VVVVViti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr:iti II - Nr: 3 E diel, 22 janar 2012E diel, 22 janar 2012E diel, 22 janar 2012E diel, 22 janar 2012E diel, 22 janar 2012

NJË KAPITULL ROMANI, PJESË POEME, POEZI, SHËNIME, ETJ…NJË KAPITULL ROMANI, PJESË POEME, POEZI, SHËNIME, ETJ…NJË KAPITULL ROMANI, PJESË POEME, POEZI, SHËNIME, ETJ…NJË KAPITULL ROMANI, PJESË POEME, POEZI, SHËNIME, ETJ…NJË KAPITULL ROMANI, PJESË POEME, POEZI, SHËNIME, ETJ… KISHIN MBETUR NË ZYRËN E TIJ KUR U SËMUR KISHIN MBETUR NË ZYRËN E TIJ KUR U SËMUR KISHIN MBETUR NË ZYRËN E TIJ KUR U SËMUR KISHIN MBETUR NË ZYRËN E TIJ KUR U SËMUR KISHIN MBETUR NË ZYRËN E TIJ KUR U SËMUR

NË BODRUMET E KRYEMINISTRISËZbulohen dorëshkrimet e muajve të fundit të TZbulohen dorëshkrimet e muajve të fundit të TZbulohen dorëshkrimet e muajve të fundit të TZbulohen dorëshkrimet e muajve të fundit të TZbulohen dorëshkrimet e muajve të fundit të Teodor Kekoseodor Kekoseodor Kekoseodor Kekoseodor Kekos

Si jetoi, krijoi dhe iku nga kjo jetë... TSi jetoi, krijoi dhe iku nga kjo jetë... TSi jetoi, krijoi dhe iku nga kjo jetë... TSi jetoi, krijoi dhe iku nga kjo jetë... TSi jetoi, krijoi dhe iku nga kjo jetë... Teodor Kekoeodor Kekoeodor Kekoeodor Kekoeodor KekoTeodor Keko u lind në 2 shta

tor 1958 në një familje kineas-tësh. Qysh në fëmijëri ai shquhejpër humorin e hollë dhe shpirtinrebel, cilësi këto që do të ridimen-sionoheshin me kalimin e viteve.Në vitin 1979, në moshën 19-

Fletë të zverdhura, mevargje, shënime e fragmente letrare, mbuluar

me skica ngacmuese gjithandej,me ndonjë shënim të kujdesshëma zhubravitje e lehtë…

Janë shënimet e fundit qëhodhi në letër Teodor Keko. Nëmuajt e vështirë kur ai lufton-te me vdekjen, atje lart nëzyrën e tij në katin e tretë tëKryeministrisë, nëpër këtocopëza letrash gjente shtegune arratisë drejt dashurisë së tijtë përhershme shkrimit. Ishtenjë sfidë ndaj vdekjes, që epriste diku syçelët. Ajo atje nëpragun e fundëm dhe Dori pakhapa larg duke e qesëndisur…

Prej vitesh, këto dorësh-krime të vyera flinin, mbuluarnë heshtje e në pritje, në bodr-umet e kryeministrisë. Mandejnjë ditë Arben Shkodra, drej-tor i personelit në këtë institu-cion, gjeti mundësinë t'i çojë në

destinacionin e duhur.Ai e mbante mend atë ku-

tizë, ku vetë ishte kujdesur tëvendoste dorëshkrimet dhesendet e tjera personale të Te-odor Kekos, që kishin mbeturnë zyrën e tij në kryeministri.Pasi i kishte sistemuar messhumë dosjeve e materialeve tëtjera, kësaj kutie me dorësh-krime i erdhi radha të bintesërish në duart e tij pas disavitesh. "Po bëhej një sistemimi materialeve dhe u kujtova përkutinë e dorëshkrimeve tëDorit", thotë Arben Shkodra,ndërsa tregon më tej se nga ajokohë e deri më sot i ka mbaj-tur në zyrën e tij në pritje qëtë lidhej një ditë me një ngafamiljarët e Teodor Kekos."Rasti e solli që Ilir Keko, vël-lai i Dorit, po kërkonte disaVKM në Kryeministri që lid-heshin me muajt e fundit tëjetës së Teodor Kekos dhe ndi-hmën që iu dha atij nga Këshil-li i Ministrave për mjekim. Kure mësova këtë...

Kongresi iKongresi iKongresi iKongresi iKongresi iLushnjes, themeletLushnjes, themeletLushnjes, themeletLushnjes, themeletLushnjes, themelet

e shtetit moderne shtetit moderne shtetit moderne shtetit moderne shtetit modernPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar nëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar nëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar nëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar nëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar nëjanarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kushjanarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kushjanarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kushjanarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kushjanarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kushe organizoi dhe kush mori pjesë në të? Pse ue organizoi dhe kush mori pjesë në të? Pse ue organizoi dhe kush mori pjesë në të? Pse ue organizoi dhe kush mori pjesë në të? Pse ue organizoi dhe kush mori pjesë në të? Pse uzgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij?zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij?zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij?zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij?zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij?

vjeçare, boton poezitë e para nëgazetën letrare të kohës "Drita".Pas mbarimit të studimeve përGjuhë e Letërsi, punon në organete Lidhjes së Shkrimtarëve dheArtistëve, fillimisht në gazetën"Drita" e më pas në revistën "Nën-

Hekuran Zhiti, zbulohetHekuran Zhiti, zbulohetHekuran Zhiti, zbulohetHekuran Zhiti, zbulohetHekuran Zhiti, zbulohetdrama e panjohurdrama e panjohurdrama e panjohurdrama e panjohurdrama e panjohur, ja akti III, ja akti III, ja akti III, ja akti III, ja akti III

Në nderim të 100-vjetorit të shtetitNë nderim të 100-vjetorit të shtetitNë nderim të 100-vjetorit të shtetitNë nderim të 100-vjetorit të shtetitNë nderim të 100-vjetorit të shtetitmodern shqiptarmodern shqiptarmodern shqiptarmodern shqiptarmodern shqiptar, botohet një fragment nga, botohet një fragment nga, botohet një fragment nga, botohet një fragment nga, botohet një fragment nga

drama "Të mblidhemi në Lushnje"drama "Të mblidhemi në Lushnje"drama "Të mblidhemi në Lushnje"drama "Të mblidhemi në Lushnje"drama "Të mblidhemi në Lushnje"

Kongresi i Lushnjes, ijanarit të vitit 1920,

është padyshim njëri prejakteve më kulmorë tëLëvizjes Kombëtare Sh-qiptare, i ndërmarrë nënjërin prej çasteve më kru-ciale të historisë sonë të re.Edhe pse gjithnjë i vlerë-suar, është ende enevojshme të shpjegohet,madje pa paragjykimendikuese, ajo që ndodhi92 vjet më parë, të jepenvlerësime realiste dhe,me këtë rast, të vilen me-sazhet e vyera mësim-dhënëse që dërgon e kalu-ara. Përse duhej thirrur njëKongres Kombëtar në jan-arit e vitit 1920? Kush edëshironte, kush e organiz-oi dhe kush mori pjesë nëtë? Pse u zgjodh pikërishtLushnja për mbajtjen e tij?

Dhe së fundi, ç'vendime umorën dhe ç'vlera pati kykongres?

Mund të shtrohen edhepyetje të tjera, por le t'ujapim përgjigje këtyre py-etjeve kryesore duke eviden-tuar, aq sa na lejon një tra-jtesë e kufizuar, rrethanatpolitike të brendshme e tëjashtme, grupimet, alean-cat, individët, motivet e fak-torët nxitës e frenues dhegjithçka tjetër që shpjegonaktin e shkëlqyer që u kryenë Lushnjë 92 vjet më parë;akt që na dha mundësinë t'ilargohemi buzës së grem-inës, shpërbërjes dhe likui-dimit si shtet dhe na siguroitë drejtën për të hyrë nëradhën e shteteve dhe të ko-mbeve të konsoliduara, tëdrejtën të shpresojmë e tëguxojmë për hapa të tjerë,që do të na çonin herët avonë në zgjidhjen pozitive tëçështjes...

E-mail:E-mail:E-mail:E-mail:E-mail: rilindasi@gmail.com

○ ○ ○ ○

faqe 15faqe 15faqe 15faqe 15faqe 15○ ○ ○ ○

faqe 14faqe 14faqe 14faqe 14faqe 14

○ ○ ○ ○

faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19faqe 18-19 ○ ○ ○ ○

faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17faqe 16-17

Tanijemi edhe

onlinewww.shqiptarja.com

Suplementi i së dielës te SHQIPTARJA.com

Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore:Kryeredaktore: Admirina PEÇI

Prof.drProf.drProf.drProf.drProf.dr. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI

U bë kohë që nuk po shkruaj për Harold Robbin-

sin, edhe pse romanet e tijpërmbysën disa vlerësime qëkam patur për letërsinë dhemënyrën e të shkruarit.Letërsia amerikane ka qenëgjithmonë pas dyerve tëmbyllura për Shqipërinë, tek-tuk është përkthyer dhebotuar ndonjë autor apo libëramerikan gjatë pesëdhjetëviteve diktaturë. MarkTëain, Jack London, HarryLeëis, Theodore Dreiser etj.Edhe këta autorë janë botu-ar me shkurtime të shumta.Autorë që dinin anglisht, lex-onin fshehurazi ndonjë libërqë u binte në dorë aty - këtu.

Ishte viti 1999 apo 2000kur lexova librin "Mosdashuro kurrë një të huaj",pa ditur asgjë për autorindhe për librin. E lexova. E

rilexova. Ua këshillova tëgjithë njerëzve me të cilëtbisedoja. Ishte një roman qëedhe sot e kësaj dite, më ësh-të ndër më të dashurit.

Dialogë të ndërtuarthjeshtë, pa sqarime dhe zg-jatime të panevojshme, njëdramaticitet dhe një shoqëritë cilën duket sikur e ke nëpëllëmbë të dorës, falë artittë shkrimtarit, mjeshtërisësë përkthimit dhe imagji-natës që më ndiqte gjatë lex-imit. Si një film libri "Mosdashuro kurrë një të huaj"më mbeti gjatë në kujtesë,ashtu si autori i tij. Më vonë,çdo libër që vinte prej këtijautori e lexoja me një frymë.Derisa mbërrita në një libërtë dobët, "LamtumirëZhanetë", i cili më zhgënjeupër mungesën e të gjitha aty-re arsyeve, të cilat i thashëmë sipër me nota optimistepër Robbinsin. Harold Rob-bins, ka...

Miranda HaxhiaMiranda HaxhiaMiranda HaxhiaMiranda HaxhiaMiranda Haxhia

Amik KasoruhoAmik KasoruhoAmik KasoruhoAmik KasoruhoAmik Kasoruhodhe ai që nuk dintedhe ai që nuk dintedhe ai që nuk dintedhe ai që nuk dintedhe ai që nuk dinte

të dashurontetë dashurontetë dashurontetë dashurontetë dashuronteVjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit.Vjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit.Vjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit.Vjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit.Vjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit.

Si e solli në gjuhën tonë shkrimtarinSi e solli në gjuhën tonë shkrimtarinSi e solli në gjuhën tonë shkrimtarinSi e solli në gjuhën tonë shkrimtarinSi e solli në gjuhën tonë shkrimtarinamerikan Harold Robins duke nisur meamerikan Harold Robins duke nisur meamerikan Harold Robins duke nisur meamerikan Harold Robins duke nisur meamerikan Harold Robins duke nisur me

"Mos dashuro kurrë një të huaj""Mos dashuro kurrë një të huaj""Mos dashuro kurrë një të huaj""Mos dashuro kurrë një të huaj""Mos dashuro kurrë një të huaj"

Në foto:Faksimile edisa prejfletëve medorëshkrime eskica,të cilat nukdiheshin qëekzistonin.Dorëshkrimetishin ruajtur nëbodrumet eKryeministrisëqë nga vdekja eTeodor Kekosnë vitin 2002

Admirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina Peçi

○ ○ ○ ○

faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20faqe 20

tori". Gjatë këtyre viteve ai mbe-tet një nga bashkëpunëtorët mëtë afërt të shtypit të kohës,veçanërisht revistës "Hosteni" dhegazetës "Zëri i Rinisë", ku përmespenës së tij të hollë trajtoi prob-leme të mprehta të...

VVVVVisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

allegato a Basilicata Mezzogiorno inserto di Basilicatanet.it Reg N° 268/1999 Tribunale di Potenza. Editore: Regione Basilicata - Via V. Verrastro - 85100 Potenza. Direttore: Giovanni Rivelli

www.shqiptarja.com E diel, 22 janar 20122

SUPLEMENT JAVOR ISTUDIMI

ZZZZZBULIMIBULIMIBULIMIBULIMIBULIMI DDDDDOKUMENTETOKUMENTETOKUMENTETOKUMENTETOKUMENTET

MEDITIMMEDITIMMEDITIMMEDITIMMEDITIMNe kemi shumë njerëz të prekur nga veset, përfajin e tyre, ose për fajin tonë. Jepinu atyreshansin të gjejnë vetveten jo te iluzioni, por terealizmi, jo te humbja, por te fitimi! Tregojuniç'është puna dhe çfarë të afron ajo! Dhe shmangniKancerin, shembullin negativ të personalitetevepublike, të cilët nuk kuptohen lehtë, pasi luajnënjë bixhoz të rëndë, tepër të rëndë. Ata embarojnë një punë në një minutë, kanë normë tëlartë fitimi dhe shumë kohë të lirë!

TEODOR KEKOTEODOR KEKOTEODOR KEKOTEODOR KEKOTEODOR KEKO

Ky është teksti i zbardhur i meditimit që ndodhetKy është teksti i zbardhur i meditimit që ndodhetKy është teksti i zbardhur i meditimit që ndodhetKy është teksti i zbardhur i meditimit që ndodhetKy është teksti i zbardhur i meditimit që ndodhetnë qendër të fotos me dorëshkrimet e gjetura së fundi...në qendër të fotos me dorëshkrimet e gjetura së fundi...në qendër të fotos me dorëshkrimet e gjetura së fundi...në qendër të fotos me dorëshkrimet e gjetura së fundi...në qendër të fotos me dorëshkrimet e gjetura së fundi...

...fakt e kërkova Ilirin dhe iadorëzova dokumentet që kishinqëndruar në kryeministri që ngamuaji gusht i 2002, kur TeodorKeko u nda nga jeta", rrëfen Ar-ben shkodra.

* * *Kësisoj, për Ilir Kekon fund-

viti i 2011-ës ka qenë fatlum.Kishte kohë që punonte për tëmbledhur çdo dëshmi, shkrim,fakt a kujtim që do të zbardhteaktivitetin e Teodor Kekos në 365ditët e fundit të jetës së tij, me tëcilat do të ndërtonte një botim tëri. Këto dorëshkrime të sapozbu-luara, plotësonin mozaikun e tr-ishtë, të dhimbshëm e njëheraziplot nerv e dashuri të këtij vitilamtumire të të vëllait. Nga këto

dorëshkrime të panjohura, RIL-INDASI, do të botojë sot njëkolazh me dorëshkrime e skica tëpërzgjedhura nga vetë Ilir Keko,i cili na tregon me hollësi përm-bajtjen e këtyre dorëshkrimeve.

"Janë afro 50 faqe dorëshkrim.Janë letra format të mëdha, fletëblloku, copa letre nga blloqe tekamarierëve të shkëputura ngafatura të ndryshme, sepse duketqë është grisur pjesa e kapsevetë bllokut… ndër to ka shënimetë shumta, shprehje e koncen-trate bisedash me miqtë me tëcilët ai është gjendur…", tregonIliri, ndërsa saktëson se mes

Admirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina PeçiAdmirina Peçi

TEODOR KEKOZbulohen dorëshkrimet nëbodrumet e KryeministrisëNjë kapitull romani, pjesë poeme, poezi, shënime, etj…Një kapitull romani, pjesë poeme, poezi, shënime, etj…Një kapitull romani, pjesë poeme, poezi, shënime, etj…Një kapitull romani, pjesë poeme, poezi, shënime, etj…Një kapitull romani, pjesë poeme, poezi, shënime, etj…

vijon nga faqja 13

dorëshkrimeve gjendet kapitullii dytë i romanit "Qiejt e vetmisë",një roman i shumëpërfolur i Te-odor Kekos që nuk arriti të shihtedritën e botimit sa ishte gjallë sh-krimtari. Romani i nis ngjarjet

në vitin 1985 edhe mbaron mbasviteve të demokracisë 96'-97'. "Kykapitull që kemi gjetur së fund-mi i takon vitit 1986", thotë IlirKeko, ndërsa tregon se ishte kon-ceptuar si "një roman shumë vo-

luminoz që Dori gjithmonë e kapatur nëpër duar dhe ndoshta eka munduar më shumë sesasëmundja, sepse asnjëherë nukarriti ta shkruante. Kjo ndoshtalidhet dhe me faktin që ai ishtemë i prirur për tregimin, si gjinimë e shkurtër më konçize, e që ipërshtatej shumë natyrës së tijimpulsive", rrëfen vëllai i sh-krimtarit, sipas të cilit dorëshk-rimet e këtij romani mund të qën-dronin edhe si tregime më vete.

Më tej mes dorëshkrimeve tëfundit është gjetur edhe pjesa edytë e poemës "E të tjera, e tëtjera…", një poemë kushtuar 40-vjeçarëve, tre poezi, një tregim,bocete tregimesh, novelash e dra-mash, shënime të ndryshme etj.

Ndërsa e pyesim për poezitë,Iliri tregon se njëra nga këto trepoezi, është poezi personale,dedikuar dikujt, ndërsa dy tëtjerat janë vargje që reflektojnëqëndrimin e tij intelektual, një

këndvështrim të veçantë ndajjetës dhe fenomeneve.

Disa faqe të tjera nga dorësh-krimet janë shënime personale,që hedhin dritë mbi faktin se si imendonte ai gjërat. Dhe nuk janë

Teodor Keko, portret i realizuar nga Natasha Bega në vitin 2002

...mes dorëshkrimevegjendet kapitulli i dytë iromanit “Qiejt evetmisë”, një roman ishumëpërfolur i TeodorKekos që nuk arriti tëshihte dritën e botimit saishte gjallë shkrimtari...

EKSKLUZIVEEKSKLUZIVEEKSKLUZIVEEKSKLUZIVEEKSKLUZIVE

Një fletë nga dorëshkrimetNjë fletë nga dorëshkrimetNjë fletë nga dorëshkrimetNjë fletë nga dorëshkrimetNjë fletë nga dorëshkrimet

Në foto:Faksimile e disa prej fletëve me dorëshkrime e skica,

të cilat nuk diheshin që ekzistonin. Dorëshkrimet ishinruajtur në bodrumet e Kryeministrisë që nga vdekja e

Teodor Kekos në vitin 2002

3www.shqiptarja.comE diel, 22 janar 2012SUPLEMENT JAVOR I

STUDIMI

shënime të thjeshta mbi çkashihte e dëgjonte. Në ato shën-ime Teodor Keko bënte analizadhe nxirrte konkluzione, ngamarrëdhëniet e tij me njerëzit qëi ka njohur mjaft mire dhe fenom-

enet me të cilat përballej çdo ditë.Vlera e këtyre dorëshkrimeve

është jo vetëm shpirtërore përfamiljarët e tij. Por nuk është asvetëm vlerë letrare a dokumen-tare. "Mbi gjithçka këto doku-

mente hedhin dritë mbi një gjëshumë të rëndësishme, mbi in-tensitetin e jetës së Dorit vitin efundit", thotë Ilir Keko, duketheksuar se kjo është edhe vleramë e madhe e tyre.

Ilir Keko na zbulon me këtërast edhe projektin e tij për ve-prën që synon të botojë për 10vjetorin e ndarjes nga jeta të Te-odor Kekos. Mendohet që në 20gusht 2011, krahas përmbledhjes

voluminoze me shkrime dhe in-tervista të miqve dhe kolegëve tëTeodor Kekos, botuar e transmet-uar gjatë këtyre 10 vjetëve të mu-ngesës së shkrimtarit në shtyp emedia, të botohet edhe kjo përm-bledhje e titulluar "365 ditët efundit". Ilir Keko shpjegon se kybotim është konceptuar si në for-mat edhe në përmbajtje mes lib-rit dhe albumit. "Ky botim do tëpërmbajë gjithçka lidhet me ak-tivitetin e tij gjatë vitit të fun-dit të jetës: krijimtari, letra,shënime, foto… dhe kjo me syn-imin për të hedhur dritë mbi an-gazhimin qytetar dhe intelektu-al si dhe intensitetin e të jetu-arit të jetës, duke e ditur faremirë fundin e tij", thotë IlirKeko, duke saktësuar se në këtëbotim do të përfshijë edhe njëpjesë të tregimeve të "Amanetit",sepse i takojnë kësaj periudhe

edhe pse janë të botuara mëparë, por edhe dy kapituj të ro-manit, njëri i botuar, tjetri i pabo-tuar (dorëshkrimi i sapozbuluar).Po ashtu do të përfshihen edhepoezitë e fundit të cilat kanëqenë të botuara, e që do tu bash-këngjiten edhe tre poezitë e reja,të panjohura, si edhe fillimi i njëdrame që pat nisur ta shkruante.Siç shpjegon Iliri, ky botim do t'irrinte shumë bukur këtij përvje-tori dhe do të përcjellë tek lex-uesi çdo mendim, dëshirë,shpresë, revoltë, përpjekje… çdondjesi e reflektim të Teodor Ke-kos, para se të takohej me vde-kjen atë ditë të nxehtë të 20gushtit 2002, në Selanik.

“Mbi gjithçka këtodokumente hedhindritë mbi një gjë shumëtë rëndësishme, mbiintensitetin e jetës sëDorit vitin e fundit. Kjoështë edhe vlera më emadhe e këtyredorëshkrimeve.”

PPPPPAKAKAKAKAK BIOGRAFIBIOGRAFIBIOGRAFIBIOGRAFIBIOGRAFI

Si jetoi, krijoi dhe u largua...Teodor KekoTeodor Keko u lind në 2 shtator 1958

në një familje kineastësh. Qysh nëfëmijëri ai shquhej për humorin e

hollë dhe shpirtin rebel, cilësi këto që do tëridimensionoheshin me kal-imin e viteve. Në vitin 1979,në moshën 19-vjeçare, botonpoezitë e para në gazetënletrare të kohës "Drita". Pasmbarimit të studimeve përGjuhë e Letërsi, punon në or-ganet e Lidhjes së Sh-krimtarëve dhe Artistëve,fillimisht në gazetën "Drita"e më pas në revistën "Nën-tori". Gjatë këtyre viteve aimbetet një nga bashkëpunë-torët më të afërt të shtypit tëkohës, veçanërisht revistës "Hosteni" dhegazetës "Zëri i Rinisë", ku përmes penës sëtij të hollë trajtoi probleme të mprehta tëpolitikës kulturore dhe tema "tabu" për ko-hën. Në korrik të vitit 1990 thirret në

takimin e ish-Presidentit Ramiz Alia me in-telektualët e vendit. Po atij viti, në tetor,thirret në Konferencën e talenteve të rejanë Korçë, ku shquhet edhe antikonformizmi

i tij në dis-kutimin që mëpas tërhoqi vë-mendjen e qar-qeve zyrtare. Nëdhjetor bashko-het me LëvizjenDemokratike.

