تحقیق روش باآشنایی عمومی

از پیدا شدن سوال تا رسیدن به جواب

2102سپتامبر

مهدی جامی

1

:فهرست درسها

پیشگفتار آشنایی با روش تحقیق چه می آموزیم؟ عمومیدوره در

:درس اول

چرا به تحقیق نیازمندیم؟

:درس دوم

انواع سوالهایی که می تواند پاسخ پیدا کند

:درس سوم

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟

:درس چهارم

چه اطالعاتی برای جواب دادن به سوال نیاز داریم؟

:درس پنجم

برای نتیجه گیری سنجش و پاالیش اطالعات گردآوری شده

:درس ششم گزارش تحقیق

2

پیشگفتار

آشنایی با روش تحقیق چه می آموزیم؟ عمومیدوره در

در . داین دوره برای کسانی ارائه می شود که از روش تحقیق تنها نامی شنیده اند و تصور دقیقی از محتوای آن ندارنکه با زبانی غیرفنی و ساده فرصت خواهند داشت گام به گام با مهمترین بخش های روش تحقیق عالقه منداناین دوره

و در دوره های آموزشی در سطح دبیرستان و سال اول آشنا شوند و آن را در زندگی روزمره خود بیان می شود ود که بعد از این درس مقدماتی درس بعدی را که دوره اگر دانشجو هستید توصیه می ش به کار گیرنددانشگاه

.متوسطه روش تحقیق است نیز بگذرانید

:ه این موضوعات می پردازیماز آشنایی با روش تحقیق در شش درس ب( یا عمومی)دوره مقدماتی در این

چرا به تحقیق نیازمندیم؟ :درس اول

ی است؟چگونه سوالیا قابل جواب سوال معنادار :درس دوم

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟ :درس سوم

از چه راهی آنها را پیدا می کنیم؟ چه اطالعاتی برای جواب دادن به سوال نیاز داریم؟ :درس چهارم

؟پاالیش کنیم تا نتیجه بگیریموقتی اطالعات را پیدا کردیم چگونه آنها :درس پنجم

و گزارش چگونه آن را ثبت با دیگران در میان بگذاریم ردن جواب مان را اگر خواستیم روش پیدا ک :درس ششم کنیم؟

3

چرا به تحقیق نیازمندیم؟ :درس اول

یشتر می و تجربه و دانش ما بو هر قدر می گذرد . کار تحقیق یک کار عمومی است که همه ما انجام می دهیم :اول چکیده درس

مسائلی که باید در باره آن تحقیق کنیم کمتر که نمی شود هیچ شود و به تکنولوژی های پیشرفته تری دست می یابیم نیازمان به .بیشتر هم می شود

:از شما انتظار می رود پس از خواندن این درس بتوانید .تحقیق را در نمونه های زندگی روزمره شناسایی کنید 1 . ه از روش تحقیق به دست دهیدتعریفی ساد 2 .رابطه اطالعات انبوه موجود روی وب را با ضرورت تحقیق تشخیص دهید 3

. ممکن است به نظر بسیاری کلمه ای سنگین باشد که معموال در زندگی روزمره کاربردی ندارد «تحقیق»کلمه زیر مثالهای اما . نند این سراغ می گیریممحققان را معموال در دانشگاهها و موسسات پژوهشی و آزمایشگاهها و ما

درگیر تحقیق ا سطوحی از ما همگی در زندگی روزانه خود ب نشان می دهد که تحقیق به اینطور جاها محدود نیست و :هستیم

؛پیدا کردن خانه مناسب با قیمت مناسب برای خرید یا اجاره

؛خوب و بهای منصفانهپیدا کردن بهترین رستوران یا فروشگاه با کیفیت محصوالت

؛پیدا کردن بهترین راه رفتن به یک سفر کوتاه یا تعطیالتی به یک منطقه از کشور یا جهان

؛پیدا کردن بهترین معلم خصوصی ریاضی یا زبان

؛پیدا کردن بهترین تصویربردار عروسی و جشن تولد

ده؟ چطور بوده ماجرا؟ حاال قراره این حرفها را زفالنی واقعا : پیدا کردن جواب برای سوالهای خبری مان چه بشود؟ یعنی اوضاع بدتر می شود؟

سفیدکننده که تازه خریده ایم تقلبی بوده درست است؟آرایشی اینکه می گویند کرم های

این دانشگاهی که در مالزی پذیرش داده به تو مدارک اش در اروپا ارزشی دارد؟ توی خود ایران ارزشیابی رسیه گرفت از خود مالزی؟می شود؟ می شود بو

این شرکتی که تازه در دوبی راه افتاده برای کارهای تولیدی فیلم قرار است برای داخل ایران فیلم تولید کند یا برای شبکه های تلویزیونی خارجی؟ چطور مجوز گرفته از دولت امارات؟

وکار تحقیق یک کار عمومی است می دهد که توجه به این مثالها و نمونه های مشابه آن در زندگی روزمره ما نشان و تجربه و دانش ما بیشتر می شود و به تکنولوژی های پیشرفته تری دست و هر قدر می گذرد . همه ما انجام می دهیماین موضوع پس .مسائلی که باید در باره آن تحقیق کنیم کمتر که نمی شود هیچ بیشتر هم می شودمی یابیم نیازمان به

.گیر شدن استفاده از وب صورت جدیدتری پیدا کرده استاز فرا

یعنی همه « شما»با الهام از یوتیوب که مجله تایم شخصیت سال خود را 2002در سالهای اخیر و مشخصا از سال موج تازه ای از تحوالت دنیای اطالعات و ارتباطات ما را در برگرفته و تغییر ،انتخاب کردشهروندان فعال روی وب

. مساله شهروندانی که دارند به تدریج وارد تولید رسانه ای می شوند شاخص ترین پدیده این دوره است. اده استد

وبالگ به رسانه محبوب ایرانیان تبدیل شده بود و با پایه گذاری یوتیوب در سال رایج شدن یوتیوب، چند سال قبل از سایت باالترین هم پایه گذاری شد و بزودی به ،همان اوان در. جهش تازه ای در تولید محتوا به وجود آمد 2002

استقبال رادیو زمانه به عنوان اولین رادیوی دوسویه و مخاطب محور به وجود آمد و با. سایتی محبوب تبدیل شدبتدریج آشنایی با تولید محتوا در وب و به اشتراک گذاشتن . وبالگ نویسان و شهروندان روزنامه نگار روبرو شد

و رواج ویدئوهای عکس و ویدئو عمومیت یافت و نهایتا در سالهای بعد از جنبش سبز با همه گیر شدن فیسبوک .به اوج تازه ای رسیدموبایلی

4

همانقدر که شهروندان بیشتری وارد وب می شوند و شبکه های اجتماعی میلیونها نفر را در ارتباط با هم قرار می دهند شهروندان کاربران و اکنون . جود می آید که به اعتبار خبرها و عکسها و لینکها بر می گرددمساله های تازه ای به و

د ناچار به احتیاط نخبرنگار برای اینکه در انبوه اطالعاتی که به اشتراک گذاشته می شود قابل اعتمادترین ها را پیدا کن :؛ مثالختلفتحقیق خود در باره مسائل م باالبردن توان و هستندو پرسش و دقت

؟ ردآیا باید به لینکی که در باره چگونه الغر شدن است اعتماد ک درست است؟ ایم ایا اطالعاتی که در باره گرفتن مدرک از انگلستان خوانده

آیا واقعا مهاجرت به کانادا آسان است؟ آیا درست است که مصرف آنتی بیوتیک در اروپا چندان توصیه نمی شود؟

ی گویند پارازیت سرطان ایجاد می کند درست است؟ آیا اینکه م آیا واقعا سدسازی عامل خشک شدن دریاچه اورمیه است؟

خواستار دیدار با محمد خاتمی شده بود؟ آمدتهران وقتی برای اجالس غیرمتعهدها به آیا واقعا دبیرکل سازمان ملل حتی یا و یافتن متخصص پوست ؛ مثالنیاز داریم ما گاهی برای یافتن دارویی، آدرسی، متخصص کاری به پرسیدن

گاهی برای فهمیدن صحت و ابعاد یک . بهترین متخصص پوست از بین کسانی که خود و دوستان مان می شناسیم .بیشتر بدانیم زلزله در آذربایجانمثال می خواهیم در باره .حادثه نیاز به پرسیدن داریم

ممکن است جواب به برخی از این سوالها اولویت ما نباشد یا عالقه ای به . ویمروبرو می شما هر روز با دهها سوال پیگیری آنها نداشته باشیم ولی برای برخی سوالهایی که با آن روبرو می شویم و تردیدهایی که پیدا می کنیم ناچاریم یا

این همان سوالی است که در روش چه باید بکنیم و از کجا شروع کنیم؟. مشتاق ایم جواب درست و درمانی پیدا کنیم .تحقیق به آن جواب می دهیم

بعالوه، غیر از آنچه در زندگی روزمره با آن روبرو می شویم و باید برای آن پاسخی مناسب بیابیم در طول دوره درس

اینجا . ا کنیمو مدرسه هم با سوالهایی از سوی معلمان و کتابهای درسی مان روبرو می شویم که باید برای آن جواب پید

.هم روش تحقیق به ما کمک می کند

یی است که همه ما به صورت روزمره انجام می هاو علمی شده همین پرس و جو ، منظمروش تحقیق صورت گستردهدقت در مراحلی که ما برای حل یک مساله یا پاسخ یک سوال طی می کنیم چارچوب اصلی روش تحقیق را . دهیم

. آن این است که با زحمت کمتر و دقت بیشتر و زمان کوتاهتر می توانیم به پاسخ درست برسیمو فایده روشن می کند

سوال پایه اصلی هر تحقیق است

نکته اینجا ست که سوالهای ما همه از یک جنس نیستند و . دیدیم که برای هر تحقیقی ما از یک سوال شروع می کنیمراه تحقیق : طور سوالی داریم و برای رسیدن به پاسخ راه درستی را طی کنیمبرای رسیدن به پاسخ مناسب باید بدانیم چ

