2020 taxgaxga&aumufygj twguf toifhjyifjcif;...2020 taxgaxga&g;aumufygj twguf toifhjyifjcif;...

46
jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm; 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; aemf*vJ'pf(pf)armifarmif ? 2020 ckESpf arv

Upload: others

Post on 10-Nov-2020

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

aemf*vJ'pf(pf)armifarmif ? 2020 ckESpf arv

w w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r g

သလြငျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒေလလာေရးအဖြ႔ (Salween Institute) သည သေတသနသးသပခကမား ျပစေရးသားထတေဝျခငးႏင ႏငငတဝမးလးရ လမႈအသငးအဝငးမား၏ ေခါငးေဆာငမားက မဝါဒပငးဆငရာမားႏငပတသကသည စြမးရညျမႇငတငေပးျခငးတ႔ျဖင ျပညသ႔ေရးရာမဝါဒမား ေရးဆြခမတျခငးျဖစစဥမားက ပပးကညရန ရညရြယခကျဖင ဖြ႔စညးထားသည အဖြ႔အစညးျဖစသည။ ျမနမာ ႏငင၏ တငးသျပညသားမားအားလးအတြက ပမေကာငးမြနသည အနာဂတတစရပ ပေဖာရာတြင အကအညေပးရန ေမာမနးထားပါသည။

သေတသနျပျခငး၊ သငတနးေပးျခငးမားႏင နညးပညာအေထာကအကမား ပပးေပးျခငးတ႔မတဆင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး၊ မဝါဒမား ေရးဆြခမတေရးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔အတြက လမႈအသငးအဝငးေခါငးေဆာငမားအား စြမးရညျမႇငတငေပးျခငးႏင မဝါဒ ေရးဆြခမတသမားအား စညးရးလႈ႔ေဆာျခငးမားက လပေဆာင ေနပါသည။

ခယခကမား ၿငမးခမး၍ သာယာဝေျပာေသာ ျပညေထာငစျမနမာႏငငတည ေဆာကႏငရန တငးရငးသားလမးမား အားလးအတြက တနးတေရး ႏင ကယပငျပဌာနးခြငရရေရးသည အေျခခအကဆးျဖစသည။

ခငမာသည နညးပညာပငးဆငရာ အေျခခသညလညး ျမနမာႏငင၏ စလငကြျပားမႈမား မားျပားလသည လမႈအသငးအဝငးမား အၾကား လမႈေရးအရ ေပါငးစညးညညြတမႈမားအတြက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။

Page 2: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

aemf*vJpf(pf)armifarmif ? 2020 ckESpf arv

Page 3: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

သလငပြ�ညသ�ရေး�း�ာမဝါါဒရေးလလာရေး�းအဖ��သည ပြ�ညသ�ရေး�း�ာမဝါါဒ ဖ�ဖြးဖး�းတးး�းတးကလာရေး�းအတးက အရေး�ာကအ�ရေး�းရေး�သည ဗမာ/ပြမ�မာ အကြကရေး�းအဖ��တးစဖ��ပြဖစဖြး�းး သကဆး�င�ာမဝါါဒ ခ�ပြခားစးတးပြဖာသ�းသ�မမ�ား ပြ��လ��ပြခငးနင နး�ငငတးစဝါမး�း အသး�ငးအဝါး�ငးမ�ား၏ ရေးခါငးရေးဆာငမ�ား�သး�� မဝါါဒဆး�င�ာ စမး�ညပြမင သငတး�းမ�ား �း��ခ�ပြခငးတးး��ကး� လ��ရေးဆာငလ�က�း�ါသည။ ကန��တးး�� သည သ�ရေးတးသ�မ�ား၊ သငတး�း�း��ခ�မမ�ားနင �ညး�ညာ��း�းမမ�ားကး� ရေး�ါငးစ�ကာ အသး�ငးအဝါး�ငးရေးခါငးရေးဆာငမ�ားကး� လ��ကး�ငရေးဆာင�ကနး�ငစမးပြမငမားရေးစဖြး�းး မဝါါဒခ�မတးသမ�ား� ဖြးငးမးခ�မးရေး�းတးညရေးဆာကရေး�း၊ မဝါါဒခ�မတးရေး�းနင အသး�ငး အဝါး�ငး ဖ�ဖြးဖး�းတးး�းတးကရေး�းတးး��အတးက မတးဖြး�းး �းရေး�ာကသည ခ�ဉးးက�မမ�ား နင စ�လ�ဥးး၍ မဝါါဒဆး�င�ာ တးး�ကတး�းမမ�ား လ��ရေးဆာင�ါသည။

ခယချကများျး� ဖြးငးမးခ�မးဖြး�းး သာယာာကြကယာဝါသည တးး�ငးပြ�ညတးစခ� တးညရေးဆာက�ာတးင တးး�ငး�ငးသား လမ� း�းစ�မ�ားအားလ�းအတးက တး�းတးညးမမနင ကး�ယာ�း�ငပြ�ဌာာ�းခငရေး�းအ�ရေး�းသည အရေးပြခခက�ရေး�ကာငးဗမာ/ပြမ�မာနး�ငင၏ မတးက�ပြ�ားသမ�ား ဗဟ�အသး�ငးအဝါး�ငးမ�ားအ�ကား မ�ားစာ လး�အ�ရေး�သည လမရေး�ါငးစညးမကး� ပြမငတးင��အတးက ခး�ငမာအားရေးကာငး သည အသး�ညာဗဟ�သ�တး အရေးပြခခမ�ား ပြ��စ��� း�းရေး�ာငရေး�းသည အလ�အရေး�းကြးကးးရေး�ကာငး ယာ��ကည�ါသည။

Page 4: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

trSmpm�ါတးးစ�စ�စသည ခး�ငမာသည ဒးမး�ကရေး�စးစ�စ၏ အရေးပြခခအ�တးပြမစတးစ��ပြဖစသည။ ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင �ါတးးရေး�ါငးစ�ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�င�ကပြခငးသည �ါတးးစ�စ�စ၏ လကခဏာာတးစ��ပြဖစသည။ သး��ရေးသာ ရေး�းရေးကာက�� �လဒမ�ားကး� အရေးသးစးတး ရေးလလာသ�းသ�လး�ကသညအခါ �းပြခားသည ပြဖစစဉး�ကရေး�လာသည။ ၂၀၁၅ ခ�နစ အရေး�ရေး� ရေး�းရေးကာက��တးင မတး��တးင�ားသည နး�ငငရေး�း�ါတးးရေး�ါငး ၉၃ �ါတးးအ�က ၅၉ �ါတးး ဝါငရေး�ာက ယာဉးဖြး�း�ငခ�သည။

ပြ�ညရေး�ာငစ�အဆင၏ လတးရေးတးာ ၂ ��လ�းတးင နး�ငငရေး�း�ါတးးရေး�ါငး ၁၂ �ါတးးသာ လတးရေးတးာရေး��ာ အနး�င�ခ�သညအတးက ရေး�းရေးကာက��တးင �ါဝါငယာဉးဖြး�း�ငခ�သည နး�ငငရေး�း�ါတးးစ�စ�ရေး�ါငး၏ ၂၀.၃% သာရေး��ာ�ခ�သည။ လတးရေးတးာရေး��ာ အနး�င�ခ�သည �ါတးးမ�ားအသးးသးး ��းခ�သည ရေး��ာမ�ားကး� ���ကည�ါက �း�မး� ဆး�း�ားသည အရေးပြခအရေး�ကး� ရေးတး�ပြမင��ါမည။ လက�း အနး�င��ါတးးသည အမ� း�းသားလတးရေးတးာ၏ ရေး��ာ ၈၀% နင ပြ�ညသ�လတးရေးတးာ၏ ရေး��ာ ၇၈% ��း�ားသည။ ရေး��ာအမ�ားဆ�း အနး�င�သည နး�ငငရေး�း ၂ �ါတးး ရေး�ါငးမာ အမ� း�းသားလတးရေးတးာ၏ ၈၇% နင ပြ�ညသ�လတးရေးတးာ၏ ၈၈% �း�ါသည။

လက�း အနး�င��ါတးးသည �ခး�ငပြ�ည�ယာနင �မးပြ�ည�ယာမလ�၍ က��သည ပြ�ည�ယာနင တးး�ငးရေးဒသကြးကးးလတးရေးတးာမ�ားတးင လညး ရေး��ာအမ�ားဆ�း အနး�င��ား�ါသည။ တးစနး�ငငလ�း�း တးး�ငး�ငးသားရေး�း�ာ ဝါ�ကြးကးး ရေး��ာ ၂၉ ရေး��ာအ�က ၂၁ ရေး��ာ သး��မဟ�တး ၇၂% ကး�လညး လက�းအနး�င��ါတးးမ ��း�ားဖြး�းး အပြခား ၇% မာ ဒ�တးးယာအမ�ားဆ�း အနး�င��ားသည �ါတးးမပြဖစသည။

လတးလ�၍ တး�ားမတးရေးသာ ရေး�းရေးကာက��သညလညး ခး�ငမာရေးသာ ဒးမး�ကရေး�စးစ�စ၏ အလားတး အရေးပြခခအ�တးပြမစတးစ�� ပြဖစသည။ ဒးမး�ကရေး�စးစ�စ ခး�ငမာအားရေးကာငးရေးစ�� လတးလ�၍ တး�ားမတးရေးသာ ရေး�းရေးကာက���း�� လး�အ�သည။ လတးလ� (သး��မဟ�တး) တး�ားမတးသည ရေး�းရေးကာက��မသာ မပြဖစ��ါ။ ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��ကး� လအမ�ားမ လတးလ�သည ရေး�းရေးကာက��ပြဖစသညဟ� ယာဆခ��ကရေးသာလညး မတးမသည သးသာစာ အားရေးကာငးပြခငးမ�းခ�ရေး�။

လတးရေးတးာ၏ ��မ သကတးမးတးင အနး�င�ခ�သည �ါတးးသည နး�ငငရေးတးာ၏ အ�ငးအပြမစမ�ားနင အက� း�းတးစးး�ားရေး�းလ��င�း�ငမ�ား၏ အရေး�ာကအ�ပြဖင နစရေး�ါငးမ�ားစာ အက��အသတးမ�း �ါတးးအငစတးးက��း�ငး တးညရေးဆာကပြခငးနင ရေး�ာကခအားရေး�းသမ�ားကး� စညးရး�းပြခငးမ�ား ပြ��လ��နး�ငခ�သည။ �း���ညးတး�င လက�း အနး�င��ါတးးသညလညး ဒးမး�ကရေး�စးအရေး�း လ��ားမ၏ ပြ�ယာ�ဂပြဖစသဦးးရေးဆာငသည �ါတးးပြဖစသညအပြ�င စစအ��ခ���ရေး�းမ ဒးမး�ကရေး�စးအ��ခ���ရေး�းစ�စသး�� ရေးပြ�ာငးလ�နး�ငမည အလားအလာအ�းဆ�း �ါတးးပြဖစရေးသာရေး�ကာင အလာရေး�ါငးစ�မ ပြ�ညသလ��တးး��၏ ရေး�ာကခအားရေး�းမ ��းခ�သည �ါတးးပြဖစသည။ အပြခားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးကမ ယာငးတးး��၏ �ါတးးအငစတးးက��း�ငး �း�မး�ခး�ငမာလာရေးစမည တးညရေးဆာကရေး�းလ��င�းမ�ားအတးက အခငအလမးမ�ား အရေး�ာကအကမ�ား အလ��ညး�ါးခ��ါသည။

နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည �ါတးးစ�ဒးမး�ကရေး�စးစ�စနင လတးလ�၍ တး�ားမတးရေးသာ ရေး�းရေးကာက�� ခး�ငမာစာ �ငသ�နး�င��အတးက အဓးကရေးသာခ�ကပြဖစသည။ ခး�ငမာသည နး�ငငရေး�း�ါတးး အငစတးးက��း�ငးမ�ားမ�း�ါက �ါတးးစ�ဒးမး�ကရေး�စးစ�စကး� တးညရေးဆာက၍ မ�နး�ငသက�သး�� ရေး�းရေးကာက��မ�ားသညလညး လတးလ�၍ တး�ားမတးသည ရေး�းရေးကာက��မ�ား ပြဖစလာမည မဟ�တးရေး�။ �း��ရေး�ကာင ၂၀၂၀ ခ�နစ အရေး�ရေး�ရေး�းရေးကာက��အတးက ကြးကး�တးငအသငပြ�ငရေး��ကသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအတးက လ��စညးရး�းရေး�းဆး�င�ာ �ညးဗ��ဟာမ�ားကး� ဤစာတးမးတးင စ�စညးတးငပြ�လး�က�ပြခငးပြဖစ�ါသည။

နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား �း�မး�ခး�ငမာအားရေးကာငးလာရေး�း ကြးကး�း�မးမ၏ အရေး�း�ါမနင �း�အရေး�ကာငးအ�ာကး� အရေးသးစးတး ရေးလလာသ�းသ�ရေးဆးရေးနးပြခငးမ�ား ပြ��လ���� လး�အ�ခ�ကတးး��ကး� အသးအမတးပြ���ကရေးသာ မးတးရေးဆသငယာခ�ငးမ�ား၊ မးတးဖကအဖ��အစညးမ�ားကး� သလငပြ�ညသ�ရေး�း�ာ မဝါါဒရေးလလာရေး�းအဖ��က ရေးက�းဇးးအ�းတးင�း�ါသည။ အ�းသပြဖင ဤစာတးမးပြ��စ�ရေး�းသားသည ပြဖစစဉးတးစခ�လ�းတးင သ�ရေးတးသ��ညး�ာ�း�ငးဆး�င�ာ လမးည�အားရေး�းခ�သည Dr. Radka Antalikova ကး� အ�းအသးအမတးပြ��အ��ါသည။ အရေး�းအကြးကးးဆ�း အသးအမတးပြ���မညသမ�ားမာ သလငပြ�ညသ�ရေး�း�ာမဝါါဒ ရေးလလာရေး�း အဖ��၏ အဖ��သအဖ��သားမ�ားပြဖစ�ါသည။ သတးး��၏ ကြးကး�းစားအား��တးမ၊ စးတး�ညသညးခမတးး��သည ဤစာတးမးဖြး�းးရေးပြမာက ရေးအာငပြမငရေး�းအတးက တး�ဖး�းပြဖတးမ�နး�ငသည ကြးကး�း�မးရေးဆာင�ကမမ�ားပြဖစ�ါသည။

သလငပြ�ညသ�ရေး���း များဝါါဒ ရေးလလးရေး��အဖ��

Page 5: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

twkdaumuftokH;tEIef;rsm;ANP

�ခး�ငအမ� း�းသား�ါတးး

FPTPတးစမ�သာအနး�င�စ�စ

NLDအမ� း�းသားဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ���

SLORCနး�ငငရေးတးာဖြးငးမဝါ��းပြ�ားမတးညရေးဆာကရေး�းအဖ��

SNLD�မးတးး�ငး�ငးသားမ�ားဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ���

UNAစညးလ�းညးညတးရေးသာတးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ားမဟာမးတးအဖ��

USDPပြ�ညရေး�ာငစ�ကြကခး�ငရေး�းနငဖ�ဖြးဖး�းရေး�း�ါတးး

Page 6: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

rmwdum1/ ed'gef; 2

2/ pkHvifuGJjym;aom vlYtzGJYtpnf;twGif;rS wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm; 4၂.၁ လမ� း�း/ တးး�ငး�ငးသားပြဖစမ ကး� မ�ဆယာဗ��ဟာ အပြဖစ အသ�းပြ��ပြခငး ၆၂.၂ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ား ဆငက�

ရေးပြ�ာငးလ�လာပြခငး၈

3/ jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm; 11၃.၁ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက စး�ရေးခမမ�ား ၁၆

4/ jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk tuJjzwfokH;oyfjcif; 18၄.၁ ဆ�ရေးဆာငပြခငး�က နးးရေးဆာပြခငးအရေး� �း�မး�အာရး�စး�ကပြခငး ၁၈၄.၂ သးးသ��ခ�ပြခားမ�ဆယာ��ကး� အသ�းပြ��ပြခငး ၂၀၄.၃ မဝါါဒ �လကရေးဖာငးမ�ား မ�းပြခငး ၂၂

5/ jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;twGuf tcGifhtvrf;rsm; 25၅.၁ အခငးအက�ငး ၁- ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမပြမငမားကာ မ�က�နး�င

သညအလားအလာ�ညး�ါး ၂၇

၅.၂ အခငးအက�ငး ၂- ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမပြမငမားကာ မ�က�နး�ငသည အလားအလာမ�ား

၂၉

၅.၃ အခငးအက�ငး ၃- ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမ�းမ�ါးကာ မ�က�နး�ငသညအလားအလာ ပြမငမား/�ညး�ါး

၃၁

၅.၄ မ�ဆယာမမ�ားတးင မဝါါဒအရေးပြခခပြခငးနင သးးသ��ခ�ပြခားမရေးလ�ာ�ါးရေးစပြခငး၏ အရေး�း�ါမ

၃၃

6/ ed*kH; 36

ukd;um;csufrsm; 39

Page 7: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

1. ed'gef;ကမာာအန�အပြ�ား�း တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားစာတးး��သည မးမးတးး��၏ အခငအရေး�းမ�ားနင အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� ကာကယာသညအရေး�ပြဖင ‘တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား’ ဟ�ရေးခရေးဝါသည နး�ငငရေး�းအဖ��အစညးမ�ားကး� ဖ��စညးတးညရေး�ာင�ကသည။ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးတးစခ�သည အပြခား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားက�သး���င ရေး�းရေးကာက ��အနး�င���နင အာဏာာ��� �ညမ�းရေးသာလညး ရေးယာဘ�ယာ�အားပြဖင ၎ငးတးး��သည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ�� တးစခ�တးညး၏ အက� း�း စးး�ားမ�ားကး� ��တးညကာကယာသမ�ားဟ� ��ရေးဖာရေးလ�းသပြဖင ၎ငးတးး��သည သကဆး�င �ာ တးး�ငး�ငးသားလမ� း�း သး��မဟ�တး ရေးဒသအလး�က�းသည မ�ဆနဒ�ယာအတးငးတးငသာ ဆ�ရေးဆာငမ�း�ကသည (Chandra, ၂၀၁၁)။

တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး���စမတး�ားသည အစ�အဖ��မ�ား၏ ပြ�င�မ ဆနဒမ�မ�ားကး� �ယာနး�င�� မကြးကး�း �မး�ကသပြဖင ၎ငးတးး��၏ နး�ငငရေး�းလ��ားမ၏ �ယာ�ယာမာ က�ဉးးရေးပြမာငးဖယာ �းသည။ ယာငးသး�� �ယာ�ယာက�ဉးးရေးပြမာငးသပြဖင နး�ငငရေး�းမ�ဆယာစညးရး�းမမ�ားကး� ၎ငးတးး��အရေး�ပြဖင �းရေး�ာကစာလ��ရေးဆာငနး�ငလးမမညဟ� �င�ဖယာ�းရေးသာလညး တးစနး�ငငလ�းအတးး�ငးအတးာ ပြဖင အငအားကြးကးးမားရေးသာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားက ၎ငးတးး��၏ မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင လာရေး�ာကယာဉးဖြး�း�င�ကရေးသာအခါ ၎ငးတးး���နး�ငမညမ�မ�ားမာ ဖြးခးမးရေးပြခာကမနင ကြက�လာ�က�သည။

တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားကး� လတးရေးတးာတးင ရေး��ာမ�ရေးစရေး�း ဖယာ�ကဉး�ား�� ��စခ��ားသည ရေး�းရေးကာက��စ�စမ�ားရေး�ကာင တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းအရေးပြခမပြ��ရေးသာ အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားနင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအ�ကား အာဏာာမညးမမသည က�ပြ�ားရေးသာလ�အဖ��အစညးအသး�ငးအဝါး�ငး မ�ားစာတးင �းရေး�သည (Reynolds, ၂၀၀၆)။ အ�းသပြဖင ယာငးအရေးပြခအရေး�မ� း�း သည တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားက ၎ငးတးး�� ��း�ကသည နး�ငငရေး�း ကး�ယာစားပြ��မအတးက ကြးကး�း�မး�ာတးင ��တးလ�လ� မရေးအာငပြမငမ ကြက�ရေးတး�ရေး��သည ပြမ�မာနး�ငငက�သး��ရေးသာနး�ငငတးစနး�ငငတးင �းရေး�သည။

ခ� း��ယာငးခ�ကမ�ားနင ကး�ယာစားပြ��မမ�းသည သရေးဘာသဘာဝါရေး�ကာင ၁၉၉၀ နင ၂၀၁၀ တးး��တးင က�ငး�ခ�ရေးသာ ရေး�းရေးကာက��မ�ား၏ �လဒကး� အရေး�းတးယာမပြ��ဘ� �ားနး�ငသည (Trans-national Institute, ၂၀၁၅ က)။ သး��ရေးသာ ၂၀၁၅ ခ�နစ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� ကး�ယာစားမပြ��ရေးသာ ဗမာကြးကးးစး�းသည �ါတးးမ�ားပြဖစသည လက�းအာဏာာ� အမ� း�းသားဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ��� (NLD) �ါတးးနင တး�မရေးတးာရေးက�ာရေး�ာက ရေး�ာကခပြ���ားရေးသာ ပြ�ညရေး�ာငစ�ကြကခး�ငရေး�းနငဖ�ဖြးဖး�းရေး�း�ါတးး (USDP) တးး��ကး� တးး�ငး�ငးသား ပြ�ည�ယာမ�ားတးင ရးး�းမခ��ရေးသာအခါ ယာငးပြဖစ��သည နး�ငငတးငး�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက အခ�ကရေး�းရေးခါငးရေးလာငး�း�းဘးသက�သး��ပြဖစခ�သည (Macgregor, ၂၀၁၅)။

၂၀၁၅ ခ�နစ အရေး�ရေး�ရေး�းရေးကာက��သည တးး�ငးပြ�ည၏ သမး�ငးရေး�ကာငးတးင ပြ�ညသ�ဆနဒမ�ားကး� �ငဟ�သည ��မဦးးဆ�း လတးလ�ဖြး�းး တး�ားမတးသည ရေး�းရေးကာက��ဟ�မတးယာ�က�ာ အဆး��ါ�လဒမ�ားသည လအမ�ားအတးက �းတးလ��တး��လ�ဖယာ ပြဖစခ��သည (Transnational Institute, ၂၀၁၅က)။ ၂၀၁၅ အရေး�ရေး� ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာ မ�သရေးလာက ပြဖစရေး�ပြခငးက ဗမာမဟ�တးသည တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားသည အခငမသာ ပြဖစရေး�ရေး�ကာငး ည�ပြ�ရေး�သည။ အဘယာရေး�ကာငဆး�ရေးသာ ယာငးအစ�အဖ��မ�ားသည တးး�ငးပြ�ည၏ ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာကး� လမးမး�းနး�ငစမးအလ��ညး�ါးရေး�ရး�သာမက ၎ငးတးး��၏ အရေး�းကးစစမ�ားကး�လညး အာဏာာ�အစး�း�က အစဉးလ�စလ��ရးသညကး� ခရေး��က�သည (San Yamin Aung, ၂၀၁၉)။

2 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

Page 8: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 3jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

ပြမ�မာနး�ငင၏ သမး�ငးတးစရေးလ�ာကတးင အစး�း�အတးငး၌ တးး�ငး�ငးသားကး�ယာစားပြ��မ မ�းခ�ရေးသာလညး ၂၀၂၀ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည လတးရေးတးာတးငး ရေး��ာမ�ားကး� �ယာနး�င�ကလးမမညဟ� �ညာ�ငမ�ားနင ရေးလလာသမ�ားက ခ��မ�း�ကသည (San Yamin Aung, ၂၀၁၉)။ သး��ရေးသာလညး လက�း လတးရေးတးာတးင NLD ၏ ကြးကးးစး�းမ၊ လမ�ားစ�အ�ကားတးင ၎ငး၏ ဆကလကရေး���းစားမနင ၎ငး၏ မ�ကာရေးသးမးက “တးး�ငး�ငးသားရေး�း�ာရေးကာမတးးမ�ား” �ရေး�ာငပြခငးပြဖင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားနင ယာဉးဖြး�း�င�� အစးအစဉးမ�ား ရေး�ကာင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�ကာ လတးရေးတးာတးငးရေး��ာမ�ား သးသးသာသာ ��းရေး�းသည ဖြးခးမးရေးပြခာကခရေး��သည အရေးပြခအရေး�တးင�းသည (Zarni Mann, ၂၀၁၉)။

တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ ရးး�း�ာယာဉးရေးက�းမ၊ နး�ငငရေး�းနင လမရေး�းဆး�င�ာ အခငအရေး�းမ�ားအတးက မဝါါဒဆး�င�ာတးး�ကတး�းမမ�ားပြ���� �ါတးးကြးကးးမ�ားပြဖစသည NLD သး��မဟ�တး USDP တးး��ကး� အားကး�း အား�ားပြ��နး�ငပြခငးမ�း�ာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင သကဆး�င�ာ ပြ�ည�ယာမ�ားတးင ရေး�းရေးကာက��အနး�င�ရေး�းသည လကငငးအားပြဖင အရေး�းကြးကးးသည ကးစစတးစ�� ပြဖစသည။ တးစခ� း�တးညးမာ�င ကး�ယာစားပြ��မသည လတးရေးတးာတးငး ရေး��ာ�မနငအရေး�နငသာ မဟ�တးဘ� ကး�ယာစားပြ��မ အ�ညအရေးသးပြဖင�ါ�ငဟ��� အရေး�းကြးကးးရေး�ကာငး တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား အရေး�ပြဖင သရေးဘာရေး�ါက��လး�အ�သည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ရေး�ာကက��ခ��သည အရေး�ကာငး�ငးမ�ားကး� �ာရေးဖ�ာ အဓးကအငစတးးက��း�ငးဆး�င�ာ စး�ရေးခမမ�ားပြဖစသည တးး�ငးပြ�ည၏ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒ သး��မဟ�တး လက�း ရေး�းရေးကာက��စ�စမ�ားအပြ�င (see Nu Tsen Mun, ၂၀၂၀) တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည အပြခား�ါတးးကြးကးးမ�ားနငယာဉးလင နး�ငငရေး�း ဗ��ဟာမ�ားနင မ�ဆယာစညးရး�းမ�ညး�ာမ�ားတးင အား�ညးရေး�သညကး� အ�ငအ�ားရေးတး��သည။ “လမ� း�း/တးး�ငး�ငးသားပြဖစမ” သည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးတးး�ငးအတးက ဆ�ရေးဆာငနး�ငသညအ�ာတးစခ�ပြဖစရေးသာလညး “တးး�ငး�ငးသားပြဖစမ” ဆး�သညအခ�ကတးစခ�တးညးပြဖင ရေး�းရေးကာက��အနး�င��� လ�ရေးလာကမညမဟ�တးရေး�။ ၂၀၂၀ ရေး�းရေးကာက��တးင အမးလး�ကနး�င��အတးက တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ နး�ငငရေး�းဗ��ဟာမ�ားတးင ရေးဝါဖ��း�ငးပြခားပြခငး၊ တးး�ငဖ�တးးးပြခငး နင ဆကသယာပြ���ကားပြခငးမ�ားကး� ရေး�ါငးစ��ညသငး�ား�� လး�အ�သည။

တးး�ငးပြ�ည၏ ရေး�းရေးကာက��စ�စ (Nu Tsen Mun, ၂၀၂၀) နင ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာတးင တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား ကး�ယာစားပြ���ါဝါငမကး� က��သတး�ားသည အရေးပြခခဥး�ရေးဒဆး�င�ာ ပြ�ဌာာ�းခ�ကမ�ားကး� ပြ�ငဆင�� အစဉးရေး��ဆကရေးပြခလမးရေး��� အရေး�းကြးကးးသည။ တးစခ� း�တးညးမာ�င တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� ၂၀၂၀ တးင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား �း�မး���းနး�ငနင လတးရေးတးာတးငးကး�ယာစားပြ��မ အ�ညအရေးသးတးး�းတးကရေးစရေး�းအတးက လး�အ�ရေးသာ�ညး�ာမ�ား ��း�းရေး�း��မာလညး အလားတး အရေး�း�ါသည။

ဤစာတးမး၏ �ည�ယာခ�ကမာ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� အဆငပြမငတးငကာ လာမညရေး�းရေးကာက��တးင ၎ငးတးး��၏ ဖြး�း�ငဆး�ငနး�ငစမးတးး�းတးကလာရေးစရေး�းအတးက လး�အ�သည �ညးလမးမ�ား ��း�း��ပြဖစသည။ �း�မတးဆင ပြမ�မာနး�ငင၏ ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာတးင တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား၏ ကး�ယာစားပြ��မကး� ပြမငတးငကာ အဆ�းတးင တးး�ငးပြ�ည၏ ဒးမး�ကရေး�စးကး� ကြကခး�ငရေးစ��ပြဖစသည။

�း��အတးက စာတးမးတးင ��မဦးးစာ စ�လငက�ပြ�ားရေးသာ လ�အဖ��အစညးမ�ားအတးငး�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားနင မ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ လး�အ�ခ�က ရေးပြ�ာငးလ�လာပြခငးကး� �ငဟ�သည ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ား ဆငက�ရေးပြ�ာငးလ�လာ��ကး� ရေးလလာမညပြဖစသည။ �း��ရေး�ာက ပြမ�မာနး�ငင၏ ရေး�ာကခအရေးပြခအရေး�တးင ဤ�ါတးးမ�ား ရေးအာငပြမငမအတးကကြးကး�း�မး�ာ၌ ကြက��သည အတးားအဆးးမ�ားကး� �ညသငးစဉးးစားကာ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ အ�းသပြဖင ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��ကာလအတးငး စမးရေးဆာငမမ�ားကး� အက�ပြဖတးသ�းသ�မည ပြဖစသည။

ရေး�ာကဆ�းတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား �း�မး�အားရေးကာငးလာရေးစ��နင ၎ငးတးး��၏ ကး�ယာစားပြ��မအ�ည အရေးသးကး� ပြမငတးင��အတးက လကရေးတး�အဆငမ�ားနငအတး ဤစး�ရေးခမမ�ားကး� ရေးက�ာလား�� အခငအလမး မ�ားကး� တးငပြ�မညပြဖစသည။

Page 9: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

2. pkHvifuGJjym;aom vlYtzGJYtpnf;twGif;rS wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;သမး�ငးရေး�ကာငးတးစရေးလ�ာက နးငးယာဉး�ကညလင လက�းကာလသည ဒးမး�ကရေး�စးစ�စကး� က�ငသ�းသည နး�ငငအရေး�အတးက အမ�ားဆ�းပြဖစကာ ကမာာနး�ငငအရေး�အတးကစ�စ�ရေး�ါငး၏ �ကဝါကရေးက�ာသည ဒးမး�ကရေး�စးနး�ငငမ�ားပြဖစ�ကသည (DeSilver, ၂၀၁၉)။ ဒးမး�ကရေး�စး၏ အရေး�းအ�ါဆ�းအရေးပြခခမတးစခ�မာ လတးလ�စာ အသငး အ�ငးဖ��စညးခငပြဖစဖြး�းး နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ဖ��စညး�ရေး�ာငပြခငးသည ယာငးအရေးပြခခမကး� လကရေးတး�က�ငသ�းပြခငး�ငပြဖစသည။

