ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะพทกษ

ตาบลบางนาจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

โดย

นางสาวชลดา บญอย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะพทกษ

ตาบลบางนาจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

โดย

นางสาวชลดา บญอย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

SOCIAL CAPITAL AND ECO-TOURISM MANAGEMENT: A CASE STUDY OF KOH

PHITAK, BANG NAM CHUET SUB-DISTRICT, LANG SUAN DISTRICT,

CHUMPHON PROVINCE

By

Miss Chonlada Boonyou

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree

Master of Arts Program in Public and Private Management

Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ทนทางสงคมกบการ

จดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวด

ชมพร” เสนอโดย นางสาวชลดา บญอย เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลป

ศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน

……...........................................................

(รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

คณบดบณฑตวทยาลย

วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ผชวยศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ

คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

.................................................... ประธานกรรมการ

(รองศาสตราจารยประสพชย พสนนท)

............/......................../..............

.................................................... กรรมการ

(อาจารย ดร.สวชา วรวเชยรวงษ)

............/......................../..............

.................................................... กรรมการ

(ผชวยศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ)

............/......................../..............

ง

55601309: สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน

คาสาคญ: ทนทางสงคม/การทองเทยวเชงอนรกษ/การมสวนรวม

ชลดา บญอย: ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะพ

ทกษ ตาบลบางนาจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: ผศ.ดร.พทกษ ศรวงศ.

80 หนา.

การวจยนเปนการวจยเชงคณภาพมวตถประสงค คอ เพอศกษาทนทางสงคมของชมชนบาน

เกาะพทกษ และเพอศกษาบทบาททนทางสงคมในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ พนทในการศกษา

คอ ชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางนาจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร โดยเกบรวบรวมขอมลดวยการ

สมภาษณแบบเชงลกจากผให ขอมลหลก จานวน 15 คน

ผลการศกษาพบวา ชมชนบานเกาะพทกษมสภาพทนทางสงคมทประกอบไปดวย 1)ทน

มนษย ไดแก ผ นาทเปนทางการ คอผ ใหญบาน ผ ใหญบานเปนบคคลทมความเปนผ นา มความร

ความสามารถ มทกษะในหลายดาน มจตสาธารณะ และเปนพลงขบเคลอนทสาคญของชมชนบานเกาะ

พทกษ 2)ทนสถาบนองคกร คอ กลมองคกรทมความสาคญกบชมชน ไดแก กลมแปรรปอาหารทะเล กลม

โฮมเสตย กลมอนรกษทรพยากร และกลมประมงพนบาน ซงกลมองคกรเหลานเปนกลมทชาวบาน

รวมกนจดตงขนมา และชวยสรางรายไดใหกบชมชน 3)ทนภมปญญาวฒนธรรม ไดแก ภมปญญาการ

ประกอบอาชพ คอ การทาลอบปลาหมก ภมปญญาดานการถนอมอาหาร คอ การทาปลาเคมฝงทราย

ประเพณทมความสาคญ คอ ประเพณสวดหาด เปนประเพณทองถนของชาวบานบนเกาะพทกษ เปนการ

ไหวขอขมาพอขนทะเล แมนางเชงกระ และอกประเพณทมความโดดเดน คอ ประเพณวงแหวกทะเล

คานยมความเชอของชมชนเกาะพทกษ คอ พอตาเกาะพทกษ ชาวบานบนเกาะพทกษมความเชอในเรองสง

ศกดสทธ 4)ทนทรพยากรธรรมชาต ไดแก ทรพยากรทางทะเล ปะการง หอยมอเสอ และสตวนาทะเล ทน

ทางสงคมทง 4 ดานมความสมพนธกน และมความสาคญตอชมชนบานเกาะพทกษ ในลกษณะท สงเสรม

กนและกนในการพฒนาและการสรางรายไดใหกบชมชนบานเกาะพทกษ การจดการการทองเทยวเชง

อนรกษของชมชนบานเกาะพทกษนน อาศยการมสวนรวมของทกคนในชมชน ดงน 1) ทกคนในชมชนม

สวนรวมในการวางแผนการทองเทยวเชงอนรกษ โดยในทกวนท 29 ของทกเดอนจะมการประชมของ

หมบาน 2) ทกคนในชมชนรวมกนดาเนนกจกรรมและปฏบตตามแผนการทไดวางไว 3) ชาวบานใน

ชมชนไดรบผลประโยชนจากการดาเนนกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษรวมกน 4)หลงจากการดาเนน

กจกรรมกจะมการตดตามและประเมนผล โดยททกกจกรมจะตองทาบญชรายรบ รายจาย และมการ

ประชมเสนอแนะความคด เหนรวมถงปญหาในการดาเนนกจกรรม

สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ลายมอชอนกศกษา........................................ ปการศกษา 2556

ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ ........................................

จ

55601309: MAJOR: PUBLIC AND PRIVATE MANAGEMENT

KEY WORD: SOCIAL CAPITAL/ ECOTOURIS/PARTICIPATION

CHONLADA BOONYOU : SOCIAL CAPITAL AND ECO-TOURISM MANAGEMENT: A CASE

STUDY OF KOH PHITAK, BANG NAM CHUET SUB-DISTRICT, LANG SUAN DISTRICT, CHUMPHON

PROVINCE. THESIS ADVISOR: ASST .PROF .PITAK SIRIWONG, Ph.D. 80 pp.

This study is a qualitative research with an objective to study the social capital of Baan Koh Pitak

Community in order to explore the roles of social capital in ecotourism management with the participation of

Baan Koh Pitak Community, Bang Nam Jud Sub-district, Lang Suan District, Chumphon Province, approach in

which data collection was done by means of in-depth interview with 15 key-informants.

The result of the research demonstrates that the social capital of Baan Koh Pitak Community

consists of: 1) Human capital which is the official leader, i.e., the community’s headman. The headman is a

person who is equipped with leadership, versatility and public mind. He is the major driving force of Baan Koh

Pitak Community. 2) Organizational capital which comprises organizational groups that are important for the

community, including seafood processing group, home stay group, conservation group and local fishing group.

These organizational groups are established by the local people to create income for the community. 3) Cultural

capital which comprises occupational wisdom, i.e., the making of squid catcher, knowledge of food

preservation, i.e., the making of salted fish under the sand as well as significant traditions, i.e., Suad Had

tradition which is a local tradition of Koh Pitak dwellers with an objective to pay respect to Phor Khun Talae

and Mae Nang Choeng Kra and also another outstanding tradition called the Wing Waek Talae tradition. The

value and belief of Baang Koh Pitak Community is Phor Ta Koh Pitak as people on Koh Pitak believe in holy

spirits. 4) Natural resource capital which comprises marine resources, coral, giant clam and sea animals. The 4

aspects of social capital are related to each other and are important for Baan Koh Pitak Community as they

support one another in the development and the generation of income for Baan Koh Pitak Community. The

ecotourism management of Baan Koh Pitak Community relies on the participation of everyone in the

community as follow: 1) All members of the community take part in the planning of ecotourism. On the 29th of

each month, the village meeting will be held. 2) Everyone in the community cooperates to organize activities

and follows the plans. 3) Local people in the community share mutual benefits from ecotourism activities. 4)

After each activity is over, there will be the following-up and assessment. There must be an income-expense

record of every activity and also a meeting to gather suggestions and specify the problems of each activity.

Program of Public and Private Management Graduate School, Silpakorn University

Student's signature ........................................ Academic Year 2013

Thesis Advisor's signature ........................................

ฉ

กตตกรรมประกาศ

ผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางสงในความกรณาของ ผชวยศาสตราจารย ดร.

พทกษ ศรวงศ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารยประสพชย พสนนท ประธานสอบ

วทยานพนธ และอาจารย ดร.สวชา วรวเชยรวงษ กรรมการผทรงคณวฒ ทไดกรณาสละเวลาอนมคา

ในการใหคาปรกษา คาแนะนา รวมถงใหความร แนวคด ขอคดเหน ตลอดจนตรวจทานแกไข

ขอบกพรองตางๆ ดวยความเอาใจใส จนวทยานพนธฉบบนเสรจสมบรณไปไดดวยด

ขอขอบพระคณ ผใหญอาพล ธานครฑ และชาวบานหมท 14 บานเกาะพทกษ ตาบล

บางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ทกทานทใหขอมล คอยใหความเชอเหลอ ความรวมมอ

และอานวยความสะดวกแกผวจย ตลอดระยะเวลาทผวจยไดลงพนทเกบรวบรวมขอมล

ขอขอบคณบ แปม ตก เมย ออม นา เบลล พลอย น แชมป ใหม เรศ เนต ออย พปม พบ

พออย พโบว พจา พจะ น ามนต แอนท เพอน พ และนองทรก ทคอยใหความชวยเหลอ และให

กาลงใจ ในยามทผวจยเจอปญหาและอปสรรค รวมถง นา และ อารม ผรวมเดนทางตลอดระยะเวลา

ทผวจยลงพนทเกบรวบรวมขอมล

สดทายนผวจยขอขอบพระคณ ญาต พนอง คณพอชาตร คณแมวนดา บญอย ทคอยให

ความสนบสนน และเปนกาลงใจทยงใหญทสดของผวจย จนทาใหวทยานพนธฉบบนสาเรจโดย

สมบรณ ตามเปาหมายทผวจยไดวางไว

ช

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................... ง

บทคดยอภาษาองกฤษ .......................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................................ ฉ

สารบญภาพ .......................................................................................................................................... ฌ

บทท

1 บทนา ......................................................................................................................................... 1

ความเปนมาและความสาคญของปญหา ............................................................................ 1

วตถประสงคของการศกษา ................................................................................................ 4

ขอบเขตของการศกษา ....................................................................................................... 4

ขนตอนการศกษา ............................................................................................................... 5

คาจากดความทใชในการศกษา .......................................................................................... 5

ประโยชนทไดรบจากการศกษา ......................................................................................... 6

2 วรรณกรรมทเกยวของ ............................................................................................................... 7

แนวคดเกยวกบทนทางสงคม ............................................................................................. 7

แนวคดเกยวกบการทองเทยวเชงอนรกษ ........................................................................... 15

แนวคดเกยวกบการมสวนรวม ........................................................................................... 22

ขอมลพนทศกษา ................................................................................................................ 26

งานวจยทเกยวของ ............................................................................................................. 31

กรอบแนวคดงานวจย ........................................................................................................ 34

3 วธดาเนนการวจย ....................................................................................................................... 35

เกณฑการคดเลอกพนท ..................................................................................................... 36

กลมผใหขอมลหลก ........................................................................................................... 36

เครองมอทใชในการศกษา ................................................................................................. 36

การเกบรวบรวมขอมล ....................................................................................................... 37

การตรวจสอบความนาเชอถอขอมล .................................................................................. 38

การวเคราะหขอมล ............................................................................................................. 38

ซ

หนา

4 ผลการศกษา ............................................................................................................................... 39

สภาพทวไปของชมชน....................................................................................................... 39

ทนทางสงคมในชมชน ....................................................................................................... 43

บทบาททนทางสงคมตอการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ ............................................ 53

การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ ...................................... 55

ปญหาการทองเทยวเชงอนรกษ.......................................................................................... 60

5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................................................................ 62

สรปผลการศกษา ............................................................................................................... 62

อภปรายผลการศกษา ......................................................................................................... 67

ขอเสนอแนะ ...................................................................................................................... 69

รายการอางอง ....................................................................................................................................... 70

ภาคผนวก ............................................................................................................................................. 73

ภาคผนวก ก รายชอผใหสมภาษณ ............................................................................................ 75

ภาคผนวก ข แนวทางสมภาษณ ................................................................................................ 77

ประวตผวจย ......................................................................................................................................... 80

ฌ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 พนทศกษาบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ......................... 28

2 กรอบแนวคดงานวจย ........................................................................................................... 34

3 พนทบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร .................................. 40

4 ภาพแสดงเรอประมงทใชประกอบอาชพการทาประมง ....................................................... 41

5 ภาพแสดงทาเรอจากฝงไปสเกาะพทกษ ............................................................................... 43

6 ภาพแสดงปลาหมกแหง ผลตภณฑแปรรปอาหารทะเล........................................................ 46

7 ภาพแสดงโฮมเสตยบานเกาะพทกษ ..................................................................................... 47

8 ภาพแสดงศาลพอตาเกาะพทกษ ........................................................................................... 49

9 ภาพแสดงลอบทใชในการจบปลาหมก ................................................................................ 50

10 ภาพแสดงปลาเคมฝงทราย.................................................................................................... 51

11 ภาพแสดงประเพณวงแหวกทะเล ......................................................................................... 52

12 ภาพแสดงปายบอกเสนทางการเดนชมรอบเกาะ .................................................................. 54

13 ภาพแสดงปายหมบานเพอการทองเทยว ............................................................................... 58

14 ภาพแสดงททาการหมบาน ................................................................................................... 60

1

บทท 1

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา คาวาทนไดถกนามาใชในความหมายทแตกตางกนไป คาวาทนอาจจะถกมองไปในเชง

มลคาทเกยวกบวตถ เงนทอง หรออาจจะถกมองไปในเชงคณคาทเกยวของกบจตใจและความดงาม

แตอาจเปนเพราะความเคยชนทคนสวนใหญมความคนเคยกบคาวาทนไปในเชงเศรษฐศาสตร

ทาใหความเขาใจเกยวกบทนทผานมา จงเปนเรองเกยวกบวตถ สงของ ทรพยสน เงนทอง วตถดบ

แรงงาน หรอสงตาง ๆ ทใชในการผลต จนกระทงเวลาตอมาไดมการนาคาวา “ทนทางสงคม” มาใช

โดยมวตถประสงคเพอกระตนเตอนใหสงคมไดหนกลบมาพจารณาถงสงตางๆ ทไมใชตวเงน แต

เปนเรองของการมคณคาทชวยจรรโลงใหสงคมสามารถดารงอยไดอยางปกตสข (วรวฒ โรมรตน

พนธ, 2548: 176)

แนวคดและความสาคญของทนทางสงคมเปนทยอมรบขององคกรพฒนาระหวาง

ประเทศตางๆ เ ชน ธนาคารโลก องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

(Organization for Economic Cooperation and Development) ตางกตระหนกในคณคาของทนทาง

สงคมวามความสาคญอยางยงตอการเตบโตทางเศรษฐกจและการพฒนาทย งยนอนนาไปสความ

ผาสกของคนในชาต โดยเฉพาะองคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา (Organiza

tion for Economic Cooperation and Development) พจารณาวาการเตบโตทางเศรษฐกจเกดจากทน

4 ประเภท ไดแก ทนทางกายภาพ ทนทางการเงน ทนมนษยและทนทางสงคม ซงจากการประเมน

ประสทธภาพของปจจยทง 4 ทนดงกลาว พบวาการเตบโตทางเศรษฐกจทย งยนเปนผลมาจากปจจย

ดานทนมนษยและทนทางสงคมถง 4 สวน ขณะทเกดจากทนทางกายภาพและทนทางการเงนเพยง 2

สวนเทานน

2

ในบรบทสงคมไทย ทนทางสงคมถอเปนทนสาคญทเสรมสรางวถชวตทดงามของคน

ในสงคมและสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและการปกครองของประเทศมาชานาน

โดยเฉพาะอยางยงตอการเสรมสรางประสทธภาพการบรการและกระบวนการผลตในภาคเศรษฐกจ

การบรรเทาความรนแรง และแกปญหาในยามทเกดวกฤตทางเศรษฐกจและสงคมซงเปน

สถานการณททนทางทรพยากรธรรมชาตและทนทางเศรษฐกจมขอจากด การแกปญหาและฟนฟให

คนไทยและสงคมไทยกลบมาดารงสถานะเดมไดจาเปนตองอาศยทนทางสงคมชวยสนบสนน

ยกตวอยางในชวงวกฤตเศรษฐกจเมอป 2540 ไดมนกคดและผทรงคณวฒหลายทานประเมนวา

การทสงคมไทยยงคงดารงอยได เนองจากมทนทางสงคมมากมายเปนตาขายรองรบทมความ

เชอมโยงแนนหนาอยบนพนฐานเอกลกษณความเปนไทยทมจดเดนหลายประการ อาท การม

สถาบนพระมหากษตรยเปนศนยรวมจตใจของคนทงชาต มระบบเครอญาตและชมชนทเขมแขง

บนพนฐานวฒนธรรมทเออเฟอเผอแผ มน าใจไมตร ดงนน ถาประเทศไทยสามารถนาทนทางสงคม

ทมอยมาอนรกษ ฟนฟ พฒนาและตอยอดใชประโยชนไดอยางเหมาะสมแลวจะพฒนาคนในชาต

ใหมความสข ประเทศชาตมความสมดลและเกดความย งยน(สานกงานคณะกรรมการพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2548: 1) นอกจากการนาทนทางสงคมทมอยในสงคมไทย เขามาใช

ประโยชน เพอการแกปญหา พฒนาในระดบประเทศแลว กยงมการนาแนวคดทนทางสงคมเขามา

พฒนาและตอยอด ใชประโยชนในระดบชมชนดวย

ทนทางสงคมจงเปนทนประเภทหนง ทมาจากความรวมมอรวมใจของคนในสงคม

หรอชมชนอนสงผลใหเกดความสมพนธระหวางคนหรอสถาบนขน ตงอยบนพนฐานของความ

ไววางใจ ความเอออาทรตอกน และความชวยเหลอเกอกลกน ทนทางสงคมมความเชอมโยงกบ

ทรพยากรธรรมชาต ความร คณธรรม คณคา เอกลกษณ วฒนธรรม และภมปญญาทองถนทดงาม

ทนทางสงคมจงเปนเสมอนสมบตสาธารณะทสมาชกทกคนในชมชนสามารถเขาถง และใช

ประโยชนไดตลอดเวลา และทสาคญคอ เปนทนทมคณลกษณะพเศษทยงใชจะยงมเพมมากขน

(วรวฒ โรมรตนพนธ, 2548: 176-177)

ปจจบนกระแสการทองเทยวเชงอนรกษไดรบความนยมสงขนจากหมนกทองเทยว

การทองเทยวเชงอนรกษเปนการทองเทยวทนกทองเทยวไดเรยนรถงทรพยากรธรรมชาตของแหลง

ทองเทยว เอกลกษณทางวฒนธรรมของประชาชนทองถน และชมชนในพนทนนๆ รวมถง

3

นกทองเทยวอาจจะมสวนรวมในอนรกษ รกษาคณคาของทรพยากรทองถนนนดวย จงทาใหชมชน

ทองถนหลายชมชนนนเกดแนวคดการจดการใหชมชนเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ โดยการใช

ประโยชนจากทรพยากรทโดดเดนและมเสนหของชมชนเปนสงดงดดนกทองเทยวทงชาวไทยและ

ชาวตางชาต ชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร เปนแหลง

ทองเทยวอกทไดรบความนยมจากนกทองเทยวเชนเดยวกน เนองจากเปนแหลงทองเทยวทมความ

สมบรณของทรพยากรธรรมชาต ชมชนเกาะพทกษเปนพนททอยบนเกาะขนาดเลก ชาวบานมวถ

ชวตทเรยบงาย พอเพยง อยอาศยกนแบบเครอญาต ชาวบานสวนใหญประกอบอาชพทาประมง ทา

สวนมะพราว และอกอาชพทมความโดดเดนบนเกาะพทกษ คอ การทากจกรรมทองเทยวเชง

อนรกษ โดยการสรางโฮมเสตยบนเกาะพทกษ ทมการบรหารจดการโดยชาวบาน โดยมผนาชมชน

เปนพลงสาคญในการขบเคลอนกจกรรมตางๆใหประสบผลสาเรจ นกทองเทยวทเขามาเทยวบน

เกาะพทกษนนสามารถเรยนร สมผสวถชวตความเปนอยของชาวบาน ไดสมผสประสบการณของ

ชาวประมงบนเกาะ รวมทากจกรรมของชมชน เชน ทาของทระลกจากเปลอกหอย ทาผาบาตก

ทาปลาอนทรฝงทรายหรอปลาเคมฝงทราย ซงเปนภมปญญาทองถนดานการถนอมอาหารของ

ชาวบานบนเกาะ เปนตน นอกจากนยงมกจกรรมอนๆ สาหรบผทชนชอบการสารวจ ชมทวทศนใน

แหลงทรพยากรทางธรรมชาตของเกาะ เชน ดาน าดปะการงและหอยมอเสอ การตกปลา การออก

เรอไดหมก เปนตน

บนเกาะพทกษยงมประเพณและวฒนธรรมทดงดดความสนใจของนกทองเทยว และม

เอกลกษณเฉพาะตวนนกคอ ประเพณวงแหวกทะเล ประเพณวงแหวกทะเลนเปนประเพณทจดขน

ในเดอนมถนายนของทกป โดยจะจดใหมการวงมนมาราธอนแหวกทะเล โดยวงขามจากฝงหนงไป

ยงเกาะพทกษ และยงมประเพณสวดหาด ประเพณสวดหาดนเปนประเพณการทาบญของเกาะ

ประจาป สวนวฒนธรรมอยางหนงบนเกาะพทกษทปจจบนไดหายไปจากสงคมไทย แตชาวบานบน

เกาะพทกษยงคงรกษาไวนนกคอ วฒนธรรมสงแกง เมอชาวบานทากบขาวกจะมาแบงใสภาชนะ

เพอไปแจกจายเพอนบาน วฒนธรรมสงแกงเปนวถของการแบงปน และเออเฟอของชาวบานบน

เกาะพทกษ

จากสภาพการณดงกลาว ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาทนทางสงคมกบการจดการ

การทองเทยวเชงอนรกษ ของชมชนเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร วา

4

ทนทางสงคมทมอยในชมชนบานเกาะพทกษมลกษณะเปนอยางไร และบทบาทของทนทางสงคมท

มตอการจดการการทองเทยวเชงอนรกษโดยการมสวนรวมของชาวบานนนเปนอยางไร ททาใหการ

จดการการทองเทยวเชงอนรกษบนเกาะพทกษนนประสบผลสาเรจไดอยางทกวนน

วตถประสงคของการศกษา 1. เพอศกษาทนทางสงคมของชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน

จงหวดชมพร

2. เพอศกษาบทบาททนทางสงคมในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษโดยการม

สวนรวมของชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

ขอบเขตการศกษา การศกษาเรอง ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ผวจยไดกาหนดขอบเขตของการศกษา

ดงน

1. ขอบเขตเชงพนท พนทศกษาในครงน คอ บานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวด

ชมพร

2. ขอบเขตเชงเนอหา การศกษาครงนเปนการศกษา ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