Në vitin 1991zgjidhet anëtar ikëshillit botuestë së parës gazetëopozitare në Sh-qipëri, gazetës

"Rilindja Demokratike" dhe në të njëjtënkohë deputet i Partisë Demokratike. Shk-rimet e tij të shumta gjatë këtyre viteve nëgazetat "Rilindja Demokratike", "KohaJonë", "Aleanca Demokratike", "Poli i Qen-

drës", "AKS", "Albania" e "Korrieri" apo re-vistat "Spektër" e "XXL" si dhe fjalimet embajtura në parlamentin shqiptar gjatë dylegjislaturave që ai ishte deputet, shkrimee fjalime që kishin postulat kredon e tij "Kaardhur demokracia dhe ne nuk jemidemokratë, apo nuk ka ardhur endedemokracia për ne demokratët"..., mbetenedhe sot modele të publicistikës dhe ora-torisë si për guximin qytetar, thellësinë emendimit ashtu dhe për forcën e fjalës.

Në vitin 1996, i zhgënjyer largohet për-fundimisht nga politika e drejtpërdrejtë dhevendos të kontribuojë si intelektual, përmesfjalës në shtypin e shkruar. Në 1999 thir-ret nga kryeministri i asaj kohe, Ilir Meta,për të punuar si këshilltar pranë tij, detyrëqë vazhdon ta ushtrojë dhe më pas në ko-hën e kryeministrave Pandeli Majko e Fa-tos Nano.

Angazhimet si qytetar, intelektual e pub-licist, nuk do ta shkëpusin nga letërsia,pasioni i vjetër. Pas botimit të vëllimit të

parë me poezi në vitin 1983, "Pas provi-meve", në harkun kohor të 19 viteve, Te-odor Keko do të botojë 13 libra. Në vitin1987 boton vëllimin poetik "Fjala fish-këllen", në 1990 poezitë "Zemra nuk ështëkëmishë" dhe romanin "Loja". Një vit mëpas vëllimin me tregime e novela"Lajmëtarja e vdekjeve", në 1994 romanin"Pretenca", në 1995 romanin "Shënimet enjë gruaje", në 1996 vëllimin poetik "Unëtë kam dashur, por...", në 1997 poemënsatirike "E të tjera, e të tjera..." dhe vëlli-met me tregime e novela "Prostituta" e "12shenjtore, një profet dhe disa njerëz", në1998 tregimet dhe novelat "Made in Alba-nia" dhe në 2002, po një vëllim të tillë tëquajtur "Hollësira fatale".

Në 20 gusht 2002, ndahet nga jeta pasnjë sëmundje të rëndë në moshën 44-vjeçare. Deri në fund të jetës ai mbeti njëantikonformist, një intelektual me kontributtë veçantë në proceset demokratike të ven-dit dhe një bohem i papërsëritshëm.

www.shqiptarja.com E diel, 22 janar 20124

SUPLEMENT JAVOR IKRIJIMTARI

DDDDDRAMARAMARAMARAMARAMA HHHHHISTORIAISTORIAISTORIAISTORIAISTORIA

Kongresi i Lushnjës, që nisi në 21 Janar të vitit1920, si një kundërpërgjigje e rrufeshme qëpopulli shqiptar i bënte ambicjeve agresive për ta

copërluar edhe një herë, këtë rradhë jo si në vitin mizor1913, por për ta zhbërë fare, është mbiquajtur dhe si Pa-varësia e Dytë e Shqipërisë. Ky Kongres mblodhi burratmë të shquar të vendit dhe mori vendime të rëndësishmehistorike dhe u hodh në veprime të guximshme që tëkundërshtonte të keqen dhe të zgjidhte fatin e mëtejshëmkombëtar duke rizbuluar dashamirësin amerikan.

"Statuti i Lushnjës", do t'i japte vendit një qeveri të re,me kryeqytet Tiranën, një qeverisje me frymë republi-kanizmi, të një shteti laik, pa zyrtarizuar ndonjërën ngafetë, me jetë politike pluraliste, me të drejta njerëzore, kuçdo qytetar duhej të ishte barabar para ligjit.

Vërtet vizion nga më modernët.

Drama e një drameSi dëshmi e adhurimit të atij akti madhor ndërkaq

është gjetur dhe një dramë, e vetmja që i kushtohet Kon-gresit të Lushnjës, që na jep artistikisht tablo të asajkohe, mjedisin dhe rrethanat kritike dhe ecurinë derinë lartësinë e përfundimeve të atij kuvendi vendimtar.Megjithatë drama nuk u ngjit kurrë në skenë dhe nuk ubotua dot, atëhere në kohën kur u shkrua gati gjysmëshekulli më parë, por dhe më pas.

Autori Hekuran Zhiti e kaloi gjysmën e dytë të jetëssë tij ndanë atyre sarajeve ku u mblodh Kongresi, tani

HEKURAN ZHITIZbulohet drama e panjohurZbulohet drama e panjohurZbulohet drama e panjohurZbulohet drama e panjohurZbulohet drama e panjohurpër Kongresin e Lushnjespër Kongresin e Lushnjespër Kongresin e Lushnjespër Kongresin e Lushnjespër Kongresin e Lushnjes

Në nderim të 100 vjetorit të Shtetit modern shqiptarNë nderim të 100 vjetorit të Shtetit modern shqiptarNë nderim të 100 vjetorit të Shtetit modern shqiptarNë nderim të 100 vjetorit të Shtetit modern shqiptarNë nderim të 100 vjetorit të Shtetit modern shqiptar

VVVVVisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhitiisar Zhiti

shtëpi muze, por shkak i shpërfilljes dhe harresës së qëllimtë tëasaj drame nuk ishte vetëm biografia politike e autorit, persekuti-mi i tij i mëparshëm, mosbesimi, që edhe pse u lejua të jetë aktor,ai nuk duhej të botonte. Vetë përmbajtja e dramës është e tillë,që mbart dhe nga ajo e vërtetë, që nuk dëshirohej në diktaturë,duke e sfiduar atë. Krahas personazheve të trilluar, janë dhe atahistorikë, që idetë dhe bëmat e tyre do të ishin në kundërshtimme diktaturën e më vonshme. Vetë Kongresi i Lushnjës do tëtradhtohej, por nuk mund të harrohej...

Është një përvojë kolektive, e elites drejtuese më shumë,

vizionet e së cilës do të rindizeshin me vendosjen e demokra-cisë në Shqipëri.

Si një vazhdim i veprës së etërve u përgatit drama "Të mblid-hemi në Lushnjë", të cilin shtëpia botuese "UEGEN" sapo e kanxjerrë në dritë, kur autori Hekuran Zhiti është shpallur dhe"Qyetar Nderi" në qytetin e këtij kongresi shpëtimtar.

Akti III i dramës, ku shpaloset mbledhja, kuvendi i bur-rave, ngjan dhe me një proces-verbal të kongresit, si kujtesëhistorike dhe lexohet dhe si një traktat duke qenë njëherëshdhe një afreskë e portreteve të burrave që u mblodhën atje.

DramaDramaDramaDramaDramaSalla me 10 ose 12 sërë karrikesh. Në krye

një tryezë e madhe, në anë të saj një flamur kombëtar me shtizë dhe një portret i

Skënderbeut në njërën dhe i Ismail Qemalit nëanën tjetër. Kongresistët, disa me veshje karak-teristike të Veriut dhe të Jugut dhe disa me kos-tume europiane, barsolina e gravata e çanta, janëshpërnarë në grupe, dy e nga tre, duke biseduar...Lushnjarë e bashkë me ta e të tjerë të armatosursi roje, hyjnë dhe dalin.

ZËRA:ZËRA:ZËRA:ZËRA:ZËRA:- ...kam ardh mes borës, ujqve dhe ushtrisë

serbe...- E madhe shtëpia... e mblodhi Shqipërinë…

nuk kanë mbrritë të gjithë...- …ku ishit mbrëmë?- Këtu afër. Na kanë pritur me këngë. Këndo-

nin me radhë dhe dilnin bënin roje me pushkëjashtë shtëpisë…

- …kush e kishte Korçën, grekërit apo fracezët?- Francezët për grekërit...- Shiko Plakun e Butkës… legjendarin... sa

kohë që s'jemi parë? Qysh në Vlorë... atë ditë kuru ngrit flamuri...

- A fillojmë, burra? Koha nuk pret...

- I përndershmi Sheh Karbunara do t'i bëjë njëlutje Zotit, që të na bekojë... ogur i mirë... nëmbrojtje nga të papriturat e shumta... ka kaqtrazira...

(Të gjithë pa lëvizur nga vendi ngrijnë në hesh-tje dhe secili, sipas menyrës së vet, luten, dikushme kokën lart, me duart e bashkuara, me kryetulur, ndonjë gjunjëzohet, mërmërisin, etj., në mestyre Sheh Karbunara i statujtë duke krijuar kësh-tu një si grup skulpturor sugjestionues, suprem...

- Përfaqësuesi i Lushnjës ta marrë fjalën... ZotiVokopola nise...

PËRFPËRFPËRFPËRFPËRFAQËSUESI I LUSHNJËS- AQËSUESI I LUSHNJËS- AQËSUESI I LUSHNJËS- AQËSUESI I LUSHNJËS- AQËSUESI I LUSHNJËS- Në emër tëPrefekturës së Lushnjës, Beratit e Skraparit juuroj mirëseardhjen në Kongres. Nuk jemi këtuvetëm në shtëpinë e mikut tonë bujar, lushnjarittë nderuar Kaso Fuga, por dhe brenda mureve tëhistorisë. Po nisim një betejë, sot më 21 Janar1920, e mërkurë, që nuk do të harrohet, e ndjej...(emocionohet) Zini vendet... në këtë sallë... por dhenë ngjarjet që na presin...

Ia jap fjalën patriotit të flaktë, veprimtarit tëpalodhur kundër pushtimit otoman, mbështetësikryesor i Ismail Qemalit, ministër në qeverinë eparë, Elbasan Pashës, i zbardhur në përpjekjet

për çështjet e më mëdheut. Urdhëroni!ELBASAN PELBASAN PELBASAN PELBASAN PELBASAN PASHAASHAASHAASHAASHA (I moshuar, me pak

mjekërr të bardhë, i hollë, i thatë, me kravatë eqylaf, me zë të ngadaltë e pak të ngjirur.) Tëdashur qytetarë të Lushnjës, delegatë nga i gjithëvendi, ju që keni ardhur dhe ata që nuk kanë ar-ritur ende, por dhe ata që nuk do të vijnë dot kur-rë se janë vrarë për ideal, (duartrokitje të forta),luftëtarë, burra që më bëtë nderin ta çel këtë ku-vend, vazhdim i atij të Lezhës me Skënderbeundhe i atij të Prizrenit me Abdyl Frashërin meshokë, duke ju falenderuar me shpirt, shpall tëhapura punimet. Së bashku të hapim udhën qëdo të ndjekim. Nëpër vazhdën e gjakut do të sh-kojmë ku na e do zemra e plasur që të arrijmë teëndrra, atje ku na e do puna, sipas amanetit të tëparave. Shqipëria është bërë një herë dhe nuk kapse zhbëhet!

Duartrokitje.Zotërinj, jeni të lodhur, e di, keni ardhur rrugë

e pa rrugë, mespërmes pushtonjësve të Shqipërisë,kjo na ka vrarë më shumë se sa të tatëpjetat eshtigjet e humnerat, se nata me erë e bora, kemiecur me mjete që prisheshin, kështu e kanë atd-heun tonë, me karroca e kuaj e më këmbë, po ushplodhëm që gjetmë sho-shoqin e do të bëhemime flatra kur të gjejmë dritën që na duhet.

Kam kërkesën që të nderojmë dëshmorin ekësaj ideje, bashkëpunëtorin tonë të ngushtë,Abdyl Ypin, që e vranë ca ditë më parë për të mosqënë këtu ai dhe të gjithë ne e ky Kongres të mosmbahej. Nëpërmjet tij duam të përulemi paragjithë të rënëve dhe martirëve të Kombit. Famil-jes së dëshmorit t'i bëjmë një letër...