.یا روش تحقیق از همین جا شروع می شود

.در بخش بعدی به همین مساله می پردازیم

5

انواع سوالهایی که می تواند پاسخ پیدا کند :درس دوم

:پیش از این خواندید

چرا به تحقیق نیازمندیم؟: س اولدر

، شاخه دانشی که در آن قرار می گیرند، سوالها از یک جنس نیستند و آنها را می توان بر اساس هدف، کاربرد :دوم چکیده درس

راه یافتن وقتی بدانیم چه نوع سوالی داریم .زاویه دیدی که از آن زاویه پاسخ می جویند و نظامهای دوگانه معنایی طبقه بندی کرد .جواب هموارتر می شود

:از شما انتظار می رود پس از خواندن این درس بتوانید

.سوالها را از نظر جنس و اعتبار و روش پاسخ یابی از هم تفکیک کنید 1 .گروههای پنجگانه سوالها را تشخیص دهید 2 . سوالهای معنادار را از سوالهای بی معنا جدا کنید 3

سوالها انواع مختلفی دارند که در این درس شما را با مهمترین آنها آشنا . ر تحقیق با سوال شروع می شوددانستیم که کا . وقتی بدانیم سوال ما از چه نوعی است برای پیدا کردن پاسخ راه هموارتری خواهیم داشت. می کنیم

:به این سوالها دقت کنید

چند ستاره در آسمان وجود دارد؟

چه روزی اتفاق می افتد؟اعتدال بهاری

آیا قرآن سخن خداوند است؟

آیا اسکندر همان ذوالقرنین است؟

آیا باید دو فرزند داشت یا بیشتر؟

آیا اعدام سارقان و قاتالن آمار سرقت و قتل را پایین می آورد؟

واقعا مولوی پرفروش ترین شاعر کالسیک در آمریکا ست؟

می گوید عشق است؟آیا مقصد اصلی زندگی آنطور که حافظ

آیا اکثریت مردم ایران طرفدار برنامه هسته ای هستند؟

آیا مسافرت زمینی در ایران ایمن تر از مسافرت هوایی است؟

آیا مسافرت زمینی در ایران ارزان تر از مسافرت هوایی است؟

علم بهتر است یا ثروت؟

؟اگر به گفته قرآن خدا نور است چرا مثل نور قابل رویت نیست

ترتیل قرآن با قرائت قرآن فرق دارد؟

آیا حروف ابجد معنای رمزی دارند؟

؛نیستند جنساین سوالها از یک می بینید که

؛برخوردار نیستند اعتباربه یک اندازه از بعالوه

. از یک مسیر نمی گذردبه آنها پاسخراه و طبعا

:گروه بندی زیر استفاده می کنیم پنجما از .تفکیک کردفی نظر نوع و جنس می توان به صورتهای مختلسوالها را از

گروه بندی اول

بر اساس نوع برخورد با جهان

موسوم )بر اساس یک طبقه بندی از اهداف آموزشی ، سوال متوجه سه سطح از برخورد ما با جهان بیرونی است چون :این سه سطح چنین است( به طبقه بندی بلوم

6

بهداشت دهان و دندان چیست؟: و متوجه شویم می خواهیم یاد بگیریم و بدانیمقتی و :سوالهای دانشی 1

چطور مسواک بزنیم و : می خواهیم یاد بگیریم و عمل کنیم و کار را درست انجام بدهیموقتی :سوالهای مهارتی 2 .دندانها را از آسیب و شکستگی و فاسدشدن محافظت کنیم؟

: می خواهیم آنقدر خوب یاد بگیریم که موضوع به رفتار ثابت ما تبدیل شود :(ارزشی)سوالهای تشکیل عادت 3چطور مراقبت از دندان را به یک عادت روزمره تبدیل کنیم و آن را به نزدیکان خوب و مثال به فرزندان مان هم

بیاموزیم و اصوال بهداشت به مساله اولویت دار ما تبدیل شود؟

:وح سوال در زمینه دانش چنین استبندی سط گروه ینبر اساس هم

اعتدال بهاری چه روزی است؟ :اطالع

انقالب تابستانی نشانگر چیست؟ :درک

اگر مدار زمین کامال دایره بود و نه بیضی چه اتفاقی می افتاد؟ :کاربرد

چرا در نیمکره جنوبی فصل ها برعکس می شوند؟ :آنالیز

ترین روز سال اول تیر ماه است چرا داغترین روز سال در ماه مرداد است؟اگر در نیکره شمالی بلند :سنتزترکیب یا

مهمترین عوامل برای پیش بینی فصل های سال در یک کره تازه کشف شده چیست؟ :ارزیابی

گروه بندی دوم بر اساس شاخه دانش

عنی جواب آن پرسشها را ی. مورد توجه قرار گرفت عمدتا شاخه علمی در پرسشهای ما ست اولبندی گروه آنچه در

از نظر حوزه ای که پاسخ را باید در آن جستجو کنیم سوالهای ما به . باید در حوزه علم و با روشهای علمی پیدا کرد :این گروهها تقسیم می شود

ایا اسکندر مقدونی بود یا یونانی؟ :سوالهای علمی و اطالع رسانی و تاریخی

ر پیامبر بوده است؟آیا اسکند :سوالهای فلسفی و کالمی

تا چه حد داستان اسکندر در شاهنامه با افسانه آمیخته است؟ :سوالهای ادبی و زیباشناختی

آیا از اسکندر در قرآن یاد شده است؟ :سوالهای دینی

چرا مردم ایران نام اسکندر برای فرزندان شان انتخاب می کنند؟ :سوالهای عرفی

گروه بندی سوم

بر اساس هدف

:نوع هدف شان از هم تفکیک کردین گروه سوالها را بر اساس در ا

کدام؟ قد بلند :سوالهای طبقه بندی

چقدر؟ کم یا زیاد؟ خیلی بلند :سوالهای کمیت و مرتبت

چرا؟ چطور؟ ورزش یا تغذیه یا ژنتیک :سوالهای کیفیت و علت

ی خوب نیستواقعا؟ اینطور است؟ قد بلند برای وزنه بردار :سوالهای نظرخواهانه

گرایش اکثریت یا شاخص میانگین؟ بیشتر بسکتبالیست ها قد بلند اند :سوالهای طیفی

کجا ست؟ چطور قد بلند ندارید؟ کی قد بلند است؟ قد بلند تیم : سوالهای خبری امروز کجا برویم؟ کجا؟ فروشگاه شهروند کجا ست؟ :سوالهای جهت و مکان

:تقسیم کردهم ل می کنند می توان اینطور سوالها را از زاویه هدفی که دنبا

مسئول حادثه برخورد قطارها چه کسی بود؟: مثال چه کسی؟

چرا بعضی با وجود بیماری زیاد عمر می کنند و برخی با وجود سالمت کمتر عمر می کنند؟: مثال چرا؟

گیری کنیم؟چگونه سیگار را ترک کنیم؟ چگونه از فرار از تحصیل نوجوانان جلو: مثال چگونه؟

کسانی که به رستوران ایتالیایی می روند چه چیزی دوست دارند؟ چه چیزی در سلایر برره برای مردم : مثال چه چیز؟ جالب است؟

7

زمان قلمه زدن چه وقتی است؟ مردم چه وقتی برای رای دادن تصمیم می گیرند؟: مثال چه وقت؟

ینوفن؟اسپیرین یا استام: کدامیک بهتر است: مثال کدامیک؟

نفت در کجای زمین است؟ تعمیرگاه ماشین را کجا راه بیندازیم بهتر است؟: مثال کجا؟

گروه بندی چهارم

بر اساس نظام دوگانه

:که عمدتا بر اساس یک زوج است طور دیگری هم می شود تقسیم کردا سوالها ر

جدایی اصغر فرهادی چیست؟ نظر شما در باره فیلم :(که می توانید نظر آزاد بدهید) سوالهای باز

به نظر شما فیلم جدایی اصغر فرهادی دفاع از : (که ناگزیرید یکی از گزینه ها را انتخاب کنید) سوالهای بسته ارزشهای مذهبی است یا عرفی؟

آیا شما سال آینده نامزد انتخابات می شوید؟ :سوالهای مستقیم

ت من سال آینده با انتخابات به پایان می رسد؟چه کسی گفت است که عمر دول :سوالهای غیرمستقیم

(چطور مگه؟)امشب مهمون داریم؟ نه ( چطور مگه؟)امروز جمعه است؟ آره :سوالهای آری یا نه

گروه بندی پنجم

بر اساس کاربرد

تحقیق می کنید تنها تقسیم بندی های ممکن نیستند و شما بسته به اینکه در چه زمینه ای دارید کار یا چهار گروه باال

فرض کنید شما دارید افرادی را . ناچارید سواالت خود را به شیوه های مختلف تقسیم کنید تا بهترین جواب را بگیریددر این صورت سوالهای شما می تواند صورت بندی . مصاحبه می کنید تا یک نفر را برای شرکت خود استخدام کنید

:دیگری داشته باشد

از سوابق کاری و تحصیلی -ینه ای سوال تاریخی و پسزم

از میزان تجربه و مدت اشتغال در کارهای قبلی -سوال کاری

شما اگر در این کار مشغول شوید چطور به مشکالت آن غلبه می کنید؟ -سوال از شایستگی و تناسب

از نحوه برخورد مصاحبه شونده با دیگر همکاران اش و با قواعد محل کار -سوال رفتاری

برای گذاشتن مصاحبه شونده در زمینه ای فرضی و مربوط به توانایی های کاری او -وال موقعیت فرضی س

برای سنجش میزان دقت و سرعت واکنش -سوال هوش

برای دانستن توقعات کاری مصاحبه شونده و میزان بلندپروازی اش و تناسب آن با -سوال از انتظارات و برنامه ها کار جدید

کلی هم سوالها به تحقیق شما جهت می دهد و هم شما برای انجام یک تحقیق معین ناچار به طراحی سوالهای به طور .مناسب هستید

چگونه سوالی است؟یا قابل پاسخ سوال معنادار

این یا آنمحدوده

وت؟ هر دو می علم بهتر است یا ثر: سوالهایی که بیش از یک جواب درست دارند نباید به یک جواب محدود شوند .نباید انتظار داشته باشیم یکی از دو گزینه مطلوب نادرست باشد. تواند درست باشد