กรณศกษา บานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร มเนอหาครอบคลม

สภาพทวไปของชมชนบานเกาะพทกษ ไดแก ประวตความเปนมาของชมชน สภาพทางกายภาพ

สภาพทางสงคม สภาพทางเศรษฐกจ วถชวตของชมชน และศกษาในประเดนของทนทางสงคม 4

ประเดน ไดแก ทนมนษย ทนสถาบน ทนภมปญญาและวฒนธรรม ทนทรพยากรธรรมชาต ทม

บทบาทตอกระบวนการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

3. ขอบเขตเชงประชากร

กลมผใหขอมลหลกในการศกษาครงน แบงออกเปน 3 กลม ดงน

5

1. ผนาชมชนอยางเปนทางการ ไดแก ผใหญบาน หมท 14 ตาบลบางน าจด อาเภอ

หลงสวน จงหวดชมพร

2. คณะกรรมการหมบาน หมท 14 ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

3. ชาวบานทตงถนฐานในพนท ชมชนบานเกาะพทกษ หมท 14 ตาบลบางน าจด

อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

4. ขอบเขตเชงเวลา ดาเนนการศกษาตงแตเดอนมกราคม – เดอนสงหาคม557 รวมระยะเวลา 8 เดอน

โดยทาการเกบรวบรวมขอมลภาคสนามโดยใชแบบสมภาษณ ในเดอนพฤษภาคม 2557

ขนตอนการศกษา 1. การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร โดยการศกษาทบทวนวรรณกรรมทเกยวของ กบ

แนวคดทนทางสงคม การจดการการทองเทยวเชงอนรกษ การมสวนรวม จากหนงสอ เอกสารและ

งานวจยทเกยวของ เพอนามากาหนดกรอบแนวคดในการศกษา

2. การเกบรวบรวมขอมลภาคสนามโดยใชแบบสมภาษณ การบนทกขอมลใชการ

สงเกตแบบมสวนรวมและการสงเกตแบบไมมสวนรวม

3. การวเคราะหขอมล

4. การสรปผลการศกษา

5. การเสนอแนะ

คาจากดความทใชในการศกษา 1. ทนทางสงคม หมายถง เปนสงดงเดมทมอยแลวในแตละชมชน ทนทางสงคมเปน

เรองของความคด ความเชอ ความไววางใจ คานยมทดรวมกนของชมชน รวมไปถงเรองของ

วฒนธรรม จารตประเพณของชมชนนนๆทมอย ทนทางสงคมยงเปนวธการในการจดการชมชน

โดยทชมชนรวมมอกนเพอใหบรรลเปาหมายทมรวมกน เปนพลงขบเคลอนใหชมชนนนมการ

พฒนาทเขมแขงและย งยน

6

2. การทองเทยวเชงอนรกษ หมายถง การทองเทยวในรปแบบทเนนไปยงการเดนทาง

ศกษาแหลงธรรมชาต วฒนธรรม ประวตศาสตร โดยการทองเทยวเชงอนรกษจะไมทาลายระบบ

สงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตใหเสอมโทรม อกทงยงมสวนชวยในการสรางโอกาสทางเศรษฐกจ

จากทรพยากรธรรมชาตทมอย สงผลใหเกดประโยชนตอชมชนทองถนนนๆ

3. การมสวนรวม หมายถง การทประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนา การบรหาร

จดการในทกขนตอนของโครงการ โดยทประชาชนนนรวมมอกน ทางานรวมกน ตดสนใจรวมกน

เพอใหบรรลวตถประสงคทตงไว อกทงประชาชนยงเปนผไดรบประโยชนโดยตรงจากการมสวน

รวมในโครงการนนๆดวย

4. กระบวนการมสวนรวม หมายถง ขนตอนการมสวนรวมทสาคญ 4 ขนตอน คอ

4.1 ขนตอนการมสวนรวมในการวางแผน

4.2 ขนตอนการดาเนนกจกรรม

4.3 ขนตอนการรบผลประโยชน

4.4 ขนตอนการตดตามและประเมนผล

5. ชมชน หมายถง ชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวด

ชมพร

ประโยชนทไดรบจากการศกษา 1. ทาใหทราบถงทนทางสงคมของชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลง

สวน จงหวดชมพร เปนประโยชนตอการวางแผนเพอสงเสรมและพฒนาทนทางสงคมของชมชน

บานเกาะพทกษทมอยใหมความย งยนมากยงขน

2. ทาใหทราบถงบทบาททนทางสงคมในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษโดยการม

สวนรวมของชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร เปนประโยชน

ตอการนาทนทางสงคมออกมาใช และชวยใหสามารถจดการทองเทยวเชงอนรกษโดยการมสวน

รวมของชมชน อยางมประสทธภาพ

7

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

การวจยเรอง ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะ

พทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ผวจยไดทบทวนเอกสาร ศกษาหลกการ

แนวคดและทฤษฎทเกยวของจากแหลงขอมลตางๆ เชน เอกสาร ตารา งานวจยและระบบสบคนทาง

อนเตอรเนต เพอนามากาหนดกรอบแนวคดในการศกษา ในประเดนตอไปน

1. แนวคดเกยวกบทนทางสงคม

2. แนวคดเกยวกบการทองเทยวเชงอนรกษ

3. แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

4. ขอมลพนทศกษา

5. งานวจยทเกยวของ

6. กรอบแนวคดงานวจย

1. แนวคดเกยวกบทนทางสงคม

1.1 ความหมายของทนทางสงคม

การใหความหมายของทนทางสงคมนน มนกวชาการหลายทานไดใหความหมาย

แตกตางกน ในการศกษาครงน ผวจยไดรวบรวมความหมายของทนทางสงคมมาพอสงเขป ดงน

Putnum (1993, อางถงใน สวรรณ คามน และคณะ, 2551: 2-3) กลาววา ทนทาง

สงคมวา เปนลกษณะเดนขององคกรทางสงคม เชน ความไววางใจ (Trust) บรรทดฐาน (Norms)

และเครอขาย (Networks) ซงสามารถปรบปรงประสทธภาพของสงคม โดยการสงเสรม เกอหนน

การรวมมอในการดาเนนงานซงกนและกน อกทงยงชใหเหนถงกระบวนการเกดของทนทางสงคม

นน เรมจากประชาชนในสงคมมระบบคดและคานยมทดรวมกน ดงนนทนทางสงคมในรป

8

เครอขายสงผลให เพมศกยภาพในการทางานและชวยลดตนทนในการทางานไดมากกวาการทางาน

แบบปจเจกชน เกดจารตประเพณทเกยวกบการพงพาอาศยกนหรอตางตอบแทนทาใหองคกรชมชน

แขงแรงและมพลงมากขน เกดความไววางใจระหวางกนของคนในเครอขายทาใหการตดตอและ

ระบบขอมลขาวสารมความสะดวกรวดเรว และมการนาความสาเรจรวมกนในอดตมาใชประโยชน

เพอสรางความรวมมอในอนาคต

Coleman (1999, อางถงใน นทศ เอยมใส, 2555: 8) กลาววา ทนทางสงคมเปนชด

ของความสมพนธ (set of relationships) ระหวางคน เปนความสมพนธทมผลมาจากความตงใจบน

พนฐานของความหวงในสงทตองใชรวมกน (common) เปนชดของการมคานยมรวมกน (set of

shared values) และการมสานกของความไววางใจ (sense of trust) ระหวางกน สงเหลานถอเปน

โครงสรางของความสมพนธระหวางคนสองคน หรอมากกวาทไดแสดงออกมาและสงผลดตอ

กจกรรมทไดกระทาในมตดงกลาว ทาใหเหนไดวาทนทางสงคมนน เปนโครงสรางทนทางสงคมท

เกดขนกบปจจบนกบบคคลในองคกร และทางตรงกนขามในททมทนทางสงคมออนแอ กจะม

ปรากฏการณของความขดแยงกนในคานยมและการขาดซงความไววางใจระหวางกน

Social Capital Interest Group (อางถงใน วรวฒ โรมรตนพนธ, 2548: 37) กลาววา

ทนทางสงคมเปนศกยภาพหรอความสามารถทเปนไปได ทจะพฒนาใหเกดผลประโยชนได

(the potential benefits) เปนความไดเปรยบของกลมคนหรอชมชน เพราะทนทางสงคมสามารถทา

ใหเกดประโยชนไดโดยการกระทาทดงามของคน หรอกลมคนทมความเหนอกเหนใจกน และม

ความสานกรวมกนทจะกาวไปขางหนา

ชาตชาย ณ เชยงใหม (2543: 286) กลาววา ทนทางสงคม หมายถง สถาบนทาง

สงคม และรปแบบความสมพนธทางสงคมทมอยในแตละชมชน ชนบทททาหนาทจดระเบยบ

ความสมพนธ ใหความชอบธรรม แกแบบแผนของการจดสรรแลกเปลยนทรพยากร อนเปนการ

สรางความผสมกลมกลนทางสงคม และลดความขดแยงในชมชน อกนยหนง ทนทางสงคม คอ

วถการดารงชวต วฒนธรรม จารตประเพณของชมชน วถความสามารถในการจดการองคกรของ

ประชาชน รวมทงปราชญชาวบาน และภมปญญาพนบาน

อานนท กาญจนพนธ (2541, อางถงใน วรวฒ โรมรตนพนธ, 2548: 41) กลาววา

ทนทางสงคม คอ วธคด และระบบความรในการจดการวถของความเปนชมชน เชน การจดการ

9

ทรพยากร การจดระบบความสมพนธในการอยรวมกนในสงคมชมชน ไมวาจะเปนความสมพนธ

ระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบธรรมชาต หรอมนษยกบสงเหนอธรรมชาต ซงเปนเรองทตอง

อาศยวธคดเชงซอน และเกยวของกบเรองระบบความร/ภมปญญา อกทงตองอาศยกฎเกณฑมา

กากบการใชความรนน ซงอาจเปนรปของจารต กฎหมาย หรอกฎเกณฑทางสงคม พรอมกนนนก

ตองมองคกรทเขามาทาหนาทจดการเรองนนๆ เชน การใชทรพยากรตางๆ การจดการทน เปนตน

วรวฒ โรมรตนพนธ (2548: 46) กลาววา ทนทางสงคมเปนสงทมอยแลวในสงคม

และถกนามาใชในมตทหลากหลาย ซงมทงมตทกวางขวางครอบคลมในสงทเปนรปธรรม ไดแก

เรองของทรพยากรธรรมชาต และมตทเปนนามธรรมอนไดแก เรองของวฒนธรรม ความร

สตปญญา และจตใจ การมอยของทนทางสงคมในชมชนนนอาจจะดไดจากสถตตวเลขทแสดง

ถงความมคณภาพชวตทดของประชาชน (ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง หรอ

สงแวดลอม) หรอ การเตบโตเขมแขงของเครอขายทางสงคม มความเชอวา ทนทางสงคมสามารถ

กอใหเกดพลง เพอใชขบเคลอนชมชนใหสามารถพฒนาไปสความเขมแขงได

สถาบนพระปกเกลา (2554: 7) กลาววา ทนทางสงคม คอ สงดๆทมอยในชมชน

ประกอบดวย ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรบคคล หรอ ปราชญชาวบาน เครอขายของการรวมตว

กนในรปแบบตางๆ ภายในประชาคม บรรทดฐาน และความไววางใจ ซงสงผลใหผมสวนรวม

สามารถกระทาการรวมกนไดอยางมประสทธภาพในการบรรลจดมงหมายรวมกน โดยความ

รวมมอจะสาเรจกตอเมอไดมการเชอมตอถงกน และไววางใจซงกนแหละกน ทนทางสงคมม

ลกษณะเปนสนคาสาธารณะ เปนผลพลอยไดทเกดจากกจกรรมทางสงคม

จากการศกษาความหมายขางตน ผวจยสรปไดวา ทนทางสงคม เปนสงดงเดมทมอย

แลวในแตละชมชน ทนทางสงคมเปนเรองของความคด ความเชอ ความไววางใจ คานยมทดรวมกน

ของชมชน รวมไปถงเรองของวฒนธรรม จารตประเพณของชมชนนนๆทมอย ทนทางสงคมยงเปน

วธการในการจดการชมชน โดยทชมชนรวมมอกนเพอใหบรรลเปาหมายทมรวมกน เปนพลง

ขบเคลอนใหชมชนนนมการพฒนาทเขมแขงและย งยน

10

1.2 องคประกอบของทนทางสงคม

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2548: 2-3) กลาว

วา องคประกอบหลกทง 4 ดาน มบทบาทและยดโยงใหเกดทนทางสงคม ดงน

1. คน มบทบาทหลกในการพฒนาประเทศ ทตองไดรบการพฒนาในทกมตทงดาน

สขภาพ ทมงใหคนมรางกายแขงแรงสามารถดแลตนเองได ดานจตใจ ใหเปนคนทมจตใจด มน าใจ

เอออาทร เคารพกฎเกณฑของสงคม มวนย ซอสตย มความเสยสละ มจตสานกสาธารณะ และรก

ชาต ฯลฯ และดานสตปญญาใหมศกยภาพและมความสามารถในการเรยนรดวยตนเองและเรยนร

รวมกนเปนกลมอยางตอเนอง จนมนสยใฝรไปตลอดชวตและพรอมปรบตวใหรเทาทนการ

เปลยนแปลงของโลก รวมทงมความรและทกษะในการประกอบอาชพทสนบสนนการเพมขด

ความสามารถในการแขงขนของประเทศ เมอมารวมตวรวมคด รวมทาในกจกรรมตางๆ นาความรท

ตนเองมอยมาแลกเปลยน เกดการเรยนรอยางตอเนองและกอใหเกดประโยชนไดกวางขวางยงขน

2. สถาบน มบทบาทในการสนบสนนและผลกดนใหเกดพลงรวมของคนในชมชน

สงคมทาใหคนในสงคมอยรวมกนไดอยางสนตสข โดยมสถาบนหลก อาท สถาบนครอบครว เปน

สถาบนพนฐานในสงคมทหลอหลอมคนตงแตแรกเกด เปนแหลงบมเพาะปลกฝงคณธรรม

จรยธรรม คานยมทดงาม รวมทงจตสานกรจกผดชอบชวด รจกทาประโยชนเพอสวนรวม สถาบน

ศาสนา เปนทยดเหนยวจตใจของคนในสงคม กลอมเกลาจตใจใหตงมนอยในคณความด สถาบน

ศาสนาทมความเขมแขงจะสรางศรทธาใหแกคนในสงคม และเสรมสรางการอยรวมกนอยางสงบ

สข สถาบนการเมองการปกครอง ทาหนาทกากบ ดแลใหสงคมอยในระเบยบแบบแผนและใหคน

ในสงคมปฏบตตามกฎระเบยบทกาหนดรวมกน สถาบนการศกษา เปนแหลงสรางความรทาง

วชาการควบคกบการพฒนาใหเกดคณธรรม จรยธรรมแกคนในสงคม โดยเฉพาะเดกและเยาวชน

ภาคธรกจเอกชน ซงมความพรอมทางดานการบรหารจดการ บคลากร ทรพยากร และเครอขาย เมอ

ประกอบกบการใชหลกบรรษทภบาลในการดาเนนธรกจ หรอดาเนนธรกจทมกจกรรมสรางสรรค

สงคมแลวจะเปนทนทางสงคมในการพฒนาประเทศไดอยางมหาศาล และสอเปนสถาบนทสามารถ

ชนาและมอทธพลสงตอพฤตกรรม คานยมของคนในสงคมในวงกวาง

11

3. วฒนธรรม เปนวถชวตทสบทอดกนมายาวนานและเปนทยอมรบในสงคมนนๆ

ซงมความหลากหลายในแตละพนท เปนในรปของความเชอ ความศรทธา จารตประเพณทดงาม

คานยมความเปนไทย นอกจากนยงมในรปของแหลงประวตศาสตร โบราณสถาน ฯลฯ วฒนธรรม

เปนตวยดโยงคนในสงคมใหตระหนกถงรากเหงาของตนเอง เกดความหวงแหน ภมใจทจะรกษา

อนรกษ ฟนฟพฒนา และตอยอดเพอประโยชนตอตนเอง ครอบครว ชมชน และประเทศ

4. องคความร ประกอบดวยภมปญญาทองถน และความรทเกดขนใหมโดยภม

ปญญาทองถนเปนศาสตรและศลปของการดาเนนชวตทสบทอดมาจากบรรพบรษเปนฐานคด และ

หลกเกณฑการกาหนดคณคา และจรยธรรมทมการสงสมสบทอดกนมายาวนานจากคนรนหนงส

อกรนหนง จากอดตถงปจจบน ทาใหเกดความหลากหลายของความรทนามาใชประโยชนได และ

สรางสมดลในการอยรวมกนของคน และธรรมชาตอยางเกอกลกน ความรทเกดขนใหมสามารถ

นามาใชในทางปฏบตได มความหลากหลาย ปรบเปลยนใหสอดคลองกบสถานการณทางเศรษฐกจ

และสงคม เพอตอบสนองเปาหมายหรอความตองการของชมชนได เชน ความตองการของตลาด

การนาเทคโนโลยสมยใหมมาปรบใชอยางเหมาะสม เปนตน

เอนก นาคะบตร (2545: 16-19, อางถง ในอาทตย บดดาดวง, 2554: 23-24) ไดแบง

ทนทางสงคมออกเปน 5 รปแบบ ไดแก

1. ทนทางสงคมรปแบบแรก คอ จตวญญาณ ระบบคณคา สานกทองถน ความ

ภาคภมใจทมตอถนฐานบานเกด รวมเรยกวา Spirit Capital สงนในสงคมไทยมมาตลอดใน

ความรสกของคนทรกบาน รกเมอง เสยสละ และการดแลสบตอ ซงจตวญญาณและระบบคณคา

เหลาน เปนสงทสงคมไทยมปรากฏอยอยางชดเจน ทงทเปนเรองคณคา พธกรรม ความภาคภมใจท

อยในจตใจของผคนในแตละสงคม

2. ทนทางสงคมรปแบบทสอง คอ ทนทางภมปญญา ไดแก ความร ภมปญญา และ

วถชมชนทแสดงออกทางปจจยส อาหาร เสอผา ยารกษาโรค ทอยอาศย รวมไปถงเครองใชของใช

เครองไมเครองมอตางๆ ทเกยวของกบการดาเนนชวตสะทอนใหเหนความพอด ความพอเพยง การ

อยรวมกนของผคน อยรวมกบธรรมชาตโดยไมเอาเปรยบกน

3. ทนทางสงคมรปแบบทสาม คอ ทรพยากรมนษย/ทรพยากรบคคล เปนทนทมอย

ในตวมนษย เชน ความรกเพอน ความรกศกดศรความเปนคนไทย หรอแมกระทงผนาทางความคด

12

ผนาทางการเกษตร เหลานลวนเปนสนทรพยทไมมวนหมดสน ซงเปนบคคลทมความสามารถใน

ระดบหนงและมความพรอมทจะปรบตวเขาสความรวมมอ

4. ทนทางสงคมรปแบบทส คอ ทนทางทรพยากรธรรมชาต ไดแก ความหลาก

หลายทางชวภาพทมอยมากมาย ไมวาจะเปนหญาตางๆ สมนไพร พชพรรณสงมชวตตางๆ แรธาต

และผลผลตของธรรมชาต ดน นา ปาเขา ลวนเปนทนทสาคญ หากชมชนคนพบคณคาของสงเหลาน

มลคากจะตามมาและไมมหมด เพราะใชเปน จดการเปน

5. ทนโภคทรพย คอ ทนทชมชนไดรวมกนสราง รวมกนผลตสะสมมาจากบรรพ

บรษเรอกสวนไรนา สงปลกสราง เงนทสะสม กจกรรม โครงการตางๆททารวมกน ลวนเปนทน

ของชมชนอยตลอดมาไมวาจะเปน กองทนฌาปนกจ ธนาคารขาว กลมออมทรพย ธนาคารกระบอ

เปนตน การจดการทนทางเศรษฐกจทเปนทงปจจยการผลต และปจจยการดารงชวตนมอยในทก

ชมชน ทกศาสนา สงผลใหเกดกฎเกณฑทรอยรดผคนใหอยรวมกน เปนพเปนนองไวใจกน

กอใหเกดกฎเกณฑทางศลธรรม ศาสนา จารต ประเพณททาใหคนรวมใจ รวมคด รวมทาเดนทางไป

ทางเดยวกน

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (2557: 3-4) กลาววา ทนทาง

สงคมเปนเรองของความสมพนธผานสงทเปนนามธรรมและรปธรรม โดยผานองคประกอบท

สาคญ ไดแก

1. ทนมนษย คอ บคคลทมองคความร ความสามารถ ทกษะ และนามาใชเพอ

ประโยชนตอสวนรวม ชมชน สงคม บนพนฐานของความรก ความเอออาทร มน าใจ มจตอาสา

ไดแก ผนาทางสงคม แกนนาชมชน ปราชญชาวบาน อาสาสมครทมความรก เอออาทรตอเพอน

มนษย มน าใจ มจตสาธารณะ ไดรบความไววางใจ มความรสตปญญาและทกษะ มคณธรรม มวนย

มความรบผดชอบ มทศนคตทดในการทางาน และไดใชศกยภาพและคณสมบตทงหลายทมทา

ประโยชนตอชมชน

2. ทนสถาบน คอ การรวมตวของกลมคนเปนองคกรทมศรทธา ความเชอมน และม

จตสานกรวมกน มงมนในสงเดยวกนเพอพฒนาสงคมชมชนใหเขมแขง เปนการรวมกลม

และสถาบนทางสงคม เปนเครอขายทมพลงในการขบเคลอนการพฒนาชมชน ความเปนกลมกอน

ทาใหมศกยภาพและพลงทจะชวยเหลอกนเองหรอรวมกนทาประโยชนเพอชมชน ตวอยางของทน

13

สถาบนในชมชน ไดแก กลมออมทรพยตางๆ กลมอาชพ วด โรงเรยน สถาบนครอบครว รวมทง

หนวยงานภาครฐ เชน องคการบรหารสวนตาบล(อบต.) สถานอนามย สถานตารวจ เปนตน

3. ทนภมปญญาและวฒนธรรม คอ การนาเอาองคความรจากตวบคคล ชมชน

ภมปญญา ปราชญทองถน จนเกดกระบวนการนาไปพฒนาเปนจารต ประเพณวฒนธรรม นาไปส

การใชประโยชนและความภาคภมใจในความเปนตวตนของตนเอง ทนภมปญญาและวฒนธรรม

ไดแก ภมปญญาไทย ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมไทย จารตประเพณไทย สถาปตยกรรม