နး�ငငရေး�း�ါတးးတးစခ�ကး� အဓး�ါါယာဖငဆး���မ� း�းစ��းရေးသာလညး Schroder (၂၀၀၀/၂၀၀၇) ၏ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး� အရေးပြခခအဓး�ါါယာဖငဆး�ခ�ကမာ “ပြ�ညသအမ�ား၏ အရေးတးးအပြမငကး� လမးမး�းနး�င��နင ၎ငးတးး��၏ တးညးရေးသာ နး�ငငရေး�းစမ�ားကး� အရေးကာငအ�ညရေးဖာ�� အစး�း�အဖ��အတးငး �း�းခ���နး�ငသညအာဏာာ��းရေး�းအတးက ကြးကး�း�မး�ကသည စးတးတးကး�ယာတး�းသမ�ား�ါဝါငရေးသာ အ��စ�မ�ား” ဟ၍ပြဖစသည(စာ ၃၄၄)။ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� ၎ငးတးး��၏ (၁) ရေး�ာကလး�ကမ�ား၏ သရေးဘာသဘာဝါ နင အက� း�းစးး�ားမ�ား (၂) ဖ��စညးတးညရေးဆာက�� (၃) နး�ငငရေး�းနင ဗ��ဟာရေးပြမာက��းတးး�ငမ�ား (၄) အငစတးးက��း�ငးတးညရေးဆာကမဆး�င�ာအတးး�ငးအတးာနင (၅) လ�အဖ��အစညးအတးငး လ��ရေးဆာငခ�ကမ�ားအရေး� အရေးပြခခကာ အ��စ�ခ�နး�ငသည (Schroder, ၂၀၀၀/၂၀၁၇)။

�း��အတး�င �ညာ�ငမ� း�းစ�တးး��ကလညး တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးကး� ��စမ� း�းစ�ပြဖင အဓး�ါါယာဖငဆး��ကသည။ သး��ရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးဆး�သညမာ “အပြခားသမ�ားကး� ဖယာ��တးကာ တးစခ� သး��မဟ�တး တးစခ��က�း�ရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��တးး��၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� ��တးညကာကယာသအပြဖစ မ�ဆနဒ�ငမ�ား ကး� ဆ�ရေးဆာငနး�ငကာ စညးရး�းရေး�းဗ��ဟာတးင ယာငးဆ�ရေးဆာငမကး� ဗဟး�ခ�ကအပြဖစ�ါဝါငရေးစရေးသာ �ါတးးတးစခ�” ပြဖစသညဟ� အရေးပြခခအားပြဖင အဓး�ါါယာဖငဆး��ကသည (Chandra, ၂၀၀၅, စာ ၂၃၆)။

ဤအဓး�ါါယာဖငဆး�ခ�ကအ� တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားတးင အစ�အဖ��တးစခ��က �း�မး��ါဝါင နး�ငရေးသာလညး ၎ငးတးး�� ��တးညကာကယာမည အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��မသည အစ�အဖ�� အခ� း��အတးကသာ သးးသ��ပြဖစရေး�သည သရေးဘာသဘာဝါအ� တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသည “အဖြးမ�တးရေးစ ပြ�တးပြ�တးသားသားပြဖစရေးစ၊ သယာဝါး�က၍ပြဖစရေးစ အစ�အဖ��အခ� း��ကး� ဖယာ�ကဉး�ား�ကသည” (Chandra, ၂၀၁၁, စာ ၁၅၅)။ တးး�ငး�ငးသားပြဖစမ လကခဏာာ မ�ားကး� ကး�းကားအသ�းပြ���ာတးင ဤ “ဖယာခ��ပြခငး” သး��မဟ�တး “သးးသ��ပြဖစပြခငး” သည အစ�အဖ��တးစခ��က�း�မး�ကး�ယာစားပြ��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားနင အားလ�းသကဆး�င�ါဝါငရေးစရေးသာ လမ� း�းရေး�ါငးစ� �ါတးးမ�ားအ�ကား ပြခား�ားရေးစသညအခ�ကပြဖစသည(Chandra, ၂၀၁၁)။

ယာရေး��ရေးခတးတးင ကရေး�ဒါ၊ စ�း�၊ ရေးတးာငအာဖ�းက၊ အးနဒးယာ စသညပြဖင ကမာာတးစလားတးင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား စည�ငဖ�ဖြးဖး�းရေး��ကသည။ သး��ရေးသာလညး အ�ညးနငအမ�ားဆး�သလး� တးး�ငး�ငးသားစ�လငက�ပြ�ားရေးသာ လ�အဖ��အစညးမ�ားအတးငးတးင ဒးမး�ကရေး�စးတးညဖြးငးမရေး�းအရေး� တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား၏ သကရေး�ာကမမာမ ယာရေး��တးး�င စာရေး�မ�ားတးင အပြငငး�ားဖယာရေးခါငးစဉးတးစခ� ပြဖစရေး�ဆ��ငပြဖစသည။ အ�းသပြဖင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား၏ ဖယာခ���ားတးတးသည သရေးဘာသဘာဝါကး� တးစခါတးစ�တးင စး�း�းမ���ဖယာကးစစတးစခ�အပြဖစ ယာဆ�ကသည။ အရေး�ကာငးမာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးနး�ငငရေး�းကး� ပြမငတးငပြခငးသည ယာဉးရေးက�းမဆး�င�ာလ�ညးစ�တးစခ�ကး� ဖယာ�ကဉးပြခငး သး��သကရေး�ာကရေးစနး�ငဖြး�းး လ�ညးစ�မ�ားကး� “ဤလမးမး�းမကး� တး�ပြ����အတးက ဒးမး�ကရေး�စး �ညးလမးမက�ရေးသာ သး��မဟ�တး အ�ကမးဖကရေးသာ�ညးလမးမ�ားကး� အသ�းပြ����” တးး�ကတး�းသက�သး�� ပြဖစလာနး�ငပြခငးရေး�ကာင ပြဖစသည(Ishiyama, ၂၀၀၉, စာ ၅၈)။

4 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

Page 10: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 5jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

�း��အပြ�င အ�းသပြဖင ဒးမး�က�ကတးစအငစတးးက��း�ငးမ�ား န��ယာရေးသးသည ဒးမး�ကရေး�စးနး�ငင အသစမ�ားတးင လမ� း�းက�ပြ�ားမမ�ားကး� နး�ငငရေး�းဇးာတးသငး�ားမရေး�ကာင ရေး�ရေး�ါကလာသညဟ� ယာဆ�ကသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ဒးမး�ကရေး�စးအတးက အနတ�ာယာ�းသညဟ� ရးပြမင�ကသည (Chandra, ၂၀၀၅; Ishiyama, ၂၀၀၉)။ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသည စ�စကး� ရေး�ာဂါဘယာကးစကသက�သး�� ပြဖစရေးစသပြဖင လမ� း�းရေး�အရေးပြခခကာ နး�ငငရေး�းရေး�ာကခမ အဖြး�း�ငအဆး�င�ယာပြခငး (ethnic outbidding) သးအး��းအ� လမ� း�း က�ပြ�ားမမ�ားကး� နး�ငငရေး�းဇးာတးသငးပြခငးသည ဖြး�း�ငဆး�ငမ�ါ�းသညနး�ငငရေး�းကး� အလ�းစ� ��ကစးးပြခငးသး�� ရေး�ာကရေးစနး�ငသညဟ� ဆး�သည(Chandra, ၂၀၀၅)။

ယာငးက�သး�� တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားကး� တးး�ငး�ငးသား�ဋး�ကခမ�ား၊ အ�ကမးဖကမ မ�ားနင တး�ဖကခ� းတးဆကပြခငးသည �ညာ���း�ငးဆး�င�ာကးစစ���က ရေးက�ာလ� သကရေး�ာကသည။ အရေး�ကာငးမာ နး�ငငမ�ားစာတးး��သည ၎ငးတးး��၏ �ယာ�းမးတးအတးငး တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားကး� �းတး�ငတးားပြမစ�ာတးင �း�အရေး�ကာငးပြ�ခ�ကကး� အသ�းပြ��လာ�ကသည။ ဘရေးဂး�းးယာား၊ တး�ကး၊ အာဖက��စစတး�၊ အး�တးနင ဆာဟာ�ကနတာ�ရေးတးာင�း�ငး�း နး�ငင နစဆယာရေးက�ာတးး��တးင “နး�ငငရေး�း ကး� လမ� း�းရေး�းအသငပြဖငလ��ရေးဆာငပြခငးရေး�ကာင �းခး�က��ကစးးရေးစနး�ငရေးသာ အက� း�းသကရေး�ာကမမ�ားကး� �း�းသးမး��” သး��မဟ�တး “လမ� း�းရေး�း�ဋး�ကခမ�ား ကး� ရေးပြဖ�ငး��မဝါါဒတးစခ�” အပြဖစ လမ� း�းစ��ါတးးမ�ား တးညရေး�ာငမကး� �းတး�င တးားပြမစ�ကသည (Ishiyama, ၂၀၀၉, စာ ၅၆)။

တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားရေး�ရေး�ါကလာပြခငးသည �ဋး�ကခမ�ား�း�မး�မ�ားပြ�ားလာရေးစသညဟရေးသာ အယာအဆနငဆ��က�ငကာ အခ� း��ရေးသာ �ညာ�ငမ�ားက တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသည �းလကစပြဖစရေးသာ က�ပြ�ားပြခား�ားမမ�ား၏ ရေး�ာငပြ��ဟ�မသာပြဖစကာ အမ�တးကယာအားပြဖင ၎ငးတးး��သည ဒးမး�ကရေး�စးအတးက အပြ��သရေးဘာရေးဆာငရေးသာ အခ�းကဏဍမ �ါဝါငနး�ငသညဟ� ဆး��ကသည (Stroschein, ၂၀၀၁, in Ishiyama, ၂၀၀၉)။ Ishiyama (၂၀၀၉) သည ဒးမး�ကရေး�စး နး�ငငသစ ၈၂ နး�ငငနင တးး�ငး�ငးသား/လမ� း�းအ��စ�ရေး�ါငး ၂၁၃ စ�ကး� ရေးလလာခ��ာတးင နး�ငငရေး�းကး� လမ� း�းရေး�းအသငပြဖင လ��ရေးဆာငပြခငးနင လမ� း�းရေး�း�ဋး�ကခ မ�ားအ�ကား ခး�ငလ�ရေးသာ အဆကအစ� အရေး�ာကအ�ားကး�လညးရေးကာငး၊ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ရေး�ရေး�ါကလာပြခငးနင လ�အသး�ငးအဝါး�ငးမ�ားအ�ကား�း �ဋး�ကခအတးး�ငးအတးာတးး�� ဆကစ���ကး�လညးရေးကာငး ရေးတး��းခ�ပြခငးမ�းရေး�။

�း��အပြ�င နး�ငငရေး�းတးငဖယာ�ကဉးခခ��သည သမး�ငးရေး�ကာငး�းခ�ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား လ�ညးစ�မ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ ရေးတးာငးဆး�ခ�ကမ�ားကး� နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားမ တးဆင �း�မး�တး�ားဝါငရေးသာ �ါဝါငရေးဆာင�ကသည ��စပြဖင လ��ရေးဆာငလာနး�င�ကမညဟ� ဆး�သည (Ishiyama, ၂၀၀၉)။ အမ�တးကယာအားပြဖင �ဋး�ကခလ�

တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးဆး�သည

မာ “အပြခားသမ�ားကး� ဖယာ��တးကာ

တးစခ� သး��မဟ�တး တးစခ��က�း�ရေးသာ

တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��တးး��၏ အက� း�း

စးး�ားမ�ားကး� ��တးညကာကယာသ

အပြဖစ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ဆ�ရေးဆာင

နး�ငကာ စညးရး�းရေး�းဗ��ဟာတးင ယာငး

ဆ�ရေးဆာငမကး� ဗဟး�ခ�ကအပြဖစ�ါဝါင

ရေးစရေးသာ �ါတးးတးစခ�” ပြဖစသညဟ�

အရေးပြခခအားပြဖင အဓး�ါါယာဖငဆး�

�ကသည။

(Chandra, ၂၀၀၅, စာ ၂၃၆)

Page 11: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

6 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

ကာလတးင နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအပြဖစသး�� အသငရေးပြ�ာငးလာခ�ရေးသာ ရေးတးာလ�ရေး�း အဖ��အစညးမ�ားသည နး�ငငရေး�းလ��င�းစဉးနင ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားပြ��မ ��း�ါဝါငလာသညအခါတးင နး�ငငမ�ား၏ ရေး��ည ဖြးငးမးခ�မးရေး�းတးညတးသညကာလကး� အရေး�ာကအ� ပြဖစရေးစရေး�ကာငးရေးတး��း�သည (Marshall & Ishiyama, ၂၀၁၆)။ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားအရေး�ပြဖင ရေးတးာလ�ရေး�းမ �ါတးးနး�ငငရေး�းသး�� ကးရေးပြ�ာငးပြခငးကး� ကြးကး�ဆး�အားရေး�းသငသည။ အရေး�ကာငးမာ ရေးတးာလ�ရေး�းအ��စ�မ�ားကး� နး�ငငရေး�းတးင �ါဝါငလာရေးစပြခငးပြဖင “ပြ�ညတးငးစစနင �ဋး�ကခ အဓ���ညရေးစမည အလားအလာမ�ားကး� ရေးလ�ာ�ါးရေးစနး�ငရေးသာရေး�ကာင ပြဖစသည” (Marshall & Ishiyama, ၂၀၁၆, စာ ၁၀၃၆)။

တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားနင �တးသက၍ ဆကလကအပြငငး�ားမမ�ား �းရေး�မညပြဖစရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ သးးသ��ပြဖစသည သရေးဘာ သဘာဝါရေး�ကာင�င ကး�ယာစားပြ�� ဒးမး�ကရေး�စးစ�စမ�ားအတးငး လ�ညးစ�မ�ား �ါဝါငရေးစရေး�းအတးက �းရေး�ာကသည�ညးလမးအပြဖစ စမးရေးဆာငနး�ငသညကး� အသးအမတးပြ���� အရေး�းကြးကးးသည။ မ�ကရေးမာကရေးခတး ဒးမး�ကရေး�စးတး�ဖး�းမ�ားတးင က�ယာက�ယာပြ���ပြ��� လကခ�ား�ကသညအတးး�ငး�င “အမ�ားစ�သရေးဘာ �ားကး� အရေးလး�ားပြခငးနင လ�ညးစ�ကး� �ညသငး�ါဝါငရေးစပြခငးတးး��ကး� ရေး�ါငးစ�မပြဖင လ�ညးစ�အခငအရေး�းမ�ားကး� အရေးကာငးဆ�းကာကယာ လ��ရေးဆာင နး�ငမညပြဖစသည” (Reynolds, ၂၀၀၆, စာ ၃)။

စ�လငက�ပြ�ားရေးသာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� လကခပြခငးပြဖင နး�ငငတးစနး�ငငသည မတးညးရေးသာ အသး�ငးအဝါး�ငးမ�ား၊ အစ�အဖ��မ�ားကး� ရေးကာငးမ�စာ ရေး��ာရေး�းနး�ငမညပြဖစသည။ နး�ငငရေး�းသည အငအားနင အာဏာာအတးက ကး�းယာာတးစခ�ပြဖစရး�သာမက ညးနးငးပြခငး၊ ပြဖ�ရေးပြဖပြခငးတးး��မတးဆင �ဋး�ကခမ�ားကး� ရေးပြဖ�ငးရေး�းအတးက ကး�းယာာတးစခ�လညးပြဖစရေး��ာ တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ� ကး�ယာစားပြ��မနင တးး�ငး�ငးသား�ဋး�ကခဆး�င�ာကးစစမ�ားကး� ကး�ငတးယာအား��တးမမ�ားကး� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားမ တးဆငလ��ရေးဆာငလင �းရေး�ာကကာ ရေးအာငပြမငနး�ငသည။

2.1/ vlrsKd;^wkdif;&if;om;jzpfrIudk rJqG,fAsL[mtjzpf tokH;jyKjcif; မ�ဆယာဗ��ဟာသည “လ�ရေးဘာငအတးငး လး�လားရေးသာအရေးပြ�ာငးအလ�မ�ား လ�� ရေးဆာငနး�ငရေး�းအတးက မဝါါဒမ�ားပြ�ဌာာ�းနး�င�� လး�အ�ရေးသာအာဏာာနင ဩဇးာကး� စ�စညးနး�င�� မ�ဆယာ��မ�ားတးင �လဒရေးကာငးမ�ား��းရေး�း” �ညမ�းခ�က�ါ�းသည နး�ငငရေး�းဗ��ဟာ အသငတးစမ� း�းပြဖစသည (Schroder, ၂၀၀၀/၂၀၁၇, စာ ၁၅)။ မ�ဆယာဗ��ဟာတးင နးးရေးဆာပြခငး (�ငမရေး�ာကခသမ�ားအ�ကားတးင မ�ရး�သး��သားရေး�ာကမ�ရေး�းမ ပြမငမားလာရေးစ�� လ��ရေးဆာငပြခငး) နင ဆ�ရေးဆာငပြခငး (မညသ�ကး� မ�ရေး�း�မည တးးတးးက�က�မဆ�းပြဖတး�ရေးသးရေးသာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� မးမးဘကသး���ါလာရေးစ��ရေးဆာင�ကပြခငး) တးး���ါဝါငသည (Horowitz, ၂၀၁၅, စာ ၃၂၅)။

အပြခားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားက�သး���င တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသညလညး �ရေး�ာငဖြး�းးသညနင တးစဖြး�း�င�က ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ား ရေး�းခ�ယာခ��� အတးက မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ား က�ငသ�းကာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� စညးရး�းလ��ား�� တးာဝါ��းသည။ သး��ရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည အပြခား

နး�ငငရေး�းသည အငအားနင အာဏာာအတးက ကး�းယာာတးစခ�ပြဖစရး�သာမက ညးနးငးပြခငး၊ ပြဖ�ရေးပြဖပြခငးတးး��မ တးဆင �ဋး�ကခမ�ားကး� ရေးပြဖ�ငးရေး�းအတးက ကး�းယာာတးစခ�လညးပြဖစရေး��ာ တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ� ကး�ယာစားပြ��မနင တးး�ငး�ငးသား�ဋး�ကခဆး�င�ာကးစစမ�ားကး� ကး�ငတးယာအား��တးမမ�ားကး� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားမတးဆငလ��ရေးဆာငလင �းရေး�ာကကာ ရေးအာငပြမငနး�ငသည။

Page 12: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 7jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

�ါတးးမ�ားနင က�ပြ�ားသညမာ ရေး�းရေးကာက��အတးက ၎ငးတးး��၏ နးးရေးဆာမမ�ား သည “လ�အဖ��အစညးတးစခ�လ�းကး� နးးရေးဆာပြခငးမ� း�းမဟ�တးဘ� ၎ငးတးး�� �ည�ယာရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�(မ�ား)ကး�သာ နးးရေးဆာပြခငးပြဖစသညကး� သရေးဘာရေး�ါက��လး�သည” (Strijbis & Kotnarowski, ၂၀၁၃, စာ ၄၅၈)။

တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ားစာ�ါဝါငသည ဖ�ဖြးဖး�းဆ�ဒးမး�ကရေး�စးနး�ငငမ�ားတးင “လမ� း�း” ဟသည အ�ာက မ�ရေး�းမည��စမ�ားအရေး� ခ��မ�းတးကခ�က�ာတးင အရေး�း�ါရေး�ကာငး စာရေး�မ�ားတးငရေးတး��သည (Hoffman & Long, ၂၀၁၃; Huber & Suryanarayan, ၂၀၁၆)။ ပြ�ညသမ�ားအရေး�ပြဖင မညသး��ဆ�းပြဖတးရေး�းခ�ယာကာ မ�ရေး�းသည၊ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည မ�ဆယာစညးရး�းမပြ���ာတးင အဘယာ ရေး�ကာင တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းအရေးပြခခကာ မ�ဆယာ�ကသညဆး�သည အရေးပြခခအရေး�ကာငး�ငးမ�ား �း�ါသည။ Hoffman and Long (၂၀၁၃) တးး��၏ အဆး�အ� “ပြဖစတးညမကး� တးး�ကတး�း အရေးပြခခး�ငရေးစ ပြခငးနင ရေးပြမာကစားအားရေး�းမ သး��မဟ�တး မဝါါဒအ� ဦးးစားရေး�းမမ�ားကး� ရေးမာလငပြခငး” တးး��သည “တးး�ငး�ငးသားပြဖစမနင မ�ရေး�းသည အမအက�ငမ�ားအ�ကား ဆက စ�ရေး�းနး�ငသည လမးရေး�ကာငးက�ယာနစခ� စာ ၁၂၉)” ပြဖစရေး�ကာငး ရေးတး��း�သည။

��မဦးးစာ ရေးဒသ၊ ကး�းကယာသညဘာသာ၊ ဘာသာစကား၊ မးသားစ�၊ လမ� း�းစ�၊ မ� း�းရးး�းဆငးသကမစသညပြဖင ဝါးရေးသသလကခဏာာမ�ားတးညးသည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားသည ၎ငးတးး�� အ��စ�တးငးတးင�င �း�မး�မ�ကနာသာရေး�းမ - မးမးတးး�� အစ� အဖ��တးငးမသမ�ားကး� အစ�အဖ��ပြ�င�မသမ�ား�က �း�မး�ဦးးစားရေး�းပြခငး - �း�ကဖြး�းး ယာငးအရေးလအ�ကး� မ�ရေး�းသညရေး��ာတးင�ါ အသ�းပြ���ကသည (Hoffman & Long, ၂၀၁၃)။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ယာငးက�သး�� မးမးအစ�အဖ��အလး�က တးယာတးာမကး� အသ�းခ�ကာ �း�မး�အားရေးကာငးရေးစလ�က ၎ငးတးး��၏ နး�ငငရေး�း မ�ဆယာမမ�ားကး� လ��ရေးဆာင�ကသည။ အစ�အဖ��တးငး သစစာ�းမကး� ရေးသခ�ာရေးစသည �ညးလမးတးစခ�မာ မးမးတးး�� အစ�အဖ��ပြ�င�မသမ�ားကး� မရေးကာငးပြမငရေးစ�� ပြဖစသည။ ၎ငးသည “လမ� း�းရေး�အရေးပြခခကာ ရေး�ကာက��မ၊ ���မ၊ ��လး�မ” စသညတးး��ကး� ရေး�ရေး�ါကရေးစဖြး�းး မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� “မးမးတးး��၏ ယာဆခ�ကအ� အ��ကသရေးဘာရေးဆာငသည အစး�း�အ��ခ���မမ� း�းကး� ရေး�ာင�ားနး�င��အတးက လမ� း�းတး�ာမ�ားကး�သာ ရေး�းခ�ယာ��” ဖးအားရေး�းတးတးသည (Hoffman & Long, ၂၀၁၃, စာ ၁၂၉)။

မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင လမ� း�းတး�ာမ�ားကး�သာ ရေး�းခ�ယာနး�ငသည အပြခားအရေး�ကာငး�ငးတးစခ�မာ “မးမးတးး��အရေး� ပြ��လည�ကညရးရေးစာငရေး�ာကမ သး��မဟ�တး မးမးတးး��အစ�အဖ�� အတးက ရေးကာငးက� း�းမ�ား ��း��” ပြဖစသည (Hoffman & Long, ၂၀၁၃, စာ ၁၂၉)။ Hoffman and Long (၂၀၁၃) နင Chandra (၂၀၀၃) တးး��၏ အဆး�အ� ရေးက�းဇးးခရေးက�းဇးးစားစ�စ (Clientelism) သည အးနဒးယာနင ဂါ�ာက�သး�� လမ� း�းရေး�ါငးစ��းသည လ�အဖ��အစညးမ�ားတးင လမ� း�းစ��ါတးးမ�ား အမ�ားဆ�းအသ�းပြ��သည ဗ��ဟာပြဖစသည။ “Clientelism” ကး� အရေးစာငရေး�ာကခလး�သမ�ားက ရေးစာငရေး�ာကနး�ငသ�သး�� နး�ငငရေး�း သး��မဟ�တး ရေးငရေး�ကးအရေး�ာကအ�မ�ား (မ�မ�ား) ရေး�းကာ အပြ��အလ�အားပြဖင အ�းအခငအရေး�းအခ� း��ကး� �ယာသည နး�ငငရေး�း သး��မဟ�တး လမရေး�းစ�စတးစခ�ဟ� Merriam Webster Dictionary က အဓး�ါါယာဖငဆး��ားသည (�ကစ�ရေးဖာပြ�မ�ား)။

ရေးက�းဇးးခရေးက�းဇးးစားတးငက�ယာသည ဒးမး�ကရေး�စးစ�စတးင “ရေးငရေး�ကးသည ဆနဒမ�၊ ရေးဖာကသညမ�ားမာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားပြဖစ�ကကာ (Chandra, ၂၀၀၃, စာ ၅၆) မ�ဆနဒ �ယာမ�ားနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ယာငးပြဖစစဉးကး� မးမးတးး��အတးကအက� း�း�းရေးအာင အသ�းခ��ကသည။ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအတးကမ “လမ� း�း” ဟသညအ�ာသည �စမတးသတးမတး�� လယာကရေးစကာ မဟာမးတးဖ��စညး��

ရေးက�းဇးးခရေးက�းဇးးစားတးငက�ယာသည ဒးမး�ကရေး�စးစ�စတးင “ရေးငရေး�ကးသည ဆနဒမ�၊ ရေးဖာကသည မ�ားမာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားပြဖစ�ကကာ မ�ဆနဒ�ယာမ�ားနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ယာငးပြဖစစဉး ကး� မးမးတးး��အတးကအက� း�း�းရေးအာင အသ�းခ��ကသည။

(Chandra, ၂၀၀၃, စာ ၅၆)

Page 13: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

8 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

အတးကလညး �း�မး��းရေး�ာကရေးစသည။ တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ား အတးကမ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားက ပြ��ရေး�းသည ကတးးကဝါတးမ�ားမတးဆင ၎ငးတးး��အရေး�ပြဖင ရေး�းရေးကာကခ��ဂး�လမ�ား�မ အဘယာအ�ာကး� ရေးမာလင�မည - ဆး�လး�သညမာ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားအရေး�ပြဖင ရေး�းရေးကာကခနး�ငငရေး�းရေး��ာ�ဖြး�းးရေး�ာက မညသး�� ပြ��မလ��ရေးဆာငမည - ဆး�သညကး� သးနး�င သည (Chandra, ၂၀၀၃; Hoffman & Long, ၂၀၁၃; Horowitz, ၂၀၁၅)။

အက� း�းဆကအားပြဖင ရေး�းရေးကာက��ပြမငကငးအတးငးသး�� “လမ� း�း” ဟသညအ�ာ ဝါငရေး�ာကလာသညအခါ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးနင တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားအ�ကားတးင သစစာ�းမသည အပြ��အလ�ပြဖစလာသည။ အရေး�ကာငးမာ �ါတးးအရေး�ပြဖင တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင �ရေး�ာင��ကြးကး�း�မးသည အာဏာာအ�ငးအပြမစ သည ယာငးတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား၏ အက� း�းရေးက�းဇးးအတးက �ါတးးဘကမ အား��တးလ��ရေးဆာင�� မကလ�းပြဖစရေးစကာ အဆး��ါ အက� း�းရေးက�းဇးးမ�ားသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားကး� တးဖ�ပြ��လညကာ မ�ရေး�း��အတးက အားပြဖစရေးစသည (Chandra, ၂၀၀၃)။ ယာငးအပြ��အလ� သစစာ�းမရေး�ကာင ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားနင �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� အရေးတးးအရေးခအယာအဆ သး��မဟ�တး ၎ငးတးး��အတးက ပြ�ငဆင�ားသည မဝါါဒအစးအစဉး တးစစ�တးစ�ာမ�ါဘ� ရေးအာငရေးအာငပြမငပြမင ဆ�ရေးဆာငနး�ငရေးစသည (Chandra, ၂၀၀၃; Huber & Suryanarayan, ၂၀၁၆)။

2.2/ wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm; qifhuJajymif;vJvmjcif;တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည အမ�ားအားပြဖင ၎ငးတးး�� ကး�ယာစားပြ��သည တးး�ငး�ငးသား အစ�အဖ��မ�ားကး� မးမးတးး��ကး� ရေး�ာကခမည �ငမမ�ဆနဒ�ငမ�ားအပြဖစ အား�ား�ကသည။ သး��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး���စမတး �ားသည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားအတးက နး�ငငရေး�း မ�ဆယာမမ�ားကး� မညသး�� ��ရေးဖာလ��ရေးဆာငမညမာ ယာငး�ါတးးမ�ားကး� �ရေး�ာငခ�သည လ�အဖ��အစညး၏ လမရေး�း၊ နး�ငငရေး�း၊ သမး�ငးရေး�ာကခမ�ားအရေး� မ�ားစာမးတးညသည။ တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ �ညမ�းခ�က��းတးး�ငမ�ား၊ အရေးပြခခမမ�ားနင စမး�ညတးး��အရေး�မတးညကာ က�ပြ�ား�ကသည။ အရေးပြခအရေး�မ�ားက မညသး���ငပြဖစရေးစ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည မဝါါဒမ�ားမ�ါ�းဘ� လမ� း�းဆး�င�ာ ဆ�ရေးဆာငမသကသကပြဖင ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�နး�င�� မလ�ရေးလာကရေးတးာရေး�ကာငး ကမာာတးစဝါ�းမ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား၏ ဥး�မာမ�ားက ပြ�သရေး�သည။ အရေး�ကာငးမာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည လမ� း�းဆး�င�ာ ဆ�ရေးဆာငမ�က ၎ငးတးး��၏ ရေး��စဉးဘဝါအရေး�သကရေး�ာကမ�းသည မဝါါဒဆး�င�ာ ကတးးကဝါတးမ�ားကး� �း�မး� အာရး�စး�က အရေးလး�ားလာ�ကရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည။