بعد جواب آماراول

پرفروش ترین: سوالهایی که به دست آوردن پاسخ مستلزم آمارسنجی است بدون تکیه به آمار نتیجه بخش نخواهند بود کتاب در آمریکا کدام است؟

توانشمحدوده

8

ایی که جواب آن از حوزه دانش ما خارج است یا برای پاسخ به آن باید هزینه و وقت بسیار صرف کرد اما به سواله چند ستاره در آسمان وجود دارد؟ چند دانه شن در کناره این دریا هست؟: نتیجه اش نمی ارزد

شواهدزنجیره

مثال سوالهای تاریخی با هر . ا به دست آورده ایمپاسخ بسیاری از سوالها کامال بستگی به میزان شواهدی دارند که مسوالها جواب بسته و همیشگی و . کشف جدید باستانشناسی می تواند از نو مطرح شود و پاسخهای تازه ای پیدا کند

برخی . هر قدر شواهد و دالیل بهتری پیدا کنیم قادر خواهیم بود جوابهای دقیق تر و درست تری پیدا کنیم. معین ندارندسوالهایی که شواهد آن محدود است . سوالها بدرستی پاسخ نمی گیرند چون برای ما امکان پیدا کردن شواهد کم است

.و اگر شاهدی در دست نیست جواب را به تاخیر انداخت. باید با احتیاط برخورد کرد

زاویه دید

از زندگی عشق است؟ ایا باید دو فرزند آیا مقصد : سوالهایی که به زاویه دید بستگی دارد یک جواب درست ندارند داشت یا بیشتر؟

مغالطه

چرا خدا که نور است : سوالهایی که بین دو معنا که از یک جهت اشتراک دارند از همه جهات اشتراک برقرار کنند .قابل رویت نیست

جواب در سوال پنهان است

آیا درست است که سوال خوب نیمی از جواب را در خود دارد؟

.ال خوب دست کم راه درست یافتن جواب را نشان می دهدسو

.راه درست یافتن جواب برای یک سوال روش پاسخ یابی است یا روش تحقیق

.درس بعدی به این موضوع می پردازیم که چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم

9

کنیم؟چگونه برای سوال خود جواب پیدا :درس سوم

:پیش از این خواندید

چرا به تحقیق نیازمندیم؟: درس اول انواع سوالهایی که می تواند پاسخ پیدا کند: درس دوم

با هر سوال جواب یا جوابهای اولیه ای در ذهن ما پیدا می شود و ما تالش می کنم شواهدی پیدا کنیم تا ببینیم :سوم چکیده درسمعموال از پرس و جو و . م درست است یا نیست یا کدام جواب درست است و کدام یک درست نیستجوابی که به آن فکر کرده ای

. مشاهده برای رسیدن به جواب استفاده می کنیم

:از شما انتظار می رود پس از خواندن این درس بتوانید .نقش جواب اولیه یا احتمالی را در پیشبرد تحقیق تشخیص دهید 1 .ت آن و محدودیتهای اصلی آن را بشناسیدپرس و جو و اهمی 2 . مشاهده مستقیم و غیرمستقیم را از هم تفکیک کنید 3

!ذهن ما پر از جواب استاما واقعیت این است که به تعداد سوالهایی . ممکن است فکر کنید که ذهن ما فقط سوال می کند و دنبال جواب می گردد

به عبارت دیگر، ما به اندازه سوالهامان جواب هم . ان پدیدار می شوددر ذهن مهم اولیه که می پرسیم یک جواب در روش تحقیق سعی می کنیم سوالهای قابل پاسخ را مشخص کنیم و جوابهای اولیه ای که در ذهن مان پدیدار . داریم

درست تدوین اگرما جواب اولیه یعنی . است" فرهاد کنجکاو"داستان سوال مثل این روند. شده است را محک بزنیم .شود ممکن است به جواب نهایی ختم شود

او فکر . فرهاد توجه کرده بود که بعد از هر باران کرم های باغچه خانه آنها زیاد می شود ،در داستان فرهاد کنجکاوو به می کرد چرا اینطور است؟ به نظرش می رسید یا کرم ها با باران از آسمان می آیند یا کرم ها در باغچه هستند

فرضیه داشت که باید با پرس و جو و مشاهده جواب اولیه یا در واقع او برای سوال خود دو .دلیل باران بیرون می آیند .می کرددرستی آنها را بررسی

فکر کردن به جواب احتمالی

گام بعدی گیریم در ذهن ما پیدا شود ما خواه ناخواه یک جواب احتمالی هم برای آن در نظر میکه سوالی چون با هر .مان این است که شواهدی پیدا کنیم که ما را به جواب درست برساند

مثال در باره زن . های زوجی باشد یعنی یکی از دو گزینه درست باشدسوال ما از جنس طبقه بندی فرض کنید کنیم به نشانه شناسی شروع میپس از این بچه پسر است یا دختر؟ : بارداری که در خانواده داریم می توان پرسید

رفتار و حاالت مادر و از آن نشانه ها که ممکن است درست باشد یا نادرست به این نتیجه می رسیم که بچه چه جنسی .دارد

با توجه به سوابق تحصیلی او و میزان عالقه اش . یا ممکن است سوال کنیم خواهرمان در کنکور قبول می شود یا نه .م که او قبول می شود یا نمی شودبه خود اطمینان می دهی

پرس و جو

معموال پرس و جو همان چیزی است که در صورت . پرس و جو طبیعی ترین راه برای یافتن پاسخ یک سوال است :هر پرس و جویی ولو کوتاه یک مصاحبه است. مصاحبه از آن یاد می شود

شما . منتشر شده از استاد فالنیروش تحقیق شنیدم کتاب تازه ای در باره : از یک کتابفروشی می پرسید

دارید؟

.اما نداریم سفارش کرده ام فردا می رسددرست است بله : کتابفروش

آخرین ساعتی که کتابفروشی تان فردا باز است کی است؟: شما

10

.عصر هستیم 2تا : کتابفروش

ممکن است در . یک فرد مطلع گذشته ایدشما برای انتخاب این کتاب حتما از مسیر یک پرس و جوی دیگر یا معرفی :مدرسه از معلم خود یا در دانشگاه از استاد خود یا در کتابخانه از کتابدار پرسیده باشید

چنین کتابی در . کتابی در باره روش تحقیق می خواهم که مسائل اساسی تحقیق را به زبان ساده معرفی کند

کتابخانه دارید؟

.ه کتابی از استاد فالنی منتشر شده که دقیقا به همین مساله می پردازداتفاقا همین هفت: کتابدار

در کتابخانه هست؟: شما

دست کم یک ماه طول می کشد تا خریداری شود و مراحل ثبت اش تمام شود و ! نه به این زودی: کتابدار .وارد قفسه شود

ای بابا پس چکار کنم؟: شما

باید داشته . نسخه خریده اند 20آنها تازه . به کتابفروشی دانشگاه است به نظرم بهترین کار مراجعه: کتابدار .باشند

این پرس و جو را می توان برای سوالهای هدفمند که بخشهای یک تحقیق را روشن می کند تنظیم کرد و سراغ

.این همان مصاحبه است. آدمهایی رفت که انتظار داریم جواب آن را بدانند

.صاحبه یک هنر است ولی هنری است که می شود آموختتنظیم سوال برای م

مرداد شاهد حوادث بوده اند و می 22برای مصاحبه گاهی شما افراد معدودی را در نظر می گیرید که مثال در ولی گاهی شما نیاز دارید با گروه بزرگی از مردم مصاحبه کنید . خواهید ببینید واکنش مردم در شهر آنها چه بوده است

برای این کار شما . درصد از آنها به سینما می روند و ترجیح می دهند فیلم ایرانی ببینند یا خارجی بدانید مثال چند تابنابرین نمی توانید همه . نیاز دارید افراد را طوری انتخاب کنید که نمونه درستی از مردم یک منطقه یا یک شهر باشند

باید نمونه ها را طوری انتخاب . مه پاسخگویان را از دانشجویان انتخاب کنیدپاسخگویان را از مردها انتخاب کنید یا ه .کنید که بیشترین تنوع پاسخگویان را در بر داشته باشد

مراقب باشید :در مصاحبه با مردم عادی همیشه جوابی که دنبال اش می گردید پیدا نمی شود چون

؛ظار شنیدن آن را داریدممکن است به شما پاسخی بدهند که فکر می کنند انت

؛ممکن است دروغ بگویند و آنچه را واقعا فکر می کنند یا می دانند بیان نکنند

؛خودشان هم دقیقا جوابی ندارند ولی چیزی می گویند تا شما را از سر باز کنند

.خواهد بودعقیده یا نظرشان را می گویند اما چون اطالع روشنی در باره سوال شما ندارند جواب شان مفید ن

همزمان تالش کنید از بین چیزهایی که شنیده اید . بنابرین تالش کنید قابل اعتمادترین منبع، شاهد یا فرد مطلع را پیدا کنید

.آنچه را معقول و منطقی است انتخاب کنید و باقی را رها کنید

غیر از مصاحبه چه راههای دیگری برای رسیدن به جواب وجود دارد؟

شما به مغازه ای می روید و آنچه می خواهید پیدا می کنید و بعد در باره کیفیت . معموال مکمل دیدن استپرس و جو در بزرگی را دیده اید آن را وارسی کرده اید و -مثال یخچال دو. آن و قیمت اش شروع به گفتگو با فروشنده می کنید

در باره کشور سازنده و . ی مارکی دارد که نمی شناسیدبخش های مختلف را تماشا کرده اید و تقریبا پسندیده اید ولمزیت های آن سوال می کنید و سپس می خواهید بدانید آیا می توان آن را قسطی هم خرید و برای اینکار فروشنده چه

.مدارکی الزم دارد

مشاهده

.ماجازه بدهید کمی روی این دیدن و تماشا و یافتن و آموختن از راه مشاهده تامل کنی

11

شما می بینید و بعد می پسندید یا . است مشاهده مستقیمکاری که شما در ورانداز کردن اولیه یخچال انجام داده اید نفره از کجا باید 4یخچال خوب و جادار برای خانواده : پس یک سوال اولیه دارید. سوالهایی در ذهن تان پیدا می شود

