทงประเทศไดพรอมๆกน รวมทงใหม “การจดการ

ความร” (Knowledge Management) หรอการแลกเปลยนเรยนรระหวางสถาบนอดมศกษาตลอดจน

ผเกยวของอนๆ เปนระยะๆ เพอพฒนาแนวคด หลกการและวธการในเรองตางๆ ใหดขนไปอก ไดอยาง

ตอเนอง

5.3 สถาบนอดมศกษา (และองคกร/กลมคนอนๆ) ทมความสนใจและพรอมทจะรวมดำเนน

การขอใดขอหนงหรอหลายขอ ในระดบใดระดบหนงหรอหลายหลายระดบ ในประเดนใดประเดน

หนงหรอหลายประเดน ฯลฯ ควรเลอกดำเนนการไดตามทสถาบนอดมศกษา (และองคกร/กลมคน)

นนๆเหนสมควร

เขยนตนฉบบเมอ 25 พฤษภาคม 2553 (แกไข 14/6/53)


“สามเหลยมเขยอนภเขา”

โดย ศ.นพ.ประเวศ วะส (ขออนญาตขยายความโดย ไพบลย วฒนศรธรรม)

l ประชาชนจากพนท กลมคน องคกร ตางๆ

l องคกรชมชน (ชมชนทองถน ชมชนแบบอนๆ)

l ประชาสงคม (มลนธ สมาคม องคกรพฒนาเอกชน (NGO)

l กลม ชมรม ขบวน เครอขาย ฯลฯ)

l นกวชาการ สถาบนการศกษา

l นกธรกจ (ใหญ กลาง เลก จว)

l นกจรยธรรม นกการศาสนา

l สอสารมวลชน สอชนดตางๆ

l ฯลฯ

l ความร (ในตวตน นอกตวตน)

l การวจยเชงลก การคนหาความจรง

l ความเขาใจเรอง ความคด สตปญญา

l การมและใชคณธรรมความด

l การระดมความร คามคด สตปญญา ความสามารถ

l ความสามารถ (ในทางคณธรรมความด ในทางเทคนค

ในการปฏบต ในการจดการ ในการเรยนรรวมกนจากการ

ทำงานดวยกน (Interative Learning Through Action) ฯลฯ)

l การเสนอแนะนโยบายสาธารณะ (ระดบทองถน ระดบพนท

ทใหญกวาทองถน ระดบประเทศ เชงประเดนเฉพาะ

ฯลฯ

l รฐบาล (ครม. รฐมนตร) (ฝายบรหาร)

l หนวยงานราชการ (กระทรวง กรม) รายการ

สวนภมภาค (ผวาราชการจงหวด นายอำเภอ

กำนน ผใหญบาน) องคการมหาชน รฐวสาหกจ

หนวยงานของรฐรปแบบอนๆ (เครองมอของฝาย

บรหาร)

l รฐสภา (สส. สว.) (ฝายนตบญญต)

l ศาลยตธรรม (ฝายตลาการ)

l องคกรอสระตามรฐธรรมนญ (ศาลรฐธรรมนญ

กกต. กลม. ศาลปกครอง ฯลฯ)

l องคกรปกครองสวนทองถน (อบต. เทศบาล

อบจ. อปท. รปแบบอนๆ)

พลงสงคม

พลงปญญา พลง

อำนาจรฐ


3 เสาหลก / กงลอหลก ทจะนำพา

ชวต / ชมชน / องคกร / สงคม / มนษยชาต

ไปสความเจรญสนตสข อยางมนคงและยงยน

l ทำสงทเปนคณ

l ไมทำสงทเปนโทษ

l สรางศกยภาพทจะทำด

l สรางทศนคตละเวนสงทไมด

ความด

ความ สามารถ ความสข

l ความสามารถในการคด

l ความสามารถในการทำ

l ความสามารถในการจดการ

l ความสามารถในการปฏสมพนธกบผอน

l ความสขทางกาย

l ความสขทางใจ

l ความสขทางปญญา / จตวญญาณ

l ความสขทางสงคม / ในการอยรวมกน



3 องคประกอบสำคญ

ในการจดการความขดแยงดวยสนตวธ / ในการปรองดองสมานฉนท

l การมสวนรวมของผเกยวของ

l การม “คนกลาง” (ผจดกระบวนการ / กระบวนการ)

l การเจรจาแบบมจงหวะกาว ขนตอน และประเดนทเหมาะสม

l การคนหาความจรง การมขอมลทถกตอง ผลการวจยทเชอถอได

ฯลฯ ประกอบการพจารณา

l ฯลฯ

l อารมณ ความรสก

l มมมอง วธคด กระบวนทศน

l แนวโนมคดเชงบวก / สรางสรรค / เปนมตร

l แนวโนมคดเชงลบ / ทำราย / เปนปฏปกษ

l การมและใชคณธรรมความด รวมถง ความอดทนอดกลน

ความจรงใจ การเปดใจกวางรบฟงอยางตงใจ การใหความรก

ความเปนมตร การม “เมตตา กรณา มทตา อเบกขา” การม

“สทธ ปญญา เมตตา ขนต” การมความเหนอกเหนใจผอน

การพรอมจะขอโทษเมอตวเองผด และใหอภยแกผทำผด

(ซงอาจตองรบโทษตามกระบวนการยตธรรมทเปนธรรม)

ฯลฯ


กระบวนการ

ทศนคต สาระ

l ประเดนทควรพจารณา

l ลำดบเรองทจะพจารณา

l ลำดบความสำคญของเรอง

l ขอตกลงทเหนพองตองกน

l แผนปฏบตการตามขอตกลง

l กลไกกำกบสนบสนนใหแผนบรรลผล

การตดตามวดผลประเมนผล เพอเรยนร

และปรบปรงพฒนาอยางตอเนอง

l ฯลฯ


“วกฤต” คดเชงบวก (1)

(บทสนทนากบ อาจารยไพบลย วฒนศรธรรม ประธานมลนธหวใจอาสาและอดตรองนายกรฐมนตร)

(บทความลงใน นสพ. ไทยโพสต 6 มถนายน 2553 หนาแทบลอยด)

“เราตองวจยเชงลก เรองวกฤตครงน สาเหตทสลบซบซอน วธการทจะสามารถคลคลาย

สาเหตเหลานน หรอวาวธการทจะทำใหเราหลดจากพนธนาการของโครงสรางองคประกอบหลาย

อยางทเมอรวมกนแลวทำใหเราเกดวกฤต เราจะไปจบทจดใดจดหนงจะเปนการมองทตนเขนเกนไป

เชน ไปจบทกลมเสอแดง หรอไปเรมทรฐประหาร หรอกระทงยอนหลงไปหลงพฤษภา 2535 มนกยง

ไมถกตองทเดยว สงทเปนพนธนาการสงคมไทยใหอยในวงวนของปญหาความขดแยง ในบางระยะก

พฒนาการมาเปนความขดแยงรนแรง เปนสงทสะสมมาเนนนาน ไมวาจะเปนระบบการเมอง ระบบ

ราชการ ระบบของธรกจ ระบบการศกษา วฒนธรรม”

“เมอยงไมชดเจนเรองการยบสภาจงเปนประเดนขดแยงอย เหมอนกบเรายงมเสยนอยในเนอ

มนยงไมไดถกถอนออกไป มนอาจจะเปนหนองขนมาเมอไหร พพองขนมาเมอไหรกได หรอเปนฝอย

ซงเราตองเอาฝนออก เอาเสยนนออก ทจรงไมใชเสยนหรอก เปนตะปดวยซำ มนคอตะปทยงอยใน

รางกายเรา ฉะนนตองเอาออก แตวธเอาออกกไมใชวาฝายหนงอยดๆ มาดงไปโดยทอกฝายหนงไมได

รบรดวยหรอไมไดเหนดวย หรอไมกมาตใหมนหนกเขาไปอกใหมนเจบหนกไปอก ตองมาคยกน

ประเดนน เพราะมนอยในแผนปรองดองแหงชาตครงแรก และกยงเปนประเดนอย ยงมคนสงสยของใจ

ยงมคนถอเปนประเดน และกอาจจะนำไปสความขดแยงรอบใหม ความขดแยงทจะตอเนองไปอก”

(-ไพบลย วฒนศรธรรม)

.........................................

หากเทยบกบภาวะบานเมองตลอดชวงสองสามเดอนทผานมา วนนหลายคนคดวาวกฤตได

ผานพนไปแลว ทวานคอภาวะทใบไมนงเพยงชวขณะ แตความขดแยงทถอวารนแรงทสดในสงคม

ไทยยงคงอย รอเพยงวนปะทอกครงหากเราไมเรยนรและไมทำอะไรเลย

ในประเทศไทยขณะนความขดแยงทางความคดลงลกแทบจะทกหมบาน ในชมชนมทงเหลอง

และแดง มองแทบไมเหนหนทางแหงความสมานฉนท แต อาจารยไพบลย วฒนศรธรรม ซงชวตทง


กอนและหลงตำแหนงอดตรองนายกฯ-รฐมนตรวาการกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของ

มนษย สมยรฐบาล พล.อ.สรยทธ จลานนท คลกคลกบงานพฒนาชนบทและสงคมมาแทบทงชวต ชาว

บานรจก อ.ไพบลย ดพอๆ กบทอาจารยรจก และเหนววฒนาการของประชาธปไตยฐานรากวาเขมแขง

พอทจะทำใหเชอมนไดวาจะพาใหชมชนกาวผานความขดแยงหนนไปได

สรางคณคา-จนตนาการรวมกน

กอนเกดเหตการณ 19 พ.ค. ไมกสปดาห แทบลอยดไดสมภาษณ พล.อ.เอกชย ศรวลาศ และ

พดถงความพยายามทจะเปดวงสนตสานเสวนาของทกฝายของความขดแยง โดยวางตวอาจารยเปน

คนกลาง เพอสกดกนความรนแรงทเหนอยตรงหนา แตแลวสงนนกไมมโอกาสเกดขน

สำหรบความรนแรงครงลาสด อาจารยไพบลยเรยกวาวกฤต ‘เมษา-พฤษภา มหาวนาศ (2553)’

และไดเขยนบนทกแนวทางการฟนฟและขบเคลอนประเทศไทยนบจากน

“ ผมเสนอวามอย 6 ประเดนใหญทตองจดการ หนงกคอการเยยวยาทด คำวาดนสำคญนะ

ดหมายถงวาเหมาะสม เทาเทยม มประสทธภาพ สองกคอการใหความยตธรรมทด กคอความเปนอสระ

ความโปรงใส สามคอการคนหาความจรง กตองคนหาทงระดบตนกคออะไรเกดขนจรงๆ และระดบลก

ซงอนนตองใชเวลา สคอการฟนฟทงรางกาย กายภาพ กจการธรกจ และลกลงไปถงระดบจตใจ ระดบ

บรรยากาศในสงคม อยางหลงนจะยากกวาสวนแรก ขอหาคอการปฏรป ซงจะเปนเรองใหญเลย และ

หลายฝายกำลงคดกำลงพยายามทำ แตผมแถมขอหกกคอวารฐบาลมแผนปรองดองแหงชาต หาขอแรก

ถอเปนเรองของสงคม ซงรวมรฐบาล แตไมใชวาเปนของรฐบาล และไมใชอยภายใตรฐบาล เปนเรอง

ของสงคมทจะดแลวาการเยยวยานนด ทวถง เหมาะสม ดแลวาการใหความเปนธรรมนนทำไดอยาง

เหมาะสม ถกตอง เทาเทยม เปนธรรม ดแลวาการคนหาความจรงกทำไดอยางเปนอสระ โปรงใส และ

กไดความจรงทคนยอมรบได ดแลวาการฟนฟตางๆ สงคมกตองมาชวยกนทำ มาทำกนอยางกวางขวาง

ทำใหถวนทว และดแลวาเรองการปฏรปกทำอยางลกซงถวนทวเชนเดยวกน”

ความจรงระดบตนรฐบาลตองตงคณะกรรมการขนมาดำเนนการ แตความจรงระดบ ‘ลก’ คอสงทคน

ไทยตองเรยนรกนเสยท

“ผมเหนวาควรจะมคณะบคคลมาศกษาวจยเชงลก เรองวกฤตครงน สาเหตทสลบซบซอน

วธการทจะสามารถคลคลายสาเหตเหลานน หรอวาวธการทจะทำใหเราหลดจากพนธนาการของ


โครงสรางองคประกอบหลายอยาง ทเมอรวมกนแลวทำใหเราเกดวกฤต เราจะไปจบทจดใดจดหนงจะ

เปนการมองทตนเขนเกนไป เชน ไปจบทกลมเสอแดง หรอไปเรมทรฐประหาร หรอกระทงยอนหลง

ไปหลงพฤษภา 2535 มนกยงไมถกตองทเดยว สงทเปนพนธนาการสงคมไทยใหอยในวงวนของ

ปญหาความขดแยง ในบางระยะกพฒนาการมาเปนความขดแยงรนแรง เปนสงทสะสมมาเนนนาน ไม

วาจะเปนระบบการเมอง ระบบราชการ ระบบของธรกจ ระบบการศกษา วฒนธรรม เชน คานยมตางๆ

อปถมภนยม แมกระทงศาสนา ธรรมะของพระพทธเจาซงเปนสงทดเลศประเสรฐยง แตวาประชาชน

คนไทยอาจจะไมไดปฏบตตามธรรมะเหลานน หรอทำในทางตรงกนขาม หรอวฒนธรรมทดของเรา

กถกกดกรอน มวฒนธรรมใหมๆ ทไมดเขามา หลายสงหลายอยางเปนสงทเชอมโยงผสมผสาน และ

กลายเปนโครงสราง กลายเปนกลไก กลายเปนชองทางตางๆ ทนำไปสปญหาทรมเราเขามา การจะ

คลคลายสงเหลานกตองคดเชงยทธศาสตร วาจะมยทธศาสตรหลกๆ อะไรบาง คงไมใชการแกปญหา

เปนรายขอ คำนงถงปญหา สาเหตของปญหา แตตอนจะแกตองคดเชงยทธศาสตร และกดำเนนการ

ซงดทสดกตองมการรวมพลงสรางสรรคกนทงสงคม ทกๆ ฝายรวมกน สรางวสยทศนหรอเปาหมาย

ใหญรวมกน สรางจนตนาการรวมกน สรางคณคารวมกน และกชวยกนทำหลายๆ อยาง ทจะนำไปส

วสยทศนหรอวาเปาหมาย จนตนาการใหญ”

“ซงถาเราจะทำกคอวาวกฤตทเกดขนเปนปจจยกระตนทสำคญ วกฤตครงนตองถอวาใหญมาก

ใหญทสดในชวงเวลาอนยาวนาน ทำใหเกดความแตกแยกแตกราว ราวฉาน โกรธเกลยดเคยดแคน

ชงชงอยางทไมเคยมมากอน แตถาเราจะคดเชงบวก ซงเราควรจะคดเชงบวก คดเชงอนาคต คดทจะมง

ไปขางหนา ไมมาเศราโศกเสยใจหรอวาเคยดแคนชงชงกบเรองทผานมาแลว คดไปขางหนา คดถง

อนาคตทด จนตนาการทเรามรวมกน ชวยกนคดและชวยกนทำ กจะเปนโอกาสครงสำคญ คอใชวกฤต

เปนตวกระตน ผมวาไมมครงใดหรอกทสงคมไทยเหมอนกบถกเขยาอยางแรง เปนตวกระตนทเรา

สามารถใชพลงสรางสรรคทเรามอย ใชความดทเราอย ใชความสามารถทเรามอย ใชพละกำลงทเราม

อย รวมแรงรวมใจกนทำ ผมเชอวาเราทำได”

ถอวาความขดแยงหนนเขยาทกชนชนในสงคมไทย

“เขยาแนๆ และกเขยาอยางมนยสำคญ ผมเพงฟงคนซงอยในวงการธรกจ เปนนกบรหารระดบ

สง ซงชวตเขากบชวตชาวบานมนคนละแบบเลย เขากมาพดทำนองวาเอะสงคมไทยตองเปลยนแปลง

ความเหลอมลำของผคน โอกาสทไมทดเทยม ตองจดกนใหม ซงของอยางนเมอกอนเราจะไมคอย


ไดยน คนจะไมรสกมาก และคนหลายคน นกบรหารนกธรกจเขาเปนคนฐานะด มบานใหญโต มเงน

ทองมากมาย แตพอเกดเหตอยางนทำใหเขาคด ซงเขาอาจจะคดอยบางแลว แตครงนมนเขยาจนเขาคด

จรงจงขน และเขาคดเชงบวกดวยนะ เขาไมไดคดไปโกรธไปแคนไปรงเกยจใครดวย เราตองปรบปรง

สงคมเราอยางนด เพราะฉะนนถาเราใชโอกาสนทจะรวมพลงสรางสรรคของคนทกกลมทกหมเหลา

ทกวงการทกอาชพ ทกชน และทกพนท เวลาทำงานเรองสงคมตองคดเชงพนทดวย คอไมใชคดแตท

กรงเทพฯ ตองคดวาในหมบานในตำบล ในชมชนตางๆ เขามผคนอย ซงเขาเปนเจาของพนท และเปน

เจาของเรอง ในพนทของเขา เขาควรจะมบทบาทสำคญในการจดการเรองของเขา พนทของเขา โดยม

องคกรปกครองสวนทองถน มราชการสวนภมภาค มหนวยงานของรฐ ใหโอกาสเขาเปนตวของเขาเอง

ใหโอกาสเขาทจะเขาถงทรพยากร เขาถงเงนทน เขาถงงบประมาณไดตามสมควร แตขณะเดยวกน

เขากควรจะมบทบาทในการทจะรวมแสดงความคดเหนเพอใหไดมาซงนโยบายของรฐทด เพราะ

นโยบายของรฐทดควรจะมาจากการมสวนรวมของประชาชน การมสวนรวมมาจากไหน กมาจาก

ประชาชนทกพนท ไมใชเราบอกวา โอย เราเชญมาหมดแลวทงนกธรกจ นกวชาการ นกการศาสนา

แมกระทงผนำชมชน แตวาเชญมากรงเทพฯ หมด ไมพอ ตองมการมสวนรวมของคนทกพนท ทกกลม

ทกวงการ และกทำไปเรอยๆ ทำอยางตอเนอง”

“เมอวานผมไป ต.คลองเขน จ.สมทรสงคราม เปนชมชนทดมาก ผมกเพงทราบวา จ.สมทร

สงคราม เขาไดรบการจดอนดบอาณาเขตทนาอยเปนท 3 ในโลก และตำบลคลองเขนทเราไปเปน

ตำบลดเดนเปนท 1 ของจงหวด รวมทงเรองเศรษฐกจพอเพยง เรองอยเยนเปนสข ประชาชนเขาม

ความสข ยมแยมแจมใส ดแลตวเองได มผนำทหลากหลาย ทนาสนใจคอเขามสภาองคกรชมชน ซง

จดตงตาม พ.ร.บ.สภาองคกรชมชนทเกดขนในรฐบาล พล.อ.สรยทธ ผมเปนคนเสนอ ปรากฏวา

กรรมการสภาองคกรชมชน หรอสมาชกสภาองคกรชมชน ทกฎหมายเขาจะบอกวาใหมาจากอะไรบาง

ในกวา 30 คนน ผหญงกวา 20 คน และประธานกผหญง สมาชกหรอกรรมการผหญงก 2 ใน 3 กเปน

ตวอยางหนงของชมชนทเขมแขง อาจจะไมใชวาเขมแขงทสดหรอก แตวาเขมแขงพอสมควร อยาง

นอยเขากมชวตอยอยางมความสข อาจจะมากกวาคนในกรงเทพฯ ดวย”

แตความขดแยงทลงลกในทกชมชนจะเปนอปสรรคของการมองเปาหมายใหญรวมกน

“อยางทตำบลคลองเขนดแลวไมมความขดแยง ทจรงแลวในระดบชมชน ถาเขาไดพดได

คยกน เขาไมไดมความขดแยงรนแรง ชมชนทกาวหนาสามารถทจะอยรวมกนไดอยางสนต และเปน


ประชาธปไตยฐานรากทสำคญ บางแหงเขาเลอกผนำดวยการหาความเหนรวม เขาปรกษาหารอกน

พดคยกน อาจจะมผใหญเปนแกน และกตกลงกนวา เออคนนควรจะเปนนายก อบต. คนนควรจะเปน

กำนน เวลาไปลงคะแนนมนกเปนไปตามนน ปรกษาหารอรวมกน คยกน และกไมรสกวาเปนฝายตรง

ขาม เวลาแขงขนกเปนมตร และคนทไมไดกยงมาชวยทำงาน ม อาจจะไมมากแตม และกเปนตวอยาง

ทด อนนชใหเหนวาเรามศกยภาพอยแลวทจะสรางทองถนเขมแขง ชมชนเขมแขง ชมชนเปนสข

ชมชนประชาธปไตย การเมองภาคพลเมองทดมนมตวอยางทมจรง เรามศกยภาพทจะทำอยางนนได

และนแหละจะเปนสวนสำคญของการปฏรปการเมอง เพราะการปฏรปการเมองควรจะตองปฏรปโดย

ใหประชาชนมบทบาทสำคญตงแตระดบฐานรากเลย และกประชาชนมสวนสำคญในการจดการดแล

ตนเอง นคอการเมองภาคพลเมอง การเมองไมไดแปลวามาลงคะแนนเลอกตง การเมองคอการจดการ

สงคม แตสงคมเราไมไดมแตระดบประเทศอยางเดยว หรอมทกรงเทพฯ เรามสงคมเลกสงคมนอยเยอะ

ไปหมด กตองใหประชาชนเขามโอกาสจดการ จดการเรองราวของเขามากเทาไหร กถอวาเปนการ

เมองภาคพลเมองทดเทานน”

หลงรฐธรรมนญ 2540 การเมองภาคพลเมองจะเขมแขงขน แตกยงไมหลดพนวงจรอปถมภของ

นกการเมอง

“คนทเปนนกการเมอง โดยเฉพาะนกการเมองจากสวนกลาง นกการเมองระดบชาต กเปน

สาเหตสำคญททำใหการเมองภาคพลเมองไปไดชา เพราะนกการเมองจำนวนมากสวนใหญอาจจะยง

มองการเมองเปนเรองอำนาจ เรองประโยชน เรองพวกพอง ฉะนน เปาหมายไมใชใหประชาชนม

บทบาทสำคญ ตองการเสยงจากประชาชนดวยการมอะไรไปใหมากกวาทวาใหประชาชนเขาไดคดเอง

ทำเอง เขาทำเรองของเขา มแตไปถามวาคณอยากไดอะไร ผมจะไปหาให ประชาชนเนองจากอยใน

ระบบอปถมภนยมมานานกอยากได เปนนกการเมอง เออชวยหนอยส ชวยงานศพ งานแตงงาน ฝาก

ลกฝากหลาน หรอชวยเอางบประมาณมา มนกเลยกลายเปนทงประชาชน ทงนกการเมอง กทำใหเกด

วงจรอบาทว นกการเมองอปถมภประชาชน ประชาชนกเลยคาดหวงใหนกการเมองอปถมภ วนไปวนมา

แทนทประชาชนจะมอสระเปนตวของตวเอง นกการเมองคอผรบใช หาคนทเหมาะสม คณไปทำหนาท

ใหด ทำหนาทไมดเรากไมเลอกคณอก อะไรอยางนเปนตน ตองใหประชาชนอยเหนอนกการเมอง

ไมใชนกการเมองอยเหนอประชาชน นแหละกเปนสวนหนงของการปฏรปการเมอง ถาเราพดกนถง

เรองปฏรปประเทศไทย กตองปฏรปการเมอง ปฏรปการศกษา ปฏรปวฒนธรรม ปฏรปเศรษฐกจดวย

เชน ใหเปนเศรษฐกจพอเพยงทเหมาะสม เศรษฐกจพอเพยงไมใชแปลวาไมคาขายนะ เศรษฐกจ


พอเพยงคอเศรษฐกจทไดสมดลในความพอด เศรษฐกจทเปนอย พอเกดวกฤตแฮมเบอรเกอรเปนการ

ฟองวาเศรษฐกจทดำเนนไปเสยดล เศรษฐกจทถอวาสมยใหม ทนนยมเสร แขงขนเสร มนเกนดล

นกธรกจกคดแตเรองกอบโกยกำไร เหนแกตว ธรกจกตองการเตบโต ไมคำนงถงเรองการแขงขนท

เปนธรรม เรองการดแลทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม กเปนเศรษฐกจทไมสมดล ไมพอด ตอนน

จงเกดธรกจทเขาเรยกวา ธรกจเพอสงคม social enterprise เปนธรกจยคใหม ซงในองกฤษมเปนหลาย

หมนเลยนะทเขาตงขนมา หรอวากำหนดวตถประสงคเลยวาตองการใหเกดประโยชนตอสงคม

แตดำเนนงานเยยงธรกจ มผลกำไร แตผลกำไรไมใชเปาหมาย เปาหมายคอใหเกดประโยชนตอสงคม

ผลกำไรเปนวธการททำใหสามารถดำเนนงานไปไดโดยไมตดขด มนจะตางกน ธรกจโดยทวไป กำไร

คอเปาหมาย ประโยชนสวนตวคอเปาหมาย สวนประโยชนตอสงคมกลายเปนสงทจำเปนตองทำ หรอ

วาเขามแฟชนใหทำ หรอวาทำเทาทจำเปน มนจะตางกน อนนกเปนอกตวอยางหนงทวาการมระบบ

ธรกจทดเปนไปได เพราะกำลงเกด ประเทศไทยกกำลงทำอยนะ รฐบาลกประกาศเปนนโยบาย

มคณะกรรมการทจะสงเสรมธรกจเพอสงคมหรอกจการเพอสงคม รวมถงสงเสรมพวกเอนจโอ องคกร

สาธารณประโยชน นอกเหนอจากธรกจใหสามารถทจะทำประโยชนใหสงคมโดยพงตนเองได

ทางการเงน ฉะนน เศรษฐกจเองกตองการการปฏรป นอกเหนอจากการเมอง การศกษา วฒนธรรม

ศาสนา ศาสนาหลกของเราคอศาสนาพทธ กตองการการปฏรป พระทานกพดเอง พระทานกบอกอยาก

ปฏรประบบของพทธศาสนา ตวพทธศาสนาดอยแลว แตวธทเราจดการในเรองการศาสนาสงสม

ปญหามาเนนนาน”

นนคอทกองคาพยพในสงคมไทยเปอยมานานแลว พอเกดความขดแยงครงใหญจะบบใหแตละภาค

สวนตองปฏรปตวเอง

“กเปนโอกาสด ถามวาแลวใครจะมาคดเรองยทธศาสตร ผมคดวานาจะมคณะออกมานะ ในบาง

ประเทศเขาตงคณะกรรมาธการของรฐสภา กเปนวธหนง แตสำหรบประเทศไทย ผมคดวานาจะเปน

การรวมกนหลายฝาย เปนคณะทมาจากหลากหลาย โดยเฉพาะมาจากภาคประชาชน ภาคประชาชน

ตองรวมทกฝาย ยกเวนรฐบาลนะ อะไรทไมใชรฐบาลเรยกวาภาคประชาชน แตในการทำงานกใหภาค

รฐบาลเขาไปรวมดวย คอถาเราบอกวาเปนเรองของหลายๆ ฝายในสงคมเขามารวมกน กคอรวม

ทกฝาย ไมวาจะเปนฝายประชาชน นกวชาการ นกธรกจ นกการศาสนา ขาราชการ นกการเมอง รวมเขา

มาหมดได แตคนทจะเปนแกนในเรองน ผมคดวาความเปนไปไดอยางหนงคอ ผทอยในวงการ

มหาวทยาลย เพราะมหาวทยาลยเปนแหลงเรยนร แหลงสรางภมปญญา ชอกบอกอยแลวมหาวทยาลย


ทแหงวทยากคอความร และควรจะเปนความรทลกซง กวางขวาง มหาวทยาลยทวประเทศเรามเกอบ

200 แหง เฉพาะมหาวทยาลยหลกๆ ทเปนมหาวทยาลยแหงรฐ ไมไดแปลงมาจากราชภฏหรอราชมงคล

กมเกอบรอย ถาเราจะรวมตวกนและกเลอกคนทเหมาะสม และสมครใจมาตงตนและกชวนคน

อนๆ อก ซงมนจดไดหลายแบบ อาจจะตองมทมทไมใหญนกเปนคนทำการศกษาวจยคลายๆ คณะ

กรรมาธการ และกมฝายเทคนค ฝายเลขาฯ เลกลงไปอก หรอคณะทำงานทแยกกนไปทำในเรองตางๆ

แลวเอามาบรณาการ มเวททใหญขนเพอทจะทดสอบความคดเหน ระดมความเหนรวมกน เพอใหเกด

ความเหนรวมกน ใหเปนเวททใหญขน ในทสดใหเปนความเหนรวมกนของคนทงประเทศ คลายๆ กบ

ทเราทำแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ระยะหลงๆ ตงแตแผนฯ 8 เราใชกระบวนการม

สวนรวมสง ทำกนอาจจะประมาณ 1 ปเตมๆ รฐธรรมนญป 2540 เกอบ 1 ปเตมทมสวนรวมสงมาก

แตสำหรบเรองการปฏรปประเทศไทยตองมทมศกษาวจยเพอจะไดลงลก เพราะเปนเรองทซบซอน

มาก แตถาทำเปนขนเปนตอน เปนกระบวนการ กคดวาทำไดและกนาทำ”

ปญหาคอเมอจะตงคณะกรรมการขนมาสกชด ‘คนกลาง’ คอเงอนไขสำคญ ซงตองเปนทยอมรบของ

สงคม แตบคลากรในอดมศกษา อธการบดหลายคน กไดเลอกฝายเลอกขางกนไปแลว

“นนเปนเรองทเขาเขาไปสความขดแยง แตนเรากำลงจะทำเรองสรางสรรค คนทเกยวของทมา

จดการกตองเลอกคนทเหมาะสม สวนจะเหมาะสมหรอไมเหมาะสม จะมเสยงสะทอนอยางไร ถาม

ปญหาเรากแกไขได เพราะเรองททำไมใชอยทวาใครมาทำ แตอยทเนอหาออกมาอยางไร และคนในวง

กวางกเหนชอบเรองนน อาจจะเปนเรองทไมไดเหนชอบกนงายๆ นก แตถาไดศกษาไดวจยใหถองแท

ใหกวางขวางลกซง เอามาตแผพจารณากนในทสาธารณะซงทกฝายมสวนรวม คอยๆ ขด คอยๆ เกลา

คอยๆ ตะลอมเขามา จนกระทงเปนเรองทเหนชอบรวมกนได และกมาชวยกนทำ ชวยกนคดแลวกมา

ชวยกนทำ คนททำไมใชรฐบาลทำ รฐบาลตองทำบางสวน รฐบาลกคอฝายบรหาร ฝายนตบญญตก

ตองทำบางสวน ฝายตลาการตองทำบางสวน ฝายนกธรกจ ฝายประชาชน ฝายวชาการกตองทำบาง

สวน ทกฝายตองไปทำ ไปทำแลวกมาดดวยกน มการตดตามประเมนผล เราไดเรยนรอะไรจากสงททำ

เรากมาแกไขปรบปรงพฒนาตอไป เรองปฏรปประเทศไทยไมใชเปนเรองแยกฝาย ไมใชไปหาความ

ผด ไมไดมาดวาใครผดใครถก ใครดใครไมด ไมใช เปนการศกษาวเคราะหเชงลกอยางสรางสรรค

และทกฝายมารวมไดหมด ไมมสไมมพวก แตถาใครรสกวายงไมมสวนรวมและอยากจะเขามารวมก

เขามาไดตลอดเวลา ทำอยางนไป เรองปฏรปไมใชจะทำกนไดปสองป มนตองทำกนเปนสบปยสบป

เพราะวาเราพยายามพฒนาการเมองมาตง 70 กวาปกยงพฒนาไปไดไมไกลเทาไหร”


ตงขอสงเกตวาสงคมไทยมกไมเรยนรจากความขดแยงทเคยเกดขน ทงเหตการณเดอนตลา มาถง

พฤษภาทมฬ เมอเหตการณยตเรากทำเปนเหมอนฝงกลบสงทเกดขน และบอกตวเองวานจะเปนความ

รนแรงครงสดทายของเมองไทยแตมนไมใช

“ทกอยางมทงแงบวกแงลบ เปนเหรยญสองดานเสมอ เดอนพฤษภาเปนวกฤตทจบเรว และก

ดเหมอนจะราบเรยบ กเลยไมไดกระตนคนเทาทควร ใหคดอะไรทลกซงไปกวาวา เอา รฐประหารจบ

ไปแลว มรฐบาลพลเรอนเขามาแลว เราเปนประชาธปไตยเตมใบแลว และเราบอกวาเดนของเราตอไป

ในแงหนงมนกเปนอยางนน แตสำหรบครงนรนแรงและกระตนคนมาก กระตกอยางแรง กนาจะใช

เปนโอกาสทจะระดมพลงสรางสรรคครงใหญของคนไทยทงสงคม”