ဥး�မာအားပြဖင အးနဒးယာနး�ငငတးင လမ� း�းအလး�က မ�ရေး�းပြခငးနင လမ� း�းအရေးပြခခ မ�ဆယာမမ�ား တးငက�ယာစာပြ��လ��ရေး��ကဆ�ပြဖစရေးသာလညး မ�ဆယာမမ�ားအတးငးတးင မးမးတးး���စမတး�ားသည အစ�အဖ��မ�ားအတးက အက� း�းပြဖစ��းရေးစမည လမရေး�းနင စးး�ားရေး�းမဝါါဒမ�ားကး� တးးတးးက�က�ခ�မတး�ားဖြး�းးမသာ လမ� း�းကး�အရေးပြခခကာဆ�ရေးဆာငမသည အလ��ပြဖစရေး�ကာငး လမ� း�းစ�အရေးပြခခ�ါတးးမ�ားက သးပြမင လာ�ကသည (Huber & Suryanarayan, ၂၀၁၃)။ အကယာ၍ လမ� း�းစ�အရေးပြခခသည�ါတးးတးစခ�က ကး�ယာစားပြ��သညလမ� း�းစ�တးင ဝါငရေးင�ညး�ါးသမ�ား၊ လမစးး�ား

တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား သည မဝါါဒမ�ားမ�ါ�းဘ� လမ� း�းဆး�င�ာ ဆ�ရေးဆာငမသကသကပြဖင ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�နး�င�� မလ�ရေးလာကရေးတးာရေး�ကာငး ကမာာတးစဝါ�းမ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား၏ ဥး�မာမ�ားက ပြ�သ ရေး�သည။ အရေး�ကာငးမာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည လမ� း�းဆး�င�ာ ဆ�ရေးဆာငမ�က ၎ငးတးး��၏ ရေး��စဉးဘဝါအရေး� သကရေး�ာကမ�းသည မဝါါဒဆး�င�ာ ကတးးကဝါတးမ�ားကး� �း�မး� အာရး�စး�က အရေးလး�ားလာ�ကရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည။

Page 14: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 9jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

အရေးပြခအရေး��းမ�ါးသမ�ား�ါဝါငရေး�လ�င အခ�ရေးကာက��နင ခ�မးသာကြကယာဝါသ မ�ား အက� း�း�းရေးစမည ပြ��လညပြဖ��ရေးဝါရေး�းမဝါါဒမ�ားကး� တးး�ကတး�းရေးပြ�ာဆး�ပြခငးသည မးမး�စမတး�ားသည အစ�အဖ��မ�ား�မ ဆနဒမ�မ�ားကး� ဆ�းရးးရေးစနး�ငသည။

အမ�တးကယာအားပြဖင အးနဒးယာ�း မ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ မ�ရေး�းသည အမအက�ငကး� လမးမး�း သကရေး�ာကနး�ငသညမာ “လမ� း�း” မဟ�တးဘ� လမစးး�ားအရေးပြခအရေး�မ�ားကာဟမသာပြဖစသည။ ယာငးအရေးပြခအရေး�မ�ရေး�ကာင ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င���အတးက လမ� း�းတးသမ�ား�မ သစစာ�းမကး�သာ အားကး�းအား�ားပြ��ပြခငးသည လမ� း�းစ�အရေးပြခခနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက ဆး�းက� း�းကး�သာပြဖစရေးစနး�ငသည။ ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင ၎ငးတးး��၏ ယာဉးဖြး�း�ငနး�ငစမးကး� �း�းသးမး�ား��အတးက အးနဒးယာနး�ငင�း လမ� း�းစ�အရေးပြခခနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားတးင မဝါါဒမ�ား �ညသငးလ��ရေးဆာငလာ�ကသည။ လမ� း�းစ�အရေးပြခခ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာဗ��ဟာတးင မဝါါဒဆး�င�ာမ�ားကး� �ညသငးလ��ရေးဆာင�� �း�မး�လး�အ�လာပြခငးသည အးနဒးယာတးစနး�ငငတးညးတးငသာ မဟ�တးရေး�။ လမ� း�းစ�မ�ားစာ�းသည အာဖ�းကနး�ငငမ�ားမ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� ဆ�းစစ�ကညရေးသာအခါ “လမ� း�း” ၏ နး�ငငရေး�းအ� �င�ားအရေး�း�ါမမာ လ�ခ�ရေးသာ ဆယာစ�နစမ�ားအတးငးတးင ရေးမးမး�လာခ�သညကး� ရေးတး��း�ရေး�ကာငး Elischer (၂၀၁၃) ကဆး�သည။

၂၀၀၈ ခ�နစ ဂါ�ာနး�ငင ရေး�းရေးကာက��တးင မ�ရး�အ�ကရေးကာကယာခ�ရေးသာ စစတးမး�လဒမ�ားအ� “အခ� း��ရေးသာ မ�ဆနဒ�ငမ�ားအတးက လမ� း�းသည အရေး�း�ါရေးသာလညး မ�ရေး�း�� မရေး�း��အတးကမာမ �ါတးးမ�ားအရေး��းသညအပြမငမ�ားနင အက�ပြဖတးခ�ကမ�ားက �း�မး�အရေး�း�ါသည။ မ�ဆနဒ�ငမ�ားက သကဆး�င�ာ �ါတးးမ�ားမ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားအရေး��ား�းသည ယာ��ကညမသည ၎ငးတးး�� မညသညလမ� း�းပြဖစသညနင မဆး�င” ဟ� (Hoffman & Long, ၂၀၁၃, စာ ၁၂၇) က ဆး�သည။

တးစ�ညးဆး��ရေးသာ လမ� း�းရေး�ါငးစ��ါဝါငသည ဒးမး�ကရေး�စးနး�ငငမ�ား�း တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားသည ကး�ယာစားလယာရေးလာငးတးစဦးးကး� မ�ဆနဒ�ငမ�ားနင လမ� း�းတးသည �က မဝါါဒဆး�င�ာ ကတးးကဝါတးမ�ားကး� ရေးဖာရေးဆာငမည ယာငးကး�ယာစားလယာ ရေးလာငး၏ စမး�ညကး� ယာ��ကညမပြဖငသာ ရေး�းခ�ယာ�ကသည (Hoffman & Long, ၂၀၁၆)။ �း��ရေး�ကာင ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားနင နး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ရေး�းရေးကာက��အနး�င���အတးက ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားတးင လမ� း�းတးသအခ�ငးခ�ငး မ�ရေး�း��ဆ�ရေးဆာငရး�မသာ လ��ရေးဆာင၍ မပြဖစနး�ငရေးတးာရေး�။

တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ မ�ရေး�းသညအမအက�ငမ�ားရေးပြ�ာငးလ�လာသညအပြ�င တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ား ဆငက�ရေးပြ�ာငးလ�လာ�ပြခငးမာ ရေး�ာကခသဦးးရေး�နင သစစာ�းသည မ�ဆနဒ�ငမ�ား ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငမအ�း�ငးမ�ားတးင မရေးသခ�ာမမ�ား�းလာရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည (Horowitz, ၂၀၁၅)။ ��မ�အားပြဖင �ါတးးတးစခ�က �စမတး�ားရေးသာ အစ�အဖ��သည အရေး�အတးကမ�ားပြ�ားကာ ရေးဒသတးစခ�အတးငး စ�စညးရေး��း�င�က�ါက ရေး�းရေးကာက ��အနး�င���အတးက ယာငးမ�ဆနဒ�ငအစ�အဖ��ကး�သာ နးးရေးဆာ��လး�သည။ သး��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးတးစခ�က �စမတး�ားရေးသာအစ�အဖ��သည အရေး�အတးက�ညး�ါးကာ ရေး��ာ���န� ရေး��း�င�ါက ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င��� အခငအလမးပြမငမားရေးစ��အတးက ၎ငး၏ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားကး� ရေး�းရေးကာကတးငရေးပြမာက�� အပြခားအစ�အဖ��မ�ားကး��ါ ဆ�ရေးဆာင�� လး�အ�လာသည။

�း��အပြ�င �စမတး�ားရေးသာအစ�အဖ��မ�ား ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငပြခငး၏ သကရေး�ာကမသည မ�ဆနဒ �ယာတးစခ�လငတးစဦးးသာရေး�းရေးကာကနး�ငသညစ�စ (single-member constituency voting system) ဟ�လညး ရေးခတးငသည တးစမ� သာအနး�င�စ�စ (FPTP) က�ငသ�းသည နး�ငငမ�ားတးင �း�မး�ပြ�ငး��သည။ လမ� း�းရေး�ါငးစ��ါ�းသညလ�အဖ��အစညးမ�ားတးင ဤရေး�းရေးကာက��၏ တးစမ�သာအနး�င�သရေးဘာသဘာဝါသည အစ�အဖ�� မ�ား၏ ကး�ယာစားပြ��မကး� ����ကရေးစနး�ငသည။ အရေး�ကာငးမာ ရေးဒသတးစခ�တးငး စ�စ�စညးစညး�းရေး�သည လ�ညးစ� တးစစ�သည ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�နး�ငဖြး�းး ရေးဒသမ�ားစာတးင ���န�ရေး��း�ငသည လ�ညးစ�အစ�အဖ��မ�ားမာမ ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားပြ��ခင မ�းဘ�ပြဖစရေး�နး�ငရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည (Reynolds, ၂၀၀၆)။

ဥး�မာအားပြဖင အာဖ�းက�း တးး�ငး�ငးသား�ါတးးအမ�ားစ�သည နး�ငငတးစဝါ�းတးင ���န�ရေး��း�ငသည လမ� း�းစ�ငယာမ�ားစာ�းသည အမ� း�းအစားတးင �ါဝါင�ကသည။ အ�းသပြဖင အာဖ�းကနး�ငငမ�ားစာတးင လမ� း�းစ�မ�ားစာ�းပြခငး၊

Page 15: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

10 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

ယာငးလမ� း�းမ�ားအလး�က ဖ��စညး�ရေး�ာင�ားသည �ါတးးမ�ား�းပြခငးတးး��ရေး�ကာင လမ� း�းအ��စ�တးစစ�တးညးအ��စး�း��မာ လကရေးတး�တးင မပြဖစနး�ငသရေးလာကဟ� ဆး��မည။ ယာငးလကရေးတး�အရေးပြခအရေး�ကး� အသးအမတးပြ��ကာ အာဖ�းက�း လမ� း�းစ�အရေးပြခပြ�� �ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��အသး�ငးအဝါး�ငးပြ�င��းအ��စ�မ�ားကး��ါ ဆ�ရေးဆာငနး�င�� �း�မး�ကြးကး�း�မးလာ�ကသည (Elischer, ၂၀၁၃; Hoffman & Long, ၂၀၁၃; Horowitz, ၂၀၁၅)။

�း��ရေး�ကာင မ�ရေးဝါစ�နင မ��ကရေး�းသညသအရေး�အတးက �း�မး�မ�ားပြ�ားရေးစ�� အာဖ�းက�း �ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမမ�ားကး� ��စမ� း�းစ�လ��ရေးဆာငလာ�ကကာ အမာခလမ� း�းစ�မ�ား နင မညသ�ကး� မ�ရေး�း�မညကး�မဆ�းပြဖတး�ရေးသးသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� �စမတး�ားကာ ဆ�ရေးဆာငပြခငး နင နးးရေးဆာပြခငး�ညးလမး နစမ� း�းလ�းကး� အသ�းပြ���ကသည (Horowitz, ၂၀၁၅)။ အမာခမ�ဆနဒ�ငမ�ား��း�� လမ� း�းစ�အရေးပြခပြ���ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး�� �စမတး�ားသည လမ� း�းစ�ပြ�င�သး�� ခ����ငလာပြခငး၏ ဥး�မာပြ�စ�ာ အာဖ�းက�းနး�ငငတးစခ�မာ ကငညာပြဖစသည။ ကငညာ�း မ�ဆနဒ�ငမ�ားအတးက “လမ� း�း” သည အလ�အရေး�း�ါရေး��ာ တးး�ငးပြ�ည တးငး�း နး�ငငရေး�း�ါတးးအားလ�းသည လမ� း�းစ��ါတးးမ�ားအပြဖစသတးမတး�ား�ကသည။ ကငညာတးင တးစနး�ငငလ�းကး� လမးခြခ�ကာ လမ� း�းကး� အရေးပြခမခရေးသာ�ါတးးမ�ား �ရေး�ာင�� ကြးကး�း�မးမမ�ားမာ ��တးလ�လ� က�ဆ�းခ�သည (Elischer, ၂၀၁၃)။

သး��ရေးသာ ယာငးက�သး��ရေးသာ�တးဝါ�းက�ငမာ�ငလင �ါတးးမ�ားသည �း�မး�မ�ားပြ�ားက�ယာပြ���ရေးသာ မ�ဆနဒ�ငမ�ား�သး�� ရေး�ာက�းရေးစ�� �း�မး�၍ အားလ�း�ါဝါငနး�ငရေးသာ ခ�ဉးးက���မ�ားကး� အသ�းပြ��လာ�ကဖြး�းး လမ� း�းတးစမ� း�းတးညး�ါဝါငရေးသာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားမသည လမ� း�းမ�ားစာ�ါဝါငရေးသာ မဟာမးတးမ�ား အပြဖစသး�� ပြဖညးပြဖညးခ�ငး ရေးသရေးသခ�ာခ�ာ ကးရေးပြ�ာငးမမ�ား �းလာသည (Elischer, ၂၀၁၃)။ မဝါါဒအရေးပြခခရေးသာ �ါတးးအစးအစဉးမ�ား၏ အရေး�း�ါမကး� �း�မး�သရေးဘာရေး�ါကလာ�ကရေးသာ ကငညာ�း လမ� း�းအရေးပြခပြ���ါတးးမ�ားသည ပြ�ညသလ��၏ လး�အ�ခ�ကမ�ားကး� �း�မး�အရေးလး�ားရေးလလာ လာ�ကဖြး�းး သငရေးလ�ာသည သ�းသ�ခ�ကမ�ားရေး� အရေးပြခခကာ မဝါါဒမ�ား ရေး�းဆ�လာ�ကသည (Elischer, ၂၀၁၃)။

အခ���ဆး��လ�င အးနဒးယာနင အာဖ�းကနး�ငငမ�ားစာတးး��မ လမ� း�းအရေးပြခပြ��နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ ဥး�မာမ�ားမ ရေးတး�ပြမငခ��သညမာ လမ� း�းအရေးပြခပြ���ါတးးမ�ားသည ရေး�းရေးကာက��အနး�င���အတးက �ါတးးနင လမ� း�းတးမ�ဆနဒ�ငမ�ားအ�ကား အပြ�� အလ�သစစာ�းရေး�ာကခမတးစခ�တးညးအရေး� မးခး�၍ မ�နး�ငရေးတးာသည လကရေးတး� အရေးပြခအရေး��ငပြဖစသည။ တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားအတးက လမ� း�းသည အရေး�း�ါဆ��ငပြဖစရေးသာလညး နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာမမ�ားတးင ၎ငးတးး��သတးး�ား �ကညရးလာ�ကသညမာ ၎ငးတးး��၏ ဝါငရေးင၊ �ညာရေး�း၊ က��းမာရေး�းနင အပြခားလမစးး�ားဆး�င�ာ အရေးပြခအရေး�မ�ားအရေး� ရေးကာငးက� း�းသကရေး�ာကရေးစမည မဝါါဒမ�ားပြဖစသည။ မ�ဆနဒ�င အရေး�အတးက မရေးသခ�ာပြခငးနင �စမတး�ားသညအ��စ�၏ ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငမ မရေးသခ�ာပြခငးတးး��သည လမ� း�း အရေးပြခပြ��နး�ငငရေး�း�ါတးးတးစခ�အတးက လမ� း�းတးမအရေး� အရေးပြခခကာ ဆ�ရေးဆာငမတးစခ�တးညးကး� အားပြ���� ခကခ�ရေးစသည။ ခြခ�င�၍ဆး��လငတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး�� �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား၏ ရေးပြ�ာငးလ�လာရေးသာ လး�လားခ�ကမ�ားနင လး�ကရေးလ�ာညးရေး�ပြဖစရေးအာင ပြ��ပြ�ငရေးပြ�ာငးလ���လး�အ�သည။ �း�သး��ပြဖစမသာ ၎ငးတးး��အရေး�ပြဖင ရေး�းရေးကာက��တးင ဆးရေးလ�ာစာ �ါဝါငအနး�င�နး�ငမည အရေး�အ�ားကး� �း�းသးမးနး�င�ကမညပြဖစသည။

�း��ရေး�ကာင မ�ရေးဝါစ�နင မ��ကရေး�းသညသအရေး�အတးက �း�မး�မ�ားပြ�ားရေးစ�� အာဖ�းက�း �ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမမ�ားကး� ��စမ� း�းစ�လ��ရေးဆာငလာ�ကကာ အမာခလမ� း�းစ�မ�ားနင မညသ�ကး� မ�ရေး�း�မညကး�မဆ�းပြဖတး�ရေးသးသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� �စမတး�ားကာ ဆ�ရေးဆာငပြခငးနင နးးရေးဆာပြခငး �ညးလမး နစမ� း�းလ�းကး� အသ�းပြ���ကသည။

(Horowitz, ၂၀၁၅)

လမ� း�းအရေးပြခပြ���ါတးးမ�ားသည ရေး�းရေးကာက��အနး�င���အတးက �ါတးးနင လမ� း�းတးမ�ဆနဒ�ငမ�ားအ�ကား အပြ�� အလ�သစစာ�းရေး�ာကခမတးစခ�တးညးအရေး� မးခး�၍ မ�နး�ငရေးတးာသည လကရေးတး� အရေးပြခအရေး��ငပြဖစသည။ တးး�ငး�ငး သားမ�ဆနဒ�ငမ�ားအတးက လမ� း�းသည အရေး�း�ါဆ��ငပြဖစရေးသာလညး နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာမမ�ားတးင ၎ငးတးး��သတးး�ား �ကညရးလာ�ကသညမာ ၎ငးတးး��၏ ဝါငရေးင၊ �ညာရေး�း၊ က��းမာရေး�းနင အပြခားလမစးး�ားဆး�င�ာ အရေးပြခ အရေး�မ�ားအရေး� ရေးကာငးက� း�းသကရေး�ာကရေးစမည မဝါါဒမ�ားပြဖစသည။

Page 16: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

3. jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;ပြမ�မာနး�ငငသည အာ�တးး�က�း သမး�ငးရေး�ကာငးနင ယာဉးရေးက�းမဆး�င�ာ အစဉးအလာမ�ားပြဖင ပြ�ညစ�ရေးသာ တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းရေး�ါငးစ�ရေး��း�င�ာ နး�ငငတးစခ�ပြဖစ�ါသည။ တးစခ� း�တးညးမာ�င အမ� း�းမ� း�းရေးသာ အစ�အဖ��မ�ားအ�ကားတးင �ကရးးငးစာအပြမစတးယာရေး�သည က�ပြ�ားမမ�ားရေး�ကာင ပြမ�မာနး�ငငသည ၁၉၄၈ ခ�နစတးင ဖြးဗးတးးသတးး���မ လတးလ�ရေး�း�ခ�သည အခ� း�ကစ၍ အစး�း�အဆကဆကလက�ကတးင ကမာာရေး�တးင ကာလအ�ည�ကာဆ�း ပြ�ညတးငးစစနင အစဉးအဆကပြဖစ�ားလ�က�းသည တးး�ငး�ငးသား�ဋး�ကခမ�ား �းရေး�သည ရေး��ာတးစခ�လညးပြဖစသည။ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားသည ၎ငးတးး��၏ နး�ငငရေး�းနင စးး�ားရေး�းဆး�င�ာ လတးလ�ခငမ�ား၊ တးး�ငး�ငးသား အခငအရေး�းမ�ားအတးက ဆယာစ�နစရေး�ါငးမ�ားစာ ရး��းက�လ��ားရေး�ခ��က�ဖြး�းး တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားအ�ကား က�ပြ�ားရေး�မသည ယာရေး��တးး�ငးပြ�ည၏ နး�ငငရေး�း ပြမငကငးတးင �င�ားသညအ�ာတးစခ�ပြဖစရေး�သည (Kempel, Chan Myae Aung Sun & Aung Tun, ၂၀၁၅)။ တးး�ငးပြ�ညအတးငး�း လ�ညးစ�မ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားအတးက ��တးညကာကယာ��နင ၎ငးတးး��၏ အခငအရေး�းမ�ားကး� ရေးတးာငးဆး��� တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား သည နး�ငငရေး�း�ယာ�ယာအတးငးသး�� ကး�လး��းရေးခတးမတးး�ငမးက�င ရေး�ာက�းရေး�ခ��ကသညဟ� ဆး�နး�ငမညပြဖစသည။

စငစစအားပြဖင ပြမ�မာနး�ငင၏ သမး�ငးရေး�ကာငးတးင ��မဆ�းရေးသာ ရေးခတးသစ နး�ငငရေး�း �ါတးးမာ က�ငလ��၏ အသကး� ကး�ယာစားပြ��ကာ ၎ငးတးး��၏ စးး�ားရေး�းနင လမရေး�းအရေးပြခအရေး�မ�ားကး� ပြမငတးင��နင ဗမာလမ� း�းမ�ား၏ လမးမး�းပြခငးမ ကာကယာ�� �ည�ယာခ�ကပြဖင ၁၈၈၁ ခ�နစတးင တးညရေး�ာငခ�သည က�ငအမ� း�းသားအဖ��အစညး (Karen NATIONAL Association -KNA) (ရေးဒါကလ) ဟ� ရေးခတးငသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးတးစခ�ပြဖစသည (Win Tint Tun, ၂၀၁၃)။

KNA မလ�၍ က��နး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ပြမ�မာတးစနး�ငငလ�း ဖြးဗးတးးသလကရေးအာက က�ရေး�ာကခ�ဖြး�းး ဖြးဗးတးးသကး�လး��းအပြဖစ သတးသငးခ�ဖြး�းးသညရေး�ာက ၁၉၀၀ ပြ�ညလ�နစမ�ားတးငမ ရေး�ရေး�ါကလာခ��ကသည။ Win Tint Tun (၂၀၁၃) ၏ အဆး�အ� ၂၀ �ာစ�အတးငးရေး�ရေး�ါကခ�ရေးသာ ပြမ�မာနး�ငင�းနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည (၁) ကး�းကယာသညဘာသာ (၂) လတး�းစား (၃) နး�ငငရေး�းဝါါဒ (၄) လမ� း�း/ တးး�ငး�ငးသားပြဖစမ တးး��အ�က တးစခ�ခ�ကး� အရေးပြခခဖြး�းး ဖ��စညးတးညရေး�ာငခ��ကပြခငးပြဖစသည။ တးး�ငး�ငးသားဝါးရေးသသ လကခဏာာ ပြခား�ားခ�ကမ�ားကး� အရေးပြခခကာ ဖ��စညးတးညရေး�ာငခ��ကရေးသာ နး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည နး�ငငအတးငး လက�း �းရေး�ရေးသာ လမ� း�း- ဘာသာစကားဆး�င�ာ က�ပြ�ားပြခား�ားမမ�ားကး� ယာ�မားဖယာမ�း �ငဟ�ရေးဖာပြ�ရေး�သည။

တးစခ� း�တးညးမာ�င လမ� း�းက�ပြ�ားမမ�ား၏ နး�ငငရေး�းအ� �င�ားအရေး�း�ါမသည ဗမာအမ�ားစ�ရေး��း�ငသည ပြ�ညမ (Ministerial Burma) နင ဗမာမဟ�တးသညတးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား အမ�ားစ�ရေး��း�ငသည ရေးတးာင တး�းရေးဒသမ�ား (Frontier Areas) ဟ၍ ကး�လး��းစ�စ၏ ��ဝါးရေးဒသအလး�က ခ�ပြခားအ��ခ���မရေး�ကာင ဖြးဗးတးးသအ��ခ���မရေးအာကတးင တးး�ငး�ငးသားဝါးရေးသသ လကခဏာာမ�ား �း�မး�ခး�ငမာလာခ�သညကး� �ငဟ�ရေး�လငရေးစသည (Siegner, ၂၀၁၉)။ ယာငးအခ� း�က တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသည သကဆး�င�ာတးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား၏ အက� း�းစးး�ားအတးက အား��တးကြးကး�း�မးမကး� မညသညအခါကမ��တး��ပြခငးမ�းခ�ရေးသာလညး လတးလ�ရေး�းအတးက အားလ�းညးတးညာတး ကြးကး�း�မးသညကာလတးင တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားအ�ကားတးငးမာမမ�ားကး� ရေးဘးဖယာ�ားခ��ကသည။

|| 11jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

Page 17: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

12 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

၁၉၄၀ ပြ�ညလ�နစမ�ားအတးငး အမ� း�းသားလတးရေးပြမာကရေး�း၊ ကး�လး��း�ယာခ���ဆ��က�ငရေး�းနင ဖကဆစဆ��က�ငရေး�းလ��ားမမ�ား၌ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားစာတးး��သည တးး�ငး�ငးသားမဟ�တးသည အမ� း�းသားရေး�း�ါတးးမ�ားနင �းရေး�ါငးခ��ကသည။ ၁၉၄၇ ခ�နစ ရေးဖရေးဖာဝါါ�းလတးင �မး၊ ကခ�င နင ခ�ငး တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားမ ကး�ယာစားလယာမ�ားသည ညးညတးရေးသာရေးတးာငတး�းသားမ�ားက�ဂ�က (United Hill People’s Congress - UHPC) ဟ�လညးရေးခတးငသည ရေးတးာငတး�းသားမ�ားစညးလ�းညးညတးရေး�းဦးးစးးရေးကာငစး (Supreme Council of United Hill Peoples – SCOUHP) ကး� ဖ��စညးကာ နး�ငငတးစခ�တးညးအပြဖစ တးစရေး�ါငး တးစစညးတးညး လတးလ�ရေး�း�ယာ�� ပြမ�မာပြ�ညမ (Proper Burma/ Ministerial Burma) နင�းရေး�ါငးခ�သည။ UHPC သည ဖဆ�လ �ါတးး (AFPFL) မတးဆင ဗမာပြ�ညမကး� ကး�ယာစားပြ��သည “ဗး�လခ���ရေးအာငဆ�း၏ အတးယာဉးတး� ရေး��း�ငရေး�း ခ�ဉးးက�မလမးစဉး” ကး� လကခကာ ရေးတးာငတး�းရေးဒသမ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��လ�က ၁၉၄၇ ခ�နစတးင �ငလ�စာခ���ကး� လကမတးရေး�း�း�းခ�သည,” (Siegner, ၂၀၁၉, စာ ၁၀၀)။

သး��ရေးသာ ရေးအာငဆ�း လ��ကြကခ�ဖြး�းးရေး�ာက ၁၉၄၇ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒသည တးး�ငးပြ�ည၏ အငစတးးက��း�ငးဆး�င�ာ��ရေးဖာမမ�ားကး� “ဖကဒ�ယာမဆ� တးစသားတးညးပြဖစရေးစရေး�း ခ�ဉးးက�မဘကသး��” ရေးခရေးဆာငသားကာ ၁၉၄၈ ခ�နစ ဇး��ဝါါ�းလတးင တးး�ငးပြ�ည လတးလ�ရေး�း �ဖြး�းးရေး�ာကတးင က�င၊ က�င�း၊ မ�နင �ခး�င လမ� း�းစ�မ�ားမ တးး�ငး�ငးသားအမ� း�းသားရေး�းဝါါဒးမ�ားသည နး�ငငရေး�းတးင ဗမာကြးကးးစး�းမအရေး� ၎ငးတးး��၏ မရေးက���ခ�ကမ�ားကး�ရေးဖာပြ�ကာ အစး�း�ကး� ဆ��က�ငဖြး�းး လက�ကစ�ကး�ငရေးတးာလ�ခ��ကသည (Siegner, ၂၀၁၉)။

အပြခားတးစဘကတးင �ငလ�စာခ���တးင လကမတးရေး�း�း�း�ားရေးသာ �မး၊ ကခ�ငနင ခ�ငး တးး�ငး�ငးသားမ�ား သည “�ငလ�ကတးးကး� ရေးဖာကဖ�ကခ�မမ�ား �းသညတးး�င ၁၉၆၀ ပြ�ညလ� အရေးစာ�း�ငးနစမ�ားအ�း အစး�း�အရေး� အမ�ားအားပြဖင သစစာ�းခ��ကသည” (Siegner, ၂၀၁၉, စာ ၁၀၀)။ တးး�ငး�ငးသားမ�ား၏ ကး�ယာ�း�ငပြ�ဌာာ�းခငမ�ားကး� ပြငငး�ယာခ�သညအတးက ဗဟး�အစး�း�အရေး� ယာ��ကညမ��ကပြ�ားခ�သည တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားအရေး�ပြဖင နး�ငငရေး�း�ညးလမး ပြဖင တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ����မာ မလ�မရေးလာကပြဖစလာခ�ကာ အက� း�းဆက အားပြဖင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ ��တးညခ�ကကး� တး�ားဝါငအဖ��အစညးမ�ားအရေး�ပြဖင �း�မး�ခး�ငမာရေးအာငလ��ရေးဆာငနး�င�� ခကခ�ရေး�ကာငး သး�းလာခ��ကသည။

စစအစး�း�တးကလာခ�သည ၁၉၆၂ ခ�နစ အာဏာာသးမးမမတးး�ငမး ပြမ�မာနး�ငငတးင ၁၉၄၇ ဖ��စညး�� အရေးပြခခဥး�ရေးဒအ� ကာလအ�း�ငးအပြခားအလး�က ရေး�းရေးကာက��မ�ားက�ငး�သည �ါလးမ� ဒးမး�ကရေး�စးရေးခတး ကာလတးး�တးစခ� �းခ�သည။ သး��ရေးသာ ၁၉၅၀ ပြ�ညလ�နစမ�ားတးင �းခ�ရေးသာ ဒးမး�ကရေး�စးရေးခတးသည “လက�ကကး�င �ဋး�ကခမ�ား၊ တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား၏ ကး�ယာစားပြ��မကး� �းခး�ကရေးစဖြး�းး ဗမာအမ�ားစ��မ ရေး�ာကခမပြဖင အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ�၏ လမးမး�းမ” တးး��ပြဖင ဝါးရေးသသပြ��ရေး�ခ�သည” (Transnational Institute, ၂၀၁၅a, စာ ၂)။ ယာငးရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးအခ� း��တးး��က ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ��ကရေးသာ လညး တးး�ငး�ငးသား အ��စ� အမ�ားစ�မာ ရေးပြမရေးအာကလ���ားမမ�ား လ��ရေးဆာငလာ�ကဖြး�းး လက�ကကး�ငအဖ��အစညးမ�ားအပြဖစ အသငရေးပြ�ာငးသားခ��ကသည (Win Tint Tun, ၂၀၁၃)။

တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား အား�ညးလာရေးသာရေး�ကာင အစး�း�အရေး� သးသာ�င�ားသည လမးမး�းမပြ���� မဆး��ားနင တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားသည လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားပြ��မ မ�သရေးလာက ပြဖစခ��သည။ အရေးပြခ အရေး�မ�ားကး� �း�မး�ဆး�း�ားလာရေးစသညမာ အစး�း�အတးငး�း ဗမာအမ�ားစ�သည တးး�ငး�ငးသားမ�ားနင အရေး�းအယာအရေးလာအတးငးမပြ��ရး�သာမက တးး�ငး�ငးသားရေးဒသမ�ား ဖ�ဖြးဖး�းတးး�းတးကရေး�းအတးက လ��ရေးဆာငမမ�ား မ�းသရေးလာက ပြဖစခ�သည (Siegner, ၂၀၁၉)။ အက� း�းဆကအပြဖစ နး�ငငတးငး�း ဗမာနင ဗမာမဟ�တးရေးသာ