ی که می شود خرید کدام است؟بخرم؟ و با امکانات مالی من بهترین یخچال

می رویم تا ببینیم و مشاهده کنیم و انتخاب . همه ما برای این دست سواالت به محل عرضه می رویم که بازار باشد .کنیم و بسنجیم که کدام را باید بخریم

هایی باید به زلزله حاال اگر شما برای خیریه ای کار می کنید که باید تصمیم بگیرد چه حجمی از کمک و در چه زمینهزدگان آذربایجان کرد باز شما به عنوان نماینده آن خیریه نیاز به سفر دارید تا به مناطق آسیب دیده بروید و ضمن

.مشاهده و گفتگو یا همان مصاحبه با اهالی محل و امدادگران دیگر به جواب سوالهای خود برسید

رای مسئوالن خیریه بیاورید آنها می توانند نتایج مشاهدات شما را خود اگر از نتیجه سفر خود عکس و فیلم بگیرید و ب .است مشاهده غیرمستقیماین مشاهده نیز می تواند به تصمیم گیری آنها کمک کند هر چند . ببینند

چه آیا به نظر شما مشاهده همیشه کافی است و می تواند به ما کمک کند تصمیم بگیریم و به این سوال جواب دهد که کنیم؟

شما می توانید در باره آنچه می بینید صحبت کنید اما نمی . فرض کنید شما شاهد یک آتش سوزی یا انفجار هستیدعلت آتش سوزی یا انفجار چه بود؟ همین طور نمی شود بر : توانید با صرف مشاهده به جواب این سوال برسید که

دثه آسیب دیده اند؟ کسی هم کشته شده است؟ چقدر خسارت چند نفر در این حا: اساس مشاهده صرف روشن کرد که وارد شده؟

اما شما به . مصاحبه ممکن است تا حدودی پاسخ بدهد. برای یافتن جواب این دست سوالها مشاهده کافی نیست .گردآوری اطالعات بیشتری نیاز دارید

.در درس بعدی به این موضوع می پردازیم

12

چه اطالعاتی برای جواب دادن به سوال نیاز داریم؟ :درس چهارم

:پیش از این خواندید چرا به تحقیق نیازمندیم؟: درس اول انواع سوالهایی که می تواند پاسخ پیدا کند: درس دوم

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟ :درس سوم

:چهارم چکیده درس

برسیم هم باید به عوامل سازنده جواب احتمالی توجه کنیم و هم از روشهای مناسب مطالعه برای برای اینکه به جواب مناسب

.گردآوری اطالعات مورد نیازمان استفاده کنیم و با منابع اصلی پیدا کردن کتاب و مقاله آشنا باشیم

:از شما بعد از خواندن این درس آن است که انتظار

.احتمالی را بشناسید اهمیت عوامل سازنده یک جواب1

.ارزش طبقه بندی اطالعات و فهرست ها را درک کنید 2

.رابطه بین هدف مطالعه و روش مطالعه را تشخیص دهید 3

عوامل سازنده جواب احتمالی

چه کسی جواب سوال ما را می داند؟ برای اینکه بدانیم جوابی که در ذهن داریم درست است یا نیست و یا چقدر درست ت باید به کجا مراجعه کنیم؟ چه اطالعاتی نیاز داریم پیدا کنیم؟اس

آیا رئیس پلیس یا . کمک چندانی نمی کندو میزان خسارات حادثه آتش سوزی باره علت یک گفتگو با رهگذران در وانند روشن آتش نشانی منطقه می تواند به شما پاسخ بدهد؟ قاعدتا آنها در موقعیتی هستند که بهتر از رهگذران می ت

.کنند که علت حادثه چه بوده و چند نفر آسیب دیده اند و چقدر خسارت وارد شده است

مثال دانستن اینکه نوع موادی . اینکه برای پاسخ به یک سوال چه نوع اطالعاتی الزم است مساله تعیین کننده ای استاینکه . ی از بی احتیاطی است یا عمدی بودهکه موجب آتش شده چه بوده است کمک مهمی است به اینکه این آتش ناش

ممکن است آتش سوزی در . میت داردهمحل آتش سوزی به چه کاری اختصاص داشته هم در تعیین تکلیف سوالها ااما اینکه انبار پر بوده یا خالی بوده یا اصال متروکه بوده در تعیین میزان خسارات تعیین . انبار کاال صورت گرفته

.کننده است

ی بیند که برای دانستن پاسخ یک سوال ما نیاز داریم عوامل سازنده یک جواب احتمالی را حدس بزنیم و نهایتا م .تسلط به جوانب یک مساله طبعا پاسخی که پیدا کنیم دقیق و قابل اعتماد نخواهد بود بدون. بشناسیم

:ی پرورش دهیم بایداگر از محتوای درسهای پیشین کمک بگیریم برای اینکه جواب اولیه خوب

اطالعات خوب و قابل اعتمادی داشته باشیم یا اطالعات خود را تکمیل کنیم -

آن اطالعات را بخوبی درک و جذب کرده باشیم -

قادر به تجزیه و تحلیل حادثه یا موضوع مورد بررسی باشیم -

به هر یک از بخشهای مساله یا موضوع مان فکر کنیم -

و همه جانبه نگر باشیم اله پرهیز کنیماز یک جانبه نگریستن به مس -

پیدا کنیمو اولویتهای رسیدن به جواب نهایی ارزیابی درست و همه جانبه ای از مساله -

کتاب و اسناد مکتوب

فرض کنید شما می خواهید مغازه ای در بازار باز کنید ولی دوستی به شما می گوید این راسته بازار جای خوبی برای شما تصمیم می گیرید نگاهی به . ون آتش سوزی های مختلفی در آن اتفاق افتاده است و امن نیستاین کار نیست چ

13

تاریخ محل بیندازید و ببینید واقعا چندبار آتش سوزی در آنجا اتفاق افتاده و آیا فقط در همین محل بوده و دیگر قسمت .رخ داده استدر این محل سال اخیر 2و اصال چند آتش سوزی مثال در یا نه های بازار ایمن بوده اند

اما اگر آنها اطالعات کافی و قانع کننده . برای این کار شما می توانید با چند مغازه دار در همسایگی صحبت کنید. نداشته باشند یا اطالعات شان ضد و نقیض باشد راهی ندارید جز اینکه به شهرداری و آتش نشانی محل مراجعه کنید

ساله گردآوری شده 2در اینجا همه خبرهای آتش سوزی . ا را به آرشیو خبری راهنمایی می کننددر شهرداری شم .است

راه . اما برای پیدا کردن سابقه آتش سوزی ها در محل خاص باید بین دهها خبر و گزارش و بریده روزنامه ها بگردید چاره چیست؟

:نیاز خواهید داشتدر این جا به روشهای خواندن

ش می کنید بفهمید این آرشیو بر چه اساسی تنظیم شده است و آیا نمایه یا راهنمایی برای محتوای خود و مثال محله تالبنابرین همیشه باید در مقابل انبوه اطالعات .ها و آدرس ها دارد؟ اینطوری می توانید در وقت تان صرفه جویی کنید

بقه بندی دارد که با استفاده از آن سریعتر به آنچه می خواهید برسید؟آیا این اطالعات هیچگونه ط: به این فکر کنید که

در هنگام . اگر الزم باشد گزارشهای زیادی را ببینید طبعا به جای اینکه همه گزارشها را بخوانید آنها را ورق می زنیدف شما این است که هد. ورق زدن در حقیقت شما با سرعت نکته های اصلی هر گزارش را مرور یا اسکن می کنید

تمام گزارشهایی که از مثال . ببینید نکته آشنایی که به نحوی مربوط به بازار و آن راسته خاص باشد پیدا می کنید یا نهچون ربط مستقیمی به آنچه جستجو می . مربوط به آتش سوزی در مدرسه یا خانه مسکونی باشد سریعتر می گذرید

ه ای نزدیک به آدرسی باشد که بازار در آنجا قرار دارد با تامل بیشتری متن را نگاه اما اگر مدرسه و خان. کنید نداردمثال ممکن است سیستم برق یا گاز آنها به هم مرتبط . می کنید چون فکر می کنید ممکن است رابطه ای بین آنها باشد

ش سوزی در آن دوره وجود داشته و آسیب مشخصی از نظر آت باشد یا معماری آنها به یک دوره معین تاریخی برگردد .مثال سقف ها از چوب باشد: باشد

روش مطالعه

در روش مطالعه شما . نام دارد روشهای مطالعهآنچه شما به طور طبیعی انجام می دهید اگر به طور منظم انجام شود ما پذیرفته اید که نیازی نیست در واقع ش. سعی می کنید نیازهای خود را به منابع از سریعترین راه ممکن برآورده کنید

هدف شما از ،به زبان دیگر. همه یک کتاب یا مجله یا مجموعه اسناد را بخوانیم تا به آنچه می خواهیم دست پیدا کنیممطالعه عمیق و همه جانبه یک متن تنها زمانی ضرورت دارد که . روش مطالعه شما را هم تعیین می کند ،خواندن

هدف شما یافتن دو سه نکته "تاریخ آتش سوزی در یک راسته بازار"در همان مثال . می کندهدف شما آن را ایجاب :است

آیا درست است که در این راسته بازار آتش سوزی اتفاق افتاده است؟ -

آیا درست است که اگر آتش سوزی رخ داده تعداد آن ها در یک دوره معین باالتر از حد عادی بوده است؟ -

برای ایمن سازی و جلوگیری از آتش سوزی انجام شده که بتوان با خیال راحت تری در آن آیا هیچ اقدامی - راسته مغازه باز کرد؟

مثال اگر شما بازرس بیمه باشید . حاال اگر شما هدف دیگری داشته باشید نوع مطالعه تان و زمان آن متفاوت خواهد شدست و یا مهندس معمار باشید و بخواهید روشهای ایمن سازی و بخواهید بدانید چرا آتش سوزی در این منطقه باال

و البته نوع منابعی که نیاز دارید و به آنها باید . مغازه های منطقه را باال ببرید نوع مطالعه شما تغییر خواهد کرد .مراجعه کنید هم متفاوت خواهد بود