Të gjithë ngrihen më këmbë. Heshtje e thellë.Lavdi!Historia ka ndalur. Ne do ta shtyjmë andej nga

i duhet vendit... Vdekjes së njeriut duket sikurnuk ke ç'i bën, por jo vdekjes së një populli, ajomposhtet... Dhe tani të zgjedhim kryetarin.

ZËRA-ZËRA-ZËRA-ZËRA-ZËRA- Elbasan Pashën kryetar.- Dakort! Po, po! Bukur!ELBASAN PELBASAN PELBASAN PELBASAN PELBASAN PASHA-ASHA-ASHA-ASHA-ASHA- Faleminderit! Kryetar

është ideja juaj, unë shërbenjësi i saj. Tani jam 60vjeç, më i vjetri bashkë me Plakun e Butkës, kry-engritës dhe udhëheqës, shpëtimtari i Korçës dhei Juglindjes së vendit, që na e kanë dërguar dele-gat, i njohur dhe në Kosovë, i pushkës, po dhevjershëtor zemërzhuritur…

Duartrokitje të pandërprera, sikur kërkojnëfjalën e tij.

...KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI (i porsazgjedhur)ARI (i porsazgjedhur)ARI (i porsazgjedhur)ARI (i porsazgjedhur)ARI (i porsazgjedhur) - U mallëngje-

va, por dhe u bëra me fletë. Se këtu ka dhe ngabrezat poshtë nesh, që do ta vazhdojnë punën tonë.Më i riu këtu a e dini ç'moshë ka? As 25 mote...

Duartrokitje...Të vazhdojmë më tej, por, them, të presim dhe

ata që do të vijnë, kur të bëhemi shumica. Si fillimtë formojmë komisionet, që tani, të ndahen për-faqësonjësit në grupe dhe... Po emërojmë Sekre-tarin e Kuvendit, zotin Vokopola dhe për tëkëqyrur letërpërfaqësimet e delegatëve, pra njëkomision të posaçëm prej 5 vetash... Hë, tëpresim... për të mos pritur…

Shuhen dritat ngadalë.Enden në terr hijet e rojeve me pushkë…

Urdhëri i ditës:Ndizen dritat. Salla e Kongresit, me delegatët

të shtuar, të ulur nëpër vende...KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Vazhdojmë... I parashtroj Kuven-

dit urdhërin e ditës si më poshtë: Bisedime përm-bi masat që duhen marrë kundër vendimit të trifuqivet të Antantës për coptimin e Shqipërisë sim-bas paktit të Londrës 1915...

ZËRAZËRAZËRAZËRAZËRA- Jazëk!Bisedime mbi sjelljen e qeverisë në pikpamje

politike të brendshme e të jashtme, si mbas pro-gramit të dhanë prej mbledhjes kombëtare tëDurrësit. Qeveria ka veprue jashtë tagrit e pro-gramit që i ashtë dhanë...

ZËRAZËRAZËRAZËRAZËRA- Të rrëzohet qeveria e Durrsit!... Duantë na coptojnë, pra të na vrasin.... Jo vetëm ne,atë që është më shumë se ne... Atdheun. Ta shpë-tojmë... Si, qysh? Flisni. Çfarë do bëjmë? Tani! Etë hidhemi në veprim...

KRKRKRKRKRYTYTYTYTYTARARARARAR- Kush e do fjalën tani?DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI II TI II TI II TI II TI II - ...tani të vendosim ç'duhet të

bëjmë ne.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- E drejtë! Deshe të flasësh ti, Vath

Plugu?VVVVVAAAAATHI-THI-THI-THI-THI- Brenda na zjejnë shumë gjëra, po du-

hen 40 pendë buaj të nxjerrin fjalën. Do shkollëkjo punë. A beson zotrote, se e kam më lehtë tëflas me grykën e pushkës se me gojë. (Të qeshu-ra) Vazhdoni ju se edhe ne do ta themi një fjalë...E pashë zotin Thoma që u mallëngjye dhe,megjithqë s'i shkojnë lotët burrit, prapë ka tëdrejtë dhe në këtë rast e lartësojnë. Kur vdiqSkënderbeu, e dimë të gjithë, nuk e mori me vetetrimërinë tonë, nderin tonë, lirinë tonë. Ashtu si

e gjeti të ndezur në zëmrën tonë, ashtu e la dhedo të jetë e ndezur sa të vërviten yjet e kupës qiel-lit e sa të shohë bota diellin. (Duartrokitje). Përkëtë liri, gjyshrit, prindërit dhe ne kemi harxhuarmë shumë barut se sa miell. Nuk kemi pse të be-sojmë shumë tek ata që na kanë dëmtuar shumë,përgjgjja jonë duhet të jetë me këtë (rreh push-kën e tij me dorë). I lutem Kongresit të marrë ven-dime të prera, pa lëshime, se na ka me vete ne sipopull. Duam drejtim, e themi troç.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI VTI VTI VTI VTI V----- Rroftë populli shqiptar! Rrof-shin patriotët e ndershëm!...

Mendoj që duhet të dënojmë rëndë vendimin etre fuqive të Antantës për copëtimin e Shqipërisëme anë të Traktatit të Fshehtë të Londrës në vitin1915. Ç'masa do meren, të vendosim!

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARIARIARIARIARI- Po, e drejtë. Besoj se të gjithë del-egatët këtu duan të flasin gjat' e gjërë mbi varrmi-hësit e Atdheut tonë, një pjesë, më bën me dijesekretari, se i kanë sjellë dhe me shkrim protestate tyre. Të vazhdojnë... Kjo bëhet në emër të Asam-blesë së Kombit në Lushnjë, kundra vendimevetë Francës, Anglisë, Italisë për copëtimin e Sh-qipërisë ndërmjet Italisë, Greqisë, Sërbisë e Malittë Zi. Rezolutën, na vjen një kërkesë, përfundojekështu (lexon): Shqiptarët janë gati të bëjnë çdolloj sakrifice dhe me e derdh pikën e fundit tëgjakut të tyre kundra çdo veprimi, që mundet mevue në rrezik pamvarësinë dhe tërësinë e saj tokë-sore.

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARIARIARIARIARI- Dakort, të dashur delegatë? Kish-it gjë ju?

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGAT TJETËRT TJETËRT TJETËRT TJETËRT TJETËR- Qeveri e re. Rrugë tëreja... Do ta derdhim gjakun për Atdhe, po ku ekemi Atdheun?

VVVVVAAAAATHITHITHITHITHI- (Ndërhyn) Kasollet tona qëndrojnë nëtruallin që kërkon të na e marrë bota ashtu sipemët rrënjëdalë, që i tund lumi gati për t'i rrë-zuarë. Zoti ynë na jep rrugët kur të duash. Ku tëankohemi? Po frenat e qeverisë i kanë vetë atadhe i vërtitin si harapi kalin, sipas interesave tëtyre. Duam një qeveri të jetë për ne dhe ne përatë.

Duartrokitje...KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Me Qeverinë e re, që do ta zgje-

dhim këtu, do të bëjmë bashkimin, organizimindhe do të ngremë flamurin e lirisë lart.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI IVTI IVTI IVTI IVTI IV - Pak pushim tani, zotërinj?DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI VTI VTI VTI VTI V----- Po, duhet pushim, të kthjel-

lojmë memorjen.DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI III TI III TI III TI III TI III - Unë them jo, vetëm kur të

5www.shqiptarja.comE diel, 22 janar 2012SUPLEMENT JAVOR I

KRIJIMTARI

"Të mblidhemi në Lushnjë"Pjesë nga drama e Hekuran Zhitit

mbarojmë.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Pushim mbas vdekjes!DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATËT TËT TËT TËT TËT - Të pushojmë qeverinë e

Durrsit... ta zhbëjmë... Nuk e njohim.Errësohet, duke u shuar dritat:Në mjedis, perde e në ndonjë ekran, të rënë

nga sipër, shfaqen njëheresh udhëtime, masakra,beteja, takime të udhëheqësve të shteteve të mëd-henj, pamje kryeqytetesh, Lufta e Parë Botërore,Shqipëria, ura, etj…

Ndizen drita ngadalë, salla e kuvendit, për-faqëuesit nëpër vende, kongresi vazhdon punën...

Qeveri e re: DELEGA DELEGA DELEGA DELEGA DELEGATËTTËTTËTTËTTËT - Qeveri të re... Ta zgjedhim

tani... qeverinë e re luftarake... e vendosur përmbrojtjen e Atdheut...

SHEH KARBUNARA-SHEH KARBUNARA-SHEH KARBUNARA-SHEH KARBUNARA-SHEH KARBUNARA- Të tregojmë që dimëtë qeverisim. Shteti i pavarur shqiptar është re-alitet. Kështu kanë bërë dhe disa shtetet të tjeratë robëruara, zotërinj, kështu Çekosllovakia, Fin-landa, Polonia, Lituania... Edhe ne. Shtet i vjetër,qeveri e re!

ROJET E ROJET E ROJET E ROJET E ROJET E ARMAARMAARMAARMAARMATOSURATOSURATOSURATOSURATOSURA- Rroftë Qeveria ere!... (Duartrokitje)

NËNKRNËNKRNËNKRNËNKRNËNKRYETYETYETYETYETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- Të përgatiten tekstet që dot'i dorëzohen Konferencës së Paqes në Paris dheSenatit të Shteteve të Bashkuara të Amerikës,sugjerime!

PËRFPËRFPËRFPËRFPËRFAQËSUESI I MAAQËSUESI I MAAQËSUESI I MAAQËSUESI I MAAQËSUESI I MATIT TIT TIT TIT TIT - Shkronjat duhettë bjenë erë barut!...

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Tani të vendoset ç'regjim do tëketë në Shqipëri. Mendimi im vetiak është se pop-ullit tonë hero, që mund ta pushtosh, por zap s'ebën dot, i shkon monarkia dhe vënia e Princ Wid-it në krye, për të respektuar statusin e miratuarnga Konferenca e Ambasadorëve e vitit 1913. Fi-tojmë pikë kështu dhe kredi. Ju gjykojeni vetë , sitë jetë më mirë, ashtu e bëftë Zoti.

VRENOZIVRENOZIVRENOZIVRENOZIVRENOZI- Zoti ka urdhëruar këtë Kongres përtë shpëtuar Shqipërinë.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI IV -TI IV -TI IV -TI IV -TI IV - Populli është mbret vetë dhes'ka nevojë për mbretër, sulltanë e perandorë.

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Të gjykojmë situatën ku ndod-hemi.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI II TI II TI II TI II TI II - Kongresi do përballet dhe dokrijojë situatë vetë. Ne na shkon republika, re-publika, zotërinj dhe asgjë tjetër.

Zëra: republikë, po, po republikë...DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI III TI III TI III TI III TI III - Kjo që thonj ju, zotërinj, do

një kohë të mëvonshme, ne jemi në pragun e çësh-tjes së madhe... të shpëtimit. Fuqia sot duhet në

një dorë të fortë, që të marrë timonin e anijes qëpo mbytet nëpër dallgët. Unë jam për monarqinë,stop.

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Unë them se interesi na e do tëbëjmë kompromisin me të dy mendimet, të kri-jojmë një regjencë, këshillë të lartë prej 4 vetësh,që përfaqëson Kryetarin e Shtetit. Si formë regji-mi le të jetë mbretëri konstitucionale dhe kur tëvihet mbreti në krye, antarët e Këshillit të Lartëvetvetiu nuk janë më. Ta votojmë.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATËTTËTTËTTËTTËT - (Ngrenë duart lart) Aprovohet!KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARIARIARIARIARI- Ky kompromis do të mbetet në

histori si një akt zgjidhjeje. Për kompromise do tëketë gjithmonë nevojë, këtu e në çdo vend. Tani tëzgjedhim Këshillin e Naltë me përfaqësues të tëgjitha feve, duke treguar mrekullinë e mirëkup-timit, apo jo, Zoti Kryetar?