ขอแยงวานคอการมองวกฤตแบบเชงบวกในสายตาอาจารยวาทกชนชนจะตองปรบตวเอง แตจะมนใจ

ไดแคไหนวาชนชนทกมโครงสรางอำนาจของสงคมไทยอยจะยอมลดทอนลง ปฏกรยาในระยะนอาจ

จะเปนเพยงการจำยอมไหลไปตามกระแสสงคมเทานน

“คอวธคดของผมเปนวธคดเชงบวกและเชงรก จะถอวาเปนทศนคตสวนตวกได ตลอดชวตผม

กทำงานมาในลกษณะน คดเชงบวกคดเชงรก คอคดไปขางหนา อยางนอยมคนหลายกลมหลายฝาย

หลายคนมาชวยกนทำเรองทดๆ เรองทสรางสรรค ทงเฉพาะหนาและระยะยาว และกทำใหกนให

กวางขวางทสด คลมพนทใหมากทสด คลมประเดนใหมากทสด ผมกเชอวาสงทดสงทสรางสรรค

เหลานมอานภาพในตวเอง ทจะคอยๆ ทงแทรกซมทงกลบและกทงขมสงทไมดใหออนกำลงลงหรอ

นอยลงไปเอง เหมอนกบวาในบรษทเรามคนอยรอยคน ดครงไมดครง ถาเราไปนงดาแตคนไมด ชวน

คนดมาดาคนไมด คนไมดกโกรธแคน มาดากลบ คนทเคยดเลยกลายเปนไมดไปดวย อยางนอยไปดา

เขากไมดแลว แตถาสงเสรมใหคนดกทำดใหมากขน ใหเหนผลมากขน และกเออเฟอเจอจนไปถงคนท

ไมดดวย และกชวนคนทไมดมารวมกนทำสงทดๆ อทธพลนจะคอยๆ ขยายออกไปๆ ฉะนนอาณา

บรเวณของความดของคนททำสงทด ของผลลพธทดกมากขนๆ คนทสดโตงคนทคดทางลบ คดทางราย

กจะคอยๆ หยดลง จนกระทงเหลอเพยงนดเดยว ไมมกำลงมากพอทจะมาทำลายสวนใหญได อาจจะ

ไมหมดรอยเปอรเซนต เปนไปไมไดหรอกทจะทำใหคนทงสงคมดหมดรอยเปอรเซนต หนมารวมดวย

รอยเปอรเซนต แตวาถาความดหรอการทำสงทดทสรางสรรค มนสรางผลดดวย ทำใหสงคมเขมแขง

ขน การเมองดขน เศรษฐกจดขนแบบสมดล การศกษาดขน ชมชนเขมแขง ประชาธปไตยฐานราก

ประชาธปไตยทเปนการเมองภาคพลเมองเขมแขงขน สงเหลานจะคอยๆ เปนพลงทหนนเสรมซงกน

และกน และทำใหสวนทออนดอย สวนทสดโตง สวนทไมดหรอเลวราย คอยๆ ออนกำลงไป”


กระบวนการ-ทศนคต-สาระ

อาจารยไพบลยใหความเหนวาในแผนปรองดองแหงชาตของนายกฯ อภสทธตองดำเนนตอ

ไป และใหความสำคญกบ กระบวนการ ทศนคต และ สาระ

“ทงสามเรองไปดวยกน การแกปญหายากๆ การทำเรองทใหญ เรองซบซอน และยงเปนเรอง

ความขดแยง ยงตองการกระบวนการทด เหมอนอยางการวางแผนยทธศาสตรของธรกจตางๆ เขาตอง

มกระบวนการนะ ไมใชจๆ ผจดการใหญกมากำหนดวสยทศน เขาตองใชกระบวนการทมสวนรวม

บรษทใหญๆ ไมวาจะเปนไอบเอม เชลล เอสโซ ธนาคารยกษใหญทงหลาย เขาตองมกระบวนการ

ในการสรางวสยทศนรวมกน สรางยทธศาสตรรวมกน นคอกระบวนการ ไมใชวาเปาหมายหรอ

วตถประสงค หรอวสยทศนจะกำหนดกนไดงายๆ อาจจะดแตวาถาไมมการมสวนรวมสง คนจะไมรสก

เปนเจาของ ความผกพนกจะนอย แตถาไดมากำหนดรวมกนคนจะรสกเปนเจาของ พอเปนเจาของกจะ

มงมนทจะทำใหสำเรจ และหวงแหนถาเผอวาจะเปลยนแปลงไป ฉะนนกระบวนการทดกจะนำไปส

ทศนคตทด จะรสกวาเออเรากเปนเจาของรวมกนนะ เราเปนเพอนกนนะ บรรยากาศในททำงานกจะด

การทคดจะทำอะไรทเปนเนองานมนกจะดดวย ตวสาระมนจะด

“วกฤต” คดเชงบวก (2)

“ถาเจาะจงมาทการแกปญหาความขดแยงยงตองการกระบวนการ เพราะถาขาดกระบวนการ

แลวเรามาพดกนเลยวาคณจะเอายงไง ผมจะเอายงไง สงทเกดขนซงเราเหนจากจอทวกคอขางหนง

กมาชหนาดาอกขางหนง กลาวหาอกขางหนง คอเรยกรองอกขางหนงวาคณตองทำอยางนนๆ ตวเอง

ตองทำอะไรไมพด อกขางหนงกบอกวาคณตองทำอยางนนๆ ตวเองทำอะไรกไมพด กยนอยคนละมม

เรยกวาเอาจดยนเปนตวตง เพราะวาถาเรมตนดวยสาระเลยคนจะเอาจดยนเปนตวตง บอกเลยวา

จดยนผมคออยางน กแปลวาผมไมเปลยนไปจากจดยน ถาอยางนนการเจรจาการปรกษาหารอมนกไร

ประโยชนสเพราะตางคนตางมจดยนแลวน และจดยนมนขดกน ททะเลาะกนเพราะจดยนมนขดกน

เขาถงตองมกระบวนการ ซงเปนทงศาสตรและศลปทเรยนรกนได สถาบนพระปกเกลาไดตงศนยสนต

วธและธรรมาภบาลซงผมเปนคนเสนอแนะใหตงตงแตประมาณสบปมาแลว กไดไปดงาน ทงไปดเอง

เคยสงสมาชกรฐสภาไปดงานทแคนาดา ทอเมรกา ตอนนนประธานกไป จำไดวาคณอทย พมพใจชน

กไป อ.เจมศกด ปนทอง ในฐานะเปนวฒสมาชกกไป ไปหลายฝาย กไปเหนวธการทประเทศอยาง


แคนาดาเวลาเขาจะกำหนดนโยบายใหญๆ เขาจดใหมการปรกษาหารอกนอยางกวางขวางเปนเวลา

นาน ทเขาเรยกวา citizen dialogue การสานเสวนาประชาคม หรอวาการสนทนาประชาชนแลวแตจะ

เรยก คอประชาชนกตองสรรหาคนทเหมาะสมหลายๆ ฝายมารวมกนระดมความคด แตในการระดม

ความคดตองจดกระบวนการทด ถงจะไดสาระทดออกมา ตวนโยบายตองมกระบวนการ กระบวนการ

คอการมสวนรวม แตการมสวนรวมจะทำใหเกดไดอยางไร มเทคนควธการ ประเทศสวเดนจะออก

กฎหมายเรองสขภาพเขาตงคณะกรรมาธการของทกพรรค ทงรฐบาลทงฝายคาน และกไปจดเวท

สาธารณะเวทรบฟงความเหนทวประเทศ เอามาวเคราะหสงเคราะห และกจดอกรอบอะไรแบบนเปน

เวลาประมาณ 3 ปกอนทเขาจะสรปวากฎหมายนหนาตาจะเปนอยางไร แตผลทไดคอวาพอกฎหมายน

เขารฐสภากผานโดยเรยบรอย เพราะมนผานกระบวนการทด และกระบวนการทดทำใหเกดความรสก

นกคดทด โดยเฉพาะอยางยงเมอเปนความขดแยง ในประเทศไทยเรากทำกนนะ กรณความขดแยง

หมอวนชย วฒนศพท ซงเปนผอำนวยการคนแรกของศนยสนตวธและธรรมาภบาล พล.อ.เอกชยน

เปนคนทสอง แตกอนหนาจะมศนยสนตวธฯ สถาบนสนตศกษาทมหาวทยาลยขอนแกนซงคณหมอ

วนชยเปนอธการบดเปนคนรเรมจดตงขน กเรมตนดวยการไปศกษาเรยนรจากประเทศทเขาทำแลว

ซงแคนาดามหลายมหาวทยาลยมากทเขาทำเรองสนตวธ และเขาไปชวยแกความขดแยง เชนระหวาง

รฐบาลกบชนเผา หรอระหวางคนทตองการประโยชนจากปาไมกบคนทตองการรกษาปาไม เขาจด

กระบวนการใหมาพดมาคยกน จงเปนสงทผมเรยกวาเปนทงศาสตรและศลป เมองไทยเรากทำกนและ

ททำกนโดยธรรมชาตโดยผหลกผใหญมาชวยเปนคนกลางพดจากนในหมบานในชมชน คอคยกน

แบบธรรมชาตกไดถาเรองไมรอนแรงมาก หรอโดยธรรมชาตของคนเรากอยากจะเหนการแกปญหา

ถาคยกนได ผใหญมาเปนคนกลางให เอาหลายๆ ฝายมาพดมาคยกน ปรกษาหารอกน เกดความคดทด

รวมกน คอไมใชมาเถยงกนวาใครผดใครถก เพอจะเอาแพเอาชนะ มาชวยกนหาทางออกรวมกน

ทางออกซงจะพอใจรวมกน การเจรจาทดเปาหมายคอไดขอสรปทพอใจรวมกน คอไดขอตกลง ถา

ตกลงกนไดถอวาด”

ในกระบวนการน ‘คนกลาง’ สำคญอยางยง

“คนกลางกจะเปนประโยชน แตคนกลางตองเปนทยอมรบของคกรณ เดยวนทเราทำมากคอ

เรองคดความในศาล ทเรยกวาเปนความยตธรรมเชงสมานฉนทหรอ restorative justice เปรยบเทยบกบ

ยตธรรมเชงเอาคน หมายถงวาคณทำผดตองลงโทษคณหรอ retributive justice แคนนตองชำระทำนอง

นน เดยวนกมานยมใชความยตธรรมเชงสมานฉนท นนคอคกรณตกลงกนไดนอกศาล กเปนคดแพง

นะเพราะคดอาญาคงทำไมได กประสานงานกน สถาบนพระปกเกลากมสวนในการชวยจดฝกอบรม


วทยากรทจะเปนผไกลเกลย คำวาไกลเกลยไมไดแปลวาไปพดจาหวานลอมใหเขาตกลงกน ไมใชนะ

ผไกลเกลยทเราเรยกคนกลางจรงๆ แลวไมใชคนไกลเกลยในความหมายภาษาไทย แตหมายถงคนจด

กระบวนการ คนอำนวยความสะดวกใหคกรณไดพดจากนอยางมขนมตอน ทเหมาะสม มนตองคอย

ไปทละขน ถาไปเดนเรวเกนไป อยางเชนการเจรจาของเราทออกทวทงสองครง เรวเกนไป เจอหนากบ

ปบบอกเลยวาผมอยากไดอะไรคณตองทำอะไร ถาสมมตวามคนกลางชวยจดกระบวนการจะไมใช

แบบนน จะตองคอยๆ ไป เรมตนตองสรางบรรยากาศทเหมาะสม ไมใชมาถงกหนาดำหนาแดงชหนา

ดาเลย แสดงวาอารมณยงคกรนมาก แตมนไกกบไข เราจะเรมอะไรกอน กตองเรมกระบวนการ เชนวา

มานงกนใหสบายๆ และกรอบแรกเราอยาเพงไปออกทว มาคยกนสวาทเราจะเจรจากนจะเจรจาโดยม

ขนมตอนอยางไร จะใชทไหน ชวงไหนทเจรจาโดยยงไมออกทว ชวงไหนจะออกทว คยกนเรองพวก

น มนจะตกลงไดไมยาก คยกนอยางสรางสรรค มนจะรสกอบอน คอเพราะไมมกระบวนการมนทำให

คกรณกระโจนเขาใสสาระ พรอมทงจดยน พรอมทงการระบายอารมณ พรอมทงการกลาวหา

สบประมาท เสยดส เกดขน เราเหนตำตาเลย เปนตวอยางทเปนบทเรยนวานคอสงทไมควรทำ แตถาม

วาแลวทำอะไรแทน มนตองมกระบวนการ กระบวนการนมคนมาชวยจด ทงสองฝายเขาจดไมได

หนงอาจจะเขาไมร หรอสองเขาไมอยในฐานะทจะจดเพราะเขาเปนคกรณ มนตองคนกลาง คำวา

คนกลางไมใชแปลวาขางใดขางหนง และกไมไดไปโนมนาวใคร ไมไดไปตดสนอะไรใหใคร แตชวย

จดกระบวนการ แตการจดกระบวนการทงหมดคกรณตองยอมรบเสมอ ฉะนนคนกลางกจะถามวาจด

กระบวนการอยางนคณเหนดวยใชไหม ถาไมเหนดวยคณมขอเสนออะไร สมมตพดกนวาเราจด

ประชมนดแรกๆ โดยยงไมตองออกทว เหนดวยไหม ถาฝายหนงเหนวาควรออกทวเลยแตอกฝายไม

เหนดวย คอเหนวาถายงไมออกจะดกวา กลองปรกษากน อยางนเปนตน เรามาพดคยกนเรองงายๆ

ใหเสรจสนกอนดไหม สมมตวาคยกนแลว ซงของอยางนพดกนหลงฉากมนงายกวา ไปพดกนตอหนา

ทวกไมไดเพราะนมนยงไมใชเรองทประชาชนเขาจะสนใจ เขาสนใจขอตกลงวาคณจะตกลงกนวา

อยางไร การตกลงในเรองตนๆ อยางนคกรณกตองตกลงกนไปทละเรอง เชนบอกวาในการเจรจาเราจะ

มกตกาอะไรบาง ลองเสนอมาส ตางฝายตางเสนอมา อาจจะรวมแลว 20 ขอ แตทตรงกนและเหนพอง

ดวยกน 10 ขอ กตดทไมตรงกน 10 ขอนนออกไป ตกลงมกตกา 10 ขอนะทเหนพองตองกน เรากทำ

ไปตามกตกา 10 ขอทเหนพองตองกน คนกลางไมใชเปนคนไปวางกตกา คกรณตางหากทวางกตกา

แตคนกลางชวยใหมวาระนขน”

หลงจากน dialogue ยงควรจะตองเกดขนในทกพนท “ทงสามอยางคอทงกระบวนการ

ทงทศนคต ทงสาระ นอกจากจะตองไปดวยกนแลวจะตองทำในเรองตางๆ ตามความเหมาะสม สมมต


วาตอนนมชมชนตงเยอะแยะทมทงแดงทงเหลอง ถาเราจะใหชมชนเขาไดมาพดจากน ตองมคนไป

ชวยจดใหหนอยซงอาจเปนวธงายๆ เชนชองทวไทยเชญชมชนแถวทงสองหองใกลดอนเมองมานง

ลอมวงพดคยกนและออกทวดวยเมอเรว ๆ น ทนนเขามทงแดงทงเหลอง กผลดกนพด ฟงซงกนและ

กน แตถาใหดตองฟงอยางตงใจและฟงอยางใหเกยรต ซงทเขามาออกทวไดเพราะวาเรองเขาไมได

รอนแรงถงขนาดจะฆาจะฟนกน หรอจะตองมเงอนไขอะไรกนมากมาย เขาไมไดไปตกนในชมชน

แตเขาเหนตางกนเทานน กมานงคยกนได แลวความรสกจะดขน และอาจจะทำมากขนหรอลงลกขน

ในทสดกไปถงจดทวาชมชนนแมจะมความเหนตางกไมเปนไรอยรวมกนไดและสามารถมารวมกน

พฒนาชมชนของเขาได”

บทบาทของผนำชมชนนาจะชวยใหบรรยากาศคลคลายไดบาง

“ผนำทฉลาดกตองรวธทจะสรางความสมานฉนท และถาคดวาจำเปนหรอสมควรตองมคน

ไปชวย ทเรยกวาคนกลางหรอวทยากรกระบวนการหรอ “กระบวนกร” กไปหามา ซงจะมอาสาสมคร

มวทยากรทสถาบนพระปกเกลาฝกไวกเยอะนะ ไปรอยๆ ในรอบสบปทผานมา มเครอขายทวประเทศ

มาชวยได อยางนอยเขาไดเรยนรเรองสนตวธมา ขณะนสถาบนพระปกเกลามหลกสตร 9 เดอน

เรอง “การเสรมสรางสงคมสนตสข” หรอหลกสตร “4ส.” รนแรกเขาเนนทภาคใต ทจรงคลมทกเรอง

คลมความขดแยงอยางนอย 4 ประเภท หนงคอภาคใต สองการเมอง สามเรองทรพยากร สเรอง

ประชากรหรอเรองทางสงคม ปนยงคงเรองภาคใตไวแตจะเพมเรองความขดแยงทางการเมองและ

สงคมทยงใหญเขาไปในประเดนของหลกสตรดวย”

ถอวาในชวงความขดแยงทผานมา ฝายแนวทางสนตวธกเรยนรไปดวย

“ใช คอคนทสนใจหรอพยายามจะใชสนตวธถอวาเปนสวนนอยในสงคม แตถาเทยบกบเมอ

สบปทแลวกเพมขนเยอะ คนทเขาใจเรองสนตวธและเปนผจดกระบวนการไดกเพมขน ความเขาใจ

ของคนทไมไดเปนผจดกระบวนการแตเขาใจ เหนคณคากเพมขน และอยางนอยทสดคนทตระหนกรบร

วาสงคมเราขดแยง ตองมความพยายามทจะแกไข คออยางนอยความตระหนกในปญหากเพมขนมาก”

ฟนแผนปรองดอง-ยบสภา

สถานการณทรฐบาล (คดวา) ไดเปรยบ แผนปรองดองแหงชาตถกพบเกบชวคราว ยงเรองยบ

สภายงไมมการพดถง แตอาจารยไพบลยกลบเหนวาแผนปรองดองของนายกฯ ตองนำมาประยกต

ดดแปลงใหเหมาะสม และอยาลมเรองความชดเจนในการยบสภา


“เนองจากรฐบาลมแผนปรองดองแหงชาต ผมกผนวกเขาไปวาแผนนตองมการปรบปรง

พฒนาใหมนกลมกลนไปกบแผนของสงคม ซงทวาปรบปรงพฒนามนจะมประเดนหนงทสำคญ

ซงขณะนดประหนงวายงหาขอสรปทพอใจรวมกนไมได หรอยงไมตกผลก กคอการยบสภาและ

เลอกตงใหม ซงตรงนเปนประเดนททำใหขดแยงกนสง แตทมาของประเดนนกซบซอน ไมใชเฉพาะ

ประเดนแคเรองยบสภาหรอก มนซบซอนกวาเรองยบสภา แตอยางนอยยบสภาเปนประเดน และกได

เอามาพดกนดวย จนกระทงมการตอรองกนตงแต 2 สปดาหไปจนถง 9 เดอน และตอนหลงคณ

อภสทธกมาเสนอเลอกตงวนท 14 พ.ย. ยบสภากประมาณ ก.ย. แตเนองจากวายงตกลงกนไมได เรอง

กเลยบานปลายไปจนกระทงความรนแรงเกดขน ฉะนนประเดนเรองยบสภากยงเปนอย คณอภสทธก

บอกวายงไมไดปดนะ ยงไมไดปดชองทวาจะยบสภากอนครบวาระ เพยงแตตองดวาสถานการณมน

เหมาะสม แตประเดนเหลานเปนการพดกนทละขาง ยงไมไดมกระบวนการมาชวย กคอกระบวนการ

มาหารอรวมกนอยางสรางสรรค ซงถาทำขณะนยงทำไดกควรทำ ความรอนแรงกจะนอยกวาตอนทมา

ออกทว เพราะวาการเผชญหนากนมนผานไปแลว อาจจะลงใตดนลงอะไรแตอยางนอยอณหภมได

ลดลงจาก 100 องศา หรอ 90 องศา มาเปนอาจจะ 50-60 หรอถาเปนอากาศกลดลงจาก 40-50 องศา

ซงมนรอนมาก มาเปน 30-40 รอนพอทนและยงรอนอยยงไมเยน กยงมเวลาทจะมาพดมาคยกน แต

การพดคยคราวนตองจดกระบวนการใหด และกหลายๆ ฝายนะ ไมใชเฉพาะ นปช.กบรฐบาล อาจจะ

ตองคดวาหลายๆ ฝายมาหารอรวมกน รวม นปช.และรวมรฐบาล รวมฝายนตบญญต ทง ส.ส. ส.ว.

รวมนกวชาการ นกธรกจ ผนำชมชน ภาคประชาชนสงคม เอนจโอ ใหมตวแทนจากหลายๆ ฝายของ

สงคม มาปรกษากนวาเอาละเรายงไมผานพนวกฤตอยางสมบรณนะ มนยงมประเดนวาจะเลอกตง

เมอไหรซงรฐบาลกยงไมไดพดชดวาจะยบสภาเรวกวากำหนดหรอไม เพยงแตพดวากยงมความ

เปนไปได ถาถกถามกจะบอกวากยงไมปดโอกาส แตตองใหสถานการณเหมาะสม แตวาสถานการณ

เหมาะสมคออะไร แลวใครจะทำใหสถานการณมนเหมาะสม ถาเราจดเวทคอยพดคอยจา จด

กระบวนการใหด ใหหลายๆ ฝายไดมามสวนรวม จดขนตอนทเหมาะสม บรรยากาศเรมดขน และถาม

หลายฝายมารวม ดกวาสองฝาย เพราะสองฝายคอคขดแยงคนละขว ถามฝายอนๆ เขาไมไดรวมขดแยง

ดวย เขาอยกลางๆ อาจจะเอยงขางนบาง เอยงขางนนบาง ไมเปนไร แตรวมแลวมนมความสมดลมาก

ขน ดงนนความรสกและความคดความเหนกจะดกวาถาเปนแคสองฝาย”

ทสำคญคอนำไปสขอตกลงรวมกนกอนการเลอกตงครงใหม

“กสามารถจะคอยๆ พดคอยๆ จาไป อาจจะหลายรอบนะ จนกระทงในทสดไดขอสรปรวมกน

วาเงอนไขทเราตองการกอนทจะมการเลอกตงคออะไร ทเหนพองตองกน ทคณอภสทธบอกวา


สถานการณหรอเงอนไขตางๆ กมาตกลงกนใหไดกอนวาเงอนไขหรอสถานการณทเหนพองตองกนวา

นาจะมกอนการเลอกตงครงใหม เชนแกรฐธรรมนญ แกขนาดไหน มกตกาเกยวกบการเลอกตง

มความตกลงรวมกนวาเราจะเลกทำรายกน เวลาทไปหาเสยงไมวาจะเปนทไหน และยอมรบผลการ

เลอกตง ถาตกลงเงอนไขเหลานไดกคดตอวาตองทำอยางไรถงจะเกดเหตการณเหลาน เราจะมาชวยกน

ทำอยางไร แตไมใชวาคณตองทำอะไร แตเราจะมาชวยกนทำอะไร ทจะให เชนวาการแกไขรฐธรรมนญ

กเรยบรอย ไมใชพอจะแกปบมคนออกมาประทวงอกแลว เพราะมคนตงทาประทวงอย ทำใหกตกา

เกยวกบการเลอกตงมนดขน ทำใหบรรยากาศในสงคม บรรยากาศทางการเมองไมมการกลาวหาทำราย

กน คออยางนอยไมทำรายกน วพากษวจารณไมเปนไร แตไมถงขนชหนาดาวา ตะโกนดา หรอเอา

ไขเนาขวางเอาไมไลต ซงทแลวมามนเกดขน กตองมาชวยทำสถานการณทดๆ ใหมนเกดขน และเรา

พดตอไปวาเอาละถาเราทำใหสถานการณดๆ เกดขนเรานาจะทำใหไดภายในกเดอน 6 เดอน 10 เดอน

ฉะนนเรานาจะเลอกตงไดภายใน 12 เดอน ตกลงไหม ไมตกลงกอาจจะตอรองวาเอะผมอยากได 9

เดอน ถา 9 เดอนสถานการณตองดขนภายใน 6 เดอนจะชวยกนทำอยางไร พดจนกระทงตกลงรวมกน

ได เรากจะไดขอสรปรวมกนในสงคมไมใชนายกฯ ตดสนใจอยคนเดยว ถาตกลงรวมกนไดเงอนไขท

ดกจะเกดขน การเลอกตงทดกจะเกดขน และหลงเลอกตงกจะเรยบรอย ผลเปนอยางไรทกฝายยอมรบ”

รฐบาลคดวามแตมตอ เลยเลยงประเดนยบสภา

“จงเปนประเดนขดแยงอย แสดงวาเหมอนกบเรายงมเสยนอยในเนอ มนยงไมไดถกถอนออก

ไป มนอาจจะเปนหนองขนมาเมอไหร พพองขนมาเมอไหรกได หรอเปนฝอย ซงเราตองเอาฝนออก

เอาเสยนนออก ทจรงไมใชเสยนหรอก เปนตะปดวยซำ มนคอตะปทยงอยในรางกายเรา ฉะนนตองเอา

ออก แตวธเอาออกกไมใชวาฝายหนงอยดๆ มาดงไปโดยทอกฝายหนงไมไดรบรดวยหรอไมไดเหน

ดวย หรอไมกมาตใหมนหนกเขาไปอกใหมนเจบหนกไปอก ตองมาคยกนประเดนนเพราะมนอยใน

แผนปรองดองแหงชาตครงแรก และกยงเปนประเดนอย ยงมคนสงสยของใจยงมคนถอเปนประเดน

และกอาจจะนำไปสความขดแยงรอบใหม อยางนอยความขดแยงทจะตอเนองไปอก”

ยงตดอยในใจของคนเสอแดงทแพกลบบานไป

“ใช รวมทงคนทจะลงใตดนเอยอะไรเอย กยงจะอางประเดนนไดอย เพราะไมไดมขอตกลง

รวมกนออกมา ไมมขอสรปรวมกนออกมา”


การเปนผนำทามกลางความขดแยงและตองฟนฟประเทศ อาจารยไพบลยยกตวอยางคำสอนททาน

พทธทาสทเคยแนะนำตอ อ.สญญา ธรรมศกด เมอครงเปนนายกรฐมนตรป 2517

“ธรรมะดทงนนแหละ ททานพทธทาสแนะนำ อ.สญญากดมาก สทธ ปญญา เมตตา ขนต

สทธคอความบรสทธความจรงใจ ความสจรต รวมทงความเสยสละ ปญญาคอการใชความคดทลกซง

แยบคาย เมตตาคอมความรกความปรารถนาด มไมตรจต ขนตคอความอดทนอดกลน ซงทจรงกเปน

วฒนธรรมไทยมาเนนนาน เพยงแตหลงๆ มนถกกดกรอนเสอมไปเยอะ เราเคยเปนสงคมทมความรก

ความเมตตากรณา เอออาทรตอกน อดทน อดกลนกน ตอนนมนนอยลง กใชธรรมะขอนได หรอใน

ฐานะผนำผบรหารอยากจะใชทศพธราชธรรมกยงด เพราะทศพธราชธรรมคอธรรมะของผปกครอง

ธรรมะของพระราชา ธรรมะของผบรหาร มตง 10 ขอ ตงแตทาน เปนฝายให ไมใชไปเรยกรอง ศลก

คอการปฏบตตนใหถกตอง บรจาคคอความเสยสละ อาชชว-ซอตรง มททว-ความออนโยน ตปะ-ม

ความบากบน อโกธ -ไมโกรธ อวหงสา คอความไมกาวราวไมทำราย กเหมอนอสงหาคอไมรนแรงไม

กาวราว มนตองมาจากใจดวย ไมใชบอกวาผมจะไมยงคณนะแตผมจะดาคณ อยางนไมใชอหงสา นคอ

ความกาวราวรนแรง มหาตมะ คานธทานบอกวาทเรยกวาสนตอหงสา สตยาเคราะห จดสงสดคอจตใจ

ทปราศจากกเลส คอปราศจากความโลภ ความโกรธ ความหลง นคอมหาตมะ คานธทเรยกวาอหงสา

คออยางน ไมใชอหงสาแคบอกวาผมไมยงคณ แตผมจะดาคณ ทำรายคณ จะปดลอมคณ อนนไมใช

อหงสาในความหมายของคานธ ขอทเกาคอขนต ความอดทนอดกลน และขอสดทายคออวโรธน

ความยดมนในธรรม ยดมนในสงทเปนคณงามความดอยางไมหวนไหว”

“สบขอนคอทศพธราชธรรม ธรรมะของผปกครอง ซงถาเราไปดนกการเมอง ดนกบรหาร

และลองเทยบกบสบขอนกพอจะวเคราะหไดวาใครมขอไหนแขงขอไหนออน ฉะนนนกการเมอง ผ

บรหาร ผปกครองยงสงเทาไหรยงควรใช ซงผมคดวาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวของเรามครบทง

สบขอน ลองไลดทกขอส ไมเหนทานโกรธใคร ขนต ความอดทนอดกลน พระองคทานอดทนอดกลน

สงมาก มความกดดนพระองคทานอยางแรง ยงระยะหลงและปจจบนความกดดนแรงมาก พระองค

ทานมความอดทนอดกลน และกความยดมนในธรรมะ ความถกตองดงาม สบขอพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวมครบ ทศพธราชธรรม ฉะนนผปกครองลองพจารณาดวาถาใชทงสบขอน มนจะนำไปส

ความขดแยงแตกแยกหรอวานำไปสความสมานฉนทสนตสข เรมจากตวเองทำและกชวนคนอนทำ

เรากหวงวาการปฏรปครงใหญหรอวาการทใชวกฤตเปนโอกาสกจะนำไปสสงทดงามเชนน ทผมเขยน

บนทกวาการฟนฟคงตองมธรรมะมาชวย มศลปะมกระบวนการทดมาชวย”


ในระหวางกระบวนการนอาจมการขอใหอาจารยเปนคนกลาง

“ผมพดอยเสมอวาคนกลางยงในภาวะทมความขดแยง คขดแยงตองเหนชอบรวมกน ถาเหน

ชอบรวมกน ซงในประเทศไทยมตงเยอะแยะกไปเลอกมา แตละฝายเลอกมาสกคนละ 10 ชอ ถาตรง

กนชอหนงกใชไดแลว สวนใหญจะไมตรงกน ไมเปนไร ฝายละ 10 ชอรวมสองฝาย 20 ไมสำเรจ

เอาเลอกมาอก 20 เลอกมาอก 30-40 เลอกมาจนกระทงได ไมจำเปนตองเปนคนทอายมาก ไมจำเปน

ตองเปนผมบารมเปนผหลกผใหญ คนจดกระบวนการเปนคนรนหนมรนสาวทเขาเรยนวชานมาเขาก

จดได สมยเมอ 20 มาแลวถาจะจดกระบวนการใหผบรหารมาประชมกน คนจะระวงมากเลย คนทจะ

ไปจดถาเปนผนอย เปนคนรนหนมรนสาวไมกลาไปทำ แตเมอเวลาผานไปเดยวนประชมผบรหารอาย

50-60 มตำแหนงเปนผจดการใหญเปนประธาน เอาหนมสาวอาย 30 มาจด กคนเคยกนไมวาอะไร

ผมเองกไปรวมสมมนาแบบนบอย ทคนจดกระบวนการเปนคนรนลกรนหลาน”

นนเพราะผหลกผใหญในสงคมตางกไดใชตนทนทางสงคมหมดไปกบความขดแยงในชวงตลอด 4-5 ปน

“อยาไปแบงเลย ใครชวยไดกเขามาชวยกน เราไมตองไปยดตดวาตองเปนผใหญมเครดตใน

สงคม เพราะตอนนกระทงเดกทเขาสนใจ มกลมเยาวชนศกษาสนตวธเขากไปทำงานกน ไปเยยมเยยน

ผบาดเจบทงสองฝาย ไปคนหาความเปนจรง ระดมความคดมาเสนอแนะ เยาวชนเขากทำไปตาม

ธรรมชาต”

แตถาวากนตามตรงแมจะไดชอวาเปนรฐมนตรในรฐบาลทมาจากการรฐประหาร แตชอของ

อ.ไพบลยยงคงเปนทยอมรบของหลายฝาย

“เราตองทำอะไรเทาททำได เทาทเปนไปได อยาไปคาดหวงหรอไปตงเกณฑวาตองไดเทานน

ตองไดเทาน ตองคนนนคนน เรายดหยนปรบเปลยนไปไดตามสถานการณ คนทคดดพดดทำด คนท

เปนทยอมรบของหลายๆ ฝายยงมอยอกจำนวนไมใชนอย หรอคนรนใหม คนหนมสาว วยกลางคน

กยงมอกเยอะทจะเขามาชวยกน ผมเองกปวยอย เปนมะเรง แตชวงนมอะไรทพอทำไดกเขาไปชวย

ในเรองความเจบปวยของผม ผมไมเคยมาตงคำถามวาจะหายปวยเมอไหร แตอะไรทชวยใหรางกายด

ขนบางกทำ ในเรองปญหาของประเทศในระยะนผมมกเจอคนถามวาสงคมเราตอนนมปญหายงเหยง

วนวายมากจะจบไดหรอ มนจะมทางออกจรงหรอ สองฝายเขาจะเจรจาไดไหม ซงผมมกตอบวา

แทนทจะเอาแตตงคำถาม เรามาชวยกนคดเชงบวก คดเชงสรางสรรคจะดกวามาก ซงเราตองมาชวยกน

คดวา ใครควรทำอะไร อยางไร และตวเราเองจะทำอะไร และในสวนของตวเราเองถาทำอะไรไดกทำ

ไปเลย ไมมามวแตตงคำถามหรอรอใหคนอนทำกอน”.