:بع را می خوانیم تا به جواب برسیمبه طور کلی می توان گفت که ما به روشهای مختلفی یک متن یا من

؛با متن تا بدانیم به درد ما می خورد یا نه آشنا شدنبرای ورانداز کردن

؛سریع برای اینکه بدانیم چه بخشهایی از متن بیشتر به سوال ما نزدیک است مرورخواندن یا

کمک می کند جواب یا بخشهایی از متن که به نظرمان می رسد کامال به ما دقیقخواندن با حوصله و ؛سرنخی از جواب را پیدا کنیم

14

در یک کتابفروشی اول کتاب را ورانداز می کنیم و بعد نگاهی سریع به متن :مثال ؛روش آمیخته خواندن باکتاب مطالعه عمیقتصمیم بگیریم برای سرانجام می اندازیم و نهایتا یک دو صفحه را ممکن است بخوانیم و

.را خریداری کنیم

مثال . گاهی هم متنی که به آن مراجعه می کنیم طوری طبقه بندی شده است که نیاز نیست به روش باال به آن بپردازیمیا در مراجعه . فارسی مستقیم می رویم سر آن لغت و معانی را نگاه می کنیم-در مراجعه به یک فرهنگ لغت انگلیسی

.م پیدا می کنیم و می خوانیمبه یک دایره المعارف مقاله خاصی را که می خواهی

مثال . برای آشنایی با منبع روشی عمومی است که در جستجوهای آنالین هم استفاده می شود ورانداز کردناما روش را گوگل می کنیم به لیستی که گوگل ارائه می دهد نخست نگاهی می کنیم تا تصمیم بگیریم "روشهای خواندن"وقتی

در قدم بعدی هم از روش خواندن سریع استفاده می کنیم تا بدانیم باید لینک معرفی . اردکدامیک ارزش کلیک کردن د .شده را حفظ کنیم یا رها کنیم

حسن و عیب گوگل کردنالبته . کاربران اینترنت امروزه به گوگل کردن هر نکته و سوالی عادت کرده اند و این بخودی خود بسیار خوب است

برای اینکه انگیزه استفاده از گوگل را ! وگل کنار دست شان هست اما از آن استفاده نمی کنندهنوز هستند کسانی که گ

یعنی در هر خبر و ادعایی که کمترین تردیدی پیدا کردیم بدانیم . پیدا کنیم باید ذهن مان را به پرسشگری عادت داده باشیم

یی در اینترنت منتشر شد که در آن ادعا می شد مثال ویدئو. می شود سرنخی در گوگل از اصل ماجرا به دست آورد

وقتی این ویدئو را می بینیم متوجه می شویم جمالت بریده بریده . محمد خاتمی گفته است همجنسگرایان را باید اعدام کرد

ویدئو محل با توجه به اینکه در . بنابرین به صرافت می افتیم که اصل این سخنرانی را پیدا کنیم. کنار هم قرار گرفته اند

سخنرانی مدرسه جان اف کندی است نام این مدرسه و نام خاتمی را با هم گوگل می کنیم و نهایتا پیدا می کنیم که این

از اینجا به بعد ما متن کاملی از صحبت های او را در دست داریم و می توانیم . ایراد شده است 2002سخنرانی در سال

.دام همجنسگرایان دفاع کرده است یا نهداوری کنیم که آیا او واقعا از اع

اما گوگل محدودیتهای زیادی هم دارد که . اگر از گوگل به طور مرتب استفاده کنید مزایای بسیار آن را مالحظه می کنید

:باید به آن توجه کرد

این سرویس جستجو منابع زبان فارسی را کامل پوشش نمی دهد؛ -

هترین منابع را در صدر لینک ها به دست نمی دهد؛ترتیب معمول معرفی لینک ها لزوما ب -

بسیاری از منابع کتابخانه ای چه اسناد و نقشه ها و چه کتابها و صداها و فیلمها در گوگل قابل بازیابی نیست؛ -

گوگل در مورد منابع موجود در کتابخانه ممکن است سرنخی بدهد و مثال نام و موضوع آن منابع را نشان دهد -

دیدن اصل منابع باید به خود منبع یا کتابخانه مراجعه کرد و اتکا به گوگل جای مراجعه به اصل منبع اما برای

.و کتابخانه و کتابفروشی را نمی گیرد

سایت های مجله خوانی فارسییت مرجع و اکنون چندین سا در سالهای اخیر بتدریج کتابخانه های آنالین بسیاری برای منابع فارسی به وجود آمده اند

بخصوص اینک برای به دست آوردن صفحاتی از یک مجله نایاب بسیار آسان شده . برای این موضوع در دسترس است

زیرا اگر کتابها را باز بشود در کهنه کتابفروشی ها یا کتابخانه ها پیدا کرد معموال دسترسی به مجالت بسیار . است

ن در زمینه دیجیتال کردن مجالت فارسی در جریان است که اما در حال حاضر سه فعالیت همزما. دشوارتر است

:دسترسی را بسیار آسان کرده است

عنوان مجله فارسی دارد که هر روزه منابع تازه به آن اضافه می 1000آرشیو بزرگی از حدود وبسایت مگ ایران

بنابرین اگر . دتا مجالت جاری اندمجله هایی که در مگ ایران به صورت فایل پی دی اف آماده سازی می شود عم. شود

شمسی منتشر می شده احتمال اینکه نسخه های 00و 00مجله ای را می خواهید که شش ماه پیش منتشر شده یا در دهه

این وبسایت در این نشانی قابل دسترسی است و با پرداخت حق اشتراکی . آن را در این وبسایت پیدا کنید زیاد است

:ن در سال می توانید از منابع اش استفاده کنیدهزار توما 10معادل

http://www.magiran.com/

عنوان از مجالت قدیمی و جدید را 200است که بیش از آرشیو مجالت علوم انسانی جاری و قدیمی وبسایت نورمگز : گان استاستفاده از این وبسایت رای. آماده سازی کرده است

15

http://www.noormags.com/view/fa/Default

هر دوره از مجالت قدیمی را . هم در زمینه انتشار لوح های فشرده از مجالت قدیمی فعال است کتابخانه مجلس شورا

فهرست مجالت دیجیتالی این کتابخانه را . یجیتالی خریداری کردهزار تومان به صورت د 10تا 0می توان با پرداخت

:در اینجا پیدا کنید

بسیاری از مراکز علمی و کتابخانه ای فارسی امروزه بخش دیجیتال دارند و بخشهایی از انتشارات و منابع خود را به

هم به شما اجازه می دهد در هر کتابخانه ملیمثال . صورت آنالین در اختیار عالقه مندان و محققان می گذارند

در موضوعی که می خواهید کتابهای منتشرشده را پیدا کنید و هم بخشی از آثار قدیمی کتابخانه را به صورت آنالین

:دسترس می گذارد

http://www.nlai.ir/

کتابخانه های آنالین فارسی

به صورت مختلفوبسایت چندین کمیاب هم به همت عالقه مندان و کتاب دوستان اکنون در بسیاری از کتابهای فارسی

:را ببینید هااز این وبسایت ها این آدرسدو نمونه برای دیدن . پی دی اف در دسترس است

کتابخانه تبیانet/newindex.aspx?pid=19664http://www.tebyan.n

کتابخانه پارس تک

http://www.parstech.org/

چگونه یادداشت برداریم؟چه بخواهید نتیجه کارتان را به صورت یک گزارش ارائه کنید که در درس آخر به آن خواهیم پرداخت و چه بخواهید

شخصی داشته باشید همیشه بهتر است که از موادی که می خوانید یا پرس و جوهایی که می کنید صرفا یک نتیجه گیری

به عبارت دیگر، . یادداشت می تواند به صورت شفاهی باشد یا کتبی یا تصویری. و مشاهداتی که دارید یادداشت بردارید

چه ای بنویسید یا با همان موبایل عکس بگیرید و شما می توانید نتیجه را مثال روی موبایل خود بازگو کنید یا در دفتر

طبعا اگر بخواهید نتیجه تحقیقات خود را به صورت منظم آماده و ارائه کنید باید با نظم معینی هم . برای خود حفظ کنید

. یادداشت برداری کنید

.در درس آخر با فنون و مسائل یادداشت برداری بیشتر آشنا می شوید

:پیوست راتژی خوب خواندنهفت است

در . برای آشنایی با روشهای خواندن برای درک مفاهیم، بخش زیر را به عنوان مکمل بحث باال می توانید مطالعه کنید

هفت استراتژی خواندن به اجمال اشاره می کنیم که نشان می دهد ذهن ما در خواندن یک متن چگونه حرکت اینجا به :می کند تا به نتیجه گیری می رسد

وقتی به متن و مطلب تازه ای می رسیم به طور طبیعی آن : پیدا کردن جای متن جدید در میان خوانده های قبلی ما 1را با آنچه پیشتر خوانده ایم و می دانیم قیاس می کنیم تا بتوانیم آن را به مربوط ترین آنها پیوند دهیم و به اصطالح در

.یشین خود بیفزاییمفایل خود جای دهیم و بر دانسته های پ

وقتی می خوانیم میان . این روندی است که با هر خواندن آمیخته است: فعال ساختن پرسش از متن و گفتگو با متن 2از متن می شنویم و همزمان آن را . مثل یک گفتگوی حضوری با دوستی یا معلمی. ما و متن گفتگویی آغاز می شود

این . تردید می کنیم و گاه سوالی پیدا می شود که گوشه متن یادداشت می کنیمتحسین می کنیم یا در آنچه می گوید .گفتگویی انتقادی با متن است

16

وقتی با متن کمی آشنا شدیم و شیوه استدالل متن به دست مان آمد مسیر بحث را : حدس زدن در باره مطالب آتی متن 3گاهی این اشتیاق . رسیم پیش بینی می کنیم که چه خواهد گفتحدس می زنیم و پیش از آنکه به گام های بعدی نویسنده ب

ما را به خواندن بیشتر ترغیب می کند و گاهی آنقدر از اینکه متن قابل پیش بینی است که دیگر خسته می شویم و آن را بتوان با هر متنی تا آنجا ما را به دنبال خود می کشاند و جذابیت دارد که بازی حدس و پیش بینی. را رها می کنیم

