2014 amenore
TRANSCRIPT
AMENORE
Dr. Ömer Talip TURHAN
TANIM
• Primer:
– İkincil seks karakterleri
– Meme gelişimi, 13 yaş/ 5 yıl içinde
– Yaş: 13/15
• Sekonder
– Gebelik? En ufak gecikmede
– Ne zaman araştıralım? 3 ay, <9/yıl
SORU
• 11 yaşında meme gelişimi olmayan kız çocuğu annesi tarafından, “yaşıtları adet gördü, ben de 10 yaşımda görmüştüm” diye getiriliyor?
• 14 yaşında, ikincil seks karakterleri gelişmiş,okuduğu “kolejin” voleybol takımında olan genç kız, annesi tarafından “doktor doktor geziyoruz, kimse bir şey anlamadı” diye getiriliyor.
SORU
• 18 yaşında, ikincil seks karakterleri gelişmiş bir genç kız, annesi tarafında “haftaya istemeye gelecekler ama bu hala adet görmedi” diyerek getiriliyor.
• 14 yaşında, ikincil seks karakterleri gelişmemiş genç bir kız, babası tarafından “kısa kaldığı” için getiriliyor.
SORU
• 21 yaşında, evinde ailesiyle yaşayan, adetleri daha önce düzenli olan bekar bir genç kız, adeti 8 gün geciktiği için geliyor. Gebelik şüpheniz var mı? diye sorunca, size küfretmişsiniz gibi bakıyor.
• 19 yaşında, ilk adetini 12 yaşında gören, ikincil seks karakterleri olan genç bir kız, “adet görmeye başladığımdan beri 3-4 ayda bir adet görüyorum, şimdi de en son 2 ay önce oldum” diyerek geliyor.
SORU
• 26 yaşında, evli, daha önce adetleri düzenli olan, gebelik düşünmeyen ve kontrasepsiyonmetotları kullanan bir kadın, adeti 10 gün geçtiği için geliyor. Gebelik testi negatif.
SIKLIK
• Fizyolojik olmayan amenore prevalansı %3-4
• En sık sebepler: PCOS, hipotalamik amenore, hiperprolaktinemi, ovaryan yetmezlik
• Üst düzey bir referans merkezinde, amenoresebebiyle görülen hasta sayısı YILLIK sadece 10 ila 15.– Aile hekimliği veya işleyen herhangi bir 1.basamak
hizmeti candır.
• Nedenler
Etyoloji
YAKLAŞIM
• Muayene: Meme gelişimi, aksillar/pubikkıllanma, primer amenore varlığında virgo olsa bile labia minoraların, hymene zarar vermeden kaldırılıp bakılması, hirsutizm/akne var mı
• USG: Uterus ve Overler yerinde mi?
• Testler: FSH, PRL, TSH, B-HCG (LH, E2)
ALGORİTMA
TANIPrimer Amenore
• Muayene bulguları/memeler var– Kör vajen/imperfore hymen/vajinal septum
– MULLERİAN AGENEZİ/ANROJEN İNTENSİVİTE? TESTERON
– Yapısal
• Memeler yok, FSH YÜKSEK– ANORMAL KROMOZOM, Periferik kanda kromozom
• Memeler yok, FSH normal veya düşük– Yapısal
– Hipofiz patolojileri(aklınıza ne gelirse) Hipofiz MR
– Kallman: Koku muaynesi
TANISekonder Amenore
• Normal/düşük FSH
– Kilo kaybı, Stres, Fonksiyonel, Anoreksi*
– Anovulasyon: PCOS, Hipo/hipertiroidi, Hiperprolaktinemi, Cushing…
• TSH, PRL
• Oligo/anovulasyon, Klinik/lab. Hirsutizm, Supresyon testi
– Hipotalamik
• Sheehan, MRI
– Anatomik
• Asherman.
TANISekonder Amenore
• Yüksek FSH
– ANORMAL KROMOZOM, Frajil X, Turner-Mozaik hepsinin sonucu ovaryan yetmezlik
• Hiperandrojenemi
– Over/surrenal tm: Virilazyon olmadan sadece amenore nadir. Bilgisayarlı Tomografi
SORU
• 15 yaşında, memeleri var, primer amenore, sıradaki iş ne olmalı?
TANI
• Müllerian Agenezi/Anrojen İntensivite
– Testesteron(İndüksiyon), Tomografi
SORU
• 16 yaşında, sekonder seks karakterleri var, uterus var, muayene normal, sıradaki işlem?
• Hormonlar, B-HCG dahil, ***FSH**
– ***KROMOZOM***
SORU
• 12 yaşında memeler yok, primer amenore, uterus var, FSH normal. Ne yapalım?
• Aileyi rahatlatalım ve bekleyelim.
SORU
• 20 yaşında, ailesi ile yaşayan, bekar, adetlerini 2 ila 3 ayda bir gören ve halen 2 aydır adet görmüyorum diyen hasta. Ne yapalım?
• Aksi ispatlanana kadar her kadın gebedir. Medikolegal açıdan hasta beyanını doğru kabul etmeyip, isteyebileceğiniz tek test, B-HCG. (TSH, FSH, PRL, LH, E2)
• Hepsi normal, n’etcez?
SORU
• 29 yaşında, ara ara düzensizlikler yaşamakla beraber, daha önce bu şikayetle doktora gitmemiş olan, evli, kontrasepsiyon kullanan hasta, 3 aylık amenore ile başvurdu. Ne yapalım?
• B-HCG negatif, PRL-TSH normal, FSH: 45, E2: 15
• *****Ovaryan Yetmezlik***
SORU
• 44 yaşında, son 1 yıldır düzensiz adet olan, eşi uzak yol gemi kaptanı olan hasta, 3 aylık amenore ile başvuruyor. FSH: 40, LH:52 E2: 780 geliyor. Ne yapalım?
• E2 yüksek, endometrium da kalın olunca, hastaya çekilme kanaması yapması için MPA(Tarlusal) veriliyor
• 1 hafta sonra hasta adet görüyor!
• Bundan 1 hafta sonra kanama hala devam ediyor, üzerine karın ağrısı ekleniyor
• Kartal Eğitim Araştırma Hastanesi, Kadın-Doğum acilindeki 3 aylık asistan, 20 yıllık uzmanın unuttuğu şeyi unutmayıp
• B-HCG BAKTIRIYOR
Ez Cümle
• 4 BASİT ŞEY
• MEMELER
• UTERUS
• B-HCG
• FSH
Sabrınız için teşekkürler.