Page 18: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 13jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

တးး�ငး�ငးသားမ�ားအ�ကား စးတးဝါမးက�မမ�ားနင ယာ��ကညမကငးမ�ပြခငးမ�ား �း�မး�ပြဖစရေး�လာရေးစခ�သည။

၁၉၆၂ ခ�နစ အာဏာာသးမးဖြး�းးသညရေး�ာကတးင ရေး�းရေးကာက��နး�ငငရေး�းသည ရေး��ာကဆ�းသားခ�ဖြး�းး နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသညလညး တး�ားဝါင��တးညနး�ငပြခငးမ�းရေးတးာကာ နး�ငငတးစဝါ�းတးင လက�ကကး�င ဆ��က�ငရေးတးာလ�မမ�ား တးး�း�ားမ�ားပြ�ားလာရေးစခ�သည။ ၁၉၇၄ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒအ� �ရေး�ာငခ�သည တးစ�ါတးး စ�စတးငဖြး�း�ငဆး�ငမ�းသည ရေး�းရေးကာက��မ�ားလညး ကငးမ�ခ�ကာ ဗး�လခ���ကြးကးးရေး�ဝါငး၏ ပြမ�မာဆး��ယာလစလမးစဉး�ါတးးသည ၁၉၈၈ ခ�နစ တးင ပြဖစ�ားခ�သည ကြးကးးမားက�ယာပြ���ရေးသာ ဒးမး�ကရေး�စး��းရေး�း ဆနဒပြ�မမ�ား မတးး�ငမးအ�းအာဏာာကး� ဆ��ကး�င�ားနး�ငခ�သည။ �း��ရေး�ာက နး�ငငရေးတးာဖြးငးမဝါ��းပြ�ားမတးညရေးဆာကရေး�းအဖ�� (SLORC) လက�က ၁၉၉၀ ခ�နစတးင ပြမ�မာနး�ငငသး�� �ါတးးစ�ရေး�းရေးကာက��မ�ား ပြ��လည ရေး�ာက�းလာခ�သည။

၁၉၉၀ အရေး�ရေး� ရေး�းရေးကာက��တးင ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ�ရေးသာ �ါတးးစ�စ�ရေး�ါငး အရေး� အတးကမာ ၉၃ �ါတးးပြဖစဖြး�းး ၎ငးတးး��အ�က ၄၅ �ါတးးသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားပြဖစသည။ ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငရေးသာ �ါတးးမ�ားအ�က �ကဝါကခ��သည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားပြဖစသညအတးက ယာငးရေး�းရေးကာက��သည တးး�ငးပြ�ည၏ တးး�ငး�ငးသားစ�လငက�ပြ�ားမမ�ားကး� �ငဟ�သညဟ� အသးအမတးပြ��ခ��ကသည (Transnational Institute, ၂၀၁၅a)။ ဥး�ရေးဒပြ�� လတးရေးတးာနစ���း ကး�ယာစားလယာရေး��ာ စ�စ�ရေး�ါငး၏ ၁၄% ကး� ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး ၄၅ �ါတးးအ�က ၁၉ �ါတးးက အ�ငကြးကးးရေးလာကဖယာ��းခ�သည။ ၎ငးတးး��၏ ရေးအာငပြမငမ�ာခး�ငန�းမာ ၄၂% ပြဖစဖြး�းး NLD အနး�ငမ��းခ�သည ရေး��ာအားလ�း�းး�ါးကး� ကး�ယာစားပြ��နး�ငခ�သည (Transnational Institute, ၂၀၁၅ခ)။

သး��ရေးသာလညး ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား၏ ရေးအာငပြမငမသည ၁၉၅၀ ပြ�ညလ�နစမ�ားတးင လတးရေးတးာတးငး၌ ဖဆ�လ လမးမး�းခ�သည�ညးတး ၎ငးရေး�းရေးကာက��မ�ားက အမ� း�းသားဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ��� (NLD) ၏ လမးမး�းသညအရေးပြခအရေး�ကး� ရေး�ာကရေးစခ�သညအခ�ကကး� မကယာဝါကနး�ငရေး�။ �လဒမ�ားမာ �ယာစ��ယာဖ�ားရေးဒသမ�ားတးင ရေး�းရေးကာက��မ�ားက�ငး�နး�ငပြခငး မ�းဘ� �ဋး�ကခမ�ားအ�ကားတးင အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ�က လမးမး�းခ�သည ၁၉၅၀ ပြ�ညလ�နစမ�ား�း ရေး�းရေးကာက��မ�ားနင အ�ညးနငအမ�ားဆး�သလး� ဆငတးရေး�သည။ �း��အပြ�င �လဒမ�ားမာ တးး�ငးပြ�ည၏ တးး�ငး�ငးသားစ�လငက�ပြ�ားမကး� �ငဟ�ကာ မညမ�င ရေးကာငးမ�လငကစား ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒမ�းဘ� အာဏာာလ�ရေးပြ�ာငးပြခငးမပြ��နး�ငဟ� SLORC ၏ ရေး�ကညာခ�ကရေး�ကာင ၎ငး�လဒမ�ားသည အသးအမတး ပြ��ခ�ပြခငး၊ အစး�း�သစဖ��စညး�ာတးင အရေးပြခခအပြဖစ အသ�းပြ��ခ�ပြခငးမ�ား မ�းခ�ရေး� (Trans-national Institute, ၂၀၁၅a)။

အရေးပြခခဥး�ရေးဒရေး�းဆ�ရေး�းလ��င�းစဉးသည ၁၉၉၃ ခ�နစတးင စတးငခ�ဖြး�းး ၂၀၀၈ ခ�နစ ရေး�ာကမသာ အဆ�းသတးနး�ငခ�သည။ ၂၀၀၈ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒအ� တးး�ငးပြ�ညအတးငး အဖြး�း�ငအဆး�င ရေး�းရေးကာက��မ�ား ၂၀၁၀ ခ�နစတးင ပြ��လညက�ငး�ခ�သည။ သး��ရေးသာ ၎ငးအကြးကးမတးင ၂၀၀၈ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒ နင ရေး�းရေးကာက��ဆး�င�ာ ဥး�ရေးဒမ�ားသည ဒးမး�ကရေး�စး�ညးမက�ဟ�ဆး�ကာ (NLD နင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအ�ါအဝါင) နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားစာတးး��က သ�းတး ရေးမာကခ��ကသည။ �း��ရေး�ကာင ၎ငးရေး�းရေးကာက��မ�ားသည ခတးယာငးခ�ကမ�ားစာ�းသညဟ� မတးယာ�ကသည (Whelan, ၂၀၁၁)။ ရေး�းရေးကာက��မ�ားကး� သ�းတးရေးမာက�ာတးင SLORC က �ါတးးအပြဖစမ ၁၉၉၂ ခ�နစတးင �ယာဖ�ကပြခငးခခ��သည ပြ�ညရေး�ာငစ�တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ား ဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ��� (UNLD) အဖ��ဝါငရေးဟာငး တးး�ငး�ငးသား�ါတးး �စ�ါတးးပြဖင ၂၀၀၂ ခ�နစတးင ဖ��စညးခ�ရေးသာ စညးလ�းညးညတးရေးသာ တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ားမဟာမးတး (UNA) ကလညး NLD နငအတး �းရေး�ါငး�ါဝါငခ�သည (Transnational Institute, ၂၀၁၅a) ။

Page 19: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

14 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

NLD နင UNA ရေး�ာကခသမ�ား မ�ါဝါငသည အခငးအက�ငးတးင တး�မရေးတးာ ရေးက�ာရေး�ာကရေး�ာကခပြ���ားသည USDP �ါတးးသည မ�အမ�ားစ�ကး� သးမးက��းယာခ�ကာ လတးရေးတးာရေး��ာစ�စ�ရေး�ါငး၏ ၇၆.၅% ကး� ��းခ�သည။ ဤရေး�းရေးကာက��တးငလညး �ဋး�ကခမ�ားပြဖစ�ားရေး�သည တးး�ငး�ငးသားမ�ားရေး��း�င�ာ �ယာစ�ရေးဒသမ�ားတးင ရေး�းရေးကာက��မ�ား က�ငး�နး�ငပြခငးမ�းဘ� အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ�ကသာ ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာကး� �း�းခ���သားသည ယာခင ရေး�းရေးကာက��မ�ားမ ��စ �ငဟ�ရေး�သညကး� ရေးတး��သည။ စးတးဝါငစားဖယာ ရေးကာငးသညမာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးအခ� း��က သ�းတးရေးမာကဖြး�းး အပြခားအမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ�က လမးမး�းမ �းရေး�ရေးသာလညး ရေး�းရေးကာက��တးင အပြခားတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားက ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငဖြး�းး ကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ားအနး�င��းခ�ပြခငး�ငပြဖစသည။

အတးးအက�ဆး��ရေးသာ ၂၀၁၀ ရေး�းရေးကာက��တးင �ါတးးရေး�ါငး ၃၇ �ါတးး ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ�ဖြး�းး ၎ငး �ါတးးမ�ားအ�က ၆၅% သည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားပြဖစသည။ တးး�ငး�ငးသား�ါတးး ၂၄ �ါတးးအ�က ၁၃ �ါတးးသည လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား ��းခ�သပြဖင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား၏ ရေးယာဘ�ယာ�ရေးအာငပြမငမ န�းမာ ၅၄ % ပြဖစသည။ လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာ ၁၈၀ ကး� ��းခ�သပြဖင ရေး��ာစ�စ�ရေး�ါငး၏ ၁၈% ကး� တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ��းခ�သည (Transnational Institute, ၂၀၁၅ခ) ။ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ��းခ�ရေးသာ လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ားသည ၎ငးတးး�� ��းခ�ရေးသာ ဆနဒမ�မ�ားနင နးငးယာဉးလင အခ� း�းမညးရေးသာလညး ၎ငးသည ပြမ�မာနး�ငင ရေး�းရေးကာက��သမး�ငး တးစရေးလာကတးင တးး�ငး�ငးသား အစ�အဖ��မ�ား ��းခ�သည အကြးကးးဆ�းရေးအာငပြမငမဟ� ဆး�နး�ငရေး�မည။

အမညအားပြဖင အ��သားအစး�း�ဟ� ပြဖစသည သမမတးသး�းစး�အစး�း�သကတးမး ၅ နစ�ကာ ဖြး�းးရေး�ာက ၂၀၁၅ ခ�နစတးင အရေး�ရေး�ရေး�းရေးကာက��မ�ား က�ငး�ခ�သည။ ၎ငးရေး�းရေးကာက��ကး� ပြ�ညတးငးနငပြ�ည�မ ရေးလလာရေးစာင�ကညသမ�ားက လတးလ�ဖြး�းး တး�ားမတးသညဟ� သတးမတး�ကကာ ရေးအာငပြမငစာက�ငး�နး�ငသည ရေး�းရေးကာက��တးစခ� ပြဖစခ�သည။ ရေး�းရေးကာက��မ�ားသည ဖြးငးမးခ�မးခ�ရေးသာလညး မ�ရေး�းသညရေး�� မတးး�ငမးနင မ�ရေး�းသညရေး�� ရေး�ာက�း�ငးမ�ားတးင �မးပြ�ည�ယာနင ကခ�ငပြ�ည�ယာ၏ အခ� း��အစးတးအ�း�ငးမ�ားတးင တး�မရေးတးာ၏ ပြ�ငး��စာ �း�းစစဆငမမ�ား�းခ�ကာ �ဋး�ကခမ�ား သးသးသာသာ ဆကလကပြဖစ�ားရေး�ခ�သည (Transnational Institute, ၂၀၁၅ခ, စာ ၂)။ NLD သည ပြ��လည ဝါငရေး�ာက ယာဉးဖြး�း�ငခ�ဖြး�းး ရေး��ာစ�စ�ရေး�ါငး၏ ၇၉.၄% ကး� ��းကာ ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာကး� လမးမး�းနး�ငခ�သည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��သည ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းစ�မ�ားအား နး�ငငရေး�းအ� အရေး�းဆး�နး�ငခငမ�ားရေး�းအ�ကာ ၎ငးတးး�� ရေးမာမ�းခ�ကမ�ားကး� ဆကလကလ��ရေးဆာငနး�ငရေး�းအတးက အခငအလမးမ�ားရေး�းလးမမညဟ� အမ�ားက ရေးမာလငခ� ရေးသာလညး (Transnational Institute, ၂၀၁၅a, စာ ၁), �လဒမ�ားမာ ရေးမာလင သညနင ဆ��က�ငဘကပြဖစခ�သည။ ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသား�ါတးး ၅၅ �ါတးး ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ�ရေးသာလညး �ါတးး ၁၀ �ါတးးသာ အနး�င��းခ�ကာ ကး�ယာစားလယာရေး��ာစ�စ�ရေး�ါငး၏ ၁၁% ကး�သာ ��းခ�သည။ �း��ရေး�ကာင ယာခငက�ငး�ခ�ရေးသာ ရေး�းရေးကာက��မ�ားနင နးငးယာဉးလင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား၏ ရေးအာငပြမငမန�းသည ၁၈% သာ�းကာ အ�းမဆ�း�လဒပြဖစခ�သည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသား�ါတးး ၅၅ �ါတးး ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ�ရေးသာလညး �ါတးး ၁၀ �ါတးးသာ အနး�င��းခ�ကာ ကး�ယာစားလယာရေး��ာစ�စ�ရေး�ါငး၏ ၁၁% ကး�သာ ��းခ�သည။ �း��ရေး�ကာင ယာခငက�ငး�ခ�ရေးသာ ရေး�းရေးကာက��မ�ားနင နးငးယာဉးလင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား၏ ရေးအာငပြမငမန�းသည ၁၈% သာ�းကာ အ�းမဆ�း�လဒပြဖစခ�သည။

Page 20: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 15jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

�း��အပြ�င ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင အငအားကြးကးးကာ အ�ယာအစားကြးကးးမားသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား နင အား�ညးရေးသးငယာသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအ�ကားတးင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာ ရေး��ာ��းမမ�ား မညးမမပြဖစခ�သည။ �ခး�ငအမ� း�းသား�ါတးး(ANP) သည လတးရေးတးာနစ��ရေး�ါငး ကး�ယာစားလယာ ၂၂ ရေး��ာ၊ �မးတးး�ငး�ငးသားမ�ားဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ��� (SNLD) သည ၁၅ ရေး��ာ ��းခ�ကာ လတးရေးတးာတးင တးတးးယာနင စတး�တးထရေး��ာအမ�ားဆ�း�သည �ါတးးမ�ား ပြဖစခ�သည။ အပြခားတးစဘကတးင က�ငနင ကယာားက�သး��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးငယာမ�ားသည ပြ�ညသ�လတးရေးတးာ (ရေးအာက လတးရေးတးာ) သး��မဟ�တး အမ� း�းသားလတးရေးတးာ (အ�ကလတးရေးတးာ) တးး��တးင ကး�ယာစားလယာရေး��ာ တးစရေး��ာမ မ��းခ��ကရေး�။

တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ရေး�းရေးကာကမခ�ပြခငးသည ပြ�ညရေး�ာငစ�အဆင�း လတးရေးတးာမ�ားတးင သာမကဘ� ပြ�ည�ယာလတးရေးတးာ ခ��စခ��း �လဒမ�ားမာလညး အလားတး�င အား�ဖယာမ�းခ�ရေး�။ �ခး�င ပြ�ည�ယာလတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားလယာရေး��ာ ၄၈.၉% ��းခ�သည ANP နင �မးပြ�ည�ယာ လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားလယာရေး��ာ ၁၇.၆% ��းခ�သည SNLD တးး��မလ�လင က�� တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအရေး� ပြဖင သကဆး�င�ာ တးး�ငး�ငးသားပြ�ည�ယာမ�ားတးင ��းခ�သည ရေးအာငပြမငမမ�ားမာ မရေးပြ�ာ�ရေးလာကဘ� စးတးရေးက���ဖယာမ�းခ�ရေး� (Transnational Institute, ၂၀၁၅ခ)။

ခြခ�င�၍ဆး��လင ပြမ�မာနး�ငငသမး�ငးရေး�ကာငးကး� ပြ��ရေးပြ�ာငး�ကညရး�ါက တးး�ငး�ငး သားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား ရေး�ရေး�ါကလာ�ပြခငးသည တးး�ငးပြ�ညအတးငး �းရေး�လကစပြဖစသည ပြခား�ားမမ�ား၊ က�ပြ�ားမမ�ား၏ ရေး�ာငပြ��ဟ�မအမ��ငပြဖစသည။ သမး�ငးရေး�ကာငးအ� အငစတးးက��း�ငးဆး�င�ာ အက��အသတးမ�ားက တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား၏ နး�ငငရေး�းဆး�င�ာရေးမာမ�းခ�ကမ�ားကး� တး�ားဝါင �ညးလမးမ�ားပြဖင လ��ရေးဆာင�� အားမရေး�းခ�ရေးသာလညး (Siegner, ၂၀၁၉) တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ပြမ�မာနး�ငင၏ ဒးမး�ကရေး�စးခ�းးလမးတးင အပြ��သရေးဘာရေးဆာငသည အခ�းကဏဍမ �ါဝါငရေး�ခ�သညဆး�သညအခ�ကကး�မ ပြငငးနး�ငမည မဟ�တးရေး�။

အ�းသပြဖင ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင တးး�ငးပြ�ည၏ သမး�ငးရေး�ကာငးတးစရေးလာကတးင လတးလ�ရေး�းအတးက တးး�က��ဝါငခ�သညမ စစအာဏာာ�င အစး�း�ကး� ဖယာ�ား��ကြးကး�း�မးခ�သညအ�း �ါဝါငလ��ရေးဆာငခ�ပြခငးမ�ားက ၎ငးအယာအဆကး� ရေး�ာကခရေး��ါသည။ ၎ငးအခ�ကသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား �ရေး�ာငပြခငးနင နး�ငငရေး�းလ��င�းစဉးနင ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာတးင ၎ငးတးး���ါဝါငနး�ငပြခငးကး� အားရေး�းသည ယာခငရေးဆးရေးနးခ�သညစာတးမးမ�ား (e.g. Marshall & Ishiyama, ၂၀၁၆) ကး� �ငဟ�ရေး�သည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ရေးအာငပြမငမ ပြမငပြမငမားမား �လးမမညဟ� ခ��မ�း�ား�ကသမ�ားအတးက ၎ငးသည အအားသငဖယာပြဖစနး�ငသည။ သး��ရေးသာ ဤတးး�ငးပြ�ည၏ ရေး�းရေးကာက�� သမး�ငးရေး�ကာငးကး� ပြ���ကညလင �လဒမ�ားမာ တး��လ�ဖယာမ�းရေး�။ အရေး�ကာငးမာ ၎ငးရေး�းရေးကာက���လဒအ� အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ�ကသာ လမးမး�း�ားဖြး�းး တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအတးက ကး�ယာစားပြ��မရေး��ာ က�ဉးးရေးပြမာငးပြခငးသည ယာခငရေး�းရေးကာက���လဒမ�ား နင ��တး��စပြဖစရေး�ပြခငးရေး�ကာင ပြဖစသည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ရေးအာငပြမငမပြမငပြမငမားမား �လးမမညဟ� ခ��မ�း�ား�ကသမ�ားအတးက ၎ငးသည အအား သငဖယာပြဖစနး�ငသည။ သး��ရေးသာ ဤတးး�ငးပြ�ည၏ ရေး�းရေးကာက�� သမး�ငး ရေး�ကာငးကး� ပြ���ကညလင �လဒမ�ားမာ တး��လ�ဖယာမ�းရေး�။ အရေး�ကာငးမာ ၎ငးရေး�းရေးကာက���လဒအ� အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ�ကသာ လမးမး�း�ားဖြး�းး တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအတးက ကး�ယာစားပြ��မရေး��ာ က�ဉးးရေးပြမာငးပြခငးသည ယာခငရေး�းရေးကာက���လဒမ�ားနင ��တး��စပြဖစရေး�ပြခငးရေး�ကာင ပြဖစသည။

Page 21: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

16 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

3.1/ jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;twGuf pdefac:rIrsm; ၂၀၁၅ ခ�နစ ပြမ�မာနး�ငင ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ရေးက���ဖယာ�ာ ရေးအာငပြမငမမ��းခ��သည အရေး�ကာငး�ငးမ�ားစာ �း�ါသည။ ၎ငးစး�ရေးခမမ�ားအ�က အမ�ားစ� သည ပြမ�မာနး�ငင၏ သမး�ငးရေး�ကာငးတးင �က�ကရးးငးရးးငးအပြမစတးယာရေး�ဖြး�းး ရေးပြ�ာငးလ���လညး မလယာကလရေး�။ အရေး�းအ�ါဆ�းအခ�ကအရေး�ပြဖင ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင အ�ညးငယာမသာ အနး�င�ခ�ပြခငးမာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည စစအာဏာာ�င လက�ကတးင ဆယာစ�နစမ�ားစာ အငအားခ� း���ရေးအာငလ��ခခ��ပြခငးနင နး�ငငရေး�းအခငးအက�ငးတးင ဗမာတးး�ငး�ငးသားအမ�ားစ�ကသာ လမးမး�း�ားသည သမး�ငးရေး�ကာငးအတးး�ငး တးစကြးကးမပြ��လည ပြဖစ�ားပြခငးရေး�ကာင ပြဖစသည။

�း��ရေး�ကာင အငစတးးက��း�ငးဆး�င�ာရးရေး�ာငမရေးပြ�ာ�လ�င လက�းအရေးပြခခဥး�ရေးဒက အာမခ �ားသည လတးရေးတးာအဆငတးး�ငး�း ၂၅% ရေးသာ တး�မရေးတးာလတးရေးတးာကး�ယာစားလယာ ရေး��ာမ�ား၊ ဆနဒမ�နင ကး�ယာစားလယာရေး��ာအခ� း�းအစားကး� ����ကကာ ကရေးမာကကမပြဖစရေးစသည တးစမ�သာအနး�င� (FPTP) စ�စတးး��သည ဥး�ရေးဒပြ�� လတးရေးတးာတးင တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား၏ ကး�ယာစားပြ��မကး� ဆကလက၍ အက��အသတးပြဖစရေး�ရေးစကာ တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား လ���း�ငခငအာဏာာ ��းနး�ငရေး�းအတးက ခကခ�ရေး�ရေးစမညပြဖစသည (Transna-tional Institute, ၂၀၁၅ခ)။

အခ� း��ရေးသာအရေးပြခခဥး�ရေးဒဆး�င�ာ တးညရေးဆာက��မ�ားပြဖစသည အ�ကလတးရေးတးာနင တးး�ငး�ငးသားရေး�း�ာဝါ�ကြးကးး ရေး��ာမ�ားသည တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားအတးက �ညသငးစဉးးစား လ��ရေးဆာငရေး�းမမ�ားပြဖစကာ ၎ငးတးး��၏ သမး�ငးဝါငရး��းက�လ��ားမမ�ားကး� အသး အမတးပြ���ားရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသား လ�ညးစ�မ�ား၏ကး�ယာစားပြ��မကး� ၎ငးတးညရေးဆာက ��မ�ားက အာမခရေး�း�ားခ�ကမာ �းသညဆး�ရး�မသာပြဖစသည။

တးး�ငးပြ�ည၏ ရေး�းရေးကာက��စ�စ၊ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒနင သမး�ငးရေး�း ဝါ����ဝါ��း�းမ�ားအပြ�င ၂၀၁၅ ခ�နစတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ ရေးအာငပြမငမန�းကး� ပြ�ငးပြ�ငး �����းခး�ကရေးစခ�ဖြး�းး �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင �း�းခ���နး�ငစမးလ�းဝါမ�းရေးသာ အပြခားအတးားအဆးးမ�ားတးင �ဋး�ကခ�ယာရေးပြမမ�ား၌ မ�ရေး�းခငမ�ားကး� �ငလငးပြမငသာမမ�းဘ� �ယာဖ�ကခ�ပြခငး (Transnational Institute, ၂၀၁၅ခ) နင ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားနင �ါတးးမ�ား၏ ရေးငရေး�ကးသ�းစ�မ အက��အသတးမ�ားတးင မမတးမပြဖစရေးစခ�သည တးး�ငးပြ�ည၏ မ�ဆယာစညးရး�းမ ဘဏဍာရေး�းမရေးဘာငမ�ား လညး�ါဝါငသည (Pyae Sone, ၂၀၁၈) ။

အပြခားတးစဘကတးင Transnational Institute ၏ အစး�ငခစာတးင ရေးဖာပြ��ားသညအတးး�ငး ၂၁၀၅ ရေး�းရေးကာက��တးင မ�ရေး�းခငမ�ားကး� �းတးသးမးခ��ာတးင ကခ�င၊ �မးနင က�င ပြ�ည�ယာမ�ား၊ ��ခးတးး�ငးရေးဒသကြးကးးတးး���း ဖြးမး���ယာအစးတးအ�း�ငးအခ� း��နင မ�ပြ�ည�ယာ�း ရေးက�း�ာအ��စ�တးစခ�အပြ�င �မးပြ�ည�ယာ�း ဖြးမး���ယာ ၇ ဖြးမး���ယာလ�းမ မ�ရး�မ�ားကး� �းတးသးမးခ�ကာ �မးပြ�ည�ယာတးင မ�ဆနဒ�ယာ ၂၁ ခ� ကး� �းခး�ကခ�သည (စာ ၅)။ �း��ရေး�ကာင ရေးက�း�ာ အ��စ�ရေး�ါငး ၆၀၀ ခ���း မ�ဆနဒ�ငရေး�ါငး တးစသ�းခ�� မ�ရေး�းခငဆ�းရးးခ��သညဟ� ခ��မ�း�ကသည (Transnational Institute, ၂၀၁၅ခ, စာ ၅) ။ ယာငးသး�� �းခး�ကခ�ရေးသာ�ယာရေးပြမမ�ားသည တးး�ငး�ငးသား လမ� း�းစ�ရေး��း�ငသည တးး�ငး�ငးသား�ယာစ�ရေးဒသမ�ား ပြဖစသပြဖင တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားစာတးး��သာ မ�ရေး�းခင ဆ�းရးးခ��သညမဟ�တးဘ� တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖငလညး ၎ငးတးး��၏ သကဆး�င�ာအ��စ�မ�ားကး� �စမတး�ားကာ ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�နး�ငမည အခငအလမးဆ�းရးးခ��သည။

Page 22: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 17jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

အပြခားတးစဘကတးင ဘဏဍာရေး�းဆး�င�ာ အက��အသတးမ�ားသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက သးသးသာသာအရေး�း�ါသည။ အဘယာရေး�ကာငဆး�ရေးသာရေးငရေး�ကးအ�ငးအပြမစ လ�လ�ရေးလာကရေးလာကမ�းပြခငးသည ၎ငးတးး��အရေး�ပြဖင မ�ဆယာ ကာလတးစရေးလာကတးင �းရေး�ာကရေးသာ စညးရး�းလ��ားမမ�ား လ��နး�ငစမးမ�းသည သရေးဘာ�ငပြဖစသည။ မ�ဆယာစညးရး�းမ ဘဏဍာရေး�း မရေးဘာငမ�ားသည နး�ငငရေး�း�ါတးးငယာမ�ားအတးက အကာအကယာမရေး�း�ားသရေးလာက ပြဖစရေး�သညကး� �ညသငးစဉးးစားလင ယာငးကးစစသည အငစတးးက��း�ငးဆး�င�ာ ပြ�ဿ�ာတးစခ� ပြဖစလာသည။ အတးးအက�ဆး��လ�င မ�ဆယာစညးရး�းမမ�ားအတးက သ�းစ��ာတးင က�� ၁၀ သ�း�ကမ�း��ဟ� က��သတး�ားရေးသာလညး ၎ငးက��သတးခ�ကသည ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားအရေး�သာ သကရေး�ာကဖြး�းး နး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး� သကရေး�ာကမမ�းရေး� (Pyae Sone, ၂၀၁၈)။

ယာငး၏ အဓး�ါါယာသကရေး�ာကမမာ မ�ဆယာစညးရး�းမဘဏဍာရေး�းမရေးဘာငမ�ားအ� ခ�မးသာကြကယာဝါရေးသာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ား ရေး�းရေးကာက��တးင အသာ�ရေးစ�� သ�းစ�ခ�ငသရေးလာက သ�းစ�နး�ငရေးစသည။ ဤသး�� ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ား အရေး�တးငသာ သကရေး�ာကလ�က နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး� သကရေး�ာကမမ�းရေးသာ မ�ဆယာစညးရး�းမဆး�င�ာ ဘဏဍာရေး�းမရေးဘာငမ�ားသည တးစသးး��ဂလ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားနင ရေးငရေး�ကးအ�ငးအပြမစ�ညး�ါးရေးသာ�ါတးးမ�ားမ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားအရေး� မမတးမမ�ားပြဖစရေးစသညဟ� ဆး��ကသည (Pyae Sone, ၂၀၁၈)။

�း��အပြ�င ပြ�ညရေး�ာငစ�ရေး�းရေးကာက�� ရေးကာမ�ငက တး�ားဝါငရေးတးာငးဆး�ပြခငးမ�းလင နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ ဘဏဍာရေး�းအရေးပြခအရေး�ကး� ��တးရေးဖာရေးပြ�ာဆး��� မလး�အ�ရေး�။ �း�အခ�ကသည ခ�မးသာကြကယာဝါရေးသာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင ၎ငးတးး��၏ သ�းစ�မမ�ားကး� မသးက� း�းကပြ���ားပြခငးပြဖစသည။ သယာဝါး�ကသည �ညးလမးပြဖင�ငပြဖစရေးစ NLD သး��မဟ�တး USDP စသည ခ�မးသာရေးသာနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� မ�ကနာသာရေး�းပြခငးပြဖင ဤမ�ဆယာစညးရး�းမဆး�င�ာ ဘဏဍာရေး�းမရေးဘာငမ�ားသည ရေးသးငယာဖြး�းး ဘဏဍာရေး�းအ� မပြ�ညစ�သည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး� ဆး�းက� း�းသကရေး�ာကရေးစသည။

ဘဏဍာရေး�းဆး�င�ာ အက��အသတးမ�ားသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက သးသးသာသာအရေး�း�ါသည။ အဘယာရေး�ကာငဆး�ရေးသာရေးငရေး�ကးအ�ငးအပြမစ လ�လ� ရေးလာကရေးလာကမ�းပြခငးသည ၎ငးတးး��အရေး�ပြဖင မ�ဆယာကာလတးစရေးလာကတးင �းရေး�ာကရေးသာ စညးရး�းလ��ားမမ�ား လ��နး�ငစမး မ�းသည သရေးဘာ�ငပြဖစသည။