به عبارت دیگر، متن خوب همیشه ما را غافلگیر می کند چون . آن ادامه داد و از یافتن تازه ها در متن شگفت زده شد .و این باعث می شود از متن بیاموزیم. می بینیم چیزهای تازه ای در مسیر بحث پیش کشیده که فکرش را نمی کردیم

ما طبعا نمی توانیم همه . این بخشی از همان خواندن فعال است: خشان متنمشخص کردن نکات کلیدی و جمالت در 4بنابرین سعی می کنیم بهترین چیزهایی را که در کتاب خوانده . آنچه را می خوانیم به یاد بسپاریم و ضروری هم نیست

. ایم برای خود حفظ کنیم و به دانش خود بیفزاییم

اگر داستان می خوانیم . در حال تبدیل شدن به تصویر است در ذهن ما متن پیوسته: تصویر کردن متن در ذهن 5اگر کتاب تاریخ می خوانیم تاریخ پیش چشم مان زنده می . کلمات داستان تصویرها را برای ما نقاشی و ترسیم می کنند

. تصور می کنیم یا متن علمی خود را در محضر استاد یا در آزمایشگاه و کالساگر متن استداللی می خوانیم . شودبدون درگیری با متن از آن چیزی نمی آموزیم و از . تصور کردن متن یعنی اینکه خواندن ما را درگیر خود کرده است

.آن لذت نمی بریم

یا ممکن است . همه متن ها با یکبار خواندن فهمیده نمی شوند: بازخوانی بخشهای دشوارتر یا دیریاب تر متن 6در اینجا نیاز به برگشت و مرور و . تر فهمیده شود و بخش ها یدیگری دیریاب تر باشد بخشهایی از متن راحت

بسته به غنای متن و میزان آشنایی قبلی ما . برای خواندن یک متن یک روش همیشه جواب نمی دهد. بازخوانی داریمتا بازخوانی کنیم تا یا بهتر بفهمیم یا با آن یا تازگی های آن گاه کندتر و گاه سریعتر پیش می رویم و گاه بازمی گردیم

.لذت آن قطعه را مکرر کنیم

این اتفاقی که پس از خواندن و اصوال همراه با . ترکیب کردن آموخته هایمان از متن با آنچه پیش از این می دانستیم 7وقتی کتاب را تمام . می نشیندهر نکته تازه ای در جایی کنار نکته های قبلی ما از کتابهای پیشین . خواندن پیش می آید

هدف از آموختن همین . می کنیم دید تازه داریم که ناشی از ترکیب دانسته های قبلی مان با تازه های کتاب جدید است .و با همین روش است که رشد می کنیم. است

17

یریبرای نتیجه گ گردآوری شدهاطالعات سنجش و پاالیش :درس پنجم

:پیش از این خواندید

چرا به تحقیق نیازمندیم؟: درس اول انواع سوالهایی که می تواند پاسخ پیدا کند: درس دوم

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟ :درس سوم

چه اطالعاتی برای جواب دادن به سوال نیاز داریم؟: درس چهارم

:پنجم چکیده درسطوری که جواب همه سوالهای قیق باید اطالعاتی را که گردآوری کرده اید اصلی و فرعی کنیدبرای نزدیک شدن به نتیجه تح

باید مراقب باشید اما این روند به صورت مکانیکی انجام نمی شود و . اصلی شما اولویت پیدا کند و باقی اطالعات کنار گذاشته شود .بازمانیدجواب قابل اطمینان از رسیدن به شود که نقبلی شما باعث ذهنیت های یا کنید و ندر اصلی فرعی کردن اطالعات خطا که

:از شما انتظار می رود که با خواندن این درس بتوانید .بین اطالعات اصلی و فرعی تمایز قائل شوید 1 .راه رد یا تایید جواب اولیه را بشناسید 2 .روشهایی را که مانع می شود به جواب درست برسیم تشخیص دهید 3

سبک سنگین کردن

باید اطالعات مفید از غیرمفید یا مهم از غیر مهم و اصلی . جمع کردن اطالعات به خودی خود کمک زیادی نمی کندچگونه این کار را انجام دهیم؟ کدام اطالع را نگه داریم و اولویت بدهیم و کدام را کنار . از فرعی را جدا کرد

بگذاریم؟

:نید شما این اطالعات را داشته باشیددر مثال آتش سوزی فرض ک

صبح شروع شد 2آتش ظاهرا در ساعت

یک ساعت طول کشید تا آتش خود را نشان داد و مردم متوجه شدند

پانزده دقیقه بعد ماشین های آتش نشانی سررسیدند

می کرد یکی از همسایه ها با وحشت از اینکه ممکن است آتش به خانه او برسد در خیابان داد و فریاد

آتش به سه درخت کهنسال چنار هم آسیب جدی زد و باید آنها را قطع کرد

تقریبا یک ساعت طول کشید تا آتش مهار شد

چهار ماشین آتش نشانی و سه پاشین پلیس در صحنه حاضر بودند

.میلیون تومان جبران خسارت از بیمه کرده است 22صاحب ملک تقاضای

شما برای اینکه به اطالعات . اعتبار برای یافتن علت آتش سوزی برخوردار نیستند این اطالعات همه از یک سطحدر واقع شما اطالعات خود را طبقه بندی می کنید و . اصلی توجه کنید باید از بین اطالعاتی که دارید انتخاب کنید

.تصمیم می گیرید که چه چیزی مهم و اصلی است و یا باید کنار گذاشته شود

:ی اطالعات باال شما دو کار می کنیددر بررسآتش چه اینکه در مقابل( اصلی)مثال چه حادثه ای آتش را ایجاد کرده : مقایسه کردن/ اصلی فرعی کردن -

(فرعی)وحشتی ایجاد کرده مثال همه شواهد که به شروع آتش بر می گردد یا به میزان خسارت بر می : اطالعات موضوع بندی کردن -

.گردد

دلیل اش این است که انها . ید دو کارشناس مختلف در باره علت آتش سوزی دو نظر متفاوت پیدا می کنندفرض کنمثال کارشناس اول ممکن است به اینکه یک ساعت . کرده اند( یا آنالیز)اطالعات را به دو صورت متفاوت ارزیابی

اما . ته باشد که آتش سوزی عمدی نبوده استطول کشیده تا آتش گسترده شود اهمیت بیشتری داده است و نتیجه گرفبنابرین نتیجه می گیرد که . کارشناس بعدی قبول ندارد که بین شروع آتش و گستردگی آن یک ساعت فاصله بوده

.عمدی بوده اما صحنه سازی شده تا غیرعمدی جلوه داده شود

18

:دهیم بنابرین در مسیر بهگزین کردن اطالعات معموال این کارها را انجام می طبقه بندی موضوعی

اصلی فرعی کردن مقایسه کردن

ارزیابی شواهد

:مثال دوم

برگه از آن بیرون نویس 100فرض کنید شما با ده نفر برای تحقیق خود صحبت کرده اید و ده کتاب هم خوانده اید و اطالعاتی که جمع کرده اید یک ک زمان آن است که بهاینحاال احساس می کنید کارتان تقریبا تمام است و . کرده اید

برگه ای که دارید نیمی را 100بار نظر بیندازید از بین ده ساعت مصاحبه سعی می کنید یک ساعت گلچین کنید و از ( اصلی ها)این همان روندی است که به شما کمک می کند به مهمترین اطالعاتی که جمع کرده اید . کنار بگذارید

کنار ( فرعی ها)عات را که نقش حاشیه ای دارند یا به سواالت تحقیق شما کمک نمی کنند اولویت بدهید و باقی اطالکدام یکی به سوالهای ) بگذارید در این مرحله شما اطالعات را سبک و سنگین می کنید تا ببینید نکات اصلی کدام است

توانید بسنجید از این است که شما می پس. (شما جواب می دهند در مقایسه با شواهدی که به سوال شما جواب نمی دهد .(ارزیابی) آیا آن جواب احتمالی که فکر کرده بودید تایید می شود یا باید آن را تصحیح کنید

در جواب احتمالی خود فکر کرده . فرض کنید شما می خواسته اید بدانید آیا حافظ از سعدی چیزی آموخته است یا نهدر قرن بعد از سعدی زندگی می کرده و آوازه سعدی که همشهری اش بوده حتما به اید ممکن است آموخته باشد چون

در مصاحبه . اما اطمینان ندارید. او رسیده و از خواندن شعرهای او متاثر شده و در شعرهای اش استفاده کرده استیید می کنند و غزلهای خوانده های شما هم این را تا. متوجه می شوید که چندین شعر حافظ رنگ و بوی سعدی دارد

شما در تنظیم مطلب خود نتیجه می گیرید که این فرض که سعدی . حافظ را که متاثر از سعدی است به دست می دهند .در شعر حافظ تاثیر داشته درست است و شواهد متعددی آن را تایید می کند

سوالهای تکمیلی

آیا غزلهای حافظ را می توان قوی تر : برایتان مطرح شود حاال اساس فرض شما تایید شده ممکن است سوال تازه ایولی اگر . اینجا دوباره به مصاحبه و مراجعه به منابع نیاز دارید( سوال اصلی جدید)از غزلهای سعدی ارزیابی کرد؟

برگه و مقاالتاز قبل به این سوال هم فکر کرده باشید آن را در مصاحبه ها وارد کرده اید و در انتخاب کتابها و یعنی چیزهایی که بدون این سوال ) نویسی هم مورد توجه قرار داده اید و حاال می توانید به این سوال هم جواب بدهید

زیرا قدرت . اما پیشاپیش می دانید که جواب این سوال مانند سوال قبلی قاطع نیست. (فرعی بود حاال اصلی می شودشما تنها می توانید بگویید . دخالت دارد و بیش از یک جواب خواهد داشت شعری امری است که زاویه دید افراد در آن

این طبعا . (ارزیابی) بیشتر منابع یا مصاحبه شوندگان نظرشان این است که این شعرها قوی تر است یا قوی تر نیستیه دید و چون زاو. بعد نظرها ممکن است طور دیگری باشدیک نسل پیش یا یک نسل زیرا . جواب مساله نیست

.اما جواب شما برای تاریخ و نسل معینی درست است .زیباشناسی افراد در طول زمان فرق خواهد کرد