ตางๆ เชน แหลงประวตศาสตร โบราณสถาน รวมทงระบบคณคา เชน คณธรรม วนย จตสานก

สาธารณะ ภมปญญา จารตประเพณ วฒนธรรมตางๆ เหลาน เปนสงทสงสมสบทอดกนมา เปน

สายใยของความผกพน เปนสงททาใหชมชนอยรวมกนดวยความรกใครสามคคเปนหมเหลา

มความเอออาทรชวยเหลอเกอกล แบงปนกน เปนสงทคมใหคนอยในกรอบจรยธรรม คณธรรมเปน

ตวชวยสนบสนนการทากจกรรมอนๆของชมชน

4. ทนทรพยากรธรรมชาต เปนทนทมอยในชมชน ชมชนไดใชประโยชนรวมกน

เชน แมน า นาตก ถา ปาเขา ของปา ผลผลตทางการเกษตรของชมชน ทรพยากรทงหลายทมอยใน

ชมชน เปนสงททาใหคนในชมชนเกดความผกพน เปนตวเชอมใหคนในชมชนมความสมพนธ

เปนกลม/เครอขาย รวมกนใชประโยชนเพอการแกไขปญหาและพฒนาชมชน เปนการใช

ทรพยากรธรรมชาต นาตก ภเขา เพอจดการทองเทยวเชงอนรกษของชมชน โดยการมสวนรวมของ

คนในชมชนและทาใหมการเออเฟอเผอแผ เชน การรวมกนพฒนาผลผลตของชมชนใหมคณภาพ

หรอรวมกนอนรกษใหคงไว ซงสงตางๆ เหลานทาใหคนรวมกลมมสมพนธภาพทด ชวยเหลอกน

และชวยงานของสวนรวม

จากการศกษาองคประกอบของทนทางสงคมขางตน ผวจยสรปไดวา องคประกอบ

หลกของทนทางสงคมม 4 องคประกอบ ดงน ทนคน/มนษย คอ บคคลทมองคความร ความสามารถ

มจตสาธารณะ มความเอออาทร มน าใจ และพรอมทจะเสยสละทาประโยชนเพอชมชน ทนสถาบน/

องคกร คอ สถาบน องคกร ทมสวนสนบสนน ผลกดนใหชมชนนนอยรวมกนอยางเปนสขและทา

ประโยชนรวมกน ทนภมปญญาวฒนธรรม คอ ภมปญญาทองถน จารตประเพณทมอยในทองถน

รวมไปถงคานยมและความเชอทดของชมชน ทนทรพยากรธรรมชาต คอ ทรพยากรธรรมชาตตางๆ

ทมอยในชมชน เปนทรพยากรทมอยแลวดงเดม

14

1.3 บทบาทหนาทของทนทางสงคม

Putnam (1993, อางถงใน ทนกฤต นตวงษ, 2554: 26-27) กลาววา ทนทางสงคมม

บทบาทและหนาทสาคญทจะกอประโยชนตอชมชน 2 ลกษณะ และแตลกษณะอยรวมกนเหมอน

เหรยญสองดาน ดงน

1. บทบาทของทนทางสงคมในฐานะตวเชอมใหกลมสมาชก (bonding social

capital) เนนการมองเขามาภายใน (inward looking) โดยจะสนบสนน ครอบครว กลมเพอน และ

กลมเพอนบานทมลกษณะความเปนพนองทางชาตพนธ และมอตลกษณทางสงคมซงใกลชดและ

รจกกนแลวมารวมมอกนสรางสายสมพนธใหเขมแขง (strong ties) แตสายสมพนธทเขมแขงจาก

ความรวมมอดงกลาวจะเปนไปเพอกดกนคนนอก

2. บทบาทการประสานสมพนธระหวางกลมภายในและภายนอก (bridging social

capital) เนนการมองออกไปภายนอก (outward looking) ซงเปนกลมทมความแตกตางทางสงคม ท

กอนหนารจกกนมากอนและมสายสมพนธทออนแอ (weak ties) มารวมมอกนเพอเพมโอกาสทาง

เศรษฐกจและสงคม

นอกจากน Putnam (2000, อางถงใน วรวฒ โรมรตนพนธ, 2548: 63-64) กลาววา

ประโยชนของทนทางสงคมมอยหลายประการ ดงน

1. ทนทางสงคมสามารถเพมศกยภาพในการทางาน และชวยลดตนทนในการ

ทางาน

2. ทนทางสงคมทาใหเกดจารตประเพณทเกยวกบการพงพาอาศยกน หรอการตาง

ตอบแทน ( reciprocity) ซงทาใหองคกรชมชนแขงแรงและมพลงมากขน ท ง น ขนอยก บ

กระบวนการรกษาชอเสยง และการยอมรบจารตประเพณของชมชนนนๆ ดวยวามมากนอยเพยงใด

3. ทนทางสงคมทาใหเกดความไววางใจระหวางกนของคนในเครอขาย ทาใหการ

ตดตอและระบบขอมลขาวสารมความสะดวกรวดเรว

4. ทนทางสงคมทาใหคนในชมชนนนนาความสาเรจทเคยเกดขนรวมกนในอดต

มาใชประโยชนเพอตอยอดถงความสาเรจในอนาคต

วรวฒ โรมรตนพนธ (2548: 67) กลาววา ประโยชนทเกดจากทนทางสงคมนน ชวย

ใหเกดเครอขายทางสงคมขน ทาใหงานมประสทธภาพรวดเรวมากขนและลดตนทนลง ชวยใหเกด

15

จารตประเพณทด ชวยใหชมชนมพลงและเขมแขงสมารถทจะแกไขปญหาไดงายขน อกทงยงชวย

ใหบคคลมทางเลอกมากขน ในการพฒนาชวตสวนบคคล หรอในสวนทเกยวของกบเศรษฐกจ

จากการศกษาบทบาทหนาทและประโยชนของทนทางสงคมขางตน ผวจยสรปไดวา

ทนทางสงคมมบทบาทในการเชอมความสมพนธของคนทมความสนทใกลชด รจกกนเปนอยางด

เพอกอใหเกดความรวมมอทเขมแขงในเรองทมความตองการรวมกน อกทงยงมหนาทในการ

ประสานสมพนธความรวมมอกบกลมคนหรอองคกรภายนอกเพอผลประโยชนรวมกน เมอมการ

รวมมอกนกจะทาใหกลมคน ชมชน หรอองคกรมศกยภาพจากเดมมากขน กอใหเกดโอกาสทาง

เศรษฐกจ ทาใหกลมคน ชมชน องคกรนนๆสามารถทจะพฒนาไปขางหนาไดอยางมนคง

การศกษาแนวคดเกยวกบทนทางสงคม ท งนผวจ ยไดนาแนวคดดงกลาวไปใช

ประโยชน เพอเปนความรและเปนแนวทางในการศกษาเรอง ทนทางสงคมกบการจดการ

การทองเทยวเชงอนรกษบานเกาะพทกษ ทาใหทราบถงความหมายของทนทางสงคม องคประกอบ

บทบาทหนาทของทนทางสงคม เพอนามาใชในการวเคราะหขอมลทนทางสงคมของชมชน และ

ผวจยไดนาความรในเรองขององคประกอบทนทางสงคมมากาหนดเปนกรอบแนวคดในงานวจย

โดยงานวจยนศกษาทนทางสงคมใน 4 ประเดน ดงน ทนมนษย ทนสถาบน ทนภมปญญาและวฒน

ธรรมและทนทรพยากรธรรมชาต

2. แนวคดเกยวกบการทองเทยวเชงอนรกษ

2.1 ความหมายของการทองเทยวเชงอนรกษ

การใหความหมายของการทองเทยวเชงอนรกษ มนกวชาการหลายทานไดให

ความหมายไวมากมาย ในการศกษาครงนผวจยไดรวบรวมความหมายของการทองเทยวเชงอนรกษ

มาพอสงเขป ดงน

พงศศานต พทกษมหาเกต (2538: 37) กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษ เปนการ

ทองเทยวทมงเนนการใหความรความเขาใจแกนกทองเทยว ในดานระบบนเวศของทรพยากร

ทองเทยว ซงประกอบดวย ธรรมชาต ปาไม และแหลงทองเทยวตางๆ ตลอดจนคณคา ความเชอ

คานยม วฒนธรรม ฯลฯ ของชมชนนนๆ เมอนกทองเทยวมความเขาใจดแลว นกทองเทยวจง

16

ปรบตวใหกลายเปนสวนหนงของธรรมชาตหรอของชมชนนนๆ โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอ

ระบบนเวศของสงแวดลอม หรอตอสงคม ตอชมชนนนๆ

ยวด นรตนตระกล (2539: 45) กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษ ใหความหมายท

เปนสาระสาคญ ดงน

1. แหลงทองเทยวทจะสงเสรมและพฒนาเพอการทองเทยวเชงอนรกษ ควรเปน

พนทธรรมชาตทมการอนรกษทรพยากรธรรมชาต และสภาพแวดลอม รวมไปถงแหลง

ประวตศาสตร โบราณคด และวฒนธรรมทปรากฏในพนทธรรมชาตนนดวย

2. การทองเทยวเชงอนรกษเปนการทองเทยวททกฝายมความรบผดชอบตอ

สภาพแวดลอมธรรมชาต และระบบนเวศ โดยเปนการทองเทยวทไมทาลาย หรอทาให

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรม

3. การทองเทยวเชงอนรกษเนนใหนกทองเทยวไดสมผส หรอมประสบการณกบ

สภาพแวดลอมธรรมชาตโดยตรง และเปดโอกาสใหนกทองเทยวไดศกษาเรยนรสภาพแวดลอม

ธรรมชาต ซงนอกจากจะไดรบความพงพอใจแลว ยงจะเปนการเสรมสรางจรรยาบรรณสงแวดลอม

เชงบวกดวย

4. การทองเทยวเชงอนรกษจะตองเปนการทองเทยวทใหประโยชน กลบคนส

ธรรมชาต และการอนรกษธรรมชาต ในขณะเดยวกนจะเออประโยชนตอชมชนทองถนทงทางตรง

และทางออม

5. การทองเทยวเชงอนรกษจะมงเนนทคณคาธรรมชาต หรอลกษณะเดนทเปน

เอกลกษณของแหลงทองเทยว เปนสงดงดดนกทองเทยว ไมใชเนนทการเสรมแตงหรอการพฒนา

สงอานวยความสะดวกตางๆ

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (2540: 3) กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษ

คอ การทองเทยวธรรมชาตทครอบคลมถงสาระดานการศกษา การเขาใจธรรมชาตสงแวดลอม และ

มการจดการเพอรกษาระบบนเวศใหย งยน คาวา ธรรมชาตสงแวดลอมยงครอบคลมถง

ขนบธรรมเนยมประเพณทองถนดวย สวนคาวาการรกษาระบบนเวศใหย งยนนนหมายถง การปน

ผลประโยชนตางๆ กลบสชมชนทองถนและการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

17

The Ecotourism Society (อางถงใน สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2548: 9)

กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษเปนการเดนทางไปเยอนแหลงธรรมชาต โดยมวตถประสงคเพอ

การเรยนรถงวฒนธรรม และประวตศาสตรดวยความระมดระวงไมใหเกดการเปลยนแปลง หรอ

ทาลายคณคาของระบบนเวศ และในขณะเดยวกนกชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจทสงผลใหการ

อนรกษทรพยากรธรรมชาต เกดประโยชนตอประชาชนทองถน

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา (2548: 10) กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษ

เปนการทองเทยวรปแบบหนงทเกยวของกบการเดนทางไปยงแหลงธรรมชาต และแหลงวฒนธรรม

อยางมความรบผดชอบ โดยไมกอใหเกดการรบกวนหรอทาความเสยหายแกทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม แตมวตถประสงคอยางมงมนเพอชนชม ศกษา เรยนร และเพลดเพลนไปกบ

ทศนยภาพ พชพรรณ ลกษณะทางวฒนธรรมทปรากฏในแหลงธรรมชาตนน

จากการศกษาความหมายขางตน ผวจยสรปไดวา การทองเทยวเชงอนรกษ เปนการ

ทองเทยวในรปแบบทเนนไปยงการเดนทางศกษาแหลงธรรมชาต วฒนธรรม ประวตศาสตร โดย

การทองเทยวเชงอนรกษจะไมทาลายระบบสงแวดลอม ทรพยากรธรรมชาตใหเสอมโทรม อกทง

ยงมสวนชวยในการสรางโอกาสทางเศรษฐกจจากทรพยากรธรรมชาตทมอย สงผลใหเกด

ประโยชนตอชมชนทองถนนนๆ

2.2 หลกการทองเทยวเชงอนรกษ

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (2540: 23-24) กลาววา

หลกการทองเทยวเชงอนรกษ มหลกการ ดงน

1. เปนการทองเทยวทมความย งยน ซงดาเนนในสภาพแวดลอมธรรมชาต มการ

จดการอยางย งยน ไมกอใหเกดผลกระทบ หรอสงผลกระทบตอสงแวดลอมคอนขางตา และชวย

เสรมสรางการรกษาคณภาพสงแวดลอมของแหลงทองเทยวใหย งยนตอไป

2. เปนการทองเทยวทอาศยสงแวดลอมทางธรรมชาต โดยมงเนนลกษณะเดนทาง

ชววทยา กายภาพ และวฒนธรรม นอกจากนยงอาจรวมถงองคประกอบทางวฒนธรรมทเกดขนใน

สงแวดลอมตามธรรมชาต

18

3. เปนการทองเทยวทมกระบวนการเรยนร และใหการศกษาเกยวกบระบบนเวศ

และสงแวดลอมของแหลงทองเทยวเพอเพมพนความร ความประทบใจ และประสบการณทมคณคา

เพอสรางความตระหนกและจตสานกทถกตองตอนกทองเทยว

4. เปนการทองเทยวทโดยการมสวนรวมของชมชนทองถน ไมเพยงกอประโยชน

แกชมชนและสภาพแวดลอม แตยงปรบปรงคณภาพดานประสบการณของนกทองเทยว ชมชน

ทองถนสามารถมสวนรวมปฏบตการทองเทยวเชงอนรกษ รวมทงการจดเตรยมขอมลความร การ

บรการ เครองอานวยความสะดวก และผลตผล การทองเทยวเชงอนรกษสามารถกอใหเกดการสราง

รายได

การทองเทยวแหงประเทศไทย (2540: 17) กลาววา หลกของการทองเทยวเชง

อนรกษครอบคลม ดงน

1. เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวธรรมชาต (Nature based) เปนหลกทม

เอกลกษณเฉพาะถน (Identical or Authentic or Endemic or Unique) ทงนรวมถงแหลงวฒนธรรม

และประวตศาสตรในพนทนนๆ

2. เปนการทองเทยวทมการจดการอยางย งยน (Sustainable Management) เพอให

เกดเปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ (Responsibly Travel) ทไมมผลกระทบตอสงแวดลอม

และสงคม (no or low impact)

3. เปนการทองเทยวทมกระบวนการเรยนร (Learning process) โดยมการให

การศกษา เกยวกบสภาพแวดลอมและระบบนเวศของแหลงทองเทยว เปนการเพมพนความร

ประสบการณ ความประทบใจ เพอสรางความตระหนกและปลกจตสานกทถกตองตอนกทองเทยว

4. เปนการทองเทยวทคานงถงการมสวนรวมของชมชน (Involvement of local

community or people participation) เพอกอใหเกดผลประโยชนตอทองถน โดยหมายถงการ

กระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต และการไดรบผลตอบแทน เพอกลบมาบารงรกษา และ

จดการแหลงทองเทยว และในทสดทองถนสามารถควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางมคณภาพ

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม, กองสงเสรมและเผยแพร (2541: 5) กลาววา การ

ทองเทยวเชงอนรกษนน ควรมหลกการตางๆ ดงน

19

1. เปนการทองเทยวทไมกอใหเกดความเสอมโทรมทางสภาพแวดลอม ไมวาจะ

เปน นาเสย ขยะ ตลอดจนการคมนาคม

2. กอใหเกดประโยชนในระยะยาวแกทรพยากร ชมชนทองถนและอตสาหกรรม

การทองเทยว สวนหนงรายไดควรยอนไปสการอนรกษ

3. การจดประสบการณใหนกทองเทยวเพอศกษาสงแวดลอม สงคม วฒนธรรม

ทองถน ควรสนบสนนใหนกทองเทยวมความรบผดชอบทงดานคณธรรมจรยธรรมและพฤตกรรม

ของตนเองทมตอสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และวฒนธรรมในชมชนทเปนแหลงทองเทยว

4. ในการสรางหรอการจดการใดๆ ควรยอมรบขอจากดของสภาพแหลงทองเทยว

ตามลกษณะทเปนอย หากมการพฒนาหรอเปลยนแปลง ควรเปนไปเพอใหทศนยภาพของทองถนด

ขน ตลอดจนการลงทนทางดานการทองเทยวกเปนไปเพอสนบสนนเศรษฐกจและกจกรรมตางๆ

ในทองถน ไมพงการลงทนของตางชาต

5. ในการวางแผน ตดสนใจและดาเนนงานตลอดจนการควบคม ควรใหคนใน

ทองถนมสวนรวมมากทสด มใชเปนเพยงเปาหมายของการทองเทยว และใหบคคลภายนอกมาคด

และตดสนใจเพยงฝายเดยว เพราะจะไมเปนไปตามความตองการของคนในทองถนอยางแทจรง

6. มการจดการและควบคมจานวนของนกทองเทยว ใหอยในระดบทเหมาะสมและ

ไมเกนความสามารถของชมชนในทองถน และระบบนเวศของแหลงทองเทยวทรองรบได

จากการศกษาหลกการทองเทยวเชงอนรกษขางตน ผวจยสรปไดวา การทองเทยวเชง

อนรกษนนมหลกการทสาคญ คอ เปนการทองเทยวในแหลงธรรมชาตทมความย งยน การทองเทยว

นนจะตองไมสงผลกระทบตอธรรมชาต หรอสงผลกระทบนอยทสด มการเรยนรเกยวกบ

ทรพยากรธรรมชาตนนๆ เพอใหนกทองเทยวนนมจตสานกในการดแลรกษา อนรกษ และตระหนก

ถงคณคาของแหลงทรพยากรธรรมชาต

2.3 องคประกอบของการทองเทยวเชงอนรกษ

พงศศานต พทกษมหาเกต (2538: 38) กลาววา องคประกอบสาคญของการ

ทองเทยวเชงอนรกษมอย 5 ประการ ดงน

1. ตองมผลกระทบนอยทสด (Less Impact) ตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม

ศลปะ วฒนธรรม ตลอดจนขนบธรรมเนยม และประเพณของคนในทองถน

20

2. ตองใหความรและความเขาใจแกนกทองเทยว (Knowledge and Understanding)

ในรปของสอตางๆ ตลอดจนการอธบาย การตความ (Interpretation) โดยมคคเทศก เพอให

นกทองเทยวมความร ความเขาใจ ไดรบความเพลดเพลน พรอมทงสรางจตสานกในดานการ

อนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม และใหมความตระหนกถงคณคา หรอคณประโยชนของแหลง

ทองเทยว รวมทงวฒนธรรม ความเชอ คานยม ฯลฯ ของชมชนนนๆ จนนกทองเทยวมความ

ระมดระวง ชวยปองกน และชวยกนลดผลกระทบในดานตางๆ ทอาจจะมตอธรรมชาตและ

สงแวดลอม หรอตอวถชวตของชมชน

3. ตองใหผลประโยชนแกชาวบานในทองถน (Local Benefits) ในการจางงานทง

ทางตรงและทางออม เชน การบรการจดนาเทยว การใหบรการนกทองเทยวในดานตางๆ การขาย

อาหาร การขายของทระลก เปนตน

4. ตองใหชาวบานในทองถนมสวนรวม (Local Participation) ในการวางแผน การ

ตดสนใจ การจดการ และการพฒนาการทองเทยวไปสทองถนเขา ซงจะชวยทาใหชาวบานใน

ทองถนเกดความภาคภมใจ มความรสกเปนเจาของทรพยากรทางการทองเทยว แลวผนกกาลงรวม

แรงรวมใจชวยกนพฒนาและอนรกษทรพยากรน นไวอยางย งยน (Ecologically Sustainable

Development)

5. ตองใหนกทองเทยวพงพอใจ (Tourist Satisfaction) การสรางสรรคใหเกด

ประสบการณและความพงพอใจในดานการทองเทยวแนวอนรกษแกนกทองเทยว จะมผลทาให

ชมชนไดรบผลประโยชนจากการทองเทยวเชงอนรกษในระยะยาวอยางย งยน

ยวด นรตนตระกล (2539: 45-46) กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษมองคประกอบ

สาคญ 3 ประการ ดงน

1. การสรางจตสานกเกยวกบการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ธรรมชาตและ