Page 23: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

4. jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om; EkdifiHa&;ygwD rsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk tuJjzwfjcif; သး��ရေးသာလညး ယာခငရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� ရးး�းမရေးစခ�သည အခ�ကအလကမ�ားအားလ�းသည �ါတးးမ�ား၏ �း�းခ���နး�ငမရေးအာကတးင မ�းသညရေးတးာ မဟ�တးရေး�။ အ�ကတးင ရေးဖာပြ�ခ�ရေးသာ စး�ရေးခမမ�ားအတးက တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား အရေး�ပြဖင လ��ရေးဆာငနး�ငရေးသာအ�ာ အ�ညးငယာမသာ�းရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ လက��တးင�းသည မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� အရေးလး �ား��မာလညး မ�း�သညတးး�င အလားတး အရေး�း�ါသည။ ၂၀၁၅ ခ�နစတးင က�ငသ�းခ�သည မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� သ�းသ�ပြခငး၊ အက�ပြဖတးပြခငးမ�ားမတးဆငသာ ၎ငးတးး��ကး� �း�မး�ရေးကာငးမ�ရေးအာငရေးဆာင�ကနး�ငမည �ညးလမးမ�ား ��းနး�ငမညပြဖစသည။

�လဒအားပြဖင ယာငးသး�� အဆငပြမငတးင�ားရေးသာ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားသည တးး�ငးရေးဒသကြးကးး/ပြ�ည�ယာမ�ား နင ပြ�ညရေး�ာငစ�အဆင လတးရေးတးာမ�ားတးင အ�ာဂတး ရေး�းရေးကာက��မ�ား၌ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး���စမတး�ားသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင အနး�င�ရေး�းရေးကာကခ�နး�ငမည အခငအလမးမ�ားကး� တးး�းတးကရေးစမညပြဖစသည။ ၂၀၁၅ ခ�နစတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား က�ငသ�းခ�သည မ�ဆယာလ��ားမမ�ားကး� ခ�ပြခမးစးတးပြဖာသ�းသ�ခ��ာ ၂၀၂၀ ရေး�းရေးကာက��တးင �း�မး�အနး�င��� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး� ပြဖင သငခ�းစာယာနး�ငမည အ�ာသ�းခ�ကး� ရေးတး��း�သည။ ၎ငးတးး��မာ (၁) ဆ�ရေးဆာငပြခငး�က နးးရေးဆာပြခငးအရေး� �း�မး�အာရး�စး�ကပြခငး (၂) သးးသ��ခ�ပြခားမ�ဆယာ��ကး� အသ�းပြ��ပြခငး (၃) မဝါါဒ �လကရေးဖာငးမ�ား မ�းပြခငးတးး��ပြဖစသည။

4.1/ qGJaqmifjcif;xuf EId;aqmfjcif;tay: ykdrkdtm&kHpkdufjcif;မညသညမ�ဆယာဗ��ဟာကး�မ မရေး�းခ�ယာမး နး�ငငရေး�း �ါတးးတးစခ�အရေး�ပြဖင ��မဦးးစာ အက�ပြဖတးဆ�းစစ�မညအ�ာမာ ၎ငး၏ အမာခရေး�ာကခသမ�ား ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငသည ��စပြဖစသည။ ပြမ�မာနး�ငငတးင တးး�ငး�ငးသားဝါးရေးသသလကခဏာာနင �တးသက၍ အမ�ားကရေးပြ�ာဆး��ကသညမာ တးး�ငး�ငးသားလ�အဖ��အစညးမ�ားသည ရေး��လ�ားမမ�း၊ တးစစ�တးစစညးတးညး ရေး��း�င�ကသည (Clarke, Seng Aung Sein Myint, & Zabra Yu Siwa, ၂၀၁၉) ဟ၍ပြဖစကာ တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အမ�ားအားပြဖင ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� �း�ယာ��ကညမအရေး� အရေးပြခခ�ကသည။ ��ဝါးရေးဒသအလး�က အမ��င စ�စညးရေး��း�ငရေး��ကရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားလညး �း�ကဖြး�းး ၎ငးအ��စ�မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��သည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည FPTP မ�ရေး�းစ�စရေးအာကတးင အမ�ားအားပြဖင ရေးအာင��ခ�ကသည။

18 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

Page 24: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 19jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

Transnational Institute(၂၀၁၉ခ) တးင ရေးဖာပြ��ားသညအတးး�ငး ပြမ�မာနး�ငင�း အကြးကးးမားဆ�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးနစခ�ပြဖစသည SNLD နင ANP တးး��သည ၎ငးတးး�� အမာခမ�ဆနဒ�ငမ�ား ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငမရေး�ကာင အက� း�းပြဖစ��း�ကကာ ၎ငးတးး����းသည ပြ�ညသ�ဆနဒမ��ာခး�ငန�းနင ရေး�းရေးကာကခ�သညကး�ယာစားလယာရေး��ာ နးငးယာဉးလင နစဆခ��အ�း ��းခ��ကသည (စာ ၁၃). ။ �း��အပြ�င သကဆး�င�ာ�ယာရေးပြမမ�ားတးင ရေးအာငပြမငမ��းခ�သည အပြခားတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားမာ ကး�ယာ�း�ငအ��ခ���ခင��ယာရေးပြမမ�ားအ�ါအဝါင အခ� း��ရေးဒသမ�ားတးင စ�စ�စညးစညးရေး��း�ငရေး��ကသည အ�ယာအစားရေးသးငယာရေးသာ လမ� း�းအစ�အဖ��မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��သည �ါတးးမ�ားပြဖစ�ကသည (Transnational Institute, ၂၀၁၉b, စာ ၇)။

�မးပြ�ည�ယာ�း �အး�ဝါးအမ� း�းသားအဖ��ခ��� (PNO)၊ လးဆအမ� း�းသားဖ�ဖြးဖး�းတးး�းတးကရေး�း�ါတးးနင ခ�ငးပြ�ည�ယာ�း ဇးး�မးးဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ����ါတးး စသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင ၎ငးတးး�� ကး�ယာစားပြ��သည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ�� မ�ား စ�စ�စညးစညးရေး��း�င�ကသပြဖင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား အနး�င��းခ��ကသည။

သး��ရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��တးး�ငးသည ��ဝါးရေးဒသတးစခ�တးညးတးင စ�စညး ရေး��း�င �ကသည မဟ�တးရေး�။ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��တးစခ�သည အ�ယာအစားရေးသးငယာလင သး��မဟ�တး မ�ဆနဒ�ယာမ�ားစာတးး��တးင ပြ���န�ရေး��း�ငလ�င ၎ငးတးး�ငး�ငးသား�ါတးးအတးက မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� နးးရေးဆာ��နင ရေး�းရေးကာက��တးငအနး�င��� ခကခ�ရေးစသည။ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားအမညတးငသည ပြ�ည�ယာမ�ားသည သကဆး�င�ာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား ရေးဒသ အလး�က စ�စညးရေး��း�ငမကး� ည�ပြ�ရေး�သညဟ� အမ�ားကယာဆ�ကသည။ သး��ရေးသာ လကရေးတး�တးင ရေး��စဉးနငအမ ကးလးသားလာရေးပြ�ာငးရေး��ရေး��း�ငမမ�ားရေး�ကာင ယာငးပြ�ည�ယာအားလ�းတးး��တးင က�ပြ�ားပြခား�ားရေးသာ လမ� း�းစ�တးး�� ရေး��း�ငရေး��ကသည (Clarke et al., ၂၀၁၉)။

ပြ�ည�ယာအမညမ�ား သတးမတးမညရေးခပြခငးခ�သည ပြမ�မာနး�ငင�း အဓးကတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��ခ��စခ�တးး��သည �း�မး�ရေးကာငးမ�သည အလ��အကး�ငနင �ညာရေး�းဆး�င�ာ အခင အရေး�းမ�ားအတးက အစဉးအလာအားပြဖင ၎ငးတးး��၏ “ဇးာတးးရေးပြမ” ဟ� မသတးမတးသည ပြ�ည�ယာမ�ား၊ တးး�ငးရေးဒသကြးကးးမ�ားတးင လညလညသားလာကာ အရေးပြခခ�ရေး��း�င�ကသည။ ၂၀၁၄ ခ�နစ ပြမ�မာနး�ငင လဦးးရေး�နငသ�းရေးခါငစာ�ငး အခ�ကအလကမ�ားအ� (ပြ�ညသ� အငအားဦးးစးးဌာာ� ၊ ၂၀၁၆) လဦးးရေး�၏ ၁၉.၃ �ာခး�ငန�း၊ အရေး�အတးကအားပြဖင ၉.၄ သ�း (စ�စ�ရေး�ါငးလဦးးရေး� ၅၁.၅ သ�းအ�ကမ) တးး��သည ၎ငးတးး��၏ သကတးမးတးစရေးလာက အ�ညးဆ�းတးစကြးကးမ ရေး��ာရေး��ရေးပြ�ာငးခ��ကရေး�ကာငး သး�သည။ �း��အပြ�င တးး�ငး�ငးသားပြ�ည�ယာအမ�ားစ�၊ အ�းသပြဖင ဖြးမး��ပြ�မ�ားတးင ဗမာလဦးးရေး� သးသာမ�ားပြ�ားစာ ရေး��း�ငရေး��ကသည (Clarke et al., ၂၀၁၉; Transnational Institute, ၂၀၁၅က)။

�ယာရေးပြမရေးဒသအမ�ားတးင ���န�ရေး��း�င�ကသပြဖင ရေး�းရေးကာက��ကာလတးင နးးရေးဆာ�� အခက အခ�ကြက��သည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ�� ဥး�မာတးစခ�မာ မ�တးး�ငး�ငးသားမ�ား ပြဖစ�ကသည။ ၎ငးအစ�အဖ��သည လဦးးရေး� ၁.၁ သ�းခ��ပြဖင တးး�ငးပြ�ညစ�စ�ရေး�ါငးလဦးးရေး�၏ ၂% �းကာ မ� ပြ�ည�ယာ၊ က�ငပြ�ည�ယာ၊ ဧ�ာဝါတးးပြမစဝါက�းရေး�ရေးဒသ၊ ��ခးတးး�ငးရေးဒသကြးကးး၊ ��က��တးး�ငး ရေးဒသကြးကးးနင တး�သာာ�းတးး�ငးရေးဒသကြးကးးတးး��တးင ရေး��း�င�ကသည။ မ��ါတးး နစခ�ပြဖစသည မ�အမ� း�းသား�ါတးး (MNP) နင မ�ရေးဒသလ�းဆး�င�ာ ဒးမး�ကရေး�စး�ါတးး (AMRDP) တးး��သည ၂၀၁၅ ခ�နစတးင မ�ဆနဒ�ယာအားလ�း၌ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��တးစခ�တးညးကး� �စမတး�ားခ��ကသည။ သး��ရေးသာ ၎ငး�ါတးးနစခ�သည လတးရေးတးာအဆငသ�းဆငလ�းတးင ကး�ယာစားလယာရေး��ာ ၄ ရေး��ာ သာ အနး�င��းခ�သည။ �း��အပြ�င ၎ငးတးး��အနး�င��းခ�ရေးသာ မ�ဆနဒ�ယာမ�ားမာ မ�ပြ�ည�ယာအတးငးတးငသာပြဖစကာ မ�ပြ�ည�ယာမလ�၍ အပြခားပြ�ည�ယာနင တးး�ငးရေးဒသကြးကးးမ�ားတးင

Page 25: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

20 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

ရေး��း�င�ကရေးသာ မ�တးး�ငး�ငးသားပြ�ညသမ�ားသည မ��ါတးးမ�ား ၎ငးတးး���ယာရေးပြမမ�ားတးင လာရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ�ရေးသာလညး မညသညမ��ါတးးကမ ၎ငးတးး��ကး� ကး�ယာစားပြ��နး�ငပြခငး မ�းခ�သညကး� ရေးတး��သည။

မးမးအ��စ�ဝါငမ�ား ရေး��ာ���န�ရေး�သညအခ�ကကး� ရေးလာတးကကာ မးမးဇးာတးးပြ�ည�ယာအတးငး ရေး��း�င�ကရေးသာ အပြခားအစ�အဖ��ဝါငမ�ား၏ မ�ားပြ�ားရေးသာ အရေး�အတးကကး� သတးးမ�ားမး�ကသပြဖင ရေး�းရေးကာက��နး�င�� အပြခားအစ�အဖ��မ�ားကး��ါ ဆ�ရေးဆာင�� အမ�တးကယာလး�အ�ရေး�ရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အမ�ားအားပြဖင မးမးတးး��၏ �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသား အစ�အဖ��ကး�သာ နးးရေးဆာ�� စးစး�ကလ��ရေးဆာင�ကသည။ �စမတး�ားရေးသာ မ�ဆနဒ�ငလဦးးရေး� အရေး�အတးကကး� ရေးသခ�ာဆ�းစစ�ားပြခငးမ�းသပြဖင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��အနး�င��� အခငအလမးမ�းသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင မ�ဆယာပြခငး၊ ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငပြခငးပြဖင အ�ငးအပြမစမ�ား ပြဖ��းတးးးမးတးတးသည။

�း��အပြ�င တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားစာတးး��သည ရေးဒသတးစခ�တးညးတးင တးညးရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ���မ ဆနဒမ�မ�ားကး� ��း��အတးက အခ�ငးခ�ငးဖြး�း�ငဆး�ငမမ�ားပြ���ကရေးသာအခါ မ�က�ပြခငး၏ဒဏာကး� ခစား�သည။ အခ���ဆး��လင ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား စးတးရေးက���ဖယာရေးအာငပြမငမ မ��းခ�သညမာ ရေး�းရေးကာက��မတးး�ငမးတးင မးမးတးး���စမတး�ားရေးသာ မ�ဆနဒ�ငအစ�အဖ��မ�ား ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငမကး� က��စာဆ�းစစ�ားမမ�းပြခငးနင မ�က�သည အက� း�းသကရေး�ာကမမ�ား ရေး�ါငးဆ�သားပြခငးတးး��ရေး�ကာင ပြဖစသညဟ� ဆး�နး�ငရေး�မည။

4.2/ oD;oefYcGJjcm;rJqG,fykHudk tokH;jyKjcif; နး�ငငတးစဝါ�းတးင တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား ���န�ရေး��း�ငရေး�မအရေး� အဆ�းအပြဖတးမားယာငးပြခငးနင ဆကစ�ကာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားစာတးး��အား မ�ဆ�းရးးရေးစသည အပြခားမ�ဆယာဗ��ဟာတးစခ�မာ အားလ�း�ါဝါငသည ခ�ဉးးက���အစား သးးသ�� ဆ�သည ခ�ဉးးက���ကး� အသ�းပြ��ပြခငးပြဖစသည။ ရေး��တးင ရေးဆးရေးနးခ�သည အတးး�ငး�င တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ ပြဖစတးညမကး� တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းဟသည အခ�ကအရေး� အရေးပြခခလး��ကကာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားကး� အမ� း�းသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင က�ပြ�ားရေးစသည လကခဏာာမ�ားအ�က သးးသ��ပြဖစပြခငးသညလညး အစးတးအ�း�ငးတးစခ�ပြဖစသည။

သး��ရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ�� တးစခ�တးညးကး� �စမတး�ားကာ ၎ငးတးး��၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� ��တးညကာကယာ�ါမညဟ� ကတးးကဝါတးပြ��ရေးသာအခါ �ါဝါငယာဉးဖြး�း�ငမည မ�ဆနဒ �ယာတးင မးမးတးး�� �စမတး�ားကာ ဆ�ရေးဆာငသည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��အပြ�င အပြခားမ� း�းက�စ�လငရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားလညး ရေး��း�ငရေး��ကသည ဆး�သညအခ�ကကး� သတးးမမမးပြဖစ�ကသည။ �ည�ယာသညပြဖစရေးစ၊ မ�ည�ယာသညပြဖစရေးစ ယာငးသး�� သတးးမမမးပြခငးရေး�ကာင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား သည ရေး�ာကဆ�းတးင မ�မ�ားဆ�းရးးရေးစရေးသာ သးးသ��ခ�ပြခားမ�ဆယာသည ဗ��ဟာမ�ားကး� ၎ငးတးး��၏ မ�ဆနဒ�ယာမ�ား၌ အသ�းပြ��မးတးတး�ကသည။

မးမးအ��စ�ဝါငမ�ား ရေး��ာ���န�ရေး�သညအခ�ကကး� ရေးလာတးကကာ မးမးဇးာတးးပြ�ည�ယာအတးငး ရေး��း�င�ကရေးသာ အပြခားအစ�အဖ��ဝါငမ�ား၏ မ�ားပြ�ားရေးသာ အရေး�အတးကကး� သတးးမ�ားမး�ကသပြဖင ရေး�းရေးကာက��နး�င�� အပြခားအစ�အဖ��မ�ားကး��ါ ဆ�ရေးဆာင�� အမ�တးကယာလး�အ�ရေး�ရေးသာလညး တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အမ�ားအားပြဖင မးမးတးး��၏ �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသား အစ�အဖ��ကး�သာ နးးရေးဆာ�� စးစး�ကလ��ရေးဆာင�ကသည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား စးတးရေးက���ဖယာရေးအာငပြမငမ မ��းခ�သညမာ ရေး�းရေးကာက��မတးး�ငမးတးင မးမးတးး���စမတး�ားရေးသာ မ�ဆနဒ�ငအစ�အဖ��မ�ား ��ဝါးရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငမကး� က��စာဆ�းစစ�ားမမ�းပြခငးနင မ�က�သည အက� း�းသကရေး�ာကမမ�ား ရေး�ါငးဆ�သားပြခငးတးး��ရေး�ကာင ပြဖစသညဟ� ဆး�နး�ငရေး�မည။

Page 26: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 21jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

“ကြးကးးမားရေးသာ” တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားသည တးး�ငးပြ�ည၏ ရေးဒသအန�အပြ�ား တးင ���န�ရေး��း�င ရေး�သညအပြ�င တး�ားဝါငအသးအမတးပြ���ားရေးသာ အပြခားတးး�ငး�ငးသားအ��စ� ၁၃၀ ခ��သညလညး တးး�ငး�ငးသားအမညမ�ားမညရေးခ�ားသည ပြ�ည�ယာ ၇ ခ�နင တးး�ငးရေးဒသကြးကးး ၇ ခ�တးး��တးင ���န�ရေး��း�ငလ�က�းရေး�ကာငး မတးသား��လး�သည။ �း��အပြ�င လမ� း�းဟသညအ�ာကး� တးညဖြးမ�ကာ သးးသ��ပြဖစသည အ�ညအရေးသး/ဝါးရေးသသလကခဏာာတးစခ�အပြဖစ စ�ားရးပြမင�ကရေးသာလညး တးး�ငးပြ�ညတးစဝါမးတးင “လမ� း�းမတးသမ�ားအ�ကား အးမရေး�ာငပြ��ပြခငးရေး�ကာင” ရေးမးဖားလာသည “ကပြ�ား ကရေးလးငယာမ�ား” လညး မ�ားစာ�းရေး�သည (Clarke et al., ၂၀၁၉, စာ ၃၄)။ အငအားကြးကးးရေးသာ မညသညရေးဒသခတးး�ငး�ငးသားအ��စ�ဝါငမ မဟ�တးသည ဤတးး�ငး�ငးသား လ�ညးစ�မ�ားနင ကပြ�ားတးး�ငး�ငးသားမ�ားတးင အမ�ားအားပြဖင အ�ငးအပြမစမ�ား၊ စမးရေးဆာငနး�ငစမးမ�ား၊ တးစခါတးစ�တးင ၎ငးတးး��၏ ဝါးရေးသသလကခဏာာမ�ားကး� အရေးပြခခကး� နး�ငငရေး�း�ါတးးတးစ���ရေး�ာင�� လ�ရေးလာကရေးသာ ရေး�ာကခရေးသာ လဦးးရေး�မ�ား မ�း�ကရေး�။

၎ငးတးး��၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� သးးသ��ကး�ယာစားပြ��မညဟ� ရေးကြကးရေး�ကာသည နး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားလညး မ�း�ကသညအတးက ၎ငးတးး��သည မးမးတးး��ရေး��း�င�ာရေးဒသတးင ယာဉးဖြး�း�င�ကသည အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားနင အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား အ�ကားတးငသာ ရေး�းခ�ယာနး�င�ကသည။ ယာငးအရေးပြခအရေး�မ�ားတးင ၂၀၁၅ ခ�နစ၌ ၎ငးအစ�အဖ��မ�ားကး� �စမတး�ားခ�ဉးးက��ာတးင တးး�ငး�ငးသားအရေးပြခမခသည အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားသည နး�ငငသားမ�ားအားလ�း သာယာာဝါရေးပြ�ာရေးစရေး�းကး� ကတးး ကဝါတးပြ��သည “အားလ�း�ါဝါငရေးသာ” မ�ဆယာစညးရး�းရေးပြ�ာဆး�မကး� အသ�းပြ��သပြဖင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား�က �း�မး��းရေး�ာက စာလ��ရေးဆာငနး�ငခ�သညကး� ရေးတး��သည။

လမ� း�းအ� “အားလ�း�ါဝါငသည” ဟ� ရေးဖာပြ���အတးက ရေးအာငပြမငမအ�းဆ�း အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားပြဖစသည NLD နင USDP တးး��သည ရေးဒသအလး�က တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားမ ကး�ယာစားလယာရေးလာငးမ�ားရေး�းခ�ယာကာ ၎ငးတးး��၏ကြးကးးမားနငဖြး�းးသား ရေး�ာကခသမ�ဆနဒ�င အရေး�အတးကကး� တးး�း�ားမ�ားပြ�ားရေးစသည။ အပြခားတးစဘကတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးအမ�ားစ�သည ၎ငးတးး��၏ သးးသ��ခ�ပြခားသည သရေးဘာသဘာဝါမ�ားရေး�ကာင မးမးတးး��၏ ဝါးရေးသသလကခဏာာမ�ားကး� ��တးညကာကယာမည သးးပြခားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားမ�းရေးသာ လ�ညးစ�အစ�အဖ��မ�ားစသည မညသ�ကး�မ�ရေး�းမညကး� မဆ�းပြဖတး�ရေးသးသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� �းရေး�ာကစာဆ�ရေးဆာငနး�ငစမး�ညး�ါးသည။ �း��ရေး�ကာင ၎ငးတးး���စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��ပြ�င���ဂး�လမ�ား�မ မ�မ�ားကး� �နး�ငစမးလညး �ညး�ါးသည။

တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားစာတးး��သည ၎ငးတးး��၏ �ါတးးအစးအစဉးမ�ားတးင တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား အားလ�းအတးက ညးမရေးသာ အခငအရေး�းမ�ားနင အခငအလမးမ�ား ရေးဖာရေးဆာငမညဟ� ကတးးကဝါတးမ�ား ရေးဖာပြ��ား�ကရေးသာ လညး (ပြ�ညရေး�ာငစ�ရေး�းရေးကာက��ရေးကာမ�င၊ ၂၀၁၉) ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာစညးရး�းရေးပြ�ာဆး�မမ�ားတးငမ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�အခ� း��၏ သာယာာဝါရေးပြ�ာရေး�းကး�သာ အ�းပြ���ကဖြး�းး ၎ငးအခ�ကသည အဆး��ါ �ါတးးမ�ားတးင အားလ�း�ါဝါငမ�က သးးသ��ပြဖစမကး� �ငဟ�ရေး�သည။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးအမ�ားစ�သည ရေး�းရေးကာက��တးင အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားကး� အနး�င�ရေး�းအတးက မညသ�ကး�မ�ရေး�း�မညမဆ�းပြဖတး�ရေးသးသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ဆ�ရေးဆာင��လး�အ�ရေး�ခ� း�တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ သးးသ��ခ�ပြခားမသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး���ါတးးမ�ားကး� အခငအရေး�းမရေး�း�� တးး�ကတး�းသက�သး�� ပြဖစရေးစသည။

သးးသ��ဆ�သည ခ�ဉးးက���ကး� အသ�းပြ���ာ �ည�ယာသညပြဖစရေးစ၊ မ�ည�ယာသညပြဖစရေးစ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား သည သးးသ��ခ�ပြခားမ�ဆယာသည ဗ��ဟာမ�ားကး� ၎ငးတးး��၏ မ�ဆနဒ�ယာမ�ား၌ အသ�းပြ��ပြခငးရေး�ကာင ရေး�ာကဆ�းတးင မ�မ�ားဆ�းရးးရေးစ တးတး�ကသည။

Page 27: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

22 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

4.3/ rl0g' yvufazmif;rsm; r&Sdjcif;တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ား ရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငသည��စအရေး� တးကခ�ကမ မားပြခငးနင သးးသ��ဆ�သည မ�ဆယာစညးရး�းမမ�ားသည တးး�ငး�ငး သားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ စးတးရေးက���ဖယာမ�းသည ရေးအာငပြမငမမ�ားအတးက အဓးကက�သညအခ�ကမ�ားပြဖစရေးသာလညး ရေး�းရေးကာက��အကြးကး�ကာလတးင အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား နစခ�လ�း ဂရး�မပြ��မး�ကသည အ�ာတးစခ�မာ တးးက�ရေးသာမဝါါဒအစးအစဉးမ�ား ရေး�းဆ�ပြခငး�ငပြဖစသည။

Kempel နင သမ၏လ��ရေးဖာကး�ငဖကမ�ားသည ၂၀၁၄ ခ�နစ ဒ�တးးယာရေးပြခာကလ�တး အတးငး မ�ပြ�ည�ယာ၊ �ခး�ငပြ�ည�ယာ၊ ခ�ငးပြ�ည�ယာ၊ ကခ�ငပြ�ည�ယာ၊ မနတရေးလးတးး�ငး ရေးဒသကြးကးး၊ ဧ�ာဝါတးးတးး�ငးရေးဒသကြးကးးစသည ရေးဒသရေးပြခာကခ�တးင အ�ညအရေးသး စပြ��သ�ရေးတးသ�တးစခ�ပြ��ခ��က�ာ (၂၀၁၅) တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားနင အမ� း�းသား�ါတးး မ�ားအ�ါအဝါင နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��ရေး��တးင သားရေး�ာကမ�ရေး�း��အတးက မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� နးးရေးဆာ�ာတးင ကဏဍအလး�ကမဝါါဒမ�ား မ�ါ�းဘ� တးးက�မမ�းသည ကတးးကဝါတးမ�ား ပြ��ခ��ကရေး�ကာငးရေးတး��းခ��ကသည။ ဤသး��ပြဖစ�ပြခငးမာ နး�ငငရေး�း �ါတးးအမ�ားစ�အတးက မဝါါဒမ�ားရေး�းဆ�ပြခငး�က အာဏာာ��းရေး�းက အရေး��ရေး�ာကရေး�ရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည (Kempel et al., ၂၀၁၅)။

အတးးအက�ဆး��ရေးသာ ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��အတးက ပြ�ငဆင�ာတးင တးး�ငး�ငးသားအရေးပြခပြ�� မဟ�တးသည အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ လမရေး�း၊ စးး�ားရေး�းနင နး�ငငရေး�းဆး�င�ာ ��တးညခ�ကမ�ားကး� ရေးဖာပြ��� ‘ဖ�ဖြးဖး�းမ၊’ ‘ဒးမး�ကရေး�စး’ နင ‘ညးညတးမ’ စသည စကားလ�းမ�ားကး� �စရေး�ါကသ�းစ�ခ��ကသည (Kempel et al., ၂၀၁၅) ။ အလားတး�င အားလ�းမဟ�တးလင�င တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး အမ�ားစ�တးး��သညလညး ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမမ�ားကး� “ကး�ယာ�း�ငပြ�ဌာာ�းခင၊” “တး�းတး အခငအရေး�း၊” “စစမ�ရေးသာ ဒးမး�ကရေး�စး” နင ရေးယာဘ�ယာ�ဆ�သည “ဖကဒ�ယာ” အယာအဆစသည အ�ကမးဖ�ငးပြဖစရေးသာ ကးစစ��မ�ားနင တးး�ငး�ငးသား ဝါးရေးသသလကခဏာာ မ�ား တးစဝါး�ကတးင ဗဟး�ပြ���ားခ�သည (Kempel et al., ၂၀၁၅, စာ ၁၄)။ ၎ငးစကားလ�းမ�ားသည မးမးတးး��ရေး�းရေးကာကခ�လင ယာငး�ညမ�းခ�ကမ�ား ပြ�ညဝါရေးအာင မညသး��မည��ပြ��လ��မညစသည အရေးသးစးတးအစးအစဉး တးစစ�တးစ�ာမ�းဘ� မ�ဆယာမမ�ား တးစရေးလာကတးင ��ကာတးလ�လ� အသ�းပြ��ခ�သည လအမ�ား�ကား ရေး���းစားသညစကားလ�းမ�ား မသာပြဖစသည။

ယာငးသး��က�ယာပြ���သည မ�ဆယာစညးရး�းရေးပြ�ာဆး�မမ�ားကး� အားလ�းတးညးစာ အသ�းပြ��ခ��ကရေးသာလညး ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင မ�ရေး�းမန�းမာ အလ�ပြမငမားခ�သည။ မ�ရေး�း�း�ငခင�းသ ၃၄.၃ သ�း အ�က ၆၉% ရေးသာ မ�ဆနဒ�ငမ�ား သားရေး�ာကမ�ရေး�းခ��ကသည (Vogt, ၂၀၁၅) ။ ဆး�လး�သညမာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ တးးတးးက�က� မ�းသည ကတးးကဝါတးမ�ားသည မ�ရေး�းသလဦးးရေး�အရေး� သကရေး�ာကမ မ�းသရေးလာက�းး�းးပြဖစခ�သည။

သး��ရေးသာလညး ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��ကာလအတးငး မဝါါဒအစးအစဉးမ�ား မ�းပြခငး၏ အက� း�းသကရေး�ာကမမာ “မ�ဆယာစညးရး�းမဆး�င�ာ ခြခ�င�ရေးသာ ကးစစ��မ�ားနင မ�ဆနဒ�ငမ�ားအတးက ရေးဒသဆး�င�ာ အရေး�း�ါရေးသာ ကးစစမ�ားအ�ကား အဆကအစ�မ�းပြခငး” ပြဖစသည (Kempel et al., ၂၀၁၅, စာ ၂၆) ။ အဓးကအားပြဖင ဤသး��ပြဖစ�ပြခငးမာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ ရေးယာဘ�ယာ�ဆ�ရေးသာ မ�ဆယာမမ�ားကး� ၎ငးတးး�� ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ား�း ရေးဒသအရေးပြခအရေး�မ�ားနင အဝါငခငက�ပြဖစရေးအာင လ��ကး�ငမမ�းပြခငးရေး�ကာငပြဖစသည (Kempel et al., ၂၀၁၅)။