وقتی جواب را پیدا کردیم

این زمانی است که برای همه سوالهای کلیدی خود که فکر می کنیم در ونه مطمئن می شویم که جواب را یافته ایم؟گچدر مثال تاثیرپذیری حافظ از سعدی وقتی برای شما مشخص شد که این . ته ایمحل مساله کمک می کند پاسخ یاف

یا وقتی در مثال آتش سوزی متوجه شدیم که این . تاثیرپذیری وجود داشته است زمانی است که شما به نتیجه رسیده اید .به نتیجه رسیده ایمحادثه عمدی نبوده است و شواهدی که عمدی بودن حادثه را تایید کند نداریم یا قوی نیست

:همان مسیر باال به دست می آیدبا پیمودن در واقع نتیجه

طبقه بندی کردن اصلی فرعی کردن

مقایسه کردن ارزیابی

. وقتی به مرحله ارزیابی برسیم است که به نتیجه نزدیک شده ایم

؟استآنچه فکر کرده بودیم هماهنگ آیا جوابی که پیدا کرده ایم

19

در مثال آتش سوزی از بابت علت حادثه ما دو فرض یا . ساله رد و تایید جوابهای فرضی و احتمالی ما ستاین همان م : دو جواب محتمل داشتیم

حادثه اتفاقی رخ داده است - حادثه با برنامه و عمدی بوده است -

ما به این نتیجه رسیدیم که وقتی. زیرا تایید یکی رد دیگری است. در نتیجه گیری هر دو احتمال نمی تواند تایید شود

.حادثه عمدی نبوده است طبعا این فرض کنار گذاشته می شود و قبول می کنیم که حادثه اتفاقی و غیرعمدی بوده است چرا ممکن است به خطا فکر کنیم جواب درست را یافته ایم؟

را خوب و همه جانبه انجام نداده باشیم این بدان معنا ست که اگر تحقیق . ارزش یک تحقیق خوب به دوام نتایج آن استدر یک دادگاه همیشه ممکن است همه جوانب پرونده بخوبی . یشه ممکن است نتیجه ای که گرفته ایم نقض شودهم

کار دادگاه تجدیدنظر این است که به احتمال بیدقتی در دادگاه اول توجه کند و اگر الزم است نتیجه و . رسیدگی نشود . ه اول را نقض کندرای و حکم دادگا

:از میان علتهایی که ما را به خطا می اندازد چند نمونه را یادآوری می کنیم

اگر کسی در تحقیق خود با چند . همه افغان ها در مواد مخدر دست دارند: مثال. جواب نادرست می دهد تعمیم ناقص

ارزش کار تحقیقی اتکا به شواهد متعدد است . ودشاهد به نتایج بزرگ و فراگیر برسد احتمال خطای او زیاد خواهد باحتیاط در تحقیق یعنی . اما در هر حال نتیجه ای که از شواهد می گیریم همیشه باید در چارچوب همان شواهد باشد

.فراتر از آنچه می دانیم و شواهد نشان می دهد ادعایی نکنیم

ممکن است ما دلمان بخواهد که مثال امام زمان را حافظ . هم امکان خطا را زیاد می کند دلبستگی به جواب اولیهممکن است طرفدار احمدی نژاد باشیم . کشور بدانیم و هر قدر هم شواهد خالف آن زیاد باشد باز هم به آن اعتنا نکنیم

م بعید است اگر به این احتمال دلبستگی زیادی داشته باشی. میلیون رای آورده است 24و به خود بقبوالنیم که او واقعا یا در مثال آتش سوزی ممکن است تمایل ما به این باشد که حادثه . که استدالل ها و شواهد مخالف آن را جدی بگیریم

.بنابرین دشوار است که شواهد غیرعمدی بودن حادثه را درست وزن کنیم و بپذیریم. را عمدی بدانیم

یعنی در را داریم؟ نآیا قدرت رد جواب اولیه ماود بپرسیم بنابرین وقتی وارد تحقیق می شویم باید پیشاپیش از خاختیار حقیقت و آنچه کشف می کنیم باشیم و اگر شواهد کافی داشتیم که نظر اولیه مان را رد می کرد در برابر آن

.آمادگی برای تغییر نظرمان شرط مهم کار تحقیق است .مقاومت نکنیم

مثال در گروه بندی سوالها دیدیم که برخی سوالها اصوال بیش . وجود داردچند جواب درست وقتی انتخاب یک جوابدر این نوع سوالها . مثال اینکه چطور می توانیم از فرار از تحصیل نوجوانان جلوگیری کنیم. از یک جواب دارند

ت عمده در یکی از مشکال. انتخاب یک جواب و اصرار بر اینکه همین جواب درست است ما را به خطا خواهد برد :مسائل اجتماعی همین گرایش به انتخاب یک جواب به جای چندجواب است

چگونه زبان های محلی را در کنار زبان ملی آموزش بدهیم؟ -

چگونه برای استانهای مختلف کشور کتاب درسی متناسب بنویسیم؟ -

چگونه احترام به قانون را در جامعه به فرهنگ عمومی تبدیل کنیم؟ -

ا یک روزنامه که تخلف مطبوعاتی کرده است چیست؟روش برخورد ب -

آیا وجود احزاب متعدد همبستگی ملی را تقویت می کند؟ -

تعریف می شود؟و مذهب واحد آیا هویت ملی با زبان واحد -

چرا برخی سربازان خودزنی می کنند؟ -

بجز رای دادن نقش مردم در دموکراسی چیست؟ -

ماری قدیم آنها ممکن است؟آیا ایمنی مغازه های بازار با حفظ مع -

علت سقوط مکرر هواپیماهای ایران چیست؟ -

راه مهار و کاهش آلودگی هوای تهران چیست؟ -

همه جانبه نگری و انعطاف پذیری در اغلب موارد باال کمک می کند که به جوابهای درست برسیم یا به روی چندجواب

.برای حل مساله خود باز باشیم

20

قیقگزارش تح :درس ششم

:پیش از این خواندید

چرا به تحقیق نیازمندیم؟: درس اول انواع سوالهایی که می تواند پاسخ پیدا کند: درس دوم

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟ :درس سوم

چه اطالعاتی برای جواب دادن به سوال نیاز داریم؟: درس چهارم

برای نتیجه گیری سنجش و پاالیش اطالعات گردآوری شده :درس پنجم

:ششم چکیده درسی استفاده کنیم که نشان دهد از کجا شروع کرده ایم و چکونه پیش رفته ایم تا به جواب برای نوشتن گزارش تحقیق باید از ساختار

سه مرحله گزارش تحقیق را در. یادداشتهایی که در طول کار تحقیق خود برداشته ایم مصالح پایه برای نوشتن گزارش اند. برسیم .خام، ویرایش اول و ویرایش نهایی می نویسیم

:از شما انتظار می رود که با خواندن این درس بتوانید .ساختار گزارش تحقیق را توصیف کنید 1 .مراحل نگارش و ویرایش گزارش را بشناسید 2 .و ثبت منابع را توضیح دهیدروش مناسب یادداشت برداری 3

دا کردن جواب مان را به کسی بگوییم چگونه آن را ثبت کنیم؟اگر خواستیم روش پیشما ممکن است بخواهید نتیجه تحقیق و جستجوی خود را ثبت کنید یا به کسی دیگر که الزم است در جریان باشد

.بنویسید و یا اصال تحقیق را به عنوان کار کالسی انجام داده اید و باید گزارشی از آن به معلم تان بدهید

:برای چه کسی می نویسید

به . برای کالس و معلم و به عنوان تکلیف کالسی متفاوت است با نوشته ای برای انتشار در روزنامه یا وبسایت ننوشتاگر بخواهیم برای رئیس مان در شرکت بیمه بنویسیم یا نتیجه کارمان را برای صاحبکار و سفارش همین ترتیب،

. ی مختلفی را پیش می گیریمدهنده تحقیق گزارش کنیم روشها

به طور کلی هر قدر گزارش شما دوستانه تر و خودمانی تر باشد کوتاه تر خواهد بود و بر اساس روایت شخصی هر قدر گزارش شما رسمی تر باشد باید ... ( من یا من و همکارم از اینجا شروع کردیم که )نوشته می شود

و تمام جزئیات را به صورت طبقه بندی شده شرح دهد و با ( من یا ما اع بهجبدون ار)غیرشخصی تر نوشته شود در ادامه این درس عمدتا به گزارش تحقیق رسمی و . اسناد و شواهد و تصاویر و آمار و نمودارهای الزم همراه باشد

.غیرشخصی می پردازیم

ساختار مشترک گزارشهادر این ساختار شما به این پرسشها . خودمانی ساختار مشترکی دارندبا اینهمه، همه گزارشها کوتاه یا بلند و رسمی یا

:پاسخ می دهید مساله اصلی چه بود؟ 1 تالشهایی که قبال برای حل مساله شده چه بود؟ چه جوابهایی در آغاز مطرح بود؟ 2 برای سنجش درستی و نادرستی فرض های اولیه چه کردیم؟ 3

با چه کسانی صحبت کردیم؟ - ل هایی سر زدیم؟به چه مح - چه منابعی مراجعه کردیم؟ - چه شواهدی جمع کردیم؟ -

مجموعه تالشهای ما چه می گوید؟ 4

21

آیا فرض های اول ما درست بوده است؟ - آیا فرض های ما تعدیل و تصحیح شده است؟ -

باالیی به آن رسیده ایم چیست؟احتمال جوابی که با درصد 2 ساله اصلی پیشنهاد می کنیم؟بر اساس این جواب چه راه حلی برای م 2

چگونه یک گزارش خوب بنویسیم؟

چه چیزهایی الزم داریم؟

و نقشه شواهد غیرمتنی مثل عکس+ منابع اصلی + یادداشت هامان

چه باید بکنیم؟

.یریدبرای این کار سه مرحله در نظر بگ. باید بتدریج شکل بگیرد. نوشتن کار یکباره نیست. مرحله به مرحله پیش برویم

:ویرایش خام متنمرحله

یک روز مصالح آشپزخانه را می خرید و . بهترین راه برای آغاز نوشتن شبیه خرید مصالح برای ساختن یک خانه است