สงแวดลอมเปนปจจยพนฐานสาคญของแหลงทองเทยวธรรมชาต การใหความร ความเขาใจ หรอ

สรางจตสานกแกนกทองเทยวเกยวกบความจาเปนในการปกปองรกษาธรรมชาตสงแวดลอม

ระหวางการเดนทางทองเทยว เพอใหคงอยสนองความตองการของคนทวไป จงเปนสงทตองกระทา

นอกจากนการสรางจตสานกในดานการอนรกษยงรวมไปถงบคคลกลมอนๆ เชน ประชาชนทองถน

มคคเทศก เปนตน

21

2. ความพงพอใจของนกทองเทยว นกทองเทยวมกเปนกลมนกทองเทยวทม ความ

ปรารถนาหรอสนใจทจะศกษาเรยนรเกยวกบธรรมชาตในลกษณะตางๆ และมกไมสนใจความ

สะดวกสบาย กลมนกทองเทยวเชงอนรกษจงตองการการบรการและสงอานวยความสะดวกทให

ความร ความเขาใจเกยวกบธรรมชาตแวดลอมมากกวา ซงชวยเพมพนประสบการณใหแก

นกทองเทยว และไดรบความพงพอใจกลบไป

3. การมสวนรวมของชมชนทองถน การเปดโอกาสใหชมชนทองถนมสวนรวมใน

การทองเทยวเชงอนรกษในรปแบบตางๆ จะชวยใหชมชนไดรบผลประโยชนจากการทองเทยวทง

ทางตรงและทางออม

ดรรชน เอมพนธ และสรเชษฏ เชษฐมาส (2539) กลาววา การทองเทยวเชงอนรกษ

มองคประกอบ 4 ประการ ดงน

1. ทรพยากรทองเทยว การทองเทยวเชงอนรกษเกยวของกบธรรมชาตทยงดารงไว

ซงสภาพดงเดมของระบบนเวศ (first hand ecosystem) และวฒนธรรมทองถน ทมความเปน

เอกลกษณเฉพาะถน

2. นกทองเทยวเชงอนรกษ จะตองมพฤตกรรมทเหมาะสมกบวตถประสงคใน

การศกษาหาความร และประสบการณ เพอเสรมสรางจตสานกในการอนรกษธรรมชาต จาแนก

ได 4 ประเภท คอ

2.1 นกทองเทยวแบบหวกระททเนนความสาคญในการศกษาคนควาขณะท

เทยวชมธรรมชาต

2.2 นกทองเทยวทเนนเจาะจงไปเทยวสถานทธรรมชาตโดยเฉพาะ เพอจะไดร

ไดเขาใจในธรรมชาต หรอประเพณทองถน

2.3 นกทองเทยวทชอบไปสถานทแปลกๆ ทไมเคยไปมากอน

2.4 นกทองเทยวทบงเอญตองไปชมธรรมชาต เพราะเปนสวนหนงของ

โปรแกรมทองเทยวทตนไดเลอกไป

3. การตลาด นบเปนสวนสาคญในการชกจงนกทองเทยวใหไปทองเทยว เปน

สอกลางระหวางนกทองเทยว ผประกอบการ และแหลงทองเทยว ในการใหขอมลเพอเปนการชวย

ใหนกทองเทยวตดสนใจวารปแบบของการทองเทยวในลกษณะเชนนเหมาะสมกบความสนใจ และ

22

ตรงตามความตองการของตนเองหรอไม และสามารถยอมรบกฎ หรอกตกาของการทองเทยวเชง

อนรกษไดหรอไม

4. การบรการ ตองเนนการใหขอมลขาวสารและบรการเพอใหนกทองเทยวไดรบ

ประสบการณ ความร ความเขาใจอยางลกซงเกยวกบธรรมชาตและวฒนธรรมทองถน เชน บรการ

ดานสอความหมายธรรมชาต การมสวนรวมของประชาชนทองถน การจดทพกทสอดคลอง

กลมกลนกบธรรมชาตและวฒนธรรมทองถน มคคเทศกนาทางในการเดนปา เปนตน

จากการศกษาองคประกอบการทองเทยวเชงอนรกษ ผวจยสรปไดวา การทองเทยวเชง

อนรกษนนมองคประกอบหลกทสาคญ 4 องคประกอบ คอ องคประกอบแรก คอทรพยากรแหลง

ทองเทยวเปนทรพยากรดงเดมของทองถนและการทองเทยวตองมผลกระทบตอทรพยากรนอยทสด

องคประกอบทสอง คอ ชาวบานในทองถนมสวนรวมในการทองเทยวเชงอนรกษ องคประกอบท

สาม คอ การสรางการเรยนร เพอใหนกทองเทยวมจตสานกในการอนรกษและตระหนกถงคณคา

ของทรพยากรแหลงทองเทยว

การศกษาแนวคดเกยวกบการทองเทยวเชงอนรกษ เปนการศกษาเอกสารเบองตน

เพอใหผวจยเขาใจถงการทองเทยวเชงอนรกษทงความหมาย หลกการทองเทยว และองคประกอบ

การทองเทยวเชงอนรกษ ทงนเพอผวจยสามารถนาแนวคดการทองเทยวเชงอนรกษดงกลาวไปใช

ประโยชนในการประกอบการวจย กบการทองเทยวเชงอนรกษของชมชนบานเกาะพทกษ

3 แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

3.1 ความหมายการมสวนรวม

การใหความหมายของการมสวนรวม มนกวชาการหลายทานไดใหความหมาย

แตกตางกนขนอยกบบรบททศกษา ในการศกษาครงน ผวจยไดรวบรวมความหมายของการมสวน

รวมมาพอสงเขป ดงน

ประเวศ วะส (2532: 22) กลาวถง การมสวนรวมของประชาชนวาเปนความรเรม

ของทองถนในการทาใหเกดการจดองคกร และเกดการปรากฏขนของผนาตามธรรมชาต ผนาของ

ชมชน ผนาททางราชการแตงตงอาจจะไมใชผนาจรงๆ ทชาวบานยอมรบนบถอ ผนาทางธรรมชาต

อาจจะเปนชาวบาน เปนพระ เปนผใหญบาน เปนกานน เปนคร เปนใครกตามแตสถานการณ

23

นรนดร จงวฒเวศย (2539: 183) กลาววา การมสวนรวม หมายถง การเกยวของ

ทางดานจตใจและอารมณ (mental and emotional involvement) ของบคคลหนงในสถานการณกลม

(group situation) ซงผลของการเกยวของดงกลาวเปนเหตเราใจใหกระทาการใหบรรลจดมงหมาย

ของกลมนน กบทงทาใหเกดความรสกรวมรบผดชอบกบกลมดงกลาวดวย

Franklyn (1985, อางถงใน ชนรตน สมสบ, 2539: 23) กลาววา การมสวนรวมเปน

การเขารวมอยางแขงขนของประชาชนในการดาเนนการตดสนใจในทกระดบ และทกรปแบบของ

กจกรรมตางๆ ทางดานเศรษฐกจ สงคมและการเมอง โดยเฉพาะในบรบทของกระบวนการวางแผน

ทมการกาหนดรปแบบ แนวคดการมสวนรวมสมพนธกบการเขารวมของมวลชนอยางกวางขวางใน

การเลอก การบรหาร และการประเมนผลของแผนงานโครงการตางๆ ทจะนามาซงการยกระดบ

ความเปนอยใหสงขน

นอกจากน Franklyn Lisk ยงเพมเตมความหมายของการมสวนรวม 3 ประการ คอ

1. อทธพลของประชาชนตอการตดสนนโยบายทเกยวกบการจดสรร และการใช

ประโยชนของทรพยากรเพอการผลต

2. เกยวของกบความจาเปนทการเขารวมของประชาชนในการวางแผน และดาเนน

กจกรรมตางๆ จะสรางโอกาสดานสงคม เศรษฐกจ เพอยกระดบรายไดและการจางแรงงานและเพม

การกนดอยด

3. การมสวนรวมสนองตอสงทจะเขาถงซงการปรบปรงใหคนจนไดรบประโยชน

เพอการผลตหลกๆ การบรการ และสงอานวยความสะดวกสาธารณะดวย

ปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2543: 198-199) กลาววา การมสวนรวมม

ความหมายใน ลกษณะ ดงน การมสวนรวมเปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชนเขามา

มสวนรวมในกระบวนการพฒนา ตงแตเรมจนสนสดโครงการ ไดแก การรวมกนคนหาปญหา การ

วางแผน การตดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยในทองถน การบรหารจดการ การตดตาม

ประเมนผล รวมทงการรบผลประโยชนทเกดขนจากโครงการ โดยโครงการพฒนาดงกลาว จะตอง

มความสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน

จากการศกษาความหมายขางตน ผวจยสรปไดวา การมสวนรวม หมายถง การท

ประชาชนเขามามสวนรวมในการพฒนา การบรหารจดการในทกขนตอนของโครงการ โดยท

24

ประชาชนนนรวมมอกน ทางานรวมกน ตดสนใจรวมกน เพอใหบรรลวตถประสงคทตงไว อกทง

ประชาชนยงเปนผไดรบประโยชนโดยตรงจากการมสวนรวมในโครงการนนๆดวย

3.2 ลกษณะการมสวนรวม

นรนดร จงวฒเวศย (2539: 189) กลาววา การมสวนรวมมหลายระดบ ตงแตเปน

สมาชกจนถงเปนผนาหรอประธานกรรมการ ดงน

1. เปนสมาชก

2. เปนสมาชกทเขารวมการประชม

3. เปนสมาชกทบรจาคเงนชวย

4. เปนกรรมการ

5. เปนประธานกรรมการ

Lee. J. Cary (1970: 147, อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ, 2543: 206)

กลาววา ลกษณะของการมสวนรวม แบงตามบทบาทและหนาทของผเขารวมในกจกรรมพฒนา

ดงน

1. เปนสมาชก (Membership)

2. เปนผเขารวมประชม (Attendance at Meeting)

3. เปนผบรจาคเงน (Financial contribution)

4. เปนกรรมการ (Membership on committees)

5. เปนประธาน (Leader)

จากการศกษาลกษณะการมสวนรวมขางตน ผวจยสรปไดวา ลกษณะการมสวนรวม

ของประชาชนนน ประชาชนจะเขามามบทบาทและหนาททตางกน ประชาชนจะมบทบาทของการ

เปนสมาชกในกจกรรมหรอโครงการนนๆ และยงมบทบาทในการชวยบรจาค สนบสนนทน หรอ

ทรพยากรตางๆ ใหกบกจกรรมหรอโครงการ โดยมประชาชนททาหนาทเปนคณะกรรมการและ

เปนเปนประธานของกจกรรมหรอโครงการนน เปนพลงสาคญในการขบเคลอนกจกรรมหรอ

โครงการนนใหประสบผลสาเรจ

25

3.3 กระบวนการมสวนรวม

WHO / UNICFF (1978: 41-49, อางถงใน ปารชาต วลยเสถยร และคณะ, 2543:

202) กลาววา รปแบบการมสวนรวมม 4 ขนตอน ดงน

1. การวางแผน ประชาชนตองมสวนรวมในการวเคราะหปญหา จดลาดบความ

สาคญ ตงเปาหมาย กาหนดการใชทรพยากร กาหนดวธ ตดตามประเมนผล และประการสาคญ คอ

ตองตดสนใจดวยตนเอง

2. การดาเนนกจกรรม ประชาชนตองมสวนรวมในการดาเนนการและบรหารการ

ใชทรพยากร มความรบผดชอบในการจดสรรควบคมทางการเงน

3. การใชประโยชน โดยประชาชนตองมความสามารถในการนาเอากจกรรม มาใช

ใหเกดประโยชน

4. การไดรบประโยชน โดยประชาชนตองไดรบการแจกจายผลประโยชนจาก

ชมชนในพนฐานทเทาเทยมกน

ปารชาต วลยเสถยร และคณะ (2543: 205) กลาววา กระบวนการมสวนรวม

โดยทวไปม ดงน

1. การมสวนรวมในการศกษาชมชนจะเปนการกระตนใหประชาชนไดรวมกน

เรยนรสภาพของชมชน การดาเนนชวต ทรพยากรและสงแวดลอม เพอใชเปนขอมลเบองตนในการ

ทางานและรวมกนคนหาปญหาและสาเหตของปญหา ตลอดจนการจดลาดบความสาคญของปญหา

2. การมสวนรวมในการวางแผน โดยจะมการรวมกลมอภปรายและแสดงความ

คดเหนเพอกาหนดนโยบาย วตถประสงค วธการ แนวทาง การดาเนนงานและทรพยากรทจะตองใช

3. การมสวนรวมในการดาเนนการพฒนา โดยการสนบสนนดานวสด อปกรณ

แรงงาน เงนทนหรอเขารวมการบรหารงาน การใชทรพยากร การประสานงานและดาเนนการขอ

ความชวยเหลอจากภายนอก

4. การมสวนรวมในการรบผลประโยชนจากการพฒนา เปนการนาเอากจกรรมมา

ใชใหเกดประโยชน ทงดานวตถ และจตใจ โดยอยบนพนฐานของความเทาเทยมกนของบคคลและ

สงคม

26

5. การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผลการพฒนา เพอทจะแกไขปญหา

ตางๆ ทเกดขนไดทนท

จากการศกษากระบวนการมสวนรวมขางตน ผวจยสรปไดวา กระบวนการมสวนรวม

มขนตอนทสาคญ 4 ขนตอน คอ ขนตอนการมสวนรวมในการวางแผน ขนตอนนประชาชนจะม

สวนรวมในการแสดงความคดเหนเพอกาหนดเปาหมาย วตถประสงค วธการดาเนนงานของ

กจกรรมหรอโครงการ ขนตอนการดาเนนกจกรรม ขนตอนนเปนการดาเนนกจกรรมหรอโครงการ

จากการทไดวางแผนไว ประชาชนจะเขามามสวนรวมในการปฏบตตามแผน ขนตอนการรบ

ผลประโยชน ประชาชนมสวนรวมในการรบผลประโยชนจากกจกรรมหรอโครงการทลงมอปฏบต

ทกคนจะไดรบผลประโยชนอยางเทาเทยมกน ขนตอนสดทาย คอ ขนตอนการตดตามและ

ประเมนผล ประชาชนมสวนรวมในการประเมนผลของกจกรรมหรอโครงการทไดดาเนนการไป

แลว ทงนเพอนาขอมลทไดมาแกไขปญหา หรอพฒนาในขนตอไป

การศกษาแนวคดเกยวกบการมสวนรวม ทาใหผวจยเขาใจถงความหมาย ลกษณะการม

สวนรวม และกระบวนการมสวนรวม ทงนผวจ ยไดนาแนวคดดงกลาวไปใชประโยชนเพอเปน

ทศทางในการศกษา ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษบานเกาะพทกษ และใน

ครงนผวจยไดนาความรแนวคดการมสวนรวม มากาหนดกรอบแนวคดในการศกษาประเดนการม

สวนรวมของประชาชนในชมชนและกระบวนการจดการทองเทยวเชงอนรกษ งานวจยนแบง

กระบวนการมสวนรวมเปน 4 ขนตอน ดงน ขนตอนการวางแผน ขนตอนการดาเนนกจกรรม

ขนตอนการรบผลประโยชน และขนตอนการประเมนผล

4. ขอมลพนทศกษา 4.1 ประวตความเปนมา

ประวตความเปนมาของเกาะพทกษไมมทมาทแนชด มแตเพยงการบอกเลาจาก

บรรพบรษ ทเลาตอกนมาถงประวต ซงมหลายตานานของทมาเกาะพทกษ อนดบแรก คอ ในอดต

ชาวบานเรยกเกาะพทกษวา เกาะผทก ตามคาบอกเลาของชาวประมงผหนงซงไดออกเรอหาปลาอย

บรเวณเกาะ เมอมองมาทฝงบนเกาะพบวามเงาคนกาลงกวกมอเรยก แตเมอชาวประมงจอดเรอแลว

ขนไปบนเกาะกลบไมพบใครอยทเกาะ ชาวประมงและชาวบานใกลเคยงจงเรยกเกาะนวา เกาะผทก

27

ตอมาไดมชาวบานเขาไปอาศยอยบนเกาะ จงไดเปลยนชอมาเปนเกาะพทกษ เพอความเปน สรมงคล

(ภทราพร ทพยมงคล, 2553: 32)

อกตานานหนง นายอาพล ธานครฑ ผใหญคนปจจบนเปนผนาเทยวเลาใหฟงวา

กอนป พ.ศ. 2445 กวา 100 ปทผานมา มโจรจากเกาะสมย หนองหญาไซ และหนองไกปง หนการ

จบกมของเจาหนาทตารวจขนมาอยบนเกาะ และรอดพนคดไดจงนาครอบครวมาอยดวย พรอมกบ

สานกในความผดกลบเนอกลบตว นาครอบครวมาทามาหากนอยบนเกาะ ดวยการหาปลา และทา

สวนมะพราวเรอยมา จากเพยงไมกคนกลายเปนสงคมของ 4 ตระกล คอ “ตระกลแกวสถตย”

(ตระกลแรกของหมบาน) “ตระกลธานครฑ” “ตระกลเดชาฤทธ” และ “ตระกลหนเตยน” (ภทราพร

ทพยมงคล, 2553: 33)

ผใหญอาพลเลาถงทมาของชอเกาะนวาไมมบนทกไวเปนหลกฐาน เปนเพยงการ

เลาขานสบตอกนมาวา นาจะมาจากเหตการณในสมยกอนมเรอสาเภาบรรทกสนคาผานมาถงเกาะ

มเสยงตะโกนเรยกใหขนไปบนเกาะ เมอขนไปปรากฏวาไมมคนตามทไดยนเสยงจงคดวาเปน

เสยง “ผทก” หรอนาจะมาจากเหตการณทมเรอสาราญบรรทกสนคาและเรอของชาวประมงทออก

หาปลาในทองทะเล ยามใดทมลมพายฝนตกหนก เหลาบรรดากลาสเรอตางกใชเกาะแหงนเปน

“ทพก” เพอความปลอดภย ทกคนไดนาเหตการณจากเรองทเลามาทงหมดมาพจารณาตงเปนชอของ

หมบาน ในทสดทกคนมความเหนวาคาวา “พทกษ” มความหมายทเปนมงคล ผคนทอาศยอยบน

เกาะจะไดรบการปกปองรกษาใหรอดพนจากสงรายทจะมาทาลาย จงใหใชชอวา “บานเกาะพทกษ”

ตงแตนนเปนตนมา (ภทราพร ทพยมงคล, 2553: 33)

4.2 ทตง ลกษณะภมประเทศและภมอากาศ

4.2.1 ทตง

ชมชนบานเกาะพทกษ ตงอยหมท 14 ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน

จงหวดชมพร ชมชนบานเกาะพทกษ เปนหมบานขนาดเลก มสภาพเปนเกาะตงอยหางจากผนดน

ประมาณ 1,200 เมตร มพนท 712 ไร ตาบลบางน าจด มพนททงหมด 52.36 ตารางกโลเมตร มอาณา

เขต ทศเหนอ ทศใต ทศตะวนออก และ ทศตะวนตก ตดกบ ทะเลอาวไทย

28

ภาพท 1 พนทศกษาบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

(ทมา: แผนทอาเภอหลงสวน จงหวดชมพร, เขาถงเมอ 22 พฤษภาคม 2557)

29

พนทตาบลบางน าจดประกอบไปดวย 14 หมบาน ไดแก หม 1 บานบางน าจด หม 2

บานบางน าจด หม 3 บานแหลมหญา หม 4 บานบางหย หม 5 บานคลองวงคหม 6 บานบางมด หม

7 บานทบนายสงข หม 8 บานหนองไกปง หม 9 บานหนองพอ หม 10 บานชายเขา หม 11 บานบาง

น าจด หม 12 บานน าลอด หม 13 บานทองครก หม 14 บานเกาะพทกษ จานวนครวเรอนประมาณ

1,521 ครวเรอน ประชากรประมาณ 4,903 คน ดงตารางท 1

ตารางท 1 จานวนครวเรอนและจานวนประชากร จาแนกตามหมบาน

(ทมา: องคการบรหารสวนตาบลบางน าจด เมอป 2557)

หมท ชอหมบาน ประชากร(คน) จานวนครวเรอน

1 บานบางนาจด 270 109

2 บานบางนาจด 275 101

3 บานแหลมหญา 647 185

4 บานบางหย 514 175

5 บานคลองวงค 128 32

6 บานบางมด 236 67

7 บานทบนายสงข 229 57

8 บานหนองไกปง 659 174

9 บานหนองพอ 174 46

10 บานชายเขา 203 66

11 บานบางนาจด 225 72

12 บานนาลอด 464 132

13 บานทองครก 760 263

14 บานเกาะพทกษ 119 42

รวมทงสน 4,903 1,521

30

4.2.2 ลกษณะภมประเทศ

สภาพพนททวไป เปนทราบสงชายฝงทะเล สลบกบทราบลม บางพนทม

เนนเขาหรอเนนดนสลบ ดานทศตะวนออกมลกษณะเปนภเขาสลบทราบสง พนทเปนอาวยาว

ขนานชายฝงทะเลอาวไทย ยาวประมาณ 12 กโลเมตร และมพนทเปนเกาะ คอ เกาะพทกษ

4.2.3 ลกษณะภมอากาศ

ตงอยในเขตอทธพลของมรสมเมองรอน มลมมรสมพดผานประจาทกป ม

2 ฤดประกอบดวย ฤดรอน ซงจะมระยะเวลาคอนขางยาว คอตงแตเดอนกมภาพนธ ถง เดอน

มถนายน และ ฤดฝน จะมปรมาณฝนคอนขางมาก คอตงแตเดอนสงหาคม ถง เดอนธนวาคมของ

ทกป

4.3 สภาพทางเศรษฐกจ

ชาวบานเกาะพทกษ ประกอบอาชพทาการประมงโดยประชากรรอยละ 75

ประกอบอาชพทาประมงอยางเดยว ซงเปนประมงขนาดเลกหรอประมงชายฝง มเพยงรอยละ 25 ท

ประกอบอาชพประมงรวมกบการประกอบอาชพอน คอ สวนมะพราวและรบจาง จากการสารวจ

โครงการ จปฐ. ป 2554 ประชากรมรายไดเฉลยคนละ 146,502.60 บาท/ป ทกครวเรอนมรายไดผาน

เกณฑ จปฐ. (วชต กลยาณวตร, 2554: 5)

4.4 ขนบธรรมเนยมประเพณ

ประชาชนทงหมดบนชมชนบานเกาะพทกษนบถอศาสนาพทธ และมประเพณท

สาคญ คอ

1. ประเพณสวดหาด หรอ การทาบญเกาะประจาป (ชวงเดอนกนยายนของทกป)

เพอเปนการขอขมาแมน า พอขนทะเล แมนางเชงกระ

2. ขนบธรรมเนยมประเพณทองถน เชน พธไหวเรอ พธไหวขอขมาทะเล เปนธรรม

เนยมประเพณเฉพาะของชาวประมงเกาะพทกษ ซงปฏบตสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ

3. ประเพณหรอวฒนธรรมหลกของสงคมไทย เชน การทาบญวนออกพรรษา

ประเพณสงกรานต ประเพณลอยกระทง วนขนปใหม (วชต กลยาณวตร, 2554: 5)

31

5. งานวจยทเกยวของ

นวกานต แทงทอง (2554) ไดศกษาเรองทนทางสงคมกบการจดการชมชน กรณศกษา

ตาบลเหมองใหม อาเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม โดยมวตถประสงคเพอศกษาสถานภาพทน

ทางสงคม และเพอศกษาความสมพนธของทนทางสงคมกบการจดการชมชนของชมชนตาบล

เหมองใหม ใชวธการศกษาวจยเชงคณภาพ ผลการศกษาพบวา ชมชนเหมองใหมมสถานภาพทน

ทางสงคมทประกอบดวย ทนทางบคคล ไดแก ผนาทเปนทางการ สวนผนาทไมเปนทางการ (ผนา

ตามธรรมชาต) ทนทางทรพยากรธรรมชาตของชมชน ประกอบดวย ดน น า สภาพภมอากาศ และ

แรธาตทมความอดมสมบรณเปนปจจยพนฐานทเออตอการดารงชวต ทนทางองคกรประกอบดวย

องคกรชาวบาน สวนอกประเภทหนงคอองคกร หรอหนวยงานของรฐและเอกชน ทนทางเครอขาย

ทดารงอยในชมชน ไดแก เครอขายญาต พนอง เครอขายหนวยงานภาครฐเอกชน ทนทางวฒนธรรม

เปนกฎ ประเพณ ความเชอ และภมปญญา

สวนการจดการชมชนเพอแกไขปญหาตอบสนองความตองการของชมชนนน มการนา

ศกยภาพของชมชนหรอทนทางสงคมมาใช ผานกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน ผนา