การจดทำงบประมาณแบบมสวนรวม ในระดบองคการบรหารสวนตำบล :

ฤาเสยงของประชาชนจะมความหมาย

โดย ดร.วระศกด เครอเทพ


การจดทำงบประมาณแบบมสวนรวม ในระดบองคการบรหารสวนตำบล :

ฤาเสยงของประชาชนจะมความหมาย

ดร.วระศกด เครอเทพ

คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

บทคดยอ

บทความนตองการนำเสนอวาการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณของ

องคการบรหารสวนตำบล (อบต.) เกดขนในลกษณะใด และไดผลลพธเปนอยางไร โดยใชกรณ

ตวอยางจาก อบต.จำนวน 4 แหง และใชขอมลจากการวเคราะหเอกสาร การสมภาษณ และการ

สงเกตการณแบบไมมสวนรวม การศกษาในครงนพบวาการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำ

แผนและงบประมาณของ อบต.ทเปนกรณตวอยางมขอจำกดในดานรปแบบและความหลากหลาย และ

ในดานจำนวนและความเปนตวแทนของประชาชนทเขารวมในการทำประชาคมหมบาน นอกจากน

บรรยากาศของการสอสารแลกเปลยนความคดเหนในกระบวนการการมสวนรวมยงมไดเกดขนอยาง

เปดกวาง และทสำคญกคอ การมสวนรวมของประชาชนยงไมสอดคลองกบหลกการปกครองตนเอง

ของพลเมอง มไดดำเนนการภายใตหลกความรบผดชอบทางการคลง อกทงเสยงและความตองการ

ของประชาชนมกหลนหายไปในกระบวนการจดทำงบประมาณ ดงนน ผเขยนจงเสนอใหมการ

ปรบปรงมาตรการเชงกระบวนการเพอใหการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณของ

อบต.เกดขนอยางมคณคาไดตอไป

คำสำคญ: การจดทำงบประมาณแบบมสวนรวม, การมสวนรวมของประชาชน, องคการบรหารสวน

ตำบล


Do Citizens’ Voices Get Heard? Practices of Participatory Budgeting in Tambon Administrative Organization

Weerasak Krueathep, Ph.D.

Department of Public Administration, Chulalongkorn University

Abstract

This study investigates the use and effects of citizen participation in the budget making

process of Thai local governments. Budget document analyses, interviews, and non-participatory

observations were conducted for four Tambon Administrative Organizations. The cases showed that

civic forums and civic committees were primary tools for citizen involvement in planning, resource

allocation, and performance audits. Notwithstanding, the existing participatory mechanisms were

not very effective in influencing budget allocations and hardly spurred meaningful discussions on

local taxes and development priorities. This research suggests there is substantial room for the

development of participatory processes and rules-in-use in order to help enhance the actual effect

citizens could have on public budgeting.

Keywords: Participatory budgeting, local budgeting in Thailand, Tambon Administrative

Organization

บทความนเขยนขนจากงานวจยเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณขององคการบรหารสวน

ตำบล สนบสนนเงนทนวจยโดยสำนกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา ผสนใจอานรายงานฉบบเตมไดท วระศกด

เครอเทพ. 2553. การมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณขององคการบรหารสวนตำบล. รายงานวจย

เสนอตอสำนกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา (พฤษภาคม).


ความนำและโจทยการวจย

การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจเกยวกบประเดนนโยบายสาธารณะ

และการจดสรรทรพยากรในระดบชมชนทองถนเกดขนอยางเปนรปเปนรางเมอครงทมการตรา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.25401 ตอเนองมาถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.

25502 ปจจบน งานวชาการของไทยเกยวกบการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนมเปนจำนวน

มาก ทงงานเขยนเกยวกบหลกการของการมสวนรวมของประชาชน งานเขยนเกยวกบเทคนคเครองมอ

เพอสงเสรมการมสวนรวม งานวจยเพอพฒนาดชนชวดการมสวนรวมทางการเมอง หรองานวจยเชง

ประจกษเกยวกบผลลพธของการมสวนรวมของประชาชน3

อยางไรกด หากกลาวเพยงเฉพาะการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณของ

องคกรปกครองสวนทองถนแลวนน งานวชาการของไทยในเรองนยงมจำกดและขาดกรอบวเคราะหท

ชดเจน4 นอกจากน งานวจยเชงประจกษทแสดงถงผลลพธของการมสวนรวมของประชาชนทมตอการ

จดสรรงบประมาณของทองถนยงมจำกดเชนกน ยกตวอยางเชน งานวจยของ Suwanmala (2007) ชให

เหนวากรณตวอยางของการมสวนรวมทไดรบผลสำเรจเปนทนาพอใจนนยงมจำนวนไมมากนกเมอ

เปรยบเทยบกบหนวยการปกครองทองถนทมอยทงหมด อกทงยงไมปรากฏหลกฐานทชดเจนวาการม

สวนรวมของประชาชนจะเปนกลไกหลกทนำไปสการสรางชมชนทสามารถพงพาตนเองตามหลกการ

ปกครองทองถนไดอยางไร และยงไมสามารถชใหเหนไดวาเสยงของประชาชนผดอยโอกาสทาง

สงคมและเศรษฐกจเขาถงการตดสนใจในทางสาธารณะไดมากนอยเพยงใด

ดงนน บทความนจงตองการตอบคำถามหลกใน 2 ประเดนคอ การมสวนรวมของประชาชน

ในการจดทำแผนพฒนาทองถนและการจดทำงบประมาณมรปแบบและเนอหาสาระเปนอยางไร และ

ผลลพธจากการมสวนรวมของประชาชนทมตอการจดทำแผนพฒนาทองถนและการจดสรร

งบประมาณเปนเชนใด การศกษาในครงนใหความสำคญกบการมสวนรวมในการจดทำงบประมาณ

ขององคการบรหารสวนตำบล (อบต.) ทงนเนองจาก อบต.เปนหนวยการปกครองทองถนทอยใกลชด

กบประชาชนและครอบคลมประชากรสวนใหญของประเทศ ความรความเขาใจทจะไดรบสามารถนำ

มาซงขอมลทสำคญสำหรบการพฒนากลไกการมสวนรวมของประชาชนทเกอหนนใหประชาชน

เขาถงการจดสรรงบประมาณไดอยางมคณคาตอไป

1 อานรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรา 46, 56, 60, 76, 79, และ 287 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540 2 อานรายละเอยดเพมเตมไดจากมาตรา 57, 66, 78, 163, 164, 165, และ 287 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 3 งานเขยนเหลาน ไดแก บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล (2548), ฑตยา สวรรณะชฏ (2544), คณะนกวจยสถาบนพระปกเกลา

(2545), สรเดช เดชคมวงศและคณะ (2546), อรพนท สพโชคชย และคณะ (2540), และ Suwanmala (2007) เปนตน 4 พจารณาขอจำกดดงกลาวไดจากงานวจยของ อรทย กกผล และคณะ (2552), และนวลนอย ตรรตน และคณะ (2546)


เนอหาในสวนแรกของบทความนำเสนอถงกลไกเชงสถาบนและกฎระเบยบทเกยวของกบ

การมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน และกรอบ

วเคราะหเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณ ตอจากนน ผเขยนจะนำเสนอ

ระเบยบวธวจย การคดเลอกกรณตวอยาง และตามดวยผลการวเคราะหเชงประจกษจาก อบต.ทเปน

กรณตวอยางจำนวน 4 แหง และเนอหาในตอนทายของบทความ ผเขยนประมวลมาตรการสำหรบ

สงเสรมการมสวนรวมของประชาชนเพอใหสามารถดำเนนไปไดอยางมคณคาและเกอหนนตอการ

พฒนาประชาธปไตยในระดบทองถนตอไป

กรอบวเคราะหและประเดนการวจยเชงประจกษ

แนวปฏบตทวไปเรองการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการงบประมาณไดรบการ

กำหนดไวในระเบยบกระทรวงมหาดไทยจำนวน 3 ฉบบไดแก ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการ

จดทำแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2548 ระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยวธ

การงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2541 (แกไขเพมเตมฉบบท 2 พ.ศ.2543 และ

ฉบบท 3 พ.ศ.2543) และระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยการพสดขององคกรปกครองสวนทองถน

พ.ศ.2548 เรมแรกนน ระเบยบวาดวยการจดทำแผนพฒนาฯ ไดกำหนดใหประชาชนเขามสวนรวมกบ

คณะกรรมการพฒนา อบต.และคณะกรรมการสนบสนนการจดทำแผนพฒนา อบต. (จำนวนระหวาง

3-6 คนตอคณะกรรมการ) ในการจดทำกรอบแนวทางการพฒนาตำบลใหสอดคลองกบบทบาทหนาท

ของ อบต.ตามกฎหมาย ภารกจถายโอน แผนชมชน5 และประเดนยทธศาสตรการพฒนาในระดบตางๆ

(ขอ 10 (1))

ในการน คณะกรรมการพฒนา อบต. จะตองปรกษาหารอรวมกบประชาชนผานการประชม

ประชาคมหมบาน (ในบางกรณ คณะกรรมการพฒนา อบต. อาจจดใหมการประชมประชาคมในระดบ

ตำบลขนไดอก) เพอรวบรวมปญหาและความตองการโครงการดานตางๆ จากประชาชน และนำไปจด

ทำแผนพฒนาตำบลใหเสรจสนภายในเดอนมถนายนของทกป (ขอ 10 (7) และขอ 18) ทงน แผน

พฒนาตำบลทจดทำขนจะถกใชเปนกรอบการจดทำงบประมาณรายจายประจำปของ อบต. โดยจะตอง

5 แผนชมชนเปนแผนทจดทำขนโดยสมาชกของหมบานผานกระบวนการมสวนรวมเพอใชเปนแนวทางในการพฒนาชมชนทองถน ซง

รเรมขนจากนโยบายการพฒนาชนบทในระบบ กชช. ในป พ.ศ.2524 สมยรฐบาลพลเอกเปรม ตณสลานนท โดยทกรมพฒนาชมชนจะ

สงเสรมใหหมบานตางๆ จดทำแผนชมชนโดยการยดหลกการพงพาตนเองจากศกยภาพตางๆ ทมอยภายในชมชน และใหมองทศทาง

การพฒนาชมชนจากขอมลพนฐานตางๆ ภายในชมชน เชน ขอมลความจำเปนพนฐาน หรอ กชช.2 ค จปฐ. ขอมลรายรบ-รายจายของ

ครวเรอน ฯลฯ และใหใชขอมลจากชมชนเปนทศทางในการขบเคลอนการพฒนาตงแตระดบหมบาน-ตำบล-อำเภอ-จงหวด-ประเทศ ให

เปนไปในทศทางเดยวกน


ดำเนนการใหแลวเสรจภายในเดอนสงหาคมของทกป (ขอ 25 ของระเบยบวาดวยการจดทำแผน

พฒนาฯ และขอ 23 ของระเบยบวาดวยวธการงบประมาณฯ) นอกจากน ประชาชนสามารถเขาม

สวนรวมในการดำเนนงานกบ อบต.ในขนตอนการบรหารงบประมาณ เชน รวมเปนคณะกรรมการจด

ซอจดจาง/คณะกรรมการตรวจรบตามระเบยบวาดวยการพสดได (ระเบยบวาดวยการพสดฯ ขอ 28)

และรวมเปนคณะกรรมการตดตามและประเมนผลแผนพฒนา (ขอ 28 และ 29 ของระเบยบวาดวยการ

จดทำแผนพฒนา) เพอทำหนาทตดตามประเมนผลการดำเนนงานของ อบต. ใหเรยบรอยภายในเดอน

ธนวาคมของทกป

อยางไรกด การมสวนรวมของประชาชนทเกดขนในทางปฏบตอาจมความคลาดเคลอนไปจาก

แนวทางทกำหนดไวในระเบยบตางๆ ได โดยเฉพาะในประเดนทเกยวกบ (ก) ความเขมขนและความ

หลากหลายของชองทางการมสวนรวมของประชาชน (ข) การเขาถงของประชาชนในการจดสรร

งบประมาณทขนตอนสดทาย และ (ค) การทผมอำนาจตดสนใจทเปนทางการ ซงไดแก คณะผบรหาร

และสมาชกสภา อบต. ฯลฯ ใหการยอมรบการมสวนรวมของประชาชน ดงนน การประเมนถงผลลพธ

ของการมสวนรวมของประชาชนในกระบวนการงบประมาณทสนใจเพยงเฉพาะวามการมสวนรวม

ของประชาชนเปนไปอยางสอดคลองกบขอกำหนดของกฎหมายหรอไม ยอมไมอาจใหคำตอบทม

ความหมายตอการสรางความเขาใจในทางวชาการ และตอการสงเสรมคณคาของการมสวนรวมของ

ประชาชนในทางปฏบต ดวยเหตน ผเขยนจงไดพฒนากรอบวเคราะหสำหรบการวจยเชงประจกษเรอง

การจดทำงบประมาณแบบมสวนรวมทเหมาะสมกบบรบทของการปกครองทองถนและโครงสราง

ทางการคลงไทย โดยองกบหลกการปกครองตนเองของพลเมอง หลกความรบผดชอบทางการคลง

และหลกการจดทำงบประมาณแบบมสวนรวม ดงมรายละเอยดในแผนภาพท 1 ตอไปน 6

6 ผเขยนไดนำเสนอหลกการพนฐานในการพฒนากรอบวเคราะหดงกลาวไวแลวกอนหนานใน วระศกด เครอเทพ (2553)


วระศกด เครอเทพ 4

จดทางบประมาณแบบมสวนรวมทเหมาะสมกบบรบทของการปกครองทองถนและโครงสรางทางการคลงไทย โดยองกบหลกการปกครองตนเองของพลเมอง หลกความรบผดชอบทางการคลง และหลกการจดทางบประมาณแบบมสวนรวม ดงมรายละเอยดในแผนภาพท 1 ตอไปน6 แผนภาพท 1 กรอบวเคราะหเรองการจดทางบประมาณแบบมสวนรวมในระดบทองถน

องคประกอบดานบรบทชมชนทองถน เรมแรกนน ควรพจารณาถงบรบทพนฐานของชมชนทองถนในดาน

ประชากร สงคม และเศรษฐกจ เพอชวยสะทอนใหเหนถงสภาพปญหาและความตองการของประชาชนในชมชน

6 ผเขยนไดนาเสนอหลกการพนฐานในการพฒนากรอบวเคราะหดงกลาวไวแลวกอนหนานใน วระศกด เครอเทพ (2553)

ปจจยแวดลอมทางสงคมและเศรษฐกจ

ผลลพธเชงเนอหาของการจดทางบประมาณแบบมสวนรวม

รปแบบและองคประกอบของการมสวนรวมของประชาชน

รปแบบ การประชมประชาคม การรบฟงความคดเหน การประชม Focus groups คณะกรรมการทปรกษา การสารวจความตองการ ฯลฯ

องคประกอบในเชงกระบวนการ จานวนและความเปนตวแทนของ

ประชาชนทเขามสวนรวม กระบวนการ (วงจร) งบประมาณท

ประชาชนเขามสวนรวม บรรยากาศของการสอสาร หลกเกณฑ

ในการตดสนใจรวมกน

บรบททางการเมอง การบรหาร และสถาบนทางการคลง

ขนาดและสภาพวถชวตความเปนอย ปญหาและความตองการพนฐานของชมชน ความตนตวของภาคประชาชน-กลมประชาสงคม

บรรยากาศทางการเมองในชมชนทองถน กฎระเบยบทรองรบการมสวนรวมของประชาชน การสนบสนนของฝายบรหาร-ฝายนตบญญต-ฝายประจา ทรพยากร (เงน-ขอมล-คน) ทสนบสนนการมสวนรวม

ขอบเขตของงบประมาณทเปดโอกาสใหประชาชนรวมตดสนใจ ผล (influence) ของขอเรยกรองของประชาชนทมตอการทาแผนพฒนา

ทองถนและการจดสรรงบประมาณ แผนพฒนาและงบประมาณรายจายประจาปไดรบการนาไปปฏบตจรง

การมสวนรวมของประชาชนกบ หลกการปกครองตนเองของพลเมอง

ความยงยนทางการคลงขององคกรปกครองทองถน

องคประกอบดานบรบทชมชนทองถน เรมแรกนน ควรพจารณาถงบรบทพนฐานของชมชน

ทองถนในดานประชากร สงคม และเศรษฐกจ เพอชวยสะทอนใหเหนถงสภาพปญหาและความ

ตองการของประชาชนในชมชนทองถนนนๆ ตอจากนนจงพจารณาถงบรบททางการเมองและการ


บรหารขององคกรปกครองสวนทองถน ซงมประเดนเนอหารวมถงบรรยากาศทางการเมอง7 การ

ใหการยอมรบจากฝายการเมองและฝายขาราชการประจำ และการใหการสนบสนนทางทรพยากรทม

ตอการมสวนรวมของประชาชน

องคประกอบดานทสอง คอการพจารณาวาทายทสดแลวการมสวนรวมของประชาชนในการ

จดทำงบประมาณนนดำเนนไปอยางสอดคลองกบหลกการปกครองตนเองของพลเมองหรอไม8 กลาว

คอการเปดโอกาสใหประชาชนมารวมกนคดและตดสนใจนนมสวนเสรมสรางทศนคตในการอยรวม

กน (public-regarding ethos) และรวมกนรบผดชอบตอความอยดมสขของชมชน (common good)

หรอไม หากการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการเสนอขอเรยกรองหรอในการตดสนใจตางๆ

สงผลใหประชาชนมทศนคตหรอพฤตกรรมทางการเมองในลกษณะทมงเอาแตไดเพยงฝายเดยว และ

คอยพงพาภาครฐเพมมากขน โดยท (1) มไดใหความสำคญกบการรวมกนพฒนาชมชนสวนรวม

(2) ไมตองการรวมกนรบผดชอบภาระคาใชจายทจะเกดขนจากการเรยกรองของพวกเขา (3) มไดรวม

กนลงมอลงแรงสรางชมชนดวยกน หรอ (4) มไดรวมกนนำขอสรปรวมกนของชมชนไปปฏบตให

เกดผลอยางเปนรปธรรมแลว เรายอมมอาจกลาวไดวาการมสวนรวมของประชาชนจะนำไปสสภาวะ

ของการปกครองตนเองทมความหมายตามแนวคดสำนกสาธารณนยม (civic republicanism) ดงท

เอนก เหลาธรรมทศน (2545)9 ไดกลาวไวแตประการใด

องคประกอบในดานทสาม คอการประเมนวาการมสวนรวมของประชาชนมสวนเสรมสราง

ทศนคตในการเรยกรองทมความรบผดชอบทางการคลงหรอไมอยางไร ในปจจบน การบรหารงาน

คลงทองถนไดใหความสำคญกบหลกความยงยนทางการคลง (fiscal sustainability) เปนอยางมาก10

การเรยกรองทนำไปสการใชจายขององคกรปกครองสวนทองถนอยางเกนตวยอมเปนการสมเสยงตอ

การขาดวนยทางการคลง (fiscal indiscipline) และมแนวโนมทจะสงผลใหการจดบรการสาธารณะขาด

ความยงยนในระยะยาว ในประเดนน จงควรพจารณาวา (1) การมสวนรวมของประชาชนมสวนชวยใน

การคดกรองขอเสนอหรอขอเรยกรองของประชาชนใหอยในวสยทสามารถดำเนนการไดบนศกยภาพ

7 อานความสำคญในเรองนไดจาก จรส สวรรณมาลา (2550) หรอ Almond and Verba (1965) เปนตน 8 นกวชาการในกลมประชาธปไตยแบบมสวนรวม เชน เอนก เหลาธรรมทศน (2538, 2545, 2552), จรส สวรรณมาลา (2546ก), บวรศกด

อวรรณโณ และถวลวด บรกล (2548), ธเนศวร เจรญเมอง (2549), Hart (1972), Putnam (1993), และ Diamond and Platter (1998) ตาง

สนบสนนใหการมสวนรวมของประชาชนเปนไปในลกษณะของการสรางพลเมอง (citizen) ทมอดมการณในการสรางสงคมรวมกน

ทำงานเสยสละเพอสวนรวม เพอความดงาม หรอเพอตอสกบความไมเปนธรรมในชมชน และมความยนยอมพรอมใจกนในการรวมกน

แบกรบภาระคาใชจายของการสรางสงคมของพวกเขา 9 พลเมองในแนวสาธารณนยมตามความหมายของ เอนก เหลาธรรมทศน (2545) กคอสภาวะทประชาชนตองชวยกนคด รวมมอกนสราง

สงคม และมจตสำนกสาธารณะ (public will) โดยอยบนฐานของความไวเนอเชอในกน (trust) และชวยเหลอซงกนและกน (reciprocity) 10 เชน งานเขยนของ จรส สวรรณมาลา (2546ข), Allen Schick (1998), Rodden (2006), และ Ward and Dadayan (2009) เปนตน


ทางการคลงของ อบต.หรอไม (2) การมสวนรวมของประชาชนนำไปสการสรางการยอมรบในทาง

ภาษอากรสำหรบนำมาใชในการดำเนนกจกรรมสาธารณะของชมชนหรอไม หรอแททจรงแลว (3)

ประชาชนมองวาทรพยากรทางการเงนการคลงของ อบต. เปนทรพยสนสวนกลางทไมมใครเปน

เจาของ (common pooled resources) จนทำใหประชาชนเรยกรองโครงการตางๆ อยางเกนตวหรอไม

ดงนเปนตน

องคประกอบในดานทส คอการประเมนวาการมสวนรวมของประชาชนเกดขนอยางเขมขน

ในเชงรปแบบและ/หรอกระบวนการหรอไมเพยงใด ซงมประเดนในการวเคราะหหลายประการดงน

ประการแรก การมสวนรวมในการจดทำงบประมาณเกดขนในรปแบบทมความหลากหลายหรอไม

ทงนเนองจากความหลากหลายในรปแบบของการมสวนรวมยอมมสวนเกอหนนใหเกดการสอสาร

แลกเปลยนขอมลระหวางประชาชนกบเจาหนาทของทองถนอยางกวางขวางและเปนไปอยางทวถง

ซงเชอไดวาจะนำไปสการจดสรรงบประมาณทสอดคลองกบความตองการของประชาชนมากขน

ประการตอมา การมสวนรวมของประชาชนเกดขนในขนตอนตางๆ ของวงจรงบประมาณ (budget

cycle) มากนอยเพยงใด โดยเรมตงแต (1) กระบวนการตนนำของการวางแผนและการจดสรร

งบประมาณ (2) การมสวนรวมในการนำแผนงานหรอโครงการตางๆ ไปปฏบตหลงจากทงบประมาณ

ตางๆ ผานการอนมตจากสภา อบต.แลว และ (3) การมสวนรวมในการตรวจสอบตดตามการดำเนน

โครงการวากอใหเกดผลผลต (outputs) หากประชาชนเขามสวนรวมในขนตอนตางๆ อยางเขมขน

ยอมเปนการเพมโอกาสทเสยงและขอเรยกรองของพวกเขาจะไดรบความสนใจ และไดรบการนำไป

ปฏบตใหเกดขนจรงอยางเปนรปธรรม11

นอกจากน ควรมการประเมนวาการมสวนรวมของประชาชนเกดขนในวงกวางและมความ

เปนตวแทนของประชาชน (representativeness) มากนอยเพยงใด ทงนเนองจากการทประชาชนเขาม

สวนรวมจำนวนมากเพยงพอและเปนตวแทนทดของประชาชนกลมตางๆ ยอมเปนหลกประกนวาขอ

เรยกรองจะสะทอนถงความตองการของประชาชนสวนใหญในชมชนได12 นอกจากนแลว ควรมการ

ประเมนวาลกษณะการสอสารทเกดขนในการมสวนรวมเปนเชนใด และสงผลเชนใดตอการจดทำ

งบประมาณของทองถน หากการมสวนรวมของประชาชนมลกษณะของการสอสารแบบสองทาง เชน

การใหขอมลจากฝายรฐแกประชาชนควบคไปกบการเปดโอกาสใหประชาชนไดอภปราย ซกถาม

11 คำอธบายอานเพมเตมไดจาก Arnstein (1969), King, Feltey, and Susei (1998), Roberts (2004), Miller and Evers (2002), และ Ebdon

and Franklin (2004, 2006) เปนตน 12 คำอธบายเพมเตมในประเดนนอานไดจาก Ebdon and Franklin (2004, 2006), Shah (2007), และ Wampler (2007) เปนตน


สะทอนความคดเหนหรอขอเรยกรองและความตองการอยางเปดกวาง ยอมถอไดวาเปนการมสวนรวม

ของประชาชนทมความหมายมากกวาการใหขอมลจากฝายใดฝายหนงเพยงทางเดยว

องคประกอบในดานทหา คอการพจารณาถงผลลพธจากการทประชาชนมารวมกนคดและ

รวมตดสนใจในการจดทำงบประมาณ ซงประกอบไปดวยประเดนตางๆ ไดแก ประเดนแรก ขอบเขต

ของงบประมาณทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมมกวางขวางเพยงใด หากการมสวนรวมเปด

โอกาสใหประชาชนสามารถกำหนดประเดนในการพฒนาและสามารถกำหนดลำดบความสำคญกอน

หลงของนโยบายและแผนงานตางๆ ไดอยางกวางขวาง ยอมถอไดวาการมสวนรวมของประชาชนม

ความเขมขนในระดบทสงกวาการมสวนรวมเพยงเฉพาะการจดทำงบประมาณเพอการลงทนเพยงอยาง

เดยว ในประเดนตอมา คอการประเมนวาขอเรยกรองและ/หรอความตองการตางๆ ของประชาชนได

รบความสนใจและนำไปบรรจในแผนพฒนาและขอบญญตงบประมาณมากนอยเพยงใด และไดรบ

การนำไปปฏบตใหเกดผลจรงเปนรปธรรมหรอไม มเชนนนแลว ประชาชนยอมมองไมเหนวาการม

สวนรวมจะกอใหเกดคณคาตอการพฒนาคณภาพชวตของพวกเขามากนก13 ดงนเปนตน

ระเบยบวธวจยและการวเคราะหขอมล

การศกษาในครงนใชกรณตวอยางจำนวน 4 แหง ซงผเขยนเหนวาเปนวธการศกษาวจยทจะนำ

มาซงขอมลในเชงลกเกยวกบปรากฏการณและผลลพธของการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำ

งบประมาณไดอยางมความหมาย14 ในการน ผเขยนกำหนดเกณฑการคดเลอกพนทจงหวดททำการ

ศกษาและเกณฑการคดเลอกกรณตวอยางหลายขนตอนดงน ขนตอนแรก ผเขยนเลอกศกษาพนท

จงหวดทมความเจรญทางสงคมและเศรษฐกจอยในระดบปานกลาง (median) เพอใหไดภาพ

ปรากฏการณการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณทคาดวาจะเกดขนในพนทจงหวด

สวนใหญของประเทศ การทผวจยมไดเลอกศกษาพนทจงหวดทมความเจรญทางสงคมและเศรษฐกจ

ในระดบสง (หรอระดบตำ) เปนเพราะผลการศกษาทจะไดรบจากจงหวดเหลานอาจมไดสะทอนถง

ปรากฏการณทวไปของการจดทำงบประมาณแบบมสวนรวมทเกดขนในพนทจงหวดอนๆ ทมความ

เจรญทางเศรษฐกจและสงคมในระดบรองลงไป (หรอในระดบทดกวานน)

ในประเดนน ผเขยนใชดชนรายได (income index) ซงพฒนาขนโดย United Nations

Development Programme (UNDP 2003) ในรายงานการพฒนาคนของประเทศไทยป พ.ศ.2546 ดชน

13 คำอธบายอานเพมเตมไดจาก Wampler (2007), Moynihan (2007), และ Miller and Evers (2002) เปนตน 14 คำอธบายในประเดนอานเพมเตมไดจาก Yin (1994) และ George and Bennett (2005)


รายไดมองคประกอบหลก 3 สวนคอ ระดบรายได สดสวนคนจนตอประชากร และสดสวนครวเรอนท

มภาระหนสน เมอพจารณาจากขอมลระหวางป พ.ศ.2541-2543 (ซงเปนขอมลลาสด) คากลาง

(Quintile ท 3) ของดชนรายไดมคาอยระหวาง 0.414 - 0.54615 จากเกณฑดงกลาว ผเขยนคดเลอกพนท

4 จงหวดทมความเหมาะสมในดานการกระจายตวของภมภาคททำการศกษาและในดานการลงพนท

ภายใตขอจำกดดานเวลาและงบประมาณของการทำวจย ซงไดแก ลพบร (คาดชน 0.529) กาญจนบร

(คาดชน 0.4800) ลำปาง (คาดชน 0.4543) และสระแกว (คาดชน 0.4643)16

หลงจากทไดคดเลอกพนทจงหวดแลว จงคดเลอก อบต.ทเปนกรณศกษาโดยครอบคลมถง

ชมชนทองถนลกษณะตางๆ อยางเพยงพอ ทงนเนองจากการศกษาของ Suwanmala (2007) และ

Punyaratabandhu (2007) ชใหเหนวาลกษณะของชมชนสงผลโดยตรงตอทศนคตและความสนใจใน

ประเดนปญหาสาธารณะ และสงผลตอรปแบบและความเขมขนของการมสวนรวมในการจดทำ

งบประมาณ โดยเฉพาะชมชนทองถนทเปนชมชนเมองกบชมชนชนบท ดงนน ผเขยนจงคดเลอก

อบต.ทมความเปนเมองระดบปานกลาง-สงจำนวน 2 แหง และ อบต.ทเปนชมชนชนบทจำนวน 2 แหง

โดยอาศยเกณฑดานจำนวนประชากร ความหนาแนนของประชากร (คน/ตร.กม.) และระยะทางทตง

ของ อบต.จากตวจงหวด ในกรณของ อบต.ทเปนชมชนเมองนน ผเขยนใชเกณฑขนาดของประชากรท

ลำดบ Percentile ระหวาง 75 – 80 (ประชากรราว 1.25 – 1.70 หมนคน) สวน อบต.ในชมชนชนบท ผ

เขยนใชเกณฑขนาดของประชากรทลำดบ Percentile ระหวาง 20 – 25 (ประชากรระหวาง 3.5 – 4.0

พนคน) และเพอเปนการเพมความหลายหลายในดานการวจย จงคดเลอก อบต.ชมชนชนบททมขนาด

ของประชากรใกลเคยงกบคาเฉลยของ อบต.ทวทงประเทศ (ทง mean และ median ระหวาง 6.1 ถง 6.9

พนคน) ในขนตนม อบต.ทมจำนวนประชากรใกลเคยงกบตวเลขทง 3 ชดดงกลาวจำนวนทงสน 34

แหงในพนท 4 จงหวดทไดคดเลอกไว

ตอจากนน ผเขยนคดเลอก อบต.ในชมชนเมองทมทตงไมเกน 10 กโลเมตรจากทวาการอำเภอ

เมองของแตละจงหวด และมทตงตดกบเขตเทศบาลเมองหรอเทศบาลนคร17 สวน อบต.ในชมชน

ชนบทนน เลอกจาก อบต.ทตงอยภายในระยะทาง 30 กโลเมตรจากตวจงหวด ทงนเพอเปนการควบคม

ตวแปรดานระดบการพฒนาของเสนทางการคมนาคมภายในพนทตำบล และดานความเจรญทาง

15 UNDP (2003) รายงานผลดชนรายไดของจงหวดตางๆ ออกเปน 5 กลม (quintile) คาสงสดของดชนรายไดอยท 0.808 ซงไดแกจงหวด

ระยอง และคาตำสดอยท 0.1500 ซงไดแกจงหวดหนองบวลำภ ทงน จงหวดกรงเทพมหานครและจงหวดนนทบร มคาดชนดงกลาว

เทากบ 0.672 และ 0.757 ตามลำดบ 16 อนง จงหวดอนๆ ทถกจดอยในกลมเดยวกนยงมอกหลายแหง แตสวนใหญมทตงอยทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอและทางภาคใตตอน

ลาง สบเนองจากขอจำกดดานเวลาและงบประมาณในการศกษาวจย จงทำใหผเขยนไมสามารถเลอกศกษาจงหวดเหลานได 17 ผเขยนเทยบเคยงหลกเกณฑดงกลาวจากงานวจยของ จรส สวรรณมาลา (2541) ทไดใชเกณฑความเปนชมชนเมองและชมชนชนบท

ในการเลอกกรณศกษาจาก อบต.จำนวน 4 แหง


เศรษฐกจและสงคมของชมชน จากหลกเกณฑดานระยะทางทตงของตำบล ทำใหม อบต.ทจะดำเนน

การสำรวจในขนตนจำนวน 9 แหง หลงจากนน ผเขยนไดสมภาษณพดคยเบองตนทางโทรศพท กบผ

บรหารหรอเจาหนาทของ อบต. และไดลงพนทเบองตน (preliminary visit) เพอใหทราบวา อบต.เหลา

นนไดใชวธการจดทำงบประมาณแบบมสวนรวมหรอไม อยางไร และในขนตอนสดทาย ไดคดเลอก

อบต.ทจะศกษาในเชงลกจำนวน 4 แหง โดยพจารณาจากความมอยของขอมล (data availability) และ

ความรวมมอจาก อบต. ทงน กรณตวอยางทง 4 แบงออกเปน อบต.ขนาดใหญจำนวน 1 แหง ซงไดแก

อบต.ทะเลชบศร อ.เมอง จ.ลพบร อบต.ขนาดกลาง จำนวน 2 แหง ซงไดแก อบต.ตนธงชย อ.เมอง จ.

