2013 metropool hand out - jaap boonstra
TRANSCRIPT
1
Metropool – 24 april 2013 - Prof. dr. Jaap Boonstra
Leiderschap in grootstedelijke vernieuwing
Opbouw
§ Cultuur als werkpraktijk en zijnswaarde § Veranderen als avontuurlijke tocht § Interveniëren met impact § Betekenisvol leidinggeven
2
Identiteit
Normen & Waarden
Gebruiken & Gewoonten
Kwaliteiten & Competenties
Gedrag & Interacties
Omgeving & Externe coalities
Werkpraktijken
Organisatiecultuur als werkpraktijk
Cultuur als zijnswaarde
Betekenis - Maatschappelijke betekenis - Personele betekenis - Historische trots
Positionering - Kwaliteit en kosten - Innovatiekracht - Allianties en netwerken
Competenties - Unieke kennis - Bijzondere waarde - Specifieke expertise
Waarden - Waarde voor klanten - Professionele waarden - Kernwaarden
Hier gaan we voor
Hier staan we voor Dit is onze
externe kracht
Hierin blinken we uit
3
Vormgeven aan veranderen
Proces
Probleem en ambitie
Doel en richting
Criteria
Onderzoeken
Realiseren
Vormgeven aan veranderen
Proces
Regelen
Probleem en ambitie
Doel en richting
Criteria
Onderzoeken
voordenken nadenken
Realiseren Sturen
4
There is
NO
one best way of
Changing
organizations
5
6
7
§ Vrijwillig en open lidmaatschap § Democratische controle door de leden § Economische participatie door de leden § Autonomie en onafhankelijkheid van de coöperatie § Opleiding, vorming en informatieverstrekking § Coöperatie tussen coöperaties § Zorg voor de gemeenschap
Principes Rochdale Pioneers Society
8
Principes coöperatief leiderschap
Principes coöperatief ondernemen § Zelfredzaamheid § Verantwoordelijkheidszin § Democratie § Gelijkheid § Billijkheid en solidariteit Principes coöperatief leiderschap § Eerlijkheid § Openheid § Sociale verantwoordelijkheid § Aandacht voor anderen
Herstelplan
§ Extern forensisch onderzoek: + Handelswijze bestuursvoorzitter + Vastgoedtransacties + Intern toezicht
§ Beëindiging dienstverband bestuursvoorzitter § Nieuwe commissarissen en bestuurders § Gedragsregels en klokkenluidersreglement § Doorlichten interne beheersing en toezicht § Doorlichten projectenportefeuille § Doorlichten portfoliobeleid en herijking werkgebied § Herinrichten financiële en bestuurlijke informatie
9
Schoon schip maken
Lessen optekenen en delen
§ Integriteit hoog op agenda: ‘zero tolerance’ § Terug naar de kerntaak: huisvesten kansarmen § Afbouwen vastgoedbedrijf en projectontwikkeling § Beëindiging relaties malafide bouwondernemingen § Professionaliseren intern toezicht § Beloning bestuurders aanpakken § Verandering van cultuur en werkwijzen
10
Nieuwe koers: Rochdale geeft thuis
§ Volkshuisvesting voor mensen met laag inkomen § Goede en betaalbare huisvesting: licht, lucht en ruimte § Bijdragen aan veiligheid en leefbaarheid en gezondheid § Bewoners als mede-producent en bestuurlijk participant § Samenwerken aan gevarieerde en leefbare wijken § Duurzaamheid als leidend beginsel § Gebiedsgerichte aanpak § Kernwaarden:
+ Professioneel + Resultaatgericht + Integer Prima + Maatschappelijk betrokken + Aanspreekbaar
Zijnswaarde
Betekenis - Maatschappelijke betekenis - Personele betekenis - Historische trots
Positionering - Kwaliteit en kosten - Innovatiekracht - Allianties en netwerken
Competenties - Unieke kennis - Bijzondere waarde - Specifieke expertise
Waarden - Waarde voor klanten - Professionele waarden - Kernwaarden
Hier gaan we voor
Hier staan we voor Dit is onze
externe kracht
Hierin blinken we uit
11
Cultuurverandering
§ Managementconferenties § Afdelingsmarkt: elkaar leren kennen § Werkateliers: nieuwe werkverbanden § Opnieuw activeren bewonersraden § Bliksemstages commissarissen, bestuurders, managers § Rochdale cafés en workshops § Verhalen verzamelen en delen over successen
Cultuurverandering