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARIARIARIARIARI- (Miraton duke tundur kryet.) Letë bëhen propozimet.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI VI-TI VI-TI VI-TI VI-TI VI- Unë propozoj, monsinjor ZefBumçin.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI VTI VTI VTI VTI V----- Unë propozoj Aqif Pashë El-basanin.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI IVTI IVTI IVTI IVTI IV- Unë propozoj Abdi Bej Topta-nin.

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI III-TI III-TI III-TI III-TI III- Unë propozoj doktor MihalTurtullin.

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARIARIARIARIARI- Njihen nga të gjithë aftësitë, nder-shmëria dhe përkushtimi i këtyre zotërinjve. Tëngremë duart nëse i duam.

Ngrihen duart lart.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Ka kundër?Zëra: Zëra: Zëra: Zëra: Zëra: jo... kurrë… mos o Zot...KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Miratohen. Bazat e Kanunores

së Këshillit të Naltë do të hartohen nga një komi-sion prej 10 vetash. Ta quajmë "Statuti i Lush-njës", që do t'i japë qeverisjes së vendit frymë re-publikanizmi, shtet laik, pa zyrtarizuar ndonjërënnga fetë, me jetë politike pluraliste, me të drejtanjerëzore, barabar çdo qytetar para ligjit.

Tani të zgjedhim kabinetin e ministrave tëQeverisë së re, Kryeministrin dhe pesë ministra.Duhet të zgjidhen dhe dy drejtorë, një i botoresdhe një i post-telegrafeve.

THOMAJ-THOMAJ-THOMAJ-THOMAJ-THOMAJ- Mbështetur nga shumë pëlqime,mendoj të kemi kryeministër zotin Sulejman Delv-ina...

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- ...Ne i dimë vlerat e mëdha të zotitDelvina, rrjedh nga një familje ndër më të njohu-ra dhe më të famshme në të gjithë Jugun. Ka kry-er gjimnazin e Janinës dhe mandej në Stamboll.

Fakultetin e Mylqijes në kryeqendrën e Peran-dorisë Osmane dhe pas marrjes së diplomës, siç edini, ai u caktua menjëherë atasheut në Minis-trinë e Brendshme të Turqisë dhe më pas si sek-retar në zyrën e dekreteve të Kryeministrisë. Ponë ato vite, ai shërbeu si profesor i literaturës nëGallata Saraj, etj. Në Bibliotekë gjithmonë e gjejeme libra francezë, të kulturës dhe shkencës perën-dimore, dihen dhe interesi i tij e adhurimi dhemirënjohja për Amerikën...

Po për ministrat?DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI...TI...TI...TI...TI...- Le t'i caktojë Këshilli i Lartë.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- T'í zgjedhim ne, propozoni dhe t'i

votojmë çeltaziDELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATËTTËTTËTTËTTËT...-...-...-...-...- (Diskutojnë me zjarr) Zëv-

endës Kryeministër z. Eshref Bej Frashëri...Ministër i Punëve të Mbrendshme Delegatin

e Matit, Zogun e maleve, trimin 25 vjeçar... po,po... Ministër i Punëve të Jashtme z. Mehmet BejKonica... Ministër i Arsimit z. Sotir Peci... Min-istër i Drejtësisë z. Hoxhë Kadri Prizrenin... Zëv-endës z. Hysen Bej Virjoni... Ministër Finance Z.Ndoc Çoba... Zëvendës z. Idhomen Kosturi...

Votohen. Duartrokitje...

Betimi dhe kënga:KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- Tani nuk na mbetet gjë tjetër, veç

të bëjë betimin Këshilli i Naltë dhe Qeveria e redhe të gjithë delegatët për ato që marrim përsipër.(Heq flamurin me shtizë e del para tavolinës dukee mbajtur në dorë.) Urdhëroni, zotërinj, të bëjmëbetimin më të lartë para Kombit.

Delegatët ngrihen në këmbë ndërsa të zgjedhu-rit afrohen para flamurit.

SEKRETSEKRETSEKRETSEKRETSEKRETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- (Lexon me zë të lartë) "Betohemn'Emën të Perëndis, tue dhanë besën shqiptare efjalën e nderit përpara Mbledhjes së Kombit, sedo t'i shërbej popullit dhe shtetit shqiptar drejtë-sisht dhe mproj ligjet dhe indipendencën e plotëtë atdheut të shenjtë!"

TË ZGJEDHURIT TË ZGJEDHURIT TË ZGJEDHURIT TË ZGJEDHURIT TË ZGJEDHURIT - (Një zëri) Betohemi!Duartrokitje. Kryetari u jep dorën. Delegatët

ulen.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- Në vazhdim, të punojmë për Sen-

atin. Mbasi u shoshit raporti, u vendos kështu, qërrethet Berati, Korça, Vlona, Elbasani, Gjinokas-tra, Durrësi, Drini, Shkodra të nxjerrin nga 4 sen-atorë, Mati 2, Hasi 1, Krasniqe 2, Leshi 2. Emratkanë ardhur, një nga senatorët e ardhshëm rrogëne tij ia ka falë qeverisë së re.

NJË ZË- NJË ZË- NJË ZË- NJË ZË- NJË ZË- Mirënjohje. Përgëzime.NJË ZË TJETË- NJË ZË TJETË- NJË ZË TJETË- NJË ZË TJETË- NJË ZË TJETË- Mos harroni Bajram Currin,

është jashtë atdheut tani.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Pra kështu u krijua Këshilli i

Kombit.SEKRETSEKRETSEKRETSEKRETSEKRETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- Këshilli i Naltë i Kabinetit u

falet nderit delegatëve tue i sigurue se do të mun-dohen me çdo therore për me krye barrën e randëqë u asht ngarkue për shpëtimin e atdheut dhe tëKombit.

Duartrokitje të paprame nga të gjitha anët,zane e brohëri: Rrnoft Shqipnija Indipendente,Rrnoftë Këshilla e Naltë, Rrnoftë Qeveria!

SEKRETARI- Të caktohen dhe përfaqësuesittanë për në Konferencën e Paqes për në Paris.

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Po. Patjatër.DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI I-TI I-TI I-TI I-TI I- Imzot Bumçi dhe zoti Turtulli.Zëra: Zëra: Zëra: Zëra: Zëra: Dakort.NJË ZË-NJË ZË-NJË ZË-NJË ZË-NJË ZË- Dua të shtoj dhe poetin e madh Gjergj

Fishta! Le ta kenë si sekretar më vonë...Duartrokitje.NJË ZË TJETËR:NJË ZË TJETËR:NJË ZË TJETËR:NJË ZË TJETËR:NJË ZË TJETËR: - Rroftë Poeti!Duartrokitje prapë.DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI I KORÇËS-TI I KORÇËS-TI I KORÇËS-TI I KORÇËS-TI I KORÇËS- Unë propozoj që Kon-

gresi t'i bëjë një letër falenderimi popullit lush-njar për pritjen e përzëmërt të delegatëve, përkrijimin e mundësivet, kushtet e gadishmërinë eplotë, për sakrificat e mëdha, që Kongresi i vazh-doi punimet qetë.

SHEHU I KARBUNARËS-SHEHU I KARBUNARËS-SHEHU I KARBUNARËS-SHEHU I KARBUNARËS-SHEHU I KARBUNARËS- I falem nderësMbledhjes së Kombit, Lushnja nuk bëri shpagim,por e quajti për detyrë.

Brohoritje, duartrokitje.KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Siç mund ta keni parë e ndjerë,

edhe gjatë punimeve, Kongresin tonë e kanëkërcënuar, ju nuk jeni trembur, nuk kanë dashur

të mbahet, ju e çuat deri në fund, ushtarakë tëhuaj kanë sjellë urdhëra shpërndarjeje, ne u bash-kuam më shumë. Delegatët do të qëndrojnë këtuderi sa qeveria të bëhet sundonjësja e vendit. Ven-di i saj do të jetë Tirana, që do të jetë kryeqendrae vendit.

Brohëritje prapë. Rroftë kryeqyteti i ri! RroftëTirana!

DELEGADELEGADELEGADELEGADELEGATI I MATI I MATI I MATI I MATI I MATITTITTITTITTIT----- Vendimet e Kongresitdo të zbatohen domosdo dhe pa vonesë, kjo gjë lypguxim dhe punë, prandaj unë po nisem për nëTiranë, ju, nëse duhet, rrini ende këtu. Si Min-istër i Brendshëm, i porsazgjedhur, marr pësipërtë zbatohen këto porosi:

1- Të njoftohet vendi me shpallje dhe telegramepër këtë ngjarje të rëndësishme.

2- Të njoftohet urgjentisht telegrafisht deleg-acioni shqiptar në Konferencën e Paqes në Paris,se me vullnetin e popullit shqiptar u bë në Lush-një një Kongres Kombëtar, ku u rrëzua qeveriaqë ishte dhe u zgjodh një tjetër, po kështu dhedelegacioni i Parisit, që do të bëjë një luftë aktivepër mbrojtjen e pavarësisë të Shqipërisë dhekufijtë e saj të natyrshëm...

Brohoritje. Rroftë Kongresi! Rroftë popullilushnjar!

KRKRKRKRKRYETYETYETYETYETARI-ARI-ARI-ARI-ARI- Kongresi i Lushnjës është Pavar-sia e Dytë e Atdheut!

SEKRETSEKRETSEKRETSEKRETSEKRETARI- ARI- ARI- ARI- ARI- Si kujtim nga ky Kongres kemica flamurë të vegjël si lulkuqet e fushave me gru-rë të Muzeqesë, vërini nga ana e zëmrës. Këta dot'i shpërndajmë kudo.

Shpërndan flamujt e vegjël.NJËRI NGANJËRI NGANJËRI NGANJËRI NGANJËRI NGA DELEGA DELEGA DELEGA DELEGA DELEGATËTTËTTËTTËTTËT----- Ja, kështu dua ta

kem plagën në gjoks në luftë për atdhe...Jashtë ndjehet muzika e vëndit, pastaj kënga

e Kongresit:

Shkrepi drita në LushnjëU lind një diellShqipëria lidhi bes'Sikur tym e zjarr të dal nga faqeDheutShkrepëtim të bjer e flakBëj detyrën që ke kundrejt AtdheutMos kurse as shpirt as gjak…..

Një vezullim i fortë dritash si vetëtima,gjëmime...

Pastaj zhurmë rrebeshi. Shuarje dhe ndezjedritash të shpeshta shoqëron skenën e mëposht-me...

Përpara:Një zë i fortë jashtë: Ndal! Mos luaj!Ngrihen Vathi, Thimiu dhe të tjerë.THOMAJ -THOMAJ -THOMAJ -THOMAJ -THOMAJ - Qetësi. Kur të shkelin mbi trupat

tanë...ZËRAZËRAZËRAZËRAZËRA TË TË TË TË TË ASHPËRASHPËRASHPËRASHPËRASHPËR- Jeni të rrethuar...

ndalni!... Kongres i paligjshëm... Dorëzohuni... doju shpërndajmë me forcë...

Jehona e kërcënimeve përsëritet në gjuhë tëtjera, italisht, greqisht, serbisht: ndalni... të rre-thuar...

- Largohuni! Kongresi shqiptar është mbledhursi vullnet i popullit dhe jo në mëshirë të ndokujt,ushtri qoftë a qeveri e huaj. Po ju them që mos upërzieni në punët tona, përndryshe do ju godasim.Ne nuk duam armiq, por bëni mirë të largoheninga Lushnja... dhe nga Shqipëria. Ndryshe do jupërzëmë dhe me luftë. Unë, bashkë me forcat emia të armatosura do të marrshojmë drejt Ti-ranës!

NJË ZË I NJË ZË I NJË ZË I NJË ZË I NJË ZË I ASHPËRASHPËRASHPËRASHPËRASHPËR- Kush jeni ju?