ลำปาง และ อบต.มวงชม อ.ทามวง จ.กาญจนบร และ อบต.ขนาดเลกจำนวน 1 แหง ซงไดแก อบต.

หนองแวง อ.วฒนานคร จ.สระแกว ทงน อบต.ทะเลชบศร จ.ลพบร และ อบต.ตนธงชย จ.ลำปาง เปน

อบต.ในชมชนเมอง สวน อบต.มวงชม จ.กาญจนบร และ อบต.หนองแวง จ.สระแกว เปน อบต.ใน

ชมชนชนบท

ขอมลหลกทใชในการศกษาประกอบไปดวย 3 สวนไดแก (1) ขอมลเอกสารทางราชการ เชน

แผนชมชน แผนพฒนาตำบล รายงานการประชมประชาคม ขอบญญตงบประมาณ และรายงาน

ทางการเงนตางๆ ซงสวนใหญครอบคลมปงบประมาณ 2551 ถง 255318 (2) ขอมลการสมภาษณบคคล

ตางๆ ทเกยวของ เชน คณะผบรหาร อบต. สมาชกสภา อบต. พนกงานทองถน ผนำชมชน ผแทน

หนวยราชการสวนภมภาค ประชาชนบางสวนใน อบต.ทเปนกรณตวอยาง และเจาหนาทกรมสงเสรม

การปกครองทองถน และ (3) ขอมลจากการสงเกตการณถงสภาพชมชนทองถน ลกษณะการทำงาน

และกจกรรมการมสวนรวมในตำบล

ในการวเคราะหขอมลนน ผเขยนเรมตนทำความเขาใจถงการมสวนรวมของประชาชนจาก

การศกษาขอมลเอกสารทางราชการเปนลำดบแรกเพอใหทราบถงรปแบบและผลของการมสวนรวม

ในกจกรรมตางๆ ตอจากนนจงสมภาษณบคคลทเกยวของเพอใหทราบถงขนตอน ความเคลอนไหว

และบรรยากาศของกจกรรมการมสวนรวมของประชาชน พรอมกนน ผวจยเขาสงเกตการณแบบไมม

สวนรวม (non-participant observation) ในกจกรรมบางประเภทท อบต.จดขนเมอชวงเวลาเอออำนวย

ใหสามารถเขารวมสงเกตการณได โดยเฉพาะการประชมประชาคม การประชมคณะทำงาน หรอการ

ปฏบตงานประจำทวไปของ อบต. การลงพนทเพอเกบขอมลภาคสนามใชเวลาระหวาง 4 – 7 วน

18 ยกเวนกรณของ อบต.มวงชมทยกฐานะเปนเทศบาลตำบลในเดอนตลาคม 2552 ขอมลงบประมาณในป 2553 ของ อบต.มวงชม (หรอ

เทศบาลตำบลมวงชม) จงมอาจนำมาใชวเคราะหเปรยบเทยบกบ อบต.แหงอนในปงบประมาณเดยวกนได ผเขยนจงใชขอมลของ อบต.

มวงชมระหวางปงบประมาณ 2550 ถง 2552 แทน


ทำการตอกรณศกษา ทงนเพอใหมเวลาเพยงพอสำหรบทำความเขาใจถงบรบทและสภาพปญหาหลก

ของชมชน และในการสรางความไวเนอเชอใจกบคณะผบรหารและเจาหนาทของ อบต. อนจะนำมา

ซงขอมลทสำคญสำหรบในการศกษาวจยในครงน

อนง สบเนองจากการศกษาในครงนมประเดนวเคราะหหลก 2 ประการทมความสำคญยง

และเกยวของกบผลลพธเชงเนอหาของการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณ ซง

ไดแก (1) การมสวนรวมนำไปสการจดสรรงบประมาณของ อบต.ทสอดคลองกบความตองการของ

ประชาชนมากนอยเพยงใด และ (2) เสยงและความตองการของประชาชนผานเขาไปถงการจดสรร

งบประมาณในขนตอนสดทายไดมากนอยเพยงใด ผเขยนจงจำเปนตองอธบายถงวธการทใชในการ

วเคราะหขอมลทง 2 สวนดงกลาวตอไปน

ประเดนแรก ในการพจารณาวาการมสวนรวมสามารถนำไปสการจดสรรงบประมาณของ

อบต.ทสอดคลองกบความตองการของประชาชนไดมากนอยเพยงใดนน ผเขยนจะพจารณาวาความ

ตองการของประชาชนทมตอบรการสาธารณะเปนเชนใดกอนเปนลำดบแรก ตอจากนนจงใชขอมลดง

กลาวเปนฐานอางองสำหรบประเมนวาการจดสรรงบประมาณของ อบต. สอดคลองกบความตองการ

ของประชาชนมากนอยเพยงใด ในประเดนน ผเขยนประมวลถงความตองการของประชาชนทมตอ

บรการสาธารณะโดยใชขอมลจากหลายแหลง (triangulation) เชน แผนชมชน ขอมล จปฐ.19 รายงาน

การประชมตางๆ ทเกยวของ ขอมลจากการสมภาษณบคคลตางๆ และขอมลจากการลงพนทภาคสนาม

(สงเกตการณ) เพอใหเหนถงสภาพชมชนและปญหาหลกของประชาชน สวนประเดนตอมา ในการ

ประเมนระดบการเขาถงของประชาชนทมตอการจดสรรงบประมาณของ อบต. (citizen’s access to

budget allocation) ผเขยนพจารณาวาโครงการทไดรบการเสนอมาจากประชาชนทขนตนของ

กระบวนการมสวนรวม (ประชาคมหมบาน/ตำบล) และไดผานไปจนถงขนตอนสดทายของการจดทำ

งบประมาณของ อบต. (โครงการทปรากฏอยในเอกสารงบประมาณ) นน ไดรบการจดสรรงบประมาณ

ใหเปนสดสวนรอยละเทาใดเมอเปรยบเทยบกบงบประมาณรายจายประจำปทงหมดของ อบต.

อนง พงระลกวาการศกษาวจยครงนมหนวยวเคราะหทตำบล กรอบวเคราะหและขอ

เสนอแนะตางๆ จงพฒนาขนจากพนฐานของการปกครองทองถนในระดบตำบล บทวเคราะหและขอ

เสนอแนะเหลานอาจมขอจำกดเมอนำไปอธบายปรากฏการณการจดทำงบประมาณแบบมสวนรวม

ทงน การคนหาความตองการของประชาชนทมตอบรการสาธารณะเปนเรองสำคญในทางวชาการคลงสาธารณะ การใชขอมลอางอง

จากแผนชมชนกใหขอมลทแทจรงเพยงบางสวนเทานน อยางไรกด ขอมลจากแผนชมชนดงกลาวเปนขอมลทตยภมทมการจดเกบเปน

ระบบมากทสดในขณะน ในอนาคตอาจตองจดใหมการศกษาเรองวธการสำรวจถงความตองการของประชาชนทมตอบรการสาธารณะ

อกเรองหนงตอไป



รบผดชอบทางการคลงหรอไม และชวยใหความตองการของประชาชนไดรบการตอบสนองหรอไม เนอหาสวนนเปนการนาเสนอภาพรวมของการมสวนรวมทเกดขนในกรณตวอยางทง 4 แหง ดงมรายละเอยดตอไปน

บรบทของชมชนกบการมสวนรวมของประชาชนในระดบ อบต. ในภาพรวมนน อบต.ทเปนกรณตวอยางทง 4 แหงมความแตกตางกนใน สภาพพนฐานดานเศรษฐกจ สงคม และสถาบน ทางการเมองการปกครองพอสมควร (พจารณาจากตารางท 1) ในกรณของ อบต.หนองแวง และ อบต.มวงชม ซงเปน ชมชนชนบท นน ประชากรสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม/กสกรรม/ประมง สวน อบต.ตนธงชยมลกษณะชมชนเมองกงชนบท ประชากรรอยละ 54 ประกอบอาชพเกษตรกรรม และ อบต.ทะเลชบศรจดไดวามความเปนชมชนเมองในระดบสง ประชากรสวนใหญประกอบอาชพรบจาง หรอทางานในบรษทหางรานเอกชนหรอหนวยงานของรฐ (หนวยทหาร 2 แหง) ตารางท 1 บรบทของชมชนของ อบต.ทง 4 แหง หวขอ อบต.หนองแวง

จ.สระแกว อบต.มวงชม จ.กาญจนบร

อบต.ตนธงชย จ.ลาปาง

อบต.ทะเลชบศร จ.ลพบร

ลกษณะของชมชน

ชมชนชนบท ประชากรราว 3,800 คน สวนใหญเปนเกษตรกร (รอยละ 80) ทานาและไรมนสาปะหลง

ชมชนชนบท ประชากรราว 6,500 คน สวนใหญเปนเกษตรกร (รอยละ 60) ทานา ทาประมง และเลยงสตว

ชมชนเมองกงชนบท ประชากรราว 15,150 คน รอยละ 54 ประกอบอาชพเกษตรกรรม รอยละ 43 รบจาง/บรษท/หนวยงานภาครฐ

ชมชนเมอง ประชากรราว 15,100 คน รอยละ 40 มอาชพรบจาง รอยละ 38 ธรกจสวนตว/เอกชน รอยละ 15 รบราชการ และรอยละ 5 ทาการเกษตร

ปญหาหลกของตาบล

ขาดแคลนแหลงนาเพอการเกษตร ถนนเขาพนทเกษตร ไฟฟา/ไฟทางสาธารณะ สถานททงขยะ ภาระหนสน/ตนทนการผลตสงทางการเกษตร

ขาดแคลนอาชพเสรม ตนทนการผลตดานการเกษตรสง ภาระหนสน และขาดแคลนถนน/สะพานในบางพนท

ตนทนการผลตดานการเกษตรสง ปญหาการวางงาน การเขาถงเงนทนเพอการประกอบอาชพ

ปญหายาเสพตด ความปลอดภยในชวตและทรพยสน การสงเสรมอาชพใหกบผมรายไดนอย การตงบานเรอนแออด ปญหานาทวมในบางจด

องคกรทางการเมองและการบรหาร

อบต.ขนาดเลก มคณะผบรหาร 5 คน ส.อบต.14 คน และพนกงานทองถน 16 คน

อบต.ขนาดกลาง มคณะผบรหาร 4 คน ส.อบต.10 คน และพนกงานทองถน 24 คน

อบต.ขนาดกลาง มคณะผบรหาร 4 คน ส.อบต. 26 คน และพนกงานทองถน 46 คน

อบต.ขนาดใหญ มคณะผบรหาร 7 คน ส.อบต.18 คน และพนกงานทองถน 55 คน

บรรยากาศการเมองทองถน

มการแขงขน-ความขดแยงทางการเมองในระดบปานกลาง

บรรยากาศการเมองแบบพนอง-เครอญาต


มการแขงขน-ความขดแยงทางการเมองในระดบสง

งบประมาณรายจาย

14.0 ลานบาท (ปงบประมาณ 2553)




ขององคกรปกครองสวนทองถนรปแบบอนๆ นอกจากน ผ เขยนใชแนวการศกษาเชงสถาบน

(Institutional approach) เปนหลก ซงหมายความวาในการวเคราะหและการพฒนาขอเสนอแนะตางๆ

ผเขยนจะใหความสำคญกบการแสดงบทบาทหนาทของตวแสดงหลกในระบบงบประมาณ กฎกตกา

ทางการคลง และกระบวนการจดทำงบประมาณทสงผลตอการมสวนรวมของประชาชนเปนสำคญ

ขอคนพบจากการศกษา

การมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณมรปแบบและเนอหาสาระเปนอยางไร

และกอใหเกดผลลพธเชนใด การมสวนรวมทเกดขนสอดคลองกบหลกการปกครองตนเองของ

พลเมอง หลกความรบผดชอบทางการคลงหรอไม และชวยใหความตองการของประชาชนไดรบการ

ตอบสนองหรอไม เนอหาสวนนเปนการนำเสนอภาพรวมของการมสวนรวมทเกดขนในกรณตวอยาง

ทง 4 แหง ดงมรายละเอยดตอไปน

บรบทของชมชนกบการมสวนรวมของประชาชนในระดบ อบต.

ในภาพรวมนน อบต.ทเปนกรณตวอยางทง 4 แหงมความแตกตางกนในสภาพพนฐานดาน

เศรษฐกจ สงคม และสถาบนทางการเมองการปกครองพอสมควร (พจารณาจากตารางท 1) ในกรณ

ของ อบต.หนองแวง และ อบต.มวงชม ซงเปนชมชนชนบทนน ประชากรสวนใหญประกอบอาชพ

เกษตรกรรม/กสกรรม/ประมง สวน อบต.ตนธงชยมลกษณะชมชนเมองกงชนบท ประชากรรอยละ 54

ประกอบอาชพเกษตรกรรม และ อบต.ทะเลชบศรจดไดวามความเปนชมชนเมองในระดบสง

ประชากรสวนใหญประกอบอาชพรบจาง หรอทำงานในบรษทหางรานเอกชนหรอหนวยงานของรฐ

(หนวยทหาร 2 แหง)
































































ความแตกตางกนทางดานภมศาสตรและการประกอบอาชพของประชาชนสงผลใหสภาพ

ปญหาและความตองการของประชาชนมความแตกตางกนตามไป ในกรณของชมชนเกษตรกรรมเชน

ตำบลหนองแวงนน ประชาชนประสบปญหาการขาดแคลนแหลงนำเพอการเกษตร การขาดแคลน

โครงสรางพนฐาน โดยเฉพาะถนนเพอเขาพนทการเกษตร และไฟทางสองสวาง ในขณะเดยวกน

ประชาชนยงประสบกบปญหาตนทนการผลตสงในทางการเกษตรและปญหาหนสน ปญหาทเกดขน

ในตำบลหนองแวงมความคลายคลงกบปญหาของประชาชนในตำบลมวงชม (ยกเวนปญหาดานแหลง

นำเพอการเกษตรเนองจากตำบลมวงชมมคลองชลประทานไหลผาน) ในทางตรงกนขาม ตำบลทะเล

ชบศรมความเปนเมองสง (มอาณาเขตตดกบเทศบาลเมองลพบร) ปญหาสวนใหญจงเปนปญหาของ

ชมชนเมอง เชน ปญหายาเสพตด ปญหาความปลอดภยในชวตและทรพยสน การมบานเรอนตงอยาง

แออด และปญหาการระบายนำในชวงฤดฝน ฯลฯ ดวยเหตน หากการมสวนรวมของประชาชนไม

สามารถนำไปสการจดสรรงบประมาณเพอการแกไขปญหาหลกทเกดขนในแตละชมชนทองถนได

แลว ยอมมอาจกลาวไดวาการมสวนรวมของประชาชนนำไปสผลลพธทพงประสงคมากนก


อกประเดนหนงทมความนาสนใจคอบรรยากาศการเมองในระดบทองถนของ อบต.ทง 4

แหงมความแตกตางกน และพบวาบรรยากาศทางการเมองมไดเกยวของโดยตรงกบสภาพบรบทชมชน

และวถการดำเนนชวตของประชาชนมากนก กลาวคอ อบต.ทเปนกรณศกษาสวนใหญมบรรยากาศ

การเมองแบบแขงขนกนพอสมควร (ยกเวนใน อบต.มวงชมทมบรรยากาศการเมองแบบเครอญาต) ถง

แมวาบางแหงจะเปนชมชนชนบททประชาชนสวนใหญมวถชวตแบบพงพาอาศยซงกนและกนดงเชน

ท อบต.หนองแวงกตาม ในกรณของ อบต.ทะเลชบศรนน พบวามบรรยากาศการเมองทแขงขนกน

คอนขางรนแรงระหวางกลมการเมองหลก 2 กลม โดยทกลมการเมองหนงไดรบการสนบสนนจาก

การเมองทองถนในระดบจงหวด (อบจ.ลพบร) และอกกลมหนงไดรบการสนบสนนจากการเมองใน

ระดบชาต สวนในกรณของ อบต.หนองแวง และ อบต.ตนธงชยนน เปนการแขงขนทางการเมอง

ระหวางกลมอำนาจเดม (ฝายทองท—กำนนและผใหญบาน) และกลมอำนาจใหม (ฝายทองถน) ท

ผลดเปลยนกนเขาบรหาร อบต. ความขดแยงจงมกปรากฏขนเฉพาะชวงเวลาทมการเลอกตงคณะผ

บรหารและสมาชกสภา อบต.

รปแบบและความหลากหลายของการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณ

ในภาพรวมนน พบวาการมสวนรวมของประชาชนมกเกดขนผานการทำประชาคมหมบาน

เปนหลก ยกเวนในกรณของ อบต.มวงชม ทมการจดประชาคมตำบลอกขนตอนหนง20 สวนการม

สวนรวมของประชาชนในขนตอนการทำแผนพฒนาตำบล การจดสรรงบประมาณ การนำแผนงาน-

โครงการไปปฏบต หรอการตรวจสอบตดตามผลการดำเนนงาน มไดเกดขนอยางเขมขนมากนก และ

มกเปนไปตามขอกำหนดของกฎระเบยบทเกยวของเปนสำคญ โดยทวไป ประชาชนนยมมสวนรวม

กบ อบต.ในฐานะผเขารวมกจกรรมสำคญทางศาสนาหรองานตามประเพณท อบต.จดขนมากกวาการ

เขารวมดำเนนกจกรรมสาธารณะทมความหมายตอการพฒนาตำบลหรอตอการจดสรรทรพยากรของ

ชมชนอยางแทจรง

การประชมประชาคมหมบานของ อบต.ทเปนกรณศกษามกจดขนระหวางเดอนกมภาพนธถง

เมษายนของทกป และมประชาชนเขารวมโดยเฉลยรอยละ 3.8 ถง 9.2 ของประชากร การทำประชาคม

หมบานมกจดขนตามสถานททเปนศนยรวมการทำกจกรรมของหมบาน และเวลาในการทำประชาคม

20 อยางไรกด ขอมลชใหเหนวาการมสวนรวมในประชาคมตำบลเกดขนผานตวแทนทแตละหมบานคดเลอกขน อกทงตวแทนเหลาน

มกแสดงบทบาทในการปกปองโครงการทไดรบการเสนอมาจากประชาคมหมบานของตนเอง มากกวามารวมกนกำหนดกรอบทศทาง

การพฒนาตำบล



การประชมประชาคมหมบานของ อบต.ทเปนกรณศกษามกจดขนระหวางเดอนกมภาพนธถงเมษายนของทกป และมประชาชนเขารวมโดยเฉลยรอยละ 3.8 ถง 9.2 ของประชากร การทาประชาคมหมบานมกจดขนตามสถานททเปนศนยรวมการทากจกรรมของหมบาน และเวลาในการทาประชาคมมกถกกาหนดใหสอดคลองกบสภาพวถชวตและความเปนอยของประชาชน เชน ในชวงเยน/หวคาหลงเลกงาน หรอ ใน ชวงเชาของวนหยดราชการ ทงน รายละเอยดการมสวนรวมของประชาชนใน อบต.ตางๆ แสดงดงตารางท 2 ขางลางน ตารางท 2 การมสวนรวมของประชาชนในแตละขนตอนงบประมาณ

หวขอ อบต.หนองแวง จ.สระแกว

อบต.มวงชม จ.กาญจนบร /ก



ประชาคมหมบาน

ผเขารวมราว 40 - 80 คนตอหมบาน หรอคดเปนรอยละ 8.1 ของประชากร ขอเสนอ อยระหวาง 6 – 11 เรองตอหมบาน โดยมากเปนเรองเกยวกบการพฒนาโครงสรางพนฐาน การสงเสรมอาชพ/เกษตร และคณภาพชวต

ผเขารวมราว 25 - 82 คนตอหมบาน หรอคดเปนรอยละ 3.8 ของประชากร จานวนขอเสนออยระหวาง 4 – 10 เรองตอหมบาน ขอเสนอเกอบทงหมดเปนเรองการพฒนาโครงสรางพนฐาน

ผเขารวมราว 27 – 285 คนตอหมบาน หรอคดเปนรอยละ 9.2 ของประชากร จานวนขอเสนอยระหวาง 20 – 81 เรองตอหมบาน ขอเสนอสวนมากเปนการพฒนาโครงสรางพนฐาน และการพฒนาดานสงคม การศกษา คณภาพชวต

ผเขารวมไมมากนก ราวรอยละ 7 ของประชากร มการใชแบบสารวจฯ และจดประชาคมขนเฉพาะในชมชนทหารอก 2 แหง จานวนขอเสนอ อยระหวาง 11 – 50 เรองตอประชาคม ขอเสนอเนนดานโครงสรางพนฐาน สขอนามย/สวสดการสงคม

ประชาคมตาบล

มไดจดใหมขน ตวแทนหมบานละ 4 คนรวมกนคดกรองโครงการจากประชาคมหมบาน

มไดจดขนเปนประจา มไดจดใหมขน

การจดทาแผนพฒนาตาบล

คณะกรรมการสนบสนนฯ มบทบาทหลกในการ คดกรองโครงการจากประชาคมหมบาน มงบประมาณทตองการราว 37.2-37.5 ลานบาทตอป

คณะกรรมการสนบสนนฯ ทางานรวมกบตวแทนประชาคม ใหความ สาคญกบขอเสนอจากประชาคมหมบาน/ตาบลทไดจดความสาคญไว มงบประมาณทตองการราว 70 ลานบาทตอป

คณะกรรมการสนบสนนฯ มบทบาทหลกในการจดทาแผนฯ และกาหนดความสาคญของโครงการกนเองจากขอเสนอจากประชาคมหมบาน มงบประมาณทตองการราว 79-85 ลานบาทตอป

คณะกรรมการสนบสนนฯ รวมกบสวนงานตางๆ ของ อบต.พจารณาโครงการและนาไปใสในแผนสามป ประชาชนไมมสวนรวมคดเลอกโครงการ มงบประมาณทตองการ 110-154 ลานบาทตอป

การจดทาและการตดสนใจทางงบประมาณ

ดาเนนการโดยผบรหารและสมาชกสภา อบต.เปนหลก เนนรายจายดานการศกษา-สวสดการสงคม สวนการจดสรรงบพฒนาดานโครงสรางพนฐานใชวธหารเทากน

ดาเนนการโดยผบรหารและสมาชกสภา อบต.เปนหลก ใหความสาคญกบโครงการดานโครงสรางพนฐาน

ดาเนนการโดยผบรหารและสมาชกสภา อบต.เปนหลก งบประมาณจานวนมากถกจดสรรกบแผนงานบรหารทวไป (ราว 48 %) สวนการจดสรรงบพฒนาดาน

ผบรหารและสมาชกสภา อบต.ตดสนใจและเลอกโครงการเอง มรายจายสงในการบรหารงาน ทศน-ศกษา/ดงาน การแจกของใหประชาชน เนนงานสวสดการสงคม สวนงบ

มกถกกำหนดใหสอดคลองกบสภาพวถชวตและความเปนอยของประชาชน เชน ในชวงเยน/หวคำ

หลงเลกงาน หรอในชวงเชาของวนหยดราชการ ทงน รายละเอยดการมสวนรวมของประชาชนใน

อบต.ตางๆ แสดงดงตารางท 2 ขางลางน



หวขอ อบต.หนองแวง จ.สระแกว

อบต.มวงชม จ.กาญจนบร /ก



ทกหมบาน โครงสรางพนฐานใชวธหารเทากนทกหมบาน

โครงสรางพนฐานจดสรรใหตามฐานของกลมการเมองเปนหลก

การดาเนนโครงการและตดตามประเมนผล

การรวมดาเนนงานไมเขมขน มตวแทนประชาชนเปนกรรมการตรวจรบ/จดซอจดจาง




หมายเหต /ก อบต.มวงชมไดรบการยกฐานะเปนเทศบาลตาบลในเดอนตลาคม 2552 จงตองใชขอมลปงบประมาณ 2552 แทน อยางไรกด แมวาชมชนแตละแหงจะมสภาพปญหาและบรบทพนฐานทแตกตางกนพอประมาณ แตทวา

ขอเสนอโครงการจากทประชมประชาคมหมบานมกมความคลายคลงกนเปนอยางมากใน อบต.ทง 4 แหง กลาวคอขอเสนอสวนมากมกเปนเรองการพฒนาโครงสรางพนฐาน การสงเสรมอาชพ การสงเสรมการเกษตร และการพฒนาคณภาพชวต เปนทนาเสยดายวา การประชมประชาคมหมบานเพอรวมกนวเคราะหถงสภาพปญหาทเกดขนในชมชนและเพอการคนหาแนวทางแกไขนน ยงมไดเกดขนอยางเขมขน และมความหมายมากนก ขอเสนอโครงการ จากประชาคมหมบานมก มลกษณะฉาบฉวย มไดผานการคดไตรตรองอยางรอบคอบ อกทงยงมงเนนเรองใกลตว หรอเปนบรการภาคเอกชน เชน ขอตดตงมเตอรนา ขอใหตดตนไมในบาน ฯลฯ ทงนอาจเปนเพราะบรรยากาศของการสอสารแลกเปลยนความคดเหนในกระบวนการมสวนรวม ยงมไดเกดขนอยางเขมขนและเปดกวางมากนก การแลกเปลยนความคดเหนมกเกดขนในแนวดงและเปนการสอสารทางเดยวจากแกนนาชมชนไปสประชาชน เนอหาสาระของการประชมจงมกถก ชนาจากบรรดาแกนนาชมชนทมกจะจดประชมหาขอสรปรวมกนนอกรอบเปนการลวงหนา และจะนามาเสนอใหประชาชนใหการรบรองในทประชมประชาคมหมบานนนเอง

การมสวนรวมของประชาชนกบหลกการปกครองตนเองของพลเมอง ดงทไดกลาวแลววาการมสวนรวมของประชาชนควรเปนไปในลกษณะของการสรางพลเมองทมความกลมเกลยว และมอดมการณของการสรางสงคมรวมกน อยางไรกด การวจยในครงนชใหเหนวาทศนคตในการพงพาตนเองหรอทศนคตของการรวมกนสรางบานแปงเมองของประชาชนใน อบต.ทง 4 แหงยงอยในระดบทไมสงมากนก ประสบการณการมสวนรวมทเกดขนใน อบต.ทง 4 แหงสามารถประมวลขนเปนประเดน ทสาคญไดดงน ในประเดนแรก ประชาชน มกมองวาการแกไขปญหา สาธารณะ เปนหนาทรบผดชอบของ อบต. โดยทเมอมการจดตง อบต.ขนมา มงบประมาณและบคลากรแลว อบต.ควรมหนาทหลกใน การแกไขปญหา โดยทพวกเขา ไมจาเปนตองรวมกนรบผดชอบหรอลงมอแกไขปญหาแตอยางใด ประชาชน จงทาหนาทเปรยบเสมอน “ลกคา” ทคอยแจงความประสงคหรอความตองการตางๆ เพอให อบต.เขาดาเนนการแกไข มากกวาทาหนาทเปน “พลเมอง” ทรวมกนคดและลงมอแกไขปญหากบ อบต. ดงขอความตอนหนงทนายก อบต.หนองแวง จ.สระแกว กลาวไววา

อยางไรกด แมวาชมชนแตละแหงจะมสภาพปญหาและบรบทพนฐานทแตกตางกนพอประมาณ

แตทวาขอเสนอโครงการจากทประชมประชาคมหมบานมกมความคลายคลงกนเปนอยางมากใน อบต.

ทง 4 แหง กลาวคอขอเสนอสวนมากมกเปนเรองการพฒนาโครงสรางพนฐาน การสงเสรมอาชพ การ

สงเสรมการเกษตร และการพฒนาคณภาพชวต เปนทนาเสยดายวาการประชมประชาคมหมบานเพอ

รวมกนวเคราะหถงสภาพปญหาทเกดขนในชมชนและเพอการคนหาแนวทางแกไขนน ยงมไดเกดขน

อยางเขมขนและมความหมายมากนก ขอเสนอโครงการจากประชาคมหมบานมกมลกษณะฉาบฉวย

มไดผานการคดไตรตรองอยางรอบคอบ อกทงยงมงเนนเรองใกลตว หรอเปนบรการภาคเอกชน เชน

ขอตดตงมเตอรนำ ขอใหตดตนไมในบาน ฯลฯ ทงนอาจเปนเพราะบรรยากาศของการสอสารแลก

เปลยนความคดเหนในกระบวนการมสวนรวมยงมไดเกดขนอยางเขมขนและเปดกวางมากนก การ

แลกเปลยนความคดเหนมกเกดขนในแนวดงและเปนการสอสารทางเดยวจากแกนนำชมชนไปส

ประชาชน เนอหาสาระของการประชมจงมกถกชนำจากบรรดาแกนนำชมชนทมกจะจดประชมหาขอ

สรปรวมกนนอกรอบเปนการลวงหนา และจะนำมาเสนอใหประชาชนใหการรบรองในทประชม

ประชาคมหมบานนนเอง

การมสวนรวมของประชาชนกบหลกการปกครองตนเองของพลเมอง

ดงทไดกลาวแลววาการมสวนรวมของประชาชนควรเปนไปในลกษณะของการสรางพลเมอง

ทมความกลมเกลยวและมอดมการณของการสรางสงคมรวมกน อยางไรกด การวจยในครงนชใหเหน

วาทศนคตในการพงพาตนเองหรอทศนคตของการรวมกนสรางบานแปงเมองของประชาชนใน อบต.

ทง 4 แหงยงอยในระดบทไมสงมากนก ประสบการณการมสวนรวมทเกดขนใน อบต.ทง 4 แหง

สามารถประมวลขนเปนประเดนทสำคญไดดงน ในประเดนแรก ประชาชนมกมองวาการแกไขปญหา


สาธารณะเปนหนาทรบผดชอบของ อบต. โดยทเมอมการจดตง อบต.ขนมา มงบประมาณและ

บคลากรแลว อบต.ควรมหนาทหลกในการแกไขปญหา โดยทพวกเขาไมจำเปนตองรวมกนรบผดชอบ

หรอลงมอแกไขปญหาแตอยางใด ประชาชนจงทำหนาทเปรยบเสมอน “ลกคา” ทคอยแจงความ

ประสงคหรอความตองการตางๆ เพอให อบต.เขาดำเนนการแกไข มากกวาทำหนาทเปน “พลเมอง” ท

รวมกนคดและลงมอแกไขปญหากบ อบต. ดงขอความตอนหนงทนายก อบต.หนองแวง จ.สระแกว

กลาวไววา

“ผมกพยายามกระตนใหประชาชนมองปญหาสวนรวมตลอด แตวากทำไมไดมากนก

ไมรเปนยงไง พอม อบต.ขนมา ความรสกทจะแกไขปญหาของตนเองกลบนอยลง

ขนาดหญาหนาบานตวเองยงไมตดเลย รอแตให อบต.ไปทำ…” (สมภาษณวนท 16

ธนวาคม 2552 เวลา 11.00 น.)

ในประเดนตอมา ความคาดหวงของประชาชนทมตอการเขามสวนรวมยงคงจำกดอยเฉพาะ

การมองถงประโยชนทจะไดรบเฉพาะตนเฉพาะกลม และบอยครงทพบวาขอเสนอโครงการมลกษณะ

ฉาบฉวย มไดไตรตรองใหรอบคอบวามความจำเปนหรอไม สวนปญหาทมความสำคญตอการแกไข

ปญหาของตำบลกลบมไดรบการหยบยกขนมาพจารณากนอยางถองแท จงทำใหปญหาเหลานเกดขน

บอยครง ในประเดนน สมาชกสภา อบต.ทานหนงของ อบต.ตนธงชย จ.ลำปางไดใหความเหนวาการ

ทประชาชนไมไดมองภาพรวมรวมกนระหวางหมบานตางๆ สงผลใหการพฒนาโครงการทตองอาศย

ความรวมมอระหวางหมบานไมสามารถเกดขนได ดงตวอยางเชน

“ในพนทหมบานท 3 และ 4 มวดวาอารามทนกทองเทยวนยมมาเคารพสกการะ

หลายแหง แตวาการทำถนนวงแหวนเชอมระหวางหมท 3 และ 4 เพอสงเสรม

การทองเทยวภายในตำบลเกดขนไมไดเลย เพราะวาแกนนำชมชนและประชาชน

ของหมบานทงสองแหงไมมโอกาสพบปะพดคยเพอหารอแนวทางการพฒนา

โครงการรวมกนระหวางหมบาน” (สมภาษณวนท 11 พฤศจกายน 2552 เวลา

11.45 น.)