§ Managementconferenties § Afdelingsmarkt: elkaar leren kennen § Werkateliers: nieuwe werkverbanden § Opnieuw activeren bewonersraden § Bliksemstages commissarissen, bestuurders, managers § Rochdale cafés en workshops § Verhalen verzamelen en delen over successen
Woonservice en Huurincasso gaan samen
Slimmer werken bewonersklachten
Klantcontactcentrum en vakmannen
samen op locatie
Bijdrage aan “Stille Armoede”
Verhuisvergoeding en huurachterstand
Begroting en afdelingsplannen
Opzichter en sociaal beheer werken samen
12
Fair proces
§ Openheid en helderheid over situatie § Duiden van de situatie en ervaringen delen § Ruimte voor het uiten van emoties § Helderheid over processtappen § Betrokkenen hebben invloed tijdens het proces § Besluitvormingsproces transparant § Uiteindelijke beslissing helder en rechtvaardig § Duidelijk van de beslissing voor individuen betekent § Helder wat op basis van beslissing wordt verwacht
13
Macht Strategie
Planmatige Strategie
Onderhandeling Strategie
Programmatische Strategie
Interactieve Strategie
Doorduwen Verhuizen Onderhandelen Trekken Verkennen Sturing door top Doelgericht Legitieme macht Inbreng controllers Macht-dwang Geen participatie
Initiatief bij top Doelgericht Expertmacht Inbreng experts Rationeel-empirisch Weinig participatie
Meer partijen Resultaatgericht Positiemacht Inbreng partijen Onderhandeling Politiek proces
Participatief Probleemgericht Indirecte macht Inbreng medewerkers Normatief-reëducatief Veel participatie
Interactief Toekomstgericht Verbeeldingskracht Samen optrekken Dialoog en conflict Veel interactie
Veranderstrategiën
14
Ervaringen benutten
Portfolio Leersessies Menukaart Experimenten
Focus op leergroep Focus op zelfsturing
Leersessies in Caleidoscoop
Learning community procesbegeleiding
Waarderende benadering
De brug bouwen terwijl je erover loopt
Sponsorship Korpsleiding
1 2 3 4 7 8 9 V6 5
Inhoudelijke expertise Methodieken
Interventies
Meerdere perspectieven
§ Een ingreep om de verandering te sturen in een gewenste richting
§ Concrete activiteiten om invloed uit te oefenen op het procesverloop
§ Interactie met actoren om hen te ondersteunen in een veranderingstraject en leerproces
15
Verschil waarderen en
Conflict reguleren
Met elkaar leren en Van elkaar leren
Aan de slag en
Aan de praat
Systemen en
Structuren
Betekenis geven en Waarden articuleren Ingrijpen
en
Doorpakken
Interveniëren
Verschillen erkennen
Heilige huisjes afbreken
Belemmeringen bespreken
Conflictbemiddeling
Beeldenstorm
Prikkelende humor
Leerprocessen inrichten
Leiderschap ontwikkelen
Werkateliers aanbieden
Kennisgemeenschappen Leerkringen activeren
Ervaringen verzilveren Twinning aangaan Successen delen
Actie en emotie
Elkaar leren kennen
Teams ontwikkelen
Verschillen waarderen
Management mobiliseren
Onbevangen waarnemen
Waarderend verkennen
Netwerken mobiliseren
Klanten betrekken
Toekomstconferenties
Zoekconferenties
Werkconferenties
Monitorsystemen
Structuur wijzigen Technologie vernieuwen Beloningssysteem wijzigen Risicokapitaal verstrekken Meetsystemen inrichten Onbetwistbare feiten geven Gedragsregels formuleren Gedragstrainingen geven Kweekvijver jong talent
Toekomst verbeelden Verhalen vertellen Artefacten benutten Symbolen gebruiken Nieuwe taal introduceren Veelzijdig communiceren Kernwaarden articuleren Vakkennis waarderen Cases adopteren
Urgentiebesef verhogen
Zeggen waar het op staat
Grenzen benoemen
Nieuwe mensen aantrekken
Spelers wisselen
Interveniëren
16
Aanleiding: groepsverkrachting
§ Irma (13 jaar) slachtoffer van groepsverkrachting § Irma vertelt haar moeder Anna van de verkrachting § Moeder en dochter doen aangifte bij politie § Agenten horen verhaal en gaan naar plaats delict § Agenten maken proces verbaal op § Politiearts onderzoekt Irma en knipt haarlok af § Irma doorgestuurd naar slachtofferhulp § Irma naar GGD voor nader onderzoek, vaccinatie en PEP § Agenten gaan op zoek naar daders en bewijs § Adres Irma via proces verbaal bekend bij daders § Daders beginnen met stalken en bedreigen § Daders direct op straat na veroordeling § Irma onverwacht geconfronteerd met haar verkrachters