ဥး�မာအားပြဖင ရေးပြမသးမးယာာသးမးကးစစ��မ�ားသည မ�ဆနဒ�ယာ�းရေးဒသခမ�ားနင ရေးဒသအာဏာာ�း�ငမ�ားအ�ကားတးင အမ�ားဆ�းအကြးကးတးအ�ယာရေးဆးရေးနးရေး��ကသည ကးစစ��မ�ား ပြဖစရေးသာလညး ၂၀၁၅ ခ�နစတးင နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမမ�ားတးင �း�ကးစစကး� �ညသငးရေးပြ�ာ�ကားပြခငး�င မပြ��ခ�ရေး� (Kempel et al., ၂၀၁၅) ။ ယာငးသး�� နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင မ�ဆနဒ�ယာ�းရေးဒသခမ�ားအ�ကား အဆကအစ�ပြ�တးရေးတးာကရေး�ပြခငးသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားအတးက မညသညနး�ငငရေး�း�ါတးးကး� နစသကသညဟ� သတးမတး�� ခကခ�ရေးစသည။

Page 28: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 23jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

အရေး�ကာငးမာ လ��အရေး�ပြဖင �း�ဧ�ာမကတးးကြးကးးမ�ားသည မးမးတးး��၏ ရေး��စဉးဘဝါအရေး� မညသး��ရေးသာ အမ�တးကယာအက� း�းသကရေး�ာကမမ�ား�းလာမညကး� �ားမလညနး�ငရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည။

၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��ရေး�ာက�း�ငးတးငလညး ၎ငးအရေးပြခအရေး�သည ရေးပြ�ာငးလ�ပြခငးမ�းရေးသးရေးခ�။ အရေး�ကာငးမာ မ�ကာမးက ��တးပြ��ခ�သည ၂၀၂၀ ခ�နစအတးက နး�ငငသားမ�ား၏ နး�ငငရေး�းရေးမာမ�းခ�က အစး�ငခစာတးင ရေးပြဖဆး�သမ�ား၏ ၁၆.၃% က ၎ငးတးး��၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� မညသည�ါတးးကမ ကး�ယာစားပြ��ပြခငးမ�းဟ� ရေးပြဖဆး��ကဖြး�းး ရေးပြဖဆး�သမ�ား၏ ၃၄.၅% ကမ ၎ငးတးး��၏ အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� မညသည နး�ငငရေး�း�ါတးးက အမ�ားဆ�းကး�ယာစားပြ��ရေး�သညကး� မသး�းရေး�ကာငး ရေးပြဖဆး�ခ��ကသည။ (ရေး�းရေးကာက��ဆး�င�ာ ပြ�ညသ�လ��ားမအဖ��၊ ၂၀၁၉) ။ နး�ငငရေး�း�ါတးးရေး�ါငး ၉၀ ရေးက�ာ မတး��တးင�ားရေးသာနး�ငငတးင နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင မ�ဆနဒ �ငမ�ားအ�ကား မညမကာဟရေး�သညကး� ယာငးကး�းဂဏာ�းမ�ားက ပြ�သရေး�သည။ �း��ရေး�ကာင ၂၀၁၅ ခ�နစတးင မ�ရေး�းသညသအရေး�အတးက အလ��ငမ�ားပြ�ားရေးသာလညး ၎ငးအခ�ကက မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည သတးး�� မ�ရေး�းသည နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး� ယာ��ကညမ�းသညဟ� အဓး�ါါယာမသကရေး�ာကရေး�။

မ�ဆယာမမ�ားတးင မဝါါဒဆး�င�ာအစးအစဉးမ�ားမ�ါ�းသညမာ အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ၂ ခ�လ�းပြဖစရေးသာလညး �ါတးးမ�ား၏ အရေးပြခအရေး�မာ မတးညး�ကသပြဖင �ါတးးအရေး�အက� း�းသကရေး�ာကမမ�ားမာလညး မတးညး�ကရေး�။ ဩဇးာတးးကကမကြးကးးသည ရေးခါငးရေးဆာင�းပြခငး၊ ဘဏဍာရေး�းအ�ငးအပြမစမ�ားပြ�ားပြခငးစသည အားသာခ�ကမ�ား�းရေးသာ �ါတးးအဖ��အစညးမ�ား (ဆး�လး�သညမာ NLD နင USDP) တးး��သည ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင ဆကလကရေးအာင��ခနး�ငခ��ကဖြး�းး ယာငးအားသာခ�ကမ�ားမ�းရေးသာ �ါတးးမ�ားမာမ အရေးပြခမလခ�ရေး�။ အမ�တးကယာအားပြဖင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၂၀၁၅ တးင မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�၌ NLD က�သး�� ကြးကးးမားရေးသာ အမ� း�းသား�ါတးးတးစခ�နင �း�တးး�က�ငဆး�င�ရေးသာအခါ မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည ၎ငးတးး�� မညသညလမ� း�းပြဖစသညပြဖစရေးစ၊ က�ယာပြ���ရေးသာကတးးကဝါတးမ�ားကး� �ါတးးနစခ�လ�းက တးတးပြ��သညပြဖစရေးစ တးး�ငး�ငးသား�ါတးး�က NLD ကး� ရေး�းခ�ယာရေး�ာကခခ��ကသည။

Xianghui (၂၀၁၉) ၏ အဆး�အ� ဤသး��ပြဖစ�ပြခငးမာ “ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငး သား မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည နး�ငငရေး�း အ���တးညမ ကး� တးး�ငး�ငးသားပြဖစတးညမ” �က�း�မး� အရေးလး�ားရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည(စာ ၉)။ �း�၍ အတးးအက�ဆး��လင ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင NLD ရေးခါငးရေးဆာငပြဖစသည ရေးအာငဆ�းစ��ကည၏ ဩဇးာတးးကကမ၊ စစအစး�း�ကး� �ငဆး�ငခ�သည သမ၏ ခါးသးးရေးသာ အရေးတး�အကြက�မ�ားနင �း�ငးစ�အရေးပြခအရေး�ကး� ရေးပြ�ာငးလ��� သမ၏ ကတးးတးး��အရေး� နး�ငငတးစဝါ�း လ�း�း တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားက �ငတးငး�ငဟ�မကး� မ�အပြဖစ အသငရေးပြ�ာငးလး�က�ကရေးသာအခါ ” (Xianghui, ၂၀၁၉, စာ ၉) တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည NLD ကး�အနး�ငယာနး�ငမည အခငအရေး�းမ�းခ�ရေး�။

လး�လားရေးသာနး�ငငရေး�း အရေးပြခအရေး�တးစခ�အတးက မးမးတးး��၏ တးး�ငး�ငးသား ဝါးရေးသသလကခဏာာမ�ားကး� ရေးခတးတရေးဘးဖယာ�ားခ�ပြခငးမ� း�းကး� ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��အတးငး ကယာားပြ�ည�ယာတးင အ�းရေးတး��းခ��သည။ ကယာားတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��သည အရေး�အတးကအားပြဖင �ညး�ါးရေးသာလညး ၎ငးတးး��၏ ဇးာတးးပြ�ည�ယာပြဖစသည ကယာားပြ�ည�ယာတးင နးငး�အားပြဖင စ�စ�စညးစညးရေး��း�ငမ�းသည။

မ�ဆယာမမ�ားတးင မဝါါဒဆး�င�ာအစးအစဉးမ�ားမ�ါ�းသညမာ အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ၂ ခ�လ�းပြဖစရေးသာလညး �ါတးးမ�ား၏ အရေးပြခအရေး�မာမတးညး�ကသပြဖင �ါတးးအရေး�အက� း�းသကရေး�ာကမမ�ားမာလညး မတးညး�ကရေး�။

Page 29: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

24 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

သးအး��းအ� ၎ငးအစ�အဖ��ကး� ကး�ယာစားပြ��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား သည FPTP စ�စတးင အနး�င�သငသည။ သး��ရေးသာလညး ၂၀၁၅ ခ�နစတးင ကယာားတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား သည လတးရေးတးာ သ�း��လ�းတးင ကး�ယာစားလယာရေး��ာ တးစရေး��ာမ အနး�င�ခ�ပြခငး မ�းရေး�။ Transnational Institute (၂၀၁၅ခ) ၏ အဆး�အ� ယာငးသး��ပြဖစ�ပြခငးသည မ�က�ပြခငး (မ�ကး� ခ�ရေးဝါယာ�ပြခငး) ရေး�ကာငလညး မဟ�တးရေး�။ အဘယာရေး�ကာငဆး�ရေးသာ ရေး�းရေးကာက��မတးး�ငမးကာလတးင ကယာား�ါတးးမ�ားအားလ�း ရေး�ါငးစညးကာ အဆး��ါ ကယာား�ါတးးမ�ား ��းခ�သည မ�မ�ားစ�ရေး�ါငးလ�င�င ၎ငးတးး��အရေး�ပြဖင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာတးစရေး��ာ�နး�င�� လ�ရေးလာကမည မဟ�တးရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည။ ယာငးအခ�ကက တးး�င�ငးသားအရေးပြခမပြ��သည အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားဘကကး� ရေး�းခ�ယာရေးသာ တးး�ငး�ငးသား မ�ဆနဒ�ငမ�ားသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးး တးစခ�ကး� လမ� း�းတးရး�မပြဖင မ�ရေး�းမညမဟ�တးရေး�ကာငး ပြ�သရေး�သည။

တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ ရေး�ာကခမကး� ��း�ားဖြး�းးပြဖစကာ ၎ငးတးး��၏မ�မ�ားကး� �ယာနး�င��အတးက တးးက�ရေးသာ မဝါါဒမ�ား မလး�အ�ဟ� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ ယာဆခ�ကသည ရေး�းရေးကာက��တးင မ�းခ�ကနင နမး�ကမကး�ကပြဖစရေးစခ�သည။ အကယာ၍ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ယာငးအပြဖစမ သငခ�းစာ�ယာဖြး�းး ၎ငးတးး��ကး�ယာစားပြ��သည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားအတးက ဦးးစားရေး�း�မည အခ�ကအလကမ�ားကး� �ငဟ�သည ကဏဍအလး�က မဝါါဒမ�ား ခ�မတး�ားနး�ငမညဆး��ါက အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးမ�ားနင ယာဉးဖြး�း�င�ာတးင ရေးပြခတးစလမး အသာ�နး�ငရေး�သည။

မ�ဆနဒ�ယာအတးငး�းလတးး�ငးကး� ကး�ယာစားပြ��နး�ငရေး�ကာငး ရေးသခ�ာရေးစ��အတးက တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ကတးးကဝါတးပြ���ားရေးသာ မဝါါဒမ�ားကး� အရေးကာငအ�ညရေးဖာသညအခါ မ�ဆနဒ�ယာအတးငး�း ကး�းကယာသညဘာသာ၊ က�ား/မ၊ အသကအ�ယာ၊ လမစးး�ားအရေးပြခအရေး�မ�ား နင လမ� း�း မတးညးသည အ��စ�မ�ား အရေး�မညသး��သကရေး�ာကမ�းမညကး�လညး �ငးလငးရေးပြ�ာ�ကား�ား သငသည။ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� တးးက�သည မဝါါဒအစးအစဉးမ�ားအရေး� အရေးပြခခ�ားပြခငးသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအတးက ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�နး�ငသည အခငအလမးကး� �း�ရေးကာငးရေးစရး�သာမက ပြ�ညသမ�ားကး� အ�ည အရေးသး�း�းပြဖင ကး�ယာစားပြ��နး�င�� အတးကလညး အရေး�ာကအကပြဖစရေးစသည။

တးး�င�ငးသားအရေးပြခမပြ��သည အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားဘကကး� ရေး�းခ�ယာရေးသာ တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးတးစခ�ကး� လမ� း�းတးရး�မပြဖင မ�ရေး�းမညမဟ�တးရေး�။

မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� တးးက�သည မဝါါဒအစးအစဉးမ�ားအရေး� အရေးပြခခ�ားပြခငးသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအတးက ရေး�းရေးကာက��တးင အနး�င�နး�ငသည အခငအလမးကး� �း�ရေးကာငးရေးစရး�သာမက ပြ�ညသမ�ားကး� အ�ည အရေးသး�း�းပြဖင ကး�ယာစားပြ��နး�င��အတးကလညး အရေး�ာကအကပြဖစရေးစသည။

Page 30: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 25jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

5. jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om; EkdifiHa&;ygwDrsm;twGuf tcGifhtvrf;rsm;၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား က�ငသ�းခ�သည မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ား ကး� ဆ�းစစ�ကညရေးသာအခါ အ�ကတးငရေးဖာပြ�ခ�ရေးသာ စး�ရေးခမမ�ားအတးငးတးင အခငအလမးမ�ား လညး �းရေး�ရေး�ကာငး �င�င�ား�ားပြမင�သည။ အက��အသတးမ�ား မညမ�းရေး�ရေးစကာမ အဆ�းတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားနင စ�လ�ဉးးသည ရေး�းခ�ယာမမ�သမ အတးက တးာဝါ��းသညမာ ၎ငးတးး��ကး�ယာတးး�င�ငပြဖစသည။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး��၏ ခ�ဉးးက���မ�ားကး� ပြ��ပြ�ငရေးပြ�ာငးလ�မအ�ညးငယာလ��ရး�ပြဖင အ�ကတးင ရေးဖာပြ�ခ�သည အခကအခ�အတးားအဆးးမ�ားစာကး� ရေးက�ာလားနး�ငသည။ မ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ လး�အ�ခ�ကမ�ားကး� ဦးးတးညကာ မဝါါဒအရေးပြခခသည သငရေးလ�ာရေးသာ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� က�ငသ�းပြခငးပြဖင မ�ဆ�းရးးနး�ငသညအရေးပြခအရေး�မ�ားကး� �းရေး�ာကစာရေးလ�ာ�ညးရေးစဖြး�းး အမာခမ�ဆနဒ�င အရေး�အတးကကး�လညး ခ����ငနး�ငသည။

��မဦးးဆ�းအခ�ကအရေး�ပြဖင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည လက�းနး�ငငရေး�း ရေး�း�ား ခ�ကမ�ားအတးငးတးင မးမးတးး��အတးက အက� း�းအ�းဆ�းပြဖစရေးအာင လ��ရေးဆာငနး�င��လး�သည။ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ၎ငးတးး��၏ နး�ငငရေး�းရေးမာမ�းခ�ကမ�ား�ား�းလ��ရေးဆာင�� မဆး��ားနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား �ရေး�ာငခငကး��င �းတး�င�ားသည နး�ငငမ�ားစာ�းသည။ သး��ရေးသာ ကအားရေး�ာကမစာပြဖင ပြမ�မာနး�ငငတးင ယာငးသး�� �းတး�င�ားပြခငးမ�းရေး�။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား မတး��တးငပြခငးနင ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငပြခငးကး� ခငမပြ��သည ဖ�စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒဆး�င�ာတးားပြမစခ�ကမ�ားလညး မ�းရေး�။

�ရေး�ာငနး�ငသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားအရေး�အတးကကး�လညး က��သတး�ားပြခငး မ�းရေး�။ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒ အခ�း ၁၀ အ� နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား လတးလ�စာဖ��စညးခင�းဖြး�းး လး�က�ာ�� အခ�ကမာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင “ပြ�ညရေး�ာငစ� မဖြး�း�က�ရေး�း၊ တးး�ငး�ငးသား စညးလ�းညးညတးမ မဖြး�း�က�ရေး�း၊ အခ���အပြခာအာဏာာတးညတးခး�ငဖြးမ�ရေး�း” ဟသည တးး��တးာဝါ�အရေး�းသ�း�ါးကး� �း�းသးမးရေးစာငရေး�ာကကာ “စစမ�၍ စညးကမးပြ�ညဝါရေးသာ �ါတးးစ� ဒးမး�ကရေး�စးစ�စကး� လကခက�ငသ�း��” သာပြဖစသည (ပြမ�မာ၊ ၂၀၀၈)။ ယာရေး��ပြမ�မာနး�ငငတးင မတး��တးင�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ အရေး�အတးကကး� �ကညလင တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားသည ၂၀၀၈ ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒ၏ ၎ငးပြ�ဌာာ�းခ�ကကး� အသ�းခ��ားနး�ငရေး�ကာငး ရေးတး��သည။

ဒ�တးးယာအရေး�ပြဖင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ပြမ�မာနး�ငင၏ လက�း ရေး�းရေးကာက�� စ�စတးင တးး�ငးပြ�ည၏ လတးရေးတးာ၌ တးး�ငး�ငးသားကး�ယာစားပြ��မကး� အာမခခ�က မရေး�းနး�ငသည အား�ညးခ�ကမ�ား�းရေး�ရေးသာလညး ၎ငးတးး��အတးက အက� း�း�းရေးအာင အသ�းခ�နး�င�ကသည။ ရေးဖာပြ�ခ�ဖြး�းးပြဖစသညအတးး�ငး�င ��ဝါးရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�င�ကသည တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားကး� �စမတး�ားကာ လက�း နး�ငသအက��ယာစ�စအ� ဆနဒမ�နင မမရေးအာင ကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား��းရေး��ကသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးအခ� း���း�ကသည။

Page 31: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

26 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

�စမတး�ား�မည မ�ဆနဒ�ယာကး� အတးးအက�သးလင၊ �ါတးးရေး�ာကခသလဦးးရေး�ဆး�င�ာ အခ�ကအလကမ�ားကး� အရေးပြခခဖြး�းး သငရေးလ�ာသည မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� အသ�းပြ��နး�ငခ�လင FPTP စ�စရေးအာကတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးငယာမ�ား�ငလ�င အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားကး� မ�ဆနဒ�ယာအခ� း��တးင အနး�ငယာနး�ငရေး�သည။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားလ����လး�သညမာ လက�းစ�စ�မ ၎ငးတးး��အတးက အက� း�းအ�းဆ�းပြဖစရေးအာင လ��ရေးဆာငနး�ငမည �ညးလမးမ�ားကး� �ာရေးဖ���ငပြဖစသည။

စ�စ၏ အလ��လ����နင စ�စ�မ ၎ငးတးး�� မညသညအ�ာမ�ား��းနး�ငသည ဆး�သညကး� သးဖြး�းးသညနင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား အရေး�းတးကြးကးးလ���မညအခ�ကမာ ၎ငးတးး�� �စမတး�ားသည သကဆး�င�ာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား ရေးဒသအလး�က ���န�ရေး��း�ငမကး� ဆ�းစစ���င ပြဖစသည။ ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငမည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားကး� �းရေး�ာကစာ ရေး�းခ�ယာနး�ငရေး�းသည အ�းသပြဖင ရေးငရေး�ကး နင လသားအ�ငးအပြမစမ�ား �ညး�ါးသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား အတးက အလ�အရေး�းကြးကးးသည။ သး��မသာ ၎ငးတးး��၏ အ�ငးအပြမစမ�ားကး� နး�ငရေးပြခလ�းဝါမ�းသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင ပြဖ��းတးးးမးပြခငးမ�ားကး� ရေး�ာင�ားနး�ငမညပြဖစသည။

တးစခ� း�တးညးမာ�င လတးရေးတးာတးငးတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက ရေး��ာမ�ား �း�မး���းရေး�းအတးက အပြခားအ��စ�မ�ား �းရေး�သည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင ရေး�းရေးကာက�� အနး�င�နး�ငမည �ညးလမးမ�ားကး� �ာရေးဖ��မာ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက အရေး�းကြးကးးသည။ �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား၏ ရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�င��နင စ�ဆး�ငသည ရေး�းဦးးလး�အ�ခ�ကမ�ားသာမက တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအ�ကား ဖြး�း�ငဆး�ငမ သရေးဘာသဘာဝါမ�ားအ� ပြခား�ားသည အခငးအက�ငး သ�းမ� း�း ရေး�ရေး�ါကလာသည ( �� ၁ ကး� ရး�ါ)။ တးး�ငးပြ�ည၏ လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားပြ��နး�ငသည အတးး�ငးအတးာပြမငမားလာရေးစရေး�းအတးက မ�ဆယာမမ�ား ရေးအာငပြမငစာ လ��ရေးဆာငနး�င�� မတးညးရေးသာ အခငးအက�ငးမ�ားရေးအာက�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အခငးအက�ငးတးစခ�ခ�ငးစးနင ဆးရေးလ�ာသည ဗ��ဟာမ�ားကး� က�ငသ�း�� လး�အ�သည။

ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငမည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားကး� �းရေး�ာကစာ ရေး�းခ�ယာနး�ငရေး�းသည အ�းသပြဖင ရေးငရေး�ကးနင လသားအ�ငးအပြမစမ�ား �ညး�ါးသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက အလ�အရေး�းကြးကးးသည။

တးး�ငးပြ�ည၏ လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားပြ��နး�ငသည အတးး�ငးအတးာပြမငမားလာရေးစရေး�းအတးက မ�ဆယာမမ�ား ရေးအာငပြမငစာ လ��ရေးဆာငနး�င�� မတးညးရေးသာ အခငးအက�ငးမ�ားရေးအာက�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အခငးအက�ငးတးစခ�ခ�ငးစးနင ဆးရေးလ�ာသည ဗ��ဟာမ�ားကး� က�ငသ�း�� လး�အ�သည။

Page 32: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 27jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

သငပစမတထားေသာ တငးရငးသား အစအဖသည

အေြခအေန ၁ေဒသအလက စစညးေနထငမြမငမားကာ မကငသည အလား အလာ နညးပါးသည။

အေြခအေန ၂ ေဒသအလက စစညးေနထငမြမငမားကာ မကငသည အလား အလာ ြမငမားသည။

အေြခအေန ၃ ေဒသအလက စစညး

ေနထငမနမပါးကာ မကငသည အလားအလာ ြမငမား/ နညးပါးသည။

၎ငးတငးရငးသားအစအဖကပင ပစမတထားေနသည

အြခားတငးရငးသား ပါတမရ။

၎ငးတငးရငးသားအစအဖ ကပင ပစမတထားေနသည အြခားတငးရငးသား ပါတရ

ေနသည။

ေဒသအလက စစညး ေနထငသည။ ြပန�ကျေနသည

�� ၁ - ပြများနများးန�ငင� တ�င��င�သး�န�ငငရေး���ါတများျး�အတက ရေး��ဦး�လ�အ�ချကများျး�က�

�းရေးဖသတများတပြခင�

5.1/ tcif;tusif; 1ရေးဒသအလ�ကစ�စည�ရေးနထ�ငများပြများငများး�ကး များ�က�န�ငသညအလး�အလးနည��ါ�

��မအရေးပြခအရေး�မာ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးတးစခ� �စမတး�ားသည အဓးကမ�ဆနဒ�ငမ�ား သး��မဟ�တး တးး�ငး�ငး သားအစ�အဖ��သည ရေးဒသတးစခ�အတးငး စ�စညးရေး��း�င�ကကာ မ�က�နး�ငသည အလားအလာအလ��ညး�ါးသည - ဆး�လး� သညမာ ယာငးရေးဒသအတးငးတးင ၎ငးတးး�ငး�ငးသားအ��စ�ကး� �စမတး�ားသည အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား မ�းရေးခ�။ ယာငးက�သး��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး ဥး�မာမ�ားမာ �မးပြ�ည�ယာတးင ယာဉးဖြး�း�ငသည တးအာငး (�ရေးလာင) အမ� း�းသား�ါတးး နင ခ�ငးပြ�ည�ယာတးင ယာဉးဖြး�း�ငသည ဇးး�မးး ဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ����ါတးး တးး��ပြဖစ�ကသည။ �ရေးလာငလမ� း�းမ�ားသည �မးပြ�ည�ယာ၏ �မခမး၊ မ�တး��နင �မဆ� ဖြးမး���ယာမ�ားတးင မ�ားစာစ�စညးရေး��း�င�ကဖြး�းး ယာငးရေး��ာတးင တးစခ�တးညးရေးသာ �ရေးလာင�ါတးးပြဖစသည တးအာငး (�ရေးလာင) အမ� း�းသား�ါတးးသည အဆး��ါ မ�ဆနဒ�ယာမ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��ကာ လတးရေးတးာရေး��ာမ�ားကး� �ယာနး�ငခ�သည။ အလားတး�င ခ�ငးပြ�ည�ယာ တး�းဇး နင တးးးတးး�ဖြးမး���ယာ�း ဇးး�မးးလ��၏ ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမသည ၎ငးမ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင ဇးး�မးးဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ����ါတးးအတးက ရေးအာငပြမငမ�ရေးစခ�သည။

ယာငးအရေးပြခအရေး�မ� း�းတးင ယာခ�လာမည ရေး�းရေးကာက��၌ အလားတးကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား �ယာနး�ငရေး�းအတးက သငရေးလ�ာမည မ�ဆယာဗ��ဟာမာ ၎ငးတးး��၏ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားကး� ဆကလက�စမတး�ားကာ “နးးရေးဆာပြခငး” နင ရေး�းရေးကာက��ရေး��တးင သားရေး�ာကမ�ရေး�း�က�� အတးက အမာခရေး�ာကခသမ�ားကး� တးး�ကတး�းပြခငးတးး��ကး� အဓးက�ားလ��ရေးဆာင��ပြဖစသည။ FPTP စ�စတးင ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငသည ရေး�ာကခသမ�ား�းရေးသာ

Page 33: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

ေဒသအလက စစညးေနထငမြမငမားကာ မကငသည

အလားအလာ နညးပါး

ကယစားလယေနရာ ရငသမျ အများဆးရရန အြခားပါတများ

င ပးေပါငးလပေဆာငရန (လပလမလပရန)

ပစမတထားေသာ တငးရငးသား အစအဖက

စညးးလ�ေဆာရန

ပစမတထားေသာ တငးရငးသား အစအဖက ဆေဆာငရန

(လပလမလပရန)

မဆယ

လပရ

ားမဗ

ျဟာ

ေရးဦ

းလအ

ပချက

�� ၂။ အခင�အကျင� ၁ အတက အကြကပြ�ထး�ရေးသး များ�ဆယဗျျ�ဟားများျး�

�ါတးးမ�ားအသာ�သပြဖင ယာငးတးး�ငး�ငးသား�ါတးးအမ� း�းအစားမ�ား �ငဆး�င�သည စး�ရေးခမမ�ားမာ ����ရေးငနင �ါတးးအဖ��အစညးဆး�င�ာ ကးစစမ�ားပြဖစသည။

ဤအခငးအက�ငးတးင�းသည တးး�ငး�ငးသာနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အစ�အဖ��တးတးး�ငး�ငးသားမ�ားကး� သးးသ��ကး�ယာစားပြ��သညဟ� ရေးကြကးရေး�ကာမည အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား မ�းသည အခ�ကကး� အခငရေးကာငးယာနး�ငသည။ သး��ရေးသာ ဤအခငးအက�ငးတးင �းရေး�သည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား �ငဆး�င�သည ပြ�ဿ�ာမာ ၎ငးတးး��ကး�ယာစားပြ��နး�ငသည လတးရေးတးာရေး��ာ အ�ညးငယာသာ ��းနး�ငပြခငး�ငပြဖစသည။

နးးရေးဆာမမ�ားနင FPTP စ�စရေး�ကာင မ�နင မမသည ကး�ယာစားလယာရေး��ာ �နး�ငပြခငးမ�ားသည ၎ငး�ါတးးမ�ားကး� �စမတး�ားသည တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားရေး��း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာအခ� း��တးင ရေးအာင���ရေးစ�� ကညးနး�ငသည။ သး��ရေးသာ ဤအခငးအက�ငးတးင�းသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး တးစခ�၏ �ညမ�းခ�ကသည လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာအရေး�အတးက ပြမငမားစာ ��းရေးစရေး�းပြဖစလင နးးရေးဆာပြခငးသကသကပြဖင မလ�ရေးလာကနး�ငရေး�။ ကး�ယာစားပြ��မအတးး�ငးအတးာကး� ပြမငတးငပြခငးဆး�သညမာ ရေး��ာမ�ားမ�ားအနး�င�ပြခငး�ငပြဖစကာ �ါတးးတးစခ�သည ရေး��ာမ�ားမ�ားအနး�င�လး�လင မ�ဆနဒ�ယာရေး��ာ �း�မ�ားမ�ား ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�င�� လး�အ�သည။

�ယာရေးပြမ �း�မး�က�ယာပြ���စာ ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငလင တးး�ငး�ငးသား�ါတးးတးစ��အရေး�ပြဖင ၎ငး�စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��၏ ပြ�င�သး�� လကလမးရေး�ာက�း��လး�အ�ဖြး�းး ဆ�ရေးဆာငသညဗ��ဟာမ�ားကး� အသ�းပြ���� လး�အ�သည။ အ�ကတးင ရေးဆးရေးနးခ�သည အတးး�ငး�င သးးသ��ခ�ပြခားသည ရေးပြ�ာ�ကားခ�ကမ�ား�ါဝါငရေးသာ ဆ�ရေးဆာငမ�ဆယာမမ�ား နင တးး�ငး�ငးသားသးးသ�� ဆ�ရေးဆာငမမ�ားသည �းရေး�ာကနး�ငမည မဟ�တးရေး�။ “ပြ�င� အစ�အဖ��မ�ား” ကး� ရေးအာငရေးအာငပြမငပြမင ဆ�ရေးဆာငနး�င��မာ �ါတးးအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမ��စကး� အားလ�း�ါဝါငနး�ငသညအသငပြဖစရေးအာင ပြ��လ���� အလ�အရေး�းကြးကးးသည။ �စမတး�ားရေးသာ မ�ဆနဒ�ယာအတးငး ရေး��း�င�ကရေးသာသမ�ားသည �ါတးး၏ �ငမ�စမတး�ားရေးသာအစ�အဖ��နင တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းတးသညပြဖစရေးစ၊ မတးသညပြဖစရေးစ ဤအရေးပြခအရေး��း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး တးစခ�၏ မ�ဆယာစညးရး�းရေးပြ�ာဆး�မသည ၎ငးတးး��အားလ�း၏ အက� း�းစးး�ားကး� �ငဟ�ရေး���လး�သည (�� ၂ ကး� ရး�ါ)။

28 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

Page 34: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

5.2/ tcif;tusif; 2ရေးဒသအလ�ကစ�စည�ရေးနထ�ငများပြများငများး�ကး များ�က�န�ငသည အလး�အလးများျး�

ဤဒ�တးးယာအခငးအက�ငးတးင အဓးကမ�ဆနဒ�ငအ��စ� သး��မဟ�တး �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��သည ရေးဒသတးစခ�အတးငးစ�စညးရေး��း�င�ကဖြး�းး တးညးရေးသာမ�ဆနဒ �ယာအတးငးတးင တးညးရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��ကး� �စမတး�ားသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအ�ကား ဖြး�း�ငဆး�ငမပြမငမားပြခငးရေး�ကာင မ�က�နး�ငရေးပြခမ�ားသည။ ၂၀၁၅ ခ�နစတးင အ�းသပြဖင ပြ�ညသ�လတးရေးတးာနင ပြ�ည�ယာလတးရေးတးာ�းရေး��ာမ�ားအတးက တးး�ငး�ငးသားပြ�ည�ယာမ�ားတးင ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�င�ကသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအ�ကားတးင ဤက�သး��ပြဖစ�� မ�ားပြ�ားခ�သည။