จากทกภาคสวน ทงกานน ผใหญบาน นายกเทศมนตร นายกองคการบรหารสวนตาบล เกษตร

ตาบล สาธารณสขตาบล ทมารวมกนในการดาเนนโครงการหรอกจกรรมตางๆ โดยมศนย

ประสานงานองคการชมชน เปนองคการกลางในการขบเคลอนกจกรรม ทาใหการจดการชมชน

เปนไปอยางมประสทธภาพ

อาทตย บดดาดวง (2554) ไดศกษาเรอง ความสามารถในการนาทนทางสงคมออกมา

ใชของชมชนบานบางไพร อาเภอบางคนท จงหวดสมทรสงคราม โดยมวตถประสงคเพอศกษา

สถานะของทนทางสงคมทมอยในชมชนบานบางไพร เพอศกษาวธการนาทนทางสงคมออกมาใช

ของชมชนบานบางไพร และเพอศกษาปญหาอปสรรคในการนาทนทางสงคมออกมาใชของชมชน

บานบางไพร ใชวธการศกษาวจยเชงคณภาพ ผลการศกษาพบวา ชมชนบานบางไพร มทนทาง

สงคมทเดนชดทสด คอ “เครอขายทางสงคม” ทมความเขมแขง มผลงานและรางวลมากมาย

รองลงมา คอ “ความรและภมปญญา” โดยเฉพาะดานการประกอบอาชพ อนดบ 3 คอ “ความเหนอก

เหนใจ ตางตอบแทนเอออาทร ชวยเหลอกน” ซงมการแสดงใหเหนมาตงแตอดตถงปจจบน โดยม

การนาทนทางสงคมไปใชใน 3 ระดบ คอ 1)ระดบเพอใหเกดประโยชนตอชวตและครอบครวของ

32

ตนเอง 2)ประโยชนตอกลมหรอเครอขายการประกอบอาชพและการประกอบการ และ 3)กลมหรอ

เครอขายการพฒนาชมชนโดยรวม ซงปญหาอปสรรคทพบในการนาเอาทนทางสงคมออกมาใช

ไดแก ปญหาความขดแยงในผลประโยชนทางธรกจและการสนบสนนแบบเลอกปฏบต ปญหา

คนทางานสงคมมนอย ปญหาความปลอดภยจากนอกชมชน และการททาใหชมชนมลกษณะ

ความสมพนธ และสภาพทชมชนพงปรารถนาไดนน จะตองอาศยกระบวนการในการขบเคลอน

ไดแก การสรางความตระหนกใหคนในชมชนเรมคดทจะพฒนาชมชนรวมกน การคนหาศกยภาพ

และทนทางสงคมในชมชนทเหมาะสม การสรางผนาหรอแกนนาเพมขน การประสานความรวมมอ

กบหนวยงานภาครฐและเอกชน การลงมอทาอยางมสวนรวมทงชมชน ภาครฐและเอกชน การ

ตดตามประเมนผลอยางตอเนอง และมการขยายผล

ณฐชยา ผวเงน (2554) ไดศกษาเรอง บทบาททนทางสงคมในการพฒนาชมชนบาน

ปลาคลาว ตาบลปลาคลาว อาเภอเมอง จงหวดอานาจเจรญ โดยมวตถประสงคเพอศกษาบทบาท

ของทนทางสงคมในการพฒนาชมชนบานปลาคลาว ตาบลปลาคลาว จงหวดอานาจเจรญ ใชวธการ

ศกษาวจยเชงคณภาพ ผลการศกษาพบวา ทนทางสงคมทม บทบาทสาคญในการพฒนาชมชน ไดแก

ทนทางสงคมในรปแบบของทรพยากรมนษย (สมาชกในชมชนและผนาชมชน) กลม/องคกรใน

ชมชน ทนทางภมปญญาและวฒนธรรมทองถน และระบบความสมพนธของคนในชมชน ซงอยบน

พนฐานของความเอออาทร ชวยเหลอเกอกลกน นามาซงความรกใครสามคคของคนในชมชน สราง

บรรทดฐานในการปฏบตตนของคนในชมชน การเรยนรรวมกน ทาใหเกดความรวมมอรวมใจใน

การจดการบรหารจดการชมชนรวมกน เพมศกยภาพในการทางานตางๆ ซงสงเสรมและพฒนา

ระบบภมค มกนทางสงคมทาใหชมชนมความเขมแขง เกดการสรางสขภาวะทด คนในชมชน

ตระหนกถงความสาคญของทรพยากรทองถน เกดเปนพลงในการขบเคลอนชมชนทาใหชมชน

สามารถปรบตว แกปญหาของชมชนและพฒนาชมชนในดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ ดาน

ทรพยากรและสงแวดลอมธรรมชาตของชมชน คนในชมชนสามารถพงพาตนเองได จนนาไปสการ

ดารงของชมชนอยางย งยน

ณฐภทร สนทรมเสถยร (2552) ไดศกษาเรองทนทางสงคมกบการจดการวสาหกจ

ชมชน กรณศกษากลมวสาหกจชมชน ตาบลบางสน อาเภอปะทว จงหวดชมพร โดยมวตถประสงค

เพอศกษาถงพฒนาการของชมชนและวสาหกจชมชนตาบลบางสน และเพอศกษาถงทนทางสงคมท

33

เกยวของกบวสาหกจชมชน ใชวธการศกษาวจยเชงคณภาพ ผลการศกษาพบวา พฒนาการของ

ชมชนม 2 ชวง คอ ชวงท 1 ชาวบานมวถชวตทผกพนกบอาชพเกษตรกรรมโดยเฉพาะการทานา ม

ทนทางสงคม (ระบบเครอญาต วฒนธรรมทองถน ศนยรวมจตใจ) เปนตวขบเคลอนใหชาวบาน

อาศยกนแบบชวยเหลอแบงปนและพงพาอาศยซงกนและกน ชวงท 2 ชาวบานมวถชวตทเปลยน

แปลงไปจากการฟนฟชมชนซงประสบวาตภยไตฝ นเกย หนมาปลกปาลมน ามน ทานาเพอการขาย

และเนนการสรางความมงคงร ารวย จนทาใหความสมพนธของชาวบานมลกษณะตางคนตางอยมาก

ขน การทานาเพอคาขายทาใหชาวบานประสบปญหาดานการตลาด ชาวบานจงรวมตวกนเปนกลม

ธรรมชาตเพอแกไขปญหาดงกลาว และไดนามาสการพฒนาเปนกลมวสาหกจชมชน เพอดาเนน

กจกรรมตางๆของกลมใหบรรลเปาหมาย และฟนฟระบบความสมพนธในชมชนใหกลบมา

ชวยเหลอแบงปนกนอกครง

จากการศกษางานวจยทเกยวของในเรอง ทนทางสงคมกบการจดการวสาหกจชมชน

ตาบลบางสน ทนทางสงคมกบการจดการชมชนเหมองใหม ความสามารถในการนาทนทางสงคม

ออกมาใชของชมชนบานบางไพร และบทบาททนทางสงคมในการพฒนาชมชนบานปลาคลาว

ผวจยพบวา ผลการศกษาในแตละเรอง ถงแมวาทนทางสงคมของแตละพนททไดทาการศกษานนจะ

มทนทางสงคมในแตละดานทมความโดดเดนแตกตางกน ทงนกขนอยกบผวจยดวยวาผวจยเนนท

จะศกษาทนทางสงคมในดานใดบาง รปแบบของการศกษา และกลมผใหขอมลหลก แตสงท

คลายคลงกนกในแตละงานวจย กคอทนทางสงคมนนถอไดวาเปนสวนหนงทมบทบาทสาคญใน

การจดการและพฒนาชมชนใหมความกาวหนาและเขมแขง ทงนจากขอมลทผวจยไดศกษางานวจย

ทเกยวของในครงน เพอเปนแนวทางและประโยชนในการทาวจยตอไป

34

6. กรอบแนวคดงานวจย

จากการทผวจ ยไดศกษาแนวคดทฤษฎ งานวจยทเกยวของ รวมถงเอกสารตางๆ ท

ครอบคลมถงสภาพทวไปของชมชน ทกอใหเกดทนทางสงคมของชมชนขนมา โดยกรอบแนวคด

ในงานวจยนผวจยไดศกษาถงทนทางสงคม 4 ดานดวยกน คอ ทนมนษย ทนสถาบน ทนภมปญญา

วฒนธรรม และทนทางทรพยากรธรรมชาต โดยเชอวาทนทางสงคมนมบทบาทตอการจดการการ

ทองเทยวเชงอนรกษของชมชน ผานกระบวนการทคนในชมชนไดมสวนรวมในการจดการ จนทา

ใหเกดการจดการการทองเทยวเชงอนรกษทมประสทธภาพ

ภาพท 2 กรอบแนวคดการวจย

สภาพทวไปของชมชน

ทนทางสงคม

1. ทนมนษย

2. ทนสถาบน

3. ทนภมปญญาวฒนธรรม

4. ทนทรพยากรธรรมชาต

บทบาทของทนทางสงคมตอการจดการการทองเทยวเชงอนรกษโดยการมสวน

รวมของชมชน

การจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

35

บทท 3

วธการดาเนนการวจย

การวจยเรอง ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะ

พทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร มวตถประสงคเพอศกษาทนทางสงคมของ

ชมชนบานเกาะพทกษ ศกษาบทบาททนทางสงคมในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

และศกษากระบวนการจดการทองเทยวเชงอนรกษ ดาเนนการศกษาโดยใชระเบยบวธวจยเชง

คณภาพ (Qualitative Research) โดยวธวทยาปรากฏการณวทยา (Phenomenology) เปนเครองมอใน

การศกษาปรากฏการณในชวตทบคคลประสบมา การวจยแบบน มจดประสงคหลกในการทาความ

เขาใจความหมายของประสบการณชวตทบคคลไดประสบมา ตามทศนะของผทประสบกบ

เหตการณน น โดยมเปาหมายทจะตอบคาถามสาคญทวา การไดประสบเหตการณน นๆ ม

ความหมายอยางไรสาหรบผทไดประสบเหตการณนนๆ หรอมความหมายอยางไรสาหรบผทกาลง

ประสบอย (ชาย โพธสตา, 2552: 189-193)

ในการวจยครงนใชวธวจยแนวปรากฏการณวธวทยา เพอพรรณนาและทาความเขาใจ

ทนทางสงคมของชมชนบานเกาะพทกษ ทงนเพอใหไดขอมลทครบถวนสมบรณและตรงตาม

วตถประสงคของการศกษา มรายละเอยดในแตละขนตอนดงตอไปน

1. เกณฑการคดเลอกพนท

2. กลมผใหขอมลหลก

3. เครองมอทใชในการศกษา

4. การเกบรวบรวมขอมล

5. การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล

6. การวเคราะหขอมล

36

1. เกณฑการคดเลอกพนท การศกษาครงนไดเลอกพนท บานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวด

ชมพร เนองจากชมชนบานเกาะพทกษเปนชมชนทมวถชวตเรยบงาย อยกนอยางพอเพยง มระบบ

เปนเครอญาต พนอง มประเพณ วฒนธรรมทเปนจดเดนของชมชน เชนประเพณวงแหวกทะเล

ประเพณสวดหาด วฒนธรรมสงแกง เปนตน ชมชนบานเกาะพทกษมภมปญญาทองถนทไดรบการ

ถายทอดองคความรเพอใชในการดารงชวต มทรพยากรธรรมชาตทางทะเลทเปนแหลงทองเทยว

เกาะพทกษมชอเสยงในเรองของการทองเทยวเชงอนรกษ การทากจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ ม

การบรหารจดการโดยชาวบานมสวนรวม อกทงชมชนเกาะพทกษเคยไดรบการคดเลอกใหเปน

หมบานอนรกษชายฝงทะเลดเดน ป พ.ศ.2545 จงทาใหผวจยสนใจคดเลอกพนทดงกลาวเปนพนท

ในการศกษาครงน

2. กลมผใหขอมลหลก

กลมผใหขอมลหลกในการศกษาครงน เปนชาวบานทอาศยอยในพนทหมท 14 ชมชน

บานเกาะพทกษ ตายลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร โดยไมจากดเพศ อาย และการศกษา

เพอใหไดขอมลทตรงตามวตถประสงค แบงออกเปน 3 กลม จานวน 15 คน ดงน

1. ผนาชมชนอยางเปนทางการ ไดแก ผใหญบาน หมท 14 ตาบลบางน าจด อาเภอหลง

สวน จงหวดชมพร ในฐานะทมบทบาทเปนผนาของชมชน และเปนผมความรในประเดนททผวจย

ตองการศกษา จานวน 1 คน

2. คณะกรรมการหมบาน หมท 14 ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ใน

ฐานะทเปนคณะผปฏบตงานในชมชน และมบทบาทในดานการบรหารจดการ จานวน 4 คน

3. ชาวบานทต งถนฐานในพนท ชมชนบานเกาะพทกษ หมท 14 ตาบลบางน าจด

อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ในฐานะเปนผทตงถนฐานอาศยอยในชมชน และเปนผทมสวนรวม

ในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ จานวน 10 คน

37

3. เครองมอทใชในการศกษา 3.1 หนงสอ เอกสารตางๆ งานวจยทเกยวของกบทนทางสงคม การจดการทองเทยวเชง

อนรกษ และการมสวนรวม

3.2 สมดบนทกภาคสนาม เพอจดบนทกขอมลทไดจากการสงเกต

3.3 กลองถายภาพ เพอบนทกภาพ กจกรรมตางๆ

3.4 เครองบนทกเสยง เพอบนทกเสยงจากการใหสมภาษณของผใหขอมลหลก

3.5 แนวคาถาม แนวสมภาษณเกยวกบ สภาพทวไปของชมชน วถชวต วฒนธรรมและ

ประเพณ ทรพยากรธรรมชาตทเปนจดเดนของชมชน ผนาชมชน ผนากลมกจกรรม ปราชญชาวบาน

กลมองคกรตางๆ การมสวนรวมของชาวบาน การจดการทองเทยวเชงอนรกษ ซงมการกาหนด

ประเดนการศกษาไวลวงหนา

4. การเกบรวบรวมขอมล

4.1 การเกบรวบรวมขอมลทตยภม

ในการศกษาเรองทนทางสงคมกบการจดการเชงอนรกษ เบอตนผวจยไดศกษา

ประวตความเปนมา ขอมลพนฐานของชมชน วถชวต การประกอบอาชพ ความเปนอยของชมชน

เพอเตรยมความพรอมกอนเขาพบกลมผใหขอมลหลก และศกษาแนวคด ทฤษฎ ทเกยวของกบ

ทนทางสงคม การทองเทยวเชงอนรกษ การมสวนรวม จากหนงสอ ตารา เอกสาร งานวจยท

เกยวของ เพอใชประกอบและเปนแนวทางในการศกษา

4.2 การเกบรวบรวมขอมลปฐมภม

ผวจยดาเนนการเกบรวบรวมขอมลภาคสนาม โดยใชวการ ดงน

1. การสงเกต (Observation)

1.1 การสงเกตแบบมสวนรวม (Participant Observation) โดยผวจยเขาไปมสวน

รวม ในกจกรรมตางๆ ของชมชน เชน การประชมของชาวบาน การประชมของผนาของกลมตางๆ

การรวมทากจกรรมตางๆทเกยวของกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ เปนตน เพอการตง

ขอสงเกตและเกบรวบรวมขอมล

38

1.2 การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) คอ การสารวจ

สภาพทวไปของบานเกาะพทกษ วถชวตของชมชน พฤตกรรมการมสวนรวมของชาวบาน การ

แสดงบทบาทของผนาในชมชน

2. การสมภาษณ (Interview) การสมภาษณโดยการเขาพบกลมผใหขอมลหลกอยาง

ใกลชด โดยใชการสมภาษณแบบเปนทางการ (Structural Interview) ใชแนวคาถามมเนอหาท

ครอบคลม ทนทางสงคมในชมชน บทบาทของทนทางสงคมในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

โดยการมสวนรวมของชมชน

5. การตรวจสอบความนาเชอถอของขอมล

การวจยเรองทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะ

พทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร เปนการศกษาในเชงคณภาพ ดงนน การ

ตรวจสอบขอมล หลงจากทไดเกบขอมลเรยบรอยแลว ดวยการตรวจสอบขอมลแบบหลายทาง หรอ

แบบสามเสา (Methodological Triangulation) โดยแบงเปน ดวยการเกบรวบรวมขอมลจาก

ผใหญบาน คณะกรรมการหมบาน และชาวบานในชมชนบานเกาะพทกษ ดวยการสมภาษณรวมกบ

การซกถาม สงเกต พรอมกบทาการศกษาขอมลเพมเตมจากแหลงเอกสาร หลงจากสรปผลการศกษา

เพอความแนนอนวาขอสรปนนเทยงตรงตามความเปนจรงหรอไม แลวจงแกไขเปนรายงานฉบบ

สมบรณตอไป

6. การวเคราะหขอมล

ขอมลเชงคณภาพทไดจากการสมภาษณเชงลกและการสงเกต จะถกนามาตรวจสอบ

ความครบถวนและความถกตองของขอมล จดหมวดหมของขอมลตามวตถประสงคการศกษา สรป

และนาเสนอผลการศกษาเชงพรรณนาวเคราะห ในแตละประเดนตามวตถประสงคการศกษา

39

บทท 4

ผลการศกษา

การศกษาเรอง ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ผวจยเกบขอมลโดยใชวธการวจยเชง

คณภาพ โดยสมภาษณคนในชมชน และไดรวบรวมขอมลจากเอกสารตางๆ ทเกยวของกบชมชน

ของพนทศกษา ผลการศกษามดงน

สวนท 1 สภาพทวไปของชมชน

สวนท 2 ทนทางสงคมในชมชน

สวนท 3 บทบาทของทนทางสงคมตอการจดการทองเทยวเชงอนรกษ

สวนท 4 การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

สวนท 5 ปญหาของการทองเทยวเชงอนรกษ

สวนท 1 สภาพทวไปของชมชน

ประวตความเปนมาของเกาะพทกษไมมทมาทแนชด มแตเพยงการบอกเลาจากบรรพ

บรษ ทเลาตอกนมาถงประวต ซงมหลายตานานของทมาเกาะพทกษ อนดบแรก คอ ในอดตชาวบาน

เรยกเกาะพทกษวา เกาะผทก ตามคาบอกเลาของชาวประมงผหนงซงไดออกเรอหาปลาอยบรเวณ

เกาะ เมอมองมาทฝงบนเกาะพบวามเงาคนกาลงกวกมอเรยก แตเมอชาวประมงจอดเรอแลวขนไป

บนเกาะกลบไมพบใครอยทเกาะ ชาวประมงและชาวบานใกลเคยงจงเรยกเกาะนวา เปนเกาะผทก

ตอมาไดมชาวบานเขาไปอาศยอยบนเกาะ จงไดเปลยนชอมาเปนเกาะพทกษ เพอความเปนสรมงคล

ตระกลหลกของเกาะพทกษมทงหมด 5 ตระกล ตระกลแรกคอ เดชาฤทธ ตระกลทสองคอ ตระกล

แกวสถต ตระกลทสามคอ ตระกลชวยอดม ตระกลทสคอ ตระกลทพยแสง และตระกลทหาคอ

ตระกลหนเตยน

40

ชมชนบานเกาะพทกษ ตงอยหมท 14 ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

ชมชนบานเกาะพทกษ เปนหมบานขนาดเลกมประชากรทงหมด 235 คน นบถอศาสนาพทธ

ทงหมด มสภาพเปนเกาะตงอยหางจากผนดนประมาณ 1,200 เมตร มพนท 712 ไร มอาณาเขต

ทศเหนอ ทศใต ทศตะวนออก และทศตะวนตก ตดกบ ทะเลอาวไทย ทงหมด ซงสอดคลองกบคา

กลาวของผใหขอมลหลกดงน

ชมชนเกาะพทกษมประชากรทงหมด 235 คน ม 23 สายเลอด และสวนใหญประมาณ 90

เปอรเซนต เปนคนในพนท เกาะพทกษมเนอททงหมด 712 ไร พนทกรรมสทธ 253 ไร

คนถอครองประมาณ 14 คน (อาพล ธานครฑ, 2557)

ภาพท 3 พนทบนเกาะพทกษ

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

การประกอบอาชพของชาวบานบนเกาะพทกษ สวนมากชาวบานประกอบอาชพทา

การประมง ซงเปนประมงขนาดเลก หรอประมงชายฝง ทาลอบดกปลาหมก ซงเปนอาชพดงเดม

41

ของชาวบานบนเกาะพทกษ แตจะมอาชพอนเปนอาชพเสรม เชน อาชพทาสวนมะพราว

ทาโฮมเสตย เปดรานคาขาย และรบจาง เปนตน สอดคลองกบคากลาวผใหขอมลหลก ดงน

ชาวบานบนเกาะพทกษ สวนใหญประกอบอาชพทาประมง แตบนเกาะกมสวนมงคด สวนเงาะ

สวนมะพราว ปลกไวเยอะแยะเหมอนกน แตวาไมเชงทาเปนธรกจทตองขายเราไมตองทาทก

อาชพ แตตองมรายไดทกอาชพ นคอกฎหลกของเรา (อาพล ธานครฑ, 2557)

ภาพท 4 เรอประมงทใชประกอบอาชพการทาประมง

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

การปกครองของชาวบานบนชมชนบนเกาะพทกษ อยในความรบผดชอบของ

ผใหญบาน อาพล ธานครฑ และภายในหมบานจะมคณะกรรมการทงหมด 15 คน บนเกาะพทกษ

ไมไดเขยนกฎระเบยบเปนลายลกษณอกษร แตชาวบานทกคนจะรกฎระเบยบของหมบาน

สอดคลองกบคากลาวของผใหขอมลหลก ดงน

คณะกรรมการของหมบานชาวบานมการคดเลอกกนเอง คณะกรรมการหมบาน 1 คน มหนาท

42

ดแลรบผดชอบตอลกบาน 4 หลงคาเรอน หากเกดปญหากจะปรบเงนคณะกรรมการหมบานกอน

200 บาท เพราะไมดแลลกบาน เรามกฎระเบยบของเรา ซงทกอยางอยภายใตแนวคดของชาวบาน

บนเกาะหามมการพนนถาจบได ตกเตอน 3 ครง ถาไมเชอ ฟงกไลออกจากเกาะ หามมยาเสพตด

จบไดไลออกจากเกาะภายใน 24 ชวโมง (อาพล ธานครฑ, 2557)

เวลามปญหาอะไรในหมบานกจะเขาทประชมทนท ถาหากเปนปญหาทรนแรงกจะเรยกเฉพาะ

คณะกรรมการของหมบาน หากลกบานทะเลาะกน ผใหญจะเรยกคณะกรรมการมาคยกอน และก

จะเรยกคกรณใหมาคยกน ไกลเกลยกน แตสวนใหญกจะใชการไกลเกลยกน เพราะเราอยกนเปน

พนองทงนน (สมวาสนา ทพยแสง, 2557)

ขนบธรรมเนยมประเพณบนเกาะพทกษ มประเพณทสาคญบนเกาะพทกษแหงน

คอ ประเพณสวดหาด เปนประเพณการทาบญเกาะประจาปโดยจดในชวงเดอนกนยายนของทกป

ซงมความเชอกนวาประเพณนเปนการขอขมาแมนางเชงกระ และ พอขนทะเล โดยชาวบานปนหน

ของคนในครอบครว ตดเลบมอ ตดผม ใสลงไปในหน และนาหนไปลอยแพ และอกประเพณท

ชาวบานจะทากนเปนประจา คอ พธไหวเรอสอดคลองกบคากลาวผใหขอมลหลกดงน

ขนบธรรมเนยมประเพณทเราตองทากนทกป กคอ พธสวดหาด จะตองมการปนหนของ

ตวเอง ตดผม ตดเลบ เราเรยกกนวาเปนการขอขมาพอขนทะเล แมนางเชงกระ (อาพล ธาน

ครฑ, 2557)

การเดนทางไปเกาะพทกษ เกาะพทกษตงอยทหม 14 ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน

หางจากทอาเภอหลงสวนประมาณ 18 กโลเมตร มรถยนตโดยสารประจาทางผานตาบลปากน าหลง

สวนตามถนนเลยบชายฝงทะเล ถงหมท 13 ตาบลบางน าจด ซงเปนทาเรอขามไปเกาะพทกษ การ

เดนทางเมอมาถงททาเรอ มการใหบรการรบฝากรถยนตในราคา 50 บาท และจากทาเรอ ม

เรอประมงของชาวบานคอยรบสงชาวบานและนกทองเทยวอยตลอดวน คาบรการไปกลบ 20 บาท

ตอคน ใชเวลาในการเดนทางประมาณ 15 นาท

43

ภาพท 5 ทาเรอจากฝงไปสเกาะพทกษ

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

สวนท 2 ทนทางสงคมในชมชน

การศกษาทนทางสงคมในชมชนบานเกาะพทกษ ผวจยไดศกษาทนทางสงคมทงหมด

4 ดาน มดงน

2.1 ทนมนษย

ทนมนษยถอไดวาเปนทนทางสงคมทมคณคาและมความสาคญ ทกอใหเกดการ

พฒนาชมชน การทในชมชนมทนทางสงคมทเปนทนมนษยอยในชมชนนน ชวยสรางใหชมชน

นนๆ มการพฒนาทมประสทธภาพ มนคง และย งยน โดยเฉพาะทนมนษยทมบทบาทความเปนผนา

ทางสงคม ซงในชมชนบานเกาะพทกษน ชาวบานอยกนแบบพนอง มระบบความสมพนธแบบเปน

เครอญาตและสายเลอดเดยวกน โดยชมชนบานเกาะพทกษนมผนาชมชนทเปนทางการ คอ ผใหญ

อาพล ธานครฑ หรอชาวบานเรยกวา ผใหญหรง ซงเปนผใหญบานทไดรบการเลอกจากคนใน

44

ชมชน อกทงผใหญบานยงไดรบการคดเลอกใหเปนผใหญบานดเดน อนดบ 2 ของจงหวดชมพร ใน

ป 2548 สอดคลองกบคากลาวผใหขอมลหลกดงน

ผใหญเปนคนเกง เกงมากๆ เกงในหลายเรอง เกงในการหางบมาพฒนาหมบาน เราไดผใหญท

เกง ผใหญหรง มวสยทศนทกวางไกล ผใหญนนจะชวยทาใหคนรจกเกาะพทกษมากขน เวลา

ผใหญไปทไหน ผใหญจะชวยแนะนาเกาะพทกษใหทกคนรจก (สมวาสนา ทพยแสง, 2557)

เมอผใหญอาพลไดรบการแตงตงใหดารงตาแหนงผใหญบาน ผใหญอาพลมแนวคดท

จะพฒนาและอนรกษเกาะพทกษใหทรพยากรบนเกาะมความอดมสมบรณ พฒนาใหเกาะพทกษ

เปนชมชนทสามารถพงหาตนเองได และเพมรายไดใหกบชาวบานบนเกาะ โดยทผใหญไดวเคราะห

ถงจดเดน และจดดอย ของเกาะพทกษวามอะไรบาง หลงจากนนผใหญกไดเรยกชาวบานมาประชม

กน เพอเสนอแนวทางชวยกนพฒนาเกาะพทกษ ผใหญเปนผนาทมความมงมน ตงใจในการพฒนา

เกาะพทกษอยางจรงจง จงทาใหชมชนเกาะพทกษมการพฒนาทดขนอยางเหนไดชดจากการท

ชมชนไดรบการคดเลอกใหเปน หมบานอนรกษชายฝงทะเลดเดน ป2545 อกทงยงทาใหเกาะพทกษ

มชอเสยงในดานการทองเทยวเชงอนรกษ ทาใหชาวบานบนเกาะพทกษมรายไดทเพมขน จากการ

สมภาษณผใหญบาน ผใหญบานไดเลาใหฟงวา

จากสงคมทมนมาแตกแยกของเกาะพทกษ เมอป 2536 เพราะวา คนบนเกาะเปนหนทงหมด

จานวน 9 ลาน ตางคนตางกอบโกยผลประโยชน ระบบนเวศทเคยอดมสมบรณกเรมหมดไป ม

ขยะเพมขน คนเหนแกตว ทาอาชพกผด พ.ร.บ. ประมง ผมพยายามเกบขอมลของเกาะพทกษเพอ

หาสาเหตของการเปนหนผมใชเวลา 5 ป ในการฟนฟเกาะพทกษ (อาพล ธานครฑ, 2557)

ดงนนจะเหนไดวา การทชมชนมทนทางมนษยทมทงผน าทมมจตอาสา มความร ม

ความรบผดชอบ และทกคนในชมชน มความรกตอชมชนบานเกด มความสามคครวมกน จะชวยให

ชมชนนนมการพฒนาอยางย งยน และเปนชมชนทมความเขมแขง

45

2.2 ทนสถาบนองคกร

กลมคนในชมชนทมศรทธา มความเชอมน และมจตสานกรวมกน มงมนในสง

เดยวกนเพอพฒนาสงคม ชมชนใหเขมแขง เปนการรวมกลมและสถาบนทางสงคม เพอเปน

เครอขายทมพลงในการขบเคลอนการพฒนาชมชน ทาใหมศกยภาพและพลงทจะชวยเหลอกนเอง

หรอรวมกนทาประโยชนเพอชมชน ทนทางสถาบน/องคกร/กลมตางในชมชนบานเกาะพทกษ เปน

การรวมกลมกนของญาตพนอง เพอนบานใกลเคยง เ พอชวยเหลอซงกนและกน และรบ

ผลประโยชนจากการรวมกลมดวยกน ซงกลมตางๆทปรากฏบนชมชนบานเกาะพทกษ ทมความ

โดดเดน มอยดวยกน 4 กลม ดงน

2.2.1 กลมแปรรปอาหารทะเล จดตงขนเพอเปนกลมแปรรปสตวน า เพอเพมมล

คาใหกบสตวน าทชาวบานหาได เชน ผลตปลาทตมเคมกระปอง ปลาหมกหวานกระปอง ปลาเคม

ปลาหมกแหง ปลาสามรส กะป เปนตน ซงปลาทตมหวานอดกระปองเปนสนคา OTOP ของ

หมบานอกดวย นอกจากนทางกลมยงผลตสนคาของชารวยจากเปลอกหอย ซงเปลอกหอยทนามา

ผลตกมาจากหอยทใชประกอบอาหารแลว จงนาเปลอกของหอยมาเพมมลคาเพอสรางรายได และ

บนเกาะพทกษยงมกจการรานคาขายสนคาอปโภคบรโภค การดาเนนงานของกลมคอ มการคดเลอก

ประธาน และคณะกรรมการของกลมในการดาเนนงาน โดยสมาชกภายในกลมเปนผค ดเลอก

สมาชกทกคนในกลมจะตองถอหน ทกคนจะไดรบการอบรมเรองการแปรรปผลตภณฑสตวน า

รวมถงสนคาอนๆ กาไรจากการดาเนนงานจะตองจายเขาเปนเงนสมทบของกลมในอตรารอยละ 3

สนปจะมการปนผลใหกบสมาชกในกลม สอดคลองกบคากลาวของผใหขอมลหลกดงน

กลมแปรรปอาหารทะเล เปนกลมของแมบาน แตทนใชระบบแบบงายๆ เราจะใชวธการจดอบรม

หรอ ใครเกงเรองอะไรกมาคยกน ถาหากไมรกนานกวชาการมาใหความร มาคยกน เชน จดอบรม

วธทาปลาเคม วาการทาปลาเคมนนเคาทากนอยางไร เราจะทาสตรเดยวกน แตตางคนตางทา ตาง

คนตางขาย แตตองนาเงนเขาหมบานอตรารอยละ 3 เทากนทกคน (อาพล ธานครฑ, 2557)

46

ภาพท 6 ปลาหมกแหงซงเปนผลตภณฑแปรรปอาหารทะเล

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

2.2.2 กลมโฮมเสตย จดตงขนเมอปพ.ศ. 2538 จดตงขนเพอพฒนาชมชนใหเปน

แหลงทองเทยว เพมขดความสามารถของชมชนเพอการเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ สรางงาน

เพมรายไดแกคนในชมชน โดยใหสมาชกในกลมเปนผถอหน ปจจบนมบานทเปนโฮมเสตยทงหมด

20 หลงคาเรอน การเขาพกน นประธานกลมจะจดสรรใหโฮมเสตยแตละตามลาดบ หรอ

นกทองเทยวสมารถตดเขาพกโฮมเสตยไดโดโดยตรงทเจาของบานพก รายไดจากการเขาพกโฮม

เสตยของนกทองเทยว เจาของบานตองจายสมทบเขาเงนกองทนของกลมในอตรารอยละ 3 จากการ

สมภาษณผใหขอมลหลก ไดใหขอมลการจดตงโฮมเสตยดงน

47

มาจากการทเพอนๆ มาเทยวทบานบอย กเลยคดวาจะทาอยางไรเพอหารายได ใหกบแมบาน จน

เกดเปนโฮมเสตยขนมา โดยทผมนงคดกนกบเพอนๆ ครงแรกเลย คอเกบ คนละ 100 บาท คน

แรกมเพอนมาทงหมด 22 คน ไดเงนทงหมด 2,200 บาท หลงจากวนนนกเรยกชาวบานมาประชม

เรองการทองเทยว พวกเราทากนเองมาเปนเวลา 3 ป เชญหนวยงานรฐเขามากมแตปฏเสธ ผมเลย

พยายามดวยตวเอง กเลยพาชาวบานไปดงานทบานครวง นครศรธรรมราช ตอนนนชาวบานกไม

มใครเหนดวย ผมกเลยใหผชวยเรมทากนกอน 2 คน เรมทาแบบงายๆ ทามาเรอยๆ จนกระทงเมอ

วนท 15 พ.ค. 2542 ไดปดอาว ฟนฟเกาะพทกษ สอตางๆกเขามาทาขาว หลงจากนนเกาะพทกษก

เรมมชอเสยง นกทองเทยวกเรมเขามาเกาะพทกษมากขน (อาพล ธานครฑ, 2557)

ภาพท 7 แสดงโฮมเสตยบานเกาะพทกษ

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

2.2.3 กลมประมง เปนการรวมตวกนของชาวบานททาอาชพประมง วตถประสงค

เพอใหชาวบานยงคงดารงวถชวตดงเดม ซงกคอ อาชพการทาประมง และเพอใหชาวบานททาอาชพ

ประมงคอยประสานงานในกลมทกเรองทเกยวกบอาชพ ซงชาวบานบนเกาะพทกษทาอาชพประมง

ทกหลงคาเรอน สอดคลองกบคากลาวผใหขอมลหลกดงน

48

อาชพนเปนกลมแรกทเราม เพราะเปนอาชพดงเดมของชาวบาน กลมประมงนนมเรอประมง

อย 20 กวาลา แต 20 กวาลาน จะตองสามารถเลยงคนไดทงหมด 50 กวาหลงคาเรอน และทก

หลงคาเรอนกจะตองถอหนใหกบพวกเคา (อาพล ธานครฑ, 2557)

2.2.4 กลมอนรกษทรพยากรธรรมชาต จดตงขนเพออนรกษทรพยากรธรรมชาต

ของชมชน เพอจดการสงแวดลอมของชมชน และเพอเสรมสรางความสามคคใหเกดขนในชมชน

การดาเนนงานของกลม คอ ทกคนในชมชนบานเกาะพทกษตองชวยกนรกษาทรพยากรในชมชน

ทงทรพยากรสตวน า และทรพยากรปาไม ทงนเพราะเกาะพทกษเปนสถานททองเทยวเชงอนรกษ

และการจดตงกลมนกเพอใหการทองเทยวนนไมสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาตบนเกาะ

พทกษ สอดคลองกบผใหขอมลหลกดงน

กลมอนรกษทรพยากรธรรมชาตนน กลมนมความสาคญมากและจาเปนตองม เพราะถาหาก

เราไมรจกการอนรกษทรพยากรธรรมชาต กจะทาใหทรพยากรธรรมชาตบนเกาะนนคอยๆ

หมดไป (อาพล ธานครฑ, 2557)

ดงนนจะเหนไดวาทนสถาบนและกลมองคกรตางๆ ทมอยในชมชนบานเกาะพทกษ

ซงเปนกลมองคกรทมการจดตงกนขนมาเองภายในชมชนและมการบรหารงานกนเองโดยชาวบาน

ในชมชนเปนผเลอกประธานและคณะกรรมการของกลมเอง ใชวธการประชาธปไตยในการเลอก

โหวตเสยงขางมากจากสมาชกในกลม โดยทแตละกลมนนจะมการดาเนนกจกรรมทคลายคลงกน

คอ เมอมรายไดจากการดาเนนกจกรรมกจะนารายไดทมอตรารอยละ 3 เขาสมทบกองทนของกลม

และแตละกลมกจดตงเพอประสานงานกนในแตละเรองของกลม ชวยเหลอสมาชกกนภายในกลม

ทาใหชมชนนนสามารถสรางงาน และเพมรายได และสามารถพฒนาศกยภาพของชมชนไปไดอยาง

ตอเนอง

2.3 ทนภมปญญาวฒนธรรม

ชมชนบานเกาะพทกษมภมปญญาวฒนธรรมของชาวบานทแฝงอยในวถการ

ดาเนนชวต ในการวจยนไดศกษาทนทางภมปญญาวฒนธรรมโดยแบงออกเปน คานยมความเชอ

ภมปญญาทองถน และประเพณทองถน

49

ชมชนบานเกาะพทกษมความเชอในเรองสงศกดสทธ คอ พอตาเกาะพทกษ ซง

พอตาเกาะพทกษชวยปกปองคมครองดแลเกาะพทกษ ทกคนบนเกาะนบถอพอตาเกาะพทกษ

สอดคลองกบคากลาวผใหขอมลหลกดงน

เมอป 2542 เปนปแรกทผมจดวงแหวกทะเล กมคนพดเลนกนวาชวนพอตาไปเทยวทฝง แตไมได

ชวนพอตากลบฝง พอตกชวงเยนปาเขาฝน และมาบอกผมวาใหไปรบพอตากลบมาฝงดวย ถาพอ

ตาไมกลบจะเกดภยพบตบนเกาะ ผมกไมเชอ พอรงขนปากมาบอกผมเหมอนเดม วนทผมตองเขา

กทม. พายกเขาเกาะพทกษ พงทงเกาะ ผมกลบมากเลย จดธปเทยน ขอขมาพอตา หลงจากนนเรา

กดขน (อาพล ธานครฑ, 2557)

ภาพท 8 ศาลพอตาเกาะพทกษ

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

50

ภมปญญาทองถนของชมชนบานเกาะพทกษ คอ การทาลอบปลาหมก และการทา

ปลาเคมฝงทราย ซงเปนภมปญญาในการประกอบอาชพ และการแปรรปอาหารของชาวบานบน

เกาะพทกษ จากการสมภาษณผใหขอมลหลกพบวา

ภมปญญาทองถนของเรามปลาเคมฝงทราย แตตอนนทากนเพยงแคไมกหลงแลว เหมอนวา

การทาปลาเคมฝงทราย จะมปาคนนงทา ถาหากปาคนนไมอย กคอจะไมมคนทา ปญหา

ของตอนนคอ ไมมคนมาสบทอด (สมวาสนา ทพยแสง, 2557)

ภาพท 9 ลอบทใชในการจบปลาหมก

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

51

ภาพท 10 ปลาเคมฝงทรายซงเปนภมปญญาในการแปรรปอาหารของชาวบาน

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

ประเพณทองถนของเกาะพทกษ คอ 1) ประเพณสวดหาด ประเพณสวดหาดเปนการ

ทาบญเกาะประจาป เพอเปนการขอขมาพอขนทะเล และแมนางเชงกระ 2) พธไหวเรอ 3) ประเพณ

วงแหวกทะเล ประเพณดงกลาวทไดกลาวมาขางตน เปนประเพณทมความสาคญของชมชนบาน

เกาะพทกษ และเปนประเพณทมความโดดเดน นกทองเทยวทเขามาเทยวทเกาะพทกษสวนมากก

จะรจกประเพณของเกาะพทกษเปนอยางด สอดคลองกบคากลาวผใหขอมลหลกดงน

พธไหวแมยานางเรอทชาวประมงเราทากนอย เราจะทากนแบบงายๆ เมอกอนจะทากตองเชญ

หมอทรเรองแบบนมาทาพธ แตเดยวนหมอททาพธกไมมแลว เรากเลยทากนแบบงายๆ คอ การ

ไหวแมยานาง อาหารกจะมนม มนาออกสแดง ผลไม ทกคนจะตองไหวเมอออกทะเล และไหว

ทกสนเดอน (อาพล ธานครฑ, 2557)

52

ประเพณวงแหวกทะเล ซงถอวาเปน unseen ของเกาะพทกษ ประเพณวงแหวกทะเล ปนจดเปนป

ท 10 แลว และจะจดในชวงเดอนมถนายนของทกป วงแหวกทะเลนเปนสงทผมคดขนมาเองเมอ

10 ปทแลว คอจดรเรมอยทวาผมคดวาอะไร คอมนตเสนห คอจดเดนของเกาะพทกษ เมอคดได

ผมกเลยจดประเพณนขนมา โดยทการวงแหวกทะเลนน จะตองตรงกบเวลาหกโมงเชา ซงนาตอง

แหงและตองใหตรงกบวนอาทตย ถาถามวาทาเดอนอนไดหรอไม กไดนะ แตทเลอกเดอนมถนา

เพราะวา เปนชวงกลางปพอด (อาพล ธานครฑ, 2557)

ภาพท 11 ประเพณการวงแหวกทะเล

(ทมา: การทองเทยวแหงประเทศไทย เมอป 2557)

ดงนนจะเหนไดวาทนทางภมปญญาวฒนธรรมทมอยในชมชนบานเกาะพทกษนนสบ

ทอดกนมารนตอรน ประเพณทพบบนเกาะพทกษนนเปนประเพณทองถนทมความสาคญ และม

ประเพณททาใหนกทองเทยวรจกเกาะพทกษมากขนอกดวย และชาวบานทกคนบนเกาะพทกษม

ความเชอในสงศกดสทธและใหความนบถอ ซงเปนความเชอสวนบคคล

53

2.4 ทนทางทรพยากรธรรมชาต

ทนทรพยากรธรรมชาต เปนทนทชมชนไดใชประโยชนรวมกนจากทรพยากร

ทงหลายทมอยในชมชน ซงชมชนบานเกาะพทกษ มทรพยากรทางทะเลทอดมสมบรณ ทรพยากร

สตวน าทะเลกอดมสมบรณ สวนทรพยากรปาไมกมอยบางบนภเขาของเกาะพทกษ ซงบนภเขานนม

ตนไมหลายชนดซงเปนตนไมหายากในสมยนอกดวย สาหรบทรพยากรธรรมชาตทมความโดดเดน

ของเกาะพทกษ คอ หอยมอเสอ และปะการง พบไดมากทบรเวณรอบๆเกาะคราม

สวนท 3 บทบาทของทนทางสงคมตอการจดการทองเทยวเชงอนรกษ

การศกษาของทนทางสงคมในชมชนบานเกาะพทกษ ผวจยสามารถนาเสนอประเดนท

เชอมโยงกบทนทางสงคมทคนพบ ในเรองบทบาทของทนทางสงคมตอการจดการการทองเทยวเชง

อนรกษ ไดดงน

บาทบาทของทนทางสงคมนนกอใหเกดกบประโยชนกบชมชนในดานการจดการ

ทองเทยวเชงอนรกษ โดยใชทรพยากรทมอยในชมชนนน จดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ

ตางๆ ดงน

3.1 กจกรรมดาน าดหอยมอเสอและปะการง

เกาะพทกษนนมทรพยากรธรรมชาตทางทะเลทมความอดมสมบรณ นนกคอ หอย

มอเสอ และปะการง นกทองเทยวสามารถนงเรอเพอไปดาน าดปะการงและหอยมอเสอ ไดทบรเวณ

รอบเกาะครามซงอยไมไกลจากเกาะพทกษ บรเวณนจะเตมไปดวยแนวปะการงทมความสวยงาม

และหอยมอเสอ ทเปนทรพยากรทางทะเลทมความอดมสมบรณ โดยสามารถบอกความตองการกบ

เจาของโฮมเสตยได โดยคดอตราคาบรการในการเหมาเรอไปดปะการงและหอยมอเสอ ในราคา

700 บาท ตอเรอหนงลา

3.2 กจกรรมไดหมก

เกาะพทกษมสตวน าทางทะเลทมความอดมสมบรณ และชาวบานทนสวนใหญ

ประกอบอาชพประมงพนบาน ชาวบานมความเชยวชาญในการทาประมง นกทองเทยวทสนใจ

กจกรรมนสามารถบอกความตองการผานเจาของโฮมเสตยได โดยกจกรรมไดหมกนนคาบรการอย

54

ท 700 บาทตอเรอหนงลา โดยกจกรรมนทาใหนกทองเทยวไดประสบการณในการไดหมก ไดเรยน

รวธการไดหมก เรยนรการใชอปกรณตางๆ จากชาวบานทประกอบอาชพประมง

3.3 กจกรรมเดนชมรอบเกาะ

เกาะพทกษเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษ ทต งอยไมไกลจากฝงมากนก ซง

นกทองเทยวสามารถเขามาทองเทยวไดโดยใชเวลาการเดนทางมาทเกาะไมเกน 15 นาท ชมชนบาน

เกาะพทกษมสภาพแวดลอมทอดมสมบรณ และมวถชวตดงเดม ชาวบานบนเกาะพทกษใชชวตกน

อยางเรยบงาย บนเกาะพทกษนนมทรพยากรปาไมทนาสนใจอยบนภเขาของเกาะ นกทองเทยว

สามารถเดนชมทรพยากรตางๆเหลานนได และมปายบอกทางตลอดเสนทางเดนชมรอบเกาะ บน

เกาะพทกษมตนไมหลายชนด และแตและตนกจะมตดชอบอกเพอใหนกทองเทยวไวศกษา

ธรรมชาตบนเกาะ เมอนกทองเทยวขนไปถงยอดของเกาะพทกษซงเปนจดชมวว นกทองเทยว

สามารถมองเหนไดรอบเกาะพทกษ ซงเปนทศนยภาพทมความสวยงาม

ภาพท 12 แสดงปายบอกเสนทางการเดนชมรอบเกาะ

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

55

สวนท4 การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

การศกษาทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ ชมชนบานเกาะพทกษ

มการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ โดยการมสวนรวมของคนในชมชน 4 ขนตอน ดงน

4.1 ขนตอนการวางแผน

ขนตอนการวางแผนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษถอเปนขนตอนแรกท

มความสาคญ เปนขนตอนททกคนในชมชนไดเขามาประชม มสวนรวมในการแสดงความคดเหน

เปนขนตอนกาหนดแผนงานและการดาเนนกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษของชมชน ดงน

4.1.1 กาหนดแนวทางการดาเนนกจกรรม

การกาหนดแนวทางในการดาเนนกจกรรม ชาวบานในชมชนทกคนจะเขา

รวมการประชมของหมบานทกเดอน และในการประชมแตละครงทกคนทมความคดเหนในเรอง

ตางๆ สามารถเสนอความคดเหนในทประชมได เมอทกคนไดเสนอแนวคดตางๆ กจะลงมอทาแผน

ปฏบตการดาเนนกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ ทกคนจะตองนาไปเปนแนวทางในการปฏบต