- Ministri i Brendshëm i Qeverisë së vendit tim.Hapnu udhën!

ZËRIZËRIZËRIZËRIZËRI- Mos lëvizni.- Unë nuk njoh tjetër autoritet, përveç Kon-

gresit të Lushnjës. Ju përdorni armët që keni nëdorë, në guxofshi. (Të vetëve.) Përpara me mua!

Hingëllima kuajsh, trokëllima...Perdja.Fundi i dramësLushnjë, 1969-1970

__________________________________*) Nëntitujt janë të gazetës.*) Nëntitujt janë të gazetës.*) Nëntitujt janë të gazetës.*) Nëntitujt janë të gazetës.*) Nëntitujt janë të gazetës.

www.shqiptarja.com E diel, 22 janar 20126

SUPLEMENT JAVOR IPËRVJETORI

AAAAANALIZANALIZANALIZANALIZANALIZA HHHHHISTORIKEISTORIKEISTORIKEISTORIKEISTORIKE

Akti që hodhi themelet eshtetit modern shqiptar

KONGRESI I LUSHNJESProf.drProf.drProf.drProf.drProf.dr. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI. Marenglen VERLI

Kongresi i Lushnjes, i janarittë vitit 1920, është padyshim njëri prej akteve më

kulmorë të Lëvizjes KombëtareShqiptare, i ndërmarrë në njërinprej çasteve më kruciale të his-torisë sonë të re. Edhe pse gjith-një i vlerësuar, është ende enevojshme të shpjegohet, madjepa paragjykime ndikuese, ajoqë ndodhi 92 vjet më parë, tëjepen vlerësime realiste dhe,me këtë rast, të vilen mesazhete vyera mësimdhënëse që dër-gon e kaluara.

Përse duhej thirrur një Kon-gres Kombëtar në janarit e vitit1920? Kush e dëshironte, kush eorganizoi dhe kush mori pjesë nëtë? Pse u zgjodh pikërisht Lush-nja për mbajtjen e tij? Dhe së fun-di, ç'vendime u morën dhe ç'vlerapati ky kongres?

Mund të shtrohen edhe pyetjetë tjera, por le t'u japim përgjigjekëtyre pyetjeve kryesore duke ev-identuar, aq sa na lejon një tra-jtesë e kufizuar, rrethanat poli-tike të brendshme e të jashtme,grupimet, aleancat, individët,motivet e faktorët nxitës e frenuesdhe gjithçka tjetër që shpjegonaktin e shkëlqyer që u krye nëLushnjë 92 vjet më parë; akt qëna dha mundësinë t'i largohemibuzës së greminës, shpërbërjesdhe likuidimit si shtet dhe na sig-uroi të drejtën për të hyrë nëradhën e shteteve dhe të kombevetë konsoliduara, të drejtën tëshpresojmë e të guxojmë për hapatë tjerë, që do të na çonin herët avonë në zgjidhjen pozitive të çësh-tjes sonë kombëtare, në emancip-imin tonë, në ngritjen morale dhenë arritjen e të gjithë atyre kush-teve shoqërore, politike dheekonomike që do të na bënin part-nerë të vërtetë në shoqërinë evro-piane e botërore, pjesë e së cilësde jure u bëmë më 17 dhjetor tëvitit 1920, kur Shqipëria, me hap-in që u hodh në Lushnjë dhe hap-at që vijuan më pas, u pranuaanëtare e Lidhjes së Kombeve.

Evropa e kishte vëzhguar mevëmendje dhe nga afër Sh-qipërinë në kushtet anormale tëLuftës së Madhe dhe, fillimisht,nuk kishte qenë e bindur përpjekurinë e popullit shqiptar. Ajokishte bërë pazare të paprincip-ta mbi kurrizin e Shqipërisë (kuj-toni Traktatin e Fshehtë të Lon-drës të vitit 1915), por shqiptarëte Pasluftës Botërore kishinevoluar dukshëm. Ata ishin më

cilësorë se në vitin 1912, më tëaftë për të përballuar si kombsfidën e paparë të qenies a tëmosqenies, për të mbijetuar dukemanovruar në shtigjet e ngushtaqë linin të hapura kontradiktatndërkombëtare të momentit,edhe pse, këtë herë të vetëm, nëvorbullën e kombinacioneve poli-tike ndërkombëtare, pa një tutorpranë si Austro-Hungaria nëvitet 1912-1913.

Copëtimi politik, rrënimiekonomik dhe rreziku i asgjësim-it të rezultateve të arritura nëvitet 1912-1913, me të cilat u për-ball Shqipëria e Pasluftës IBotërore për shkak të synimeveekspansioniste e aneksioniste tëfqinjëve, dhe raporteve anglo-franceze të kohës ndikuan nëshfaqjen e dilemave të natyr-shme në elitën politike shqiptaredhe përcaktuan kristalizimin edy rrymave në Lëvizjen Ko-mbëtare Shqiptare.

Njëra shprehej për një shtetshqiptar plotësisht të pavarur,por nuk ishte e njësuar me idenëse si mund të arrihej kjo gjë,kurse tjetra mendonte t'i kërkon-te Konferencës së Paqes ven-dosjen e shtetit shqiptar nën pro-

tektoratin apo "mbrojtjen" endonjërës prej fuqive fituese, tëcilën disa e kërkonin larg, ndër-sa të tjerë e shihnin te fqinji iafërt, Italia, sepse, sipas tyre,ishte e vetmja ndër Fuqitë fituesee interesuar për ekzistencën e njështeti shqiptar me kufij sa më të

gjerë, të aftë për rolin e elementittë "ekuilibrit" në Ballkan.

Mungesa e ideve të njësuaradhe e veprimeve të bashkërendi-tura te shqiptarët i dha mundësiItalisë të krijonte avantazhe nëfund të vitit 1918. E favorizuarnga prania e saj ushtarake nëshumicën e viseve shqiptare dhee mbështetur nga lobi i saj nëpolitikën shqiptare, ajo u përpoq

t'i kanalizonte përpjekjet e qar-qeve politike shqiptare në kr-ijimin dhe në legalizimin e struk-turave qeverisëse vendore që dotë përligjnin protektoratin e sajde facto mbi Shqipërinë.

Kongresi i Durrësit, më 25 dh-jetor të vitit 1918, edhe pse nuk u

zhvillua sikurse synonin ital-ianët, dhe Programi i miratuarprej tij, ishte fryt i kompromisitmidis përkrahësve të protek-toratit dhe atyre që mbështesninpavarësinë, përsëri nuk garan-tonte perspektivën e sigurt përShqipërinë.

Injorimi i plotë i interesave tëShqipërisë në Konferencën ePaqes, e cila i filloi punimet më

18 janar të vitit 1919, mbështetjaanglo-franceze për kërkesat ter-ritoriale të Greqisë ndaj Sh-qipërisë, si edhe lidhja e proble-mit shqiptar me të ashtuquaj-turën "Çështje të Adriatikut", apoproblemin e kufirit italo-jugosllav,i dhanë të kuptojë grupimit poli-tik që kundërshtonte idenë e pro-tektoratit se duhej vepruar me çdomjet për të siguruar pavarësinë eplotë të vendit. Kështu, paralelme rivalitetin italo-francez dheluftën e lobeve në qarqet e lartatë politikë shqiptare, që hera-herës shfaqej me ngjarje tëbujshme, në masat e gjera tëndërgjegjësuara të popullit nëShqipëri, filloi të mbizotërojëpikëpamja se aneksimi i Vlorësnga Italia dhe protektorati i Ital-isë mbi Shqipërinë e ricunguar dotë thoshte vdekje e Shqipërisë,prandaj duhej përdorur çdo mjetpër të siguruar pavarësinë e plotëtë vendit dhe kufijtë e njohur, tëvitit 1913.

Përkrahësit gjithnjë e më tëshumtë të kësaj pikëpamjeje nëradhët e elitës politike dhe intele-ktuale të vendit, të inkurajuaredhe nga këshillat e miqve tëhuaj, nga një qëndrim anglo-amerikan, që me sa duket nxiste,por njëherësh edhe testonte deriku mund të arrinte pesha e fak-torit shqiptar në politikën rajo-nale, nga qëndrimi dashamirës idisa ushtarakëve francezë në Sh-qipëri që drejtonin forcat francezetë dislokuara në Korçë e në Po-gradec, dhe, së fundi, natyrisht,të inkurajuar gjithashtu nga ekz-istenca dhe shfaqjet e vazh-dueshme të kontradiktave italo-franceze, të shprehura indirektedhe në qëndrimet pozitive përmomentin të diplomacisëjugosllave, filluan dora-dorës të

Mbajtja e Kongresit të Lushnjes na dha mundësinët'i largohemi buzës së greminës, shpërbërjes dhelikuidimit si shtet dhe na siguroi të drejtën për tëhyrë në radhën e shteteve dhe të kombeve të kon-soliduara, të drejtën të shpresojmë e të guxojmë përhapa të tjerë, që do të na çonin herët a vonë nëzgjidhjen pozitive të çështjes sonë kombëtare...

Godina ku u mbajt Kongresi i Lushnjes, fotografuar dje para festimeve

Kujtimet e Sejfi VllamasitKongresi, si në caktimin ebazave të një politikekombëtare, ashtu edhe nëkrijimin e institucioneveshtetërore, ka ditur të pajtojëfare mirë interesat reale tëvendit me gjendjenshpirtërore të popullit në atëkohë. Me këtë kongres hapetnjë epokë e re, vihen bazat eshtetit të ri … modern … dhepopulli shqiptar …kristalizohet si një komb

7www.shqiptarja.comE diel, 22 janar 2012SUPLEMENT JAVOR I

PËRVJETORIPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar në janarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kush e organizoi dhe kush mori pjesëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar në janarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kush e organizoi dhe kush mori pjesëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar në janarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kush e organizoi dhe kush mori pjesëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar në janarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kush e organizoi dhe kush mori pjesëPërse duhej thirrur një Kongres Kombëtar në janarit e vitit 1920? Kush e dëshironte, kush e organizoi dhe kush mori pjesënë të? Pse u zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij? Dhe së fundi, ç'vendime u morën dhe ç'vlera pati ky Kongres?në të? Pse u zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij? Dhe së fundi, ç'vendime u morën dhe ç'vlera pati ky Kongres?në të? Pse u zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij? Dhe së fundi, ç'vendime u morën dhe ç'vlera pati ky Kongres?në të? Pse u zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij? Dhe së fundi, ç'vendime u morën dhe ç'vlera pati ky Kongres?në të? Pse u zgjodh pikërisht Lushnja për mbajtjen e tij? Dhe së fundi, ç'vendime u morën dhe ç'vlera pati ky Kongres?

grupohen e të organizohen, dukeprojektuar përmbysjen e qeverisësë Durrësit, të paaftë për tëkundërshtuar diktatin italian.Ndër përkrahësit e idesë për thir-rjen e një kongresi të përgjiths-hëm kombëtar, që do të këmbën-gulte për pavarësinë e plotë të Sh-qipërisë së vitit 1913, bënin pjesëedhe përfaqësuesit e diasporës sh-qiptare në Turqi, në Rumani etj.,dhe veçanërisht ata të diasporëssë fuqishme në ShBA.

Në prill-maj të vitit 1919 idetëe para për organizimin e Kongres-it, i cili do të mbahej në janarin evitit 1920 në Lushnje, ishinshfaqur. Gjatë vitit ato do të lës-honin rrënjë jo vetëm në qarqetpolitike që kundërshtonin poli-tikën kapitulluese të qeverisëproitaliane të Durrësit por edhenë shtresa të gjera të popullit,edhe në forcat e armatosura tëkrijuara gjatë Luftës I Botërorenga komandat e trupave të huajanë zonat respektive të pushtimit.Këtu nuk bënte përjashtim dhemilicia e organizuar nga italianëtme një efektiv prej 2 500 - 2 800vetash, një pjesë e komandës tësë cilës (rreth 45 oficerë e nëno-ficerë) ishin shqiptarë.