Aanleiding groepsverkrachting
§ Daders intensiveren stalking en bedreiging § Verhuizing naar andere woning noodzakelijk § Woningcorporatie wil niet meewerken aan verhuizing § Fiom, Riagg, GGD en slachtofferhulp geen adequate hulp § Moeder informeert gemeenteraad § Gemeenteraad verzoekt om onderzoek § Burgemeester en wethouder willen onderste steen boven § Directie veiligheid zegt we moeten een audit doen § Directieraad veilig moet hier verantwoordelijkheid nemen
17
Wat wel en wat niet
Zondebokken en zwartepieten Schuldvraag neerleggen
Eén dominante invalshoek
Nieuwe protocollen maken
Beoordelen van beleid
Lijvig rapport
Onderzoek van betrokkenen
Zoeken naar weerbarstigheid Verkennen van mogelijkheden
Respect voor verschil
Deskundigheid professionals
Reflectie op praktijk
Verbetering praktijk
Onderzoek met betrokkenen
Niet Wel
OM
Werkwijze aanpak: Hoe
Inbreng cases door betrokken professionals
Adoptie cases door directieraad veiligheid
Gezamenlijke workshop verzamelen feiten en verhalen
Case 1 Case 2 GGD
Case 3
Gezamenlijke uitwisseling van ervaringen en vertalingen
Presentatie opbrengsten Jeugd, Veiligheid, Zorg
Politie
Corporatie
Case 4
18
Werkwijze aanpak: Hoe
Inbreng cases door betrokken professionals
Adoptie cases door leden directieraad veiligheid
Gezamenlijke workshop verzamelen feiten en verhalen
Gezamenlijke uitwisseling van ervaringen en vertalingen
Presentatie opbrengsten Jeugd, Veiligheid, Zorg
OM
Case 1 Case 2 GGD
Case 3 Politie
Corporatie
Case 4
Doorlopende initiatieven en diffusie naar andere gebieden
19
Anton
1984: Anton (7) wordt mishandeld door moeder na scheiding 1992: Vernielingen en diefstal met geweld: tuchtschool 1993: Stopt met school, werkt zwart en gebruikt soft drugs 1995: Meer jaren winkeldiefstallen en gebruik hard drugs 2002: Krijgt onderdak in begeleide woonomgeving
Winkeldiefstallen en vernielingen: 10 weken detentie 2003: Van hard drugs naar alcohol; winkeldiefstallen en vernielingen 2004: Jaren van overtredingen en winkeldiefstal: 6 maanden
detentie 2007: Hulpverlening: reclassering, trainingen, begeleid wonen
Zedenzaak en meerdere delicten: opeenvolgende detentie 2008: Meerdere hulpverleners en instanties die zorgen voor
begeleiding, woning, training, veroordeling, behandeling 2009: Beëindiging relatie, terugval in drugsgebruik en diefstal
Wat is hier gaande
Rollen Hulpverlener Behandelaar Ordehandhaver Toezichthouder Aanklager Rechter
Beelden Hulpvrager Patiënt Ordeverstoorder Burger Overtreder Verdachte Acties
Nabije zorg Medicatie Regels opleggen Gericht sturen Drang en dwang Detentie
Institutionele verlamming 4 beleidsministeries 7 financiële stromen Meer dan 500 registraties Justitieel kader en Hulpverleningskader
Conflicterende werkelijkheden 12 organisaties 56 professionals 6 soorten regie Losse dossiergegevens Strijdende opvattingen Eigen taal Eigen protocollen Administratieve drukte
20
Veelpleger: aanbevelingen
1. Overbruggen professionele denkwerelden 2. Zorg en straf op elkaar betrekken in uitvoeringsteam 3. Reclassering in uitvoeringsteam met specifieke taken 4. Handelingsruimte voor ambulante veldwerker 5. Zorg en strafgeschiedenis in één dossier met één plan 6. Van protocollen naar klantbenadering 7. Rijke informatie bij rechter: keten-kalender 8. Snelle rechtelijke procedure en uitspraak 9. Hulpverlening continueren tijdens detentie 10. Ruimte maken, richting geven, rekenschap afleggen 11. Financiering vereenvoudigen en richten op behoefte 12. Bestuurlijke steun en doorzetting
Zedenzaak: situatie
Gezin: Moeder, stiefvader, meisje(10), zusje (6) [+ 2 kinderen] 2000: Aanmelding bij MEE en aanbod AMW, GGV en PPT
PPT stopt, PPG start, PPG stopt, IGB start indicatie thuiszorg en dagbehandeling.
2003: IGB en thuishulp loopt door, extra diagnostisch onderzoek 2005: Crisisopvang van meisje in achtereenvolgens:
Apeldoorn, Gezemsprong, Van den Bent, Uddel en KvT 2005: IGB stopt - OTS volgt 2006: Opvang van meisje in achtereenvolgens:
Groot Emaus, Maasstad, Dynamo, Zeddam, Teylingereind. 2007: Plaats in Teylingereind, hulpverleningsplan William Schrikker
Melding door meisje en ouders van Loverboy problematiek. Behandeling Groot Emaus stagneert door moeder
2008: MST door De Waag – Meisje loopt weg van huis Meisje inmiddels 18 jaar en andere hulp nodig
21
Zedenzaak: analyse
Meisje
Moeder Jongens
Hulpverleners
Wanneer ging het goed? - Groepsleider Teylingereind - Leerkracht van School - Regievoering door GGD
Moeder bekwaam in hulpverleningscircuit Veeleisend en streetwise
Waarom ging het mis? - Wisselende voogden - Onvoldoende regie - Geen oog voor systeem - Kopiëren van diagnose - Verschillende beelden - Productaanbiedingen - Marktwerking in zorg
Jongens geven aandacht
Regie op afstand en papier – Aandacht vanuit nabijheid Productaanbiedingen – Aansluiten bij behoefte Indicatiestellingen – Eigen budgetten Protocollen en taakstellingen – Creativiteit en eigen ruimte
Institutionele drukte 35 professionals 11 organisaties
Zedenzaak: aanbevelingen
1. Gezinsvoogd regierol voor hele gezin 2. Geschiedenis van hulpverlening in beeld 3. Ondersteun school in steunende taak 4. Voordurend signalen in praktijk verzamelen 5. Activeren van lokale netwerken 6. Beperk papierwerk en streef naar direct contact 7. Nabij zijn en grenzen aangeven als professional 8. Contact met alle professionals rond het gezin 9. Centrale informatiesite met hulpmogelijkheden 10. Meer eigenkracht-conferenties en pleegzorggezinnen 11. Zorg voor veiligheid van professionals in gezin 12. Bewuste mediastrategie door bestuurders
22
Wat is hier gaande
§ Complexe probleemsituaties § Hulpverleningsdrukte § Conflicterende werkelijkheden § Tegengestelde acties § Weinig nabijheid in hulpverlening § Onvolledige informatie § Onduidelijke communicatie § Managementsturing professionele ruimte § Protocollen en financiering § Institutionele verlamming
Opbrengsten
§ Ontwikkeling van professioneel handelen in netwerken - Probleemgezin: 31 professionals van 12 instellingen - Veelpleger: 39 professionals van 13 instellingen - Zeden: 35 professionals van 12 instellingen
§ Reflecties op weerbarstigheid en samenwerking § Leerervaringen 105 professionals in 33 organisaties § 12 lessen voor professionals en managers § Specifieke aanbevelingen voor werkvelden § Persoonlijke aanbevelingen van deelnemers op DVD § Algemene aanbevelingen voor bestuurders
23
Accepteer probleem-complexiteit
Zoek nabijheid en blijf bij jezelf
24
Samenwerking zoeken
Verbind leefwereld en dossierwereld
25
Durf en steun van management
26
Een modaal probleem gezin
§ Pa is werkloos, aan de drank en slaat ma § Ma is daardoor in psychiatrische behandeling § Jongste zoon (9) door Raad na melding mishandeling
bij pleeggezin geplaatst wegens onveilige situatie § Martijn (14) klaar met VMBO, veel bij Halt,
en dik tevreden met zijn nieuwe scooter § Stiefdochter (16) in handen van een “loverboy” gevallen
27
16 hulpverleners en instanties
§ Pa in verslavingszorg (1) en rehabilitatieprogramma (2) Caseload bij W&B (3)
§ Ma in psychiatrie (4) en samen bij huiselijk geweld (5). Caseload bij MPG (6)
§ Jongste zoon bij pleegzorg (7) onder toezicht RKB (8) Caseload bij BJZ (9) en JZ Pleegzorg (10)
§ Martijn achtervolgd door trajectbegeleider (11), klant bij JIB (12) en Halt (13). Caseload bij BJZ (14) en JZ Daghulp (15).