สอดคลองกบคากลาว ผใหขอมลหลกดงน

จะมการประชมกนทกเดอน ในทกวนท 29 ของเดอน ชาวบานทกคนจะมาประชมกนและใน

วนท 5 ของทกเดอนจะเปนการประชมคณะกรรมการหมบาน ทกคนจะมความ กระตอรอรนใน

การมสวนรวม ถาขอเสนอไหนทเหนวาดกบหมบาน ทกคนกจะตกลงกบขอเสนอ และถาใครม

ความคดดๆ กจะเสนอในทประชม บางครงผใหญกจะมแผนงานเขาทประชม ใครเหนดวยกตก

ลง ถาใครไมเหนดวยกสามารถคดคานได เรา จะไมโกรธกนถาหากมการคดคาน (สมวาสนา

ทพยแสง, 2557)

ทกวนท 5 ของเดอนจะเปนการประชมคณะกรรมการของหมบาน และทกวนท 29 ของเดอน

เปนการประชมหมบาน มอะไรกเขาทประชม เวลามแผนงานอะไรกจะมาจากแนวคดของชาว

บานทกคนบนเกาะทงหมด (อาพล ธานครฑ, 2557)

วนท 29 ของทกเดอนจะเปนการประชมของหมบาน แตละกลมกจะเขารวมประชมกน (สมควร

เยนบางสะพาน, 2557)

56

4.1.2 การศกษาดงาน

จากทไดมการวางแผนถงกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษแลว ชาวบานกได

มการตงกลมตางๆ เพอชวยกนในการประสานงานของเรองตางๆไดอยางงายขน แตเนองจากคนใน

ชมชนไมมประสบการณในเรองของการดาเนนกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษ ผนาชมชนเลยจด

การศกษา ดงานนอกสถานท ทประสบความสาเรจในเรองของการทองเทยว เชน เกาะสมย จงหวด

สราษฎรธาน บานครวง จงหวดนครศรธรรมราช เปนตน ทงนเพอใหคนในชมชนไดเรยนรถง

วธการจดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ และเมอกลบมาจากการศกษาดงานแลว กจะทาใหคน

ในชมชนไดแนวความคด หรอแรงบนดาลใจตางๆท จะชวยใหการจดกจกรรมการทองเทยวเชง

อนรกษนนประสบความสาเรจ

4.2 ขนตอนการดาเนนกจกรรม

ขนตอนนเปนขนตอนการดาเนนการปฏบตกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษทได

วางแผนไวจากขนตอนการวางแผนขนตอนแรก ชมชนบานเกาะพทกษไดดาเนนกจกรรมการ

ทองเทยวเชงอนรกษ ดงน

4.2.1 จดตงกลมองคกรตางๆ

จากทไดวางแผนของกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ และแผนพฒนาของ

หมบานแลว ชาวบานในชมชนกไดตงกลมตางๆ ขน ทงนกเพอใหความชวยเหลอซงกนและกนกบ

สมาชกภายในกลม และทกคนในหมบาน โดยกลมทจดตงขนน ใครทมความสนใจเรองไหนกจะ

เขาเปนสมาชกของกลมนน

4.2.2 จดตงประธานและคณะกรรมการ

เ มอจดต งก ลมไดแลว สมาชกทกคนในกลมกจะคดเ ลอกประธาน

และคณะกรรมการของกลม โดยใชเสยงโหวตจากสมาชกทกคนในกลม ทตองมการตงประธาน

และคณะกรรมการกเพอใหคอยชวยเหลอ สนบสนน และกระจายขาวสารตางๆ ใหกบสมาชกใน

กลม สวนมากประธานและคณะกรรมการของกลมแตละกลม สมาชกทกคนจะคดเลอกจากผทม

ความร ความสามารถและมทกษะในดานทโดดเดนของแตละกลม และเปนทยอมรบของสมาชกใน

กลม และคนในหมบาน

57

4.2.3 จดฝกอบรม

เมอไดประธานและคณะกรรมการของกลมแลว ทกคนในกลมจะใชระบบ

การประชมเพอหาแนวทางในการดาเนนกจกรรมของกลม โดยตกลงกนวาในกลมจะจดฝกอบรม

ในดานตางๆ ทเกยวของกบการจดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ เชน จดฝกอบรมวธการทาปลา

เคมฝงทราย การทาโมบายจากเปลอกหอย การทาผาบาตก เปนตน ทงนกเพอใหสมาชกสามารถ

สรางงาน เพมรายได และ เพอใหสมาชกในกลม มความร มทกษะทสามารถนาไปใชในกจกรรม

การทองเทยวเชงอนรกษได การฝกอบรมน ยงทาใหทกคนไดมการพบปะ พดคย ทาใหเกดความ

สามคคกน ชวยเหลอซงกนและกนภายในชมชนอกดวย

4.2.4 จดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ

เพอทาใหชมชนเกาะพทกษใหเปนทรจกแกบคคลทวไป และเพอเพม

รายได ซงคนในชมชนสวนใหญประกอบอาชพประมงหลก ถานกทองเทยวเดนทางเขาไปทองเทยว

ทชมชนบานเกาะพทกษมากขน จะทาใหผลผลตหรอผลตภณฑทางการประมงสามารถนามาขาย

ใหแกนกทองเทยวไดโดยตรงไมตองผานพอคาคนกลาง เชน อาหารทะเล อาหารทะเลแปรรป

เชน กะป กงแหง ปลาเคม เปนตน

4.2.5 สงเสรมการทองเทยวเชงอนรกษ

พนทชมชนเกาะพทกษมทวทศนทสวยงามและมความโดดเดน และยงเปน

พนททองเทยวทมวถชวตแบบดงเดม ซงเหมาะแกการทองเทยวเชงอนรกษ รวมไปถงการรวมแรง

รวม ใจของชาวบานในชมชนบานเกาะพทกษ เพอทจะสนบสนนและสงเสรมใหเกาะพทกษนน

เปนการทองเทยวเชงอนรกษแบบย งยน

58

ภาพท 13 ปายหมบานเพอการทองเทยวชมชนบานเกาะพทกษ

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

4.3 ขนตอนการรบผลประโยชน

เมอไดดาเนนกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษแลวนน ทาใหเกาะพทกษมชอเสยง

และมนกทองเทยวเขามาทองเทยวเปนจานวนเพมขน ผลจากการทนกทองเทยวเขามามากขนทาให

ชาวบานในชมชนมรายไดเพมมากขนจากกจกรรมการทองเทยว เชน รายไดจากการขายของทระลก

รายไดจากการเขาพกโฮมเสตย รายไดจากการขยายผลตภณฑแปรรปอาหารทะเล เปนตน นอกจาก

ชาวบานในกลม และในชมชนจะไดรบผลประโยชนในรปของรายไดทเพมขนแลว ทกคนกยง

ไดรบผลประโยชนจากการเขารวมเปนสมาชกในกลม คอ มการพบปะ พดคย กนมากขนกวาแต

กอน มความสมพนธทใกลชดกนมากขน และทาใหชมชนเกดความเขมแขง เกดความสามคคใน

ชมชนมากขน เพราะการดาเนนกจกรรมกรทองเทยวนทถกคนในชมชนไดใหความชวยเหลอ

เกอกล ซงกนแหละกน

59

4.4 ขนตอนการประเมนผล

ขนตอนการประเมนผลถอวาเปนขนตอนทสาคญอกขนตอนหนง เพราะจะทาให

ทราบถงผลการดาเนนกจกรรมทงหมดนนวาประสบผลสาเรจ หรอไม อยางไร โดยการประเมนผล

ของเกาะพทกษ มวธการดงน

4.4.1 การประเมนจากปรมาณการขายสนคา หรอจานวนปรมาณยวดยานพาหนะท

เขามายงชมชนเกาะพทกษ กเปนการประเมนอกวธหนง การทนกทองเทยวเดนทางเขามาทาใหม

การขยายทางดานเศรษฐกจของชมชนเกาะพทกษ คอ ผลผลตหรอผลตภณฑตางๆ รวมถงสนคาและ

ของทระลกสามารถขายไดในปรมาณทมากขน ทาใหเศรษฐกจของชมชนดขน

4.4.2 โดยการสอบถาม การสมภาษณหรอการจดประชมกบคนในชมชน หรอคน

ในชมชนอาจใชการพดคยโดยตรงกบนกทองเทยวเพอการตดตามการประเมนผล หากคนในชมชน

มการพบปะแลกเปลยนกบนกทองเทยวทมากหนาหลายตาเปนประจา มการเรยนรนสยใจคอแกกน

และกนทาใหมการแลกเปลยนทางความคดทเกยวกบความพงใจในการใหบรการตางๆ และใน

ระดบชมชน ทาใหมการแลกเปลยนการทากจกรรมระหวางชมชนในดานตางๆ ทเกยวกบการ

จดการการทองเทยว การรวมประชมกบคนในชมชนเพอนามาซงแนวทางในการปรบปรงการ

กจกรรมการทองเทยวทนาสนใจ

4.4.3 ประเมนเกยวกบสภาพปญหาดานสงแวดลอม เมอนกทองเทยวเขามาจานวน

มาก ทาใหการจดการขยะในชมชนและแหลงทองเทยวเปนปญหาทสงผลกระทบตอชมชน เพราะ

หากสภาพแวดลอมเสอมโทรมหรอถกทาลายจะเปนผลทาใหชมชนเกาะพทกษหมดความสนใจจาก

นกทองเทยว ดงนน ชมชนควรรวมมอกนในการรวมกนรกษาสภาพแวดลอมของชมชนเกาะพทกษ

ใหมความย งยนและเปนทสนใจของนกทองเทยว

4.4.4 ประเมนผลโดยการทาบญชรายรบรายจาย จากทกกจกรรมการทองเทยวเชง

อนรกษ การทาบญชรายรบรายจาย ทาใหทราบถงผลกาไร ผลขาดทน เมอทราบแลวกจะไดนามา

ปรบปรงใหดยงขน ซงสอดคลองกบคากลาวของผใหขอมลหลกดงน

เราจะทาบญชรายรบรายจายตลอด พอสนปเรากจะมการแบงผลกาไร เราจะดวามคาใชจายเทา

ไหร และมรายไดเทาไหร เงนปนผลกจะใหกบสมาชก และอกสวนกจะเอาเขากองทนหมบาน

60

เพอใชในการพฒนาหมบาน (อรอนงค เยนบางสะพาง, 2557)

ภาพท 14 แสดงททาการกองทนหมบาน

(ถายภาพโดยผวจย เมอป 2557)

สวนท 5 ปญหาของการทองเทยวเชงอนรกษ

จากการสมภาษณกลมผใหขอมลหลกในประเดนของปญหาทพบในการจดการการ

ทองเทยวเชงอนรกษ พบวา ปญหาหลกมอย 2 ประการ ดงน

5.1 ปญหาในเรองของการประชาสมพนธ ชมชนบานเกาะพทกษยงขาดการประชา

สมพนธทดในเรองของแหลงทองเทยว นกทองเทยวสวนใหญทเขามาเทยวจะรจกเกาะพทกษ

เพราะการบอกปากตอปากวามสถานททองเทยวเชงอนรกษอยทน สวนการประชาสมพนธผานสอ

ตางๆ ยงไมคอยม เชน สอโทรทศน สอสงพมพ สอออนไลน เปนตน

5.2 ปญหาขยะมลฝอย เมอมนกทองเทยวเขามาเทยวทเกาะพทกษมากขน ปญหาท

ตามมา กคอ การเพมขนของยะมลฝอย ชมชนบานเกาะพทกษยงไมคอยมการบรหารจดการทดใน

61

เรองขยะมลฝอย เนองดวยเปนชมชนทอยบนเกาะ การนาขยะไปทงกจะตองทงททงขยะบนเกาะ

เทานน การเคลอนยายขยะไปทบนฝงไมคอยสะดวกเทาไหร

จากทกลาวมาขางตน เหนไดวาชมชนบานเกาะพทกษ เปนชมชนทมทนทางสงคมท

หลากหลาย ไดแก มผนาทมความร ความสามารถ มกลมองคกรตางๆทคอยชวยเหลอกนในชมชน

มภมปญญาและวฒนธรรมทสบทอดกนมารนตอรนเปนเวลานาน และมทรพยากรธรรมชาตทาง

ทะเลทอดมสมบรณ ชมชนบานเกาะพทกษสามารถนาเอาทนทางสงคมนนมาใชในการจดกจกรรม

การทองเทยวเชงอนรกษ และในการจดการทองเทยวเชงอนรกษของชมชนนน เปนไปโดยทสมาชก

ทกคนในชมชนมสวนรวม ทาใหชมชนบานเกาะพทกษนนสามารถพฒนาชมชนไดโดยการ

พงตนเองและมการพฒนาอยางตอเนอง

62

บทท 5

สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร โดยการเกบรวบรวมขอมลจากการ

สมภาษณชาวบานบนเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ไมจากดเพศ อาย

โดยบทนเปนการอธบายถงบทสรป อภปรายผลการศกษาและขอเสนอแนะ โดยการนาขอมล

ทงหมดทไดจากการศกษาครงน มาประมวลความร และไดนาเสนอผลการศกษาในประเดน สภาพ

ทวไปของชมชน ทนทางสงคมของชมชน และบทบาทของทนทางสงคมตอการจดการการ

ทองเทยวเชงอนรกษโดยการมสวนรวมของชมชน โดยสามารถสรปผลการศกษาได ดงน

สรปผลการศกษา จากการศกษาพบวา ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา

บานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร ประกอบดวยทนทางสงคมทม

ความสาคญทง 4 ดาน ดงน 1) ทนมนษย 2) ทนสถาบนองคกร 3) ทนภมปญญาวฒนธรรม 4) ทน

ทรพยากรธรรมชาต และมการจดการการทองเทยวเชงอนรกษโดยการมสวนรวมของชมชน โดย

สามารถสรปผลการวจยออกเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 ทนทางสงคมทพบในชมชนบานเกาะพทกษ

1. ทนมนษย

ทนมนษยทมความสาคญในชมชนบานเกาะพทกษน ไดแก ผนาชมชนทเปนทางการ

คอ ผใหญอาพล ธานครฑ ผใหญอาพลไดรบการแตงตงใหดารงตาแหนงผใหญบานจากการเลอก

ของคนในชมชน ผใหญมแนวคดทพฒนาและอนรกษเกาะพทกษใหทรพยากรบนเกาะมความอดม

63

สมบรณ พฒนาใหเกาะพทกษเปนชมชนทสามารถพงหาตนเองได และเพมรายไดใหกบชาวบาน

บนเกาะพทกษ ผใหญเปนผนาทมความมงมน ตงใจในการพฒนาเกาะพทกษอยางจรงจงตลอดมา

จงทาใหชมชนเกาะพทกษมการพฒนาทดขนอยางเหนไดชด จากการทชมชนไดรบการคดเลอกให

เปน หมบานอนรกษชายฝงทะเลดเดน ป2545 และผใหญบานยงไดรบการคดเลอกใหเปน

ผใหญบานดเดน อนดบ 2 ของจงหวดชมพร ในป 2548 อกทงยงทาใหเกาะพทกษมชอเสยงในดาน

การทองเทยวเชงอนรกษ ทาใหชาวบานบนเกาะพทกษมรายไดทเพมขน

การทชมชนมทนทางมนษยทมทงผนาทมมจตอาสา มความร มความรบผดชอบ

และทกคนในชมชน มความรกตอชมชนบานเกด มความสามคครวมกน จะชวยใหชมชนนนมการ

พฒนาอยางย งยน และเปนชมชนทมความเขมแขง

2. ทนสถาบนองคกร

ทนทางสถาบน/องคกร/กลมตางในชมชนบานเกาะพทกษ เปนการรวมกลมกนของ

ญาตพนอง เพอนบานใกลเคยง เพอชวยเหลอซงกนและกน และรบผลประโยชนจากการรวมกลม

ดวยกน ซงกลมตางๆทปรากฏบนชมชนบานเกาะพทกษ ทมความโดดเดน มอยดวยกน 4 กลม

ดงน

2.1 กลมกลมแปรรปอาหารทะเล จดต งขนเพอเปนกลมแปรรปสตวน า เพอเพม

มลคาใหกบสตวน าทชาวบานหาได เชน ผลตปลาทตมเคมกระปอง ปลาหมกหวานกระปอง ปลา

เคม ปลาหมกแหง ปลาสามรส กะป เปนตน ซงปลาทตมหวานอดกระปองเปนสนคา OTOP ของ

หมบานอกดวย นอกจากนทางกลมยงผลตสนคาของชารวยจากเปลอกหอย มาเพมมลคาเพอสราง

รายได

2.2 กลมโฮมเสตย จดเรมตนของโฮมเสตยกเพอหารายไดเสรมใหกบชาวบานบน

เกาะพทกษ และเพอพฒนาชมชนใหเปนแหลงทองเทยวเชงอนรกษทมชอเสยง โดยปจจบนกลม

โฮมเสตยมทงหมด 20 หลงคาเรอน และเปนกลมทสรางรายไดใหกบชาวบานบนเกาะพทกษ

มากทสด

2.3 กลมอนรกษทรพยากร กลมอนรกษน ถอวามความสาคญ กลมอนรกษจดตง

ขนเพอ อนรกษทรพยากรบนเกาะไวใหมใชอยางไมหมดสน ถาหากชาวบานบนเกาะพทกษใช

64

ทรพยากรอยางเดยว โดยทไมมการอนรกษ กจะทาใหทรพยากรสงแวดลอมทสาคญบนเกาะนน

หมดไป ซงเมอทรพยากรหมดสนกจะสรางความเสยหายและสงผลกระทบตอเกาะพทกษอยางมาก

2.4 กลมประมงพนบาน กลมประมงเปนกลมดงเดมของชมชนเกาะพทกษ เนอง

จากชาวบานบนเกาะพทกษประกอบอาชพประมงเปนสวนใหญ เปนประมงชายฝง กลมประมง

จดตงขนเพอใหชาวบานยงคงรกษาวถชวตดงเดมไมใหเลอนหายไป

กลมตางๆของชมชนบานเกาะพทกษจะมประธาน และคณะกรรมการของกลม สงท

เหมอนกนทกกลมนน คอสมาชกภายในกลมจะคดเลอกคณะกรรมการกนเอง โดยใชวธการ

โหวตเสยงขางมาก และรายไดจากการดาเนนงานของทกกลมจะตองหกอตรารอยละ 3 เพอเขา

กองทนหมบาน โดยกลมตางๆบนเกาะพทกษนนสามารถทจะสรางรายไดใหกบชมชนเกาะพทกษ

ไดเปนอยางด

3. ทนภมปญญาวฒนธรรม

ทนทางดานภมปญญาวฒนธรรมของชมชนบานเกาะพทกษ ทคนพบ คอ ภมปญญา

ทองถนในเรองของการทาลอบดกปลาหมก ซงชาวบานมความรความสามารถในการทาลอบดก

ปลาหมกเปนอยางด โดยวธการทาลอบดกปลาหมกชาวบานไดเรยนรสบทอดมาจากบรรพบรษรน

กอนๆ และภมปญญาทองถนในการทาปลาเคมฝงทราย ซงปลาเคมฝงทรายจะเปนสตรเฉพาะของ

ชาวบานเปนการแปรรปผลตภณฑของชาวบาน แตหากมใครตองการเรยนรสตรชาวบานกจะสอน

ให ไมมการคดเงนแตอยางใด

ประเพณทองถนทสาคญของชมชนบานเกาะพทกษม 3 ประเพณ ดงน

3.1 ประเพณสวดหาด ประเพณสวดหาดเปนประเพณททากนในชวงเดอนกนยายน

ของทกป ซงมความเชอกนวาประเพณนเปนการขอขมาแมนางเชงกระ และ พอขนทะเล โดย

ชาวบานจะปนหนของคนในครอบครว ตดเลบมอ ตดผม ใสลงไปในหน และนาหนไป

3.2 ประเพณการวงแหวกทะเล ซงเปนการวงจากทาเรอไปยงเกาะพทกษ จดในชวง

เดอนมถนายนของทกป แตไมสามารถกาหนดวนได แนนอน เพราะการวงแหวกทะเลจะตองให

ตรงกบชวงเวลาหกโมงเชาทน าทะเลแหง ในวนอาทตย โดยทชาวบานจะใชวธการดขางขน

ขางแรม ในการกาหนดวนทของการจดวงแหวกทะเล ซงการวงแหวกทะเลนนมนกทองเทยวให

ความสนใจเปนจานวนมาก

65

3.3 ประเพณวธไหวเรอ ซงเปนการไหวแมยานางเรอ เพราะดวยอาชพสวนใหญของ

ชาวบานบนเกาะพทกษจะประกอบอาชพประมง การไหวแมยานางเรอกอนออกทาประมงนน

ถอเปนการไหวสงศกดสทธทชวยคมครองใหพนจากอนตรายในขณะประกอบอาชพ

คานยมและความเชอของชมชนบานเกาะพทกษนน ชาวบานทกคนจะนบถอพอตา

เกาะพทกษ พอตาเกาะพทกษเปนสงศกดสทธทคอยคมครองปกปองเกาะพทกษใหรอดพน จาก

อนตรายทงปวง พอตาเกาะพทกษเปนทยดเหนยวจตใจของชาวบานบนเกาะพทกษ ซงเปนความเชอ

สวนบคคล แตชาวบานทอาศยอยในชมชนบานเกาะพทกษทกคนมคานยมและความเชอในเรองน

เหมอนกน

4. ทนทรพยากรธรรมชาต

บนเกาะพทกษมทรพยากรทางธรรมชาตทอดมสมบรณ ทงทรพยากรทางทะเล

ทรพยากรปาไม ทรพยากรทางทะเลทมความสาคญและโดดเดน กคอ

4.1 หอยมอเสอ ซงหอยมอเสอจะพบไดบรเวณแนวปะการงรอบๆ เกาะคราม หอย

มอเสอทเกาะพทกษนนยงมความอดมสมบรณอยมาก เนองมาจากทเกาะพทกษนนเปนศนยอนรกษ

หอยมอเสอ ทาใหชาวบานทชมชนบานเกาะพทกษนนตระหนกถงความสาคญของทรพยากรทาง

ธรรมชาตทมอยบรเวณเกาะพทกษ

4.2 ปะการง เชน ปะการงสมอง ปะการงเขากวาง เปนตน ปะการงจะพบไดบรเวณ

เกาะครามเชนกน แนวปะการงทนยงมความอดมสมบรณเปนอยางมาก เพราะไดรบการอนรกษเปน

อยางดจากชาวบานบนเกาะพทกษเชนกน

นอกจากนยงมทรพยากรสตวน าทะเล เชน ปลา ป หอยเจาะ และกง ทพบไดบรเวณ

เกาะพทกษอกดวย เนองจากทะเลทเกาะพทกษมความอดมสมบรณ ชาวบานทกคนทเกาะพทกษ

รจกใชทรพยากรทมอยอยางคมคา ทงยงชวยกนอนรกษสตวน าทางทะเล ทเปนสตวทางเศรษฐกจท

ชาวบานไวใชหาเลยงชพ ใหมความอดมสมบรณไมหมดไป สวนทรพยากรปาไมบนเกาะพทกษกม

ความหลากหลาย และมความอดมสมบรณเชนกน

สวนท 2 บทบาทของทนทางสงคมในแงของการนาทนทางสงคมออกมาใช

ทนทางสงคมทง 4 ดานน น มความสมพนธ ชวยสงเสรมกน ในการจดการการ

ทองเทยวเชงอนรกษของชมชนบานเกาะพทกษ โดยทนแตละดานนน มบทบาท ดงน

66

ผนาของชมชนบานเกาะพทกษ หรอ ผใหญบานนนเปนพลงขบเคลอนทสาคญในการ

ทาใหเกดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ โดยทผน านนไดเลงเหนถงจดเดนของเกาะพทกษ