Zhvillimet e gjysmës së dytë tëvitit 1919, përkatësisht mar-rëveshja Titoni-Venizellos e 29 ko-rrikut, marrëveshja kapitulluesee qeverisë së Durrësit me qever-inë italiane e 20 gushtit, Memo-randumi i 9 dhjetorit të vitit 1919i Francës, Anglisë dhe i ShBA dhe,së fundi, e veçanërisht, kompro-misi i Anglisë dhe i Francës meItalinë i 13-14 janarit të vitit1920, tregonin se po të mos vepro-hej me energji e në unitet të plotëmbarëkombëtar, duke mobilizuartë gjitha potencialet e vendit, praduke mos neglizhuar çdo aleat tëmundshëm, të brendshëm apo tëjashtëm, sado të përkohshëm, dhepo të mos shfrytëzoheshin memençuri kontradiktat midis Fu-qive të Mëdha dhe midis aleatëvetë tyre, si edhe të përfitohej sa tëishte e mundur nga përkrahjaeventuale prej politikës ameri-kane, kombi shqiptar do të mbetejpa shtet të vetin dhe ekzistenca e

tij do të rrezikohej seriozisht.Në hapat konkrete për thir-

rjen e një Kongresi Kombëtar,ithtarët e pavarësisë, në njëmbledhje në Durrës, në fund tënëntorit të vitit 1919, tentuan,fillimisht të zgjidhnin qytetin eTiranës, më pas Elbasanin dheShkodrën, por për shkaqe tëndryshme, këto zgjedhje u dësh-muan të parealizueshme.

Për të penguar Kongresin nukmunguan kërcënime e vrasje poli-tike, si ajo e Sali Nivicës, drejtori gazetës "Populli", në Shkodër,më 10 janar të vitit 1920, apovrasja e Abdyl Ypit, në Durrës, më15 janar të vitit 1920, (madje ky ifundit, me vrasës profesionist). Sëfundi, Mustafa Kruja, që njihejpër qëndrim proitalian, u përpoqta orientonte mbajtjen e Kongres-it në Krujë, duke shpresuar tadominonte atë me anën epërkrahësve të tij atje.

Organizatorët dhe përkrahësit

e Kongresit (Aqif Biçaku, IljazVrioni, Ahmet Zogu, Abdi Toptani,Ali Këlcyra, Hoxhë Kadriu, QazimKokoshi, Rexhep Shala, SotirPeci, Eshref Frashëri, HasanPrishtina, Mehmet Konica, AbdylYpi, Sejfi Vllamasi, Sali Nivica,Sheh Ibrahim Karbunara, etj., njëpjesë e madhe e të cilëve do të ish-in edhe delegatë në Kongres,

atëherë u orientuan nga qyteti ivogël i Lushnjes. Duke llogariturpërkrahjen e plotë të popullsisë sëzonës dhe prestigjin e sheh Ibra-him Karbunarës dhe të Iljaz Vri-onit, që ishin pro Kongresit, uvendos përfundimisht thirrja e tijnë Lushnjë.

Bashkia e Lushnjës, me këtërast, luajti rolin e vet. Kryetari iBashkisë Besim Nuri dhe nën-prefekti Veli Vasjari, më 1 janartë vitit 1920, në emër të komision-it organizues, u dërguan ftesa tëgjitha bashkive apo katundarivetë Shqipërisë për të nisur drejtLushnjes delegatët, nga dy perso-na për çdo nënprefekturë dhe,njëherësh, morën masa për të ga-rantuar qëndrimin dhe sigurinë etyre. Bashkë me thirrjen u dërguaedhe një program prej gjashtëpikash, ku që në pikën e parëtheksohej: "Qëllimi i mbledhjes sëpërgjithshme asht sigurimi ibashkimit shqiptar".

Shqipëria u përfaqësua si asn-jëherë në këtë kongres gati ngatë gjitha krahinat e vendit, dukepërfshirë edhe Vlorën, ndonësendodhej nën pushtimin italian.Vetëm delegatët e Krujës nuk ish-in të pranishëm, sepse u penguannga Mustafa Kruja, kurse ata tëShkodrës, ndonëse mbërritën mevonesë, u solidarizuan plotësisht

me vendimet e Kongresit (të mar-ra pa praninë e tyre). Ven-dosmëria për ta shpëtuar me çdokusht Shqipërinë i kishte përf-shirë të gjithë. "Kurrkush nukmund të ketë të drejtë e fuqi përme ndalue nji komb fisnik qi mostë desë, kur atdheu i tij gjindet nërrezik të coptimit…" shkruanteshtypi kombëtar i kohës.

Kongresi i Lushnjes u hap më21 janar të vitit 1920 dhe në pritjetë delegatëve i zhvilloi punimetnga 28 janari deri më 31 janar,nën drejtimin e Aqif Biçakut (Aqifpashë Elbasani). Vendimet e tij tërëndësishme dihen:

Të rrëzohej qeveria e Durrësit,të mos njihej Traktati i Fshehtë iLondrës, të respektoheshinkufijtë e vitit 1913. Ai formoi njëKëshill të Lartë prej 4 vetash mekompetencat e kryetarit të shtetit(Aqif pashë Elbasani, Mihal Tur-tulli, Luigj Bumçi dhe Abdi bejToptani), si edhe një qeveri ko-mbëtare (Sulejman Delvina -kryeministër, Eshref Frashëri -zëvendëskryeministër, MehmetKonica - ministër i Jashtëm, SotirPeci - ministër i Arsimit, NdocÇoba - ministër i Financave, Ah-met Zogu - ministër i Punëve tëBrendshme, Hoxhë Kadriu - min-istër i Drejtësisë) dhe së fundi,zgjodhi senatin (prej 37anëtarësh) me funksionet e par-lamentit. Thelbi i të gjitha këtyrevendimeve ishte kundërshtimi içdo plani për copëtimin e vendit,kundërshtimi i çdo protektorati tëhuaj dhe garantimi i pavarësisëdhe i sovranitetit të plotë të Sh-qipërisë. Rëndësi kishte gjithash-tu konceptimi me frymë të re e meobjektiva të qarta kombëtare, iqeverisjes.

"Kongresi, si në caktimin ebazave të një politike ko-mbëtare, ashtu edhe në krijimine institucioneve shtetërore, ka

OrganizatorëtOrganizatorët dhe përkrahësit e Kongresit ishin Organizatorët dhe përkrahësit e Kongresit ishin Organizatorët dhe përkrahësit e Kongresit ishin Organizatorët dhe përkrahësit e Kongresit ishin Organizatorët dhe përkrahësit e Kongresit ishin Aqif Biçaku, Iljaz VAqif Biçaku, Iljaz VAqif Biçaku, Iljaz VAqif Biçaku, Iljaz VAqif Biçaku, Iljaz Vrioni, rioni, rioni, rioni, rioni, Ahmet Zogu, Ahmet Zogu, Ahmet Zogu, Ahmet Zogu, Ahmet Zogu, Abdi TAbdi TAbdi TAbdi TAbdi Toptani,optani,optani,optani,optani,

Ali Këlcyra, Hoxhë Kadriu, Qazim Kokoshi, Rexhep Shala, Sotir Peci, Eshref Frashëri, HasanAli Këlcyra, Hoxhë Kadriu, Qazim Kokoshi, Rexhep Shala, Sotir Peci, Eshref Frashëri, HasanAli Këlcyra, Hoxhë Kadriu, Qazim Kokoshi, Rexhep Shala, Sotir Peci, Eshref Frashëri, HasanAli Këlcyra, Hoxhë Kadriu, Qazim Kokoshi, Rexhep Shala, Sotir Peci, Eshref Frashëri, HasanAli Këlcyra, Hoxhë Kadriu, Qazim Kokoshi, Rexhep Shala, Sotir Peci, Eshref Frashëri, HasanPrishtina, Mehmet Konica, Prishtina, Mehmet Konica, Prishtina, Mehmet Konica, Prishtina, Mehmet Konica, Prishtina, Mehmet Konica, Abdyl Abdyl Abdyl Abdyl Abdyl YYYYYpi, Sejfi Vllamasi, Sali Nivica, Sheh Ibrahim Karbunara, etj.pi, Sejfi Vllamasi, Sali Nivica, Sheh Ibrahim Karbunara, etj.pi, Sejfi Vllamasi, Sali Nivica, Sheh Ibrahim Karbunara, etj.pi, Sejfi Vllamasi, Sali Nivica, Sheh Ibrahim Karbunara, etj.pi, Sejfi Vllamasi, Sali Nivica, Sheh Ibrahim Karbunara, etj.

Nën qeverinë e re, do të shuheshin rebelimet, do tëmbroheshin kufijtë, do të çlirohej Vlora, do të ndaleshingrekët në Kapshticë; do të prapsoheshin jugosllavët nëKoplik e në Peshkopi; do të përballohej ripozicioniminë radhët e elitës së saj politike dhe më 17 dhjetor tëvitit 1920 do të sigurohej një vlerësim ndërkombëtar,Shqipëria do të pranohej në Lidhjen e Kombeve...

ditur të pajtojë fare mirë intere-sat reale të vendit me gjendjenshpirtërore të popullit në atëkohë", - shkruan në kujtimet etij një nga organizatorët dhepjesëmarrësit në Kongres, SejfiVllamasi. "Me këtë kongres, -vijon ai, - hapet një epokë e re,vihen bazat e shtetit të ri …modern … dhe populli shqiptar… kristalizohet si një komb".

Qeveria e porsadalë nga Kon-gresi i Lushnjës, e vendosur më11 shkurt në Tiranë, me veprim-tarinë e saj, dëshmoi suksesin endërmarrjes së madhe atdhetare.Shqipëria shkoi, edhe pse jo pazigzake e sakrifica të mëdha, drejtkonsolidimit. Ata që e donin ko-mbin shqiptar të copëtuar dhe tëasgjësuar, e kishin humburshansin. Dy-tre muajt e parë tëqeverisjes së re mjaftuan për t'itreguar botës vendosmërinë e sh-qiptarëve për të përballuar pre-sione, provokacione, rebelime,ndërhyrje e lloj-lloj pengesash,madje, të nisnin edhe luftën çlir-imtare të Vlorës. Shqipëria do tëribashkohej nën qeverinë e saj tëre, do të shuante rebelimet, do tëmbronte kufijtë, do të çlironteVlorën, do të ndalte grekët nëKapshticë; do të prapsontejugosllavët në Koplik e në Pesh-kopi; do të përballonte ripozicion-imet në radhët e elitës së saj poli-tike dhe më 17 dhjetor të vitit1920 do të siguronte një vlerësimndërkombëtar të merituar, do tëpranohej në Lidhjen e Kombeve.

Mesazhet që na përcillen ngaajo kohë janë të qarta. Shqipërisëdo t'i duhej të kalonte më pas edheshumë sfida, por sa herë që ulexuan si duhet mesazhet e Kon-gresit të Lushnjës rruga e kapër-cimit të tyre ka qenë më e lehtë.

Ahmet ZoguMinistër i Punëve të Brendshme

Eshref FrashëriDrejtori i përgjithshëm i punëve botërore

Sotir PeciMinistër i Arsimit

Sulejman DelvinaKryeministër

www.shqiptarja.com E diel, 22 janar 20128

SUPLEMENT JAVOR IPËRKTHIMI

SSSSSHKRIMTHKRIMTHKRIMTHKRIMTHKRIMTARIARIARIARIARI SSSSSHQIPJAHQIPJAHQIPJAHQIPJAHQIPJA

I lindur në New York në 1916,i shtyrë nga dëshira për të

fituar jetën u shpërngul nëHolliwood, ku punoi si korri-er në Universal Pictures. Nëmoshën tridhjetë e dy vjeçareHarold Robbins, e provokoidhe e tronditi mentalitetinamerikan me romanin e parë"Mos dashuro kurrë një tëhuaj". Pas Biblës, Shekspiritdhe Agatha Kristit, Robbinsiu bë autori më i shitur i tëgjitha kohërave me rreth 750milion kopje. Shkroi mëshumë se 20 libra që u botu-an dhe u përkthyen në 32 gju-hë. Impakti social i fenom-enit Robbins qe i jashtëzakon-shëm: romanet e tij kanë pa-tur të njëjtin rol emancipuesgjatë revolucionit seksual nëAmerikën e viteve '60, saedhe pilula kundër shtatza-nisë. Që në çastin kur arritime mjeshtërinë e tij tërrëfente fundin e shpirtitnjerëzor dhe në këtë bataktë shpirtit të notonte si njeridhe si shkrimtar- vlerësimi ilexuesit dhe suksesi ishin tëgarantuar. Mes librave më tëvlerësuar është "Ai që nukdinte të dashuronte" i cili ësh-të frymëzuar nga jeta eHoëard Hughes. Xhonas Ko-rdi, një cinik me shpirt të tra-zuar, që trashëgon një peran-dori financiare, kërkondashurinë e vërtetë. Tri janëgratë e fatit të tij: Rina, njëvejushë marramendëse, Xhe-ni, një aktore e rastësishmeqë ishte destinuar për filmajetëpakë dhe Monika. Nukështë vetëm historia privatee një manjati gjenial dhe tëguximshëm, por portreti i njëshoqërie mitike që vërtitejmidis sipërmarrjesh tëmëdha, nganjëherë të pista,dhe gjallërisë tërë ngjyra tëstudiove kinematografikendërsa në horizont po shfaqejmjegulla e perëndimit dheLufta e Dytë Botërore.

Romancieri

Harold Robinsprovokoidhe e tronditimentalitetinamerikan

Kasoruho dhe ai qës’dinte të dashuronte

Vjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit. Si e solliVjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit. Si e solliVjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit. Si e solliVjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit. Si e solliVjen në shqip, romani i 66 i përkthyesit. Si e sollinë gjuhën tonë shkrimtarin amerikan Harold Robinsnë gjuhën tonë shkrimtarin amerikan Harold Robinsnë gjuhën tonë shkrimtarin amerikan Harold Robinsnë gjuhën tonë shkrimtarin amerikan Harold Robinsnë gjuhën tonë shkrimtarin amerikan Harold Robins

Miranda HaxhiaMiranda HaxhiaMiranda HaxhiaMiranda HaxhiaMiranda Haxhia

U bë kohë që nuk po shkruajpër Harold Robbinsin, edhepse romanet e tij përmbysën

disa vlerësime që kam patur përletërsinë dhe mënyrën e të shkruar-it. Letërsia amerikane ka qenë gjith-monë pas dyerve të mbyllura për Sh-qipërinë, tek -tuk është përkthyer dhebotuar ndonjë autor apo libër ameri-kan gjatë pesëdhjetë viteve diktaturë.Mark Tëain, Jack London, HarryLeëis, Theodore Dreiser etj. Edhe këtaautorë janë botuar me shkurtime tëshumta. Autorë që dinin anglisht, lex-onin fshehurazi ndonjë libër që ubinte në dorë aty - këtu.

Ishte viti 1999 apo 2000 kur lexo-va librin "Mos dashuro kurrë një tëhuaj", pa ditur asgjë për autorin dhepër librin. E lexova. E rilexova. Uakëshillova të gjithë njerëzve me të cilëtbisedoja. Ishte një roman që edhe sote kësaj dite, më është ndër më tëdashurit.

Dialogë të ndërtuar thjeshtë, pasqarime dhe zgjatime të pa-nevojshme, një dramaticitet dhe njëshoqëri të cilën duket sikur e ke nëpëllëmbë të dorës, falë artit të shkrim-tarit, mjeshtërisë së përkthimit dheimagjinatës që më ndiqte gjatë lex-imit. Si një film libri "Mos dashurokurrë një të huaj" më mbeti gjatë nëkujtesë, ashtu si autori i tij. Më vonë,çdo libër që vinte prej këtij autori elexoja me një frymë. Derisa mbërritanë një libër të dobët, "LamtumirëZhanetë", i cili më zhgënjeu për mu-ngesën e të gjitha atyre arsyeve, tëcilat i thashë më sipër me nota opti-miste për Robbinsin. Harold Robbins,ka shkruar shumë libra e jo të gjithëjanë të bukur, jo të gjithë të magjepsinaq sa ishte "Mos dashuro kurrë një tëhuaj", "Një gur për Deni Fisher","Park Avenju 79"etj.

Gjatë gjithë këtyre viteve letërsiabashkëkohore dhe jo vetëm ajoamerikane ka hyrë në Shqipëri dheka plotësuar gjithë kurreshtjen e lex-uesit. Herë libra të mirë, herë librajo fort të qëlluar, por përpjekja ebotuesve duhet vënë në dukje dheështë e çmuar.

Romani "Ai që nuk dinte të dashu-ronte"

….dhe mbas Armatave të Veriuterdhi një Armatë tjetër njerëzish. Ish-in me qindra, por secili udhëtontevetëm. Vinin më këmbë, mbi mush-ka, me kalë, mbi karrot që kuisnin,apo në kaloshina të bukura. Kishteaty njerëz me trupa gjithfarëlloj dheqë u përkitnin kombësive të ndry-shme. Ishin veshur me rroba të zeza,zakonisht të mbuluara nga pluhuribojë hiri i udhës dhe mbanin kapelengjyrëerrët me strehë të gjerë, për tëmbrojtur fytyrat e bardha nga dielli inxehtë me të cilin nuk ishin mësuar.Dhe në shpinë, apo varur tërthorshalës së kalit apo maje karrove ishtetorba që nuk mungonte kurrë, mengjyra lloje-lloje, e qepur me copëza tëvjetruara dhe të sajuara nga qilima,ku kishin rrasur e plasur gjithë ka-mjen e tyre. Dhe nga këto trasta lindiemri i tyre Karpetbegërs (Carpetbag-gers: Carpet -qilim; bag - torbë).

....dhe bënin përpara nëpër rrugëtmbytur pluhur dhe ndër shtigjet etokave të shfrytëzuara të Jugut, me

buzë të puthitura, me vështrime qëdrejtoheshin gjithandej dhe që kërko-nin, që llogaritnin, që çmonin vleratqë ishin lënë mbrapa gjatë holokaustittë luftës.

....e pra, nuk ishin që të gjithë njerëztë ligj, sikurse nuk janë të gjithë njerëz-it të tillë. Disa syresh, madje, mësuanta donin vendin ku kishin ardhur përtë plaçkitur dhe u venduan aty e ubënë qytetarë të nderuar.

* * *Pas kësaj parathënieje lexuesi do

hyjë në një botë e cila rrëfehet rrjedhs-hëm, pa u lodhur, me një strukturë ecila është për t'u admiruar, me dia-logë që kënaqin shijen estetike të lex-uesit dhe e bëjnë njësh me veprimetdhe rrugën e personazheve.

Përpos gjithë meritës së Robbin-sit nuk duhet harruar se ai nuk dongjiste aq shumë në shqip nëse nukdo kishte brenda vetes edhe mjesh-tërinë e përkthimit të tij prej AmikKasoruhos, njeriut që librin e parëtë Robbinsit e përktheu pesëdhjetëvite më parë.

Robins dhe Kasoruho"Mos dashuro kurrë një të huaj"

është një përkthim, të cilin përkthye-si e do shumë, jo vetëm se romaniështë një nga më tërheqësit dhe njerë-zorët që i ka takuar të lexojë dhe kanjë dinamizëm që të duket sikur jeduke e parë në film. Por ishte libri iparë që përkthente nga anglishtja.

Në Durrës jetonte një familje mikee familjes së Kasoruhos, ajo e LuigjKomaskut që e njihte shumë mirëanglishten. Kishin në shtëpi një bib-liotekë shumë të pasur dhe ai, kohëmbas kohe shkonte aty dhe merrtelibra për të lexuar.

"Një ditë prej ditësh, rrëfen ai, mejapin një libër (pikërisht "Mosdashuro ...") që u kishte rënë në dorënë një mënyrë të veçantë dhe të çu-ditshme. Një fëmijë, që banontepranë tyre, sheh në një kashun ple-hrash, një libër anglisht. Me gjasë dota kishte lënë aty ndonjë turist ...Fëmija e dinte se çifti Komasku ezotëronin anglishten (sot ai fëmijëduhet të jetë më shumë se 50 vjeçdhe mbase as që i kujtohet kjo ndo-dhi) dhe ua çon atyre në shtëpi.

Unë vendosa ta përktheja edhe psenuk kisha asnjë shpresë se mund tëma botonin. Vuajta gjatë përkthimitedhe sepse një pjesë e dialogëve zh-villoheshin në "slang", në të folmentipike të mjediseve të varfra dhe tëdegraduara të Nju-Jorkut. Por patafat. Në Kavajë aso kohe jetonte njëmik i babait tim, që me vonë, në burgu bë dhe imi, Skënder Cilka, i cilika pasë studjuar në Nju-Jork dhee njihte mirë edhe të folmen slang.Atë e kam bezdisur kushedi saherë për t'i kërkuar shpjegime dheai me një durim që rrallë herë ekam ndeshur te të tjerë, më jepteshpjegimet e duhura.

Me një makinë shkrimi rrangallë,që ma kishin falur shokët, e shtypa nëtri kopje. Një nga ato kopje ia çovaRobertit (Shvarcit). Ishte koha kur aikishte përkthyer për qejf të tij "Harkune Triumfit" që qarkullonte dorë medorë i daktilografuar në Tiranë.

Të njëjtin fat pati edhe Robbinsiim. Libri nuk u botua. Dorëshkrimipat mbetur në Shqipëri, kur unë ikapër në Itali dhe nuk di si e qysh, mbër-riti në dorë të çupës sime të hallës dheajo ma nisi mbas disa vjetësh.

Në vitin 1999, në mos qofshagabim,më telefonon nga Tirana ArbenBasha, që asi kohe bënte edhe punëne botuesit. E kishte pasë lexuar këtëlibër si dorëshkrim, kur ai qarkullontedorë më dorë (aq është e vërtetë sa evetmja kopje që i shpëtoi humbjes,mua më ra në dorë mbas 3-4 vjetëshnga një shok që ma rekomandoi përta lexuar(!). Pra e kishte lexuar dhekërkoi t'ia çoja për ta botuar. U botua.U ribotua. Për mua, si të thashë, kambetur ndër librat më të mirë që kampërkthyer...."

* * *Dhe tani vjen sërish Robbinsi, sër-

ish Kasoruho përkrah tij dhe romani"Ai që nuk dinte të dashuronte" nënkujdesin e shtëpisë botuese Dudaj.

Nëse jeni kuriozë të dini se sa vlenky roman, një gjë është e sigurtë, lib-ri e mëson njeriun si të çajë në jetë, sitë bëhet njeri, si të përballet me sho-qërinë dhe pengesat për të arritur atëqë dëshiron. Libri rrëfen se ç'ështëambicia dhe vlera e parasë, ç'është njëbir për babanë dhe babai për djalin,ç'është një burrë për gruan që dashu-ron. Por të gjitha këto do ishin rrëfimesentimentale e melodramatike nësenuk do shfaqej një periudhë historikekur kinemaja dhe filmi bënë epokënë Amerikë, kur njeriu ëndërron,kërkon dhe realizon.

A mëson njeriu të dashurojë? Këtëlexuesi e kupton faqe mbas faqeje dhepa lexuar edhe paragrafin e fundit,nuk mendon dot më shumë se çdo lex-ues, në çdo vend të botës qoftë. Erëndësishme është që libri përcjellmesazhe të fuqishme për jetën, përmiqësinë, për familjen dhe për respe-ktin ndaj ndjenjës.