ن و کاغذدیواری غمی برید در آشپزخانه می گذارید تا وقت اش برسد از آنها استفاده کنید و یک روز وسایل رنگ و رو

اتاقها می گذارید تا بعد کارتان را در این قسمت شروع کنید و روز دیگر وسایل حمام و می خرید و همه را وسط

. دستشویی را از شیرآالت تا کاشی ها تهیه می کنید و به حمام منتقل می کنید تا آماده کار شوید

بعد بتدریج کار را کنید و بنابرین پیش از آنکه اصوال دست به کار شوید موادی را که فکر می کنید الزم اند تدارک می

مواد تهیه شده را طوری استفاده می کنید که در آخر حمام تان به طور دلخواه کاشی شده و شیرآالت اش : شروع می کنید

وقتی کارهای نصب و رنگ تمام شد نوبت می رسد به . همینطور بخشهای دیگر. نصب شده و آماده استفاده باشد

د بعد از تمیزکاری انجام شود و نهایتا تختخواب ها و مبل ها و ظروف و بعد هم وسایل قسمتهایی که مثل نصب پرده بای

.تزئینی آماده و چیده می شود

این اطالعات عمدتا فقط انتقال . مرحله اول نوشتن در واقع ریختن اطالعات فراهم شده در غرفه های موضوعی است

گاهی یادداشتی در کنار یک مطلب بگذارید که بدانید قرار است از ممکن است. پیدا کرده اند و هنوز نوشته شما نیستند

.این مطلب چه استفاده ای بکنید یا ربط اش به مطلب قبلی و بعدی چیست

یادداشت ها مصالح تحقیق اند :در یک تقسیم بندی کلی دو نوع یادداشت می توان نوشت

؛(کتبی، مصاحبه، مشاهده)یادداشت از منابع -

.(ذهن تان می رسدی که ضمن کار به و نظرهای فکرها و نکته ها)ه های پیشبرد تحقیق یادداشت اید -

یعنی شما فقط ماشین . علت این تقسیم دوگانه این است که خواندن و یادداشت برداشتن یک روند فعال و خالق است

عال می شود و در موقعیت بهتری ذهن تان فیادداشت برداری نیستید بلکه با هر قطعه از اطالعات که به دست می آورید

بنابرین شما یکبار می خوانید و می .قرار می گیرید که مساله خود را بشناسید و گامی دیگر در مسیر حل آن بردارید

پرسید و جمع آوری می کنید و یکبار هم خوانده ها را در ضمن کار تجزیه تحلیل می کنید و به ایده هایی می رسید که

. جمع این دو نوع یادداشت است که نهایتا مساله شما را حل می کند. ا هم ثبت کنیدالزم است آنها ر

. با نظم معینی یادداشت بردارید و اطالعات را ثبت کنید: هر طور که یادداشت بردارید یک قاعده را باید رعایت کنید

طراحی کنید تا بعدا آن را نقاشی مثل نقاش این اسکلت را . همزمان سعی کنید اسکلت گزارش خود را نیز شکل دهید

.طبعا در مسیر کار طرح تان را می توانید تغییر دهید و بهبود بخشید و گویاتر کنید. کنید

برای اینکه یادداشت از منابع با دقت کافی ثبت شود همیشه باید مشخصات منبع را با شرح کافی ثبت کنید؛ مثال

:(اطالعات زیر عمدتا فرضی است)

.1331مرداد 10، در تاریخ 12با حسن حسینی، کارشناس ایمنی دفتر شهرداری منطقه گفتگو از -

موجود در کتابخانه شرکت بیمه مرکزی، تهران، ،«چگونه خسارات آتش سوزی را محدود کنیم»ویدئوی از -

.1330ساخته حسن حسینی، بهار

22

، 110، شماره نامه ساخت و سازماه، نوشته هادی صمیمی، در «رشد استفاده از مصالح نسوز»مقاله از -

.30-33 ، صفحات1331ردیبشهت ا

.23، صفحه 1303، از انتشارات شهرداری اصفهان، «راهکارهای حفاظت و ایمنی بازار اصفهان» از کتاب -

: در لینک زیر 1330اردیبهشت 20از مجموعه عکسهای حسن حسینی، منتشرشده در وبسایت خبرآنالین، -

(لینک بدهید)

:راه یادداشت برداشتن این است کهبهترین

تنها چیزهایی را یادداشت کنید که واقعا الزم دارید. از برداشتن یادداشت های طوالنی خودداری کنید.

اسم کامل افراد و سمت آنها و تخصص شان و نام کامل منابع کتبی و صوتی و تصویری را ثبت کنید.

نها چند جمله اصلی را از نویسنده و گوینده نقل مستقیم مطلب هر یادداشت را به زبان خود بنویسید و ت

مشخص کنید تا مرز سخن شما و سخن منبع کامال روشن «دو گیومه»این بخش را حتما باید بین . کنید

.باشد

یادداشت های مرتبط با هم را در یک فایل بنویسید یا طوری عالمت گذاری کنید که بعدا که به آنها مراجعه

. ید کدام یادداشت با کدام یادداشت دیگر مربوط استمی کنید بدان

اگر متنی را از جایی بردارید و مشخص نکنید از شما . هرگز مطلبی را از منبعی کپی برداری نکنید

! نیست کار شما سرقت ادبی خواهد بود

نکنید در نقل قول از یک متن یا منبع یا فرد مراقب باشید سخن و نظر او را تغییر ندهید و تحریف.

:ویرایش اول متنمرحله

هر چه از بدنه اطالعات . وقتی همه اطالعاتی که الزم دارید جمع کردید حاال وقت آن است که اطالعات را تنظیم کنید

کنار بگذارید و مربوط ترین و بهترین و گویاترین ( تکراری ها، اطالعات مخدوش، اطالعات نامربوط)الزم ندارید

بعالوه . تا هم مطلب شما زیاده دراز نشود و هم در عین کوتاهی گویا باشد. خود را انتخاب کنید بخش گردآورده های

طبعا اگر گزارش تان سه برابر این . کلمه بنویسید 2000ممکن است از شما خواسته باشند که مثال گزارش خود را در

. حجم شده باشد باید آن را کوتاه کنید

یعنی اسکلت کار درست باشد و تنها نازک . ا ساختار اصلی گزارش را در خود نشان دهدویرایش اول متن باید تقریب

با تنظیم درست یادداشت ها و پر کردن روابط معنایی . کاری ها و بازخوانی ها و حک و اصالح نهایی باقی مانده باشد

. بین آنها می شود گفت شما به اسکلت کار خود رسیده اید

پیشنویس اول و : ما و میزان کاری که می برد شما ممکن است این مرحله را دوبار انجام دهیدبسته به نوع تحقیق ش

.مساله اصلی این است که شما در هر پیشنویس به ساختار گویاتر و منسجم تری برسید. پیشنویس دوم

:ویرایش نهایی متنمرحله

دیگر اطمینان از اینکه حک و اصالح نهایی و بازنگری برای نخست : ویرایش نهایی متن شامل دو بخش خواهد بود

:منظور از آرایش متن این است. و دوم آرایش دادن به متن نکته تازه ای به متن نباید اضافه کرد

شامل نام تحقیق و موضوع آن و نام شما و تاریخ تحقیق و احیانا نام موسسه : آوردن عنوان در یک صفحه مستقل .الف

:مثال. آماده شده استای که تحقیق برای آن

پیشینه آتش سوزی در بازار تهران

با تاکید خاص بر بخش غربی

:پژوهشگر

شیرین تهرانی

:به سفارش

موسسه سرمایه گذاری اخوان و شرکا

1331تابستان

.مثال عکسی قدیمی از آتش سوزی بازار یا طرحی گرافیکی. افزودن عکس و طرح به صفحه عنوان .ب

23

اگر این بخش مفصل . گفتار کوتاه شامل سپاسگزاری از کسانی که به شما در انجام تحقیق کمک کرده اندنوشتن پیش .ج

باشد می توانید آن را به صورت مجزا هم بیاورید و پیشگفتار را صرفا به اهمیت مساله و نحوه رسیدگی شما به آن

.اختصاص دهید

.افزودن عکسها و نمودارهایی که تهیه کرده اید .د

تهیه کردن فهرست فصلها و مطلبهای اصلی هر فصل .ه

تهیه کردن فهرست منابع و افزودن آن به پایان گزارش .و

تهیه کردن فهرست مفاهیم اصلی و افزودن آن به پایان گزارش .ز

درست مثل . درست است که این کارها را بخش آرایشی کار نامیدیم ولی فراموش نکنید که بخش مهمی از کار است

. غذای خوبی که به طرز خوبی روی میزی که آرایش شده ارائه شود

نکته پایانی

اما خوب است در پایان این درسها به آغاز تاریخ خودمان . درسهای دوره اول روش تحقیق در اینجا به پایان می رسد .یعنی انسان نگاه کنیم

انسان حیوان . این را علم می گوید. ابزارساز استانسان حیوان . این را فلسفه می گوید. انسان حیوان ناطق است !این را روش تحقیق می گوید. پرسشگر است

آدم و حوا در بهشت بودند و با سوال کردن به زمین هبوط . یادتان باشد که زندگی آدمی اصوال از پرسش آغاز شداگر مبنا . ش هم با پرسش می گذردروز. ذهن اش هم با پرسش رشد می کند. این در ذات آدمی است که بپرسد. کردند

!را پرسش آدم و حوا بگیریم زندگی می شود تحقیقی که با سوال آنها آغاز شده است

:به آنها مراجعه شده است 6تا 1ی منابعی که برای تهیه درسها

1333نه ها، ، ترجمه محمد حفاظی، دفتر مطالعات و برنامه ریزی رساروشهای پژوهش رسانه هابرگر، آرتور اسا

:«مهارتهای مطالعه»کتاب

Stella Cottrell, The Study Skills Handbook, Palgrave Macmillan, 3d ed., 2008

:«ندارنداز آن روش تحقیق برای آنها که هیچ خبری »کتاب

Geraldine Woods, Research Papers for Dummies, New York, 2002

:«سواد: انتخاب»وب سایت

view.php?id=85-detail-http://www.choiceliteracy.com/articles