ဥး�မာ မ��ါတးးနစခ�ပြဖစသည မ�ရေးဒသလ�းဆး�င�ာ ဒးမး�ကရေး�စး �ါတးး (AMRDP) နင မ�အမ� း�းသား�ါတးး (MNP) တးး��သည မ�တးး�ငး�ငးသားမ�ား၏ မ�မ�ားကး� ခ�ရေးဝါယာခ��ကသပြဖင ၎ငးတးး��ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာအားလ�း�းး�ါးတးင NLD �ါတးးက အနး�င�ခ�သည။ အကယာ၍ ၎ငးမ��ါတးးနစခ�သည ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��မတးး�ငမး ရေး�ါငးစညးခ��ါက မ�ပြ�ည�ယာလတးရေးတးာတးင ၂ ရေး��ာ၊ က�ငပြ�ည�ယာလတးရေးတးာတးင ၁ ရေး��ာ၊ ပြ�ညသ�လတးရေးတးာ (ရေးအာကလတးရေးတးာ) တးင တးစရေး��ာ ��းနး�ငသည။ က�င�ါတးးမ�ား၊ ခ�ငး�ါတးးမ�ားနင ကခ�င�ါတးးမ�ားသညလညး ရေး�ါငးစညးပြခငးပြဖင ရေး��ာ အခ� း����းနး�ငခ��ကမညပြဖစသည။

ဤအရေးပြခအရေး�တးင�းသည �ါတးးမ�ားအတးက အ�းရေး�ာကဆ�းဗ��ဟာမာ တးညးရေးသာ မ�ဆနဒ�ယာအတးငး ရေး��း�င�ကရေးသာ တးညးသည တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားကး� �စမတး�ားသည အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင ရေး�ါငးစညးပြခငး�ငပြဖစရေး�ကာငး �င�ားသည။ (�� ၃ ကး� ရး�ါ)။ �ါတးးမ�ားရေး�ါငးစညးပြခငးသည မ�က�သည ပြ�ဿ�ာကး� ရေးပြဖ�ငး�� ကြးကး�း�မး�ာတးင ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင အရေးတး�အကြက��းဖြး�းးသား ဗ��ဟာတးစခ�ပြဖစသည။

�င�ားရေးသာပြဖစ��တးစခ�မာ �ါတးးမ�ားရေး�ါငးစညးပြခငးသည �ခး�င�ါတးးနစခ�ပြဖစသည �ခး�ငဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ��� (ALD) နင �ခး�ငတးး�ငး�ငးသားမ�ား တးး�းတးကရေး�း�ါတးး (RNDP) တးး��အတးက အနး�င�ရေးစသညဗ��ဟာပြဖစခ�သည။ ၎ငးတးး��သည ၂၀၁၄ ခ�နစတးင ရေး�ါငးစညးဖြး�းး �ခး�ငအမ� း�းသား�ါတးး (ANP) ကး� ဖ��စညးခ�ကာ ၂၀၁၅ ခ�နစ ရေး�းရေးကာက��တးင ပြ�ညရေး�ာငစ�အဆင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာ ၂၂ ရေး��ာ၊ ပြ�ည�ယာလတးရေးတးာကး�ယာစားလယာ ၂၃ ရေး��ာ ��းခ�ဖြး�းး

�� ၃။ အခင�အကျင� ၂ အတက အကြကပြ�ထး�ရေးသး များ�ဆယဗျျ�ဟားများျး�

ေဒသအလကစစညးေနထငမြမငမားကာ မကငသည

အလားအလာများ

ပးေပါငးေဆာငရ�ကြခငးတညေသာ တငးရငးသား အစအဖ

က ကယစားြပသည အြခား တငးရငးသားငငေရးပါတများင

ေပါငးစညး

ပစမတထားေသာ တငးရငးသား အစအဖက

စညးးလ�ေဆာြခငး

ပစမတထားေသာ တငးရငးသား အစအဖက ဆေဆာင

သမးသငးြခငး

မဆယ

လပရ

ားမဗ

ျဟာ

ေရးဦ

းလအ

ပချက

|| 29jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

Page 35: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

30 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

တးတးးယာအကြးကးးဆ�း နး�ငငရေး�း�ါတးးပြဖစလာခ�သည (Chan Thar & Khin Moh Moh Lwin, ၂၀၁၉; Transnational Institute, ၂၀၁၉ခ) ။ �ါတးးမ�ားရေး�ါငးစညးပြခငးမတးဆင ��းနး�ငမည ရေးအာငပြမငမကး� လး�လားရေးသာရေး�ကာင ၂၀၁၅ ခ�နစတးင မ�က�ရးး�းမခ�ရေးသာ ကခ�ငပြ�ည�ယာ၊ ခ�ငးပြ�ည�ယာ၊ မ�ပြ�ည�ယာနင က�ငပြ�ည�ယာတးး���း အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၂၀၂၀ ရေး�းရေးကာက��ပြ�ငဆငရေး�းတးင ရေး�ါငးစညးမမ�ား ပြ��လာ�ကသည။

သး��ရေးသာလညး နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအ�ကားရေး�ါငးစညးမသည လယာကသညအ�ာ မဟ�တးရေး�။ ရေး�ါငးစညးသညလ��င�းစဉးကး� �း�မး��ကာပြမငရေးစကာ �း�မး�ရး�ရေး�းရေးစနး�ငရေးသာလညး �ါတးး၏ ဝါါဒဆး�င�ာမ�ားနင မဝါါဒမ�ားကး� မရေးဆးရေးနးဘ� ခ��မ�ားသငရေး�။ ဥး�မာအားပြဖင SNLD နင �မးတးး�ငး�ငးသားမ�ားဒးမး�က�ကတးစ�ါတးး (SNDP) တးး�� ��းခ�သည မ�မ�ားကး� စ�ရေး�ါငး�ါက �မးပြ�ည�ယာ�း မ�ဆနဒ�ယာ �စခ�နင ကခ�ငပြ�ည�ယာ�း မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�တးး��တးင အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးမ�ားကး� အနး�ငယာ�� လ�ရေးလာကဖြး�းး လတးရေးတးာအဆငသ�းဆငတးင ကး�ယာစားလယာရေး��ာ ၉ ရေး��ာကး� �ယာနး�ငမညပြဖစသည (Transnational Institute, ၂၀၁၅) ။

၎ငးတးး��တးင ရေး�ာကခသမ�ားစာ�းသပြဖင ရေး�ါငးစညးပြခငးသည �မး�ါတးးနစခ�အတးက အလားအလာ �း�မး�ရေးကာငးရေးစနး�ငမညပြဖစရေးသာလညး ၎ငးတးး��၏ က�ပြ�ားပြခား�ားရေးသာဝါါဒမ�ား၊ �ါတးး��တးညခ�ကမ�ားရေး�ကာင ရေး�ါငးစညးရေး�းရေးဆးရေးနးမမ�ား မရေးအာငမပြမငပြဖစခ��ကာ ရေး�ာကဆ�းတးင သးးပြခားစးသာ ရေး�းရေးကာက��တးင ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ��က�သည။

က�ဦးးတးင �ါတးးမ�ားရေး�ါငးစညးပြခငး ရေးအာငပြမငခ�လင�င မဟာမးတးအသစ၏ န��ယာသညသရေးဘာသဘာဝါနင ဖြး�း�ငဘက�ါတးးမ�ားအ�ကား တးး�ကခး�ကမမ�ား�းနး�ငသပြဖင ၎ငးရေး�ါငးစညး�ားသည�ါတးးသည မ�ကာမး ဖြး�း�က�သားနး�ငသည အရေးပြခအရေး�မ�ား�းနး�ငသည။ �ါတးးမ�ားရေး�ါငးစညးပြခငးသည အာဏာာနင ရေး��ာ�ရေး�းအတးကသာပြဖစခ�လ�င၊ ၎ငး�ါတးးမ�ားကး� စညးရေးနာင�ားသညအ�ာမာ “လမ� း�း” ဟသည အ�ာတးစခ�တးညးသာပြဖစခ�လင အဆး��ါ ရေး�ါငးစညး�ားသည�ါတးးက ရေး�းအ�နး�ငမည ကး�ယာစားပြ��မအ�ညအရေးသးနင ရေး�ါငးစညး�ားရေးသာ �ါတးး၏ ရေး��ညတးညတးမတးး��သည ရေးမးခ�း��တးဖယာပြဖစရေး�လးမမည။

ရေး�ါငးစညး�ားရေးသာ�ါတးးအတးငး �ရေး�ါငးရေးဆာင�ကမနင ညးညတးမမ�းပြခငးတးး��ရေး�ကာငလညး မးမးတးး��၏ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးတးစခ��သး�� ဆ�းရးးလး�က�နး�ငသည။ ဥး�မာအားပြဖင �ခး�င�ါတးးမ�ားရေး�ါငးစညးမရေး�ကာင ANP သည ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင ရေးအာငပြမငမကြးကးးစာ�ခ�သည။ သး��ရေးသာ ၂၀၁၇ တးင �ါတးးတးငး �ဋး�ကခမ�ားရေး�ကာင ANP မ တးစစးတးတးစ�း�ငးသည ခ��ကလာကာ �ခး�ငဦးးရေးဆာင�ါတးး (AFP) ကး� တးညရေး�ာငခ��ကသည (Chan Thar & Khin Moh Moh Lwin, ၂၀၁၉)။

တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည အ�ကတးင ရေးဖာပြ�ခ�သည စး�ရေးခမမ�ားကး� ရေးက�ာလားကာ ရေးအာငပြမငဖြး�းး ရေး��ညတးညတးသည ရေး�ါငးစညးမကး� လ��ရေးဆာငနး�ငခ�လင ရေး�ါငးစညး�ားရေးသာ�ါတးးအတးက ရေး�ာက��အရေး�းကြးကးးလ��ဖယာတးစခ�မာ ၎ငးတးး���စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��ကး� �းရေး�ာကစာ နးးရေးဆာပြခငး၊ ဆ�ရေးဆာငပြခငးမ�ားပြ�����င ပြဖစသည။ ရေး�ါငးစညးဖြး�းးရေး�ာက�း�ငးတးင �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��သည အတးတး�ငပြဖစကာ ရေး�ါငးစညးမတးင�ါဝါငရေးသာ �ါတးးမ�ားတးင မးမးတးး��၏ အမာခရေး�ာကခသမ�ား �းဖြး�းးပြဖစသည အခ�ကမ�ားက နးးရေးဆာပြခငးလ��င�းစဉးကး� ရးး�း�ငးရေးစသည။ သး��ရေးသာလညး နးးရေးဆာပြခငးသကသကပြဖင မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင အနး�င��� လ�ရေးလာကမည မဟ�တးရေး�။

(၁) ရေး�ါငးစညး�ားသည�ါတးးသည မရေး�ါငးစညးမးက �ါတးးမ�ားရေး�းခ�သည ကတးးကဝါတးမ�ားကး� ဆကလကအရေးကာငအ�ညရေးဖာသားမညဟ� ရေး�ါငးစညးပြခငးတးင �ါဝါငသည �ါတးးမ�ား၏ အမာခရေး�ာကခသမ�ားက လကခယာ��ကညရေးအာငပြ����နင (၂) ယာခငရေး�းရေးကာက��မ�ား တးင အမ� း�းသား�ါတးးမ�ားကး� မ�ရေး�းခ�သည တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ��းနး�င��အတးက - ဆ�ရေးဆာငပြခငးပြ���� လး�အ�သည။ သး��ရေးသာလညး ဤအရေးပြခအရေး��း တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက ၎ငးတးး��၏ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��ပြ�င�မ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ခ�ကခ�ငးဆ�ရေးဆာင သးမးသငး�� မလး�အ�ရေး�။ �စမတး�ားရေးသာတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားကး� ရေးအာငပြမငစာ နးးရေးဆာပြခငးနင ဆ�ရေးဆာငပြခငးတးး��သည မတးညးရေးသာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား အ�ကားတးင တးး�ငး�ငးသားဆနဒမ�မ�ား က�ပြ�ားသားနး�ငသညအရေးပြခအရေး�ကး� ရေးလ�ာ�ါးရေးစသည။

Page 36: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

5.3/ tcif;tusif; 3ရေးဒသအလ�ကစ�စည�ရေးနထ�ငများနများ�ါ�ကး များ�က�န�ငသညအလး�အလး ပြများငများး�/နည��ါ�

တးတးးယာနင ရေး�ာကဆ�းအခငးအက�ငးမာ တးး�ငး�ငးသား�ါတးးတးစခ�က �စမတး�ားရေးသာတးး�ငး�ငးသားအ��စ�သည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားစာ သး��မဟ�တး ပြ�ည�ယာနငတးး�ငးရေးဒသကြးကးးမ�ားစာတးင ပြ���က��ရေး��း�ငရေး��ကသည အရေးပြခအရေး�ပြဖစသည။ ရေး��စဉးနငအမပြဖစ�ားရေး�သည ပြ�ညတးငးတးင ရေး��ာရေး��ရေးပြ�ာငးအရေးပြခခ�ရေး��း�ငမမ�ား၊ အရေး�ကာငးမ� း�းစ�တးး��ရေး�ကာင တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားသည ၎ငးတးး��၏ “ဇးာတးး” ပြ�ည�ယာကး� စ��ခာမမ�ား�းရေး��ာ ဤအခငးအက�ငးသည ပြမ�မာနး�ငငတးင မ�ားစာရေးတး�ကြက�ရေး��သည အရေးပြခအရေး�တးစခ�ပြဖစသည။ ဥး�မာအားပြဖင က�ငပြ�ည�ယာတးင မ�လမ� း�းမ�ားစာရေး��း�ငရေး��ကသပြဖင က�ငပြ�ည�ယာအတးငး�း မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင မ�နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည မ�လမ� း�းမ�ားကး� �စမတး�ားကာ ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�င�ကဖြး�းး တးစခါတးစ� က�င�ါတးးမ�ားနင �း�တးး�က�ငဆး�င�က�သည။

အလားတး�င မ�ပြ�ည�ယာအတးငးတးငလညး တးး�ငး�ငးသားမ�ား ရေး�ာရေးနာရေး��း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားတးင လတးရေးတးာကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား ��းရေး�းအတးက က�င�ါတးးနင မ��ါတးး နစခ�လ�းက �စမတး�ား�ကသည က�ငမ�ဆနဒ�ငမ�ားစာ�း�ကသည။ မညသညတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ�� တးစခ�ကမ သးသးသာသာမ�ားပြ�ားပြခငးမ�းသည မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�တးင တးး�ငး�ငးသားအ��စ� တးစခ�တးညးကး�သာ သးးသ�� �စမတး�ားကာ နးးရေးဆာလ��ားပြခငးသည လ�ရေးလာကမမ�းရေး�။ ဥး�မာအားပြဖငဆး��ရေးသာ- အကယာ၍ မ��ါတးးတးစခ�သည မ�နင က�င မ�ဆနဒ�ငမ�ား ရေး�ာရေးနာရေး��း�ငရေး��ကသည မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�တးင ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငလး��ါက က�ငလမ� း�းမ�ားကး� ဖယာခ���ားပြခငးသည �ါတးးအတးက �းခး�ကမကး�သာ ပြဖစရေးစသည။

ယာငးသး��ရေးသာ မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�၌ မ��ါတးးအရေး�ပြဖင ရေးအာငပြမငစာ မ�ဆယာမ ပြ��လ���ာတးင က�ငမ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ဆ�ရေးဆာငပြခငးသည မ�မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� နးးရေးဆာပြခငးနင တး�းတး အရေး�း�ါသည။ �စမတး�ားရေးသာ လ�� ပြ���က��ရေး�ပြခငးသည နး�ငင၏ “တးး�ငး�ငးသားပြ�ည�ယာ” ခ��စခ�တးင ယာဉးဖြး�း�င�ကသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသာ ကြက��က�သည အ�ာမဟ�တးရေး�ကာငး မတးသား��လး�သည။ နး�ငင၏ တးး�ငးရေးဒသကြးကးး ခ��စခ�တးင ယာဉးဖြး�း�င�ကသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားသညလညး ဤအစ�အဖ��အတးငး�ါဝါငရေး�သည။ အရေး�ကာငးမာ �ါတးးမ�ား �စမတး�ားသည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားသည ရေးဒသအတးငးတးင ဗမာနင အပြခားတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားနငအတး ရေး��း�ငရေး��ကရေးသာရေး�ကာငပြဖစသည။

�� ၄။ အခင�အကျင� ၃ အတက အကြကပြ�ထး�ရေးသး များ�ဆယဗျျ�ဟားများျး�

အခငးအကျငး ၃။ေဒသအလကစစညးေနထငမ

နမပါးကာ မကငသညအလားအလာ ြမငမား/နညးပါး

မတညေသာ တငးရငးသားအစအဖ များက ကယစားြပသည

အြခားတငးရငးသား ငငများင ပးေပါငးေဆာငရ�ကြခငး

ပစမတထားေသာ - အြခား တငးရငးသား အစအဖက

စညးးလ�ဆာြခငး

ပစမတထားေသာ - အြခား တငးရငးသား အစအဖက ဆ

ေဆာငသမးသငးြခငး

မဆယ

လပရ

ားမဗ

ျဟာ

ေရးဦ

းလအ

ပချက

|| 31jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

Page 37: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

32 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

ဤအရေးပြခအရေး�တးင�းသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက သငရေးလ�ာသညဗ��ဟာမာ မ�ဆနဒ�ယာအတးငး�း အပြခားတးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��သည အပြခားတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား နင �းရေး�ါငးရေးဆာင�က��ပြဖစသည။ ဤအရေးပြခအရေး�တးငး�း နစခ� သး��မဟ�တး �း���က�း�ရေးသာ နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ နး�ငငရေး�းရေးမာမ�းခ�က တးညးမအရေး�မတးည၍ �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကသည ��စအမ� း�းမ� း�းပြဖစနး�ငသည။ ��မဆ�းရေးသာ �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကပြခငးဗ��ဟာမာ ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာမ�ားနင စ�လ�ဉးး၍ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအ�ကား ညးနးငးရေးဆာင�ကပြခငးမသာ ပြဖစသည။

ဥး�မာအားပြဖင ရေး�းရေးကာက��မတးး�ငမးတးင မ�နး�ငငရေး�း�ါတးး နင က�ငနး�ငငရေး�း�ါတးးတးး��သည တးစ�ါတးးကဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငသည မ�ဆနဒ�ယာကး� အပြခား�ါတးးတးစခ�က လကရေး�ာင�� သရေးဘာတးညးခ�ကပြ��နး�ငသည။ �ါတးးနစခ�သည မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�တးညးတးင အခ�ငးခ�ငးဖြး�း�ငဆး�ငမ မပြ��လင �ါတးးနစခ�လ�းအတးက အနး�င�နး�ငရေးပြခတးး�းတးကလာမညပြဖစသည။ ဤအရေးပြခအရေး�အတးငး�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ဝါငဖြး�း�ငမညမ�ဆနဒ�ယာမ�ားကး� ညးနးငးပြခငးပြဖင လတးရေးတးာအဆငတးး�ငးတးင ၎ငးတးး��၏ ကး�ယာစားလယာရေး��ာမ�ား တးး�းတးက��းလာရေးစ�� လ��ရေးဆာငနး�င�ကမညပြဖစသည။

ဤအခငးအက�ငးတးင�းသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးနစခ�အ�ကား ညးနးငးလ��ရေးဆာငမတးင အခ� း��မ�ဆနဒ�ယာမ�ား၌ မးမး�ါတးးအတးကမဟ�တးဘ� အပြခား�ါတးးအတးက မ�ဆယာရေး�းပြခငးမ� း�းလညး လ��ရေးဆာငနး�ငသည။ ဥး�မာ- က�ငနငမ� တးး�ငး�ငးသားမ�ား ရေး�ာရေးနာရေး��း�ငရေး�သည မ�ဆနဒ�ယာတးစခ�တးင က�င�ါတးးက လး�အ�သည မ�မ�ဆနဒမ�ားအတးက မ��ါတးးက တးာဝါ�ယာ မ�ဆယာရေး�းဖြး�းး ရေး�ာက��ဆငတး မ�ဆနဒတးစခ�တးင မ��ါတးးက လး�အ�သည က�ငမ�ဆနဒမ�ားအတးက က�င�ါတးးက တးာဝါ�ယာ မ�ဆယာရေး�းမညဟရေးသာ သရေးဘာတးညးခ�ကမ� း�း�ယာနး�ငသည။

သး��ရေးသာလညး ယာငးသည က�င�ါတးးအရေး�ပြဖင မ�လမ� း�းမ�ား၏ ဆနဒမ�မ�ား��းရေး�းအတးက မ��ါတးး၏ အား��တးမမ�ားကး�သာ လ�းဝါအားကး�း�မညဟ� ဆး�လး�ပြခငး မဟ�တးရေး�။ မ��ါတးး၏ အကအညး��းလင�င ဤအခငးအက�ငး�း က�င�ါတးးသည အပြခား�ါတးးမ�ား�က မးမးကး�ရေး�းခ�ယာ မ�ရေး�း�� မ�မ�ဆနဒ�ငမ�ားသး�� လ�ရေးလာကစာ ဆ�ရေးဆာငနး�င၊ ယာ��ကညရေးအာငပြ��နး�င�မည။ ဤအခငးအက�ငးအတးငးတးင�းသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးနစခ�အ�ကား လ�ရေးလာကရေးသာ ယာ��ကညမနင �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကမ�းလင အဆး��ါ��စသည ရေး�းရေးကာက��စကဝါ�း တးစခ� သး��မဟ�တး နစခ�အတးက �းရေး�ာကရေးသာ မ�ဆယာဗ��ဟာပြဖစနး�ငသည။

ယာငးက�သး��ရေးသာ ညးနးငးရေးဆာင�ကသည�ညးလမးမ�ားကး� �းရေး�ာကစာလ��ရေးဆာငနး�င�� ဤ အခငးအက�ငးအတးငး�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက ဆးရေးလ�ာသညဗ��ဟာတးစခ�မာတးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ားစာ�ါဝါငသည မဟာမးတးအဖ��တးစခ�ကး� �ရေး�ာင�� သး��မဟ�တး လက�းမဟာမးတးအဖ��မ�ားကး� အားရေးကာငးကြကခး�ငရေးအာင ရေးဆာင�က��ပြဖစသည (�� ၄ ကး� ရး�ါ)။ သမး�ငးရေး�ကာငးအ�ဆး�လင ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��အခ� း��နင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား သည အတးးတးကာလအတးငးက စစအ��ခ���ရေး�းနင ဗမာကြးကးးစး�းမကး� ဆ��က�ငကာ တးစစ�တးစစညးတးညးမ�ဆယာစညးရး�း�� နင “တး�းတးညးမမ” နင “ကး�ယာ�း�ငပြ�ဌာာ�းခင” စသည အရေး�းမ�ားအတးက တးး�က��ဝါင�� �းရေး�ါငးဖြး�းး မဟာမးတးအဖ��မ� း�းစ�ဖ��စညးခ��ကသည။

၁၉၈၉ တးင ဖ��စညးခ�ရေးသာ ပြ�ညရေး�ာငစ�တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ားဒးမး�ကရေး�စးအဖ��ခ��� (UNLD) ဟ� ရေးခတးငသည တးး�ငး�ငးသားရေး�ါငးစ��ါဝါငရေးသာ တး�ဦးးသည ၁၉၉၀ ရေး�းရေးကာက��မ�ားတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားကး� သးသးသာသာ ရေးအာငပြမငမ ��းရေးစခ�သည (Transnational Institute, ၂၀၁၅a) ။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအ�ကား ယာရေး��အ�း သကဝါငလ��ားရေး�ရေးသာ သးသာ�င�ားသည �ါတးးမဟာမးတးအဖ��မ�ားမာ - ၁၉၉၀ ရေး�းရေးကာက��တးင ဝါငရေး�ာကယာဉးဖြး�း�ငခ�သည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး �စ�ါတးး �ါဝါငသည စညးလ�းညးညတးရေးသာ တးး�ငး�ငးသားလမ� း�းမ�ား မဟာမးတး (UNA) နင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးး ၂၂ �ါတးး ပြဖငဖ��စညး�ားရေးသာ ညးရေး�ာငတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားဖကဒရေး�း�ငး (NBF) တးး��ပြဖစသည။

Kempel နင အရေး�ါငးအ�ါမ�ား (၂၀၁၅) တးး��ကရေးတး��းခ��သညမာ ယာငးမဟာမးတးအဖ��မ�ား၏ အစညးအရေးဝါးမ�ားသည အမ�ားအားပြဖင “ဖ��စညး��အရေးပြခခဥး�ရေးဒ နင ဖြးငးမးခ�မးရေး�း စသည ကြးကးးမားသည နး�ငငရေး�းကးစစမ�ားအရေး� ဘ���တးညခ�ကနင သရေးဘာတးညးခ�ကမ�ား �ယာ��” အတးကသာပြဖစဖြး�းး “�ညာရေး�း သး��မဟ�တး

Page 38: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 33jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

က��းမာရေး�းစသည ကဏဍမ�ားအတးက �းတး�မဝါါဒမ�ား ခ�မတး��၊ သး��မဟ�တး ဖ�ဖြးဖး�းရေး�းဆး�င�ာကးစစမ�ားအတးက �းရေး�ါငးရေးဆာင�က��” စသညတးး��အတးက မဟ�တးရေး� (စာ ၂၂)။ “�ါတးး မဟာမးတးဖ��စညး��သည ပြ�ညရေး�ာငစ� အဆငတးင�းသည �ါတးးမ�ားအ�ကားတးငသာ တးည�းဖြး�းး ရေးဒသနတ�အဆင�း �ါတးးမ�ားအ�ကားတးင ၎ငး��စအတးး�ငး ရေးဖာရေးဆာင�ားပြခငး မ�းရေး�”ဟ� Kempel နင အရေး�ါငးအ�ါမ�ားက အလားတး မတးခ�ကပြ���ားသည (စာ ၂၂)။

နး�ငငရေး�းကးစစ��မ�ားတးင ဘ���တးညခ�က�းပြခငးနင နး�ငငရေးတးာအဆငတးင အမ�ားပြ�ညသသး�� ��တးပြ��ခ�ကမ�ား ပြ��နး�ငပြခငးတးး��သည နး�ငငရေး�းမဟာမးတးတးစ��အတးက အရေး�း�ါသည။ သး��ရေးသာ မဟာမးတး၏ အဖ��ဝါင�ါတးးမ�ားသည ရေး�းရေးကာက��ရေးအာငပြမငမ���အတးက ယာငးက�သး��ရေးသာ လ��ရေးဆာငမမ�ားကး�သာ အားကး�း အား�ားပြ��မရေး�သငရေး�။ တးး�ငးပြ�ည ဥး�ရေးဒပြ��လတးရေးတးာ၏ အဆငတးး�ငးတးင တးး�ငး�ငးသားကး�ယာစားပြ��မကး� ပြမငတးငနး�င��အတးက �ရေး�ာင�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားမ� း�းစ��ါဝါငသညမဟာမးတးအဖ��သည ၎ငးတးး��၏ �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကမကး� မ�ဆယာမ လ��င�းမ�ားအ�း ခ����ငနး�ငသငသည။

�း��ရေး�ကာင တးး�ငး�ငးသားမ� း�းစ��ါဝါငသညမဟာမးတးအတးငး�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား သည �းတး�မဝါါဒမ�ား ခ�မတး�� နင အားလ�း�ါဝါငဖြး�းး ညးညတးသည ���း�ပြဖင ရေးဒသခမ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ဆ�ရေးဆာင�� စဉးးစားသငသည။ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ဝါ�ရေးဆာငမရေး�းနး�ငမည မဝါါဒ�လကရေးဖာငးမ�ား၊ အစးအစဉးမ�ား မ�း�ါက တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ ညးနးငးရေးဆာင�ကမသည နး�ငငရေး�းအက� း�းအပြမတးအတးက မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ကြးကး�းကး�င��အား��တးမအပြဖစပြဖငသာ ရးပြမငခ�ရေး�လးမမည။

5.4/ rJqG,frIrsm;wGif rl0g'tajccHjcif;ESifh oD;oefYcGJjcm;rI avsmhyg;apjcif;\ ta&;ygrI�စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားနင ၎ငးတးး��ကး�ကး�ယာစားပြ��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏သရေးဘာသဘာဝါ ကာပြခားမရေး�ကာင မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားသညလညး ကာပြခားနး�ငသည။ မညသး���ငပြဖစရေးစ အ�က တးင ရေးဆးရေးနးခ�သည အရေးပြခအရေး�မ�ားက အကြကပြ��ရေး�သညမာ လတးရေးတးာတးင တးး�ငး�ငးသားကး�ယာစားပြ��မ ပြမငတးငရေး�းကး� အနတးမနး�ငငရေး�း �ညမ�းခ�ကအပြဖစ �ား�း�ကသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင “အပြခားအစ�အဖ��မ�ား” ကး� ဆ�ရေးဆာင�� လး�သညဟ၍ ပြဖစသည။ ယာငးကး�ရေးအာငပြမငစာလ��ရေးဆာငနး�င�� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည မညသညရေး�းဦးးလး�အ�ခ�ကမ�ား�းသညပြဖစရေးစ တးညးရေးသာ သး��မဟ�တး ပြခား�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသား အစ�အဖ��မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��သည အပြခားတးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားနင �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကမမ�ားပြ���� လး�အ�သည (�� ၅ ကး� ရး�ါ)