§ Jeugdzorg ontfermt zich over stiefdochter (16) Caseload bij JZ Crisisopvang
Kinderen officieel naar school
Samenwerking en samenspel?
§ Wijkagent § Justitie in de buurt § Openbaar ministerie § Woningcorporatie § Psychiatrie § Jeugdgezondheidszorg § Verslavingszorg § Werk en bijstand § Schuldsanering § Welzijnswerk § Maatschappelijk werk § Wijkwelzijn en opbouw
§ Onderwijzer § Leerplichtambtenaar § Kinderbescherming § Jeugdzorg § Pleegzorg § GGD § Onderwijs § Welzijn § Werk § Zorg § Inkomen § Veilugheid
28
Vitale slagkracht ontwikkelen
Gerealiseerde strategie
Beoogde strategie
toevalligheden
toeva
llighe
den
toevalligheden
Bewuste strategie
Strategisch handelen
Niet gerealiseerde strategie
29
Verkennen
Verbeelden Verankeren
Vernieuwen
Succesvol vernieuwing realiseren
Vernieuwende jeugdzorg
Professioneel handelen en samenwerken
RvB
RvT
MT
☺ Methodisch verrijken
Inhoudelijke inspiraties M a n i f e s t e r e n
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
Wanneer je een schip wilt bouwen, breng dan geen mensen bij elkaar om hout aan te slepen, werktekeningen te maken, taken te verdelen en het werk te verdelen, maar leer mensen verlangen naar de open zee
Antoine de Saint-Exupéry
Drie kernvragen
Identiteit Wat en wie ben ik ? Wat is mijn kracht ? Wat wil ik zijn ?
Betekenis Welke betekenis heb ik ? Waaraan draag ik bij ? Waarop kan ik trots zijn?
Betrokkenheid Met wie verbind ik me ? Met wie werk ik samen ? Wat is mijn engagement ?
42
Prof. dr. Jaap J. Boonstra
Mijn professionele missie is om kennis en ervaring te delen over leiderschap en veranderprocessen in organisaties. Op deze manier wil ik bijdragen aan het succesvol handelen van leiders en managers in de veranderingen die zij ambiëren.
Met plezier werk ik samen met leiders, managers en professionals die verschil willen maken en daarvoor hun nek durven uitsteken.
Het geeft me energie als ik kan bijdragen aan de trots van mensen in hun werk en hun bijdragen aan organisatorische en maatschappelijke vernieuwing.
Jaap Boonstra is hoogleraar ‘Organisatieverandering’ aan de Universiteit van Amsterdam en bij Esade Business School in Barcelona. Hij is als onderzoeker en docent verbonden aan Sioo, interuniversitair centrum voor organisatie en veranderkunde in Utrecht. Hij is commissaris bij enkele Nederlandse bedrijven en toezichthouder bij een jeugdzorginstelling in Amsterdam en bij de Nederlandse Academie voor Overheidscommunicatie. Als zelfstandig adviseur is hij betrokken bij complexe veranderprocessen in organisaties.
Op de universiteit verzorgt Jaap onderwijs over verandermanagement, strategische besluitvorming en over leerprocessen en machtsprocessen in organisaties. Bij Sioo levert hij bijdragen aan leergangen over leiderschap en diepgaande verandering. Bij Esade verzorgt hij opleidingen voor internationale studenten en veranderkundige leergangen voor bestuurders en leiders in internationale organisaties.
Als onderzoeker verricht hij onderzoek naar sociale, technologische en organisatorische aspecten van innovatie en naar duurzame veranderingen in organisatorische netwerken. Zijn huidige onderzoek richt zich op waardegedreven leiderschap, cultuurverandering en maatschappelijke innovatie.
Jaap publiceerde meer dan tweehonderd artikelen en diverse boeken over technologische en organisatorische vernieuwing, management van verandering, leerprocessen in organisatorische netwerken en transformationeel leiderschap. Zijn internationale handboek “Dynamics of Organizational Change and learning” is gewaardeerd als de beste professionele bijdrage aan organisatiekundige kennis door de Orde van Organisatieadviseurs. Het boek “Interveniëren en Veranderen, Zoeken naar betekenis in interacties” wordt door vakgenoten gezien als boek dat nieuwe perspectieven opent voor duurzame veranderingen van organisaties. In 2009 produceerde hij “De Verandermanagementbox”, een serie luister CD’s over verandermanagement. Zijn meest recente boek is “Leiders in Cultuurverandering” over mensen die initiatief nemen om de cultuur van hun organisatie diepgaand te veranderen.
www.jaapboonstra.nl - [email protected] - 035 6954114