เปนทนาเสยดายวา ภาพทชดเจนในการแกไขปญหาหลกของตำบลกยงไมปรากฏขนใน

บรรดาผบรหารและพนกงานของ อบต.เชนกน สาระสำคญของแผนพฒนาตำบลและขอบญญต

งบประมาณของ อบต.ทเปนกรณตวอยางทง 4 แหงมไดสะทอนใหเหนถงความชดเจนของนโยบาย

เรงดวน แนวนโยบายการจดสรรทรพยากร หรอแนวทางการแกไขปญหาทมความเปนรปธรรมหรอ

สอดคลองกบสภาพปญหาของชมชนแตประการใด ในทายทสด กลไกการมสวนรวมของประชาชน

ยอมสงผลใหประชาชนเกดความเขาใจวาการมสวนรวมเหลานนไมมคณคามากพอทจะตองกลบเขามา

มสวนรวมอกในอนาคตดงทประชาชหลายทานใน อบต.ทง 4 แหงไดกลาวไวกบผเขยน

การมสวนรวมกบการตอบสนองตอความตองการของประชาชน

ในภาพรวมของกรณตวอยางทง 4 แหงนน ปญหาหลกและความตองการพนฐานของประชาชน

ยงมไดถกสงผานกลไกการมสวนรวมไปจนถงการจดทำแผนพฒนาตำบลและการจดสรรงบประมาณ

ในขนสดทายมากนก ลองพจารณาขอมลจากตารางท 3 ซงแสดงถงสดสวนของขอเรยกรองโครงการ

ใน 3 ลำดบแรกของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำงบประมาณขนตอนตางๆ ซง

ไดแก สภาพปญหาพนฐาน การทำประชาคมหมบาน การทำแผนพฒนาตำบล และการจดสรร

งบประมาณ ตามลำดบ (พจารณาจากเซลลทมการแรเงาไว)

ขอมลในตารางท 3 สะทอนใหเหนถงความไมสอดคลองกนระหวางสภาพปญหาและความ

ตองการของประชาชนทตนทางดงทปรากฏในแผนชมชนและแผนพฒนาตำบลกบการจดสรร

งบประมาณทปลายทางดงทปรากฏในขอบญญตงบประมาณรายจายประจำปของ อบต. หรอหากกลาว

โดยยอกคอ เสยงและความตองการของประชาชนมกหลนหายไปในระหวางกระบวนการจดทำ

งบประมาณของ อบต. หรอถาหากเสยงและความตองการของประชาชนผานเขาไปถงขนตอนสดทาย

ของกระบวนการงบประมาณแลวนน กจะไดรบการจดสรรงบประมาณใหในสดสวนทนอยมาก



ตารางท 3 ปญหาและแผนงาน/โครงการทมความสาคญใน 3 ลาดบแรกในแตละขนตอนของการมสวนรวม

อบต. ปญหาหลก/ปญหาเรงดวนของตาบล

ความตองการทไดรบการเสนอมาจากประชาคมหมบาน *

โครงการในแผนพฒนาตาบล ** (สดสวนงบประมาณทตองการ

ตองบประมาณรายจายทงหมด)

แผนงานทไดรบการจดสรร งบประมาณให ***

(% ของงบประมาณรวม)

อบต.

หนอง

แวง จ

.สระแ

กว

ขาดแคลนแหลงนาเพอการเกษตร/การอปโภคบรโภคของประชาชน

การพฒนาโครงสรางพนฐาน (27 โครงการ)

การพฒนาแหลงนาเพอการเกษตร การสงเสรมอาชพ (37.2%)

การศกษา ศาสนาและวฒนธรรม (24.5%)

ขาดแคลนแหลงเงนทน ในการประกอบอาชพหลก/อาชพเสรม

การพฒนาอาชพ/การสงเสรมการเกษตร (10 โครงการ)

การพฒนาโครงสรางพนฐานทวไป (ถนน ทางระบายนา ไฟฟา) (29.7%)

การพฒนาโครงสรางพนฐานทวไป (14.8%)

ขาดแคลนโครงสรางพนฐาน (ถนนเขาพนทเกษตร/ไฟสองสวาง)

การพฒนาคณภาพชวต และการสาธารณสข (10 โครงการ)

การพฒนาสงคม การศกษา และสาธารณสข (17.8%)

การสาธารณสข (2.2%)

อบต.

มวงช

ม จ.กา

ญจนบ

ร

ตนทนสงในการผลตดานการเกษตร/กสกรรม ราคาผลผลตตกตา




ขาดแคลนแหลงเงนทนในการประกอบอาชพหลก/อาชพเสรม

การพฒนาคณภาพชวต และการสาธารณสข (1 โครงการ)

การพฒนาแหลงทองเทยว อยางเปนระบบ (17.8%)

การศกษา ศาสนาและวฒนธรรม (22.2%)

ขาดแคลนโครงสรางพนฐาน (ถนน สะพาน ทางระบายนา ไฟฟา)

- การสงเสรมการศกษา ศลปวฒนธรรม และการกฬา (3.6%)

การสรางความเขมแขงของชมชน และการสงเสรมอาชพ (1.8%)

อบต.

ตนธงช

ย จ.ลา

ปาง

ตนทนสงในการผลตทางการเกษตร/กสกรรม ราคาสนคาตกตา




ปญหาการวางงาน การประกอบอาชพเสรม ขาดแคลนแหลงเงนทน

การพฒนาคณภาพชวต การสาธารณสข และการศกษา (51 โครงการ)

การพฒนาเศรษฐกจและอาชพ การทองเทยว ตลาด และแหลงนาเพอการเกษตร (23.4%)

การศกษา ศาสนาวฒนธรรม และนนทนาการ (18.8%)

ขาดแคลนโครงสรางพนฐาน (ถนน สะพาน ทางระบายนา ไฟฟา)

การพฒนาเศรษฐกจ การสงเสรมอาชพ (31 โครงการ)

การพฒนาการศกษา ศาสนาและศลปวฒนธรรม (9.0%)

การสงเสรมการเกษตร การสงเสรมกลมอาชพ (4.4%)

อบต.

ทะเลช

บศร จ

.ลพบร

ปญหายาเสพตด สขอนามย ความปลอดภยในชวตและทรพยสน



การศกษา ศาสนา และนนทนาการ (15.6%) [ทงนเปนงบดงานสงกวา 10%]

การสงเสรมอาชพใหกบ ผมรายไดนอย

การสขอนามย กฬาและนนทนาการ แกไขปญหายาเสพตด (52 โครงการ)

การพฒนาการศกษา ศาสนาศลปวฒนธรรม และการกฬา (20.3%)


ขาดแคลนโครงสรางพนฐาน (การระบายนา การตงบานเรอนแออด)

การพฒนาเศรษฐกจ การสงเสรมอาชพ พฒนาแหลงทองเทยว (23 โครงการ)

การพฒนาคณภาพชวต สขอนามย พฒนาสงคม- กลมผดอยโอกาส (12.1%)

การสาธารณสข (4.7%)

หมายเหต * ขอมลการทาประชาคมหมบานป 2552 เพอจดทาแผนพฒนาตาบลป พ.ศ. 2553-2555; ** ขอมลรวมทง 3 ปในแผนพฒนาตาบลป พ.ศ.2553-2555; *** ขอมลปงบประมาณลาสดของ อบต. โดยไมนบรวมงบประมาณเพอการบรหารงานทวไปและงบกลาง


ยกตวอยางเชน ในชมชนเกษตรกรรมดงเชน อบต.หนองแวง และ อบต.มวงชม ประชาชน

สวนใหญตองการโครงการเพอการแกไขปญหาตนทนสงในการผลตทางการเกษตร การประกอบ

อาชพเสรมของเกษตรกรหรอผมรายไดนอย และปญหาการเขาถงแหลงเงนทน หรอในกรณของ

ชมชนเมองดงเชน อบต.ทะเลชบศรนน ประชาชนจำนวนมากตองการโครงการเพอการแกไขปญหายา

เสพตด ความปลอดภยในชวตและทรพยสน และการดแลสขอนามย ดงนเปนตน อยางไรกด อบต.มวง

ชมกลบจดสรรงบประมาณเพอการสงเสรมกลมอาชพประมาณรอยละ 1.8 ของรายจายรวมประจำป

เพยงเทานน หรอในกรณของ อบต.ทะเลชบศรจดสรรงบประมาณเพอการแกไขปญหาสขอนามยใน

สดสวนรอยละ 4.7 ของรายจายประจำป แตทวา อบต.จดสรรงบประมาณเพอการแกปญหาหลกของ

ตำบลในดานความปลอดภยในชวตและทรพยสนและปญหายาเสพตดในสดสวนทนอยกวานเปนอยาง

มาก (นอยกวารอยละ 2.0 ของงบประมาณรายจายประจำป) หรอทซำรายไปกวานน ประชาชนตำบล

หนองแวงประสบปญหาหลกดานแหลงนำเพอการเกษตร/กสกรรมและการสงเสรมอาชพ แตทวาแผน

งานเหลานมไดรบความสนบสนนทางงบประมาณจาก อบต.หนองแวงมากเทาใดนก

ในทางตรงกนขาม โครงการดานการพฒนาโครงสรางพนฐานมกผานทะลตงแตกระบวนการ

ตนนำ (ประชาคมหมบาน) ไปจนถงปลายนำ (การจดสรรงบประมาณ) (พจารณาจากขอความตวหนา

และขดเสนใตทแสดงในแตละเซลลของตารางท 3) ถงแมวาการขาดแคลนในโครงสรางพนฐานจะ

มไดเปนปญหาเรงดวนของตำบลมากนกกตาม แตโครงสรางพนฐานมกอยในความสนใจของ

ประชาชนเปนลำดบแรก อกทงงบประมาณเพอการพฒนาโครงสรางพนฐานมกไดรบการจดสรรให

ในสดสวนทสงมากเปนลำดบตนๆ ในทกๆ ปงบประมาณ (ระหวางรอยละ 7.3 ใน อบต.ทะเลชบศร

ถงรอยละ 27.1 ใน อบต.มวงชม)

ขอคนพบในประเดนนนำไปสการตงคำถามตอเนองตามมาคอ เสยงของประชาชนหลนหาย

ไปทขนตอนใดของกระบวนการมสวนรวมในการจดทำงบประมาณ และเปนเพราะสาเหตใด?

ในประเดนนเอง หากยอนกลบไปพจารณาขอมลในตารางท 2 ขางตนกจะเหนไดวาแทจรงแลว

ประชาชนเขามสวนรวมเพยงเฉพาะขนตอนตนนำของการมสวนรวมในการจดทำงบประมาณ (การทำ

ประชาคมหมบาน) เทานน แตมไดมสวนรวมอยางเขมขนในขนตอนการจดทำบญชโครงการพฒนา

ในแผนพฒนาตำบลและในขนตอนการประชมสภา อบต.เพอการตดสนใจทางงบประมาณ การขาด

ความเขมขนในเชงกระบวนการดงกลาวจงอาจเปนสาเหตสำคญททำใหคณะผบรหารของ อบต.

ยงคงมอำนาจดลพนจในการจดทำงบประมาณทคอนขางจะสมบรณ จงสงผลใหพวกเขาสามารถ

หยบยกโครงการใดขนมาดำเนนการกอนหรอหลง หรออาจไมดำเนนการตามทประชาชนเรยกรองเลย

กเปนได


การมสวนรวมของประชาชนกบหลกความรบผดชอบทางการคลง

การศกษาในครงนพบวาประชาชนและคณะผบรหารของ อบต.ตางมไดใหความสำคญตอการ

สรางกลไกการมสวนรวมทนำไปสการเรยกรองของประชาชนทสอดคลองกบหลกความรบผดชอบ

ทางการคลง กลาวคอไมมการทำประชาคมหมบานใดเลยทมการหยบยกประเดนเรองการจดเกบภาษ

ทองถนและศกยภาพทางการเงนการคลงของ อบต. ขนมาพจารณาควบคไปกบการเสนอขอเรยกรอง

และความตองการโครงการของประชาชน กลไกการมสวนรวมของประชาชนจงนำไปสสภาวะของ

การขาดความสมดลระหวางการเรยกรองทางงบประมาณและการใหการสนบสนนทางทรพยากรแก

อบต. ดงเชนท ปลด อบต.มวงชมกลาวไวสนๆ แตไดใจความวา “ประชาชนทนเวลามาทำประชาคม

นน มกไมคอยพดหลอกวาพวกเขาจะใหอะไร แตมกจะถามอยบอยๆ วาพวกเขาจะไดอะไรจาก อบต.”

(สมภาษณวนท 16 มถนายน 2552 เวลา 13.00 น.)

ในทางตรงกนขาม การมสวนรวมของประชาชนกลบสงผลใหประชาชนมทศนคตทางการ

คลงแบบพงพาภาครฐเพมมากขน โดยทประชาชนมกมองวา อบต.เปนหนวยงานทมงบประมาณ ม

บคลากรและเครองไมเครองมอตางๆ จงควรเปนผทนำงบประมาณและโครงการตางๆ มาใหตามท

ประชาชนรองขอ (free-lunch attitude) ในทสด กลไกการมสวนรวมในลกษณะดงกลาวมกจะนำไปส

สภาวะทประชาชนเรยกรองแบบเอาแตไดแบบเกนตว ปรมาณขอเรยกรองตางๆ จะสะสมเพมมากขน

เมอเวลาผานไป (consumerism regime) ลองพจารณาขอมลจากตารางท 4 จะเหนไดวาขอเรยกรอง

ตางๆ ดงทปรากฏในแผนพฒนาตำบลของ อบต.ทเปนกรณตวอยางทง 4 แหงมความตองการ

ดานงบประมาณเฉลยในแตละประหวาง 40 ลานบาท (อบต.หนองแวง) ถง 125 ลานบาท (อบต.ทะเล

ชบศร) ในขณะทขนาดของงบประมาณรายจายประจำปของ อบต.อยทระหวาง 12 ถง 40 ลานบาท

เทานน หรอกลาวโดยยอกคอ ความแตกตางระหวางความตองการดานงบประมาณและขดความ

สามารถทางการคลงของ อบต. (หรอทเรยกวา Fiscal gap นน) มสงถงราว 3 ถง 5 เทาตว21

21 มความเปนไปไดวาขนาดของงบประมาณทตองการดงทปรากฏอยในแผนพฒนาตำบลจะสงเกนกวาความตองการทแทจรงของ

ประชาชน อยางไรกด ถงแมจะตดทอนความตองการดงกลาวลงครงหนง กยงคงสงเกนกวาศกยภาพทางการคลงของ อบต. แตละแหง

เปนอยางมาก


ทนเวลามาทาประชาคมนน มกไมคอยพดหลอกวาพวกเขาจะใหอะไร แตมกจะถามอยบอยๆ วาพวกเขาจะไดอะไรจาก อบต.” (สมภาษณวนท 16 มถนายน 2552 เวลา 13.00 น.)

ในทางตรงกนขาม การมสวนรวมของประชาชนกลบสงผลใหประชาชนมทศนคตทางการคลงแบบพงพาภาครฐเพมมากขน โดยท ประชาชน มกมองวา อบต.เปนหนวยงานทมงบประมาณ มบคลากรและเครองไมเครองมอตางๆ จงควรเปนผทนางบประมาณและโครงการตางๆ มาใหตามทประชาชนรองขอ (free-lunch attitude) ในทสด กลไกการมสวนรวมในลกษณะดงกลาว มกจะนาไปสสภาวะทประชาชนเรยกรองแบบเอาแตไดแบบเกนตว ปรมาณขอเรยกรองตางๆ จะสะสมเพมมากขนเมอเวลาผานไป ( consumerism regime) ลองพจารณาขอมลจากตารางท 4 จะเหนไดวาขอเรยกรองตางๆ ดงทปรากฏในแผนพฒนาตาบลของ อบต.ทเปนกรณตวอยางทง 4 แหงมความตองการดานงบประมาณเฉลยในแตละประหวาง 40 ลานบาท (อบต.หนองแวง) ถง 125 ลานบาท (อบต.ทะเลชบศร) ในขณะทขนาดของงบประมาณรายจายประจาปของ อบต.อย ทระหวาง 12 ถง 40 ลานบาทเทานน หรอกลาวโดยยอกคอ ความแตกตางระหวางความตองการดานงบประมาณและขดความสามารถทางการคลงของ อบต. (หรอทเรยกวา Fiscal gap นน) มสงถงราว 3 ถง 5 เทาตว21

ตารางท 4 ความตองการดานงบประมาณของโครงการพฒนาตาบลและขนาดงบประมาณรายจายประจาป หวขอ อบต.หนองแวง

จ.สระแกว อบต.มวงชม

จ.กาญจนบร /ก/ อบต.ตนธงชย

จ.ลาปาง อบต.ทะเลชบศร

จ.ลพบร งบประมาณทตองการตามแผนพฒนาตาบล

ประมาณ 40 ลานบาทตอป




ขนาดงบประมาณรายจายโดยเฉลย

12.2 - 14.0 ลานบาท (ปงบประมาณ 2551

– 2553)

12.1 – 17.6 ลานบาท (ปงบประมาณ 2550

– 2552)


– 2553)


– 2553) เงนสะสมนามาจายขาดได ราว 7.2 ลานบาท

(ตนปงบประมาณ 2553)

ราว 2.6 ลานบาท (ตนปงบประมาณ

2552)


2553)


2553) หมายเหต /ก/ อบต.มวงชมไดรบการยกฐานะเปนเทศบาลตาบลในเดอนตลาคม 2552 จงตองใชขอมลปงบประมาณ 2552 แทน

สาเหตสาคญททาใหประชาชนม ทศนคตใน การเรยกรองโครงการตางๆ อยางเกนตว มคาอธบายหลายประการดงน ประการแรก โครงสรางรายไดของ อบต.ในปจจบนทาใหเกดภาพลวงตาทางการคลง (fiscal illusion) กลาวคอภาระภาษทองถนท อบต.จดเกบเองอยในระดบทตามาก จน มกสงผลใหประชาชนมองไมเหนถงตนทนจากการเรยกรองในรปของการเสยภาษทองถน จงทาใหการเรยกรองดเสมอนหนงเปนของฟรทใครมอยาวกสาวไดไป22 ประการตอมา อาจเปนเพราะ การมสวนรวมของประชาชน ดาเนนการไปอยางปราศจากซง ขอมลทเพยงพอ 21 มความเปนไปไดวาขนาดของงบประมาณทตองการดงทปรากฏ อยในแผนพฒนาตาบลจะสงเกนกวาความตองการทแทจรง ของประชาชน อยางไรกด ถงแมจะตดทอนความตองการดงกลาวลงครงหนง กยงคงสงเกนกวาศกยภาพทางการคลงของ อบต. แตละแหงเปนอยางมาก 22 แนวคดเศรษฐศาสตรการคลงอธบายปรากฏการณดงกลาววา Marginal benefit ในการเรยกรองยงคงสงกวา Marginal cost จงทาใหมปรมาณความตองการ หรอ demand เพมขนอยางไมมทสนสด


22 แนวคดเศรษฐศาสตรการคลงอธบายปรากฏการณดงกลาววา Marginal benefit ในการเรยกรองยงคงสงกวา Marginal cost จงทำใหม

ปรมาณความตองการ หรอ demand เพมขนอยางไมมทสนสด 23 ในทางเศรษฐศาสตร ปญหาดงกลาวเรยกวาการขาดขอมลการตดสนใจทสมบรณ (incomplete information) ทงในดานความตองการ

บรการสาธารณะ (budget demand) และในดานศกยภาพทางการคลงของ อบต. (budget supply) จงทำใหการตดสนใจกำหนดขนาดของ

การจดบรการสาธารณะทเหมาะสมของ อบต. เกดความลมเหลวอยางหลกเลยงมได

สาเหตสำคญททำใหประชาชนมทศนคตในการเรยกรองโครงการตางๆ อยางเกนตวมคำ

อธบายหลายประการดงน ประการแรก โครงสรางรายไดของ อบต.ในปจจบนทำใหเกดภาพลวงตา

ทางการคลง (fiscal illusion) กลาวคอภาระภาษทองถนท อบต.จดเกบเองอยในระดบทตำมาก จนมก

สงผลใหประชาชนมองไมเหนถงตนทนจากการเรยกรองในรปของการเสยภาษทองถน จงทำใหการ

เรยกรองดเสมอนหนงเปนของฟรทใครมอยาวกสาวไดไป22 ประการตอมา อาจเปนเพราะการมสวน

รวมของประชาชนดำเนนการไปอยางปราศจากซงขอมลทเพยงพอสำหรบการตดสนใจทมคณคาตอ

การพฒนาตำบล กลาวคอการเรยกรองโครงการมกทำกนอยางฉาบฉวย โดยทประชาชนมไดรวมกน

ประเมนวาขอเสนอโครงการแตละเรองนนมความสมเหตสมผลและสอดคลองกบทศทางการพฒนา

ตำบลมากนอยเพยงใด หรอจะกอใหคาใชจายในการดำเนนการเทาใด ประชาชนจงมกมวธคดวา “ขอ

โครงการเยอะๆ เอาไวกอน ไดหรอไมไดคอยวากน...” (สมภาษณประชาชนทานหนงในตำบลมวงชม

วนท 14 พฤศจกายน 2552)23 ในทางกลบกน คณะผบรหารของ อบต.เองกมไดใหขอมลทชดเจนแก

ประชาชนวากรอบวงเงนงบประมาณท อบต.จะสามารถดำเนนโครงการตามขอเรยกรองไดเปนจำนวน

เทาใด ทายทสด การเรยกรองทขาดความสมเหตสมผลและมไดอยบนฐานของความเปนไปไดในดาน

ทรพยากรยอมนำไปสสภาวะของการเรยกรองทเกนพอด ดงขอมลทแสดงไวในตารางท 4 นนเอง

ขอบเขตเนอหาและความเขมขนของการมสวนรวมของประชาชน

การศกษาในครงนชใหเหนถงขอจำกดในเชงขอบเขตเนอหาและความเขมขนของการจดทำ















– 2553)


– 2552)


– 2553)





2552)


2553)


















– 2553)


– 2552)


– 2553)





2552)


2553)





งบประมาณแบบมสวนรวมในหลายประการดงน ประการแรก เนอหาสาระและขอสรปทไดจากการ

มสวนรวมของประชาชนทมตอการจดทำแผนพฒนาตำบลและการจดสรรงบประมาณของ อบต.

ยงมไดเกดขนอยางมทศทางทชดเจน ขอมลจากกรณตวอยางชใหเหนวา (1) ขอเสนอทบรรจอยใน

แผนพฒนาตำบลมลกษณะกระจดกระจาย ขาดทศทางการพฒนาทชดเจนวาจะขบเคลอนไปในทางใด

และไดมากจากการรวบรวมโครงการจากสวนตางๆ เพอการแกปญหาเฉพาะหนาทเกดขนในแตละ

พนทหมบาน (2) ขอเสนอจำนวนมากมไดเกดขนจากการทำประชาคมหมบาน หากแตมทมาจากการ

รเรมของคณะผบรหารของ อบต. หรอไดรบการเสนอมาจากราชการสวนภมภาค และ (3) สดสวนของ

โครงการทบรรจในแผนพฒนาตำบลยงไมสอดรบกบสภาพปญหาของชมชนนกดงทไดอภปรายไว

แลวกอนหนาน ในทายทสด แผนพฒนาตำบลและขอบญญตงบประมาณของ อบต.จงมลกษณะ

“หวมงกทายมงกร”

ประการตอมา จำนวนและความเปนตวแทนของประชาชนทเขารวมในการทำประชาคมหมบาน

ยงคงมขอจำกดพอสมควร ประชาชนทเขารวมในการทำประชาคมหมบานอยระหวางรอยละ 3.8 ถง 9.2

ของประชากรทงหมดในตำบล ซงยงมอาจกลาวไดวาเปนขนาดของการมสวนรวมทมากเทาใดนก

นอกจากน ยงไมพบวามตำบลใดทมตวแทนประชาชนจากกลมตางๆ ทหลากหลายเขามสวนรวมมาก

เพยงพอ โดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชน ตวแทนกลมอาชพตางๆ (พจารณาขอมลจากตารางท 5 ขางลาง)

นอกจากน การสอสารแลกเปลยนขอมลในกระบวนการมสวนรวมขนตอนตางๆ มกดำเนนไปอยางจำกด

โดยมากเปนการสอสารทางเดยวทฝายประชาชนมกมบทบาทเปนเพยงผรบขอมล จงสงผลใหกลมผม

อำนาจทเปนทางการ ซงไดแก คณะผบรหารของ อบต. สมาชกสภา อบต. และพนกงานทองถนยงคงม

บทบาทสำคญในการตดสนใจคดเลอกโครงการพฒนาเพอนำมาจดสรรงบประมาณให ซงทายทสดจงสง

ผลตอเนองใหการจดสรรงบประมาณมลกษณะกระจดกระจาย และยงมไดมงไปสการแกไขปญหาหลก

ในชมชนทองถนตางๆ มากนกดงทไดอภปรายไวแลวกอนหนานนนเอง


ตารางท 5 ความเขมขนในการมสวนรวมของประชาชนในการจดทางบประมาณของ อบต.

ประเดน อบต.หนองแวง




ประชากร (ป 2552) 3,800 คน 6,500 คน 15,150 คน 15,100 คน จานวนประชาชนทเขารวมประชาคมหมบาน

313 คน หรอประมาณ 8.1% ของประชากร


1,395 คน หรอราว 9.2% ของประชากร

1,080 คน*** หรอราว 7.1% ของประชากร

ความเปนตวแทนของประชากร

สดสวนผชายตอผหญงทเขารวมประชาคม 1:1.3 สวนคนวยทางาน และเยาวชนมไดเขารวม

ผเขารวมสวนใหญเปนคนวยทางาน สวนเยาวชน และผสงอายเขารวมในสดสวนทนอยมาก

ผเขารวมสวนใหญเปนกลมผสงอาย และตวแทนกลมอาชพ

ผเขารวมสวนใหญเปนกลมผสงอาย ในชมชนทหารเปนการสงตวแทนเขารวมตามทอยอาศย

การสอสารและ การไหลของขอมล

มการสอสารแลกเปลยนขอมลกนแบบสองทางระหวางแกนนาชมชนและประชาชน เนองจากเปนชมชนขนาดเลก

เปนการสอสารแนวดงเปนหลก แกนนาชมชนมกนาเสนอขอเรยกรองและความตองการตางๆ


เปนการสอสารแนวดง โดยเฉพาะชมชนทหารทง 2 แหง แตมการใชแบบสารวจ เพอใหไดขอมลแบบสองทางมากขน

จดหลกในการตดสนใจทางงบประมาณ (locus of budget making)

คณะผบรหาร อบต. คณะกรรมการสนบสนนการทาแผนพฒนาตาบล

คณะผบรหาร อบต. สมาชกสภา อบต. ประชาคมหมบาน/ตาบล

คณะผบรหาร อบต. และสมาชกสภา อบต.

คณะผบรหาร อบต. สมาชกสภา อบต. และ หวหนาสวนงาน อบต.

ความครอบคลมปญหาดานตางๆ ในการจดสรรงบประมาณ (Issue comprehensiveness)

นอย—โครงการเพอการแกไขปญหาดานแหลงนาการเกษตร อาชพเสรมผมรายไดนอย/เกษตรกรมไดรบความสาคญในการจดสรรงบประมาณ

ปานกลาง—โครงการแกไขปญหาดานการเกษตร ตนทนการผลตสง แหลงเงนทนอาชพไดรบงบประมาณรอยละ 2 ของยอดรวม

ปานกลาง—โครงการแกไขปญหาการวางงาน แหลงเงนทนในการประกอบอาชพไดรบงบประมาณราวรอยละ 5 ของยอดรวม

ปานกลาง—โครงการแกไขปญหายาเสพตด ความปลอดภยในชมชน และสขอนามย ไดรบ งบประมาณราวรอยละ 5 ของยอดรวม

หมายเหต ***เปนตวเลขทปรากฏในรายงานการประชม แตขอเทจจรงปรากฏวา อบต.ใหประชาชนลงชอเขารวมประชมประชาคมในภายหลง ขนาดของงบประมาณ บรรยากาศการเมองทองถน และการเขาถงการตดสนใจทางงบประมาณ

ขอมลจากกรณตวอยางทง 4 สะทอนใหเหนถง ปรากฏการณเกยวกบ ขนาดของงบประมาณ บรรยากาศทางการเมอง และระดบการเขาถงของประชาชนในการจดสรรงบประมาณของ อบต. ทนาสนใจหลายประการ ในภาพรวมนน ขนาดของการเขาถงของประชาชน ทมตอการจดสรรงบประมาณอยในระดบทไมสงนก คดเปนเพยงประมาณรอยละ 19 ของงบประมาณรายจายของ อบต.ทง 4 แหงโดยเฉลย (ระดบการเขาถงทางงบประมาณอยระหวางรอยละ 12.3 ถง รอยละ 22.1 ของขนาดงบประมาณรายจาย) (พจารณาจากแผนภาพท 2 ในรปท 4) ประการตอมา พบวา ขนาดของงบประมาณของ อบต.มความสมพนธกบ การเปดพนททาง งบประมาณ ใหแกประชาชน เชนกรณของ อบต.หนองแวงทมงบประมาณรายจายประจาปราว 12 – 14 ลานบาทนน ความตองการของประชาชนทเสนอผานประชาคมหมบานไดรบการตอบสนองจาก อบต.หนองแวงโดยการจดสรรงบประมาณใหราวรอยละ 12.3 ของงบประมาณรายจายประจาป ในทางกลบกน อบต. ทะเลชบศร ทมขนาดของงบประมาณรายจายประจาปราว 32 ลานบาท ไดเปดพนททางงบประมาณใหกบโครงการทไดรบการเสนอมาจากประชาชนในสดสวนทสงกวา หรอคดเปนรอยละ 22.1 ของงบประมาณรายจายประจาปโดยเฉลย ดงนเปนตน


ขนาดของงบประมาณ บรรยากาศการเมองทองถน และการเขาถงการตดสนใจทางงบประมาณ

ขอมลจากกรณตวอยางทง 4 สะทอนใหเหนถงปรากฏการณเกยวกบขนาดของงบประมาณ

บรรยากาศทางการเมอง และระดบการเขาถงของประชาชนในการจดสรรงบประมาณของ อบต. ทนา

สนใจหลายประการ ในภาพรวมนน ขนาดของการเขาถงของประชาชนทมตอการจดสรรงบประมาณ

อยในระดบทไมสงนก คดเปนเพยงประมาณรอยละ 19 ของงบประมาณรายจายของ อบต.ทง 4 แหง

โดยเฉลย (ระดบการเขาถงทางงบประมาณอยระหวางรอยละ 12.3 ถง รอยละ 22.1 ของขนาด

งบประมาณรายจาย) (พจารณาจากแผนภาพท 2 ในรปท 4) ประการตอมา พบวาขนาดของงบประมาณ

ของ อบต.มความสมพนธกบการเปดพนททางงบประมาณใหแกประชาชน เชนกรณของ อบต.หนอง

แวงทมงบประมาณรายจายประจำปราว 12 – 14 ลานบาทนน ความตองการของประชาชนทเสนอผาน

ประชาคมหมบานไดรบการตอบสนองจาก อบต.หนองแวงโดยการจดสรรงบประมาณใหราวรอยละ

12.3 ของงบประมาณรายจายประจำป ในทางกลบกน อบต.ทะเลชบศรทมขนาดของงบประมาณ

รายจายประจำปราว 32 ลานบาท ไดเปดพนททางงบประมาณใหกบโครงการทไดรบการเสนอมาจาก

ประชาชนในสดสวนทสงกวา หรอคดเปนรอยละ 22.1 ของงบประมาณรายจายประจำปโดยเฉลย ดงน

เปนตน





































































แผนภาพท 2 แสดงความสมพนธระหวางขนาดของชมชนกบการเขาถงงบประมาณ

หมายเหต: 1. ระดบการเขาถงงบประมาณคานวณมาจากสดสวนของงบประมาณท อบต.แตละแหงจดสรรใหกบโครงการพฒนาทไดรบการเสนอมาจากทประชมประชาคมหมบานเปรยบเทยบกบงบประมาณทงหมดของ อบต.แตละแหง ; 2. สาหรบ อบต.หนองแวง อบต.ตนธงชย และ อบต.ทะเลชบศร ขอมลปท 1 หมายถงปงบประมาณ 2551, ปท 2 หมายถงปงบประมาณ 2552, และปท 3 หมายถงปงบประมาณ 2553 สวนขอมลงบประมาณของ อบต.มวงชมในปท 1, 2, และ 3 หมายถงปงบประมาณ 2550, 2551, และ 2552 ตามลาดบ ทงนเนองจากมการยกฐานะเปนเทศบาลตาบลในปงบประมาณ 2553 จงไมสามารถนาขอมลในปดงกลาวมาเปรยบเทยบกบ อบต.อนๆ ได

0.0%10.0%20.0%30.0%40.0%

อบต.หนองแวง อบต.มวงชม อบต.ตนธงชย อบต.ทะเลชบศรปท 1 19.6% 13.4% 21.7% 39.5%

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%


0.0%5.0%

10.0%15.0%20.0%25.0%


0.0%5.0%

10.0%15.0%20.0%25.0%

อบต.หนองแวง อบต.มวงชม อบต.ตนธงชย อบต.ทะเลชบศรเฉลย 12.3% 20.4% 21.2% 22.1%

หมายเหต: 1. ระดบการเขาถงงบประมาณคำนวณมาจากสดสวนของงบประมาณท อบต.แตละแหงจดสรรใหกบโครงการพฒนาทไดรบการเสนอมาจากทประชมประชาคมหมบานเปรยบเทยบกบงบประมาณทงหมดของ อบต.แตละแหง; 2. สำหรบ อบต.หนองแวง อบต.ตนธงชย และ อบต.ทะเลชบศร ขอมลปท 1 หมายถงปงบประมาณ 2551, ปท 2 หมายถงปงบประมาณ 2552, และปท 3 หมายถงปงบประมาณ 2553 สวนขอมลงบประมาณของ อบต.มวงชมในปท 1, 2, และ 3 หมายถงปงบประมาณ 2550, 2551, และ 2552 ตามลำดบ ทงนเนองจากมการยกฐานะเปนเทศบาลตำบลในปงบประมาณ 2553 จงไมสามารถนำขอมลในปดงกลาวมาเปรยบเทยบกบ อบต.อนๆ ได


ประการสดทาย เมอพจารณารายละเอยดของการเขาถงงบประมาณจำแนกเปนรายปแลวนน

พบวาปจจยทางการเมองทองถนสงผลตอระดบการเขาถงงบประมาณของประชาชน โดยเฉพาะในชวง

เวลาทบรรยากาศทางการเมองทองถนเขาสสภาวะของการแขงขนระหวางกลมการเมองตางๆ พจารณา

ขอมลในป 2552 และ 2553 จากแผนภาพท 2 ขางตน ในกรณของ อบต.หนองแวงนน การแขงขน

ทางการเมองปรากฏอยางชดเจนในราวป 2552 ระหวางกลมอำนาจเดม (ฝายทองท) และกลมอำนาจ

ใหม (ฝายผบรหาร อบต.ชดเดม) สวนในกรณของ อบต.ทะเลชบศรเรมปรากฏภาพของการแขงขน

ทางการเมองทชดเจนในราวป 2552 ระหวางกลมการเมองทมฐานเสยงสนบสนนจาก อบจ.ลพบร กบ

กลมการเมองทมฐานเสยงสนบสนนจากพรรคการเมองในระดบชาต สดสวนของการเขาถง

งบประมาณของประชาชนของ อบต.ทงสองแหงในปงบประมาณ 2552 และ 2553 ลดลงจากสดสวน

เดยวกนของปงบประมาณ 2551 เปนอยางมาก ในกรณ อบต.หนองแวง สดสวนดงกลาวลดลงจากรอย

ละ 19.6 ในป 2551 เปนรอยละ 8.6 และ 8.7 ในป 2552 และ 2553 ตามลำดบ และในกรณของ อบต.

ทะเลชบศร สดสวนดงกลาวลดลงจากรอยละ 39.5 ในป 2551 เปนรอยละ 15.8 และ 11.0 ในป 2552

และ 2553 ตามลำดบ ในทำนองเดยวกน อบต.ตนธงชยทมการเลอกตงนายก อบต.เพอทดแทนคนเดม

ทเสยชวตลงดวยโรคมะเรงในเดอนสงหาคม 2552 นำไปสการสบเปลยนขวทางการเมอง และสงผล

ใหระดบการเขาถงงบประมาณของประชาชนลดนอยลงจากรอยละ 25.1 ในปงบประมาณ 2552 ไปอย

ทรอยละ 16.9 ในปงบประมาณ 2553

ปรากฏการณดงกลาวนสะทอนใหเหนวา บรรยากาศทางการเมองในระดบทองถนสงผลตอ

การเปดพนทตดสนใจทางงบประมาณใหแกประชาชน กลาวคอ ความสมพนธระหวางขนาดของ

งบประมาณกบระดบการเขาถงงบประมาณภายใตบรบทของการเมองทมการแขงขนกนสงมลกษณะ

ของระฆงควำ (inverted U-shaped relationship) อบต.ขนาดเลกเชน อบต.หนองแวง และ อบต.ขนาด

ใหญดงเชน อบต.ทะเลชบศร ซงมบรรยากาศการเมองทตงเครยดนน เปดโอกาสใหเสยงและความ

ตองการของประชาชนเขาถงการจดสรรงบประมาณโดยตรงในสดสวนทนอยกวา อบต.ขนาดกลางดง

เชน อบต.มวงชมทบรรยากาศทางการเมองในชวงเวลาดงกลาวมเสถยรภาพสงกวา สาเหตทเปนเชนน

อาจเปนเพราะบรรยากาศทางการเมองทแขงขนกนสงอาจเปนขอจำกดสำคญททำใหคณะผบรหาร

อบต.ไมกลาทจะปลอยใหอำนาจตดสนใจทางทรพยากรตกอยในมอของประชาชนหรอคแขงทางการ

เมองมากเกนไป จนกอใหเกดผลเสยตอการสรางฐานเสยงทางการเมองของพวกตนผานการใชจาย

งบประมาณกเปนได


สรปและขอเสนอแนะเพอการสรางตำบลทเขมแขงผานการมสวนรวมในการจดทำงบประมาณ

การวจยในครงนตองการตอบคำถามวาการมสวนรวมของประชาชนในการจดทำแผนพฒนา

ทองถนและงบประมาณขององคกรปกครองสวนทองถนเกดขนเชนใด และไดผลลพธเปนอยางไร ใน

การตอบคำถามดงกลาว ผวจยเลอกศกษากรณตวอยางจากองคการบรหารสวนตำบล (อบต.) จำนวน 4

แหงโดยวธการสมแบบหลายขนตอน การศกษาในครงนพบวาการมสวนรวมของประชาชนในการจด

ทำแผนและงบประมาณของ อบต.ทเปนกรณตวอยางยงมรปแบบและความหลากหลายทจำกด และมก

เกดขนเพยงเฉพาะขนตนทประชาชนใหขอมลเกยวกบสภาพปญหาและความตองการโครงการพฒนา

ผานการทำประชาคมหมบาน และในขนตอนสดทายทประชาชนเขารวมเปนคณะกรรมการการจดซอ

จดจาง คณะกรรมการตรวจรบหรอตรวจสอบการดำเนนงาน ซงกลไกการมสวนรวมทงสองขนตอน

ดงกลาวเกดขนตามขอกำหนดของกฎหมายตางๆ ทเกยวของเปนสำคญ

นอกจากน ผลลพธของการมสวนรวมของประชาชนทมตอการจดทำงบประมาณกมขอจำกด

เปนอยางมาก ในดานหนง ทศนคตในการพงพาตนเองหรอทศนคตในการรวมกนสรางบานแปงเมอง

ของประชาชนใน อบต.ทง 4 แหงยงอยในระดบทไมสงนก ในอกดานหนง เสยงและความตองการ

ของประชาชนมกหลนหายไปในกระบวนการจดทำงบประมาณ นอกจากน การมสวนรวมทเกดขนยง

ไมอาจ ชวยใหประชาชนเกดความตระหนกถงการเรยกรองโครงการทมความสมเหตสมผลทางการคลง

แตกลบทำใหประชาชนเรยกรองแบบเกนตว ในประเดนตอมา จำนวนและความเปนตวแทนของ

ประชาชนทเขารวมในการทำประชาคมหมบานยงคงมขอจำกด ประชาชนทเขามสวนรวมขาดความ

หลากหลาย และมกเปนกลมคนทรจกคนเคยกบแกนนำชมชน และทสำคญยงกคอ เสยงของประชาชน

ทสงผานการทำประชาคมเขาถงการตดสนใจทางงบประมาณของ อบต.ทเปนกรณตวอยางเพยงรอยละ

19.0 ของงบประมาณรายจายโดยเฉลย

เพอใหการมสวนรวมของประชาชนในระดบตำบลสามารถนำไปสสภาวะของการปกครอง

ตนเองของพลเมองไดอยางมความหมาย มความยงยนทางการเงนการคลง และเกอหนนตอการพฒนา

ชมชนตำบลไดอยางยงยน ผเขยนเหนวาควรมการปรบปรงในเชงกระบวนการมสวนรวมของ

ประชาชนในการจดทำแผนและการจดสรรงบประมาณสำหรบใชเปนกรอบกตกาในการกำกบเนอหา

สาระและความคาดหวงในการมสวนรวมของประชาชน ทงน ขอเสนอแนะตางๆ องอยกบหลก

วชาการดงน ประเดนแรกไดแกหลกรฐประศาสนศาสตรโดยใชแนวคดการวางแผนแบบรวมศนย (

top-down planning and budgeting) ประเดนตอมาองอยกบหลกเศรษฐศาสตรการคลงในเรองของการ

ตดสนใจทอยบนขอมลขาวสารทสมบรณ (complete information) และหลกรฐศาสตรโดยใหความ

สำคญกบสญญาประชาคม (social contract) ดงมประเดนทสำคญดงตอไปน


(1) ใหเรมกระบวนการประชาคมตำบลเปนลำดบแรกกอนการทำประชาคมหมบาน และควร

เปนการวางแผนกำหนดทศทางการพฒนาตำบลและการจดสรรงบประมาณแบบรวมศนย

ขอจำกดประการหนงดงทไดอภปรายไวแลวกอนหนานกคอ แผนพฒนาตำบลและการ

จดสรรงบประมาณรายจายของ อบต.ทเปนกรณตวอยางมไดสะทอนถงทศทางทชดเจนในการพฒนา

ตำบล หากแตมลกษณะของโครงการพฒนาทจดทำขนแบบแยกสวนกระจดกระจาย ดวยเหตน ผเขยน

จงเสนอใหมการวางแผนการพฒนาทเรมตนในระดบตำบลกอนเปนลำดบแรก และใหเปนการกำหนด

ทศทางและเปาหมายการพฒนาแบบรวมศนย เพอใหเกดความเปนเอกภาพในการกำหนดทศทางการ

พฒนาตำบลและในการจดสรรทรพยากรทสอดคลองไปในทางเดยวกน24

ตอจากนน จงเปนการจดประชมประชาคมหมบานเพอรวมกนพจารณาวาจะแปลงทศทางการ

พฒนาตำบลไปสการกำหนดโครงการพฒนาในรายละเอยดทสอดรบกนไดอยางไร ในการน ควรใหผ

มสวนเกยวของทกฝาย (stakeholders) เขารวมในการจดทำแผนพฒนาตำบลและกำหนดทศทางการ

จดสรรงบประมาณกนอยางเขมขนและเปดกวางเพยงพอ โดยทม อบต.เปนเจาภาพหลก ทงน ทศทาง

และเปาหมายการพฒนาตำบลทจดทำขนควรคำนงถงความสอดคลองกบบรบทพนฐานของชมชนเปน

หลก และอาจครอบคลมถงทศทางการพฒนาในระดบจงหวดหรอระดบชาตทสงขนไดในกรณจำเปน

ทเหนวาเปนประโยชนตอการพฒนาคณภาพชวตใหกบประชาชนในตำบล ทงน การดำเนนการตาม

ขอเสนอแนะนจะตองมการปรบปรงหรอเพมเตมรายละเอยดในระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวย

การจดทำแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2548 ตอไป

(2) ใหมการจดทำกรอบงบประมาณทสามารถรองรบการจดสรรงบประมาณตามความตองการ

ของประชาชน และสงเสรมใหกลไกการมสวนรวมเปนเวทตดสนใจทมขอมลประกอบอยาง

สมบรณ

สบเนองจากปญหาทวาขอเรยกรองของประชาชนมมากเกนกวาวสยท อบต.จะสามารถดำเนน

การไดทางการเงนการคลง จงมความจำเปนทจะตองพฒนาใหกลไกการมสวนรวมของประชาชน

ดำเนนไปโดยมขอมลทสมบรณสำหรบการตดสนใจทางงบประมาณทอยบนพนฐานความเปนจรง

โดยกอนทจะเรมตนกระบวนการการมสวนรวม ควรมการจดทำ “กรอบวงเงนงบประมาณเพอการ

พฒนา (development budget framework)” ทบอกถงขนาดของงบประมาณท อบต.คาดวาจะสามารถ

24 ทฤษฎทางรฐประศาสนศาสตรและการจดทำงบประมาณภาครฐตางใหการยอมรบถงการวางแผนและการจดสรรงบประมาณแบบรวมศนย

(top-down budgeting) โดยใชประเดนนโยบายหรอยทธศาสตรการพฒนา (policy priorities) เปนตวขบเคลอนการวางแผนและการจดสรร

งบประมาณ รายละเอยดอานเพมเตมไดจาก ยกตวอยางเชน จรส สวรรณมาลา (2546ข), Ljungman (2009), และ Schick (1988) เปนตน


นำไปใชในการดำเนนโครงการพฒนาตางๆ ตามทไดรบการเสนอผานกระบวนการการมสวนรวมได

จากนน ควรกำหนดใหมกฎกตกาในการเสนอโครงการของประชาชนทอยภายใตกรอบวงเงน

งบประมาณดงกลาวอยางเครงครด และประชาชนจะตองชวยกนกลนกรองคดเลอกโครงการท

เกอหนนตอการพฒนาตำบลอยางจรงจง และอยภายใตความเปนไปไดทางการเงนการคลง

ทงน ผเขยนตระหนกดวาการวเคราะหและประเมนขอเสนอโครงการตางๆ ทไดมาจากการ

ทำประชาคมนนอาจมไดดำเนนการไดงายนก และตองใชเวลาในการรวบรวมและวเคราะหขอมล

ประกอบพอสมควร ดวยเหตน เวทการทำประชาคมเพอกำหนดทศทางภาพรวมของการพฒนาตำบล

และการจดสรรงบประมาณไมควรเปนเวทการมสวนรวมทเกดขนเพยงปละครงเดยว หากแตควรจด

ใหเปนชดของการประชม (a series of participation) เพอรวมกนประชมแลกเปลยนและนำเสนอขอมล

อยางตอเนอง จนสามารถนำไปสการหาขอสรปรวมกนในการกำหนดทศทางการพฒนาตำบลและการ

จดสรรงบประมาณทเหมาะสมทสดกบบรบทของตำบล หากทำไดตามน ผเขยนเชอวาจะมสวนชวย

ให (1) ประชาชนเรยกรองโครงการตางๆ อยางมความรบผดชอบมากขน และใหความสำคญกบการ

รวมกนหาขอสรปในการคดเลอกโครงการทมความสมเหตสมผลตอการพฒนาตำบลกนอยางจรงจง

(2) สงผลตอเนองใหกระบวนการมสวนรวมของประชาชนมคณคาเพมมากขนในมมมองของ

ประชาชน ทงนเนองจากขอเสนอตางๆ ทเปนผลสรปของการตดสนใจรวมกนจะไดรบการยอมรบ

และสามารถดำเนนการไดจรงเนองจากมงบประมาณรองรบอยางเหมาะสม และ (3) เมอขอเสนอของ

ประชาชนอยภายใตกรอบความเปนไปไดทางการเงนการคลง และผานกระบวนการคดกรองอยาง

เขมขนมากขนแลว ผบรหารของ อบต.ยอมไมมเหตผลในการปฏเสธการดำเนนการตามขอเสนอจากท

ประชมประชาคมตำบล อนจะชวยใหการจดสรรงบประมาณสอดคลองกบความตองการของประชาชน

ในชมชนมากขนได

(3) สงเสรมรปแบบ ความหลากหลาย และความเขมขนของการมสวนรวม ผานการจดทำขอมล

พนฐานทางประชากรและเศรษฐกจสงคมของตำบล และใชชองทางการมสวนรวมเปนการให

ความรและการยอมรบในภาษทองถนและการจดบรการสาธารณะ (tax & service education)

การศกษาในครงนพบวาการมสวนรวมทเกดขนยงขาดความเขมขนทงในเชงกระบวนการ

และในเชงเนอหาสาระ ดวยเหตน การมสวนรวมของประชาชนในการจดทำแผนและการจดสรร

งบประมาณควรเกดขนในชองทางทมความหลากหลายมากกวาการประชมผานประชาคมหมบาน/

ตำบล ในการน คณะผบรหารของ อบต.อาจใชวธการจดประชมกลมยอย (focus group) หรอจดตง

คณะกรรมการภาคประชาชน (civic committee) ตามแตกลมอาชพ กลมอายหรอกลมทางเศรษฐกจ


และสงคมตางๆ เสรมเขากบการจดประชาคมหมบาน/ตำบลทมอยแตเดม ทงนเพอชวยใหผบรหารม

ขอมลในประเดนตางๆ เพอนำไปพจารณาจดทำแผนพฒนาตำบลทคำนงถงสภาพพนฐานของชมชน

และความตองการของประชาชนกลมตางๆ อยางเพยงพอ

ในการดำเนนการดงกลาวไดนน อบต.จำเปนตองมขอมลพนฐานดานประชากร ดานเศรษฐกจ

และสงคมในชมชน (city and demography profiles) ยกตวอยางเชน ขอมลกลมอาชพ และรายชอ/

จำนวนสมาชก ขอมลกลมเศรษฐกจหรอกจกรรมทางสงคมตางๆ หรอขอมลกลมประชาชนทรวมตว

ขนตามประเดนปญหา/นโยบายสาธารณะ ฯลฯ เพอทจะไดใชเปนเกณฑในการคดเลอกตวแทนของ

ประชาชนในกลมตางๆ ทมความเปนตวแทนทดเพอเขารวมทำงานกบ อบต. อยางเพยงพอ มใชปลอย

ใหประชาชนทเขามสวนรวมจำกดอยเพยงเฉพาะกลมคนทมความสนทสนมคนเคยกบคณะผบรหาร

ของ อบต.หรอแกนนำชมชนเพยงเทานน

นอกจากนแลว ผบรหารของ อบต. ควรใชชองทางการมสวนรวมทเกดขนในการใหการศกษา

ดานภาษอากร (tax education) แกประชาชนในตำบล ทผานมานน ประชาชนจำนวนมากยงมองวาภาษ

อากรเปนของทนาสะพรงกลว (deadly evil) และควรหลกเลยง โดยทมไดมองวาภาษอากรทองถน

เปนตนทนของการอยรวมกนเปนสงคมในการนำไปใชจดบรการสาธารณะตามทประชาชนตองการ

ในการน คณะผบรหาร อบต.อาจจดใหมการประชมทำความเขาใจกบตวแทนประชาชนผานคณะ

กรรมการภาคประชาชนหรอผานการพดคยกลมยอยใหมองเหนถงความสำคญของภาษอากรทองถน

อยางตอเนอง ซงเชอไดวาการใหความรความเขาใจดงกลาวจะทำใหประชาชนใหการยอมรบและ

สนบสนนทางภาษอากรเพมขน และในทายทสดยอมมสวนชวยใหประชาชนมทศนคตของการ

เรยกรองงบประมาณทเปนไปอยางมความรบผดชอบเพมมากขนได

(4) กำหนดใหการตดสนใจทางงบประมาณในขนตอนสดทายสอดคลองกบทศทางการพฒนา

ตำบล ซงเปนผลมาจากการประชมหาขอสรปรวมกนในระดบตำบล

นอกจากน เพอเปนหลกประกนวาเสยงและผลของการตดสนใจของประชาคมจะไดรบฟง

จากผมอำนาจตดสนใจทเปนทางการ (คณะผบรหาร และสมาชกสภา อบต.) อยางแทจรงนน จะตอง

กำหนดใหการตดสนใจทางงบประมาณในขนตอนการประชมสภาองคการบรหารสวนตำบล

สอดคลองกนกบทศทางและแผนงานทกำหนดไวในแผนพฒนาตำบลทไดจดทำขนมาจากทประชม

ประชาคมตำบล และหากการตดสนใจใดๆ ของสภา อบต.แตกตางหรอคลาดเคลอนไปจากขอสรป

ของประชาคมตำบลจะตองมการชแจงถงเหตผลของความคลาดเคลอนดงกลาวใหประชาคมรบทราบ

และสามารถซกถามหรอตรวจสอบได


ในการน ควรเปดโอกาสใหประชาชนในตำบลสามารถใชประเดนทสภา อบต.จดทำงบประมาณ

ทคลาดเคลอนผดแปลกไปจากแผนพฒนาตำบลเปนเหตผลในการเสนอใหมการพจารณาถอดถอนผ

บรหาร และ/หรอสมาชกสภา อบต.ได ดงเชนทแนวคดสญญาประชาคมไดเสนอใหประชาชนมสทธ

ในการเรยกอำนาจคนจากผปกครอง ทงน อาจใหมการนำเหตผลดงกลาวบญญตไวเปนสาเหตประการ

หนง (cause) ในการเสนอยนถอดถอนสมาชกสภา อบต.หรอคณะผบรหารของ อบต.ตามพระราช

บญญตวาดวยการลงคะแนนเสยงเพอถอดถอนสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน พ.ศ. 2542

หรออาจนำไปกำหนดไวในระเบยบหรอขอกำหนดของคณะกรรมการเลอกตง หรอในกฎหมายอนๆ

ทเกยวของไดตอไป

กลาวโดยสรป ถงแมวาการศกษาในครงนจะทำใหพบวาการมสวนรวมของประชาชนในการ

จดทำงบประมาณของ อบต.จะมขอจำกดเกดขนในหลายดาน แตกมไดหมายความวาเราควรยกเลก

หรอยตการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนแตประการใด ในความเปนจรงนน ควรสนบสนนให

มการปรบปรงและพฒนากลไกตางๆ ทเกยวของ และสามารถนำไปสการออกแบบกลไกการม

สวนรวมของประชนทเหมาะสมกบบรบทของชมชนทองถนไทย เพอใหสามารถดงเอาศกยภาพของ

ระบบการทำงบประมาณแบบมสวนรวมออกมาใชไดอยางเตมทในการสรางสรรคการปกครอง

ทองถนในระดบตำบล ทายทสดเรายอมคาดหวงทจะเหนชมชนทองถนสามารถดแลปกครองตนเอง

ไดอยางมคณคา และมความยงยนสบตอไป


รายการเอกสารอางอง

ภาษาไทย

คณะนกวจยสถาบนพระปกเกลา. 2545. การมสวนรวมทางการเมองของประชาชนและความคดเหนตอการทำงาน

ของรฐบาลและองคกรอสระ. เอกสารประกอบการประชมทางวชาการสถาบนพระปกเกลา ครงท 4 วนท

8-10 พฤศจกายน 2545, ณ ศนยประชมแหงสหประชาชาต กรงเทพฯ.

จรส สวรรณมาลา. 2541. ศกยภาพทางการคลงขององคการบรหารสวนตำบล. กรงเทพฯ: สถาบนนโยบายศกษา.

จรส สวรรณมาลา. 2546ก. การมสวนรวมของพลเมองในการปกครองทองถน, รฐสภาสาร. ปท 51 ฉบบท 2: หนา 1-6.

จรส สวรรณมาลา. 2546ข. ระบบงบประมาณและการจดการแบบมงผลสำเรจในภาครฐ. กรงเทพฯ: ธนธชการพมพ.

จรส สวรรณมาลา. 2550. “วฒนธรรมการเมองทองถนในประเทศไทย”, วารสารสถาบนพระปกเกลา. ปท 5 ฉบบท

3: หนา 83-106.

ฑตยา สวรรณะชฏ. 2544. ประชาคมตำบล: แนวคดตวแบบ การทดลอง และสงเคราะหในกระบวนการพฒนาทาง

สงคมของสงคมไทย. กรงเทพฯ : มตรภาพการพมพ.

ธเนศวร เจรญเมอง. 2549. พลเมองกบทองถนเขมแขง. กรงเทพฯ: โครงการจดทำคบไฟ.

นวลนอย ตรรตน. 2546. การมสวนรวมของประชาชนในการตรวจสอบการดำเนนงานขององคการบรหารสวนตำบล

: รายงานการวจย. เสนอตอสำนกงาน ป.ป.ช. และ The United States Agency for International Development.

บวรศกด อวรรณโณ และถวลวด บรกล. 2548. ประชาธปไตยแบบมสวนรวม. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.

สรเดช เดชคมวงศ และคณะ. 2546. การพฒนาการทำงานรวมกนระหวางองคการบรหารสวนตำบลกบประชาคมเพอ

คณภาพชวตทดของชมชน (ระยะท 1): รายงานการวจยเสนอตอสำนกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

(เมษายน).

เอนก เหลาธรรมทศน. 2538. สองนคราประชาธปไตย: แนวทางปฏรปการเมองเศรษฐกจเพอประชาธปไตย.

กรงเทพฯ: ทปปงพอยตเพรส.

เอนก เหลาธรรมทศน. 2545. การเมองของพลเมอง: สสหสวรรษใหม. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: โครงการจดพมพคบไฟ.

เอนก เหลาธรรมทศน. 2552. แปรถน เปลยนฐาน: สรางการปกครองทองถนใหเปนรากฐานของประชาธปไตยไทย.

กรงเทพฯ: สำนกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร.

อรทย กกผล และคณะ. 2552. การยกรางพระราชบญญตวาดวยการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารงานของ

องคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ....: รายงานการวจย. นนทบร: วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน

สถาบนพระปกเกลา.

อรพนท สพโชคชย และคณะ. 2540. รปแบบและแนวทางการสงเสรมความเขมแขงขององคการบรหารสวนตำบล:

รายงานผลการศกษา. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.


ภาษาองกฤษ

Almond, G. A., and S. Verba. 1965. The civic culture. Boston, MA: Little, Brown and Company.

Arnstein, S. R. 1969. A ladder of citizen participation. American Institution of Planning Journal. 35 (7): 216-224.

Diamond, L., and M. F. Platter. 1998. Democracy in East Asia. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press.

Ebdon, C., and A. L. Franklin. 2004. Searching for a role for citizens in the budget process. Public Budgeting &

Finance. 24 (1): 32-49.

Ebdon, C., and A. L. Franklin. 2006. Citizen participation in budgeting theory, Public Administration Review. 66

(3): 437-447.

George, A. L., and A. Bennett. 2005. Case studies and theory development in social sciences. Cambridge, MA:

MIT Press.

Hart, D. K. 1972. Theories of government related to decentralization and citizen participation. Public

Administration Review. 32 (Special issue): 603-621.

King, C. S., K. M. Feltey, and B. O’Neil Susel. 1998. The question of participation: Toward authentic public

participation in public administration. Public Administration Review. 58 (4): 317-326.

Ljungman, G. 2009. Top-down budgeting—An instrument to strengthen budget management. IMF Working

Paper WP/09/243. Washington, DC: International Monetary Fund.

Miller, G. J., and L. Evers. 2002. Budgeting structures and citizen participation. Journal of Public Budgeting,

Accounting and Financial Management. 14 (2): 233-272.

Moynihan, D. P. 2007. Citizen participation in budgeting: Prospects for developing countries. In Participatory

budgeting, ed. Anwar Shah. 55-87. Washington, DC: World Bank.

Punyaratabandhu, S. 2007. Corruption and government trust: A survey of urban and rural inhabitants in the north

and northeast of Thailand. International Public Management Review. 8 (2): 164-181.

Putnam, R. D. 1993. Making democracy work: Civic traditions in modern Italy. Princeton, NJ: Princeton

University Press.

Roberts, N. 2004. Public deliberation in an age of direct citizen participation. American Review of Public

Administration. 34 (4): 315-353.

Rodden, J. A. 2006. Hamilton’s paradox: The promise and peril of fiscal federalism. New York, NY: Cambridge

Univ. Press.

Shah, A. (ed.) 2007. Participatory budgeting. Washington, DC: World Bank.

Schick, A. 1988. An Inquiry into the possibility of a budgetary theory. In New directions in budget history, ed. I. S.

Rubin, 59-69. Albany, NY: State University of New York Press.

Schick, A. 1998. A contemporary approach to public expenditure management. Washington, D.C.: The World Bank.

Suwanmala, C. 2007. Thailand: Citizen participation in subnational budgeting. In Participatory budgeting, ed.

Anwar Shah. 127-154. Washington, DC: The World Bank.

UNDP. 2003. Thailand human development report 2003. Bangkok: United Nations Development Programme.

Wampler, B. 2007. A Guide to participatory budgeting. In Participatory budgeting, ed. Anwar Shah. 27-54.

Washington, DC: World Bank.

Ward, R. B., and L. Dadayan. 2009. State and local finance: Increasing focus on fiscal sustainability. Publius: The

Journal of Federalism. 39 (3): 455-475.

Yin, Robert K. 1994. Case study research: Design and methods. 2nd edition. Thousand Oaks, CA: Sage Publication.


ความรนแรงในครอบครว : สาเหตและแนวทางแกไข

โดย อาจารย ดร.อนษา เลศโตมรสกล


ความรนแรงในครอบครว : สาเหตและแนวทางแกไข

โดย อาจารย ดร.อนษา เลศโตมรสกล*

ตามทฤษฎหนาตางแตก (broken window theory) ทคดคนโดย Wilson และ Kelling (1982)

ไดอธบายถงปญหาเลกนอยทเกดขนรอบตวจนทกคนมองขาม มไดปรบปรงแกไขใหดขน และปลอย

ปญหานไว จนในทสดปญหาดงกลาวกมความรนแรงมากยงขนจนยากตอการแกไข เปรยบไดกบปญหา

ความรนแรงในครอบครว ซงหลายคนอาจมองวา เปนปญหาในระดบปจเจกบคคล ทบคคลภายนอก

ไมควรเขาไปกาวกาย แตแททจรงแลวผลทตามมาจากการปลอยปละละเลยไมวาจะเปนโดยบคคลใน

ครอบครว เพอนบาน ชมชน หรอในระดบกระบวนการยตธรรม ไดสงผลกระทบในภาพรวมตามมา

อยางมากมาย

ความรนแรงในครอบครวมขอบเขตของความรนแรงหลากหลายรปแบบ ตงแตการตอสกน

ระหวางพนองไปจนถงการฆาตกรรมระหวางคนในครอบครว มความเขาใจทผดเกยวกบความ

รนแรงในครอบครวใน 4 ประเดนดวยกน (Barnett, Miller-Perrin, and Perrin, 2005)

1. ความรนแรงในครอบครวเกดขนเฉพาะในกลมชนชนลางทยากจนเทานน

คนทวไปมกจะเขาใจวาปญหาความรนแรงในครอบครวจะเกดขนแตกบกลมชนชนลาง

ในสงคมทมสถานะภาพทางเศรษฐกจทยากจน แตในความเปนจรงแลวกลบพบวา ชนชนกลางและ

ชนชนสงในสงคมกประสบปญหาความรนแรงในครอบครวเชนกน นอกจากน เปนเรองทเขาใจผด

เปนอยางมากทคนสวนใหญมกจะเหมารวมวาคนจนจะตองมปญหาความรนแรงในครอบครว โดยม

ผลการวจยพบวาความรนแรงในครอบครวในชนชนลางมสงกวาชนชนเพยงเลกนอยเทานน ขอคนพบ

นแสดงใหเหนวาความรนแรงในครอบครวเกดขนไดกบทกชนชนในสงคม ดงนน ในการรณรงคเพอ

แกไขปญหา จงไมควรเจาะจงไปทชนชนลางเทานน เพอใหสามารถตอบสนองถงสภาพปญหาทเกด

ขนไดอยางแทจรง

2. ความรนแรงกบความรกไมเกดขนพรอมกน

คนสวนใหญมกจะคดวาความรนแรงและความรกจะอยสวนทางกนในชวตการแตงงาน

และครอบครว แตในความเปนจรงแลวทงความรนแรงและความรกมกจะเกดขนควบคกน ดงจะเหน

ไดจาก พอแมลงโทษลกเมอทำผด เพราะความรกและหวงดกบลก สามทำรายภรรยาดวยความรกและ

* อาจารยประจำคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย


ความหงหวง ดงจะเหนไดจากงานวจยชนหนงทพบวาคสามภรรยาทภรรยาถกสามภรรยาทำรายสามารถ

ครองชวตคอยรวมกนในระยะเวลาทยาวนานเทากบสถตของคสามภรรยาทวไป คอประมาณ 6 ป

(Walker, 1990) ซงอาจอธบายไดวาการทคสามภรรยาทมปญหาความรนแรงในครอบครวสามารถอย

รวมกนไดนานเหมอนคสมรสทวไป เนองมาจากภายหลงทมการทำรายรางกายซงกนและกน กมก

จะแสดงความรก ความรสกผดเสยใจและขอโทษในการกระทำของตน อนจะเหนไดวาความรนแรง

สามารถเกดขนควบคไปกบความรก และไมจำเปนวาเมอมความรกแลวความรนแรงจะไมเกดขน

3. เดกทถกทารณกรรมเมอโตขนมาจะเปนพอแมททำรายลก

ความเชอทผดวาเดกทถกทำรายตอนเดก เมอโตขนมาจะกลายเปนคนทชอบกระทำ

ทารณกรรมเดก (child abuser) แตในความเปนจรงแลวเดกสวนใหญทถกทำทารณในวยเดกไมไดโต

ขนมาเปนพอแมททำทารณกรรมลก ( Kaufman and Zigler, 1993)

4. เหลาและยาเสพตดมสวนเกยวของกบความรนแรงในครอบครว

ถงแมวาผทดมเหลาและเสพยาเสพตดมแนวโนมจะกระทำความรนแรงในครอบครว

มากกวาผทไมเกยวของกบเหลาและยาเสพตดกตาม แตจากการศกษาเพมเตมพบวาผชายทดมเหลา

แลวทำรายภรรยามจำนวนเพยงรอยละ 19.2 เทานน แสดงใหเหนวาคนสวนใหญทดมเหลาไมได

ทำรายภรรยา และในจำนวนรอยละ 19.2 ทดมเหลา เสพสารเสพตดและลงมอทำรายภรรยา ไมใช

เพราะถกอทธพลของเหลาแต เปนเพราะสาเหตอนเชน ปญหาสวนตวหรอปญหาทางการเงน ผชายท

มปญหาเหลานจะใชเหลาและสารเสพตดมาเปนขอแกตวสำหรบการทำรายภรรยา เนองจากสารเสพ

ตด สารมนเมาเหลานไมไดลดความรบรทางดานศลธรรม มโนธรรมของผใชผเสพเลย ขอเทจจรงน

แสดงใหเหนวาการรณรงคใหเลกเหลาเลกสารเสพตดเพยงอยางเดยวอาจไมเพยงพอตอการแกไข

ปญหาความรนแรงในครอบครว ดงนน การปลกฝงและสรางจตสำนกมโนธรรมตางหากทจะชวยใน

การจดการกบปญหานไดถกตองสอดคลองตามสาเหตทแทจรง

จากผลการศกษาเกยวกบความรนแรงในครอบครวของประเทศสหรฐอเมรกาพบประเดน

ทนาสนใจดงตอไปน (Rein, 2001; Peterson, 2000; Gelles, 1995)

- อาย (Age)

ผชายทเปนสามและมบตรตงแตยงหนม โดยเฉพาะอยางยงอายตำกวา 30 ป มแนวโนม

ทจะทำรายภรรยาและบตรมากกวาผชายทมภรรยาและบตรในวย30 ปขนไป

- ชนชนทางสงคม (Class)

ความรนแรงในครอบครวเกดขนไดในทกชนชนในสงคมไมวาจะมสถานะภาพทาง

เศรษฐกจสงหรอตำสามารถกระทำความรนแรงในครอบครวไดทงสน แตจะเกดขนมากกบกลมมคนท


มรายไดนอย และคนทไมไดรบการศกษาถงในระดบปรญญาตร ซงสามารถอธบายไดวาคนกลมนม

โอกาสนอยในการแสดงอำนาจเมออยนอกบาน ดงนนเมออยในบานคนกลมนพบวาตนเองอยใน

สถานะภาพทเหนอกวา จงมกขมภรรยาและบตร หรอมารดาแสดงอำนาจเหนอบตร จงจะเหนไดวา

ผชายทเปนชนชนลางมแนวโนมทจะทำรายภรรยา และผหญงชนชนลางมกจะทำรายลกของตน

ดวยเหตผลทกลาวมาแลวขางตน

- เพศ (Gender)

เพศชายมกจะกระทำรนแรงใหความการบาดเจบมากกวาเพศหญง สวนเพศหญงมก

จะเปนทำรายทางรางกายบตรมากกวาเพศชาย เนองจากมหนาทโดยตรงในการเลยงดบตร และมกจะ

ใชเวลาอยกบบตรมากกวา

- ความเครยด (Stressful Life)

คนทประสบปญหาเครยดในชวตเชน ปญหาทางการเงน ตงครรภ วยรนตงครรภ

ตองเลยงลกโดยลำพงโดยปราศจากคครอง มกจะมแนวโนมจะกอความรนแรงในครอบครวมากกวา

คนทไมประสบปญหาเครยดเหลาน

- ความโดดเดยว (Social Isolation)

คนทประสบปญหาเครยดแลวไมสามารถจะขอความชวยเหลอจากญาต เพอนบาน

สมาชกในชมชน คนเหลานมกจะมแนวโนมทจะเปนผกระทำความรนแรงในครอบครว

ทฤษฎในการอธบายความรนแรงในครอบครว

ทฤษฎการเรยนรทางสงคม (Social Learning Theory)

ทฤษฎนมแนวคดวา คนมแนวโนมทจะกระทำความรนแรงในครอบครว ถาเคยมประสบการณ

มากอนไมวาอาจจะเคยเปนเหยอถกทำราย เปนผทำรายหรอรเกยวกบการกระทำความรนแรงในสภาพ

แวดลอมทตนเองอย จากประสบการณเหลาน บคคลเหลานมการเรยนรวาความรนแรงเปนวธท

เหมาะสมในการจดการกบปญหาสวนบคคล เมอมการเรยนรเชนนแลว ผชายททะเลาะกบภรรยา

มารดาทไมสามารถทำใหบตรหยดซกซน คนทมปญหาทางการเงนทตองมาเลยงดญาตผสงอาย คนท

ประสบปญหาเหลานมแนวโนมทจะกระทำรนแรงตอบคคลอนในครอบครว

ทฤษฎความเครยด (Strain Theory)

ทฤษฎนมแนวคดวาทกคนยอมประสบกบความเครยด แตสำหรบบางคนจะประสบความเครยด

กดดนมากกวาบคคลอน และคนทเปนเชนนมแนวโนมทจะหนไปกระทำความรนแรงกบผอน หรอ


แมแตในสถานการณทตองเผชญกบความเครยดความกดกนแบบเดยวกน บางคนมแนวโนมทจะ

กระทำความรนแรง การทความเครยดจะนำไปสความรนแรงในครอบครวหรอไมสวนหนงขนอย กบ

วาบคคลนนมทรพยากรสวนบคคลรองรบเพยงพอหรอไม ทรพยากรในทนหมายถง เงน ความฉลาด

และความอดทนอตสาหะ นอกจากนยงขนอยกบวามการสนบสนนทางสงคมจากญาตพนอง เพอน

และบคคลสำคญในชวตอนบางหรอไม สำหรบผทขาดทรพยากรเหลาน จะมแนวโนมทเผชญกบ

ความเครยดแลหนไปกระทำความรนแรงตอบคคลในครอบครว

ทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory)

ทฤษฎนตงอยบนสมมตฐานเรองประโยชนทไดรบกบตนทนทเสยไปวา ถาประโยชนจาก

การกระทำความรนแรงในครอบครวมสงกวาตนทนทไดเสยไปหรอโทษทจะตองไดรบ คนจะม

แนวโนมทจะกระทำผด ดงนนอธบายไดวาความรนแรงเกดขนไดในหลายๆครอบครวเพราะรางวลท

ไดรบจากการกระทำนนมสงกวา เชน ความสขจากการไดใชอำนาจและการไดควบคมเหยอจะมคาม

ผลทไดรบคมคากบความเสยงทจะถกจบ เนองจากผบงคบใชกฎหมายมกไมกระตอรอรนทจะจบกม

กากระทำผดประเภทน อนเนองมาจากความคดทวาเรองความรนแรงเปนเรองสวนตวภายใน

ครอบครวทคนนอกไมควรจะเขาไปแทรกแซง (Thio, 2006)

การตอบโตปญหาความรนแรงในครอบครวของไทย (Social Responses to Family Violence)

การตอบโตปญหาความรนแรงในครอบครวของไทย มความคลายคลงกบประเทศสหรฐเปน

อยางมาก ในประเดนทวา ความรนแรงทเกดขนโดยผกระทำเปนบคคลในครอบครว คนทวไปหรอ

แมแตตำรวจซงเปนหนวยงานในกระบวนการยตธรรมมกไมอยากเขามายงเกยว เนองจากยงมทศนคต

วาเปนเรองภายในครอบครว เปนเรองสวนตวทคนนอกไมควรจะเขามาเกยวของปลอยใหจดการ

กบปญหากนเอง ตำรวจกเชนกนเมอมการแจงความตำรวจกมกจะไมใหความสนใจคดประเภทนเทา

ทควร นอกจากนสอกมการสะทอนใหเหนถงความเชอเกยวกบการเพกเฉยตอความรนแรงใน

ครอบครว ไวอยางชดเจน เชน ในละครจะพบวาผหญงทถกสามทำราย ผหญงทถกคนรกทำราย การให

ความชวยเหลอจะเปนเพยงในเรองใหความเหนใจในโชคชะตา จะไมคอยพบละครทเพอน เพอนบาน

เมอพบเหนความรนแรงในครอบครว เชนเดกถกทารณกรรมทางรางกายและทางเพศ แลวไปแจงความ

เมอสถานการณยงคงเปนเชนนคงจะเปนการยากทสตร เดก และคนชราจะไดรบการปกปองจากความ

รนแรงในครอบครว ศกดศรและความเปนคนกจะถกละเมดและไมไดรบการปกปองสทธพนฐานของ

ความเปนคนตามรฐธรรมนญไทย


ปญหาความรนแรงในครอบครวในประเทศไทยและแนวทางแกไข

ถงแมวาสงคมไทยไดตระหนกถงสถานการณความรนแรงในครอบครว โดยมหลายหนวยงาน

รวมกนรณรงคใหสงคมไทยอยานงเฉยเมอพบเจอความรนแรงในครอบครว อกทงพระราชบญญต

คมครองผถกกระทำความรนแรงในครอบครว พ.ศ.2550 ทไดถกนำมาบงคบใชใหเปนกฎหมายทม

มาตรการปองกน เยยวยาผกระทำและผถกกระทำดวยความรนแรงในครอบครว ไมใหเกดซำและทว

ความรนแรงมากขน แตกยงพบวาปญหาความรนแรงดงกลาวนนไมไดลดนอยลดแตอยางใด เมอ

ศกษาความรนแรงในครอบครวของประเทศสหรฐอเมรกาแลวพบวามความคลายคลงกบประเทศไทย

หลายประการ

ในประเดนความรนแรงในครอบครวสามารถเกดไดกบทกชนชนในสงคมไมจำเปนวาคนจน

จะประสบปญหาความรนแรงในครอบครวเทานน ชนชนทมสถานะภาพทางสงคมและเศรษฐกจทสง

กวากสามารถประสบปญหาความรนแรงในครอบครวเชนกน

ในประเดนทศนคตทผชายมองวา ชายเปนใหญ สามารถทำอะไรกบภรรยาของตนไดทกอยาง

เพราะภรรยาถอเปนสมบตของตน แนวคดนทำใหเกดการใชอำนาจในการควบคมภรรยา โดยชนชน

ลางมแนวโนมจะใชความรนแรงมากกวา เนองจากไมมวถทางอนในการควบคมภรรยา ในขณะทคน

ชนสงกวามทงเงนและสถานะภาพทดกวา การใชอำนาจควบคมภรรยาจงไมจำเปนตองใชความรนแรง

เสมอไป ในประเดนนทงไทยและประเทศสหรฐอเมรกาตางกมผชายทมแนวคดเชนนแฝงอยอนนำไป

สการใชความรนแรงในครอบครว

โดยสรปบทความนมงเสนอวานอกจากจะมการรณรงคใหทกภาคสวนในสงคมไมวาจะเปน

คนในครอบครว เพอนบาน โรงเรยน หรอสมาชกในชมชนไดคอยเปนหเปนตาสอดสองพฤตกรรม

ความรนแรงในครอบครวแลว ผเขยนเหนวาเราควรเพมมาตรการในการประณามผทกระทำผดดวย

โดยในทนมแนวคดมาจากนกอาชญาวทยาชาวออสเตรเลย John Braithwaite (1999) ทนำเสนอแนวคด

ในเรอง Reintegrative Shaming ซงแนวคดหลกของทฤษฏนคอการประณามการกระทำของผกระทำ

ผดวาเปนสงทสงคมรบไมได เนองจากกอใหเกดความเสยหายแกตวเหยอและคนในสงคมดวยเชน

การทภรรยาถกทำรายจากสามจะเกดความเครยดความกดดนและอาจไปลงไมลงมอทำรายบตรของตน

ทำใหเดกมปญหาสงผลตอการเรยนและการปรบตวการใชชวตในสงคม อาจหนเหไปกระทำผดเพอ

ประชดชวต ไปคบเพอนไมด เสพยาเสพตด หนไปกออาชญากรรมซงลวนสรางปญหาใหสงคม สวน

เดกผหญงกอาจมเพศสมพนธกอนวยอนควร เมอคลอดบตรแลวไมสามารถเลยงไดเดกถกนำไปทงไว

ตามสถานเลยงเดกกำพรา นอกจากนเดกอาจซมซบพฤตกรรมรนแรงและนำไปใชกบบตรของตนเอง

เปนการสรางวงจรอบาจอนอยางไมรจบ เปรยบไดกบ “Broken Window” ทปญหาเพยงเลกนอยไม


ยอมรบแกไขปลอยปญหาลกลามบานปลายกอใหเกดปญหารายแรงตอไปเรอยๆ Braithwaite เสนอวา

สงคมควรประณามการกระทำของผทกระทำผด มากกวาจะประณามผกระทำผด ใหเคายอมรบสำนก

ผดในการกระทำของตน เขาใจความเจบปวดทเหยอไดรบ จากนนสงคมยนดทจะใหอภยและยอมรบ

ใหบคคลนกลบมาอยในสงคมไดดงเดม ในกรณผกระทำผดในคดความรนแรงในครอบครว สงคม

มสวนชวยโดยการชวยกนประณามการกระทำเชนน ไมนงเฉยปลอยใหความรนแรงในครอบครว

ดำเนนตอไป ใหถอเสมอนหนงวาคนทถกทำรายในครอบครวเปนเหมอนสมาชกในครอบครวตนเอง

เมอพบเจอกบกรณเชนน ทกคนในฐานะเปนสมาชกในชมชนตองอยาเมนเฉย รวมกนประณามหรอ

อาจมมาตรการลงโทษทางสงคม (social sanction) เชนไมคบหาสมาคมดวย ทำใหผกระทำตระหนก

รบรวาวสงคมจะไมทนตอการกระทำเชนนอกแลว (zero tolerance) เพอทำใหบคคลนนเกดความรสก

ละอายตอการกระทำของตนและกลบตวใหมใหสงคมยอมรบ

บรรณานกรม

Barnett, O., Miller-Perrin, C.L. and Perrin, R. D. (2005). Family violence across the

lifespan (2nd Edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Braithwaite, J. (1989). Crime, shame and reintegration. Cambridge: Cambridge

University Press.

Gelles, Richard J. (1995). Contemporary Families: A Sociological View. Thousand Oaks,

California: Sage Publications.

Kaufman, Joan, and Edward Zigler. (1993). “The international transmission of abuse is

overstated.” In Richard J. Gelles and Donileen R. Loseke (eds), Current Controversies on Family

Violence. Newbury Park, California: Sage Publications.

Peterson, Virginia. (2000). Child Abuse: Fear in the Home. Wylie, Texas: Gale Group.

Rein, Mei Ling. (2001). Child Abuse: Betraying a Trust. Detroit, Michigan: Gale Group.

Thio, Alex. (2006). Deviant Behavior, 8th Edition. Boston: Allyn and Bacon.

Walker, Lenore F.(1990). Terrifying Love: Why Battered Women Kill and How Society

Responds. New York: Harper Perennial.

Wilson, James Q., and Kelling, George. (1982) “Broken Windows: The Police and

Neighborhood Safety.” The Atlantic Monthly (no. 249), pp. 29–38.


THAILAND IN 2009 Unusual Politics Becomes Usual

Chairat Charoensin-o-larn


THAILAND IN 2009

Unusual Politics Becomes Usual*

Chairat Charoensin-o-larn On 17 December 2008, a young Democrat Party leader, Abhisit Vejjajiva, was sworn in as Thailand’s twenty-seventh Prime Minister and the third Prime Minister within the same year. He inherited a weak economy and a society divided for three years due to the country’s unusual political situation.1 In his speech following the swearing-in ceremony, Abhisit pledged to be “Prime Minister for everybody” and to defend the monarchy as a revered institution.2 Abhisit won parliamentary support to become Prime Minister by persuading key factions of the now-defunct People’s Power Party (PPP) and its minor former coalition parties to switch sides to vote for him. This is alleged to have been made possible through the lobbying of the head of the army, General Anupong Paochinda.3

Abhisit’s swearing, in a way, signaled the end of the era of political domination in Thai politics by Thaksin Shinawatra that had lasted for almost eight years (2001-8). However, the manner in which Prime Minister Abhisit assumed power also signaled a return to the old nam nao (polluted) type of dirty/money politics typical of Thai politics in general and of the Thaksin regime in particular. Did this mean that Thai politics would return to the same old-fashioned jockeying for position and self-interested bargaining? How could the costly, devastating protests and demonstrations of the People’s Alliance for Democracy (PAD) culminate in a return to exactly the same kind of politics against which they had fought with such determination? The rise to power of Abhisit has once again shattered the myth of political activists and moralist crusaders that Thai politics can be easily cleaned up by simply blaming and removing one controversial person from the political scene - the most notable recent example being, of course, the fugitive CHAIRAT CHAROENSIN-O-LARN is Associate Professor, Faculty of Political Science, Thammasat

University, Bangkok, Thailand.

* Some parts of this article are altered and deleted with the consent of the author.


former Prime Minister Thaksin. A new government was installed, yet the same old regime remained intact. Prime Minister Abhisit came with an abundant supply of political goodwill, notably hope. Hope to return the country to normalcy, hope to restore the economy, hope to uphold the monarchy, and hope to reunite the nation - the same old hopes that the coup of 19 September 2006 had stirred with little fulfilment. A Bangkok Post columnist described the drama of Thai politics of the recent past with these words: “It is like burning the whole house down just to get rid of a few dirty rats.”4 In any case, those who supported the idea of having a government led by the Democrat Party reasoned that it was necessary to have “a functioning government”,5 which Thailand had not had for almost a year. However, this optimistic view must be put to the test because there is no guarantee that Thailand will have a functioning government in the midst of the existing deep divide. Besides, Newin Chidchob, the leading faction that made possible the formation of the Abhisit government, is notorious for its practice of vote buying, which was one of the main reasons used to discredit the previous Thaksin administration and his proxy governments. The hypocrisy of Thai politics is much evident here. As a reward for those who helped make the new government possible, it gave the important portfolios of the Transport and Interior Ministries to the Newin faction of the Bhumjaithai Party while the Defence Ministry went to a retired general who has a close relationship with the army chief. In recognition of the support of the PAD, which had helped bring down the Thaksin regime, the post of Foreign Minister went to an active spokesperson of the PAD who had once called Cambodian Prime Minister Hun Sen a “scoundrel” and who supported the closure of the two major airports. Obviously, Thai politics has reached a point of no return. The past few years have seen the rise of both a political consciousness and high expectations among the Thai people, in particular the rural masses, due mainly to the politicization of the rural Thai voters through the enactment of the 1997 constitution and the populist politics initiated by former Prime Minister Thaksin. Thaksin’s populist politics, no matter how problematic they might have been, did bring about a nationwide rise in political consciousness among rural voters. The now-abolished constitution of 1997 nurtured an “ideology of democracy” among the people of Thailand. The current political divide in Thailand did not derive from economic disparity between urban and rural people. In other words, this has not been a class-based conflict, as some academics have argued recently. Rather, it stems from different views on the fundamental constitution of Thai democracy and politics.


Furthermore, contempt for rural voters as ignorant and uninformed among educated urban elites such as those of the PAD has until now not posed any problem for an authoritarian regime and a bureaucratic polity. However, under Thaksin’s populist politics, the election process shifted the balance of power in favour of the rural masses. This new balance of power has become a political threat to the Thai elites. Thus, the current political conflict initiated by the Thaksin regime is by and large about the cleavage between traditional elites and the rural masses, who have begun to develop a different view of what constitutes democracy. As the rural masses have come to dominate and dictate the election process, a significant resistance against popular democracy has developed among Thai elites leading to what Ranciere has called a “hatred of democracy”,6 resulting in a feeling of contempt for both democratic elections and the rural electorate that has been expressed in such pejorative terms as “populism”, the “Thaksin regime”, and the “grassroots”. The partial election of members of the senate under the 2007 constitution and the PAD’s proposed “New Politics” in which seventy per cent of the Members of Parliament will be appointed reflect this contempt. The recent transformation of the electoral system under the now-abolished 1997 constitution, particularly the institution of the party-list ballot, brought about fundamental changes in Thai politics.7 These changes have astonished the traditional Thai elites. It was their bewilderment that led to the 19 September 2006 coup, the activism of the PAD, the rewriting of the constitution, and a return to the normalcy of elite-led democracy under the Abhisit government. Momentous Events In 2009 Thailand experienced yet another year of important events deserving of the epithet “The Society of the Spectacle”.8 To begin with, the Abhisit government had to read its statement of policy, as required by the constitution, at the Foreign Ministry instead of Parliament, because the red-shirted protesters blocked the entrance to Parliament. The opposition Puea Thai Party (PTP) boycotted the reading and sought from the Constitution Court a ruling on the legitimacy of the Abhisit government. While it criticized the PPP’s populist policies, the Abhisit government nevertheless extended water, bus, rail, and electricity subsidies for another six months to help low-income households struggling with the sudden downturn in the economy. Thailand celebrated its traditional New Year or Songkarn Days in April with a riot by the red shirts, whose aim was to bring down the Abhisit government but who were met with bloody suppression. A few days after the riot, a failed attempt to assassinate the PAD’s leader, Sondhi Limthongkul, took place in the


heart of Bangkok. Amazingly, Sondhi escaped the rain of gunfire with a minor cut on his head. Rumour had it that the military wanted to get rid of him after having successfully crushed the red shirts. In mid-August, there was a huge rally to coincide with the submission by the red shirts of their petition of 3.5 million signatures to the King to seek royal pardon for their beloved leader, the fugitive former Prime Minister Thaksin Shinawatra.9 The petition put tremendous pressure on the Abhisit government. One of the most notable events of 2009 took place on 21 September when the Supreme Court’s Criminal Division for Political Office Holders acquitted Newin Chidchob and a large number of other defendants in the rubber sapling case.10

In the widely anticipated “trial verdict of the year”, the judges decided that all forty-four defendants were not guilty on charges of corruption and malfeasance. The verdict was controversial in several senses. Above all, the purpose of the 19 September 2006 coup was to demonstrate to the Thai people that several Thaksin administration cabinet ministers, high-ranking civil servants, and some business people at the Charoen Pokphand conglomerate had been involved in large-scale corruption amounting to 1.44 billion baht in the procurement of ninety million rubber saplings to help poor farmers set up a new rubber plantation. Second, it was the very first corruption case in which the coup-appointed Assets Scrutiny Cornrnittee (ASC) alleged malfeasance on the part of the Thaksin administration. Since corruption was one of the main reasons for the military to stage the coup, therefore, the court’s acquittal raised serious doubts concerning the corruption charges against the Thaksin regime. Third, the case was controversial in the sense that the Office of the Attorney General (OAG) had recommended that the ASC further substantiate its evidence prior to bringing the case ,to a court of law. However, the ASC did not comply. Instead, it chose to pursue the case itself through the National Anti-Corruption Comrnission.11 The OAG pointed out that the ASC’s insistence on going ahead with the case without sufficient evidence had ruined the reputation of the state. Fourth, one of the five politicians who was freed from the case was the infamous Newin Chidchob, the former Deputy Agricultural and Cooperatives Minister under the Thaksin regime and the power broker who had made possible the formation of the Abhisit government. The court acquittal substantially helped to clear his name. After learning of the verdict, Newin was seen with tears in his eyes, pledging irrelevantly to “protect the monarchy until my last breath”. Ironically, the case was initiated when Newin was on Thaksin’s side but was concluded when he was with the ruling coalition government. Therefore, the acquittal did not come as a big surprise. For former Prime Minister Thaksin Shinawatra, the


verdict proved the military wrong and allegations of corruption concerning his regime to be obviously false. Finally, rumour had it that the verdict was leaked to the, defendants before it was made known in the courtroom.12 The government and the Supreme Court judges denied this rumour as groundless. The denial was a direct response to the petition of the Law Review of Thailand, an advocacy group which cited as evidence the prediction of the PAD’s leader Sondhi Limthongkul that there would be an eight-to-one decision for an acquittal. Moreover, the Law Review of Thailand also filed a complaint with the National Anti-Corruption Commission demanding a graft investigation to check into the assets of the nine judges and all forty-four defendants in the rubber sapling affair. It seemed that Newin and his Bhumjaithai Party might have known about the verdict in advance, as a party was held to celebrate one day ahead of the verdict. The fifteenth ASEAN Summit was held in October 2009 with little fanfare, with Thailand playing host. The ASEAN leaders had to go through a number of changes in date and venue. Initially, the summit was scheduled to be held in Bangkok under the Samak government, then moved to Chiang Mai by the Somchai government, and finally to Pattaya by the Abhisit government. The Pattaya ASEAN Summit was abruptly ended when the red-shirt demonstrators stormed the venue. The ASEAN leaders were hurriedly evacuated, thus destroying the government’s credibility. The summit was finally held in Hua Hin in late October. Unfortunately, it ended with a war of words between Abhisit and Cambodian Prime Minister Hun Sen over the latter’s proposed appointment of Thailand’s ex-premier Thaksin Shinawatra as his economic advisor. The relocation of the summit underlined the impact of domestic turbulence on an international event. Then, in late October, a rail strike occurred in the south that fast became another potential threat to the stability of the coalition government. Needless to say, violence in the restive south has remained unrelenting since January 2004 and has become part of the people’s daily lives. The average number of violent attacks reported was 86 per month in 2009 compared with 60 per month during 2007 and 2008. Most attacks were drive-by killings and bomb explosions. According to the Deep South Watch, in the period between January 2004 and August 2009, 3,611 people were killed and 6,073 injured.13

Worse still, in May the Songkhla Provincial Court cleared security officials of misconduct in connection with the Tak Bai incident, in which 85 demonstrators were killed by suffocation in October 2004 while being transported to a military camp. The court ruled that members of the military were just carrying out their duty and could not be blamed for what had happened. Besides, they were acting


under an emergency law which protected them from civil, criminal, or other liabilities while performing their duties.14 No feasible solutions are in sight to give hope for a return to normalcy in the south. This is simply because the successive Thai governments have been fighting with faceless enemies who appear to be able to pick and choose their targets at will. It is sobering to hear Deputy Interior Minister Thaworn Senneam, who is in charge of the south, tell a newspaper reporter that it would take “at least twenty years” to bring the situation in the deep south back to normaI.15

In early November, former Prime Minister General Chavalit Yongchaiyudh, now chairman of the PTP, Thaksin’s new party after the dissolution of the PPP in late 2008, floated the idea of giving autonomy to the three southernmost provinces of Yala, Pattani, and Narathiwat in the form of a special administrative zone such as the Pattani City Administration.16 His idea was met with strong criticism from the Abhisit government. If the suppression of the red-shirt protesters during the Songkam riots exposed the structure of inequality in Thai society wherein the red and yellow shirts were treated differently, then this idea for solving the problem of violence in the south revealed what constitutes the unthinkable and unspeakable in Thai society. Autonomy for the south is a forbidden notion in the vocabulary of Thai politics. Environmental conservation and business investment interests clashed in early March when the Rayong Administrative Court designated the Map Ta Phut industrial estate area as a pollution-control zone. Furthermore, the Chiang Mai Administrative Court ordered the Electricity Generating Authority of Thailand (EGAT) to pay compensation worth three billion baht to villagers affected by the pollution from its lignite power plant in the Mae Mo district of Lampang. An order from the Administrative Court on 29 September to suspend seventy-six industrial projects in the Map Ta Phut area sent a shock wave through the business community in Thailand. The suspension came after villagers and environmental groups accused the industry of malpractice for allowing projects without soliciting the opinions of locals and independent environmental organizations as required under Article 67 of the 2007 constitution and under a resolution of the National Environment Board (NEB).17 Chemical and cancer-causing substances had been found to be high in the affected areas, putting the lives of villagers at risk. The court ruling was interpreted by the business community as an obstacle to investment in Thailand as it would jeopardize new investment in other sectors such as tourism and agriculture. The overall picture of the economy in 2009 was quite bleak.18 The global financial crisis hit Thailand hard early in the year. The global recession that


started in the United States had a bearing on the fall in Thai exports, which are the main engine of growth, accounting for 70 per cent of the country’s gross domestic product (GDP). A fall in exports could mean a recession. The Ministry of Commerce estimated that the whole-year exports for 2009 would shrink by 13 to 15 per cent from the previous year.19 In the first ten months, exports dropped by 15.6 per cent to 4.25 trillion baht. Exports for all product sectors fell. The strength of the baht during the last ten months ranged roughly from 36.2 per U.S. dollar to 33.1, and it has continued to rise, putting more pressure on exports. The Thai-Cambodian conflict further contributed to the fall in exports. The overall inflation rate was estimated at -0.9 per cent. Tourism, another engine of growth, was also in decline. For the first nine months, foreign arrivals totalled 9.89 million, dropping 12.1 per cent from the same period in 2008. This drop was due mainly to the reduced travel demand because of the global recession and concerns over security in Thailand.20 Unemployment hit one million early in the year but dropped to 440,000 at the end of the year. The normal level of unemployment in Thailand is 350,000. The improvement was due to the government stimulus programmes and the recovery of exports, according to the Finance Minister.21 Nonetheless, at the end of the year, another wave of financial turmoil seemed to threaten when the massively debt-laden Dubai World was reported to be in a state of crisis.22 However, the Finance Minister insisted that the crisis would not affect the Thai economy, which was gradually recovering.23

Prime Minister Abhisit has been greeted by red shirts wherever he goes, confronted by the trademark red plastic foot-shaped clappers made in China, accompanied by the noisy shouts of “Abhisit get out” - reminiscent of the PAD’s “Thaksin get out” not long before. Such greetings ensure tight and costly security arrangements for the Prime Minister, whose aspiration to be Prime Minister “for everyone” has yet to be realized. During his trip to Lop Buri Province, for example, his motorcade was pelted with plastic water bottles, slippers, and human faeces.24 Abhisit’s recent trip to deliver a compensation cheque to Grandma Hai in Ubon Ratchathani Province - after her thirty-two-year struggle to recover her land lost to a government dam construction project25 - was made possible only through a helicopter-borne military operation and the presence of 5,000 security personnel to prevent the red shirts from getting close to him. In late November, it was reported that an announcer for a community radio station in Chiang Mai threatened to kill the Prime Minister during his planned visit to the province, which happens to be the stronghold of the pro-Thaksin red shirts.26 Abhisit later cancelled this trip.


If in the early part of the year Thailand was criticized for mistreating the Muslim Rohingya boat people from Myanmar by forcing them back into the Andaman Sea with little food and water, then at the end of the year Thailand faced further “international” condemnation over its forced repatriation of 4,000 ethnic Hmong from the refugee camp in Phetchabun to Laos.27 The Hmong, an ethriic tpinority in the mountainous northern region of Laos, were recruited as guerrilla fighters by the U.S. military in its “secret war” against the communist forces in Laos during the Cold War era. Despite international concern, no other country had expressed any interest in accepting the Hmong for resettlement. Meanwhile, Thailand has never recognized the Hmong in Phetchabun as refugees but instead classified them as illegal migrants. Thailand was criticized for not allowing the UN High Commissioner for Refugees (UNHCR) access to the Hmong to determine the eligibility for their refugee status. Citing the peaceful situation along the Thai-Lao border, the Hmongs’ status as illegal migrants, and its agreement with the Lao government, the Abhisit government implemented its deportation plan successfully. On 23 December about 300 red shirts demonstrated outside the headquarters of the office of the Election Commission (EC) in protest against the latter’s failure to decide on the party dissolution case against the Democrat Party.28 The Democrat Party was accused of having unlawfully obtained a 258-million-baht donation from TPI Polene. Instead of making a decision on the case, the EC chose to have its Chairman, Apichart Sukhagganond, who was concurrently the Political Party Registrar, decide whether to dissolve the Democrat Party. Ironically, Apichart had made his stance known earlier that he would drop the party dissolution charge against the Democrat Party.29 The delay in the case was undoubtedly seen by the red shirts and the opposition Puea Thai Party (PTP) as further evidence of “double standards” or unequal treatment between the Democrat Party and the now-defunct TRT and PPP. In the cases involving the TRT and PPP, the EC could reach its decision expeditiously. The Abhisit government plannea to report on its first year performance on the afternoon of 23 December. However, in the morning of that day, Puea Thai MP and one of the core leaders of the red-shirt UDD, Jatuporn Promphan, released the second part of a classified document said to be prepared by the Foreign Ministry. The document outlined guidelines for action against Cambodia as well as plans to “get rid of” fugitive ex-premier Thaksin Shinawatra.30 The first part of the document was released a week earlier. The idea was to steal the limelight from the government’s planned performance report. According to Jatuporn’s interpretation, the term “get rid of” in the document was a code phrase


for “killing” because Thaksin was perceived in the document as a “key factor” in destabilizing the Abhisit government and thus must be eliminated. Citing the document, Jatuporn accused the Abhisit government of hatching a secret plan to kill Thaksin and to wage war with Cambodia.31 However, Abhisit denied both allegations.32 A few days before this drama, Sivarak Chutipong, who was arrested in Cambodia for obtaining Thaksin’s flight schedule when the latter visited Cambodia in early November, had received a pardon from the Cambodian King after being sentenced to seven years in jail on a spying charge. Upon returning to Thailand, Sivarak said that he felt like a victim of a political game conducted by both governments. He credited his release to ex-premier Thaksin and the opposition Puea Thai Party.33

On the surface, the Thai political landscape in 2009 was more tranquil than in the previous year, which had been marked by turmoil and an absurd brand of street politics carried out by the yellow-shirt members of the PAD.34 However, Thailand in 2009 was still plagued by many problems resulting from the profound political division following the 19 September coup.35 It seemed that in 2009 the same old-style politics of co-optation by politicians and the Thai power elite had overtaken the street politics of the previous year. However, this belied some fundamental changes in Thai society and politics. The most remarkable was the rise of new political actors - mainly the red shirts - who were equipped with a new political consciousness and rising expectations. Therefore, it is argued here that the Thai political landscape in 2009 was not quite the same “politics as usual” that the Thai elites might have hoped for when they successfully installed the Abhisit-led government. The political divide remained real and intense in 2009. Many parts of the country became a virtual restricted zone for members of the Abhisit government. Perhaps, when the Prime Minister spoke at the forum of the Foreign Correspondents Club of Thailand in mid-January 2009, it was premature for him to state that “we are back in business”. At the same forum Abhisit went on to say that his government would carry out its duty with transparency and good governance and that his cabinet would work “without corruption and without violation of human rights”.36

Allegations of Corruption The Abhisit government has been mired in a series of corruption allegations since its inception. Most of these corruption scandals were associated with the implementation of the government economic stimulus package “Thailand Strength” (Thai Kern Kaeng), which had a budget of about 1,496 billion baht,


derived mainly from external loans.37 Above all, it was alleged that those in control of the funds in a multitude of schemes asked for an overly high corruption cut of 20 to 25 per cent - the going rate was generally 5 to 10 per cent. Literally almost daily there would appear new corruption scams associated with the Thailand Strength project. They ranged from the school milk programme, in which the milk was spoiled, to the purchase of new flagpoles at inflated prices of 49,500 baht each under the nationwide patriotic campaign to sing the national anthem, the procurement at extremely high prices of medical equipment that was unsuitable for use in community hospitals,38 and corruption in the twenty-six billion baht community sufficiency project, which involved the purchase of drinking water machines that communities did not need and the extortion of money in exchange for placing these products in the community sufficiency stores. Most of these corruption allegations involved ministers and politicians from the ruling Democrat Party. The first cabinet member from the Democrat Party to resign was Social Development and Human Security Minister Witoon Nambutr. Witoon quit under pressure from the opposition PTP to take responsibility for the distribution of rotten canned fish to flood victims in the south.39 In February, a supply of school milk was found substandard due to price collusion.40

Irregularities in the school milk project’s bidding saw spoiled milk given to students nationwide. The Rural Doctors Society in October exposed the wrongdoings involving the procurement of medical equipment under the Public Health Ministry, which is under the control of the Democrat Party.41 Corruption in the coalition parties, particularly the Bhumjaithai, was also widespread. The most controversial case was a project involving the leasing by the Transport Minister of 4,000 NGV (Natural Gas Vehicle) public buses worth over sixty billion baht. The bus - leasing project was crucial in at least two senses. First, it revealed the infighting between the ruling Democrat and Bhumjaithai parties. Second, it also demonstrated the old- style politics of bargaining for trade-offs. The bus-leasing project was the brainchild of the Samak government, but it failed to get through due to public opposition. It needs to be mentioned that Abhisit strongly opposed the project when he was the opposition leader. The project was repackaged and enlarged into a mega-project by the Newin faction of the Bhumjaithai Party. Abhisit sought to delay the project by asking the National, Economic and Social Development Boards to study and find the best option for the country between buying and leasing the buses. However, in late September the Cabinet approved the project after a deal was struck between the Democrat and Bhumjaithai


parties. Thanong Khanthong, a newspaper columnist for the Nation, posted in his blog on 3 June that one Member of Parliament informed him that the bus- leasing commission amounted to twenty billion baht and the Democrat Party could have earned five billion baht if they went along and voted for the project, which became known as the “mother of all political deals”.42 Moreover, there was speculation that the deal was made in exchange for the Bhumjaithai Party’s support in the referendum on the constitutional amendment proposed by the Democrat Party. Thai society in general is confounded by all these allegations of widespread corruption. The leaders of the 19 September coup used corruption as the main reason for ousting the Thaksin administration. Now corruption is back with the military-backed Abhisit government. Ironically, the mainstream Thai media tend to pay little attention to corruption scandals associated with the Abhisit government; in other words, the only corruption that gets attention is that which is linked to Thaksin and his proxy governments. The main thrust of the Thailand Strength project is not raising productivity and expanding domestic markets, but rather the strengthening of the two main parties in the present coalition. Moreover, the ideas behind the project are by and large a carbon copy of the populist programmes of the Thaksin administration. Unsurprisingly, leading businessmen gave the government a poor average score of 5.3 out of 10 in a survey on its performance in tackling the country’s economic problems.43 A day before the survey result was released, the Chamber of Commerce announced that it would propose its own version of the national strategy for business sectors because the government lacked consistency in its policy in this area.44

Coalition Rifts Conflict within the coalition has been mainly between the ruling Democrat Party and its major coalition partner, the Bhumjaithai Party. Basically, the source of discord stems from conflicting interests and power struggles in the reshuffling of high-ranking bureaucrats in the fight to gain advantage in the general election, which was anticipated to take place in early 2010. Knowing full well that the Democrats are dependent on them for the coalition’s survival and therefore cannot afford to put the stability of the government at risk, the Bhumjaithai leaders did not hesitate to ask for what they wanted in order to prepare for the next general election. The very first sign of a rift between the two parties broke out within a month after the formation of the coalition when Transport and Communications


Minister Sopon Zarum of the Bhumjaithai Party proposed a single-airport policy by shutting down the Don Mueang Airport.45 The idea was to make Suvarnabhumi the country’s only airport as well as to promote Thailand as an aviation centre and tourism hub for Southeast Asia. This policy was a reversal of that of the previous government. Don Mueang had been reopened on 25 March 2007 to relieve the congestion that occurred after all flights had been moved to Suvarnabhurni on 28 September 2006. Abhisit and his Democrat Party opposed the idea, but backed down for fear of causing instability in the coalition. Later the Bhumjaithai Party proposed its controversial project of leasing 4,000 public buses instead of purchasing them. As mentioned earlier, Abhisit and his party sought help from the National Economic and Social Development Board by asking it to study the project. The Bhumjaithai Party interpreted this move as a delaying tactic on the part of the Democrats. They retaliated by objecting to the Democrat Party’s plan to offer state land to poor farmers at a very low rent (10 baht per rai per year). The most notorious example of conflict between the two parties involved the appointment of the new National Police Chief. It was reported that Abhisit supported Police General Prateep Tanprasert, an Inspector-General. Meanwhile Abhisit’s Secretary, Niphon Prompan, Democrat Deputy Prime Minister and Party Secretary General Suthep Thuagsuban, and the Bhumjaithai Party’s leaders favoured Police General Chumpol Manmai, a Deputy Police Chief who was a classmate and former supporter of ex-premier Thaksin Shinawatra. The appointment encountered a complication when a rumour appeared in the media that there had been a “special signal” to pick Police General Chumpol to become the new Police Chief. News of the “special signal” was so widespread that the entire kingdom knew about it. Curiously, Abhisit acted as if he did not know anything about the affair and chose to oppose this “special signal” by sticking to his choice. Possibly there was another “special signal” for which Abhisit was waiting. Or, it could be that he wanted to be his own man by not listening to both his Secretary and party’s Secretary General and Deputy Prime Minister. The Police Chief saga continues at the time of this writing. The only option open to Abhisit under the circumstances was to appoint his nominee as Acting Police Chief. Conflict over the appointment of the new police chief had not only earned Abhisit the resignation of his secretary,46 it also widened a rift within the Democrat Party.47 The seriousness of the “special signal” affair was such that it resulted in Abhisit’s failure to win endorsement for his favourite candidate as the new police chief despite calling for a meeting of the Royal Thai Police Office Board several times and despite himself being chairman of the board. It was unthinkable for Abhisit to see his candidate being rejected by a commission comprised primarily


of the “prime minister’s men”.48 As a result, Abhisit’s image as a capable national administrator and the credibility of his government were severely tarnished.49 Furthermore, Abhisit was seen as interfering in police affairs50 by first removing the then police chief, Police General Patcharawat Wongsuwan , a brother of the Defence Minister, retired General Prawit Wongsuwan of the Bhumjaithai Party, and then by appointing Police General Wichean Potephosree as acting police chief. Patcharawat was demoted because he failed to provide proper security for Abhisit during the red-shirt protest in April. Besides, Police General Patcharawat was seen as loyal to ex-premier Thaksin. He used force to disperse the yellow-shirt PAD protesters on 7 October 2008, when two people were killed and scores injured. A month before his mandatory retirement, the National Anti-Corruption Commission found Patcharawat guilty of malfeasance in the crackdown on the PAD protesters. Patcharawat resigned but Abhisit threatened to block his resignation and fire him instead.51 However, this did not happen. Patcharawat retired as scheduled while the Abhisit government resolved to have him removed retroactively. This was understandable because during the conflict rumour had it that Defence Minister General Prawit would step down, causing concern about the stability of the coalition government.52 This, too, did not happen. In addition to the police-chief appointment, there were conflicts between the Democrat and Bhumjaithai parties over the annual reshuffle of provincial governors and permanent secretaries of several ministries.53 Provincial governors play a strategic role in serving the interests of political parties in the general election. The Bhumjaithai Party has successfully consolidated its power through reshuffling in the Interior, Commerce, and Transport Ministries. At the Interior Ministry, for example, the party has its men as Permanent Secretary and Director General of all of the most powerful departments in the ministry. However, the party failed to control the appointment of high-ranking police officials, which was more under the control of the Democrat Party.54

Conflict over the appointment of bureaucrats came to light in the appointment of the new Permanent Secretary for Commerce. The Bhumjaithai Party, which is in charge of the Commerce Ministry, preferred that Yanyong Puangrach, Director General of the Internal Trade Department, become the new Permanent Secretary. However, Abhisit opposed this, reportedly as a direct response to the Bhumjaithai Party’s blocking of his choice for the new police chief.55 It took Commerce Minister Porntiva Nakasai a great deal of effort to get Yanyong appointed. It was reported that another reason Abhisit was reluctant to appoint Yanyong was simply because the latter once spoke to him in a disrespectful manner at a Cabinet meeting, causing


Abhisit such embarrassment that Yanyong had to be asked to leave the meeting. Yanyong’s show of insolence thus caused him a delay in his appointment.56 A dispute within the Ministry of Commerce over the reshuffle and other internal management matters between the Bhumjaithai minister and the Democrat Deputy Minister Alongkorn Polabutr was also reported. Discord between the Democrat Deputy Prime Minister in Charge of Economic Affairs, Korbsak Sabhavasu, and the Bhumjaithai Commerce Minister over a crop mortgage scheme was another source of conflict between the two coalition parties. In early November it was reported that Korbsak did not approve the sale of 200,000 tons of tapioca flour to China because the sale did not first get approval from the cabinet. This made Bhumjaithai Party officials furious. Another good example of the infighting between the two main coalition parties was over the rail strike in the south. The State Railway of Thailand (SRT) labour union called for a train stoppage in mid-October after an engineer was dismissed.57 In early October a train derailed in Prachaup Khiri Khan at Khao Tao station, resulting in seven deaths and eighty-eight injuries. The driver of the ill-fated train passed out at the controls and the automatic brake failed to function. The strike was aimed at protesting against the failure of management to protect a worker from risk. The union argued that sending out trains that were not in good condition could put the lives of both passengers and workers in danger. The union demanded that the SRT Governor resign for his incompetent management, that the workers who joined the strike not be punished, and that the locomotives in the deep south must be maintained in good working condition. The suspension of rail services left thousands of passengers stranded at several stations in the southern provinces.58

The Bhumjaithai Transport Minister together with the SRT management fired several workers, including the union leaders. In addition, the SRT management recruited qualified drivers of the locomotives to replace those on strike and took over the trains from the strikers with the help of the police and the military. Pressured by the general public, who believed that the SRT labour union was holding the Thai people hostage by suspending services, the Democrats, whose strongest constituency is in the south, mediated the solution to the problem. Democrat Deputy Interior Minister Thaworn Senileam reached an agreement in talks with the union leaders. But the Bhumjaithai Party leaders stated in public that they would not abide by the agreement, insisting instead that the workers and the union leaders must be sacked after instigating the stoppage.59 Transport Minister Sopon Zarum openly called for Abhisit to take full responsibility if the sacked union workers were reinstated.60 The strike thus created a rift within the


coalition government because the ruling Democrat Party cut a deal with the labour union without consulting Sopon, who, as Transport Minister, should have been responsible for dealing with the matter. The southern SRT union workers have a close connection with the PAD, and union leader Sawit Kaeowan is one of the second-generation leaders of the PAD, holding a position in the PAD’s newly founded New Politics party (NPP). After the Transport Minister fired the union workers and the Abhisit government seemed to do nothing, Suriyasai Katasila, Secretary General of the PAD and of the NPP, came out to challenge the Democrat Party for yielding easily to the pressure of the Bhumjaithai Party. Suriyasai openly asked whether the Democrats still wanted to be friends with or foes of the PAD and the NPP. In another development, the Transport Minister turned the crisis into a golden opportunity by proposing a new plan to reform the debt-ridden SRT.61 Actually, before the October stoppage, the railway union called for a strike in June in protest against the Abhisit government’s plan to restructure the SRT.62 The union ended its strike after the government accepted its demand for a delay in its privatization plan. The rift between the two major coalition parties could be seen in other areas as well. For example, Bhumjaithai House Speaker Chai Chidchob, father of Newin Chidchob, the de facto leader of the party, showed his dissatisfaction with Abhisit by abruptly cancelling a parliamentary session in late August in order to block the moving of the 2010 budget bill. This was in response to the cutting of his 700 million baht special budget for the House of Representatives that supported seminars and trips abroad by MPs.63 Moreover, the Bhumjaithai Party went ahead and submitted its own version of a political amnesty bill to Parliament without consulting the ruling Democrats, who opposed the move. This was done through the Bhumjaithai House Speaker putting the draft bill on the House agenda. However, the bill met with little enthusiasm from all sides concerned. After all these rifts, what has held the two parties together? The simple answer is Thaksin Shinawatra. If the House of Representatives is dissolved and an election is held today, Thaksin would more than likely take over the helm. Therefore, both parties need time to strengthen their position. The paradox of Thai politics at this juncture is this: if an election were to be held today and Thaksin’s PTP wins, there would likely be more violence and turmoil in the country. But if Thaksin has to be kept at bay, as has been the case since the coup, then the government in power cannot run its usual business, as the Abhisit government demonstrated throughout 2009.


The Spectre of Thaksin Fugitive ex-premier Thaksin Shinawatra, a nomad in a Deleuzian sense,64 has become a thorn in the side of Thai politics since his ouster in the 19 September 2006 coup. Despite leading a nomadic life, Thaksin’s movements outside the territory of the Thai state have had an enormous impact on the political landscape of the country.65 Unarguably, Thaksin was and still is a divisive force in Thai society and politics. A single day does not pass in which his activities are not covered, by either the Thai or the international media. Thaksin has thus become a spectre haunting the Thai establishment and his political opponents alike ever since he was forced to leave the country.66 Dressed in a red shirt, Thaksin celebrated his sixtieth birthday on 26 July 2009, telecasting from Dubai to greet his well-wishers at different locations throughout Thailand. In his birthday speech, Thaksin announced the setting up of a “global TV network” to promote Thai OTOP (One Tambon One Product) products, to broadcast reality shows about Thai poverty and possible solutions, and to provide educational programmes for Thai students.67 Thaksin was said to be making direct calls to talk to taxi drivers and to people in the countryside. These kinds of borderless communication technologies enable Thaksin to conduct his political campaign in an unfettered and nomadic manner. In short, these technologies have helped keep Thaksin vividly in the consciousness of his supporters and opponents. The profound impact of Thaksin’s telephone calls could clearly be seen when such calls helped a PTP candidate in Sakon Nakhon win by a landslide a by-election over a candidate from the arch-rival Bhumjaithai Party in June 2009. Thaksin made his calls to kamnans and village headmen for the support of the PTP candidate.68 Moreover, Thailand’s first Internet-based television station was officially launched on 23 November. This twenty-four-hour service, “Voice TV”, is owned by two of Thaksin’s offspring and is aimed at younger-generation viewers. The service is also made available to all 500,000 DTV satellite subscribers, who are mainly red shirts.69 Thaksin’s media moves forced the Abhisit government to order all state agencies to launch their own Facebook and Twitter accounts to keep the public informed around the clock concerning government activities.70

Thaksin’s latest move in early November to have Cambodian Prime Minister Hun Sen appoint him the Cambodian Government’s economic advisor has strained fragile Thai-Cambodian relations. The Abhisit government perceived the appointment as interference in Thailand’s internal politics because Thaksin was a convict and should be extradited to serve his term rather than being appointed state advisor. It also showed the Cambodian Government’s disrespect for the Thai


judicial system. Premier Hun Sen openly announced that he considered Thaksin a political victim and would never send him back to the Thai authorities. Hun Sen further fuelled the anger of the Abhisit government by stating that he would provide asylum to former Prime Minister Thaksin if he so wished. What causes great concern to the Abhisit government is the possibility that Thaksin would use nearby Cambodia as his political base to attack the government. Meanwhile the Abhisit government saw the incident as a golden opportunity to elevate its political ratings, which had reached their lowest point, by choosing to play the dangerous ultra-patriotic card in the same fashion as its political ally outside the Parliament, namely, the PAD.71 If Thaksin has at his disposal the PTP to fight his causes in Parliament and the red-shirt UDD in the street, then the Abhisit government also has its Democrat and other coalition parties to support it in Parliament and the PAD in the street. Each side of the conflict has its own television station to produce and circulate its own propaganda: ASTV for the yellow-shirt PAD, P Station for the red-shirt UDD, and the state-run NBT (formerly channel 11) for the Abhisit government. The Abhisit government recalled its Ambassador to Cambodia, arguing that the appointment was both harmful to the Thai judicial system and that it adversely affected Thai public sentiment.72 Amid its own ultra-patriotic hype, the Abhisit government threatened to revoke unilaterally all memorandums of understanding with Cambodia.73 The Cambodian Government retaliated by recalling its Ambassador to Thailand and threatening to close the border between the two countries. The tension has put Thai-Cambodian trade, worth trillions of baht, in disarray. The worsening relations between the two neighbouring countries, that are critical to the stability of the ASEAN community, has prompted deep concern among other ASEAN leaders. Surin Pitsuwan, a Democrat Party member and Secretary General of ASEAN, suggested that the Abhisit government accept Indonesia’s offer to mediate the dispute. But Abhisit declined, citing the matter as an internal affair that would not hinder the work of ASEAN. Abhisit has viewed the whole situation through the lens of ultra-patriotism, seeing Thaksin, a convict and now a traitor, and not the socio-political structure of the country, as the only cause of Thailand’s problems and seeing Prime Minister Hun Sen as being malignly influenced by Thaksin. In addition to Thaksin and his allies, a variety of political moves on the part of the Abhisit government have also helped evoke the spectre of Thaksin in the imagination of the Thai public. News of the revoking of Thaksin’s police rank and royal decorations, for example, have further driven a wedge between those already divided by their support for or opposition to Thaksin,74 as had the


earlier revoking of Thaksin’s Thai passport. The characterization of anyone who criticizes the government as Thaksin’s “proxy,” a traitor, or someone who is disloyal to the Thai monarchy has further intensified the divide. The hatred of Thaksin among the Thai establishment and the Abhisit government has helped to create the spectre of Thaksin to such a level that it has become a frame of reference and a guideline for the Abhisit government to administer the country. In short, the elites’ hatred of Thaksin has created the justification for the actions against him. In October 2009, Thaksin called upon his PTP to abandon the agreement on the amendments to the 2007 constitution and seek instead to reinstate the 1997 Constitution, which had been abolished by the September 2006 coup. Faced with this predicament, Prime Minister Abhisit threatened to stop the amendment process. Actually, the Democrat Party was never enthusiastic about supporting these amendments. It did so after being strongly urged to do so by its coalition partners. The amendment process was part of the deal the Democrat Party made with its coalition partners while forming the coalition. Abhisit slowed the process by first setting up a national reconciliation committee to study how to amend the Constitution before proposing to call for a referendum on the amendment bill.75

Indeed, a termination of the amendment process would be an advantage to the Democrat Party - and the Party could absolve itself of breaking the deal with its coalition partners. So far, the Democrat Party is the only party which has not been affected by Article 237 of the 2007 Constitution. This article, which is one of the six articles the coalition partners wanted to amend, concerns political parties and the punishment of party executives. If electoral fraud is found involving one or more of the executives, the entire party has to be disbanded and its executives barred from politics for five years. Several coalition parties in the Abhisit government were affected by this article.76

Role of the Military There has been a critical shift in the role played by the Thai army in its relations with the Thai public. In the past, the people of Thailand dared not come out to demonstrate in force for fear of being used as a pretext for the army to stage a coup. But now, Thai people are adopting protest and demonstration as a means to create situations where the army can intervene in politics to get rid of their enemies. The PAD’s rallies against Thaksin and his proxy governments served this purpose well. Second, the armed forces have been the greatest beneficiary


of Thailand’s recent political turmoil. Their annual budget has, increased substantially since the coup in 2006. Prior to the coup, the military worked with a limited budget of 86 billion baht. It rose dramatically to 115 billion baht in 2007, 143 billion baht in 2008, and 167 billion baht in 2009 - an almost 100 per cent increase within three years. It was reported in late September that the armed forces received another 10 billion baht while Abhisit attended the G-8 meeting in New York.77 Allegedly, this was in exchange for the army’s promise not to launch a coup while he was away. An increase in the budget is thus inseparable from an increase in power. Third, the pattern of military dominance in Thai politics has changed from that of the “white knight” who appears in times of crisis to rescue the nation by shaking things up and then setting the new rules of the political game, to that of the, critical referee. Action or inaction on the part of the armed forces in a critical political situation means the survival of the sitting civilian government. The military refused to follow the orders of two civilian governments of the PPP to stop the PAD’s siege of Government House and the airports in 2008 but suggested instead that the government either resign or dissolve the Parliament. However, it was more than ready to disperse the red-shirt protesters during the bloody Songkarn riot. Both incidents made a great difference to the governments concerned. Therefore, a sitting civilian government now has to rely heavily upon the support of the armed forces to stabilize its regime. Under these circumstances, the armed forces are not one part of the state machinery but acting as a state within the state. Thus, previous attempts to depoliticize the military and make it subordinate to civilian authority, as in all mature democracies, have completely failed. The army has recently insisted that to be professional it needs to be “independent” from politics. The army chief once argued that a political problem must be resolved by political means. The army does not belong to the government. Rather, it belongs to the country and the Thai people. And its primary role is to protect the throne. This is quite interesting because the army now is not playing the role of power holder but acting as the decisive factor in the political arena. Fourth, the resurgence of the military in politics was made possible by the imposition of the Internal Security Act. This act gave a new lease on life to the Internal Security Operations Command (ISOC), which plays an important role in internal security. The Prime Minister assumes the titular leadership of ISOC while the army chief is the real power holder. When a state of emergency is declared or the Internal Security Act is invoked, it allows the army chief to mobilize troops to maintain peace and order. The Abhisit government has invoked


the Internal Security Act several times to control the red-shirt rallies. The military has full authority under the security act to do whatever it deems necessary. In addition to the security act, the armed forces also have the Defence Ministry Act, which prohibits the Prime Minister from meddling with the reshuffle of the military. Finally, the armed forces have shown that they are masters of the political game during the recent Thai-Cambodian row. While the Abhisit government shallowly assumed the ultra-patriotic mode at the expense of the national interest,78

the military, on the contrary, chose to befriend their Cambodian counterparts. The military argued that the conflict had been between the two governments but not the armed forces of the two countries. They even staged a friendly two-day meeting of the General Border Committee (GBC) in Pattaya to settle border disputes through peaceful means. The Thai and Cambodian armed forces agreed to cooperate at all levels to ensure the safety and peace of the people of the two countries.79 It is evident here that the Thai armed forces do not act as a security arm of the government. Rather, they have become their own boss. This is not a good sign for democratic government. Taken together, the armed forces are now more powerful than at any time over the past two decades. Conclusion Thailand’s political landscape by the end of 2009 was still plagued with problems emanating from the disruption of the democratic form of government by the most recent coup.80 In medical terms the body politic of Thailand has been really sick since the coup. All social and political institutions are facing a crisis of credibility and hence legitimacy. After three years of political turbulence, Thai politics has come to resemble greatly the Japanese Bunraku puppet theatre, as aptly described by the French literary critic Roland Barthes81 in the sense that all political forces have come out into the open. The political awakening of the Thai rural masses and the ascendancy of the military in Thai politics would be the two main contending forces that will shape Thai politics in 2010. Notes I would like to thank John Benson, Carlo Bonura, Geoff Husic, Coreen Phuengkasem, and Thanasak Saijampa for their kind support. 1 The two Prime Ministers before him were Samak Sundaravej and Somchai Wongsawat, both from the People’s Power Party (PPP), the reincarnation of ousted Prime Ministers


Thaksin Shinawatra’s Thai Rak Thai (TRT) Party, which was dissolved by the junta- appointed Constitutional Tribunal in May 2007. Samak died of liver cancer in late November. 2 “PM Abhisit Vows to be ‘Prime Minister for Everybody’”, The Nation (online), 18 December 2008. 3 Both General Anupong Paochinda and Newin Chidchob, a leader of the defectors’ faction, became “persons of the year” of The Nation newspaper. See “Persons of the Year, Masters of the Game”, The Nation (online), 29 December 2008. 4 Sanitsuda Ekachai, “Some Taking Matters into Own Hands”, Bangkok Post (online), 18 December 2008. 5 Veera Prateepchaikul, “Into the Unknown with Newin”, Bangkok Post (online), 22 December 2008. 6 Jacques Ranciere, Hatred of Democracy, trans. Steven Corcoran (London: Verso, 2006). 7 See, for example, Erik M. Kuhonta, “The Paradox of Thailand’s ‘People’s Constitution’”, Asian Survey 48, no. 3 (2008): 373-92, and Allen Hicken, “The 2007 Thai Constitution: A Return to Politics Past”, Crossroads 19, no. 1 (2007): 128-60. 8 Guy Debord, The Society of the Spectacle, trans. Donald Nicholson-Smith (New York: Zone Books, 1995/2002). In Thailand this means a society in which images replace substances, rhetoric takes over speech, and sensation and distorted information overshadow accurate information. 9 Thaksin was sentenced in October 2008 by the Supreme Court’s Criminal Division for Political Office Holders to two years in jail for abuse of power in helping his then-wife Khunying Potjaman Damapong buy a prime piece of land in Bangkok from the state at much less than the market price in 2003, while serving as prime minister. 10 “Rubber Sapling Scandal: Teary Newin Gets a New Lease on Life, Leaving Many Worried”, The Nation (online), 22 September 2009. 11 “OAG Furious Over Sapling Case Fiasco”, Bangkok Post (online), 23 September 2009, and “Graft Acquital: Prosecutors Blame AEC for Failed Case”, The Nation (online), 23 September 2009. 12 “Rubber Sapling Verdict: Leaking of Verdict Groundless: Suthep”, The Nation (online), 24 September 2009. 13 Assawin Pakkawan, “Changes Urged to Reporting Casualty Numbers in the South”, Bangkok Post, 27 September 2009, p. 4, and <http://www.deepsouthwatch.org/nod/343>. 14 “Court Clears Military in Tak Bai Case”, Bangkok Post, 30 May 2009, p. 3. 15 “Fixing South ‘Will Take 20 Years’”, Bangkok Post, 8 August 2009, p. 3. 16 “Chavalit Pushing Special Zone for South”, The Nation (online), 2 November 2009.


17 Apinya Wipatayotin and Mongkol Bangprapa, “PM Moves to Free Rayong Projects from Suspension”, Bangkok Post, 31 October 2009, p. 4. 18 Bhanupong Nidhiprabha, “The Hard Road Ahead for Thailand’s Economic Recovery”, Asian Economic Papers 8, no. 3 (2009): 113-37. 19 Phusadee Arunmas, “Export Slowdown Eases With 3% Slide in October”, Bangkok Post, 21 November 2009, p. Bl.. 20 Chatrudee Theparat, “Chumpol: 14m Arrivals Still Possible”, Bangkok Post, 21 November 2009, p. BI0. 21 “Korn Sees Employment Returning to Normal”, Bangkok Post, 28 November 2009, p. B1. 22 “Dubai Debt Crisis Rocks Markets”, Bangkok Post, 28 November 2009, p. 1. 23 “Ministers Set to Discuss Dubai, Dong”, Bangkok Post, 29 November 2009, p. 1. 24 “Losing Our Sense of Identity”, The Nation (online), 15 September 2009. 25 “The Poor Understand the Word ‘Use’ and ‘Abuse’”, The Nation (online), 25 September 2009. 26 “Abhisit Gets Radio Death Threats”, Bangkok Post, 21 November 2009, p. 1. 27 “Repatriation of Hmong”, The Nation (online), 28 December 2009, “General Insists Hmong Head Home Voluntarily”, Bangkok Post (online), 29 December 2009; “Govt Boots out Hmong to World Fury”, Bangkok Post 27 December 2009, p. 1. 28 “Daeng puen krung klang khom kor kor tor kheu tam phaeo ban” (Red stirs the city, angry at EC, threatens to bum house), Thai Post, 24 December 2009: 1-2. 29 “Apichart to Decide Democrat Party Case after New Year”, The Nation (online), 23 December 2009. 30 “Jatuporn Reveals More Papers”, Bangkok Post (online), 23 December 2009. 31 “Jatuporn Insists Govt Plan to Kill Thaksin”, The Nation (online), 23 December 2009. 32 “No Plan for War with Cambodia, Says Abhisit”, Bangkok Post, 26 December 2009, p. 1. 33 “Thaksin Supporters Flock to Cambodia”, Bangkok Post, 20 December 2009. 34 James Ockey, “Thailand in 2008: Democracy and Street Politics”, in Southeast Asian Affairs 2009, edited by Daljit Singh (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2009) pp. 315-33. 35 John Funston, ed. Divided Over Thaksin: Thailand’s Coup and Problematic Transition (Singapore: Institute of Southeast Asian studies, 2009). 36 Bangkok Post, 15 January 2009, p. 1. 37 Matachon Daily, 14 October 2009, p. 1. 38 Apiradee Treerutkuarkul, “Health Procurement Projects Put on Hold”, Bangkok Post, 3 October 2009, p. 2.


39 Bangkok Post, 28 January 2009, p. 2, and 4 February 2009, p. 1. 40 Bangkok Post, 21 February 2009, p. 1. 41 “Health Officials Linked to Equipment Scam”, Bangkok Post (online), 14 October 2009. 42 <http:/ /blog.nationmultimedia.com/thanong/2009/06/03/entry -1>. 43 Phusadee Arunmas, “Govt Scores Poorly on Economy”, Bangkok Post, 30 November 2009, p. 1. 44 Phusadee Arunmas, “Business to Give Its View on Economy”, Bangkok Post, 29 November 2009, p. 3. 45 Bangkok Post, 9 January 2009, p. 1. 46 The Nation (online), 5 October 2009. 47 “Where Did Mr. Nice Get So Slippery?” Bangkok Post, 12 September 2009, p. 12. 48 Tulsathit Taptim, “Are All the PM’s Men Revolting”, The Nation (online), 21 August 2009. 49 “Abhisit says He’s Still in Driving Seat”, Bangkok Post, 22 August 2009, p. 1. 50 “Poll: Police Chief Delay Due to PM’s Interference”, Bangkok Post, 18 October 2009, p. 3. 51 “The Big Issue: Police Chief Blues”, Bangkok Post, 13 September 2009, p. 2. 52 “Prawit Vows to Stay on in Defence”, Bangkok Post, 12 September 2009, p. 3. 53 “Coalition Discord Set to Heat Up”, Bangkok Post, 2 September 2009, p. 1. 54 Thai Rath (online), 24 November 2009; Piyanart Srivalo, “Ruling Coalition is Slowly Drifting Apart”, The Nation, 2 December 2009, p. l6A. 55 Piyanart Srivalo, “Top Appointments Renew Coalition Tension”, The Nation (online), 2 September 2009. 56 “Sorry About My Choice of Words”, Bangkok Post, 19 September 2009, p. 12. 57 Bangkok Post, 17 October 2009, p. 1. 58 “Southern PAD Chapter Back Railway Union”, Bangkok Post (online), 23 October 2009. Within a week, the stoppage cost the SRT 43 million baht in damages: 25 million baht in lost passengers and 18 million baht in lost freight charges. 59 “Not Another Coalition Scrap”, Bangkok Post, 7 November 2009, p. 12. 60 “More SRT Rallies Mean No Resolution: PM”, The Nation (online), 4 November 2009; “Sophon Would Never Hold Me Responsible: PM”, The Nation (online), 5 November 2009. 61 Piyaporn Wongruang, “Getting the Rail Network Back on Track”, Bangkok Post, 8 November 2009, p. 4. 62 “Please Sir, Stop the Strike”, Bangkok Post, 27 June 2009, p. 12. 63 “Has Abhisit Begun to Regret that Embrace? The Nation (online), 27 August 2009. 64 Gilles Deleuze and Felix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia, trans. Brian Mussumi (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1987), pp. 351-427.


65 Martin Petty, “Thaksin Raises Stakes with New Offensive”, Bangkok Post, 7 November 2009, p. 9. 66 The idea of spectre is borrowed from Jacques Derrida, The Specters of Marx, trans. Peggy Kamuf (New York: Routledge, 1994), and Jean Baudrillard, The Mirror of Production, trans. Mark Poster (St. Louis: Telos Press, 1975). 67 Details of the event are provided by Tulsathit Taptim, “Follow it with the Electors: Now, the Real ‘Big Surprise’”, The Nation (online), 27 July 2009. 68 Aekasach Sattaburuth, “Puea Thai Wins by a Landslide”, Bangkok Post, (online), 22 June 2009. 69 “Thaksin Television?” The Nation (online), 24 November 2009. 70 The Nation (International Edition), 16 November 2009. 71 “Support for Govt Rockets after Protest”, Bangkok Post, 7 November 2009, p. 3. 72 Achara Ashayagachat, “Recalling Ambassador Seen as ‘Over-Reaction’ in Dispute”, Bangkok Post, 7 November 2009, p. 3. 73 Wassana Nanuam, “Navy Chief Warns Govt on MoU”, Bangkok Post, 21 November 2009, p. 3. 74 “Stripping Thaksin Medals Could Re-ignite Social Conflict”, Bangkok Post, 1 November 2009, p. 3. 75 Kamol Hengkietisak, “Constitution Amendment Faces Hurdles”, Bangkok Post, 17 October 2009, p. 10. 76 Other items to be amended include Article 190, which requires the government to seek approval from Parliament on all international agreements, and Article 265, which prohibits Cabinet members, Members of Parliament, their spouses, children, or people acting for Cabinet members, or Members of Parliament to hold any positions in government agencies or state enterprises. 77 “The Public Purse”, Bangkok Post, 27 September 2009, p. 2. 78 Supalak Ganjanakhundee, “Road to Nowhere”, The Nation, 2 December 2009, p. 16A. 79 Wassana Nanuam, “Border Rows to be Fixed’ Amicably’”, Bangkok Post, 28 November 2009, p. 2. 80 A detailed account of this period is provided by Chairat Charoensin-o-larn, “Military Coup and Democracy in Thailand”, in Divided over Thaksin: Thailand’s Coup and Problematic Transition, edited by John Funston (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2009), pp. 49-79. 81 Roland Barthes, “Lesson in Writing”, in Image Music Text, trans. Stephen Heath (London: Fontana, 1977), pp. 170-78.

wordpress.com · 2012. 7. 6. · ผศ.ดร. ปารีณา ศรีวนิชย์...

Documents