သး��ရေးသာလညး �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကမသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက အရေး�း�ါဖြး�းး အက� း�း�းရေးစသည တးစခ�တးညးရေးသာ ဗ��ဟာမဟ�တးရေး�။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား လ��ရေးဆာင�� စဉးးစားသငသည ရေး�ာက��အရေး�း�ါရေးသာဗ��ဟာတးစခ�မာ မ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ ရေး��စဉးဘဝါအရေး� သကရေး�ာကမ�းသည မဝါါဒ�လကရေးဖာငးမ�ား ဖ�တးးး��ပြဖစသည (�� ၅ ကး� ရး�ါ)။ လတးရေးတးာတးင ၎ငးတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား �ယာလး�သည ရေး��ာအရေး�အတးက မညမ�င�းရေးစ မဝါါအရေးပြခခသည မ�ဆယာမမ�ားသည �ါတးးမ�ားကး� မ�ဆနဒ�ငမ�ားနင ခ� းတးဆကရေး�းဖြး�းး ဆကသယာမ�းရေး�ရေးစသည။ မဝါါဒအရေးပြခခမ�ဆယာသည ခ�ဉးးက���မ�ားကး� က�ငသ�းပြခငးပြဖင တးး�ငး�ငးသားမ�မ�ား အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးမ�ား�သး�� စးးဆငးသားပြခငးကး�လညး ကာကယာနး�ငမည ပြဖစသည။ အ�ကတးင ရေးဖာပြ�ခ�သညအတးး�ငး�င တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားသည နး�ငငရေး�း�ါတးးတးစခ�ကး� မ�ရေး�း��မာ လမ� း�းတး ဟသည ရေးပြ�ာဆး�ခ�က�က �း�မး�လး�အ�ရေး�ကာငး ၂၀၁၅ ရေး�းရေးကာက��တးင ကယာားပြ�ည�ယာမ �လဒမ�ားက ပြ�သရေး�သည။ Transnational Institute အစး�ငခစာ (၂၀၁၅ခ) တးင ရေးဖာပြ��ားသညအတးး�ငး�င တးး�ငး�ငးသားပြ�ည�ယာမ�ားတးင တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ားက အမ�ားစ�ပြဖစရေးသာလညး NLD သည တးး�င�ငးသား မ�ဆနဒ�ငမ�ားစာတးး�� နစသကသည တးစဦးးခ�ငး လး�အ�ခ�ကနငကး�ကညးရေးအာင အ�းပြ��လ���ားရေးသာ �ါတးး၏

Page 39: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

34 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

မ�ဆယာမမ�ားရေး�ကာင ကခ�ငပြ�ည�ယာ၊ ကယာားပြ�ည�ယာ၊ မ�ပြ�ည�ယာ နင ခ�ငးပြ�ည�ယာ�း မ�ဆနဒ�ယာမ�ားစာတးး��တးင ပြ�ညသ�ဆနဒမ� �ကဝါကရေးက�ာပြဖင အနး�င�ခ�သည။

တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ����ရေးင၊ လသားအ�ငးအပြမစမ�ား သး��မဟ�တး ဩဇးာတးးကကမတးး��တးင အမ� း�းသား�ါတးး ကြးကးးမ�ားနင မယာဉးနး�ငရေး��ာ က��းမာရေး�း၊ လမဖလ�ရေး�း၊ �ညာရေး�း စသည ရေးဒသအလး�က မဝါါဒ မ�ားအရေးပြခခသည မ�ဆယာမမ�ားသည တးး�ငး�ငးသား �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင ၎ငးတးး���စမတး�ားရေးသာ မ�ဆနဒ�ငပြ�ညသမ�ားကး� ၎ငးတးး��သည အမ� း�းသား�ါတးးမ�ား�က မ���� �း�မး��း�ကတး�ရေး�ကာငး သကရေးသပြ��ာတးင အသ�းပြ��နး�ငသည ဗ��ဟာမ�ားပြဖစနး�ငသည။

မဝါါဒ �လကရေးဖာငးမ�ား�းပြခငးသည ရေး�ါငးစညးလး�ကသည တးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ရေး�ါငးစညးဖြး�းးမ�ကာမးမာ�င ပြ��လညဖြး�း�က�သားမည အလားအလာကး�လညး ရေးလ�ာ�ညးရေးစနး�ငသည။ ရေး�ါငးစညးပြခငးမပြ��မး �ညာရေး�း၊ က��းမာရေး�း၊ ရေးပြမယာာစးမခ��ခ�ရေး�း စသညတးး��နင စ�ဆး�ငသည မဝါါဒမ�ားအရေး� အရေး�းအယာညးနးငးပြခငးနင သရေးဘာတးညးခ�က�ယာပြခငးတးး��သည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားကး� ရေး�ါငးစညးနး�င��နင ရေး�ါငးစညးဖြး�းးရေး�ာက အတးတးကဆကလက�းရေး�နး�င�� အရေး�ာကအကပြ��သည။ �း��အပြ�င ရေးဒသခမ�ဆနဒ�ငမ�ားနင �းးက� ဆကစ�ရေး�သည မဝါါဒမ�ားအရေး� စးစး�ကပြခငးပြဖင ရေး�ါငးစ�ဖ��စညးလး�ကသည�ါတးးသစသည ၎ငးတးး��အက� း�းစးး�ားမ�ားကး� မရေး�ါငးစညးမးက�က �း�မး�ရေးကာငးမ�စာကး�ယာစားပြ��မညဟ� မ�ဆနဒ�ငမ�ားအား �ားလညလကခရေးအာင ပြ���� �း�မး�လယာကရေးစသည။

ရေး�ါငးစညးလး�ကသညနး�ငငရေး�း�ါတးးသည မ�ဆနဒ�ငမ�ားသး�� ရေးပြ�ာ�ကားမည မဝါါဒမ�ား၊ လ��င�းစဉးမ�ားကး� ဖ�တးးးလး�ကသညနငတးစဖြး�း�င�က ရေး�ါငးစညးလး�ကရေးသာ�ါတးး �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�၏ ရေးဒသအလး�ကမ�ားစာစ�စညးရေး��း�ငမသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက နးငး�အားသာခ�ကပြဖစလာကာ အမ� း�းသား�ါတးးမ�ား�သး�� မ�ဆ�းရးးမည အဆး�းကြက�နး�ငရေးပြခလညး ရေးလ�ာ�ါးသားနး�ငသည။ �း��အပြ�င မဝါါဒအရေးပြခခသည မ�ဆယာစညးရး�းရေးပြ�ာဆး�မမ�ားသည ရေး�ါငးစညးလး�ကသည�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင ရေး�းရေးကာက��စကဝါ�းတးစခ��က�း�မး�၍ ရေးအာငပြမငမကး� �း�းသးမးနး�င�� အရေး�ာကအကပြ��ရေး�လးမမည။

ရေး�ာကဆ�းအရေး�ပြဖင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည တးညးရေးသာ တးး�ငး�ငးသား အ��စ�မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��သညပြဖစရေးစ၊ ပြခား�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ားကး� ကး�ယာစားပြ��သညပြဖစရေးစ သးးသ��ခ�ပြခားပြခငး�ညး�ါးသည ရေးပြ�ာဆး�မမ�ားကး�သာ မ�ဆနဒ�ငမ�ား�သး�� ရေး�းသငသည။ အရေး�ကာငးမာ သးးသ��ခ�ပြခားသညခ�ဉးးက���သည ရေး�းရေးကာက��တးင �ါတးးမ�ား အနး�င�မည အခငအလမးကး� ရေးလ�ာ�ါးရေးစရး�သာမက ၎ငးတးး��၏ ကး�ယာစားပြ��မအ�ညအရေးသးကး��ါ �းခး�ကရေးစနး�ငရေးသာရေး�ကာင ပြဖစသည (�� ၅ ကး� ရး�ါ)။ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအား ၎ငးတးး��၏ “သးးသ��ပြဖစမ” ကး� လ�းဝါစ��လတးဖး�� အကြကရေး�း��မာမ ရေးလ�ာက�သငပြမတးမညမဟ�တးရေး�။ အဘယာရေး�ကာငဆး�ရေးသာ ယာငးသး��စ��လတးပြခငးသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား တးည�း�ပြခငး၏ အရေးပြခခအရေး�ကာငး�ငးကး� ဆ��က�ငရေး�မည ပြဖစရေးသာရေး�ကာင�င ပြဖစသည။

မညသး���ငပြဖစရေးစ မ�ဆယာမမ�ားတးင အားလ�း�ါဝါငနး�ငမ �း�မး�လာရေးလရေးလ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင “အစ�အဖ��ပြ�င�”မ မ�ဆနဒ�ငမ�ား�သး�� �း�မး�လကလမးမး ရေး�ာက�းကာ လတးရေးတးာတးငး ကး�ယာစား လယာရေး��ာမ�ား �း�မး���းလာနး�ငရေးလရေးလ ပြဖစသညကး� အသးအမတးပြ���� အရေး�းကြးကးးသည။ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားအတးက အလားတး အရေး�းကြးကးးသညအခ�ကမာ တးး�းတးကရေးပြ�ာငးလ�မ�း��နင �ါတးးသည မညသညတးး�ငး�ငးသားရေး�ာကခ �းသညပြဖစရေးစ မ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ လး�အ�ခ�ကမ�ားကး� ပြဖညဆညးရေး�းနး�ငမည မ�ဆနဒ�င�ဦးးတးညသည မဝါါဒ ကတးးကဝါတးမ�ားရေး�း���ငပြဖစသည။ သးးသ��ခ�ပြခားမ�ညး�ါးရေးသာ ခ�ဉးးက����းသည မဝါါဒအရေးပြခခ မ�ဆယာမမ�ားသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင �း�မး�က�ယာပြ���ရေးသာ မ�ဆနဒ�ငလ��ကး� �းရေး�ာကစာဆ�ရေးဆာငနး�င��နင မ�ဆယာ�ာတးငသာမက လတးရေးတးာအတးငးတးင�ါ အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင ရေးအာငပြမငစာ �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကနး�င�� အရေး�ာကအ�ပြဖစရေးစရေး�မည။

Page 40: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 35jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

များဝါါဒအရေးပြခခများ�ဆယများများျး�၏ အး�သးချကများျး�

နး�ငငရေး�း �ါတးးနင ၎ငး၏ မ�ဆနဒ�ငမ�ားအ�ကား ခ� းတးဆကမကး� �း�မး�ရေးကာငးမ�ရေးစသည။

အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးမ�ား�သး�� တးး�ငး�ငးသားမ�မ�ား စးးဆငးသားပြခငးကး� ကာကယာရေး�းသည။

ရေး�ါငးစညးလး�ကသညတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ား ပြ��လညဖြး�း�က�သားမည အဆး�းကြက�နး�ငရေးပြခကး� ရေးလ�ာ�ါးရေးစသည။

ကး�ယာစားပြ��မအ�ညအရေးသးကး� �း�မး�ရေးကာငးမ�ရေးစသည။

သ�သနခ�ပြခး�များနည��ါ�သည များ�ဆယများများျး�၏ အး�သးချကများျး�

နး�ငငရေး�း �ါတးးနင ၎ငး၏ မ�ဆနဒ�ငမ�ားအ�ကား ခ� းတးဆကမကး� �း�မး�ရေးကာငးမ�ရေးစသည။�း�မး�က�ယာပြ���ရေးသာ မ�ဆနဒ�ငပြ�ညသမ�ား�သး�� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား လကလမးမးရေး�ာက�းရေးအာင အရေး�ာကအကပြ��သည။

“အစ�အဖ��ပြ�င�” မသမ�ားကး� တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားအရေး�ပြဖင �းရေး�ာကစာ ဆ�ရေးဆာငနး�ငရေးစသည။

အပြခားတးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားနင ရေးအာငပြမငစာ�းရေး�ါငးရေးဆာင�ကနး�ငရေးစသည။

�� ၅။ ပြများနများးန�ငင� တ�င��င�သး�န�ငငရေး���ါတများျး�အတက အကြကပြ�ထး�သည များ�ဆယဗျျ�ဟားများျး�

အခငးအကျငး ၁။ေဒသအလကစစညးေနထငမ

နမပါးကာ မကငသညအလားအလာ ြမငမား/နညးပါး

ကယစားလယေနရာ ရငသမျ အများဆးရရန အြခားပါတများ

င ပးေပါငးလပေဆာငရန (လပလမလပရန)

ပစမတထားေသာ တငးရငးသား အစအဖက စညးးလ�ဆာြခငးင ဆေဆာငသမးသငးြခငး

မဆယ

လပရ

ားမဗ

ျဟာ

ေရးဦ

းလအ

ပချက

ပစမတထားေသာ အြခား တငးရငးသား အစအဖက

စညးးလ�ေဆာြခငးင ဆေဆာငသမးသငးြခငး

ကဏအလက မဝါဒ ပလကေဖာငးများ ဖနတးြခငး

သးသန�ခြခားမ နညးပါးသည မဆယလပရား ေြပာဆမများက အသးြပြခငး

ပးေပါငးေဆာငရ�ကြခငး - တညေသာ တငးရငးသား အစ

အဖက ကယစားြပသည အြခား တငးရငးသားငငေရး

ပါတများင ေပါငးစညး

မတညေသာ တငးရငးသားအစအဖ များက ကယစားြပသည အြခားတငးရငးသား ငငများင ပးေပါငးေဆာငရ�ကြခငး

အခငးအကျငး ၂။ေဒသအလကစစညးေနထငမ

ြမငမားကာ မကငသည အလားအလာများ

အခငးအကျငး ၃။ ေဒသအလကစစညးေနထငမ

နမပါးကာ မကငသညအလားအလာ ြမငမား/နညးပါး

Page 41: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

6. ed*kH;ပြမ�မာနး�ငင၏ ရေး�းရေးကာက�� သမး�ငးရေး�ကာငးကး� ပြ���ကညလ�င တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ ရေးအာငပြမငမန�းမာ အဖြးမ��းမခ�ကာ အမ� း�းသား�ါတးးကြးကးးမ�ားက လတးရေးတးာကး� လမးမး�း�ားဖြး�းး ၂၀၁၅ အရေး�ရေး�ရေး�းရေးကာက��တးငလညး အလားတး �လဒမ�ားသာ ရေးတး�ပြမငခ��သည။ လတးရေးတးာအဆငတးး�ငးတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား လ�ရေးလာကစာ ကး�ယာစားပြ��နး�ငမမ�းပြခငးသည တးး�ငး�ငးသားလ�ညးစ�မ�ားကး� စ�စတးက�ဖးနး��ားပြခငး၊ တးး�ငးပြ�ည၏ ဖ��စညးအ��ခ�����အရေးပြခခဥး�ရေးဒနင ရေး�းရေးကာက��စ�စမ�ားက တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားအရေး� အငစတးးက��း�ငးဆး�င�ာ အက��အသတးမ�ား �ား�းရေး�ပြခငးတးး��ရေး�ကာင ပြဖစသည။

သး��ရေးသာလညး ၂၀၁၅ ခ�နစတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား က�ငသ�းခ�သည မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� ရေးလလာ�ကညရေးသာအခါ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည ၎ငးတးး���စမတး�ားသည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ားကး� နးးရေးဆာပြခငး နင ဆ�ရေးဆာငပြခငးမ�ား ပြ��လ���ာတးင အရေးခ�ာရေး�သညအခ�ကမ�ား�းရေး�ဖြး�းး ၎ငးတးး��ကး� အရေးလး�ားရေးပြဖ�ငး��မာ အရေး�းကြးကးးသည။ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� ခ�ဉးးက��ာတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားသည �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအ��စ�မ�ား၏ ���န�ရေး��း�င�� နင တးး�ငး�ငးသားရေးဒသမ�ားတးင အပြခားအ��စ�မ�ားရေး��း�ငရေး�မတးး��ကး� ရေးလ�ာရေး�ါတးကခ�ကရေး��ကသည။ ယာငးအခ�ကရေး�ကာင ၎ငးတးး��သည လမ� း�း ကး� မ�ဆယာမ၏ မ�ကနာစာနင ဗဟး�တးင �ား�းကာ သးးသ��ခ�ပြခားသညခ�ဉးးက���ပြဖင �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��ကး� နးးရေးဆာမးတးတး�ကသည။ ယာငးက�သး��ရေးသာ မ�ဆယာဗ��ဟာသည ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငရေး��ကသည �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသား အစ�အဖ��မ�ား�းရေးသာ တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးအခ� း��အတးက အလ��ပြဖစရေးသာလညး ရေး�ာကခသလ��ပြ���က��ရေး�ရေးသာ �ါတးးမ�ား သး��မဟ�တး တးညးရေးသာတးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��(မ�ား) ကး� ကး�ယာစားပြ��သညဟ� ရေးကြကးရေး�ကာရေး�သည အပြခားတးး�ငး�ငးသား�ါတးးမ�ားနင မ�ခ�ရေးဝါယာ�နး�ငသည အလားအလာ ပြမငမားရေးသာ �ါတးးမ�ားအတးကမ အလ��ပြဖစမည မဟ�တးရေး�။

�စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမနင လက�း FPTP ရေး�းရေးကာက��စ�စရေးအာကတးင တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ ရေးအာငပြမငမအတးက ၎ငး၏ အရေး�း�ါရေးသာအခ�းကဏဍအရေး�အရေးပြခခကာ ယာခ�စာတးမးက မတးညးရေးသာ တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ရေးတး�ကြက�ရေး��သည အရေးပြခအရေး���စမ�ားကး� ဆ���တးဖြး�းး ��စတးစခ�ကး� တးငပြ��ား�ါသည။ �စမတး�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား ရေးဒသအလး�ကစ�စညး ရေး��း�ငမနင သကဆး�ငရေးသာ အရေးပြခအရေး�မ�ားကး� ��စသ�းခ�အပြဖစ ခ���ကာရေးဖာပြ��ား�ါသည - (၁) ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမပြမငမားကာ မ�က�နး�ငသည အလားအလာ�ညးသည။ (၂) ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမပြမငမားကာ မ�က�နး�ငသည အလားအလာမ�ားသည။ (၃) ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငမ�းမ�ါးကာ မ�က�နး�ငသည အလားအလာ ပြမငမား/ �ညး�ါးသည။

အရေးပြခအရေး�မ�ား ကာပြခားသညနငအမ ဗ��ဟာမ�ားလညး က�ပြ�ားသည။ သး��ရေးသာ တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ� း�းစ�တးး��အတးက ဘ�တးညးသညမာ လတးရေးတးာတးင မ�ဆနဒ�ယာ

36 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

Page 42: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

မ�ားမ�ား ကး�ယာစားပြ��လး�ရေးလရေးလ ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမမ�ားသည အားလ�းအက��းဝါငကာ မဝါါဒအရေးပြခခ�� �း�မး�အရေး�းကြးကးးရေးလရေးလ�ငပြဖစသည။ လတးရေးတးာတးင ကး�ယာစားပြ��မ ပြမငတးငနး�င��အတးကသာမက လတးရေးတးာအဆငတးး�ငးတးင ကး�ယာစားပြ��မအ�ညအရေးသး�း�မး�ရေးကာငးမ�ရေးစ��အတးက အပြခား တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင �းရေး�ါငးရေးဆာင�ကသည ဆကဆရေး�းမ�ား�း��လညး အရေး�းကြးကးးသည။

ယာခ�စာတးမးတးင�းသည အက��အသတးမ�ားကး�လညး သတးးပြ����လး��ါသည။ ��မဦးးစာ ပြမ�မာနး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ားသည ဒးမး�က�ကတးစရေး�းရေးကာက��အရေးတး� အကြက� အက��အသတးပြဖငသာ�း�ကသပြဖင ယာခ�စာတးမးက ပြ��လ�သ�းသ��ားရေးသာ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ား၏ က�ယာပြ���မအတးး�ငးအတးာမာ ၂၀၁၅ အရေး�ရေး�ရေး�းရေးကာက��သာပြဖစသည။ �း��အပြ�င မ�ဆနဒ�ယာမ�ား�း တးး�ငး�ငးသားမ�ား၏ အခ� း�းအစားဆး�င�ာ အခ�က အလကမ�ား မ��းနး�ငသပြဖင ယာခ�စာတးမးတးင တးငပြ��ားရေးသာ ��စ (model) သည က�ပြ�ားရေးသာ တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား ရေးဒသအလး�ကစ�စညးရေး��း�ငသည ရေးယာဘ�ယာ���စမ�ားအရေး� အရေးပြခခ�ားသည။

ယာခ�စာတးမးမ ��စတးင မ�ရေး�းသည အမအက�ငမ�ားအရေး� သကရေး�ာကမ�းနး�ငသည ပြမ�မာ နး�ငင�း တးး�ငး�ငးသားမ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ လမစးး�ားအရေးပြခအရေး�နင �ညာရေး�းအဆင စသည ရး�ရေး�းရေးသာအခ�ကအလကမ�ားကး� �ညသငးစဉးးစား�ားပြခငး မ�းရေး�။ လတးရေးတးာတးင လက�း ရေး��ာမ��ားသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား၏ မ�ဆယာမမ�ားကး� မးဒးယာာတးင ရေးဖာပြ�ခ�ကမ�ား၊ ရး��သမတးတးမးမ�ားမာလညး အလ��ား�ါးသပြဖင ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာမမ�ားကး� ယာခ�စာတးမးတးင �ညသငးအက�ပြဖတး�� ခကခ�ရေးစသည။

ယာငးအက��အသတးမ�ား�းရေးသာလညး ကန��တးး��သးသမဆး�လင ယာခ�စာတးမးသည တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ဆငက�ရေးပြ�ာငးလ�ကာ ၎ငးတးး��၏ မ�ဆယာဗ��ဟာမ�ားကး� အဆငပြမငတးင�� လး�အ�ခ�ကကး� မးးရေးမာငး�း�းပြ��ားသည ��မဆ�း စာတးမးပြဖစသည။ ဤစာတးမးတးင နး�ငငတးကာအရေးတး�အကြက�မ�ားနငလညး ခ� းတးဆက�ားဖြး�းး တးး�ငး�ငးသား နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ားနင ၎ငးတးး���စမတး�ားသည တးး�ငး�ငးသားအစ�အဖ��မ�ား၏ ရေးဒသအလး�က စ�စညးရေး��း�ငမမ�ားအ�ကား�း ဆကစ�မမ�ားကး� အရေးပြခခ�ားသည။ ကး�ယာစားပြ��မအ�ည အရေးသး �း�မး�ရေးကာငးမ�ရေးစ��နင �းရေး�ာကစာမ�ဆယာနး�ငရေးစ��အတးက တးး�ငး�ငးသားနး�ငငရေး�း �ါတးးမ�ား၏ မ�ဆနဒ�ငမ�ားအရေး�ကာငးကး� ရေးသခ�ာက��စာသး�းရေး�း၏ အရေး�း�ါ��ကး� ��တးလ�လ� အရေးလး�ားရေးဖာပြ��ားသည။ တးး�ငး�ငး သားမ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ မ�ရေး�းသည အမအက�ငနင နး�ငငတးစဝါ�းမ မ�ဆနဒ�ယာမ�ား�း တးး�ငး�ငးသားအခ� း�းအစားတးး��နင �တးသကသည ��မရေးလလာမမ�ားနင အခ�ကအလကရေးကာကယာမမ�ားသည နး�ငငရေး�း�ါတးးမ�ား ၎ငးတးး��၏ မ�ဆနဒ�ငမ�ားကး� �စမတး�ားနး�င��နင မ�ဆနဒ�ငမ�ား၏ လး�လားခ�ကမ�ားနင ကး�ကညးသည မ�ဆယာမမ�ား ပြ��နး�ငရေး�းအတးက အသ�းဝါငမညပြဖစသည။

|| 37jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

Page 43: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

|| 39jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

ukd;um;csufrsm;Chandra, K. (2003). Why ethnic parties succeed: Patronage and ethnic

headcounts in India. Retrieved from https://escholarship.org/

Chandra, K. (2005). Ethnic parties and democratic stability. Perspectives on Politics, 3, 235-252.

Chandra, K. (2011). What is an ethnic party?. Party Politics, 17, 151–169.

Chan Thar, & Khin Moh Moh Lwin. (2019, November 13). ‘We merged and we won’- ethnic parties set aside differences to claw back seats from NLD. Myanmar Now. Retrieved from https://myanmar-now.org/

Clarke, S. L., Seng Aung Sein Myint, & Zabra Yu Siwa. (2019). Re-examining ethnic identity in Myanmar. Retrieved from https://www.centrepeaceconflictstudies.org/

Clientelism. (n.d.). In Merriam-Webster.com dictionary. Retrieved from https://www.merriam-webster.com/dictionary/clientelism

DeSilver, D. (2019, May 14). Despite global concerns about democracy, more than half of countries are democratic. Retrieved from https://www.pewresearch.org/

Elischer, S. (2013). Political parties in Africa: ethnicity and party formation. Cambridge, England: Cambridge University Press.

Hoffman, B. D., & Long, J. D. (2013). Parties, ethnicity, and voting in African elections. Comparative Politics, 45, 127-146.

Horowitz, J. (2015). The ethnic logic of campaign strategy in diverse societies: Theory and evidence from Kenya. Comparative Politics Studies, 49, 324-356.

Huber, J. D., & Suryanarayan, P. (2016). Ethnic inequality and the ethnification of political parties: Evidence from India. World Politics, 68, 149-188.

Ishiyama, J. (2009). Do ethnic parties promote minority ethnic conflict? Nationalism and Ethnic Politics, 15, 56-83.

Kempel, S., Chan Myae Aung Sun, & Aung Tun. (2015). Myanmar political parties at a time of transition: Political party dynamics at the national and local level. Retrieved from https://themimu.info/

Macgregor, F. (2015, November 16). Ethnic parties fall short of expectations. Myanmar Times. Retrieved from https://www.mmtimes.com/

Marshall, M., & Ishiyama, J. (2016). Does political inclusion of rebel parties promote peace after civil conflict?. Democratization, 23, 1009-1025.

Myanmar. (2008). Constitution of the Republic of the Union of Myanmar. Nay Pyi Taw: Ministry of Information.

Myanmar Department of Population. (2016). The 2014 Myanmar population and housing census: Thematic report on migration and urbanization. Retrieved from https://myanmar.unfpa.org/

Myanmar Political Information: Linking Analytical Resources. (2016a). Age of parliament members. Retrieved from https://www.mypilar.org/

Page 44: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

40 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

Myanmar Political Information: Linking Analytical Resources. (2016b). Gender composition of representatives from winning ethnic parties in all three parliaments. Retrieved from https://www.mypilar.org/

Myanmar Political Information: Linking Analytical Resources. (2016c). Religion of member of parliaments. Retrieved from https://www.mypilar.org/

Nu Tsen Mun. (2020). Empirical analysis of the 2015 Election Results through PR and FPTP. Manuscript in preparation.

People’s Alliance for Credible Elections (2019). Citizens’ political preferences for 2020. Yangon, Myanmar: People’s Alliance for Credible Elections.

Pyae Sone. (2018, December 11). Room for improvement: Myanmar’s campaign finance network. International Institute for Democracy and Electoral Assistance. Retrieved from https://www.idea.int/

Reynolds, A. (2006). Electoral systems and the protection and participation of minorities. London, UK: Minority Rights Group International.

San Yamin Aung. (2019, July 10). Ignoring ethnic parties will hurt NLD in 2020. The Irrawaddy. Retrieved from https://www.irrawaddy.com/

Schroder P. (2017). Political Strategies (A. Malhotra, Trans.). Yangon: Friedrich-Naumann-Stifung. (Original work published 2000).

Siegner, M. (2019). In search of the Panglong spirit: The role of federalism in Myanmar’s peace discourse. Yangon, Myanmar: Hanns Seidel Foundation Myanmar Office.

Strijbis, O., & Kotnarowski, M. (2013). Measuring the electoral mobilization of ethnic parties: Towards comparable indicators. Party Politics, 21, 456-469.

Transnational Institute. (2015a). Ethnic politics and the 2015 elections in Myanmar. Retrieved from https://www.tni.org/en/myanmar-in-focus

Transnational Institute. (2015b). The 2015 general election in Myanmar: What now for ethnic politics. Retrieved from https://www.tni.org/en/myanmar-in-focus

Union Election Commission (2019) တညဆႏငငေရးပါတမားစာရငး [Current list of political parties]. Retrieved from https://www.uec.gov.mm/

Vogt, R. J. (2015, December 3). UEC puts election turnout at 69 percent. Myanmar Times. Retrieved from https://www.mmtimes.com/

Win Tint Tun. (2013). ဗမာျပည ႏငငေရးပါတ အဖြ႔အစညး အသငးအပငးမားအညႊနး [Burma political parties and organizations]. Yangon, Myanmar: U Chit Nyunt.

Whelan, R.D. (2011). Burma election 2010: an election of generals. Retrieved from https://aceproject.org/

Xianghui, Z. (2019). General elections in Myanmar from the perspective of inter-ethnic relations: Contest and adaptation. World Ethno-national Studies, 4, 1-19.

Zarni Mann. (2019, September 24). Myanmar’s ethnic parties dismiss NLD’s Ethnic Affairs Committee as pre-election ploy. The Irrawaddy. Retrieved from https://www.irrawaddy.com/

Page 45: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

Designed by Ying Tzarm

E YTZgraphic

Page 46: 2020 taxGaxGa&aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif;...2020 taxGaxGa&G;aumufyGJ twGuf toifhjyifjcif; jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh

42 || 2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

jrefrmEkdifiH&Sd wkdif;&if;om;EkdifiHa&;ygwDrsm;\ rJqG,fAsL[mrsm;udk ykdrkdaumif;rGefaprnfh enf;vrf;rsm;

2020 taxGaxGa&G;aumufyGJtwGuf toifhjyifjcif;

aemf*vJ'pf(pf)armifarmif ? 2020 ckESpf arv

w w w . s a l w e e n i n s t i t u t e . o r g

သလြငျပညသ႔ေရးရာ မဝါဒေလလာေရးအဖြ႔ (Salween Institute) သည သေတသနသးသပခကမား ျပစေရးသားထတေဝျခငးႏင ႏငငတဝမးလးရ လမႈအသငးအဝငးမား၏ ေခါငးေဆာငမားက မဝါဒပငးဆငရာမားႏငပတသကသည စြမးရညျမႇငတငေပးျခငးတ႔ျဖင ျပညသ႔ေရးရာမဝါဒမား ေရးဆြခမတျခငးျဖစစဥမားက ပပးကညရန ရညရြယခကျဖင ဖြ႔စညးထားသည အဖြ႔အစညးျဖစသည။ ျမနမာ ႏငင၏ တငးသျပညသားမားအားလးအတြက ပမေကာငးမြနသည အနာဂတတစရပ ပေဖာရာတြင အကအညေပးရန ေမာမနးထားပါသည။

သေတသနျပျခငး၊ သငတနးေပးျခငးမားႏင နညးပညာအေထာကအကမား ပပးေပးျခငးတ႔မတဆင ၿငမးခမးေရး တညေဆာကေရး၊ မဝါဒမား ေရးဆြခမတေရးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးတ႔အတြက လမႈအသငးအဝငးေခါငးေဆာငမားအား စြမးရညျမႇငတငေပးျခငးႏင မဝါဒ ေရးဆြခမတသမားအား စညးရးလႈ႔ေဆာျခငးမားက လပေဆာင ေနပါသည။

ခယခကမား ၿငမးခမး၍ သာယာဝေျပာေသာ ျပညေထာငစျမနမာႏငငတည ေဆာကႏငရန တငးရငးသားလမးမား အားလးအတြက တနးတေရး ႏင ကယပငျပဌာနးခြငရရေရးသည အေျခခအကဆးျဖစသည။

ခငမာသည နညးပညာပငးဆငရာ အေျခခသညလညး ျမနမာႏငင၏ စလငကြျပားမႈမား မားျပားလသည လမႈအသငးအဝငးမား အၾကား လမႈေရးအရ ေပါငးစညးညညြတမႈမားအတြက လြနစြာအေရးႀကးပါသည။