วามอะไรบาง ไมวาจะเปนดานทรพยากรธรรมชาตทมความอดมสมบรณ ลกษณะทางกายภาพของ

เกาะพทกษ มาจดเปนกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษของเกาะ เชน กจกรรมดาน าดแนวปะการง

ดหอยมอเสอ กจกรรมตกปลา กจกรรมไดหมก เปนตน และนอกจากนยงมโฮมเสตยไวรองรบ

นกทองเทยวทเขามาเยยมชมเกาะพทกษ ซงการพกโฮมเสตยนนจะทาใหนกทองเทยวไดมองเหน

และเรยนรถงวถชวตดงเดมของชาวบานบนเกาะพทกษ เมอนกทองเทยวไดเขามาสมผสเกาะพทกษ

กจะทาใหชาวบานมรายไดทเกดจากการเขาพกโฮมเสตย และรายไดจากการซอขายผลตภณฑ

แปรรปอาหารทะเลตางๆ ทเปนสตรภมปญญาของชาวบานเกาะพทกษ อกทงผนาของชมชนยงดง

ลกษณะทางกายภาพของเกาะพทกษ ทเปนเกาะขนาดไมใหญมาก อยใกลกบชายฝงบนบก น าทะเล

ไมลกมาก และจะมชวงทน าทะเลลดเหนหาดทรายสามารถเดนขามไปมาได จงไดนาเอาขอดตรงน

มาจดกจกรรมวงแหวกทะเลของเกาะพทกษ เพอใหนกทองเทยวรจกเกาะพทกษ และทาใหเกาะ

พทกษมชอเสยงในดานการทองเทยวเชงอนรกษเพมขนอกดวย

สวนท 3 การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

ชาวบานบนเกาะพทกษทกคนจะมสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยวเชง

อนรกษดงน

1. ขนตอนการวางแผน

วนท 29 ของทกเดอน จะมการประชมหมบาน โดยทชาวบานทกคนจะเขารวม

ประชม ในการประชมนจะมการนาเสนอแผนงานตางๆของหมบาน ใหทกคนไดรวมกน

แลกเปลยนความคดเหนของแผนงานตางๆ รวมถงแผนพฒนาหมบาน แผนของกลมกจกรรมการ

ทองเทยวเชงอนรกษ

2. ขนตอนการดาเนนกจกรรม

เมอไดมการตกลงกนตามแผนงานขางตนแลว ชาวบานทกคนจะมการปฏบตตาม

แผนงานทไดต งไวอยางเครงครด และจะชวยเหลอซงกนและกน โดยเรมทการจดตงประธาน

คณะกรรมการของแตละกจกรรม ทงนกเพอใหเปนตวแทนของสมาชกทกคน จากนนทกคนกจะเขา

รวมกจกรรมตามแผนทวางไว มการจดฝกอบรมใหกบชาวบาน เมอฝกอบรบจนชาวบานมความร

67

และทกษะในเรองนนๆแลว กดาเนนการจดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ เพอใหชมชนบาน

เกาะพทกษเปนทรจกของนกทองเทยว และชาวบานในชมชนยงมการสงเสรมการทองเทยวเชง

อนรกษอยางตอเนอง

3. ขนตอนการรบผลประโยชน

หลงจากทไดจดกจกรรมทองเทยวเชงอนรกษตางๆ ทไดมการวางแผนไว มาอยาง

ตอเนอง ทาใหนกทองเทยวรจกและเขามาสมผสเกาะพทกษมากขน ทกคนในชมชนไดรบ

ผลประโยชนไมวาจะเปนในเรองของรายไดทเพมมากขน และในเรองของการไดพบปะพดคยกน

มากขนของชาวบานบนเกาะพทกษ เนองมาจากทกคนตองเขารวมประชมกนทกเดอน

4. ขนตอนการประเมนผล

ในการดาเนนกจกรรมนน จะมการทาบญชรายรบรายจาย และเมอถงสนปกจะมการ

แบงผลกาไรทได และยงมวธการประเมนผลโดยการใหชาวบานรวมพดคยกบนกทองเทยววาใน

การเขามาทองเทยวทชมชนบานเกาะพทกษนนนกทองเทยวมความประทบใจมากนอยเพยงใด และ

เมอถงวนประชมของหมบาน ทกคนทมสวนรวมกจะเสนอความคดเหนกนถงวธการทจะพฒนาการ

ทองเทยวใหดขน รวมไปถงปญหาและอปสรรคตางๆ ทงนกเพอทจะนาไปปรบปรงแกไขและ

พฒนาตอไป

อภปรายผลการศกษา จากผลการศกษา ทนทางสงคมกบการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ ผวจยสามารถ

อภปรายผลการวจย ไดดงน

ทนทางสงคม คอ สงทด ทมอยในชมชน ประกอบดวย ทรพยากรธรรมชาต ทรพยากร

บคคล หรอ ปราชญชาวบาน เครอขายการรวมตวกนในรปแบบตางๆ ทนทางสงคมมลกษณะเปน

สนคาสาธารณะ เปนผลพลอยไดทเกดจากกจกรรมทางสงคม สถาบนพระปกเกลา (2554: 7) ทงน

ชมชนบานเกาะพทกษมทนทางสงคมทมลกษณะเดนทมอยในชมชน ทรพยากรทเปนบคคลทม

ความสาคญกบชมชน คอ ผนาของชมชน มทรพยากรธรรมชาต ทรพยากรทางทะเลทมความอดม

สมบรณ คอ สตวทะเล หอยมอเสอ และปะการง ชมชนบานเกาะพทกษยงมการรวมตวกนเปนกลม

องคกรเพอชวยสรางงานและเพมรายไดใหกบชาวบานในชมชนเกาะพทกษอกดวย

68

ทนทางสงคมของเกาะพทกษทง 4 ดานนน คอ ทนมนษย ทนสถาบนองคกร ทนภม

ปญญาวฒนธรรม และทนทรพยากรธรรมชาต มความสมพนธทเกยวของกน และทนในแตละดาน

นนมบทบาทตอการพฒนาชมชนบานเกาะพทกษใหมการพฒนาอยางตอเนอง ซงสอดคลองกบ

ผลการวจยของ ณฐชยา ผวเงน (2554) ศกษาเรอง บทบาททนทางสงคมในการพฒนาชมชนบาน

ปลาคลาว ตาบลปลาคลาว อาเภอเมอง จงหวดอานาจเจรญ พบวา ทนทางสงคมทมบทบาทสาคญ

ในการพฒนาชมชน ไดแก ทนทางสงคมในรปแบบของทรพยากรมนษย กลม/องคกรในชมชน

ทนทางภมปญญาและวฒนธรรมทองถน ทาใหเกดความรวมมอในการจดการบรหารจดการชมชน

รวมกน เกดเปนพลงในการขบเคลอนชมชน และพฒนาชมชนในดานสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ

ดานทรพยากรและสงแวดลอมธรรมชาตของชมชน คนในชมชนสามารถพงพาตนเองได

และชมชนบานเกาะพทกษยงสามารถนาเอาทนทางสงคมของบานเกาะพทกษทมความ

โดดเดน มาใชในการจดกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ เพอสรางรายไดใหกบชมชนดวย

ซงสอดคลองกบผลการวจยของ อาทตย บดดาดวง (2554) ศกษาเรอง ความสามารถในการนาทน

ทางสงคมออกมาใชของชมชนบานบางไพร อาเภอบางคนท จงหวดสมทรสงคราม พบวา ชมชน

บานบางไพร มการนาทนทางสงคมไปใชใน 3 ระดบ คอ 1)ระดบเพอใหเกดประโยชนตอชวตและ

ครอบครวของตนเอง 2)ประโยชนตอกลมหรอเครอขายการประกอบอาชพและการประกอบการ

และ 3)กลมหรอเครอขายการพฒนาชมชนโดยรวม

นอกจากน จากการศกษาพบวา ชมชนบานเกาะพทกษมการจดการการทองเทยวเชง

อนรกษ โดยทชาวบานในชมชนมสวนรวมในการบรหารจดการ โดยมขนตอนในการมสวนรวม

ทงหมด 5 ขนตอน ดงน

1. ขนตอนการวางแผน

2. ขนตอนการดาเนนกจกรรม

3. ขนตอนการรบผลประโยชน

4. ขนตอนการประเมนผล

ซงสอดคลองกบ ปารชาต วลยเสถยร และคนอนๆ (2543: 198-199) วา การมสวนรวม

มลกษณะ ดงน การมสวนรวมเปนกระบวนการของการพฒนา โดยใหประชาชนเขามามสวนรวม

ในกระบวนการพฒนา ตงแตเรมจนสนสดโครงการ ไดแก การรวมกนคนหาปญหา การวางแผน

69

การตดสนใจ การระดมทรพยากรและเทคโนโลยในทองถน การบรหารจดการ การตดตาม

ประเมนผล รวมทงการรบผลประโยชนทเกดขนจากโครงการ โดยโครงการพฒนาดงกลาว จะตอง

มความสอดคลองกบวถชวตและวฒนธรรมของชมชน

ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช

1.1 จากการศกษาพบวา ควรพฒนาทนทางสงคมทมอยในชมชนใหดมากขนกวาเดม

เพราะเมอเวลาผานไปทนบางอยางทมอยในชมชนอาจเลอนหายไปได ทงนกเพอใหชมชนบานเกาะ

พทกษสามารถทจะใชทนทางสงคมทมอยไดอยางตอเนอง

1.2 จากการศกษาพบวา การทองเทยวเชงอนรกษ ซงเปนจดเดนของชมชนบานเกาะ

พทกษ ทางชมชนบานเกาะพทกษควรจดทาการประชาสมพนธ การทองเทยวเชงอนรกษและ

กจกรรมตางๆ ใหมากขน โดยประชาสมพนธผานสอตางๆ เชน สอโทรทศน สอสงพมพ สอ

ออนไลน เปนตน เพอชวยใหนกทองเทยวไดรจกเกาะพทกษเพมมากขน

2. ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป

2.1 ควรศกษาเปรยบเทยบทนทางสงคมทมบทบาทตอการจดการการทองเทยวเชง

อนรกษ ในพนทศกษาอนๆ เพอจะไดนาผลการศกษามาประยกตใชใหเปนประโยชนตอไป

2.2 ควรศกษาทนทางสงคมทเจาะลกในแตละดานของชมชนบานเกาะพทกษ เพอ

ทจะไดทราบผลการศกษาและนาไปพฒนาชมชนตอไป

70

รายการอางอง

การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2557). เขาถงเมอ 22 พฤษภาคม. เขาถงไดจาก http://thai.tourismth

ailand.org/สถานททองเทยวและกจกรรม/กจกรรมและงานประเพณ/วงแหวกทะเลส

เกาะพทกษ—5208.

กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม. กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. (2541). การ

ทองเทยวเชงอนรกษ. กรงเทพมหานคร: กองสงเสรมและเผยแพร กรมสงเสรม

คณภาพสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตร เทคโนโลยและสงแวดลอม.

การทองเทยวแหงประเทศไทย. กองวางแผนโครงการ. (2540).รายงานสรปรางนโยบายการ ทองเทยวเชงนเวศ.

ชาตชาย ณ เชยงใหม. (2543). การบรหารการพฒนาชนบทเพอเสรมสรางความเขมแขงของชมชน.

กรงเทพฯ: 21 เซนจร.

ชาย โพธสตา. (2552). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. กรงเทพฯ: สถาบนวจยประชากร

และสงคม มหาวทยาลยมหดล.

ชน รตน สมสบ . (2539) . การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท . นนทบร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ณฐชยา ผวเงน. (2554). “บทบาททนทางสงคมในการพฒนาชมชนบานปลาคลาว ตาบลปลาคลาว

อาเภอเมอง จงหวดอานาจเจรญ.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาพฒนา

สงคม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ณฐภทร สนทรมเสถยร. (2552). “ทนทางสงคมกบการจดการวสาหกจชมชน กรณศกษากลม

วสาหกจชมชน ตาบลบางสน อาเภอปะทว จงหวดชมพร.” วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต สาขาวชาการพฒนาชมชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ทวทอง หงษววฒน, บรรณาธการ. (2537). การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพฯ:

ศนยศกษานโยบายสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล.

71

ทนกฤต นตวงษ. (2554). “มาตรการทางกฎหมายในการสงเสรมการจดการทรพยากรปาไมโดย

ชมชน: กรณศกษาชมชนบานทงยาวกบชมชนบานหนองไซ.” วทยานพนธปรญญา

มหาบณฑต สาขาวชานตศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

นวกานต แทงทอง. (2554). “ทนทางสงคมกบการจดการชมชน กรณศกษา ตาบลเหมองใหม อาเภอ

อมพวา จงหวดสมทรสงคราม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชารฐศาสตร

มหาวทยาลยรามคาแหง.

นทศ เอยมใส. (2555). รายงานการวจย เรอง ทนทางศลปวฒนธรรมประเพณกบการพฒนาความ

เขมแขงของชมชนจงหวดเพชรบรณ, มหาวทยาลยราชภฎเพชรบรณ.

ปารชาต วลยเสถยร. (2546). กระบวนการและเทคนคการทางานของนกพฒนา. กรงเทพฯ:

โครงการเสรมสรางการเรยนรเพอชมชนเปนสข(สรส.).

แผนทอาเภอหลงสวน จงหวดชมพร. (2557). เขาถงเมอ 22 พฤษภาคม. เขาถงไดจาก http://www.77

จงหวด. /1913_อาเภอหลงสวน.html.

พงศศานต พทกษมหาเกต. (2538). ชาวบานกบชองทางประกอบธรกจทองเทยว: แนวคดในการ จดตงสหกรณนาเทยวชมธรรมชาตแนวอนรกษกาญจนบร จากด (ส.บ.อ.ก.) สหกรณ บรการนาเทยวและอนรกษแหงแรกของประเทศไทย. กรงเทพฯ: ปกเกลา.

ภทราพร ทพยมงคล. (2553). “การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

กรณศกษาเกาะพทกษ อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร.” วทยานพนธปรญญามหา

บณฑต สาขาวชาการจดการโรงแรมและการทองเทยว มหาวทยาลยนเรศวร

ยวด นรตนตระกล. (2439). “การทองเทยวเชงอนรกษ .” วารสารศนยการศกษาตอเนอง มหาวทยาลยขอนแกน 4, 1 (มกราคม-เมษายน): 43-48.

วรวฒ โรมรตนพนธ. (2548). ทนทางสงคม. กรงเทพฯ: โครงการสรางเสรมการเรยนรเพอชมชน

เปนสข(สรส.).

วชต กลยาณวตร. (2554). รายงานการพฒนาหมบาน เกาะพทกษ ตาบลบางนาจด อาเภอหลงสวน

จงหวดชมพร. เขาถงเมอ 11 มนาคม. เขาถงไดจาก http://203.114.112.233/TDR/ PDF/

860408.pdf.

72

สถาบนการวจยเพอการพฒนาประเทศไทย. (2540). รายงานฉบบสมบรณโครงการศกษาเพอจดทา แผนแมบทการพฒนาการทองเทยวของประเทศ. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการ

พฒนาประเทศไทย.

สถาบนพระปกเกลา. (2554). การศกษาทนทางสงคมเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน. กรงเทพฯ:

ส เจรญ การพมพ.

สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. รายงานขนสดทายการดาเนนการเพอ กาหนดนโยบายการทองเทยวเพอรกษาระบบนเวศ. กรงเทพฯ: สถาบนวจย

วทยาศาสตร และเทคโนโลยแหงประเทศไทย.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2548). ทนทางสงคมฉบบ ประชาชน. กรงเทพฯ: 21 เซนจร.

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). รายงานการวจย เรอง รปแบบการทองเทยวเชงอนรกษ และวถชวตภมปญญาไทย. กรงเทพฯ: สานกงานเลขาธการสภาการศกษา.

สวรรณ คามน และคณะ. (2551). “สการเตบโตอยางมคณภาพและย งยน.” การสมมนาวชาการ

ประจาป 2551 จดโดย มลนธชยพฒนา สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต และ มลนธสถาบนการวจยเพอการพฒนาประเทศไทย ณ โรงแรม

แอมบาสซาเดอร ซต จอมเทยน ชลบร, 29-30 พฤศจกายน.

องคการบรหารสวนตาบลบางน าจด. (2557). แผนยทธศาสตรการพฒนา ประจาป 2553 – 2557.

เขาถงเมอ 7 มกราคม. เขาถงจาก http://www.bangnumjued.go.th/datacenter/detail.

php?news_id=63.

อาทตย บดดาดวง. (2554). “ความสามารถในการนาทนทางสงคมออกมาใชของชมชนบานบางไพร

อาเภอบางคนท จงหวดสมทรสงคราม.” วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

รายชอผใหสมภาษณ

75

รายชอผใหสมภาษณ

1. นาย อาพล ธานครฑ ผใหญบาน หมท 14 บานเกาะพทกษ

ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน

จงหวดชมพร

2. นาง สมวาสนา ทพยแสง คณะกรรมการหมบาน หมท 14 บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลง

สวน จงหวดชมพร

3. นาง อรอนงค เยนบางสะพาน คณะกรรมการหมบาน หมท 14 บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลง

สวน จงหวดชมพร

4. นาย สมควร เยนบางสะพาน คณะกรรมการหมบาน หมท 14 บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลง

สวน จงหวดชมพร

5. นาง พรศร รตนราช คณะกรรมการหมบาน หมท 14 บาน

เกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลง

สวน จงหวดชมพร

ภาคผนวก ข

แบบสมภาษณ

77

แนวคาถามทใชในการณสมภาษณ

เรอง ทนทางสงคมกบการจดการทองเทยวเชงอนรกษ กรณศกษา บานเกาะพทกษ

ตาบลบางนาจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

(สาหรบผใหขอมลหลก)

คาชแจง การศกษาวจยนเปนการศกษาทางวชาการ ผลการศกษาจงไมมผลกระทบตอผใหขอมล

แตอยางใด แตจะเปนประโยชนตอสวนรวมในอนาคต จงขอใหทานกรณาตอบแบบสมภาษณตาม

ความเหนของทาน เพอเปนประโยชนตอการนาขอมลไปใชในการพฒนาตอไป

การสมภาษณ โดยแบงขอมลออกเปน 5 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลเกยวกบผใหสมภาษณ

ตอนท 2 ขอมลพนฐานของชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

ตอนท 3 ทนทางสงคมของชมชนบานเกาะพทกษ ตาบลบางน าจด อาเภอหลงสวน จงหวดชมพร

ตอนท 4 บทบาทของทนทางสงคมในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

ตอนท 5 การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

ตอนท 1. ขอมลพนฐานของผใหสมภาษณ

1.1 ชอ - สกล

1.2 เพศ

1.3 อาย

1.3 อาชพ

1.4 ตาแหนง บทบาท หนาทในชมชน

สมภาษณ วนท............. เดอน................ ป.................

78

ตอนท 2. ขอมลพนฐานของชมชน

2.1 ประวตความเปนมาของชมชน

2.2 สภาพทางเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของชมชน

2.3 ความสมพนธของคนในชมชนเปนไปในลกษณะใด

2.4 หากเกดปญหาในชมชนทานมวธการแกไขปญหาอยางไร

ตอนท 3. ขอมลทนทางสงคมของชมชน

3.1 ทนมนษย เชน ผนา บคคลทมองคความรในดานตางๆ บคคลทมจตสาธารณะ มน าใจ

เออเฟอตอคนในชมชน ปราชญชาวบาน เปนตน ทานคดวาในชมชนนมทนมนษยอยมากนอย

เพยงใด อยางไร

3.2 ทนสถาบน เชน กลมองคกรตางๆ กลมกจกรรมตางๆในชมชน มอะไรบาง

3.3 ทนภมปญญาวฒนธรรม เชน ภมปญญาทองถน จารตประเพณทองถน คานยม ความ

เชอถอในชมชน มอะไรบาง

3.4 ทนทรพยากรธรรมชาต เชน ปาไม ภเขา นา ผลผลตทางการเกษตร นาตก ทะเล สตว

ตางๆ เปนตน มอะไรบาง

ตอนท 4. บทบาทของทนทางสงคม

จากทนทางสงคมดงกลาว ทานคดวาทนในแตละดาน มทนอะไรทเปนจดเดนทสด ทม

บทบาทมากทสดในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษของชมชน

ตอนท 5. การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

5.1 ขนตอนการวางแผน

5.1.1 ทานมสวนรวมอยาไรบางในการวางแผนการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

5.1.2 แผนการจดการการทองเทยวเชงอนรกษของชมชนมลกษณะเปนอยางไร

5.1.3 ใครเปนผเกยวของทสาคญในการเรองการวางแผนการจดการการทองเทยว

เชงอนรกษ

79

5.1.4 ปญหาและอปสรรคททานพบ

5.1.5 ขอเสนอแนะ

5.2 ขนตอนการดาเนนกจกรรม

5.2.1 ทานมสวนรวมในการดาเนนกจกรรมการจดการการทองเทยวเชงอนรกษ

อยางไรบาง

5.2.2 มขนตอนในการดาเนนกจกรรมอยางไรบาง

5.2.3 ความรวมมอของคนในชมชนกบการดาเนนกจกรรมเปนอยางไร

5.2.4 ปญหาและอปสรรคททานพบ

5.2.5 ขอเสนอแนะ

5.3 ขนตอนการรบผลประโยชน

5.3.1 ทานไดรบผลประโยชนอยางไรบางในการมสวนรวมการจดการการ

ทองเทยวเชงอนรกษ

5.4 ขนตอนการประเมนผล

5.4.1 ทานมสวนรวมอยางไรในการตดตามประเมนผลของกจกรรมการจดการการ

ทองเทยวเชงอนรกษของชมชน

5.4.2 ปญหาและอปสรรคททานพบ

5.4.3 ขอเสนอแนะ

80

ประวตผวจย

ชอ – สกล นางสาวชลดา บญอย

ทอย 63/3 หมท 3 ตาบลทะเลทรพย อาเภอปะทว จงวดชมพร

ประวตการศกษา

พ.ศ. 2551 สาเรจการศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย

โรงเรยนกาญจนาภเษกวทยาลย สราษฎรธาน

พ.ศ. 2555 สาเรจการศกษาระดบปรญญาตร บรหารธรกจบณฑต

สาขาวชาการจดการทวไป คณะบรหารธรกจและเทคโนโลย

สารสนเทศ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก

พ.ศ. 2555 ศกษาตอระดบปรญญาโท ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา

การจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยศลปากร