การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร

โดย นางกญญารตน เทพสวสด

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการประกอบการ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร

โดย นางกญญารตน เทพสวสด

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการประกอบการ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2556

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

PARTICIPATORY IRRIGATION MANAGEMENT OF THE INTEGRATED WATER USERS GROUP: SONGPHINONG IRRIGATION PROJECT, SUPHANBURI

PROVINCE

By Mrs. Kunyarat Tepsawud

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Business Administration Program in Entrepreneurship

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2013

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร ” เสนอโดย นางกญญารตน เทพสวสด เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาวชาการประกอบการ

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ) คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ผชวยศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (รองศาสตราจารยประสพชย พสนนท) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.สวชา วรวเชยรวงษ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ) ............/......................../..............

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

55602307: สาขาวชาการประกอบการ ค าส าคญ: การมสวนรวมของเกษตรกร/ การบรหารจดการน า/ ความยงยน/ ความเขมแขงของชมชน กญญารตน เทพสวสด: การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารจดการน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง. อาจารยทปรกษาวทยานพนธ: ผศ.ดร.พทกษ ศรวงศ. 111 หนา การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า และแนวทางการพฒนาสความยงยนของการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ดวยวธวจยเชงคณภาพแบบปรากฏการณวทยา โดยการสมภาษณเชงลกและการสงเกตแบบไมมสวนรวม ผใหขอมลหลก ไดแก เจาหนาทชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ประธาน กลมบรหารการใชน าชลประทาน และสมาชกกลมบรหารการใชน า รวมจ านวน 15 ทาน ผลการศกษาพบวา โครงการสงน าและบ ารงรกษา ด าเนนการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ซงมการบรหารน า 10 ขนตอน โดยเรมจากการรวบรวมขอมลพนฐานของผใชน าจนถงการประเมนผลการด าเนนงาน การบรหารจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ด าเนนงานตามกระบวนการมสวนรวมในดานการสงน าและบ ารงรกษา 11 กจกรรม โดยมการพฒนากลมผใชน าใหเปนองคกรทเขมแขง ดานปญหาอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน า ไดแก ปญหาคสงน าทมดนตะกอนทบถม ปญหาวชพชจ าพวกสาหราย ปญหาการลกขโมยบานปด-เปดน าของอาคารชลประทาน ปญหาการจดสรรน าในพนท ตนน า กลางน า และปลายน าทไมทวถง รวมถงการปลกพชเกษตรทใชน าในปรมาณทไมเทากน การพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน มงเนนการสรางความสมพนธทด ความเขมแขงของผน า การถายทอดความรสคนรนใหม จากการวจยครงนผวจยพบวา 1. การรวมกลมและการสรางเครอขายสามารถสรางความความเขมแขงของชมชนได 2. ชมชนแตละชมชนมความคดเหนเปนแนวทางเดยวกนและสนบสนนซงกนและกน 3. มการยอมรบรวมกนในกฎกตกาและขอตกลง

สาขาวชาการประกอบการ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา............................................. ปการศกษา 2556 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ.................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

55602307: MAJOR: ENTREPRENEURSHIP. KEY WORDS: PARTICIPATION OF WATER USERS / WATER MANAGEMENT /

SUSTAINABILITY KUNYARAT TEPSAWUD: PARTICIPATORY IRRIGATION MANAGEMENT OF THE INTEGRATED WATER USERS GROUP: SONGPHINONG IRRIGATION PROJECT, SUPHANBURI PROVINCE. THESIS ADVISOR: ASST. PROF.PHITAK SIRIWONG, Ph.D. 111 pp. The purpose of this research was to study factors that affect the Participatory Irrigation Management Of The Integrated Water Users Group: Songphinong Irrigation Project, Suphanburi Province. Using the methodology of quantitative research, data was collected by questionnaires and non-participant observation. Key informant such as authority of Songphinong Irrigation Project, president of Irrigation and members of Irrigation about 15 persons.The results showed that the Participatory Irrigation Management of the Integrated Water Users was 10 steps to manage the water. Started by data acquisition fundamental of water users and evaluation. And the Participatory Irrigation Management of the Integrated Water Users had 11 activities, the development of water user groups to strong organization. The problems of water management including the ditches, weeds, burglaries, water resources management from upstream, midstream and downstream.The way to sustainable development of the participatory irrigation management of the integrated water users, focus on building a good relationship, the strength of leader and pass on knowledge to new generation. From this research, 1. Integration and the creation of a network to create a strong community 2. Each community has a unity and supports each other 3. Accept rules and agreements.

Program of Entrepreneurship Graduate School, Silpakorn University Student’s signature………………................ Academic Year 2013 Thesis Advisor’s signature ……………................

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนส าเรจไดดวยความกรณาเปนอยางสงจาก ผชวยศาสตราจารย ดร.พทกษ ศรวงศ อาจารยทปรกษาวทยานพนธ ทไดกรณาใหค าปรกษา ค าแนะน าทเปนประโยชน ตลอดจนชวยตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ รองศาสตราจารยประสบชย พสนนท และอาจารย ดร.สวชา วรวเชยรวงษ คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ ทกรณาสละเวลาชวยใหค าแนะน าแกไขปรบปรงเพอความสมบรณของวทยานพนธฉบบน ผวจยขอกราบขอบพระคณทานอาจารยเปนอยางสงไว ณ ทน ขอขอบคณ คณธวช ชยประสพ ผอ านวยการโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง คณสมใจ อนทรพยง คณเปยมศกด ว ฎฏางกร คณสเมธ สวรรณประเสรฐ คณอาบมนต เฉยสะอาด คณพงศธวช เมฆชาง และเจาหนาทชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษา สองพนองทกทาน คณธรโชต รงรตนวฒนเสร และประทานกลมบรหารการใชน าชลประทาน ทกทาน รวมถงสมาชกกลมผใชน า ทเสยสละเวลาใหขอมลอนเปนประโยชนตอการวจยครงน ขอขอบพระคณ คณฐตพงษ โสภณางกร หวหนาฝายวศวกรรม โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองทควรชวยประสานงานและใหความชวยเหลอในทกๆดาน ขอบคณ คณคทาวธ เทพสวสด วศวกรชลประทาน ส านกชลประทานท 13 เพอนรวมเดนทางทใหความชวยเหลอในการเกบขอมลภาคสนามและใหขอเสนอแนะดานการบรหารจดการชลประทาน ผวจยตองขอโทษทานอนๆ ทใหความชวยเหลอในการวจยแตผวจยไมไดเอยชอไว ณ ทน ขอขอบพระคณ บดา มารดา ทไดอบรมสงสอนและปลกฝงใหลกเปนคนทใฝเรยนใฝร ขยนอดทนในการศกษา ขอบพระคณสมาชกครอบครวทคอยเปนก าลงใจ ท าใหวทยานพนธฉบบนส าเรจลลวงไดเปนอยางด

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย ........................................................................................................................ ง บทคดยอภาษาองกฤษ ................................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................................ ฉ สารบญภาพ ................................................................................................................................... ฎ บทท

1 บทน า ............................................................................................................................. 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา ......................................................................... 1 วตถประสงคการวจย ...................................................................................................... 5 ขอบเขตการวจย.............................................................................................................. 5 ประโยชนทไดรบจากการวจย ........................................................................................ 8 2 วรรณกรรมทเกยวของ ................................................................................................... 9 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ .................................................................................. 9 ความหมายของการบรหารจดการ .................................................................................. 9 ลกษณะของการบรหารจดการ ....................................................................................... 10 แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน ................................................................ 11 ความหมายของการมสวนรวมของประชาชน ................................................................ 12 ความส าคญของการมสวนรวมของประชาชน ............................................................... 12 ประโยชนของการมสวนรวม ......................................................................................... 13 ลกษณะส าคญของการมสวนรวมของประชาชน ........................................................... 13 กระบวนการของการมสวนรวมของประชาชน ............................................................. 15 ความส าคญของการมสวนรวมของประชาชน ............................................................... 16 ประโยชนของการมสวนรวม ......................................................................................... 16 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ......................... 16 การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ................................................. 16 วตถประสงคในการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ....................... 17 ประโยชนของการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม .......................... 17 กจกรรมการมสวนรวมดานการสงน าและบ ารงรกษา .................................................... 17 แนวคดวาดวยการสรางเครอขาย .................................................................................... 18

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บทท หนา ลกษณะทส าคญของเครอขาย......................................................................................... 19 ทฤษฎการขดแยง ............................................................................................................ 20 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ....................................................................... 21 ทมาของโครงการ........................................................................................................... 21 สถานการณน า ............................................................................................................... 22 การบรการจดการน าในโครงการ ................................................................................... 22 ประโยชนทไดรบจากโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ................................... 22 งานวจยอนทเกยวของ .................................................................................................... 23

3 วธด าเนนการวจย ........................................................................................................... 26 ผใหขอมลหลก ............................................................................................................... 26 เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ......................................................................... 27 วธวจยและการด าเนนการวจย ........................................................................................ 28 การตรวจสอบความถกตองของขอมล ............................................................................ 28 ระยะเวลาในการศกษา .................................................................................................... 29 ประเภทของขอมล .......................................................................................................... 29 ขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ....................................................................................... 30 แผนการด าเนนการวจย................................................................................................... 30 4 ผลการวจย...................................................................................................................... 31 การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงการสงน าและ

บ ารงรกษาสองพนอง ........................................................................................... 31

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ...................................................................... 31 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า ของโครงการสงน า

และบ ารงรกษาสองพนอง ....................................................................................

40 แนวทางการพฒนาสความยงยนของการบรหารจดการน าชลประทาน

โดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสอง พนอง ...................................................................................................................

44

กลมบรหารการใชน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสอง พนอง ...................................................................................................................

46

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

บทท หนา ภาพรวมของการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน า

ชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ........................................ 46

ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าในภาพรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ...................................................................................................................

70

แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าชลประทานในภาพรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ....................................................................................

71

5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ............................................................................... 73 สรปผลการศกษา ............................................................................................................ 74 การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ของ

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ...........................................................

74 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า ของโครงการสงน า

และบ ารงรกษาสองพนอง ..................................................................................

74 แนวทางการพฒนาสความยงยนของการบรหารจดการน าชลประทาน

โดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสอง พนอง ...................................................................................................................

75

การบรหารจดการน าในภาพรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง .............................................................

76

ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว ...........................................

78

อภปรายผล ..................................................................................................................... 80 ขอเสนอแนะ ................................................................................................................... 82

รายการอางอง ................................................................................................................................... 84 ภาคผนวก ......................................................................................................................................... 87

ภาคผนวก ก โครงสรางโครงการสงน าฯสองพนอง และโครงสรางกลมบรหาร ........... 88

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

บทท หนา ภาคผนวก ข แผนทยทธศาสตรกรมชลประทาน

วสยทศน วฒนธรรม คานยม .....................................................................................................

93

ภาคผนวก ค ภาพเขอนแมกลอง , โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, คลองสงน า, อาคารประกอบ .....................................................................

95

ภาคผนวก ง ค าศพททเกยวกบชลประทาน .................................................................... 100 ภาคผนวก จ แนวทางการสมภาษณผใหขอมลหลก

และแบบสงเกตพฤตกรรม การแสดงบทบาท และการมสวนรวม ............

103 ประวตผวจย .................................................................................................................................... 111

สำนกหอ

สมดกลาง

ฎ

สารบญภาพ ภาพท หนา

1 แสดงพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร ....................... 6 2 กระบวนการจดการน าระดบโครงการ ........................................................................... 36 3 โครงสรางการบรหารองคกรผใชน าชลประทาน ........................................................... 48 4 เครอขายและการยกระดบกลมของเกษตรกรผใชน าชลประทาน เขตพนทสงน า

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง .............................................................. 52

5 โมเดลการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ....................................................................................

83

6 โครงสรางโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ...................................................... 90 7 แผนภมโครงสรางองคกรของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ....................... 91 8 แผนทยทธศาสตรกรมชลประทาน พ.ศ. 2556-2559 ...................................................... 95 9 เขอนแมกลอง ................................................................................................................. 97 10 เขอนแมกลอง ................................................................................................................. 97 11 ประตระบายปากคลอง ................................................................................................... 98 12 ประตระบายน าเขอนแมกลอง ........................................................................................ 98 13 ปากคลองสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ..................................................................... 99 14 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ...................................................................... 99 15 ทท าการสงน าบ ารงรกษา 1,2,3,4 ................................................................................... 100

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1

บทน ำ ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ น ำ เปนทรพยำกรธรรมชำตทมอยอยำงจ ำกด และมควำมส ำคญตอกำรด ำรงชวตของ มวลมนษย จนมค ำกลำววำ “น ำคอชวต” ซงในปจจบนควำมตองกำรน ำของทกภำคสวนเพมขนอยำง รวดเรว ทงภำคเกษตรกรรม อตสำหกรรม และกำรอปโภคบรโภค ตำมควำมตองกำรเพมขนของประชำกรและกำรขยำยตวของเมอง และควำมตองกำรอำหำรเพมขน รวมทงปรมำณน ำทจ ำเปนตอ รกษำระบบนเวศและสตวน ำ แมวำทรพยำกรน ำจะเปนทรพยำกรทใชแลวมมหมดสำมำรถทดแทน มดตำมวฏจกรของน ำ แตในปจจบนควำมตองกำรน ำมมำกขน ในขณะทน ำมอยอยำงจ ำกดและ แหลงน ำเหลอนอยลงมปเรอยๆ อนเปนผลมำจำกกำรใชน ำอยำงมมค ำนงถงควำมตองกำรในอนำคต (ส ำนกสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชน, 2552ก: 1) ในปจจบน ประเทศตำงๆ ในโลก รวมทงประเทศมทย ตำงกประสบปญหำกำร ขำดแคลนน ำในทกภำคสวน โดยทวควำมถและควำมรนแรงยงขน โดยภำคเกษตรกรรม ซงเปนภำค ทใชน ำมำก และถกเพงเลงวำเปนภำคทใชน ำ เ ปล อ งและมดผลตอบแทนต ำ ก ว ำ ภำคอนๆ จงถกเรยกรองใหใชน ำอยำงประหยดและมควำมยงยน ดงนน ทศทำงกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำน ในอนำคตจงมงมปทกำรเพมประสทธภำพกำรใชน ำจำกน ำชลประทำนทมดรบกำรพฒนำแลว แทน กำรพฒนำแหลงน ำ เพอขยำยพนทชลประทำนเปนหลก (ส ำนกสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชน, 2552ก: 1-2) เปนมปตำมแผนยทธศำสตรของกรมชลประทำนใน 3 ประเดน มดแก กำรพฒนำแหลงน ำ กำรบรหำรจดกำรน ำและกำรปองกนและบรรเทำภยอนเกดจำกน ำ (แผนยทธศำสตรกรมชลประทำน, 2553ก: 5-15) “กรมชลประทำน งำนเพอแผนดนมทย” กรมชลประทำน เปนหนวยงำนภำครฐ สงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณทปฏบตหนำทหลกในดำนกำรบรหำรกำรจดกำรทรพยำกรน ำเพอ กำรผลต โดยด ำเนนกำรพฒนำแหลงน ำตำมศกยภำพของลมน ำใหสมดล กำรบรหำรจดกำรน ำอยำงม ประสทธภำพ ทวถง เปนธรรมและยงยน ซงภำรกจทส ำคญในกำรบรหำรจดกำรชลประทำนทส ำคญม 2 ดำน มดแก กำรกอสรำง เพอพฒนำแหลงน ำหรอจดหำรน ำและกำรสงน ำและบ ำรงรกษำ เพอกำรกระจำยน ำ ซงทง 2 ดำนนมผลตอเนองถงกนและมวตถประสงคทแทจรงรวมกน นนคอให

สำนกหอ

สมดกลาง

2

เกษตรกรหรอผใชน ำซงเปนกลมเปำหมำยมดใชประโยชนจำกน ำชลประทำนในกำรท ำกำรเกษตร ใหมรำยมดและมคณภำพชวตทด (กำรสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชน, 2552ก: 3) กำรด ำเนนงำนของกรมชลประทำนมดจ ำแนกโครงกำรชลประทำนแบงตำมขนำดของพนทชลประทำนออกเปน 3 ขนำด มดแก โครงกำรชลประทำนขนำดใหญ หรอแหลงน ำขนำดใหญ โครงกำรชลประทำนขนำดกลำง หรอแหลงน ำขนำดกลำง และโครงกำรชลประทำนขนำดเลก หรอ แหลงน ำขนำดซงโดยทวมปรปแบบกำรบรหำรจดกำรชลประทำนม 3 รปแบบ คอ กำรจดบรหำรจดกำรชลประทำนโดยรฐ (กรมชลประทำน) เปนรปแบบกำรบรหำรจดกำรชลประทำนทมทงดำนกำรกอสรำงระบบชลประทำน เลกและดำนกำรสงน ำและบ ำรงรกษำ ด ำเนนกำรโดยภำครฐเปนส ำคญ โดยใชพระรำชบญญตกำรชลประทำนหลวง พ.ศ. 2484 เปนแนวทำงกำรด ำเนนงำน กำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยเกษตรกรหรอประชำชน เปนรแบบกำรบรหำรจดกำรชลประทำนทเกษตรกรและชมชนมดรบกำรพฒนำ เรยนร จนกระทงมควำมรควำมสำมำรถในกำรคด วเครำะห วำงแผนใน กำรจดกำรปญหำดวยตนเอง ภำครฐเปนเพยงผคอยใหควำมชวยเหลอใหค ำแนะน ำ และกำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยรฐ(กรมชลประทำน) และเกษตรกรรวมกน เปนกำรบรหำรจดกำรชลประทำนทผสมผสำนระหวำงรปแบบท 1 และ 2 โดยมกำรตกลงแบงหนำทรบผดชอบ ทเรยกวำ “กำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวม (Participatory Irrigation Management– PIM) โดยกำรใชรฐธรรมนญป พ.ศ. 2550 เปนแนวทำง (ส ำนกสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชน, 2552ก:3-4) กำรบรหำรจดกำร เปนกำรด ำเนนงำนหรอกำรปฏบตงำนใดๆ ทหนวยงำน หรอ บคลำกรของหนวยงำนน ำมำใชในกำรเปลยนแปลง พฒนำ หรอสรำงควำมสขควำมเจรญกำวหนำอยำงมนคงและยงยนแกประชำชนและประเทศชำต กำรบรหำรจดกำรเกดจำกหลำยแนวคด เชน แนวคด POSDCoRB ของ Luther Gulick & Lyndall Urwick แนวคดในกำรบรหำรจดกำรถกน ำมำใชในภำครฐ เพอใหบรกำรสำธำรณะทงหลำยแกประชำชนอยำงมประสทธภำพ รวดเรว ลดขนตอนทมมจ ำเปน (วรช วรชนภำวรรณ, 2550: 3) กรมชลประทำนน ำแนวคดกำรบรหำรจดกำรมำประยกตใชในกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำน กำรบรหำรจดกำรน ำของกรมชลประทำน ซงเปนหนวยงำนของรฐทรบผดชอบในกำร พฒนำและบรหำรจดกำรน ำ เพอภำคเกษตรกรรมของประเทศมทย ทงยงใหมน ำเพยงพอทง ภำคอตสำหกรรมและกำรอปโภคบรโภคจงตองปรบบทบำทใหเปนมปตำมนโยบำยและทศทำง โดยน ำหลกกำรกำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยเกษตรมสวนรวม ซงหมำยถงกำรบรหำรจดกำรชลประทำนทเกษตรกร(โดยองคกรผใชน ำชลประทำน) ชมชน (โดยองคกำรบรหำรสวนต ำบล) มสวนรวมกบกรมชลประทำนในกำรบรหำรจดกำรงำนชลประทำน มำประยกตใชในพนท เพอใหม

สำนกหอ

สมดกลาง

3

ประสทธภำพ(ประหยด) และประสทธผล เกษตรกรมดรบน ำตรงเวลำและตำมปรมำณทตองกำรซง เจำหนำทชลประทำนตองปรบเปลยนบทบำทกำรท ำงำนแบบแบงปนและจดกำรมปสกำรเปนผประสำน เรยนร และบรณำกำรรวมกบทกภำคสวนในกำรสงเสรมสนบสนน และชวยแกมขปญหำ รวมทงตองเพมประสทธภำพตนเอง ประยกตควำมรและขยำยผลควำมรในกำรด ำเนนงำนใหเกดประโยชนแกเกษตรกร(กำรสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชน, 2552ข: 3-4) กำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยเกษตรกรม สวนรวม (Participatory Irrigation Management– PIM) เปนกำรบรหำรจดกำรชลประทำน โดยเกษตรกรหรอผใชน ำชลประทำน ซงเปน กลมเปำหมำยของกำรบรหำรจดกำรชลประทำนเขำมำมสวนรวมกบกรมชลประทำนในกำรตดสนใจบรหำรจดกำร และด ำเนนงำนกจกรรมชลประทำนทงในกำรกอสรำงและดำนกำรสงน ำและ บ ำรงรกษำ ตำมทมดตกลงเหนชอบรวมกนหรอมดก ำหนดขน เพอใหเกษตรกรและองคกรปกครองทองถนมสวนรวมกบกรมชลประทำนในกำรบรหำรจดกำรน ำเพอจดสรรน ำ บ ำรงรกษำและปรบปรงระบบชลประทำนใหสอดคลองกบควำมตองกำรของเกษตรกร เพอใหเกดประสทธภำพ และประสทธผลเพมขน เพอใหเกษตรกรและองคกรปกครองทองถนมควำมรสกเปนเจำของโครงกำร รวมถงเปนกำรสงเสรมบทบำทและสรำงควำมเขมแขงตอเกษตรกรและองคกรปกครองทองถน ซงจะน ำมปสกำรเขำรวมกำรบรหำรจดกำรชลประทำนอยำงเปนรปธรรมและยงยน (กำรสงเสรมกำรมสวนรวมของประชำชน, 2552ก: 4-5) กลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน เปนองคกรของเกษตรกรผใชน ำชลประทำนมกำรบรหำรในรปคณะกรรมกำรทเลอกมำจำกสมำชกผใชน ำ มระเบยบขอบงคบขององคกร สมำชก ขององคกรกคอผใชน ำจำกระบบชลประทำนสำยเดยวกน ซงรวมตวกนจดตงขนโดยมวตถประสงคหลกเพอกำรจดกำรน ำใหกระจำยน ำมหทวถงกนและกนและบ ำรงรกษำระบบชลประทำน ท ำงำนรวมกบเจำหนำทของกรมชลประทำนอยำงใกลชด โดยมขอบเขตพนทองคกรผใชน ำชลประทำน ครอบคลมพนทสงน ำ 1 แฉก หรอ 1 สำย โครงสรำงกลมผใชน ำชลประทำน ประกอบดวยหวหนำ กลม และสมำชกผใชน ำ พนทหนงกลมผใชน ำชลประทำนมมควรมำกเกน 1,000 มร (กลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน, 2550: 20) กำรจดกำรน ำชลประทำน เขตพนทคลองสองพนองในฤดฝนจะเรมตงแตเดอนพฤษภำคม ถง เดอนตลำคม ซงในบำงปปรมำณน ำฝนมำกในชวง เดอนกนยำยน – ตลำคมเฉลยมด 500 มม./เดอน จงท ำใหจ ำนวนปรมำณน ำหลำกในทงมมำกและมหลลงแมน ำสองพนองซงอยทำงทศตะวนตก ในลมน ำสองพนอง มคลองระบำยน ำเชอมโยงกนตดตอหลำยสำย เชน สำยคลองจระเขสำมพน คลองระบำยสำมชก 1 คลองระบำยสำมชก 2 และคลองธรรมชำต คลองระบำยใหญในทงแมกลองรวมปรมำณน ำและประมำณ 345 ม.3/วนำท ทมหลลงสคลองระบำยใหญแมน ำสองพนอง และม

สำนกหอ

สมดกลาง

4

คลองสำขำรบน ำทระบำยลงแมน ำสพรรณ ปรมำณน ำจ ำนวนนจะเออเขำทวมพนทนำฝงซำยและขวำของคลองระบำยใหญสองพนอง(ทงสองพนอง – บำงปลำมำ) เปนประจ ำทกป ตงแตป 2528 เปนตนมำจนถงปจจบน และในระยะทฝนทงชวงเปนเวลำนำนกมน ำมมเพยงพอส ำหรบใชในกำรเพำะปลก ท ำใหเกดควำมเดอดรอนจำกกำรขำดแคลนน ำ เพอบรรเทำอทกภยในเขตพนทดงกลำวและชวยเหลอ พนทเพำะปลกนอกเขตพนทโครงกำรชลประทำน ใหมน ำส ำหรบใชในกำรเพำะปลกเพยงพอตลอด ทงปจงจ ำเปนตองสรำงแหลงเกบน ำ (ขอมลโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง, 2555ก: 8) กรมชลประทำนจงด ำเนนกำรกอสรำงโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง เปนโครงกำรหนงในพนทกำรกอสรำงระบบ ชลประทำน ภำยใตโครงกำรชลประทำนแมกลองใหญ ซงด ำเนนกำรกอสรำง ดำนฝงซำยของแมน ำแมกลองโดย แบงออกเปนสองระยะ เรยกวำ มำลยแมนระยะท 1 และระยะท 1โดยมดรบน ำจำกกำรบงคบและ ผนน ำ ทประตระบำยน ำเขอนแมกลอง เขำคลองสำยใหญ 2 ซำย ซงสำมำรถสงน ำครอบคลมพนท ทงหมดประมำณ 1 ลำนมร ภำยใตโครงกำรทรบ ผดชอบ 3 โครงกำร ตำมล ำดบ มดแก โครงกำรฯพนมทวน โครงกำรฯสองพนอง โครงกำรฯบำงเลน โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง เรมด ำเนนโครงกำรตงแต ป 2525 และเสรจสมบรณในป 2538 มพนทรบผดชอบทงสน 380,000 มร ครอบคลมพนทจงหวดสพรรณบร รวม 2 อ ำเภอ 16 ต ำบล แยกเปน อ ำเภอสองพนอง รวม 7 ต ำบล อ ำเภออทอง รวม 9 ต ำบล และจงหวดกำญจนบร รวม 1 อ ำเภอ 2 ต ำบล (กรมชลประทำน, 2555: 52) กำรจดกำรน ำของโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนองปจจบนแหลงน ำตนทนมดมำจำก อำงเกบน ำเขอนวชรำลงกรณมปรมำณน ำเกบกก 8,860 ลำนลกบำศกเมตรตอป เขอนศรนครนทรมปรมำณน ำเกบกก 6,210 ลำนลกบำศกเมตรตอป และเขอนทำทงนำมปรมำณน ำเกบกก 54.80 ลำนลกบำศกเมตรตอป ระบำยน ำลงมำตำมแควนอยและแควใหญ ตำมล ำดบ มำบรรจบกนทจงหวดกำญจนบรรวมเปนแมน ำแมกลอง โดยมประตระบำยน ำเขอนแมกลอง เขตอ ำเภอทำมวง ท ำหนำทบงคบและผนน ำเขำสคลองสงน ำสำยใหญ 2 ซำย ตอมป (ขอมลโครงกำรสงน ำแลบ ำรงรกษำสองพนอง, 2555ก: 3) กำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงกำรสงน ำและ บ ำรงรกษำสองพนอง เกดจำกควำมรวมมอของหลำยภำคสวน ทงจำกเกษตรกรผใชน ำในกลม บรหำรกำรใชน ำชลประทำน หนวยงำนกรมชลประทำน องคกรปกครองสวนทองถน รวมถง ภำคเอกชนและองคกรภำครฐหนวยงำนอนๆ มกำรจดตงองคกรผใชน ำชลประทำนมำตงแตป พ.ศ. 2552 และเพมจ ำนวนขนมำจนถงปจจบน เพอใหมน ำเพยงพอส ำหรบกำรเพำะปลกในรอบป ในกำร บรหำรจดกำรน ำของโครงกำรมกำรสงน ำโดยวธ (Gravity)โดยสงผำนจำกคลองสำยซอยผำนคสงน ำ เขำนำสแปลงเพำะปลก ซงสงน ำตลอด 24 ชวโมงและเกอบทงป โดยมอำคำรลกษณะพเศษ ทเปน

สำนกหอ

สมดกลาง

5

อำงพกน ำเวลำกลำงคอ (Overnight Storage Basin) มกำรกอสรำงมวเฉพำะทโครงกำรสงน ำและ บ ำรงรกษำสองพนองเปนแหงแรกและแหงเดยว ของกรมชลประทำน ยงมมเคยมกำรกอสรำงมวทอนใดอก อำงพกน ำเวลำกลำงคนสำมำรถชวยแกปญหำ ในเรองกำรสงน ำ กำรเกดกำรสญเสยปรมำณน ำ ในเวลำกลำงคน รวมมปถงเกษตรกรทมมสำมำรถรบน ำในเวลำเดยวกนมด ถำหำกปดบำนประต ปำกคลองชวงเยน ทงนเพอเพมประสทธภำพและประสทธผลใหสงขน ในกำรบรหำรจดกำรน ำ โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง (ขอมลโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง, 2555ก: 9) ดวยเหตดงกลำวจงเปนสำเหตใหผวจยมควำมสนใจในกำรศกษำถงกำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน โครงกำรสงน ำและ บ ำรงรกษำสองพนอง จงหวดสพรรณบร โดยศกษำถงกำรจดกำรน ำ รวมถงปญหำและอปสรรค ในกำรด ำเนนงำนของกลมเกษตรกรผใชน ำจำกโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนองโดยเฉพำะ ในชวงทเวลำทขำดแคลนแหงแลง และปรมำณน ำตนทนอยอยำงจ ำกด เพอเปนแนวทำงในกำร ประสำนควำมรวมมอระหวำงเกษตรกรผใชน ำและเจำหนำทชลประทำน ในกำรพฒนำกำรเกษตร ใหมควำมยงยนตอมป วตถประสงคกำรวจย

1. เพอศกษำกำรบรหำรจดกำรชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวม ของโครงกำรสงน ำ และบ ำรงรกษำสองพนอง จงหวดสพรรณบร

2. เพอศกษำถงปญหำและอปสรรคตอกำรจดกำรน ำของโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำ สองพนอง จงหวดสพรรณบร

3. เพอศกษำถงแนวทำงกำรจดกำรทเหมำะสมในกำรจดสรรน ำเพอลดปญหำควำม ขดแยงในปจจบน และอนำคตเพอพฒนำสควำมยงยนในกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำนโดย เกษตรกรทสวนรวม ขอบเขตกำรวจย

1. ขอบเขตดำนพนท กำรวจยในครงน ศกษำครอบคลมทงพนทของโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง

จงหวดสพรรณบร ซงจดตงเปนคณะกรรมกำรจดกำรชลประทำนสองพนอง ประกอบดวยกลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำนจ ำนวน 40 กลม กลมผใชน ำชลประทำน (กลมพนฐำน) จ ำนวน 691 กลม ครอบคลมพนทสงน ำ 307,000 มร

สำนกหอ

สมดกลาง

6

ภำพท 1 แสดงพนทโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง จงหวดสพรรณบร ทมำ: กรมชลประทำน, ส ำนกชลประทำนท 13, โครงกำรตรวจสอบขอมลพนทชลประทำน, เขำถงเมอ 10 มกรำคม 2557, เขำถงมดจำก http://irrigation.rid.go.th/rid13/ โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง แบงเปนฝำยสงน ำและบ ำรงรกษำ 4 ฝำย มดแก

1.1 ฝำยสงน ำและบ ำรงรกษำท 1 หวหนำโครงกำรฯ คอ นำยอภย ยมะคปต รบผดชอบพนทสงน ำในต ำบลบอสพรรณอ ำเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร ต ำบลทงคอก อ ำเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร และต ำบลพงตร อ ำเภอพนมทวนคลอง รวมพนทชลประทำนจ ำนวน 77,950 มร

1.2 ฝำยสงน ำและบ ำรงรกษำท 2 หวหนำโครงกำรฯ คอ นำยสวฒน เรชะลำ รบผดชอบพนทสงน ำในต ำบลหนองบอ อ ำเภอสองพนอง ต ำบล จระเขสำมพน อ ำเภออทอง ต ำบล

โครงกำรฯ ดอนเจดย

โครงกำรฯ สำมชก

โครงกำรฯ โพธพระยำ

โครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนองโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนองโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง

โครงกำรฯ บำงเลน

โครงกำรฯ พนมทวน

7

สระยำยโสม อ ำเภออทอง จงหวดสพรรณบร และต ำบลพงตร อ ำเภอพนมทวน รวมมปถง ต ำบล รำงหวำย อ ำเภอพนมทวน รวมพนทชลประทำนจ ำนวน 92,000 มร

1.3 ฝำยสงน ำและบ ำรงรกษำท 3 หวหนำโครงกำรฯคอ นำยสมใจ อนทรพยง รบผดชอบพนทสงน ำใน ต ำบลสระยำยโสม ต ำบลยงทลำย ต ำบลสระพง ต ำบลดอนมะเกลอ ต ำบลสระยำยโสม ต ำบลสระพงลำน ต ำบลบำนดอน อ ำเภออทอง จงหวดสพรรณบรมปจนถงต ำบล ศรส ำรำญ ต ำบลทงคอก ต ำบลหวโพธ และเขตเทศบำลสองพนอง อ ำเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร รวมพนทชลประทำนจ ำนวน 71,500 มร

1.4 ฝำยสงน ำและบ ำรงรกษำท 4 หวหนำโครงกำรฯ คอ นำยวเชษฏฐ พกยม รบผดชอบพนทสงน ำ ต ำบลจระเขสำมพน ต ำบลสระยำยโสม ต ำบลยงทะลำย ต ำบลบำนดอน ต ำบลอทอง ต ำบลกระจน ต ำบลเจดย อ ำเภออทอง จงหวดสพรรณบร มปจนถง ต ำบลรำงหวำย อ ำเภอพนมทวน ต ำบลดอนแสลบ อ ำเภอหวยกระเจำ จงหวดกำญจนบร รวมพนทชลประทำนจ ำนวน 65,550 มร 2. ขอบเขตเนอหำ

2.1 ศกษำลกษณะโครงกำรชลประทำน ประวตควำมเปนมำ และปรมำณน ำตนทนเพอกำรเกษตร

2.2 ศกษำลกษณะกำรใชน ำ รปแบบ และกำรจดกำรใชน ำในเขตพนทโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง

2.3 ศกษำกำรมสวนรวมของเกษตรกรผใชน ำ รวมมปถงกำรจดกำรเรยนรและกำรสรำงนวตรกรรมของกลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน

2.4 ศกษำกำรรวมกลมของเกษตรกร กำรจดกำรกลม และควำมควำมเขมแขงของชมชน 3. ขอบเขตดำนประชำกร ประชำกรทจะศกษำคอสมำชกกลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน โดยศกษำจำกเจำหนำทชลประทำนโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง ศกษำจำกประธำนกลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน และศกษำสมำชกกลมบรหำรกำรใชน ำชลประทำน เพอใหครอบคลมท งโครงกำร 4. ขอบเขตดำนเวลำ

กำรศกษำวจยครงน มระยะเวลำในกำรศกษำรวบรวมเอกสำรและกำรเกบรวบรวมขอมลจำกกำรลงพนทและกำรสมภำษณ ระหวำงวนท 1 ธนวำคม 2556 ถง 28 กมภำพนธ 2557

8

ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย 1. มดทรำบถงแนวทำงกำรบรหำรกำรจดกำรน ำชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวม

ของโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง จงหวดสพรรณบร เปนมปอยำงมคณคำ และสอดคลองกบควำมตองกำรใชน ำชลประทำนของเกษตรกรในพนท ประโยชนทมดจำกกำรศกษำผวจยสำมำรถน ำมปพฒนำเปนเครองมอในกำรวจยครงตอมป

2. มดทรำบถงปญหำและอปสรรค รวมถงขอเสนอแนะโดยเกษตรกรผมสวนรวมตอกำรจดกำรน ำชลประทำนของโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนอง ประโยชนทมดจำกกำรศกษำครงน ผวจยสำมำรถน ำมปเปนหวขอในกำรท ำวจยครงตอมป

3. มดทรำบถงแนวทำงในกำรพฒนำกำรบรหำรจดกำรน ำชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวมทเหมำะสมในกำรจดสรรน ำเพอลดปญหำควำมขดแยงในปจจบนและในอนำคตเพอพฒนำสควำมยงยน ประโยชนทมดจำกกำรศกษำครงน ผวจยสำมำรถน ำมปเปนตวอยำงในกำรวจยครงตอมป

4. เพอน ำผลกำรศกษำมปปรบใชใหเกดประโยชนในกำรบรหำรกำรจดกำรน ำชลประทำนโดยเกษตรกรมสวนรวม ของโครงกำรสงน ำและบ ำรงรกษำสองพนองรวมถงในพนทใกลเคยง และพนทอนๆ ใหเกดควำมส ำเรจอยำงเหมำะสมในแตละพนทกำรจดกำรน ำชลประทำน

9

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ ในการศกษาเรองการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน เขตพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร ผวจยท าการศกษาแนวคดและทฤษฎและงานวจยททเกยวของตางๆ เพอเปนขอมลพนฐานส าหรบการวจย โดยศกษาแนวคดดงตอไปน 1. แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ 2. แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน 3. แนวคดเกยวกบการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม 4. แนวคดวาดวยการสรางเครอขาย 5. ทฤษฎการขดแยง 6. โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง 7. งานวจยทเกยวของ 1. แนวคดเกยวกบการบรหารจดการ ความหมายของการบรหารจดการ ความหมายของการบรหารจดการ มนกวชาการหลายทาน ไดใหความหมายของการบรหารจดการ ดงน Peter F. Drucker (2009: 15) ไดกลาววา การบรหาร คอ ศลปะในการท างานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน การท างานใหลลวงไปโดยอาศยคนอนเปนผท าภายในสภาพองคการทกลาวนน ทรพยากรในดานบคคลจะเปนทรพยากรหลกขององคการทเขามา รวมกนท างานในองคการ ซงคนเหลานจะเปนผใชทรพยากรดานวตถอน ๆ เครองจกร อปกรณ วตถดบ เงนทน รวมทงขอมลสนเทศตาง ๆ เพอผลตสนคาหรอบรการออกจ าหนายและตอบสนองความพอใจใหกบสงคม วรช วรชนภาวรรณ (2548: 5) ในป พ.ศ. 2548 กลาวไววา การบรหารจดการ (management administration) การบรหารการพฒนา (development administration) แมกระทงการบรหารการบรการ (service administration) แตละค ามความหมายคลายคลงหรอใกลเคยงกนทเหนไดอยางชดเจนมอยางนอย 3 สวน คอ หนง ลวนเปนแนวทางหรอวธการบรหารงานภาครฐ ท

10

หนวยงานของรฐ และ/หรอ เจาหนาทของรฐ น ามาใชในการปฏบตราชการเพอชวยเพมประสทธภาพในการบรหารราชการ สอง มกระบวนการบรหารงานทประกอบดวย 3 ขนตอน คอ การคด(thinking) หรอ การวางแผน (planning) การด าเนนงาน (acting) และการประเมนผล (evaluating) และ สาม มจดหมายปลายทาง คอ การพฒนาประเทศไปในทศทางทท าใหประชาชนมคณภาพชวตทดขน รวมทงประเทศชาตมความเจรญกาวหนาและมนคงเพมขน ส าหรบสวนทแตกตางกน คอ แตละค ามจดเนนตางกน กลาวคอ การบรหารจดการเนนเรองการน าแนวคดการจดการของภาคเอกชนเขามาใชในการบรหารราชการ เชน การมงหวงผลก าไร การแขงขน ความรวดเรว การตลาด การประชาสมพนธ การจงใจดวยคาตอบแทน การลดขนตอน และการลดพธการ เปนตน ในขณะทการบรหารการพฒนาใหความส าคญเรองการบรหารรวมทงการพฒนานโยบาย แผน แผนงาน โครงการ (policy, plan, program, project) หรอกจกรรมของหนวยงานของรฐ สวนการบรหารการบรการเนนเรองการอ านวยความสะดวกและการใหบรการแกประชาชน วรช วรชนภาวรรณ (2550: 4) ความหมายของการบรหารจดการ คอแนวทางการด าเนนงานหรอการปฏบตงานใด ๆ ของบคคล และ/หรอ หนวยงาน ไมวาจะเปนภาครฐ ภาคเอกชน ภาคธรกจ ภาคทไมสงกดภาครฐ และภาคประชาชน โดยบคคล และ/หรอ หนวยงานน ามาใชในการเปลยนแปลง พฒนาหรอสรางความอยเยนเปนสขและการกนอยแตเพยงพอดใหแกหนวยงานและประชาชน ประเวศน มหารตน (2551: 32) ไดกลาวไววา การบรหารจดการเปนความสามารถในการวางแผนจดระเบยบ และรวมไปถงการประสานงานรวมกน เพอควบคมกจการรมงานตางๆ ใหบรรลตามเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ สรปกคอความสามารถในการทจะกระท าการอยางใดอยางหนงเพอใหบคคลอน หรอ เขาไปจดการเครองไมเครองมอ รวมไปถงการก าหนดหนาทการงาน ตามรปแบบของมาตรฐานในแตละต าแหนงงาน เปนตน ลกษณะของการบรหารจดการ

ลกษณะการบรหารจดการ ไดมนกวชาการหลายทาน ไดจ าแนกลกษณะการบรหารจดการไวดงน สมพงษ เกษมสน (2523: 27) จ าแนกลกษณะของการบรหารไวดงน 1. การบรหารนนยอมตองมวตถประสงคของการบรหาร 2. การบรหารตองใชทรพยากรเพอเปนองคประกอบพนฐานในการบรหาร 3. การบรหารจ าเปนตองมการด าเนนการเปนกระบวนการ 4. การบรหารจ าเปนตองอาศยปจจยบคคลเปนองคประกอบส าคญ 5. การบรหารตองมลกษณะของการรวมมอกนด าเนนการอยางมเหตผล

11

6. การบรหารนนจะตองมการด าเนนการรวมกนของกลมบคคล 7. การบรหารนนจะตองมการตรวจสอบผลของการปฏบตงานกบวตถประสงค 8. การบรหารนนตองอาศยการรวมมอรวมใจ เพอจะน าไปสพลงของกลม ใหบรรลวตถประสงค นนทยา หตานวตร และณรงค หตานวตร (2549: 93) กลาววา การบรหารจดการในรปแบบของเครอขายนน ยงไมคนเคยกนมากนก สวนใหญแลวกลมทเขมแขงทสด กจะเปนผน าของกลม และมบทบาทในการบรหารจดการ สรปไดวา การบรหารจดการ หมายถง รปแบบและการบวนการด าเนนงานใดๆ ของหนวยงาน ทน าทรพยากรตางๆ เขามาเปนสวนส าคญในการด าเนนงาน เพอใหบรรลเปาหมายทตงไวอยางมประสทธภาพ จากการศกษาแนวคดการบรหารจดการ ท าใหผวจยสามารถน าเปนแนวทางในการบรหารจดการชลประทาน เปนไปอยางประหยดทสด และสามารถบรรลเปาหมาย แนวคดการบรหารจดการนสามารถน าไปศกษาวธการด าเนนการของกลมบรหารการใชน าชลประทาน และสามารถน ามาใชในการสรางแบบสอบถามในการสมภาษณ และสรางแบบสงเกตเพอศกษาภาวะผน า ตลอดจนสมาชก รวมไปถงแนวทางสความส าเรจของกลมบรหารจดการน าชลประทาน ของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง 2. แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 หมวดท 5 สวนท 10 ก าหนดแนวนโยบายการมสวนรวมของประชาชน โดยบญญตไวตาม มาตรา 87 รฐตองด าเนนการตามแนวนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชน ดงตอไปน

1. สงเสรมใหประชาชนมสวนรวมในการก าหนดนโยบายและวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทงในระดบชาตและระดบทองถน

2. สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการตดสนใจทางการเมอง การวางแผนพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม รวมทงการจดท าบรการสาธารณะ

3. สงเสรมและสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการตรวจสอบการใชอ านาจรฐทกระดบ ในรปแบบองคกรทางวชาชพหรอตามสาขาอาชพทหลากหลาย หรอรปแบบอน

4. สงเสรมใหประชาชนมความเขมแขงในทางการเมอง และจดใหมกฎหมายจดตงกองทนพฒนาการเมองภาคพลเมองเพอชวยเหลอการด าเนนกจกรรมสาธารณะของชมชน รวมทง

12

สนบสนนการด าเนนการของกลมประชาชนทรวมตวกนในลกษณะเครอขายทกรปแบบใหสามารถแสดงความคดเหนและเสนอความตองการของชมชนในพนท

5. สงเสรมและใหการศกษาแกประชาชนเกยวกบการพฒนาการเมองและการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รวมทงสงเสรมใหประชาชนไดใชสทธเลอกตงโดยสจรตและเทยงธรรม ความหมายของการมสวนรวมของประชาชน มนกวชาการหลายทานไดใหความหมายของการมสวนรวมของประชาชน ดงตอไปน ยพาพร รปงาม (2545: 5) การมสวนรวม (participation) คอ เปนผลมาจากการเหนพองกนในเรองของความ ตองการและทศทางของการเปลยนแปลงและความเหนพองตองกน จะตองมมากจนเกด ความคดรเรมโครงการเพอการปฏบต เหตผลเบองแรก ของการทมคนมารวมกนไดควร จะตองมการตระหนกวาปฏบตการทงหมดหรอการกระท าทงหมด ทท าโดยกลมหรอในนามกลมนน กระท าฝานองคการ (organization) ดงนนองคการจะตองเปนเสมอนตวน าใหบรรลถงความเปลยนแปลงได ทรงวฒ เรองวาทศลป (2550: 10-11) ใหความหมายวา การมสวนรวม คอการเปดโอกาสใหประชาชนทกภาคสวนทเกยวของเขามามบทบาทรวมในกจกรรมทกประการตามก าลงความสามารถของสมาชกไมวาจะเปนการตดสนใจ การด าเนนกจกรรม การตดตามตรวจสอบ และการประเมนผลรวมกน น าผลทไดมาปรบปรงแกไขพฒนางานในกลมใหมประสทธภาพยงๆ ขน เมตต เมตตการณจต (2553: 8) กลาววา การมสวนรวม หมายถง การเปดโอกาสใหบคคลหรอกลมบคคลเขามามสวนรวมในกจกรรม ไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออม ในลกษณะของการรวมรบร รวมคด รวมท า รวมตดสนใจ รวมตดตามผล ความส าคญของการมสวนรวมของประชาชน

ส านกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน (2552ก: 13) กลาวถงความส าคญของการมสวนรวมของประชาชนดงน

1. เพอตองการใหประชาชนเกดความผกพน รสกรก และมจตส านกเปนเจาของทองถนของตนเอง

2. เพอใหหนวยงานของรฐตางๆบรหารงานดวยความโปรงใส ตรงกบความตองการของประชาชน และรบผดชอบตอประชาชนมากทสด

3. เพอใหมการตรวจสอบการบรหารงานของหนวยงานของรฐทกขนตอน

13

ประโยชนของการมสวนรวม สถาบนพระปกเกลา (2548: 13) ไดสรป ประโยชนของการมสวนรวมดงตอไปน

1. ชวยปรบปรงคณภาพของการตดสนใหดยงขน 2. ชวยประหยดคาใชจายและสรางความรวดเรว 3. สามารถน าผลไปปฏบตงานไดงาย 4. หลกเลยงการเผชญหนากนเพอลดความรนแรง 5. ลดความเสยง 6. สรางความยงยนใหกบโครงการทน าไปปฏบต 7. เปนการพฒนาประชาสงคม เพอท าใหกลมประชาสงคมกลบเขามาสการท างานของ

กระบวนการประชาสงคมมากขน ลกษณะส าคญของการมสวนรวมของประชาชน ไพบลย วฒนศรธรรม และพรรณทพย เพชรมาก (2551: 9) ไดกลาวถงลกษณะการมสวนรวมในการพฒนาชมชนไวโดยสรปลกษณะการมสวนรวมแบงออกเปน 6 ลกษณะ ดงน

1. การรบรขาวสาร (Public Information) การมสวนรวมแบบน ประชาชนเปนผทมสวนไดสวนเสย และบคคลหรอหนวยงานทเกยวของจะตองไดรบการแจงใหทราบถงรายละเอยดของโครงการทจะด าเนนการ รวมทงผลกระทบทคาดวาจะเกดขน ทงน การแจงขาวสารดงกลาวจะตองเปนการแจงกอนทจะมการตดสนใจด าเนนโครงการ

2. การปรกษาหารอ (Public Consultation) เปนรปแบบของการมสวนรวมทมการจดการหารอระหวางผด าเนนการโครงการกบประชาชนทเกยวของและไดรบผลกระทบ เพอรบฟงความคดเหนและการตรวจสอบขอมลเพมเตม นอกจากน ยงเปนชองทางการกระจายขาวารขอมลไปยงประชาชนและหนวยงานทเกยวของใหเกดความเขาใจ และเพอใหมการใหขอเสนอแนะเพอประกอบทางเลอกการตดสนใจ

3. การประชมรบฟงความคดเหน (Public Meeting) มวตถประสงคเพอใหประชาชนและฝายทเกยวของกบโครงการหรอกจกรรมและผทมอ านาจในการตดสนใจ ใชเวทสาธารณะในการท าความเขาใจ การประชมรบฟงความคดเหนมหลายวธการ เชน การประชมระดบชมชน (Community Meeting) การประชมรบฟงความคดเหนเชงวชาการ (Technical Meeting)

4. การประชาพจารณ (Public Hearing) เปนการประชมทมขนตอนการด าเนนงานทเปนระบบ และมความชดเจนมากขน เปนเวทในการสเนอขอมลอยางเปดเผยไมมการปดบงขอผทมสวนไดและสวยของโครงการ การประชาคมและคณะกรรมการจดประชมจะตองมองคประกอบของ

14

ผเขารวมทเปนทยอมรบ มหลกเกณฑและประเดนในการพจารณาทชดเจน และมการแจงใหทกฝายทราบอยางชดเจน

5. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision Making) เปนเปาหมายสงสดของการม สวนรวมของประชาชนใหประชาชนเปนผตดสนใจตอประเดนปญหานนๆ ซงอาจจะด าเนนการโดยการเลอกตวแทนเขาไปเปนกรรมการทมอ านาจการตดสนใจ

6. การใชกลไกทางกฎหมาย รปแบบนไมถอวาเปนการมสวนรวมของประชาชนโดยตรงในเชงการปองกนและแกไข แตเปนลกษณะของการเรยกรองและการปองกนสทธของตนเองอนเนองมาจากการไมไดรบความเปนธรรม เพอใหไดมาซงผลประโยชนทตนเองควรจะไดรบ ซงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยไดใหหลกเรองการมสวนของประชาชนไวหลายประการ และประชาชนสามารถใชสทธตามรฐธรรมนญทงในรปแบบของปจเจกหรอในรปแบบกลม องคการ ตามทกฎหมายบญญตไว การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน (2552ข: 24-25) ไดแบงการมสวนรวมของประชาชนไว 5 ระดบคอ

1. ระดบการมสวนรวมในดานการใหขอมลขาวสาร (Inform) เปนการมสวนรวมของประชาชนในระดบต าทสด ขนนอยในลกษณะการใหขอมลอยางเดยวจากรฐ เปาหมายส าคญอยทการใหขอมลขาวสารแกประชาชน และเสรมสรางความเขาใจของประชาชน เพอใหประชาชนไดรบขอมลขาวสารทจ าเปนและถกตอง

2. ระดบการมสวนรวมในดานการปรกษาหารอ (Consult) เปนลกษณะการใหประชาชน มสวนรวมในการใหขอมล ขอเทจจรง และความคดเหน ดงนนประชาชนมบทบาทในฐานะการใหขอมล การตดสนใจเปนของหนวยงานภาครฐ

3. ระดบการมสวนรวมในดานการเขามามบทบาท (Involve) เปนลกษณะการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมท างาน ตลอดจนกระบวนการตดสนใจ และแลกเปลยนความคดเหน ขอมล ระหวางรฐกบประชาชนอยางจรงจง เพอสรางความมนใจกบประชาชนวาความคดเหนและความตองการของประชาชนจะไดรบการพจารณา

4. ระดบการมสวนรวมในดานการสรางความรวมมอ (Collaboration) เปนการใหบทบาทของประชาชนในระดบทสง เปาหมายส าคญอยทการเปนหนสวนกบประชาชนในทกขนตอนของการตดสนใจ ตงแตการระบปญหา พฒนาทางเลอก และแนวทางการแกไข เพอเปนการสญญาวาเราจะท างานรวมกนกบประชาชน

5. ระดบการมสวนรวมในดานการใหอ านาจแกประชาชน (Empower) เปนการใหบทบาทของประชาชนในระดบทสงทสด เปาหมายส าคญอยทการใหประชาชนเปนผตดสนใจ

15

ลงมอดวยตนเอง ดงนนการมสวนรวมในระดบน คอ การใหสญญากบประชาชน และกลมผม สวนไดสวนเสย วาเราจะปฏบตในสงทประชาชนตดสนใจ สรปไดวา การมสวนรวมของประชาชน คอ กระบวนการทประชาชนและผทเกยวของมโอกาสไดเขารวมในการรบร เรยนร ท าความเขาใจ รวมแสดงทศนะรวมเสนอปญหาหรอประเดนทส าคญทเกยวของ รวมคดแนวทางรวมการแกไขปญหา รวมในกระบวนการตดสนใจ และรวมกระบวนการพฒนาในฐานะหนสวนการพฒนา เมอศกษาแนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน ผวจยสามารถน าแนวทางมาใชในการศกษาระดบการมสวนรวมของเกษตรกรกลมบรหารการใชน าชลประทาน ในการบรหารจดการน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง รวมไปถงการศกษาการมสวนรวมในกจกรรมการสงน าและบ ารงรกษาทกขนตอน เพอน าไปสความส าเรจในการบรหารจดการน าโดยเกษตรกรผมสวนรวม เพอเปนการสรางความรสกรวมเปนเจาของ และน ามาสความส าเรจของการมสวนรวมของประชาชน กระบวนการของการมสวนรวมของประชาชน J.M. Cohen, and N.T. Uphoff (1980: 5) ไดมการน าเอากระบวนการมสวนรวมจากนกวชาการทงหลายมาประมวลเปนแนวคดหลก และไดจ าแนก รปแบบกระบวนการมสวนรวม ดงน

1. การมสวนรวมในการตดสนใจ (Decision Making) ในกระบวนการของการตดสนใจนน ประการแรกสดทตองกระท า คอ การก าหนดความตองการและการจดล าดบความส าคญ ตอจากนนกเลอกนโยบายและประชาชนทเกยวของ การตดสนใจนเปนกระบวนการตอเนองทตองด าเนนการไปเรอยๆ ตงแตการตดสนใจในชวงเรมตน การตดสนใจในชวงด าเนนการวางแผน และการตดสนใจในชวงการปฏบตตามแผนทวางไว

2. การมสวนรวมในการด าเนนงาน (Implementation) ในสวนทเปนองคประกอบของการด าเนนงานโครงการนนไดมาจากค าถามวาใครจะท าประโยชนใหแกโครงการไดบางและจะท าประโยชนไดโดยวธใด เชน การชวยเหลอดานทรพยากร การบรหารการงานและการประสานงานและการขอความชวยเหลอ เปนตน

3. การมสวนรวมในการรบผลประโยชน (Benefits) ในสวนทเกยวกบผลประโยชนนอกจากความส าคญของผลประโยชนในเชงปรมาณและเชงคณภาพแลว ยงจะตองพจารณาถงการกระจายผลประโยชนภายในกลมดวย ผลประโยชนของโครงการนรวมทงผลทเปนประโยชนทางบวกและผลทเกดขนในทางลบทเปนผลเสยของโครงการ ซงจะเปนประโยชนและเปนโทษตอบคคลและสงคมดวย

16

4. การมสวนรวมในการประเมนผล (Evaluation) การมสวนรวมในการประเมน ผลนนสงส าคญจะตองสงเกต คอ ความเหน (Views) ความชอบ (Preferences) และความคาดหวง (Expectation) ซงมอทธพลสามารถแปรเปลยนพฤตกรรมของบคคลในกลมตางๆได ความส าคญของการมสวนรวมของประชาชน

คมอการมสวนรวมของประชาชน (2552ค: 13) กลาวถงความส าคญของการมสวนรวมของประชาชนดงน

1. เพอตองการใหประชาชนเกดความผกพน รสกรก และมจตส านกเปนเจาของทองถนของตนเอง

2. เพอใหหนวยงานของรฐตางๆบรหารงานดวยความโปรงใส ตรงกบความตองการของประชาชน และรบผดชอบตอประชาชนมากทสด

3. เพอใหมการตรวจสอบการบรหารงานของหนวยงานของรฐทกขนตอน ประโยชนของการมสวนรวม สถาบนพระปกเกลา (2548: 13) ไดสรป ประโยชนของการมสวนรวมดงตอไปน

1. ชวยปรบปรงคณภาพของการตดสนใหดยงขน 2. ชวยประหยดคาใชจายและสรางความรวดเรว 3. สามารถน าผลไปปฏบตงานไดงาย 4. หลกเลยงการเผชญหนากนเพอลดความรนแรง 5. ลดความเสยง 6. สรางความยงยนใหกบโครงการทน าไปปฏบต 7. เปนการพฒนาประชาสงคม เพอท าใหกลมประชาสงคมกลบเขามาสการท างานของ

กระบวนการประชาสงคมมากขน 3. แนวคดเกยวกบการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม

การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (Participatory Irrigation

Management: PIM) คอ การบรหารจดการชลประทาน โดยเกษตรกรหรอผใชน าชลประทานเปนกลมเปาหมายของการบรหารจดการชลประทาน รวมกบกรมชลประทาน เพอท าการตดสนใจและด าเนนงานกจกรรมชลประทาน ในดานตางๆ เชน การกอสราง การสงน าและบ ารงรกษา ตามขอตกลงทเหนชอบรวมกน โดยน าองคกรตางๆ เชน องคการบรหารสวนจงหวด องคการบรหาร

17

สวนต าบล เขามามสวนรวมในการบรหารจดการเพอเปนการกระจายอ านาจสทองถน (คมอการมสวนรวมของประชาชน, 2552ข: 5) วตถประสงคในการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม

1. เปนการจดสรรน า บ ารงรกษาและปรบปรงระบบชลประทาน โดยค านงถงความตองการของเกษตรกรเปนหลก

2. เปนการน าเกษตรกร องคกรสวนทองถน ใหเขามามสวนรวม และมความรสกรวมเปนเจาของโครงการชลประทาน ซงจะน าไปสการบรหารจดการชลประทานทย งยน

3. เปนการจดสรรน า บ ารงรกษา โดยการจดสรรน าใหเปนไปตามความตองการของเกษตรกร อยางทวถง เปนธรรม รวมไปถงการบ ารงรกษาระบบชลประทาน ใหไดใชงานไดยาวนานตลอดอายการใชงาน

4. เปนการสงเสรมบทบาท และสรางความเขมแขงใหกบชมชน ประโยชนของการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม

การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม มประโยชนทคาดวาจะไดรบ ดงน (การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน, 2552ข: 12)

1. การกอสรางอาคารชลประทาน ทงกอสรางใหมและปรบปรงอาคารเกา ใหเปนไปตามความตองการของประชาชนเปนหลก

2. เกษตรกรและองคกรปกครองทองถน มความรสกรวมกนเปนเจาของโครงการชลประทาน

3. การจดสรรน าและบ ารงรกษา โดยจดสรรน าใหเปนไปตามความตองการของประชาชน ทวถงและเปนธรรม

4. การบ ารงรกษาระบบชลประทาน ไดรบการดแลและบ ารงรกษา ใหใชงานไดยาวนาน

5. ท าใหเกษตรกรในพนทชลประทานมรายไดทสงขน 6. ท าใหลดความขดแยงระหวางหนวยงานของรฐและเกษตรกรในพนท 7. ท าใหลดความขดแยงระหวางภาคประชาชนกบภาครฐ 8. ท าใหเกษตรกรในพนทมความเขมแขง 9. ท าใหการบรหารจดการน ามความยงยน

กจกรรมการมสวนรวมดานการสงน าและบ ารงรกษา (ส านกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน, 2552ก: 12) กรมชลประทาน ไดจ าแนก

กจกรรมการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม แบงออกเปน 11 กจกรรม

18

กจกรรมท 1 การสรางความเขาใจการมสวนรวม กจกรรมท 2 การจดท าขอตกลงการมสวนรวม กจกรรมท 3 การจดตงกลมผใชน าชลประทาน กจกรรมท 4 การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน กจกรรมท 5 การยกระดบองคกรผใชน าชลประทาน กจกรรมท 6 การจดตงคณะกรรมการจดการชลประทาน กจกรรมท 7 การจดตงกองทนชลประทาน กจกรรมท 8 การจางเหมางานบ ารงรกษาแกกลมผใชน าชลประทาน กจกรรมท 9 การมสวนรวมในการสงน าและบ ารงรกษา กจกรรมท 10 การประเมนความเขมแขงขององคกรผใชน า กจกรรมท 11 การจดท าขอมลพนฐานโครงการ เมอศกษา แนวคดเกยวกบการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ทงน

ผวจย สามารถน าไปศกษาถงการมสวนรวมของเกษตรกรในการจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน รวมถงกจกรรมและขนตอนการจดตง และพฒนาองคกรผใชน า เพอน าปญหาอปสรรคในการด าเนนงาน มาแกไข เพอใหกลมบรหารการใชน าชลประทาน ไดจดสรรน าใหสมาชกอยางทงถง ลดความความขดแยงในการใชน าชลประทาน และสามารถน าไปสความส าเรจในการบรหารจดการชลประทาน 4. แนวคดวาดวยการสรางเครอขาย ไดมนกวชาการหลายทานใหความหมายของการสรางเครอขาย ดงน

เสร พงศพศ (2548: 8) อธบายวา เครอขายคอ ขบวนการทางสงคมอนเกดจากการสรางความสมพนธระหวางบคคล กลม องคกร สถาบน โดยมเปาหมาย วตถประสงค และความตองการบางอยางรวมกน รวมกนด าเนนกจกรรมบางอยางโดยทสมาชกของเครอขายยงคงความเปนเอกเทศไมขนตอกน

ส านกสงเสรมศกยภาพชมชน กรมการพฒนาชมชน(2547: 5) ไดใหความหมายไววา กลม องคกร หลายกลมมารวมตวกน ประสานเชอมโยง สรางความสมพนธ ถกทอ สรางสรรคกจกรรมบนพนฐานของความเอออาทร เกดพลงในการท างานใหบรรลเปาหมายทกองคกรและใหชมชนเขมแขง

19

สนทยา พลศร (2550: 210) กลาวไววา เครอขาย คอการทสมาชกน าพลงหรอศกยภาพของตนมารวมเขาดวยกน เพอเพมขดความสามารถจนเพยงพอทจะด าเนนกจกรรมตาง ๆ ใหประสบความส าเรจรวมกน ซงนอกจากจะเปนการเพมพลงในการด าเนนงานแลวยงเปนการเพมอ านาจตอรองใหกบเครอขายอกดวย ลกษณะทส าคญของเครอขาย

สมพนธ เตชะอธกและคณะ (2537:89) กลาวถงลกษณะของเครอขาย แบงเปน 3 ลกษณะ คอ

1. เครอขายความคด เปนเครอขายทเนนการท างานดวยความคด ความร หรอเทคนคตาง ๆ เครอขายเหลาน เปนแหลงทผน าไดมโอกาสเปดเผยแนวคดของตนและไดแลกเปลยนประสบการณของตนกบคนอน ๆ ท าใหเกดความคดทชดเจนขน ไมวาจะพฒนาไปถงระดบใด บคคลทเกยวของในองคกรเครอขายจะมกรอบความคดเกยวกบองคกรเครอขายใกลเคยงกน ในดานความรความสามารถและความตองการ

2. เครอขายกจกรรม เปนเครอขายทเนนความชวยเหลอรวมมอกนในการท ากจกรรม สวนมากจะเปนเครอขายภายในชมชนทสมาชกเครอขายมสวนรวมชวยเหลอในการท ากจกรรมรวมกน

3. เครอขายสนบสนนทน เปนเครอขายทใหการสนบสนนทนแกเครอขายอน ๆ ในการด าเนนงาน ซงอาจจะเปนทงกลมทนภายในเครอขายและภายนอกเครอขาย เสร พงศพศ (2548: 201) กลาววาเครอขายทกประเภท ทกแบบ ทกเครอขาย มลกษณะรวมกน 5 ประการ ดงน

1. เปนกลม องคกร หรอบคคลทมารวมกน เพอด าเนนการตามวตถประสงค และความสนใจทตงขนรวมกน

2. เปนเวท เพอกจกรรมทางสงคม โดยการแลกเปลยนเรยนรรวมกน 3. ด ารงอยไดยาวนาน ดวยการสอสารแบบใดแบบหนงทตอเนอง ไมใชแบบเฉพาะกจ 4. สมาชกมความรสกผกพนกบโครงสรางทพฒนาขนมารวมกน และรวมรบผดชอบ 5. มฐานอยทความเปนเจาของรวมกนและความมงมนทจะท าตามวตถประสงคทวาง

ไวรวมกน รวมทงเครองมอหรอวธการในการด าเนนการทคดไวรวมกน แนวคดนมความสอดคลองกบการบรหารจดการน าชลประทาน โดยเกษตรกรผมสวนรวม ทงนผวจยจะน าแนวทางดงกลาวน เพอศกษาถงการสรางกลมเกษตรกรผใชน า วาเกดจากแนวคดของเจาหนาทกรมชลประทาน เนองจากเจาหนาทกรมมจ านวนจ ากด จงมแนวความคดในการสรางเครอขายในการบรหารจดการน าโดยดงใหภาคเอกชน หรอกลมผใชน าจากโครงการสงน าและ

20

บ ารงรกษาสองพนอง เขามามสวนรวมในการบรหารจดการน า และชวยเปนทปรกษาในเรองการจดตงกลมบรหารจดการน าชลประทาน เพอเปนประโยชนในการน าขอมลดงกลาวมาเปนสวนหนงของงานวจยครงน และเพอใหเจาหนาทชลประทานสามารถปรบเปลยนระบบการบรหารงานใหสอดคลองกบความตองการของเกษตรกรผใชน าชลประทาน 5. ทฤษฎการขดแยง

สญญา สญญาววฒน (2550: 99-109) กลาวถงทฤษฎการขดแยงไววา การขดแยงระหวางมนษยตงแต 2 คนขนไป (Social interaction) จนถงระดบสงคม ตามทฤษฎการขดแยงไมวาทใดๆ และเมอใด ยอมมการขดแยงเสมอ ในการด าเนนชวตของเรา เราตองคาดไดวาจะตองมการขดแยง เชน ระหวางคนในครอบครว ชมชน หรอในชนชน เมอรเชนนแลวเรากจ าเปนตองพยายามไมใหเกดความขดแยงมาก หรอจ ากดขอบเขตใหแคบไมใหใหญโต

แนวทางการบรหารจดการกบความขดแยง (Conflict management) นอกจากแนวทางการจดการขดแยงแลว ยงมแนวทางระงบหรอขจดการขดแยง ดงน

1. การระงบความขดแยงดวยความเหนพองกน(Consensus) 2. การระงบการขดแยงดวยการแลกเปลยนผลประโยชนกน (Exchange) คอหาทาง

ประนประนอมทง 2 ฝาย 3. การระงบการขดแยงดวยอ านาจ (Force) ซงจะน ามาใชหลงจากสองวธแรกลมเหลว

วธการตามแนวทางนคอ ผมอ านาจทมากกวา หรอสงกวา กเปนผชนะ แตถาคกรณมอ านาจเทากน กตองใหผมอ านาจชขาด

4. การระงบการขดแยงดวยวธชนะทงสองฝาย (Win-Win method) ซงเปนวธทนาใชมากทสด เปนการหาทางใหคขดแยงชนะทงค

5. การระงบการขดแยงดวยการลดความตองการ (Want reduction) คอการท าใจ การท าใจ ทดคอ การเขาใจวาเราสามารถด ารงชวตอยได โดยไมมตณหาหรอมใหนอยลง

แนวคดดงกลาวนมความเกยวของกบงานวจย ในดานการมกฎระเบยบ ขอบงคบเพอใชในการบรหารจดการของกลมผบรหารการใชน าชลประทาน เพอใหการท างานไปในทศทางเดยวกนและลดความขดแยงภายในกลม เชน การปรบเปลยนชวงเวลาการเพาะปลก ระหวางพนทปลายคลองสงน า กลางคลองสงน า และพนททอยตนคลองสงน า เพอลดความขดแยงภายใจกลมของเกษตรกรผใชน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ซงผวจยสามารถน าไปเปนแนวทางในการสรางเครองมอในการวจยในครงนไดเปนอยางด

21

6. โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ทมาของโครงการ

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มทมาจากการจดการน าชลประทาน เขตพนทจงหวดสพรรณบรและกาญจนบร โดยเรมมาจากคลองสองพนองเปนคลองสายส าคญสายหนง ในทงราบเขตอ าเภอสองพนอง และ อ าเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบร เปนทรบน าจากคลองระบายของโครงการสงน าและบ ารงรกษา ดอนเจดย , สามชก, โพธพระยา, สองพนอง และบางเลน จงเปนพนทการเกษตรทอดมสมบรณ และพนทเศรษฐกจ เพราะคลองสองพนองผานตวอ าเภอสองพนอง (บางล) ในธรรมชาตแลวปลายคลองสองพนองจะอยในเขตอ าเภออทอง โดยจดก าเนดจะมาจากคลองยางยแส คลองคณท และคลองสวนแตง ในฤดฝนจะเรมตงแตเดอนพฤษภาคม ถง เดอนตลาคม ซงใน บางปปรมาณน าฝนมากในชวง เดอนกนยายน – ตลาคมเฉลยได 500 มม./เดอน จงท าใหจ านวนปรมาณน าหลากในทงมมากและไหลลงแมน าสองพนองซงอยทางทศตะวนตก ในลมน าสองพนอง มคลองระบายน าเชอมโยงกนตดตอหลายสาย ปรมาณน าจ านวนน จะเออเขาทวมพนทนาฝงซายและขวาของคลองระบายใหญสองพนอง (ทงสองพนอง – บางปลามา) เปนประจ าทกปปญหาน าทวมนเปนปญหาซ าซากเกดขนทกป ตงแตป 2528 เปนตนมาจนถงปจจบน และในระยะทฝนทงชวงเปนเวลานานกมน าไมเพยงพอส าหรบใชในการเพาะปลกท าใหเกดความเดอดรอนจากการขาดแคลนน า เพอบรรเทาอทกภยในเขตพนทดงกลาวและชวยเหลอพนทเพาะปลกนอกเขตพนทโครงการชลประทาน ใหมน าส าหรบใชในการเพาะปลกเพยงพอตลอดทงปจงจ าเปนตองสรางแหลงเกบน า กรมชลประทานจงด าเนนการกอสรางโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เปนโครงการหนงในพนทการกอสรางระบบ ชลประทาน ภายใตโครงการชลประทานแมกลองใหญ ซงด าเนนการกอสราง ดานฝงซายของแมน าแมกลองโดยแบงออกเปนสองระยะ เรยกวา มาลยแมนระยะท 1 และระยะท 1โดยไดรบน าจากการบงคบและผนน า ทประตระบายน าเขอนแมกลอง เขาคลองสายใหญ 2 ซาย ซงสามารถสงน าครอบคลมพนททงหมด (โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, 2554:10)

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ตงอยในเขต อ. พนมทวน จ.กาญจนบร อ.สองพนอง อ.อทอง จ.สพรรณบร มอาณาเขต ดงนคอ ทศเหนอ ตดตอโครงการสงน าและบ ารงรกษาดอนเจดย โครงการสงน าและบ ารงรกษาสามชก และโครงการสงน าและบ ารงรกษา โพธพระยา ทศใต ตดตอโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน โครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน ทศตะวนออก ตดตอโครงการสงน าและบ ารงรกษาบางเลน ทศตะวนตก ตดตอโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนมทวน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เปนโครงการหนงในพนทการกอสรางระบบ ชลประทาน ภายใตโครงการชลประทานแมกลองใหญ ซงด าเนนการกอสราง ดาน

22

ฝงซายของแมน าแมกลองโดยแบงออกเปนสองระยะ เรยกวา มาลยแมนระยะท 1 และระยะท 2 เรมด าเนนโครงการตงแต ป 2525 และเสรจสมบรณในป 2538 โดยไดรบน าจากการบงคบและผนน า ทประตระบายน าเขอนแมกลอง เขาคลองสายใหญ 2 ซาย ซงสามารถสงน าครอบคลมพนททงหมดประมาณ 1 ลานไร ภายใตโครงการทรบผดชอบ 3 โครงการ ตามล าดบ ไดแก โครงการฯพนมทวน โครงการฯสองพนอง โครงการฯบางเลน ในสวนรบผดชอบของโครงการฯ สองพนองประมาณ 380,000 ไร(โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, 2555: 1) สถานการณน า แหลงน าตนทนของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มาจากอางเกบน า เขอน วชราลงกรณมปรมาณน าเกบกก 8,860 ลานลกบาศกเมตรตอป ปรมาณการใชน า 6,210 ลานลกบาศกเมตรตอป ปรมาณน าไหลลงอาง4,776 ลานลกบาศกเมตรตอป เขอนศรนครนทรมปรมาณน าเกบกก 6,210 ลานลกบาศกเมตรตอป ปรมาณการใชน า 10,581 ลานลกบาศกเมตรตอป ปรมาณน าไหลลงอาง 4,286 ลานลกบาศกเมตรตอป และเขอนทาทงนามปรมาณน าเกบกก 54.80 ลานลกบาศกเมตร (ส านกชลประทานท 13,2555:3) การบรการจดการน าในโครงการ สงน าโดยวธ Gravity โดยสงผานจากคลองสายซอยผานคสงน าเขานาแปลงเพาะปลกซงสงน าตลอด 24 ชวโมงและเกอบทงป พนทปลกออยจะสงน าระบบรองค (Furrow irrigation) โดยออยจะใชน าเฉพาะในเวลากลางวน ซงจะสงน าตงแตเดอน กมภาพนธ ถงเดอน ธนวาคม ของทกป และพนทปลกขาวเปนระบบจดรปทดน ( Land Consolidation) โดยจะสงน าตงแตกลางเดอน มกราคม ถงเดอน กนยายน ของทกป เพอหลกเลยงปญหาน าทวมในเดอน ตลาคม และในหนงปสามารถปลกขาวได 2 ครง โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองมอาคารลกษณะพเศษ เพอใหสามารถไดรบน าอยางเพยงพอและทวถง และลดการสญเสยน า จากการซมลก และลดการสญเปลาจากการไหลเลยทายแปลงดวย คออางพกน าเวลากลางคน (Upland Crops) ไดท าการกอสรางระบบสงน าแบบมอางเกบน ากลางคนขนเมอป พ.ศ. 2530 เฉพาะทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพน าเปนแหงแรกและแหงเดยว ของกรมชลประทาน ยงไมเคยมการกอสรางไวอนใดอก(โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง2554:4) ประโยชนทไดรบจากโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

1. ชวยบรรเทาอทกภยในเขตโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง 2. ชวยบรรเทาปญหาน าเนาเสยในคลองสองพนอง 3. เพอการอตสาหกรรมขนาดใหญ ขนาดกลาง และขนาดยอย ในเขตพนทโครงการสงน า

และบ ารงรกษาสองพนอง

23

4. ชวยบรรเทาปญหาภยแลง ใหกบเกษตรกร 5. เพอใชอปโภค บรโภค และการประปาสวนภมภาคในเขตพนท จงหวดกาญจนบร

และจงหวดสพรรณบร การศกษาดงกลาวนมความเกยวของกบงานวจย คอ ท าใหทราบถงประวตความเปนมาขอโครงการสงน าและบ ารงรกษาในภาพรวมทงหมด เพอน าความรดงกลาวนไปวเคราะหในเรองการบรหารจดการน า ปญหาและอปสรรคในการบรหาร รวมถงการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง 7. งานวจยอนทเกยวของ สมปอง วงษชย (2554) ไดศกษาเรอง การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว จงหวดสพรรณบร โดยศกษากลมผบรหารการใชน า เจาหนาทสวนราชการของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว จงหวดสพรรณบร รวมไปถงปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า ของกลมบรหารการใชน าชลประทาน และแนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน า ซงเปนการวจยเชงคณภาพ การเกบรวบรวมขอมลผวจยไดออกแบบสมภาษณและแบบสงเกต ตามหลกการวจยแบบปรากฏการณวทยา เพอใหไดขอมลครบถวนสมบรณ ผใหขอมลหลกไดแก เจาหนาทชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว จงหวดสพรรณบร จ านวน 5 คน ประธานกลมบรหารการใชน า จ านวน 10 คน และสมาชกกลมบรหารการใชน าชลประทาน จ านวน 4 คน กลมบรหารการใชน าทงในเขต และนอกพนทชลประทาน จ านวน 10 กลม ผลของการศกษาพบวา การบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว สงเสรมใหเกษตรกรเขามามสวนรวมในทกขนตอน เรมจากการฟนฟกลมผใชน า ใหความรความเขาใจ ฝกอบรมและพฒนาจนมความเขมแขงมากขน โดยมเจาหนาทชลประทานคอยเปนทปรกษาใหค าแนะน า อยางใกลชด และเมอมความเขมแขงมากขนกมการจดตงคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการกระเสยว มตวแทนจากลมบรหารการใชน านอกเขตชลประทานเขารวมดวย เพอรวมกนบรหารจดการน าใหเกดประสทธภาพ ปญหาและอปสรรคคอการขาดแคลนบคลากร งบประมาณ และปญหาความตองการใชน าทแตกตางกนของเกษตรกรในการเพาะปลกพช แนวทางการพฒนาสความยงยนของการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว ม 6 ประการ คอ การสรางศรทธาและความเชอมนแกเกษตรกร ในการท างานทสงผลใหการบรหารจดการน ามประสทธภาพสงยงขน การพฒนาบคลากรใหมความรอยางตอเนองอยเสมอ หลกการท างาน 3ส. ไดแก สข สวนรวม และสมฤทธผล เพอรวมกนท างานอยางมความสข การถายทอด

24

ความรและประสบการณของคนรนเกา การสรางนวตรกรรม และการจดสรรผลประโยชนอยางทวถงและเปนธรรม นตกรณ วงคชย (2553) ไดศกษาเรอง การจดการน าของระบบเหมองฝายทาศาลา อ าเภอเมองเชยงใหม เพอศกษาวธการจดการเหมองฝายของสมาชกกลมเหมองฝายทาศาลา โดยศกษาจากผน าชมชน ผอาวโส และตวแทนองคการปกครองสวนทองถนทมสวนเกยวของ รวมถงเจาหนาทสวนราชการตางๆ ซงเปนการวจยเชงคณภาพ เกบรวมรวมขอมลโดยการสมภาษณ การศกษาครงนท าใหทราบถงความพงพอใจและความตองการในการใชน า รวมถงทราบวธการบรหารจดการเหมองฝายทาศาลาของกลมสมาชก โดยมผน าคอประธานเหมอง สมาชกคอสมาชกกลมผใชน า มการก าหนดระเบยบขอบงคบและสทธในการใชน า รวมถงบทลงโทษแกผกระท าผดในการลกลอบใชน า ปญหาทพบคอความขดแยงระหวางชาวบานดวยกน และความขดแยงระหวางชาวบานกบเจาหนาทของรฐ ทเกดจากโครงการไมสามารถตอบสนองไดตรงกบความตองการของประชาชน และอตราการเพมขนของประชากรอยางรวดเรวสงผลตอการใชปรมาณน าและคณภาพของน า สรพงษ กลพงษ (2552) ไดศกษาเรอง การมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน าอยางย งยน โครงการอางเกบน าขนาดเลกอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอภซาง จงหวดพะเยา วตถประสงคเพอศกษาการมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน า เปนการน าโครงการมาเปรยบเทยบ 3 โครงการ คอ โครงการอางเกบน าหวยไฟ โครงการอางเกบน าหวยซาย และโครงการอางเกบน าน าเปอย ผลการศกษา ทง 3 โครงการพบวามขอสรปทเหมอนกนในดานการมสวนรวมของเกษตรการในการบรหารจดการน า โดยทผมสวนรวมผานคณะกรรมการกลมผใชน า เพอแจงความตองการปลกพช มสวนรวมในการจดสรรน าประจ าฤดกาลสงน า รวมถงมสวนรวมในการประชมสมาชกกลมผใชน า และบ ารงรกษาฝายและคลองสงน ารวมกน ณฐมน จนทวาลย (2551) ไดศกษาเรอง การจดการน าของกลมเกษตรกรผใชน าจากเขอนแกงกระจาน เขตพนทฝายสงน า และบ ารงรกษาท 2 (ตอนเพรยง) เพอศกษาการจดการน า การแกปญหาและอปสรรคในการจดการน าของกลมเกษตรกรผใชน า โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ ดวยการสมภาษณระดบลกและการสงเกตแบบไมมสวนรวม ผใหขอมล ไดแก กลมบรหารการใชน าจากหวหนากลมบรหารการใชน า รวมถงเจาหนาทกรมชลประทาน ผลการศกษาพบวาเกษตรกรผใชน ามการรวมกลมกน เปนกลมใหญ เพอวางแนวทางในการบรหารจดการน า เกษตรกรผอยพนทปลายน า ใหความส าคญกบการรวมกลมมากกวาเกษตรกรทอยพนทตนน า เพราะโอกาสในการรบน าจะนอยกวาถาไมไดจดการบรหารน าใหทวถง และเปนธรรม ในการบรหารจดการน าเพอ

25

การเกษตรอยางย งยน ตองอาศยความรวมมอ จากหลายๆฝายคอ หนวยงานของรฐ หนวยงานเอกชน เกษตรกร มารวมกนด าเนนการ วรเทพ เปรมฤทย (2551) ไดศกษาเรอง การจดการทรพยากรน าเพอการเกษตรของบานหนองผาขาว จงหวดล าพน วตถประสงคเพอศกษาการใชน าเพอการเกษตรและปญหาอปสรรคในการแกไขปญหา เปนการวจยเชงคณภาพและเชงปรมาณ ประชากรทศกษาคอเกษตรกรผใชน าเพอการเกษตร จ านวน 80 ราย ผลการศกษาพบวาเกษตรกรสวนใหญใชน าจากแมน าปงเพอการเกษตร รวมถงมการจดตงคณะกรรมการ ปญหาและอปสรรคของการมสวนรวม คอ เกษตรกรขาดความรความเขาใจเกยวกบการจดการทรพยากรน า ท าใหประสทธภาพการจดการทรพยากรน าคอนขางต า จนทมา ตงตระกลทรพย (2550) ไดศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการน า พนทโครงการศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดสกลนคร เพอศกษาระดบความร การรบรขาวสาร รวมถงการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการน า เกบรวมรวมขอมลโดยการใชแบบสอบถาม ประชากรทศกษา คอกลมผใชน า ในพนทโครงการศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดสกลนคร จ านวน 232 คน ผลการศกษาพบวา ประชาชนในพนทมความรความเขาใจในระดบสง ดานการรบรขาวสารระดบสง แตการมสวนรวมในการบรหารจดการน าอยในระดบต า ดงนนจงมขอเสนอแนะในดานการเขาไปสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการน า พนทโครงการศนยศกษาพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดสกลนคร จากการศกษาแนวคดและทฤษฎตางๆ ขางตน รวมทงผลงานวจยทเกยวของ ทงนผวจยสามารถน ามาก าหนดแนวทางการศกษาการบรหารงานของกลมบรหารจดการน าโครงการสงน าและบ ารงรกษาพนอง แนวคดการบรหารจดการชลประทานและการจดตงองคกรผใชน าชลประทาน ใชในการศกษาการจดตงองคกรกลมบรหารจดการชลประทานและการพฒนากลม ซงสอดคลองกบงานวจยของหลายๆทานทกลาวในงานวจยทเกยวของ รวมถงแนวความคดในการวจย แนวทางในการศกษาวจย การก าหนดวธด าเนนการวจย และการสรางค าถามในการสมภาษณเพอใหไดขอมลจากกลมเปาหมายทตองการศกษา รวมถงเพอใชในการด าเนนการวจยในบทถดไปได

26

บทท 3

วธด ำเนนกำรวจย การวจยครงนเปน การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชวธวจยแบบปรากฏการณวทยา (Phenomenology) ดวยเหตผลทวา วธปรากฏการณวทยา จะชวยใหผวจยสามารถไดค าตอบจากค าถามในการวจยไดอยางครบถวน และเปนประโยชนตอการวเคราะหใหมากทสด การวจยแบบปรากฏการณวทยา (Phenomenology study) (ชาย โพธสตา, 2549: 189-191) เปนเครองมอในการศกษาปรากฏการณและประสบการณของมนษย โดยมงท าความเขาใจความหมาย ประสบการณชวตทบคคลไดประสบเปนหลก ปรากฏการณหรอเหตการณในชวต ทนกวจยแนวปรากฏการณวทยาศกษาเปนอะไรกไดทนกวจยเหนวามแงมมทนาสนใจ มประโยชนในเชงปฏบตการ และเปนการหาค าตอบวา “การไดประสบกบเหตการณนน มความหมายอยางไรส าหรบผทไดประสบมาแลว หรอก าลงประสบกบเหตการณนนอย’’ ปรากฏการณวทยา หมายถง การศกษาวาคนเราบอกหรอบรรยายเกยวกบปรากฏการณตางๆ ทตนประสบไดดวยการวเคราะห การรบร และความหมายของสงทเราประสบซงเปนตวกระตนความตระหนกรของเรา ประสบทเราไดสมผสนนตองถกบรรยายรายละเอยด อธบาย และตความ เราจงจะเกดความเขาใจ ประสบการณชนดเดยวกนยอยมแกนแท และแกนแทเหลาน กคอ ความหมายทคนเขาใจรวมกนหรอเขาใจตรงกน เพอน ามาวเคราะห ซงนกวจยสามารถน ามาเปรยบเทยบประสบการณของคนหลายๆคน เพอหาลกษณะรวมกนของประสบการณ ผวจยเลอกวจยแบบปรากฏการณวทยา (Phenomenology) เนองจากผวจยเหนวา วธปรากฏการณวทยา จะชวยใหผวจยสามารถไดค าตอบจากค าถามในการวจยไดอยางครบถวน เพราะผใหขอมลเปนชาวบานหรอผประสบเหตการณหรอผผานประสบการณเทานนทเปนผทรดทสด วธด าเนนการวจยมดงน 1. ผใหขอมลหลก

ผใหขอมลหลก ไดแก 1.1 เจาหนาทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เพอใหไดขอมลของโครงการ

สงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ขอมลสงน าและบ ารงรกษา จ านวน 7 คน

27

1.2 ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทานในเขตพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แตละพนทของฝายสงน าและบ ารงรกษาทงหมด 4 ตอน โดยแบงเปนประธานกลมตนน า กลางน า และปลายน า จ านวน 4 คน เพอใหไดขอมลดานการบรหารจดการน าของกลม ปญหาและอปสรรคของกลมบรหารการใชน าชลประทานและแนวทางพฒนาสความยงยนของกลมมดงน กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 7L2L (ตอน1 กลมตนน า) กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1L2R5L2L (ตอน2 กลมตนน า)

กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L (ตอน3 กลมกลางน า) กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 5L2L (ตอน4 กลมปลายน า)

1.3 สมาชกกลมบรหารการใชน าชลประทาน ในเขตพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร โดยแบงเปนสมาชกกลม ตนน า กลางน า ปลายน า จ านวน 4 คน เพอใหไดขอมลในดานการมสวนรวมในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ความตองการใชน า ปญหาและอปสรรคของกลมบรหารการใชน าชลประทานดงน

กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 7L2L (ตอน1 กลมตนน า) กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1L2R5L2L (ตอน2 กลมตนน า)

กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L (ตอน3 กลมกลางน า) กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 5L2L (ตอน4 กลมปลายน า)

การวจยครงนศกษากลมบรหารการใชน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง พนทเขตสงน าอยในเขตพนท 3 อ าเภอ 2 จงหวด ไดแก อ าเภอพนมทวน จงหวดกาญจนบร และอ าเภออทอง อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร กลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มดงน 1. ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 1 กลมบรหารการใชน า จ านวน 11 กลม 2. ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 2 กลมบรหารการใชน า จ านวน 6 กลม 3. ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 3 กลมบรหารการใชน า จ านวน 15 กลม 4. ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 4 กลมบรหารการใชน า จ านวน 8 กลม 2. เครองมอทใชในกำรเกบรวบรวมขอมล 2.1 การสรางเครองมอ

2.1.1 แบบสมภาษณแบบกงโครงสราง (Semi-Structure) ผวจยศกษาจากเอกสารและงานวจยทเกยวของใหสอดคลองกบทฤษฎทเกยวของ เพอทจะด าเนนการสรางเครองมอใหสอดคลองกบวตถประสงคการวจย ซงใชการสมภาษณเชงลก (In-depth-interview)

28

2.1.2 แบบสงเกต (Observation) ผวจยไดสรางแบบสงเกต เพอใชเปนแนวทางในการศกษาพฤตกรรมของกลมและสมาชกกลม ในการแสดงบทบาทและการมสวนรวมในการบรหารจดการชลประทาน

2.1.3 ตรวจสอบเครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล โดยอาจารยทปรกษา 2.2 ใชตวผวจยเปนเครองมอ โดยการเตรยมความพรอมทงดานขอมลแนวค าถามเพอให

ไดขอมลทครอบคลม และความพรอมของผวจย 2.3 อปกรณทใชบนทกขอมล ไดแก กลองถายรป เครองบนทกเสยง และอปกรณ

ส าหรบจดบนทกขอมล 3. วธวจยและกำรด ำเนนกำรวจย งานวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Method) โดยมวธการด าเนนการศกษาวจยดงน

3.1 การศกษาวเคราะหเอกสาร (Documentary research) โดยการรวบรวมขอมลจาก หนงสอ บทความวารสาร เอกสารของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร ขาวสารการด าเนน วทยานพนธและงานวจยตางๆทเกยวของ รวมถงขอมลทางอนเตอรเนต เพอน ามาเปนแนวคดพนฐานในการด าเนนการวจย

3.2 การสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth-interview) ใชการสมภาษณเชงลกโดยผใหขอมลหลกคอ ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน สมาชกของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ในเขตพนทรบผดชอบของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร และเจาหนาทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

3.3 การสงเกต (Observation) ใชการสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participation Observation)

3.4 การว เคราะหการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม รวมทงผลส าเรจและปญหา อปสรรคในการด าเนนงาน จากขอมลทไดรวบรวมทงหมดจากการสมภาษณเพอพรรณนาวเคราะห 4. กำรตรวจสอบควำมถกตองของขอมล ในการวจยครงน ใชวธตรวจสอบขอมลสามเสา (Triangulation) โดยใชการตรวจสอบ ดงน

29

4.1 การตรวจสอบดานขอมล (data triangulation) ตรวจสอบขอมลทไดจากแหลงตางๆคอ มความเหมอนกนหรอไม ถาทกแหลงขอมลพบวาไดขอมลทคนพบมาเหมอนกน แสดงวาขอมลทผวจยไดมามความถกตอง ซงสามารถตรวจสอบได 2 ดานไดแก ตรวจสอบบคคล คอถาบคคลผใหขอมลเปลยนไป ขอมลจะเหมอนเดมหรอไม และการตรวจสอบสถานท คอในการวจยครงนกลมบรหารการใชน าชลประทานท งหมดในพนท 4 อ าเภอ เปนการตรวจสอบวา ถาขอมลจากตางสถานทกน จะเหมอนกนหรอไม

4.2 การตรวจสอบสามเสาดานวธรวบรวมขอมล (Methodological Triangulation) คอการเกบรวบรวมขอมลจากแหลงตางๆกน เพอรวบรวมขอมลเรองเดยวกนเชนการสงเกตควบคกบการสมภาษณ และศกษาขอมลเพมเตมจากเอกสาร แตละวธไดขอสรปทมความเหมอนกนหรอสอดคลองกนหรอไม 5. ระยะเวลำในกำรศกษำ ระยะเวลาในการเกบรวบรวมขอมลในพนทศกษาเรมตงแตเดอนธนวาคม 2556 ถงเดอน มนาคม 2557 6. ประเภทของขอมล

6.1 ขอมลทตยภม (Secondary data) ผวจยใชการศกษาจากเอกสาร เพอท าความเขาใจเกยวกบชมชนทศกษา คอ ขอมลโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ขอมลกลมบรหารการใชน าชลประทาน รวมถงกฎ ระเบยบและขอบงคบของกลม รวมทงการรวบรวมหนงสอและเอกสารอนๆทผวจ ยเหนวาเกยวของสามารถน ามาใชเปนแนวทางในการวจยและใชในการวเคราะหผลการวจยในครงน

6.2 ขอมลปฐมภม (Primary data ) ซงเปนการเกบรวมรวมขอมลโดยตรงจากกลมผใหขอมลหลก ประกอบไปดวย เจาหนาทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทานในเขตพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง และสมาชกกลมบรหารการใชน าชลประทาน โดยเปนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง จะท าใหสามารถควบคมและเกบรวบรวมขอมลไดอยางถกตองครบถวน เพอน าขอมลดงกลาวมาใชในการวเคราะหหาขอมลเพอเปนแนวทางในการวจยเพอหาขอสรปตอไป

30

7. ขนตอนกำรเกบรวบรวมขอมล 7.1 ตดตอประสานงานเจาหนาทชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

เพอเขาพบเจาหนาทชลปะทาน 7.2 เขาพบเจาหนาทตามวนทก าหนด แนะน าตว ของความอนเคราะหเกบรวบรวม

ขอมล และท าการสมภาษณเจาหนาท ทเกยวของ 7.3 เจาหนาทชลประทานแนะน าใหรจกกบประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน

ทกกลม และสมาชกกลมผใชน าชลประทาน พรอมนดหมายการสมภาษณแตละรายในครงตอไป 7.4 เกบรวมรวมขอมลในพนทศกษา โดยท าการสมภาษณ การสงเกต ผใหขอมลหลก

ทเปนประธานกลมบรหารการใชน าชลประทานและสมาชกกลมบรหารการใชน าชลประทานตามวนเวลาทไดนดหมาย

7.5 ตดตามเกบสมภาษณ และสมภาษณซ าในบางจด ใหครบทกกลมผใหขอมลหลก เพอน าผลทไดจากการสมภาษณและการสงเกต มาวเคราะหผลการวจย 8. แผนกำรด ำเนนกำรวจย

ตารางท 1 แผนการด าเนนการวจย

หวขอการด าเนนงาน ส.ค. 56

ก.ย. 56

ต.ค. 56

พ.ย. 56

ธ.ค. 56

ม.ค. 57

ก.พ. 57

ม.ค. 57

เม.ย. 57

1. เขยนเคาโครงงานวจย 2. ทบทวนวรรณกรรม 3. สรางเครองมอในการสมภาษณและการสรางแบบสงเกต

4. เกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร

5.เกบรวบรวมขอมลในพนทศกษา สมภาษณ และสงเกต

6. น าขอมลมาวเคราะหผลการวจย

7. สรป อภปรายผล ขอเสนอแนะ 8. รวบรวมผลทไดทกขนตอนจดท าเปนรปเลม

31

บทท 4

ผลการวจย จากการทผวจยศกษาและเกบรวบรวมขอมลจากภาคสนาม โดยลงพนทในการเกบรวบรวมขอมลพรอมกบการสมภาษณผทใหขอมลหลกทงในสวนของเจาหนาชลประทาน สวนของกลมบรหารการใชน าชลประทาน และการสงเกตแบบไมมสวนรวม ผวจยไดน าขอมลดงกลาวมาวเคราะหและตความประกอบการอธบายและตอบขอปญหาของการวจยในครงน ดงนนการน าเสนอในบทน ผวจยไดแบงการน าเสนอออกเปนหวขอและเรยบเรยงไดดงน 1. การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง 1.1 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จากการศกษาพบวาโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง รบผดชอบในการควบคมดแลการสงน าและบ ารงรกษาระบบชลประทาน รวมถงการปองกนอทกภยในพนทการเกษตรในเขตพนทโครงการ รวมทงประสานงานกบอ าเภอและเกษตรกรในการพจารณาแกปญหาขอขดแยงในการสงน าและการใชน าใหแกพนทเพาะปลก ด าเนนการจดตงกลมผใชน า ฝกอบรมเกษตรกรใหมความรเรองการใชน าอยางถกวธและซอมแซมบ ารงรกษาระบบสงน าระบบระบายน าโดยมหลกการบรหารดงน

1.1.1 การบรหารจดการน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ไดจดท าปฏทนกจกรรมการบรหารน า เพอเปนแนวทางในการบรหารจดการน าในแตละป ทงฤดแลงและฤดฝนครอบคลมทงฤดนาปและนาปรง เพอเปนแนวทางในการบรหารจดการน าในพนทชลประทาน โครงการฯมการแจงปฏทนการสงน าใหผใชน าทราบกอนการสงน าโดยผานทางประธานกลมบรหาร หวหนาค ผน าทองถน อาสาสมครชลประทาน เปนปกตประจ าทกปกอนการสงน าหรอหากมความจ าเปนเรงดวนกจะด าเนนการแจงขาวเปนกรณไปดงแสดงในตารางท2

32

ตารางท 2 ปฏทนกจกรรมการบรหารน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

กจกรรม เดอน ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

ฤดกาล ฤดแลง ฤดฝน บรหารจดการน า หยดการสงน า ประชม JMC กลมผใชน า

บ ารงรกษาอาคารชลประทาน

ทมา: โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, ขอมลระบบชลประทาน, เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2557, เขาถงไดจาก http://irrigation.rid.go.th/songphinong/ การด าเนนแผนการสงน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จะค านงถงปรมาณน าตนทนในอางเกบน าโครงการ การจดสรรน าในพนทเพาะปลกแบงการสงน าออกเปน 2 ชวง ดงน

1. การสงน าในพนทเพาะปลกพชฤดแลงของทกป ในเดอน พฤศจกายน จนถงเดอนมนาคม จะมการสงน าเพอการท านาปรงในครงท 1 ของฤดการท านา และชวงเดอนมนาคม จนถงเดอนมถนายน กจะมการสงน าเพอการท านาปรงในครงท 2 รวมถงการจดสรรน าเพอปลกพชไร เชนออย มะมวง เปนตน โดยมการจดสรรน าในพนทในชวงฤดจะสงน าประมาณ 340.338 ลานลกบาศกเมตรซงท าใหเพยงพอตอความตองการ นอกจากนการก าหนดแผนการสงน าขนอยกบความเหมาะสมของปรมาณน าในแตละป

2. การสงน าในพนทเพาะปลกพชฤดฝน เรมสงน าประมาณปลายเดอนมถนายน จนถงเดอน พฤศจกายน ซงเปนฤดกาลของการท านาป ซงจะตอเนองกบแผนการสงน าฤดแลง แตจะมในบางพนทในฤดฝนทเกดน าทวมขง กจะมการจดสรรน าในพนทนนๆ โดยมการปดประตระบายน าหรอลดปรมาณการสงน า ซงแผนการสงน าในชวงฤดฝนจะสงน าประมาณ 171.733 ลานลกบาศกเมตรดงนนการสงน าในพนทในชวงฤดฝนขนอยกบปรมาณน าในแตละปเชนกน

“ในการบรหารจดการน า เรมแรกในแตละป จะตองมการจดท าปฏทนบรหารน าของโครงการสงน าฯ ในแตละป เพอน ามาวางแผนในการจดการบรหารน าประจ าป ในชวงหนา

33

ฝน และหนาแลง วาโครงการสงน าฯควรจะสงน าชวงไหนใหกบเกษตรกรในพนทบาง เพอใหเพยงพอตอการใชน าในพนทเกษตรกรรม และในชวงไหนทเราควรปดการสงน า เพอการซอมแซมและบ ารงรกษา และปฏทนดงกลาวน ทางโครงการสงน าฯ กจะน ามายดปฏบตตลอดฤดกาลใน แตละป และในปถดไปกจะน ามาจดท าปฏทนใหม โดยทบทวนจากแผนการบรหารจดการน าจากเดม” (สมใจ อนทรพยง , 2557)

“โครงการสงน าฯ ไดจดท าปฏทนประจ าป เพอการวางแผนการจดการบรหารน าขนในแตละป ท าใหทราบถงการบรหารจดการน าในแตละชวง วาควรจะสงน าในแตละฤดกาล มากนอยเพยงใด และควรจะงดสงน าในชวงฤดไหน เพราะในแตละป จะมการงดสงน าเพอปดซอมแซมคลอง ค และอาคารชลประทานในพนทชลประทาน” (เปยมศกด วฎฏางกร, 2557)

1.1.2 จดท าปฏทนการปลกพช เพอน าไปค านวณปรมาณน าทจะตองใชในแตละชวงเพอใหการใชน าตรงตามทก าหนดในปฏทนการปลกพชและปรมาณทตองการใชน าในการเพาะปลก ดงแสดงในตารางท ตารางท 3 แผนการเพาะปลกพชป 2555- 2556

แผนการปลกพช พ.ศ. 2555

พ.ศ. 2556

เดอน พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค.

แผนการปลกขาวท านา 3 ครง

แผนการปลกขาวท านา 2 ครง

แผนการปลกออย

ทมา: โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, ขอมลระบบชลประทาน, เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2557, เขาถงไดจาก http://irrigation.rid.go.th/songphinong/ การจดท าปฏทนการปลกพช เปนการจดท าเพอวางแผนการเพาะปลกพชในพนทชลประทาน เพอใหกลมผใชน าชลประทานสามารถรบน าไดเพยงพอตอความตองการในการเพาะปลกพชเกษตร นอกจากนยงเปนการวางแผนในการบรหารจดการน าตนทนอกดวย ซงสอดคลองกบการใหสมภาษณของผใหขอมลหลกดงนคอ

นาปรง 1z

zz นาป

นาปรง 1 นาป

34

“กอนการสงน าในแตละป จะมการส ารวจการเพาะปลกพชของเกษตรกรในพนทชลประทาน จากกลมบรหารการใชน าชลประทาน เพอรวบรวมและสงใหกบเจาหนาทชลประทานฝายจดสรรน า เพอน ามาจดท าปฏทนการเพาะปลกพชประจ าป และท าแผนการสงน าใหตรงกบปฏทนการเพาะปลก เพราะในพนทชลประทานจะมการปลกพช หลากหลาย ไมวาจะเปนขาว หรอออย และในแตละป กจะปลกกนหลายรอบ โดยเฉพาะขาวทปลกกนมทงขาวนาปรง นาป ซงแตละครงกมการน าน ามาใชในการเปนจ านวนมาก การท าปฏทนการเพาะปลก ท าใหเจาหนาทจดสงน าไดตามความตองการของเกษตรกรในพนท” (สมใจ อนทรพยง , 2557) 1.1.3 การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม นโยบายการบรหารจดน าของกรมชลประทาน ในอดต เปนการบรหารจดการน าและตดสนใจโดยกรมชลประทาน ท าหนาทสงน าใหแกเกษตรกรตามภารกจหนาทและเปนผก าหนด ควบคมการสงน าทงหมด จงท าใหไมทราบถงสาเหตทแทจรงของพนทในการใชน า วาตองการใชน าปรมาณมากนอยเพยงใด และตองใชในชวงเวลาใด จงท าใหเกษตรกรไดรบน าไมตรงตามความตองการ รวมถงปญหาการขาดแคลนน าในการเพาะปลกซงจะตองไดรบการแกไขอยางถกวธ จงท าใหเกดความขดแยงระหวางเจาหนาทชลประทานกบเกษตรกร เกดปญหาความขดแยงในการแยงน าของเกษตรกรในพนทดวยกนเอง ท าใหเหนถงการขาดประสทธภาพในการบรหารจดการน าชลประทาน กรมชลประทานไดก าหนดนโยบายในการเพมประสทธภาพการบรหารจดการน า โดยน าแนวคดการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (PIM) มาใชในโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เรมจากการฟนฟกลมจดการน าพนฐานทมอย และเพมกลมผใชน าชลประทาน กลมบรหารจดการน าชลประทานใหครอบคลมพนทชลประทานทงหมดของโครงการฯ มการด าเนนการโดยการสงเจาหนาทชลประทานเขาไปฝกอบรมใหความร และเขาไปท าความเขาใจพดคยกบผน าในชมชน ไดแก ผใหญบาน ก านน และสวนการปกครองทองถนในพนทชลประทาน เพอใหเกษตรกรรบทราบถงนโยบายใหมของกรมชลประทาน และมการนดประชมเพอใหทราบถงรายชอเกษตรกรผใชน าทมอยในปจจบน รวมถงมการเสนอรายชอเกษตรกรในพนท เพอคดเลอกเปนผน าของกลม หรอทเรยกวาประธานกลมบรหารการใชน า กลมละ 1 คน เพอท าหนาทเปนคนตดตอประสานงานภายในกลมและประสานงานกบเจาหนาทชลประทาน นอกจากนยงมการคดเลอกอาสาชลประทานเพมกลมละ 1 คน เพอท าหนาทคอยดแลความเรยบรอยของคลองสงน าและคอยประสานงานระหวางประธานกบเจาหนาทชลประทาน ดงจะเหนไดจากบทสมภาษณผใหขอมลหลก ดงนคอ

35

“ในสมยแรกเรมเนองจากมการจดรปทดนโดยกรมชลประทาน ใหฝายจดสรรน า ด าเนนการจดตงกลมการใชน าในป 2535 เพอชวยกนดแลน าในการสงเขาคลองสงน า เพราะในขณะทมการสงน าเขาคลองสงน าสายตางๆ กจะมการแบงปนน าเพอไปใชในการเกษตรกรของแตละพนท และชวยประสานงานระหวางชาวบานกบเจาหนาทชลประทาน เนองจากในการสงน าแตละครงในสมยกอนนน เจาหนาทชลประทานจะสงน าโดยอ านาจของเจาหนาและแผนการจดสรรน าของฝายจดสรรน าเปนหลก โดยไมไดค านงถงความตองการใชน าของเกษตร แตในปจจบนนดวยนโยบายใหมของกรมชลประทานทตองการใหเกษตรกรเขามามสวนรวมในการบรหารจดการน ามากขน ฝายจดสรรน าจงด าเนนการฟนฟกลมพนฐานทงหมดทมอย และมการพฒนาจดตงเปนกลมบรหารการน าชลประทาน โดยคดเลอกจากรายชอทเกษตรกรในพนทแตละพนทสงรายชอเขามาในทประชม ซงรายชอทไดรบคดเลอกจากเกษตรกรในพนทนนๆ จะมการเลอกตงในวนประชมกลมบรหารการใชน า เพอน ารายดงกลาวมาเลอกประธานกลม ซงสวนมากประธานกลมบรหารการน าพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จะเปนผน าในทองถน เชน ผใหญบาน ก านน เพราะเกษตรกรในพนทนนๆ เลงเหนถงความเปนผน า และไววางใจใหเปนคนกลางทคอยประสานงาน จงท าใหการบรหารจดการน าโดยเกษตรกรมสวนรวมในพนทประสบผลส าเรจ” (สมใจ อนทรพยง, 2557) “ในการจดตงองคกรผใชน า ไดพฒนาจากกลมพนฐานขนมาเปนการจดตงกลมบรหารการใชน าชลประทาน เพอท าหนาทในการบรหารจดการน าในระดบคลองสงน าจนถงแปลงนา ซงในแตละกลมจะมเจาหนาทชลประทานท าหนาทเปนพเลยงคอยใหค าปรกษาแนะน าในดานการบรหารจดการน า โดยการจดฝกอบรมใหความรในการบรหารจดการน าแบบมสวนรวม จดการประชมเพอใหทราบปญหาและความตองการใชน าของเกษตรกรในพนท และเพอใหเขาใจถงภารกจรวมกนระหวางเจาหนาทของรฐและประชาชน ซงในปจจบนสามารถตงกลมบรหารการใชน าชลประทาน ในพนทรบผดชอบของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง รวมทงหมด 40

กลม” (พยง พรหมเดช, 2557 ) การบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เปนไปตามนโยบายหลกการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมตามกระบวนการจดการน า เรมตงแตการรวบรวมขอมลพนฐานตางๆ ไปจนถงการสรปผลการด าเนนงาน โดยมขนตอนด าเนนการดวยกน 10 ขนตอน ตามกระบวนการจดการน าระดบโครงการดงแสดงในภาพท 2

36

ภาพท 2 แสดงผงกระบวนการบรหารจดการน าระดบโครงการ 10 ขนตอนของ โครงการสงน าและ ภาพท 2 กระบวนการจดการน าระดบโครงการ ทมา: โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, ขอมลระบบชลประทาน, เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2557, เขาถงไดจาก http://irrigation.rid.go.th/songphinong/

เรมตน

1. รวบรวมขอมลพนฐาน

2. ประเมน รวบรวมและวเคราะหน าตนทน

3. ประเมน รวบรวมและวเคราะหความตองการใชน าตนทน

4. การวางแผนการจดสรรน า

5. ประชมชแจงตกลง แผนการจดสรรน า ไมตกลง

ตกลง

6. ประชาสมพนธแผนบรหารจดการน า

7. บรหารจดการน า

8. ตรวจสอบ ตดตาม ประเมน การบรหารจดการน า

9. ปรบแผนจดสรรน าตามสถานการณ

10. สรปผลการด าเนนงาน

37

กระบวนการจดการน าโครงการทง 10 ขนตอน มรายละเอยดการด าเนนงานดงน

1. โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เรมจากมการรวบรวมขอมลพนฐาน โดยการก าหนดขอบเขตพนทด าเนนการตงแตอางเกบน าเขอนแมกลองจนถงแปลงนา โดยวเคราะหน าตนทน และปรมาณน าฝน ขอมลระบบชลประทานของโครงการ ขอมลการใชน าเพอการเพาะปลกตามฤดกาล รวมไปถงขอมลการปลกพชตามฤดกาลเชน ขาว และออย เพอน ามาวเคราะหถงความตองการใชน าของเกษตรกร ในการวางแผนการจดสรรน าเพอการเพาะปลกไดอยางเหมาะสม ใหแกกลมเกษตรกรผใชน าชลประทาน

2. ประเมน รวบรวมและวเคราะหน าตนทน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ไดท าการประเมนและวเคราะหปรมาณน าตนทนตามหลกทางวชาการ เพอเปนแนวทางบรหารจดการน าตนทน ในการเพาะปลกพชฤดแลงและฤดฝน ซงจะมการน าขอมลสถานการณน า และปรมาณน าตนทน ชแจงในทประชมตลอดเวลา

3. ประเมน รวบรวมและวเคราะหความตองการใชน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง รวบรวมขอมลจากการปลกพชชนดตางๆของเกษตรกร การตองการใชน าในกจกรรมตางๆ เพอน ามาเปนขอมลในการประเมนความตองการใชน าในเบองตน และสามารถน ามาก าหนดปรมาณน าตนทนเพอการเพาะปลกพชในพนทตางๆไดอยางเหมาะสม

4. วางแผนการจดสรรน า เปนหนาทของฝายจดสรรน าฯ ในการน าขอมลความตองการใชน ามาเปรยบเทยบกบปรมาณน าตนทนทมอย เพอน ามาจดท าแผนการสงน าของพชแตละชนด โดยการก าหนดรปแบบและวธการสงน าเพอการจดสรรน าในแตละฤดกาล รวมถงการวเคราะหศกยภาพในการสงน า พรอมทงการปรบปรงซอมแซมระบบชลประทาน

5. ประชมชแจง ตกลงแผนการจดสรรน า ในแตละฤดกาลจะมการจดประชม ฤดกาลละ 1 ครง เพอหาขอตกลงรวมกนระหวางผทเกยวของทกภาคสวน แจงสถานการณน าในปจจบน สรปผลการสงน าในฤดกาลทผานมา และน ามาก าหนดแผนการสงน า ก าหนดชวงเวลาการสงน าเพอการเพาะปลก เพอน ามาจดสรรน าในการเพาะปลกพชประจ าฤดกาลใหเปนไปตามทก าหนดและหาขอตกลงทยอมรบได

6. ประชาสมพนธแผนการบรหารจดการน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองมอบหนาท โดยคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทานทกกลมน าแผนการบรหารจดการน าไปแจงใหเกษตรกรในพนทไดทราบเชน การปดโปสเตอรในบอรดหมบาน ประชาสมพนธผานหอกระจายขาวหมบานประจ าแตละหมบาน โครงการสองพนองจดท าประกาศ

38

โครงการ รวมถงจดท าเอกสารเพอเปนขอมลในการปฏบตงาน หรอแจงขาวสารทางเวบไซดโครงการ สองพนอง www.songphinong.com

7. บรหารจดการน า เปนหนาทของฝายจดสรรน าฯ ด าเนนการสงน าตามแผนการทไดก าหนดไว โดยฝายสงน าและบ ารงรกษาท 1,2,3,4 เปดน าเขาระบบสงน าในวนเวลาทก าหนดไว โดยพนกงานสงน าจะเปดน าเขาคลองสงน าตามความจของแตละคลอง และกลมบรหารการใชน าชลประทานแตละกลมจะเปนผบรหารจดการน าดวยตนเอง

8. ตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผลการบรหารจดการน า การสงน าเขาคลองสงน านนมเจาหนาทชลประทานและกลมผใชน าไดมการประสานงานรวมกน หากวาปรมาณน าในคลองไมเพยงพอกบความตองการใชน า จะมการตรวจสอบปรมาณน าผานอาคารปากคลองสงน า แตถาหากปรมาณน าเตมความจปากคลองสงน า กลมบรหารจดการน าจะตองตงรอบเวรรบน า หากน า ไมเตมความจปากคลองสงน าพนกงานสงน าจะตองประสานงานกบฝายสงน าฯ ในการขอพจารณาการเพมปรมาณการสงน า การตรวจสอบและประเมนผล บรหารจดการโดยฝายจดสรรน าฯ ซงจะมการประเมนผลการสงน าเปนรายสปดาห ตงแตอางเกบน าจนถงคลองสงน าทกสาย

9. ปรบแผนจดสรรน าตามาสถานการณ ฝายจดสรรน าฯ เปนผด าเนนการสงน าตามแผนทก าหนดไวกบการประชม JMC ซงสามารถเปลยนแปลงและปรบแผนการสงน าไดตลอดเวลา ขนอยกบความตองการใชน าของเกษตรกร เชนชวงฤดฝนมปรมาณน าฝนตกมาก เกษตรกรในพนทจะแจงใหลดปรมาณการสงน าลง แตในกรณทมการเปลยนแปลงแผนทก าหนดไวตามทมตทประชมกอนเรมฤดกาลเพาะปลกนน เปนหนาทของคณะกรรมการ JMC เปนผตดสนใจอกครง

10. สรปผลการด าเนนงาน ฝายจดสรรน าฯ จะสรปผลการด าเนนงานแจงใหทประชมคณะกรรมการ JMC รบทราบทกครง ไดแก สรปผลการสงน าตามแผนทก าหนด เปรยบเทยบการใชน าของแตละฤดกาล ถาผลสรปต ากวาแผน แสดงวาเกษตรกรมการรวมกนใชน าอยางประหยด แตถาผลสรปมากกวาแผนทก าหนดไว ตองหาสาเหตทท าใหเกดการใชน าสกกวาแผน แจงผลและสรปผลการใชน าของแตกลมบรหารการใชน าชลประทานใหทประชมรบทราบ โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง บรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม โดยเรมจากกลมพนฐาน และพฒนาเปนการจดตงกลมบรหารการใชน าชลประทาน และไดพฒนามาเปนคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง (JMC) ซงไดรบการสนบสนนจากทกภาคสวนในการรวมคด รวมตดสนใจ และรบผลประโยชนรวมกน การเขาใจในหนาทและภารกจ จงท าใหประสบความส าเรจในการบรหารจดการน าไดอยางมประสทธภาพและปรสทธผล ดงจะเหนจากบทสมภาษณผใหขอมลหลกดงน

39

“เจาหนาทชลประทานตองเขาใจถงภารกจและแผนปฏบตจากรมชลประทานกอน จากนนตองพฒนาโดยเขาอบรมเพมเตมความรความเขาใจ และน าความรนนเขามาพฒนาในพนทสงน าทตนเองรบผดชอบ เรมจากการเขาไปคลกคลกบผน าในชมชนและชาวบาน สรางความเปนกนเอง สรางความคนเคยจนท าใหเขาไวใจเรา นอกจากนนจะตองใชพลงมวลชนในการสรางความศรทธาระหวางชาวบานกบเจาหนาทชลประทาน และตองมความจรงใจ มความอดทน เพอใหชาวบานเปดใจทจะรบฟง แลวจงเรมถายทอดความรความเขาในการการบรหารจดการน า โดยผน าชมชนชาวบานรบฟงกอน และในการจดกจกรรมตางๆของกลมตองเขาไปพบชาวบานในกลมตลอด อาจจะมบางทเหนดวย และไมเหนดวย แตดวยผลประโยชนรวมกนคอน า ซงเปนสงทชาวบานในพนทจะตองใชเพอการเกษตร และอปโภคบรโภคอยแลว และดวยความจรงใจและตงใจจรงจงท าใหชาวบานเหนดวย และรวมมอรวมใจในการปฏบตภารกจจงท าใหประสบความส าเรจตามแนวนโยบายกรมชลประทานในการเขามามสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน าชลประทาน” (ธวช ชยประสพ, 2557) 1.1.4 การน าเทคโนโลยมาใชในการบรหารจดการน าชลประทาน มดงน การน าระบบโทรมาตรมาใชในการบรหารจดการชลประทาน ระบบโทรมาตร (Telemetering System) คอ การตรวจวดขอมลระยะไกลระบบอตโนมต เชน ระดบน า ปรมาณน า ปรมาณฝน ขอมลเปด-ปด บานระบายน า เปนตน มหลกการท างาน คอจะน าระบบโทรมาตรมาตดต งทประตระบายน า อาคารชลประทาน โดยมตวตรวจวด (Sensor) ท าหนาทแปลงคาทางกายภาพมาเปนคาทางไฟฟา แลวใหอปกรณเชอมตอปลายทาง ท าการประมวลคาทางไฟฟา จากนนสงขอมลผานสอกลาง (Media)แบบอตโนมต มายงหองควบคมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสอง พนอง ซงเปนขอมลเชงตวเลขและรปภาพ การน าระบบโทรมาตรมาใชในโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง สามารถชวยใหเจาหนาทชลประทานพยากรณระดบน าลวงหนาไดเปนอยางด และน ามาใชในการบรหารจดการน าไดอยางมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบบทสมภาษณจากผใหขอมลหลกดงน “ทกวนนทโครงการสงน า มการน าระบบโทรมาตรมาใช ท าใหการบรหารจดน าเปนไปดวยด ซงระบบดงกลาวน มสวนชวยไดมาก ในการวดระดบน า หรอการเปด-ปด บานประต โดยทเจาหนาไมจ าเปนจะตองออกไปส ารวจดวยตนเอง เราใชเครองมอนตดไวทปานประต แลวขอมลจากระบบจะสงไปยงหองควบคมทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ท าใหเรารถงสถานการณน า ในชวงหนาฝน หรอหนาแลงไดอยางรวดเรว และเปนขอมลทแมนย า” (สเมธ สวรรณประเสรฐ, 2557)

40

การน าระบบสารสนเทศภมศาสตร (Geographic Information) คอกระบวนการท างานเกยวกบขอมลเชงพนทด วยระบบคอมพวเตอร ซงเปนขอมลเชงบรรยายหรอขอมลคณลกษณะและสารสนเทศ เชน ต าแหนงบาน ถนน แมน า เปนตน ระบบสารสนเทศภมศาสตร ประกอบไปดวยชดของเครองมอ ทมความสามารถในการเกบรวบรวม ปรบปรงและการสบคนขอมล เพอจดเตรยมปรบแตง วเคราะหและการแสดงผลขอมลเชงพนทเพอใหสอดคลองตามวตถประสงคการใชงาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองไดน าระบบสารสนเทศภมศาสตรมาชวยในการบรหารจดการน าเพอการเกษตรอยางพอเพยง เชน การวางแผนพฒนาแหลงน าและจดการทรพยากรน าในแตละลมน าเพอรองรบกบกลมผใชน าในพนท น ามาใชในการตดตามสถานการณน าฝน น าทา และน าในอางเกบน ารวมถงปรมาณการใชน า นอกจากนในชวงเกดอทกภย ระบบดงกลาวนน ามาใชในการประเมนหาขอบเขตอทกภย รวมถงการเขาถงพนท จากเสนทางคมนาคม เพอการวางแผนปองกนและบรรเทาความเสยหายทเกดขน และในดานการส ารวจและธรณวทยา ชวยในการศกษาความเหมาะสมของงานออกแบบโครงการชลประทาน เพอวางแผนในการสรางอางเกบน าอกดวย จะเหนจากบทสมภาษณจากผใหขอมลหลกดงน “โครงการสงน าฯ ไดน าระบบสารสนเทศภมศาสตร เขามาชวยในการบรหารจดการน า โดยเฉพาะพนท ทผมดแลเกดน าทวมทกป เราจงน ามาใชในการตดตามสถานการณน าฝน ในพนท นอกจากน ในบางพนท ทแหงแลงน าไมพอเพยงตอความตองการ เจาหนาทกน าระบบนมาใชในการวางแผนเพอหาแหลงน าเพมเตมในพนทชลประทาน” (อาบมนต เฉยสะอาด, 2557) 1.2 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า ของโครงการสงน าและบ ารงรกษา สองพนอง การศกษาพบวา โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าโดยเกษตรกรมสวนรวม สามารถแบงปญหาและอปสรรคไดดงดงน

1.2.1 ปญหาคลองสงน าในแตละสายมการทบถมของดนตะกอนมาก ท าใหการระบายน าไมมประสทธภาพเทาทควร จะเกดขนกบคลองสงน าเกอบทกสาย เพราะคลองสงน าจะผานชมชน ถนน และแปลงไรนาของเกษตรกร เชน คลองสงน าอยตดกบถนนและในบางปมการซอมแซมถนน กจะท าใหดนและสงตางๆ ตกหลนลงไปในคลองสงน า จนท าใหเกดดนตะกอน ทบถม และในชวงฤดฝนตกในบางพนทท าใหดนตะกอนไหลลงไปทบถมในคลองสงน า หรอเกดจากมซากพชซากสตวตกหลนลงไปในคลองสงน า ซงสาเหตเหลานท าใหเกดการทบถมของดนตะกอนท าใหคลองสงน าตนเขน ท าใหการระบายน าในคลองสงน าลาชา และปรมาณความจน าในคลองสงน ากลดจ านวนนอยลง จงจ าเปนจะตองมการขดลอกคลองอยตลอดในชวงฤดแลง โดยเจาหนาทชลประทานและกลมบรหารจดการน าชลประทานรวมมอกน และยงไดการสนบสนนจาก

41

องคกรปกครองทองถนในพนทนนๆ ดงจะเหนจากไดจากบทสมภาษณบางตอนจากผใหขอมลหลก ดงน “ปญหาทพบบอย เปนเรองคลองสงน าทตนเขน เพราะมดนตะกอนและวชพชทบถมในคลองสงน าเปนจ านวนมาก ถงแมวาจะมการขดลอกอยตลอดเวลา การขดลอกคลองจะมการขดลอกปละ 2 ครง โดยความรวมมอของกลมบรหารงานชลประทานและชาวบานในพนทรวมมอรวมใจกนชวยขดลอกคลองและคสงน า ไดรบการสนบสนนอปกรณจากองคการบรหารปกครองสวนทองถน เชนรถแมคโคร” (อามนต เฉยสะอาด, 2557)

1.2.2 ปญหาการขาดการสนบสนนในดานตางๆทไมเพยงพอ เชนดานงบประมาณ ในการน ามาบรหารจดการน าในพนทชลประทาน การใหความรแกเกษตรกรในพนท อปกรณดานเครองจกรในการบ ารงรกษาคลองสงน า ซงปญหาดงกลาวนอาจจะมาจากงบประมาณประจ าปทมการจดสรรมจ านวนไมเพยงพอ เมองบประมาณมนอย ในการจดสรรทจะซออปกรณทเขามาชวยในการสนบสนนตางๆ กนอยลงไป เชนอปกรณดานเครองจกร เครองมอททนสมย ในการดแลและบ ารงรกษาคลองสงน าในพนทชลประทาน นอกจากนขาดการสนบสนนในดานการใหความรแกเกษตรกรในพนท จ าเปนอยางยงทองคกรเกษตรอ าเภอในพนทจะตองเขามาใหความร ใหค าแนะน าดานการเกษตรแกเกษตรกร การเขามาแนะน าทฤษฎใหมตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ใหเกษตรกรไดปรบใชใหเหมาะสมกบพนทการเกษตร การใหความรดานการเพาะปลกพชในพนท ดงจะเหนจากบทสมภาษณผใหขอมลหลก ดงน “ปจจบนนงบประมาณทน ามาจดสรรในเรองการบรหารจดการไมเพยงพอ ในแตละปงบประมาณไดรบการจดสรรงบประมาณนอย ท าใหไมสามารถทจะจดซออปกรณเครองไมเครองมอหรอเทคโนโลยใหมททนสมย ประกอบเครองมอทมอยกใชงานมาเปนเวลานานมช ารดเสยหายไปบางสวน ซงปจจบนกลมบรหารการใชน าชลประทาน กตองท าหนงสอแจงไปยงองคการบรหารสวนทองถนในพนท เพอใหจดสรรงบประมาณมาชวยในการบรหารจดการ ดแลบ ารงคลองและคสงน า ซงทางเจาหนาทชลประทานกมงบประมาณในบางสวนทชวย แตกยง ไมเพยงพอ” (สเมธ สวรรณประเสรฐ, 2557)

1.2.3 ปญหาดานการขาดแคลนบคลากร จากการศกษาพบวา การขาดแคลนบคลากรท างานในต าแหนงส าคญตางๆ ซงในปจจบนอตราก าลงขาราชการและลกจางประจ าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองมจ านวนนอยลง ซงมาจากการเกษยณอายราชการบาง และมาจากการจ ากดอตราก าลงคนเองของภาครฐทถกยบบางต าแหนงไปโดยไมมการทดแทน ท าใหบคลากรลดนอยลง เชน พนกงานสงน า ผรกษาอาคารชลประทาน ธรการ สอสารเปน ซงภารกจหลกของงานดและบ ารงรกษาโครงการสองพนอง จ าเปนตองมบคลากรจ านวนมากทเพยงพอตอ

42

การปฏบตหนาท และลกษณะงานเปนงานทตองด าเนนการอยางเรงดวน หนวยงานไดแกไขปญหาโดยฝกลกจางประจ าในต าแหนงอนๆ มาทดแทนต าแหนงทวาง แตกไมสามารถทจะน าทดแทนไดในบางต าแหนงเชนจ าเปนทตองการบคลากรทมความสามารถเฉพาะดาน จงมผลตอภาพรวมในการปฏบตงานใหมประสทธภาพ ซงสอดคลองจากบทสมภาษณบางตอนจากผใหขอมลหลก “บคลากรหรอเจาหนาท ทเขามาดแลในดานการบรหารจดการน าทกวนนมจ านวนนอยกวาสมยกอนมาก เนองมาจากนโยบายของกรมชลประทานในการลดก าลงคนบาง เกษยณอายราชการไปบาง ท าใหเจาหนาท ทปฏบตงานในพนทของโครงการฯไมเพยงพอกบงานในหนาท ทตองรบผดชอบเพราะเขตความรบผดชอบในพนทของโครงการฯทกวนนมจ านวนพนทกวางและจ าเปนตองมก าลงคนทเพยงพอ เพอปฏบตหนาทด านการบรหารจดการน าไดอยางทวถง เชน พนกงานสงน า 1 ทานจะตองดแลคลองจ านวน 2-3 คลอง ซงท าใหการดแลไมทวถง” (เปยมศกด วฎฏางกร, 2557)

1.2.4 ปญหาดานการใชน าของเกษตรกรในการปลกพชแตละชนดทใชน าไมตรงกน ปจจบนปญหาการใชน าของเกษตรกรในพนทชลประทาน ของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสองพนองยงมปญหาในเรองการสงน าเขาพนทปลกพชของเกษตรกร เนองจากเกษตรกรในบางพนทปลกพชเกษตรไมตรงกน เชนในพนทตดๆกน ปลกพชไรประเภทออย ปลกขาว และปลกผกตางๆบาง ท าใหการบรหารการใชน าทจะสงเขาไปในพนทเกษตรดงกลาว เปนไปอยางไมมประสทธภาพ เพราะถาสงน าในปรมาณมากกจะไปทวมแปลงผกตางๆของเกษตรกร แตถาสงน าปรมาณนอยเกนไปกจะสงผลตอออย และขาวในพนทรบน าไมเพยงพอ ซงปญหาดงกลาวไดรบการแกไข โดยการเขาไปพดคยกบเกษตรกรในพนท ในการปลกพชเกษตรเพอลดปญหาดงกลาว จากบทสมภาษณดงกลาวของผใหขอมลหลก “ ปญหาการปลกพชเกษตรไมตองกนในพนท ท าใหมปญหาตอการจดสรรน าในพนทรบผดชอบเปนอยางมาก ท าใหเกษตรกรในพนทรบน าไดไมเพยงพอ เชนพนทบรเวณทตดกนมการปลก ทงออย และผกตางๆ รวมอยในพนทเดยวกน กท าใหเกดปญหาในการรบน าท ไมเทากนแลวอยางแนนอน เพราะออยตองการน าชวงการปลกและการดแลใหยนตนจนโตไมมากนก และไมจ าเปนตองใชน ามากนก แตในขณะเดยวกนผกตางๆ เชนพรก ตนหอม ผกช ตองการน าตลอดเวลาในชวงการปลกและการดแลจนเกบเกยว ท าใหยากตอการจดสรรน าใหลงตวในแตละพนท” (สเมธ สวรรณประเสรฐ, 2557)

1.2.5 ปญหาดานอาคารชลประทานตางๆ มการช ารดและมสภาพทไมพรอมในการจายน าเนองจากผานการใชงานเกอบ 30 ป ท าใหมสภาพช ารด ขาดงบประมาณ ขาดก าลงคนในการซอมแซมบ ารงรกษาและปรบปรงทไมทวถง จงท าใหไมสามารถสงน าใหเกษตรกรไดตามความ

43

ตองการ ท าใหเกดปญหาในการบรหารจดการน า โดยเฉพาะพนทสงน าปลายคลองสงน าไดรบน าไมทวถง ซงปญหาดงกลาวน ก าลงอยในการแกไข โดยมการตงงบประมาณขนมาในการบ ารงอาคารคลองชลประทานส ารวจอาคารคลองชลประทานในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองทมทงหมด และซอมแซมบ ารงอาคารคลองทช ารดเสยหายอยางเรงดวน โดยรบความรวมมอจากกลมบรหารการใชน าชลประทานในพนทนนๆในการสนบสนนดานก าลงคน ซงสอดคลองกบบทสมภาษณจากผใหขอมลหลกดงน “เนองจากอาคารชลประทานมการใชงานในพนทมายาวนาน ท าใหเกดการช ารดทรดโทรม เมออาคารเกาและช ารด กท าใหการสงน าเขาคลอง คสงน าลาชาไมสะดวกตอการเดนของน า ท าใหปลายน าไดรบน าทไมเพยงพอ ซงมาจากงบประมาณทไมเพยงพอตอการจดซออปกรณใหม ท าไดเพยงแตการซอมบ ารงเทานน ปจจบนนเจาหนาทชลประทานเขาไปดแลโดยการซอมบ ารงอาคารชลประทานทช ารดมาก เพอใหใชงานไดตอไป สวนอาคารทช ารดแตไมมากกยงสามารถใชงานตอไปได แตอาจจะสงน าไดไมมประสทธภาพไดเทาทควร” (พงศธวช เมฆชาง, 2557)

1.2.6 ปญหาน าทวมขงในชวงฤดฝนเขตพนทฝายสงน าตอน 3 ซงทางทศตะวนออกของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองเปนพนทปลกขาว และตดกบคลองระบายน าสายใหญสองพนองเปนทลม บางแหงเปนทลมแองกระทะ เมอมปรมาณฝนตกหนกในชวงเดอนกนยายน ถงเดอนตลาคม สงผลท าใหระดบน าในทงนาสงขนอยางรวดเรว และมปรมาณน าไหลหลากจากทศตะวนตกซงเปนทสง ท าใหระดบน าในคลองระบายน าสายใหญสองพนองมระดบสงขนอยางรวดเรวตามไปดวย ประกอบกบระดบน าในแมน าทาจนซงรบการระบายน าจากคลองระบายน าสายใหญสองพนองมระดบสง การระบายน าออกจากทงนาในบรเวณนจงด าเนนไปดวยความล าบาก จงเกดปญหาน าทวมขงขน ฝายสงน าตอนท3 แกไขปญหาน าทวมขงโดยในชวงเดอนเดอนกนยายน ถงเดอนตลาคม งดการปลอยน า และมการผนน าไปลงคลองระบายน าใกลๆ กอนทจะถงฤดฝน สอดคลองกบบทสมภาษณจากผใหขอมลหลกดงน “พนทฝายสงน าตอน 3 สวนมากเปนพนทลม ชวงฤดฝนจะมปญหาตลอดคอน าทวมขงเกอบทกป และน าจะทวมขงเปนเวลานาน การผนน าหรอสบน าท าไดคอนล าบาก และตองใชเวลานาน เนองจากเปนพนทรบน า ซงพนทอยตดกบแมน าสองพนอง ท าใหน าจากแมน าสองพนองหลากเขามาทวมเพมเตมอก ท าใหทวมพนททางการเกษตรของชาวบาน แตทกวนนชาวบานกเกดความเคยชน เพราะน าทวมขงเกอบทกป และปรบเปลยนการปลกพชใหมใหทนเกบเกยวกอนชวงฤดน าหลาก” (อามนต เฉยสะอาด, 2557)

44

1.3 แนวทางการพฒนาสความยงยนของการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จากการศกษาผวจยพบวา การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ประสบความส าเรจในระดบสง ท าใหปญหาตางๆในพนทไดรบการแกไข และท าใหเกษตรกรในพนทไดรบน าอยางอดมสมบรณและทวถง และตรงกบความตองการของเกษตรกร รวมถงหนวยงานตางๆในพนทหรอผทมสวนไดเสยตางใหความรวมมอและพงพาอาศยซงกนและกน ท าใหเกษตรกรในพนทมความเปนอยททดขน พชผลทางการเกษตรไดรบผลผลตในปรมาณทสงขน รวมไปถงกลมผใชน าชลประทานมความเขมแขงสามคคสามารถพงพาตนเองได และมความรความช านาญในการบรหารจดการน าในระดบสง ซงเหนไดจากการ ไมพบปญหาความขดแยงในการจดการน าชลประทานในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ส าเรจไดโดยการทชาวบานใหความไววางใจและมความศรทธาตอเจาหนาทชลประทานในพนท การชวยเหลอซงกนและกน และนอกจากนยงมกจกรรมรวมกนระหวางเจาหนาทชลประทานและชาวบาน โดยมการรวมมอรวมใจในการซอมแซมบ ารงรกษาคลองสงน าในพนท ซงถอวาไดรบความรวมมอจากทกฝายในพนทเปนอยางดเยยม และถอไดวาเปนการสานสมพนธกนของผใชน าชลประทานกบเจาหนาทชลประทานไดเปนอยางด นอกจากนในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เจาหนาทชลประทานยงไดรบเกยรตจากชาวบานในการเขารวมกจกรรมตางๆ เชน งานประเพณตางๆ ในพนท ท าใหเจาหนาทชลประทานและชาวบานในพนทมความสนทสนมกนดและงายตอการประสานงานรวมกน จากการศกษาพบวา มขอเสนอแนะแนวทางในการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ดงน

1. การสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนเขามามสวนรวมมากขน ซงปจจบนมภารกจทโครงการฯชลประทานจะตองท าการถายโอนใหแก องคการปกครองสวนทองถน เพอเปนประโยชนตอเกษตรกรในทองถนนน เชน งานคนคน า มอาคารประกอบตางๆ การก าจดวชพชในคลองสงน า และการระบายน าซงสามารถดแลไดดวยความรวมมอกนระหวางองคกรปกครองสวนทองถนและกลมผใชน าชลประทาน เพอเพมประสทธภาพการสงน า และระบายน าใหเกษตรกรในพนทไดอยางมประสทธภาพ

2. การสรางความเชอมนและแรงศรทธาระหวางเกษตรกรในพนท ทมตอเจาหนาทชลประทาน เพราะถอวาเปนสงส าคญเปนอยางยง เพราะถาเกษตรกรไมมความเชอมนและแรงศรทธากจะเปนอปสรรคในการบรหารจดการน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ควรให

45

ความส าคญในการสรางความเชอมนแกเกษตรกรวาจะสามารถท างานรวมกนได โดยใชวธการบรหารจดการน าโดยเกษตรกรมสวนรวมไดอยางมประสทธภาพ และสามารถเปนผน าใหชาวบานไดเปนอยางด

3. บคลากรกรมชลประทาน ตองมความรความสามารถในต าแหนงหนาททไดรบผดชอบ มความเปนผน า มคณธรรม และเสยสละในการทมเทในการท างาน เพอชวยแกปญหาตางๆในการบรหารจดการน าชลประทานได โดยการเปนตวอยางทดทนาเชอถอและสามารถสรางความรวมมอจากหนวยงานอนๆได เพอใหไดรบการสนบสนนในดานตางๆ และเพอใหการจดการบรหารงานในสวนของกรมชลประทานแบบบรณาการเกดประสทธภาพ สงผลใหทกภาคสวนเหนความส าคญ กจะท าใหเกดความรวมมอและเขามามสวนรวมกนในการท างานมากยงขน

4. การถายทอดความรสบคลกรรนใหม เพราะปจจบนเจาหนาทชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มอตราก าลงคนนอยลง ประกอบกบเจาหนาทโครงการฯทปฏบตหนาทต าแหนงงานดานการสงน ามอายเฉลย 50 ป ดงนนแนวทางในการถายทอดความรและประสบการณไปสบคลากรรนใหม เปนเรองทส าคญของกรมชลประทาน ควรมการฝกอบรมบคลกรรนใหมๆ ใหสามารถรบชวงท างานตอจากคนรนเกาทมความช านาญ เพอใหการท างานเปนไปอยางตอเนองและมศกยภาพ

5. โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ใชหลกการท างาน 3 ส. ไดแก สข สวนรวม และสมฤทธผล สข คอ การท างานรวมกนอยางมความสข มการปรกษาหารอรวมกน ชวยเหลอซงกนและกนในการท างาน ท าใหเกษตรกรในพนทชลประทานไดรบน าตามความตองการทเพยงพอ มผลผลตทางการเกษตรทสง ท าใหการเปนอยและฐานะของประชาชนดขน ลดปญหาความขดแยงในพนทระหวางเกษตรกรกบเกษตรกร และเกษตรกรกบเจาหนาทชลประทาน สงผลใหเกดความส าเรจในการบรหารงานในดานการจดการน าชลประทานไดรบความส าเรจรวมกน สวนรวม คอ เกษตรกรในพนททกคน และทกภาคสวนรวมถงผมสวนไดเสยมสวนรวมในการท างานใหประสบความส าเรจ จะเหนไดจากการมสวนรวมของประชาชนหรอเกษตรกร เขามามสวนรวมทกขนตอน และทกกระบวนการ ในการบรหารจดการน า จากขนตอนแรกคอการรวมรบรขอมลขาวสารการเขามารบรปญหารวมกน การแสดงความคดเหนและรวมกนตดสนใจในกระบวนการบรหารจดการน าชลประทานดวยตนเอง ท าใหสามารถสรางความเขมแขงใหกบชมชนไดเปนอยางด ดงนนการมสวนรวมจงเปนปจจยหลกในความส าเรจและการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าในอนาคต

46

สมฤทธผล คอ การรวมมอรวมใจในการมสวนรวมทสงผลดในดานตางๆ ไดแก การไดรบน าอยางเพยงพอและมความยตธรรม ตรงกบความตองการน าของเกษตรกรในพนท รวมถงการรวมมอกนใชน าอยางประหยดและรคณคาในการใชน ารวมกน ท าใหการบรหารจดการน าตามหลกของกรมชลประทานเปนไปอยางมประสทธภาพ 2. กลมบรหารการใชน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

2.1 ภาพรวมของการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โดยเกษตรกรไดรบการพฒนาการเรยนร จนกระทงมความรในการคด วเคราะห วางแผนในการจดการปญหาดวยตนเอง เจาหนาทชลประทานมหนาหนาเปนผคอยชวยเหลอ สนบสนนในภารกจทเกนก าลงของกลมเกษตรกร โครงสรางกลมบรหารการใชน าชลประทาน ประกอบดวยกลมพนฐานหลายกลม ทใชน าจากแหลงน าหรอคลองสงน าสายเดยวกน มการบรหารในรปแบบคณะกรรมการทเลอกมาจากสมาชกผใชน าชลประทาน เพอจดการน าจากคลองสงน า สายใหญ หรอคลองซอย หรอคลองแยกซอย หรอโซนสงน ารวมทงในระดบคน า การจดการน าหลงจากการสรางส านกงานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองเมอป 2538 เจาหนาทชลประทานมความพยายามทจะใหเกษตรกรมการจดต งกลมผใชน าชลประทานขนมา เพอชวยเปนแรงสนบสนนในดานการจดการน าในพนทชลประทาน จงไดมการจดตงกลมพนฐานผใชน าชลประทานขนมา แตเนองจากขาดงบประมาณในการด าเนนกจกรรมกลม และขาดการประชาสมพนธระหวางเจาหนาทชลประทานกบเกษตรกรในพนท ท าใหสมาชกภายในกลมยงไมทราบถงบทบาทหนาทเทาทควร พรอมทงชวงเวลานนเกษตรกรยงมองไมเหนความส าคญของการจดตงกลมผใชน าชลประทาน ไมเหนวาจะไดรบประโยชนอะไรจากการจดตงกลมผใชน าชลประทาน จงท าใหการจดตงกลมเรมแรกไมมประสทธภาพเพราะเกษตรกรยงไมคอยใหความรวมมอเทาทควร ในป 2544 กรมชลประทานไดก าหนดนโยบายการเพมประสทธภาพการบรหารจดการน า โดยน าแนวคดการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (PIM) มาใชกบโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง เจาหนาทชลประทานของโครงการฯจงไดประสานงานกบกลมพนฐานเดมทมอยในพนททมการจดตงมากอนหนาน และมการจดโครงสรางการจดตงกลมบรหารการใชน าขนมาใหม โดยมการจดฝกอบรมเจาหนาทชลประทานเพอใหเขาใจถงบทบาทหนาทของเจาหนาทชลประทานทมตอกลมบรหารการใชน าชลประทาน จากการนนมการประ

47

สมพนธลงในพนท และมการเขารวมประชมผน าทองถนในพนท เพอสรางความสมพนธและความเขาใจรวมกนระหวางเจาหนาทชลประทานกบผน าในชมชนและเกษตรกรในพนทชลประทานทงหมด และมการคดแกนน าชาวบาน ผน าชมชนและหวหนาคเขารวมอบรม เพอใหเขาใจถงภารกจและบทบาทหนาทรวมกน เพอใหการท างานเปนไปแนวทางเดยวกน รวมถงสรางความจรงใจ ความหนาเชอถอและไดรบความไววางใจ จากบทสมภาษณผใหขอมลหลกดงน “นโยบายใหเกษตรกรเขามามสวนรวมในการบรหารจดการน าโดยกรมชลประทานในป 2544 หลงจากมการจดรปทดน ฝายจดสรรน าโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ไดจดตงกลมผใชน าขนมาโดยการฟนฟจากกลมผใชน าพนฐานเดมทมอยแลว และมการพฒนาเปนกลมบรหารการใชน าชลประทาน เพอรวมกนบรหารจดการใชน ารวมกบเจาหนาทชลประทาน รวมกนดแลคลอง คน า และรวมกนแบงปนน าเพอใหเกษตรกรในพนทรบน าไดทวถงและเพยงพอตอความตองการ โดยเขาไปแนะน า พดคยสรางความสมพนธ ท าความเขาใจกบผน าในพนท เชน ผใหญบานและก านนในพนทนน ซงไดรบความรวมมอเปนอยางด จากนนกมการรวบรวมรายชอเกษตรกรในพนททงหมด และน ารายชอดงกลาวมาเสนอในทประชม เพอแตงตงกลมบรหารการใชน าชลประธาน รวมถงแตงตงประธานกลมฯตามโครงสรางการบรหารองคการใชน าชลประทาน” (สมใจ อนทรพยง, 2557)

โครงสรางการบรหารองคกรผใชน าชลประทาน ฝายสงน าฯท............................คลอง..................................

48

ภาพท 3 โครงสรางการบรหารองคกรผใชน าชลประทาน ทมา: กรมชลประทาน, การบรหารชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม. (กรงเทพฯ: ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, 2552). การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ของกลมบรหารจดการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ด าเนนงานตามแนวทางการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (PIM) โดยการด าเนนกจกรรมการมสวนรวมดานการสงน าและบ ารงรกษาทง 11 กจกรรมของการมสวนรวมดงน

การตดสนใจ

- การประชมใหญสมาชทงหมด

หรอ

- การประชมใหญผแทนสมาชก

โครงสรางคณะกรรมการบรหารองคกรผใช

น าชลประทาน ระดบคลองแยกซอยและ

คลองซอย

คณะทปรกษาและการให

การสนบสนน

.........................................

.........................................

......................................... ประธาน

ผตรวจสอบกจกรรมองคกรผใชน า

........................................................

.......................................................

เลขานการ

..........................

นายทะเบยน

..........................

เหรญญก

.........................

ปฏคม

............................

รองประธาน

………………………

……….

หวหนาเขตหรอหวหนาคลอง

……………………………

……….

หวหนาค (กลมค/ทอ)

………………………

……….

สมาชกกลมผใชน า

………………………

……….

รองประธานดานอนๆ

………………………

……….

49

1. การสรางความเขาใจการมสวนรวม เพอใหเกษตรกรและสมาชกของกลมผใชน าทกกลม ไดทราบถงความส าคญของการมสวนรวม ประโยชนทจะไดรบรวมกน และบทบาทหนาทในการท างานดานการมสวนรวม

2. การจดท าขอตกลงการมสวนรวม โดยมการจดท าขอตกลงรวมกนระหวางโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองกบกลมผใชน า เพอด าเนนกจกรรมรวมกน

3. การจดตงกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน) มการจดการประชมเกษตรกรผใชน าจากคสงน าสายเดยวกน เพอจดตงกลมผใชน า คดเลอกหวหนากลม รองหวหนากลม และรวมกนจดท าระเบยบขอบงคบกลมดวยกน โดยมการจดท าบญชกลมผใชน ากบโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

4. การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน ซงถอวามความส าคญ โดยสงเสรมดานการเรยนในงานชลประทาน เชน การจดการประชมชแจง การศกษาดงาน รวมถงการสงเขาไปอบรมสมมนาแลกเปลยนความคดเหน เพอน าไปสการพฒนาองคกรผใชน าชลประทาน

5. การยกระดบองคกรผใชน าชลประทาน เมอกลมผใชน ามความเขมแขงทเพยงพอ กสามารถทจะยกระดบองคกรผใชน าชลประทาน ใหครอบคลมพนทใหมากขน เชนยกระดบกลมผใชน าชลประทาน (พนฐาน) เปนกลมบรหารการใชน าชลประทาน

6. การจดตงคณะกรรมการจดการชลประทาน เพอใหการบรหารดานการสงน ามประสทธภาพ จงจ าเปนตองจดตงคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง เพอดแลดานการจดสรรน าหรอการสงน า การบ ารงรกษาระบบชลประทาน และด าเนนกจกรรมทเกยวของ

7. การจดต งกองทนชลประทาน เปนการด าเนนงานดานการบรหารการใชน าชลประทานหรอทเรยกวา กองทนซอมแซมและปรบปรงระบบชลประทาน ดแลดานคาใชจายในการซอมบ ารงรกษา คาเอกสาร คาใชจายในการจดการประชมเปนตน

8. การจางเหมางานบ ารงรกษาแกกลมผใชน าชลประทาน ซงการจางเหมางานนน เปนการด าเนนงานโดยกลมบรหารการใชน า ซงเปนผทดแลและบ ารงรกษาระบบคนคนาในคสงน าของตนเอง เพอพฒนาไปเปนการบรหารงานของกลมในดานการสงน าชลประทานในอนาคต

9. การมสวนรวมในการสงน าและบ ารงรกษา การทสมาชกเกษตรกรกลมบรหารการใชน าชลประทานทกกลมเขามามสวนรวม รวมถงองคกรปกครองสวนทองถน เพอด าเนนการในการเขามามสวนรวมในการสงน าไดทนทวงทและสงน าไดตามความตองการของเกษตรกรไดอยางเพยงพอ

50

10. การประเมนความเขมแขงขององคกรผใชน า เจาหนาทชลประทานด าเนนการส ารวจขอมลของสมาชกทกกลม เพอน าขอมลมาวเคราะหและพฒนาเสรมสรางเพอใหกลมบรหารการใชน ามความเขมแขง

11. การจดท าขอมลพนฐานโครงการ โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ด าเนนจดท าขอมลดานองคกรผใชน าชลประทาน เชน เพมจ านวนกลม เพมจ านวนสมาชก และพนทชลประทาน ด าเนนไปตามโครงสรางของกจกรรมการสงน า ในปจจบน การจดตงกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มการจดตงและคดสรรหาบคคลทเหมาะสมใหครบจ านวนโครงสรางองคกร โดยความเหนชอบในทประชม ซงประธานกลมกลมมกเปนผทมต าแหนงทางสงคมอยางอนดวย เชน ผใหญบาน ก านน เจาหนาทจากองคการบรหารสวนต าบล และรวมทงเจาหนาทของรฐทเกษยณอายราชการ เนองจากเปนผทมชอเสยง และเปนทยอมรบจากชาวบานในพนท สวนใหญเขามารบต าแหนงดวยความเตมใจ แมวาจะเปนการท างานทไมมคาตอบแทน จนกระทงปจจบนกยงถอปฏบตในการเลอกประธานเชนนเรอยมา เนองจากสาเหตมประสบการณดานการบรหารมากอนนนเอง จงไดรบการคดเลอกมาเปนประธานกลมบรหารจดการน าชลประทานของแตละกลม และปจจบนโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองมกลมบรหารจดการน าชลประทานทงหมด 40 กลม และอยในชวงด าเนนการจดต งกลมใหมจ านวน 1 กลม การมสวนรวมและการรวมกลมของเกษตรกรผใชน าชลประทาน มความเขมแขง และมการบรหารจดการน าไดดท าใหเกษตรกรในพนทไดรบน าตามความตองการและในปรมาณทเพยงพอ การมสวนรวม และการรวมกลมของเกษตรกรผใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มการกฎระเบยบ ขอบงคบ โดยมตในทประชม โดยความเหนชอบของสมาชกกลมบรหารการใชน าชลประทานทง 40 กลม เพอใหสมาชกภายในกลมด าเนนงานไปในทศทางเดยวกน ขอบงคบมผลการบงคบมาใชตงแตมการจดตงกลม ตงแตป 2544 จนถงปจจบน มการบงคบใชเฉพาะดานการบรหารงานทงไปเทานนเชน การปฏบตตามหนาทและความรบผชอบตามต าแหนงทเปนอย การจดประชมตามวาระตางๆ เพอรวมกนพจารณาแกไขปญหาดานการสงน า เปนตน แตส าหรบบทลงโทษส าหรบผกระท าผดหรอสรางปญหาในการบรหารจดการน า ยงไมมผลในทางปฏบตมากนก แตหากมการฝาฝนจะมวธการลงโทษเบองตน ตามแตคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทานแตละกลมจะเหนสมควร การด าเนนงานของคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทาน เพอเปนตวแทนของสมาชกในการวางแผนใชทดนและน าชลประทาน ใหเหมาะสมกบการเพาะปลกพชเกษตรของเกษตรกรในพนทและปรมาณน าตนทนในการจดสรรน าในแตละฤดกาลเพาะปลก เปน

51

ตวแทนของสมาชกเพอรวมกบเจาหนาทของโครงการฯรวมถงการเขารวมตดสนใจและจดการน าชลประทาน และรวมพจารณาปรบปรงซอมแซมระบบสงน าและการระบายน า รวมถงเปนผเผยแพรขาวสารดานตางๆ เพอเปนประโยชนในการประกอบอาชพเกษตรกรรม เปนผประสานงานระหวางหนายงานทงภาครฐและภาคเอกชนใหกบสมาชก เพอประโยชนแกสมาชก และคอยควบคมดแลการใชน าของสมาชกใหเกดประโยชนสงสด และแกปญหาขดแยงในการใชน าในพนทชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ไดพฒนาองคกรผใชน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน เปนไปอยางเปนระบบดงน

1. กลมพนฐานการใชน า (Water Users Group : WUG) มขอบเขตพนทกลมผใชน าชลประทานครอบคลมพนทคสงน า 1 สาย และสมาชกผใชน าพนทหนงกลมผใชน าชลประทาน ไมเกน 1,000 ไร เขตพนทชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มจ านวน 691 กลม

2. กลมบรหารการใชน าชลประทาน (Integrated Water Users Group: IWUG) มขอบเขตพนทกลมผใชน าชลประทานครอบคลมพนทคลองสงน าสายใหญ หรอคลองซอย หรอคลองแยกซอย หรอโซนสงน า 1 โซน หรอครอบคลมพนททงโครงการชลประทาน แตมากทสด ไมควรเกน 20,000 ไร ตอหนงกลมผใชน าชลประทาน เขตพนทชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มกลมบรหารการใชน าชลประทานจ านวน 40 กลม

3. คณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง ไดรวมจดตงคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง (JMC) ประกอบดวยตวแทน 4 ฝาย ดงน ตวแทนองคกรผใชน าจากกลมบรหารการใชน าชลประทานจ านวน 40 กลม ตวแทนองคกรปกครองทองถนในพนทชลประทาน ตวแทนโครงการชลประทาน และเจาหนาทหนวยราชการทเกยวของ รวมหาแนวทางการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมในระดบโครงการ ซงเปนสวนหนงในการสรางความเขมแขงใหกบกลมบรหารการใชน าชลประทานในปจจบนน ล าดบขนการพฒนาองคกรผใชน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มล าดบขนดงน

52

ภาพท 4 เครอขายและการยกระดบกลมของเกษตรกรผใชน าชลประทาน เขตพนทสงน าโครงการ

สงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ทมา: โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, ขอมลระบบชลประทาน, เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ 2557, เขาถงไดจาก http://irrigation.rid.go.th/songphinong/ ผลการศกษาการด าเนนงานบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองในเขตพนทชลประทานจ านวน 4 กลม ซงเปนกลมบรหารการใชน าชลประทานทอยตนน า กลางน า และปลายน า สามารถแจกแจงการบรหารจดการปญหาและอปสรรคและแนวทางการพฒนาสความยงยนของกลมบรหารการใชน าชลประทานในอนาคต

1. กลมบรหารคลอง7L2L 1.1 การบรหารจดการน าของกลมบรหารคลอง7L2L จากการศกษาพบวา กลมบรหารคลอง 7L2L มประธานกลมชอ นายธรโชต

รงรตนวฒนเสร ต าแหนงทางสงคมอนๆ คอ ต าแหนงผใหญบานหม 13 ต าบลบอสพรรณ อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร มบคลกเปนผน า มความรความสามารถในหลายๆดานในการบรหารงาน เปนบคคลทคนในหมบานนบถอ ไววางใจใหเปนผน า ดวยเปนคนทท างานมงมนตงใจ และทมเทตอการปฏบตงาน และเปนผรเรมโครงการเศรษฐกจพอเพยงของหม 13 ต าบลบอสพรรณ และท าใหหมท 13 ไดรบโลรางวลหมบานเศรษฐกจพอเพยงจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในป 2556 และจากนายกรฐมนตร รวมถงรางวลอนๆ อกมากมาย และต าแหนงประธานคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง ถกเลอกขนเปนประธานกลม เพราะเปนคนทมบคลกเปนผน า ชาวบานไววางไจ มความสขมรอบคอบและเปนผทมความรความสามารถในหลายๆดาน และเปนผทคอยตดตอประสานงานกบเจาหนาทชลประทานมาโดยตลอด ในการบรหารกลมผใชน าจะมการจดประชมขนในหมบานทกวนท 5 ของแตละเดอน เพอน าปญหาและอปสรรค รวมถงขอเสนอแนะตางๆ เขามาเปนวาระในการประชม และรวมกนแกไข ในการจดตงกลมจะมสมาชกเขารวมจ านวนมาก เพราะชาวบานเหนถงความส าคญและประโยชนทไดรบจากการเปนสมาชกกลมผใชน า และเหนถงประโยชนรวมกนในการบรหารการใชน าชลประทานในพนท

กลมผใชน าชลประทาน

(กลมพนฐาน)

จ านวน 691 กลม

กลมบรหาร

การใชน าชลประทาน

จ านวน 40 กลม

คณะกรรมการ

จดการชลประทาน

โครงการสองพนอง

53

กลมบรหารคลอง 7L2L เรมกอต งกลมเมอป 2548 โดยเจาหนาทชลประทานเปนทปรกษาหลกในการจดตง ทท าการกลมใชบานของประธานชมชนหม 13 ต าบลบอสพรรณ อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร เปนทท าการ มพนทชลประทาน 12,966 ไร ประกอบดวยกลมพนฐาน 64 กลม สมาชกจ านวน 272 คน และเปนกลมบรหารการใชน าชลประทานทอยพนทตนน า จงเปนกลมบรหารการใชน าชลประทานทไดรบน าจากโครงการสงน าสองพนองไดอยางทวถง การระบายน าไดดรวดเรว และท าใหเกษตรกรไดรบน าไดตามความตองการและเพยงพอตอการเกษตรกรรม ลกษณะการบรหารจดการของประธานกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง7L2L เปนการพฒนาในรปแบบเศรษฐกจพอเพยงโดยมประธานกลมบรหารการใชน าชลประทานเปนแกนน าส าคญ โดยใหชาวบานในพนทเขามามสวนรวม และบรหารจดการโดยใหพงพาตนเองเปนหลก ซงจะมงบประมาณของหมบาน เปนงบประมาณกลางทจะดงมาใชในการบรหารจดการน าในกลม ในการซอมแซมดแลและบ ารงรกษาคลองสงน าในพนท ซงสอดคลองกบผใหขอมลหลกดงน “ในพนทการบรหารกลมผใชน าชลประทานคลอง7L2L สมยกอนมปญหาในเรองการเขามาดแล คลอง คสงน า เวลาช ารดกไมมคนเขามาดแลซอมแซม กจ าเปนจะตองด าเนนการหางบประมาณมาดแลกน แตในปจจบนตงแตน ารปแบบเศรษฐกจพอเพยงมาใชในชมชน มการจดรปแบบและโครงสรางในการบรหารงานเปนการจ าลองรฐบาลขนมา 6 กระทรวง คอกระทรวงมหาดไทย กระทรวงเศรษฐกจ กระทรวงสาธารณะสข กระทรวงสงแวดลอม และกระทรวงศกษาธการ แบงหนาความรบผดชอบดแลไปตามปญหา ทเกดขนในชมชน โดยมการจดตงรฐมนตรประจ ากระทรวงตางๆ โดยกลมบรหารการจดการน าจะอยในความรบผดชอบของกระทรวงมหาดไทย ดแลการจดสรรน า ส ารวจความเสยหาย และบ ารงรกษาคลอง คสงน าในพนททงหมด รวมทงจดสรรงบประมาณในชมชนเขาบรหารงานภายในกลม รวมทงชวยกนแกปญหาตางๆในการบรหารจดการน า มการเรยกกลมผใชน าและสมาชกมาประชมหารอกนทกเดอน เมอท างานเปนระบบปญหาตางๆในพนทกไดรบการแกไขในทนท โดยทเกษตรกรในพนทสามารถพงพาตนเองไดโดยไมตองรอความชวยเหลอจากภาคสวนตาง” (ธรโชต รงรตนวฒนเสร, 2557) การบรหารจดการของกลมบรหารคลอง 7L2L มวธการยดแนวทางการมสวนรวม คอรวมคด รวมวางแผน รวมท า และรมรบผลประโยชน เมอมการเขามามสวนรวมจะรสกสนกและอยากเขามารวมกนท างาน สมาชกสวนใหญของกลมมความพงพอใจในการรวมกลมเปนอยางยง ท าใหสะดวกในการรบน า และความขดแยงตางๆ ทเคยมมาในอดตกลดนอยลง เนองจากมการบรหารจดการทเปนระบบ นอกจากนการรวมกลมมประโยชนตอการทไดรบขาวสารตางๆ ทแนนอน ในเรองการจดสรรน า ใหกบเกษตรกรในพนท เชน เรองการเปด-ปดน า การเพราะปลกพช

54

ซงคณะกรรมการภายในกลมมความยนดในการท าหนาทและมความสมครใจ การจดการของกลมกอยในระดบเขมแขง สงเกตไดจากการประชมประจ าเดอนในแตละครง โดยสมาชกจะตองน าปญหาและอปสรรค พรอมดวยขอเสนอน ามาเปนวาระในการประชม เพอรวมกนแกปญหา ใหเปนไปในแนวทางเดยวกน สอดคลองกบบทสมภาษณผใหขอมลหลกดงน “ภายในชมชนจะมการจดประชมขนทกวนท 5 ของแตละเดอน เพอน าวาระการประชมและปญหาตางๆในพนทมารวมกนพดคย และรวมกนแกปญหาดวยกน วาระเรองการบรหารจดการน าจะเปนวาระทส าคญทมอยในการประชมเปนประจ าทกเดอน เนองจากทกคนมองวา น าเปนปจจยทส าคญ ท าใหเกษตรกรในพนทมน าใชเพยงพอตอปลกพชเกษตร และท าใหความเปนอยของเกษตรดขน รวมทงเปนการประชมหารอรวมกน เพอรวมมอรวมใจกนบรหารน าอยางรคณคา” (ประทน บญรอด, 2557) แผนการจดสรรน าของกลมบรหารคลอง 7L2L

1. กอนฤดกาลเพาะปลกพชสมาชกของกลมผใชน าชลประทานจะตองแจงพนทการเพาะปลกพชตอคณะกรรมการของกลมบรหารการใชน าชลประทาน เพอใหคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าไดเกบรวบรวมขอมล และจดสงใหกบเจาหนาชลประทานโครงการสองพนอง เพอใหเจาหนาทโครงการฯ รวบรวมและสงตอใหเจาหนาทฝายจดสรรน าโครงการสงน าสองพนอง เพอท าแผนการเพาะปลกประจ าฤดกาล เพอพจารณาจดสรรน าตามความตองการและในปรมาณทเพยงพอในพนท

2. จดประชมรวมกนระหวางเจาหนาทชลประทานและคณะกรรมการกลมบรหารในเขตโครงการฯ เกยวกบการบรหารจดสรรน าตนทนในอางเกบน า เพอน ามาก าหนดและวางแผนการเพาะปลกพช ซงจะยดมตทประชมเปนหลก

3. กอนฤดการสงน า คณะกรรมการและสมาชกภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานกลมคลอง 7L2L จะมการออกส ารวจสภาพคลองสงน า อาคารชลประทาน คน า รวมกบเจาหนาทโครงการฯ เพอส ารวจความพรอมในการสงน า และรบน าในพนทชลประทาน

4. คณะกรรมการของกลมบรหารคลอง 7L2L มการก าหนดวน และเวลาในการบ ารงรกษาคลองสงน า โดยยดมตทประชม เชนรวมกนก าจดวชพชบนคนคลองสงน า รวมกนขดลอกคลอง เปนตน

5. ระหวางฤดกาลสงน า จะตองมการควบคมการจดสรรน า โดยการปฏบตตามกฎระเบยบและกตกาทไดตกลงไวในทประชม โดยมหวหนาคสงน าตรวจสอบ และควบคมตามรอบเวรการใชน า และหวนาคสงน า

55

6. จะตองเขาพบเจาหนาทสงน า ทกสปดาห เพอรายงานสถานการณ และปรมาณการใชน าของเกษตรกรในพนท

7. เมอสนฤดกาลเพาะปลก กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง7L2L ท าการรวบรวมรายชอเกษตรกร และพนทเพาะปลกพชทไดท าจรง สงใหเจาหนาทชลประทานโครงการสองพนอง เพอใหฝายจดสรรน าท าการประเมนและวเคราะหหารจดการน าในฤดกาลตอไป

8. ด าเนนการสอบถามความคดเหน ผใชน าในคสงน า โดยหวหนาค เพอทราบถงปญหาในการสงน าทผานมา และน าปญหาดงกลาวรวบรวม เพอน าเสนอในทประชมคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทาน เพอท าการปองกนและแกไขในฤดกาลสงน าในครงตอไป การจดการทวๆไปภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง7L2L

1. งบประมาณ เพอใชจายในการด าเนนการภายในกลม เชนงบประมาณในการจดการประชมประจ าเดอน งบประมาณในการซอมบ ารงคคลอง มาจากงบประมาณกองกลางของหมบานโดยประธานกลมและคณะกรรมการเปนผบรหารงบประมาณดงกลาว และบางสวนไดรบจากองคการบรหารสวนต าบล

2. การจดเกบเอกสาร ไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทชลประทาน ของฝายสงน าตอนท 1 เปนผเขามาชวยเหลอในการจดเกบ เนองจากพนทดงกลาวนอยในความรบผดชอบของฝายสงน าตอนท 1 โดยการรวบรวบจดเปนรปเลมอยางมระเบยบในแตละเดอน

3. กฎระเบยบ ขอบงคบ มการน ามาใช โดยสมาชกไดตกลงกนเองในการก าหนดกฎระเบยบ ขอบงคบ สมาชกมการรกษากฎระเบยบคอนขางด แตกมบางเลกนอยทละเมดแตกไมมการใชวธลงโทษสมาชกทท าผดกฎ โดยประธานและคณะกรรมการกลมจะใชวธหารอและสาเหตรวมกน เพอหาแนวทางปองกน เพอลดปญหาการละเมดกฎ

4. กจกรรมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 7L2L จดใหมการศกษาดงานประจ าปทกป วตถประสงคเพอศกษาดความเขมแขงของการบรหารงานของเกษตรกรในพนทอนๆ เพอแลกเปลยนความคดเหน เปนการสรางแรงใจใหกบสมาชกในกลม แลกเปลยนการเรยนรประสบการณในดานอาชพ การเพาะปลก เพอน ามาพฒนาในการบรหารงานภายในกลมใหมประสทธภาพและประสทธผล 1.2 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารคลอง7L2L จากการศกษาพบวา ปญหาและอปสรรคในการจดการน าของกลม มปญหาเพยงเลกนอย ในเรองของการจดสรรน าการเปด-ปดน า ในฤดกาลปลกออย เพราะพนทของกลมบรหารคลอง7L2L จะมการปลกออยในพนท 80% ทเหลอจะมการปลกพชและผกตางๆ ในการปลก

56

ออยของเกษตรกรจะมการปลกทงป เพราะพนทดงกลาวอยตนคลอง และไดรบการจดสรรน าทเพยงพอในการเพาะปลก กจะมปญหาขดแยงในการปลอยน าเขาคสงน าในการปลกออยใหกบเกษตรกร เพราะเกษตรกรบางทานอยในชวงก าลงจะปลกออย กจ าเปนจะตองการน าในปรมาณมากพอทจะปลก แตในขณะเดยวกนพนทใกลเคยงอยในชวงของการเกบเกยวออย กยงไมจ าเปนจะตองรบน าเขาคเพราะจะท าใหน าทวมไรออยทก าลงจะเกบเกยว ปญหาดงกลาวนประธานกลมและคณะกรรมการ รวมถงสมาชกผใชน าและผมสวนไดเสยทงหมดน าเขามารวมแกไขในทประชมโดยปรกษาหารอรวมกนและจดสรรวนเวลา จะใชเวลาในการเกบเกยวออยเปนเวลาเทาใด และจะใชเวลาในการเพาะปลกออยตองใชเวลาเทาใดเชนกน เมอมการก าหนดวนเวลาทแนนอน กจะผลดเปลยนการจดสรรน าในพนท โดยใหมการเกบเกยวออยในเวลาทก าหนดใหแลวเสรจกอน โดยยดมตทประชม จากนนกจะจดสรรน าเพอการเพาะปลกตอไป และเนองจากเปนพนทตนน าเกษตรกรจงไดรบน าอยางสมบรณเพยงพอ สงผลใหผลผลตด และเมอมปญหาในพนทประธานและกลมคณะกรรมการจะเขามาไกลเกลยปญหาทนท สอดคลองกบบทสมภาษณผใหขอมลหลกดงน “เนองจากเปนพนทตนน า ท าใหเกษตรกรในพนทไดรบน าไดเพยงพอตามความตองการ แตกจะมปญหาในเรองการจดสรรน าใหเกษตรกรในพนทเชนกน จากการปลกพชทไมตรงกน บางแปลงก าลงจะเกบเกยวออย บางแปลงก าลงจะปลกออย จงตองน าปญหาดงกลาวมารวมกนแกปญหาในทประชม โดยการจดสรรเวลาการปลอยน าใหเปนรอบเวลา เพอใหเหมาะกบการเพาะปลก” (ธรโชต รงรตนวฒนเสร, 2557) 1.3 แนวทางการพฒนาสความยงยนของกลมบรหารคลอง7L2L จากการศกษาผวจยพบวา ความส าเรจในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าของกลมบรหารคลอง 7L2L มาจากความเขมแขงของชมชน โดยการใหทกฝายทเกยวของเขามามสวนรวมและรวมกนรบผลประโยชนรวมกน มผน าทมความรความสามารถและเปนนกพฒนาโดยการพฒนาคนเปนหลก เพราะคนคอกลไกของทกๆดาน ในการพฒนาคนใหรจรง รจกบทบาทหนาทของตนเอง สงไปอบรมบางและเรยนรจากประสบการณจรงบาง นอกจากนนใหรวมกนหางบประมาณในชมชนและภายนอกชมชน มอะไรทชวยตนเองไดใหชวยเหลอและรวมกนมอกน และพฒนาคนใหเกดสวนรวมภายในกลม ซงเปนปจจยส าคญทท าใหกลมบรหารการใชน าคลอง7L2L สามารถท างานไดส าเรจและเปนไปอยางถกตองไปในแนวทางเดยวกน ดงนน ประธานกลมบรหารคลอง7L2L มขอเสนอแนะในการเพมศกยภาพในการจดการน า เพอพฒนาสความยงยนตอไปในอนาคต ดงน

57

1. การบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน า ควรน าความรดานเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหาร นนคอการพงพาตนเองเปนหลก โดยมการเสนอใหจดท ากองทนเพอการบรหารจดการน า เพอพฒนาและบ ารงรกษาคลองหรอ คสงน าในพนทชลประทานทกลมบรหารจดการน าคลอง 7L2L บรหารอย โดยการเกบคาบ ารงรกษา เขากองทนเพอเปนงบประมาณกองกลาง เชนเมอเกษตรกรในพนทมการเปดใชน า เกษตรกรทานเปดใชน า 1 ครงกจะมการเสยคาบ ารงรกษา ครงละ 50 บาท โดยน าเงนดงกลาวมาเกบเขากองทน เมอมการซอมบ ารงรกษาคลอง หรอคสงน า กสามารถน าเงนดงกลาวมาใชในการบรหารจดการไดทนทวงท โดยไมไดรองบประมาณจากหนวยราชการอนๆในพนท ซงโครงการดงกลาวนไดรบความเหนชอบจากการลงมตในทประชมและอยในขนตอนการจดตงคณะกรรมการขนมาดแล

2. การรกษาความสมพนธทด ระหวางประธาน คณะกรรมการ สมาชกกลมผใชน าและผใชน าในพนท เพอสรางความเขมแขงใหกบกลมบรหาร รวมกนคอยดแลซงกนและกนอยางสม าเสมอเพอรวมกนแกไขปญหาและอปสรรคในการบรหารจดกาน าทจะเกดขนในอนาคตตอไปขางหนา

3. หนวยงานของรฐควรมสวนรวมในการเขามาประสานงานภายในพนท เพอน าประสบการณและน าความรตางๆมาถายทอดใหกบเกษตรกรรนใหมสามารถท างานไดดวยตนเอง ซงเกษตรกรในพนทมความจ าเปนอยางยงทจะเปนคนสบทอดความร เพราะเปนบคคลทคนเคยกบพนทนนเปนอยางด

4. การสรางจตส านกใหกบเยาวชนรนใหมๆเชน รนลกหลาน เพอปลกฝงใหคนรนใหมๆเขามามสวนรวมเพอหาแนวทางการบรหารจดการน าในอนาคตใหประสบความส าเรจยงขน 2. กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1L2R5L2L จากการศกษาพบวา กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L ประธานกลม ชอ นายสมพงษ ปทมสตร มต าแหนงทางสงคมอกอยางคอเปนก านนหม 2 ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร มบคลกเปนผน าทนานบถอ ตรงไปตรงมา กลาคด กลาพดและมความจรงใจ จงถกเลอกเปนประธาน แทนประธานทานเดมทเสยชวตไป และดวยเปนบคคลททกคนในหมบานนบถอย าเกรง เนองจากรนคณพอคณแมทานประธานเปนผทมความกวางขวางและเปนรนบกเบกพนทท ากนในพนทเปนคนแรกๆของหม 2 จงมทดนมากมาย และไดบรจาคทในการสรางโรงเรยนในหมบานและวดประจ าหมบานโดยตงชอโรงเรยนปทมสตร และวดปทมสตร ตามนามสกลของทานประธานกลมนนเอง กลมบรหารการใชน าคลอง1L2R5L2L อยในพนทความรบผดชอบของฝายสงน าตอนท 2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มพนทชลประทาน

58

20,000 ไร ประกอบดวยกลมพนฐาน 22 กลม มจ านวนสมาชกผใชน า 278 คน การจดตงกลมบรหารเกดจากการรวบรวมกลมพนฐานเดมทมอยแลวเดม จงมารวมตวกนเพอจดตงกลมบรหารการใชน าเพอใหไดใชน ารวมกน สมาชกในกลมมความเตมใจและเหนถงประโยชนทจะไดรบรวมกน โดยสมาชกเปนผเลอกประธานกลมฯขนมาเอง จากการประชมรวมกนในพนทการใชน าของคลอง1L2R5L2L การจดตงกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L มผลดตอเกษตรกรในพนทเปนอยางมาก ท าใหเกษตรกรในพนทมความเปนอยทดขน เกษตรกรมฐานะดขนกวาเดม เนองมาจากไดผลผลตจากปลกพชในปรมาณทมากกวาเดม เกษตรกรไดรบน าสะดวกเพยงพอตอความตองการเพราะอยในพนทตนน า และสามารถบรหารจดการในการเปด ปดน า ไดเปนเวลา ตามความตองการของเกษตรกรในการปลกพชนนๆ วาควรจะใชน าในชวงเวลาไหน มากนอยเพยงใดกบการใชน า และควรหยดการสงน าในชวงเวลาไหน ซงสอดคลองกบบทสมภาษณผใหขอมลหลกดงน “ตงแตมการตงกลมขนมาสมาชกภายในกลมใหความรวมมอเปนอยางด เรยกประชมในแตละครงกอนไดรบความรวมมอมาประชมกนเปนจ านวนมาก เพราะทกคนในพนทใหความส าคญกบการบรหารน าเปนอยางมาก เพราะตงแตมการจดตงกลมขนสมาชกและเกษตรกรในพนทมความเปนอยทดขน ไดรบน าเพยงพอแตการเกษตรกรรม ท าใหเกษตรกรในพนทพอใจ และรวมกนชวยดแลบรหารการจดการน าเปนอยางด” (สมพงษ ปทมสตร, 2557) วธการบรหารจดการน าของกลม1L2R5L2L ไดรบน าจากฝายสงน าตอนท 2 โดยปรบใหเหมาะสมกบพนทตามความเหมาะสม เชน ถาฤดแลงทจ าเปนจะตองใชปรมาณน าทมากกจะใหเพมการสงน า มการแจงใหกบเจาหนาทชลประทานโครงการสองพนองทราบถงความตองการ เพอรวมกนประชมหาทางออกรวมกนวาจะสามารถปลกพชเกษตรไดเตมทเหมอนกบทกปหรอไม แตถาฤดฝนกจะลดการสงน า เพราะถาหากยงมการสงน าในชวงทฝนตก น าฝนกจะไหลเขาคลอง กจะท าใหน าลนคลอง ท าใหคลองเกดความเสยหาย และยงชวยประหยดน าในอางเกบน าไดอก กลมบรหารการใชไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการและสมาชกผใชน าไดเปนอยางดในการรวมมอ และเขามาเปนสวนรวมดแลคลอง และคสงน า ซงจะมการจดประชมขนทกเดอนประมาณวนท 20 ของแตละเดอน ซงไดรบความรวมมอในกลมเปนอยางด โดยเขามาแสดงความคดเหน รวมกนดแลท าความสะอาดคลองและคสงน าเชนชวยกนถางหญาทรกบรเวณคลองสงน า ขดลอกคลองทตนเขน ความรวมมออาจจะมาจากพนทในการบรหารกลมมจ านวนไมมาก สามารถทจะพดคยกนไดงายขน เพอทจะรวมกนใชผลประโยชน และรกษาผลประโยชนรวมกน จดเดนของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L คอมผน าทเขมแขงอดทน เปนผทมความเสยสละทงแรงกายและทนทรพย และเปนผท

59

ชาวบานศรทธาและเชอถอ และถอไดวาเปนกลมบรหารการใชน าชลประทานทมความเขมแขงอกกลมหนงของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แผนการจดสรรน าของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L

1. กอนฤดกาลเพาะปลกของแตละฤด คณะกรรมการจะเขารวมประชมกบเจาหนาทชลประทาน เพอบรหารการจดสรรน าตนทนในอางเกบน า และรวมกนก าหนดแผนการเพาะปลก เพอพจารณาจดสรรพนทและปรมาณน าตามแผนงานโดยใชมตในทประชม

2. จดประชมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L เพอชแจงพนทเพาะปลกตามแผนทไดรบ รวมกนจดท ารอบเวรการสงน าของฝายและรอบเวรสงน าภายในกลมฯ จดการประชมในแตละเดอน การประชมในแตละครงจะน าปญหาและอปสรรคเขามารวมกนแกไข

3. เมอมการประชมเสรจ กจะมการแจงใหสมาชกภายในกลม รวมถงผทเกยวของทงหมด ก าหนดวนเวลาในการบ ารงรกษาคสงน ากอนการสงน า เชน การก าจดวชพช และการขดลอกคลองสงน า

4. การรบน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ฝายสงน าตอน2 จะเขามาควบคมการจดสรรน าระหวางกลมบรหารการใชน าชลประทาน คณะกรรมการ และผใชน าชลประทาน ไหมการจดสรรในปรมาณทตรงกบความตองการ โดยมการประชมตดตามและแกไขปญหาทกเดอน

5. เมอสนสดฤดกาลเพาะปลก กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L จะตองท าการรวบรวมรายชอเกษตรกร และพนทเพาะปลกทไดท าจรง ใหเจาหนาทชลประทานฝายสงน าตอนท2 ท าการประเมนและวเคราะหการจดสรรน าในปถดไป

6. ประชมรวมกนกบฝายสงน าตอนท2 เพอประเมนผลการจดการน า ปญหาและอปสรรคทเกดขนในชวงการสงน า รบน า เพอเปนแนวทางในการด าเนนงานในปตอไป เพอใหเกดปญหานอยทสด การจดการทวไป ภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L

1. งบประมาณ ไดรบงบประมาณจากองคการบรหารปกครองสวนทองถน และงบประมาณจากกรมชลประทาน ในการน ามาบรหารจดการ แตในกรณทงบประมาณไมเพยงพอ ประธานกลมและคณะกรรมการ หรอผใหญบานกชวยกนออกเพมเตม

2. การจดเกบเอกสารของกลม ไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทชลประทาน ในการจดเกบขอมลสมาชกผใชน า และเอกสารอนๆ โดยรวบรวมจดท าเปนรปเลมอยาเปนระเบยบ

60

3. กฎระเบยบขอบงคบ มการน ามาใชเรองการบรหารจดการ โดยแจงแจงใหสมาชกรบทราบแตยงไมมการน าเรองบทลงโทษมาใชแตอยางใด เพราะประธานกลมจะเขามาแกปญหาโดยการเขามาพดคยจนทกคนเขาใจและปฏบตไปในแนวทางเดยวกน

4. กจกรรมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L มการศกษาดงานภายในประเทศ เชนการดงานทเขอนกระเสยว อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร เมอป 2555 เพราะเปนโครงการดเดนระดบประเทศ สวนกจกรรมอนๆ เชนการรวมกนขดลอกคลอง คสงน า กอนและหลงการเพาะปลก 2.1 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L จากการศกษาพบวา กลมบรหารคลอง1L2R5L2L เปนพนทตนคลอง และยงไมมปญหาเรองขากแคลนน ามากนก เพราะประธานและคณะกรรมสามารถเขาไปเจรจาไกลเกลยกบพนทตนน าได สมาชกภายในกลมเหนชอบกบการมกลมผใชน าชลประทาน เพราะสามารถลดปญหาความขดแยงจากการแยงชงน าใชในพนทไดเปนอยางดและเปนทนาพอใจ แตกตางจากสมยอดตเมอยงไมไดจดตงกลมผใชน าชลประทาน ซงไมมการประชมรวมกนระหวางสมาชกในกลมเพอการบรหารน าอยางเปนระบบ จงท าใหการจดสรรน าในพนทมปญหามากมาย เชน พนทตนน า จะไดรบน ากอนและมการใชน าไมเปนระบบ ท าใหเกดปญหากบพนทกลางน า และพนทปลายน า ทอยปลายคลองสงน าไมสามารถรบน าไดเพยงพอตามความตองการ แตเมอมการจดตงกลมบรหารการน าชลประทานขนมาและมการจดระบบการใชน า ท าใหพนทรบน าตนน า พนทกลางน า และพนทปลายน า ไดรบน าเพยงพอตามความตองการ และท าใหเกดความคนเคยรจกกน และมความเกรงใจซงกนและกน เมอมความเดอดรอนในพนทจงท าใหงายตอการตกลงรวมกน และยนยอม ทจะปฏบตตามฝายทเดอดรอนกอน ซงบางครงสามารถพดคยไดโดยไมตองน าปญหาเดอดรอนนนเขามาเปนวาระการประชมของแตละเดอน และสามารถไหลเกลยไดในระดบของสมาชกดวยกนเอง ท าใหปญหาตางๆ ลดนอยลง สวนปญหาอนๆ ทพบบางภายในกลมบรหารการใชน าคลอง1L2R5L2L เชน

2.1.1 ปญหาเรองทอสงน า ทลกลอบตอโดยไมไดแจงใหกบกลมบรหารฯ และเจาหนาทชลประทานทราบ ซงมกนมานานโดยการลกลอบตอเขาไปยงพนทเกษตรโดยตรง ซงท าใหพนปลายน าไมสามารถรบน าไดตามแผนทวางไว กลมบรหารฯแกปญหาโดยการขอรองใหท าการปดทอดงกลาว เพราะเปนการกระท าทเหนแกตว และใหเหนประโยชนของเกษตรกรทอยพนทปลายน าดวย

2.1.2 ปญหาการปลกพชของสมาชกของกลมบรหารการใชน าคลอง1L2R5L2L ไมถกตองตามความเปนจรงทไดแจงตอคณะกรรมการกลมบรหารฯ ท าใหมผลกระทบ

61

ตอการวางแผนในการจดสรรน าในพนท เพราะท าใหเกษตรกรในพนทโดยรวมรบน าไมเทากนและไมเพยงพอกบความเปนจรงทจะไดรบน า กลมบรหารไดแกปญหาดงกลาวโดยเขามาตกเตอนและด าเนนการจายน าใหเทาจ านวนทแทจรง โดยแจงใหเจาหนาทของฝายสงน าตอนท 2 เขาไปตรวจสอบการแจงพนททแทแจงไดโดยใชภาพถายทางอากาศแลวน ามาเปรยบเทยบกบจ านวนพนทของเกษตรกร จากนนเจาหนาทชลประทานกจะแจงมายงกลมบรหารการใชน าชลประทานในการด าเนนการแกไขปญหาภายในกลมกนเอง และไดรบความรวมมอเปนอยางดจากสมาชกภายในกลมผใชน าชลประทาน ดงจะเหนจากบทสมภาษณผใหขอมลหลก “เกษตรกรในพนท แจงการปลกพชไมตรงตามความเปนจรงตอคณะกรรมการกลม หรอบางคนแจงการปลกพชอยางหนงแตไปปลกพชอกอยางหนง ท าใหจดสรรน าสงเขาคสงน าไมเพยงพอตอความตองการและไมตรงกบแผนการสงน า ท าใหเกษตรกรในพนทรบน าไมเทากน” (ศกดอนนต ทรพยสงเสรม, 2557) 2.2 แนวทางการพฒนาสความยงยนของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L จากการศกษาพบวา ความส าเรจทไดจากการจดการน าของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L มาจากการวางระบบมาตรฐานในการบรหารจดการน า ท าใหเกษตรกรในพนทมความรความเขาใจในบทบาทหนาทของตนเองในการรวมกนบรหารจดการน าในพนท มความสามคค มความเสยสละ และเหนอกเหนใจซงกนและกน รจกการแบงปน ซงชาวบานหรอเกษตรกรในพนทมสวนรวมเปนอยางมาก ท าใหเกดความเขมแขงภายในชมชน จงท าใหการใชน าเปนไปอยางมประสทธภาพ เจาหนาทชลประทานเปนเพยงพเลยงคอยแนะน าใหด าเนนการอยางถกตองตามแนวทาง เพอสามารถตอบสนองการใชน าไดอยางเพยงพอ ขอเสนอแนะในการเพมประสทธภาพการจดการน า เพอพฒนาสความยงยน ของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L มดงน

1. การด าเนนการบรหารจดการน าตองเปนไปตามรปแบบปจจบน ควรรกษามาตรฐานเดมไว เพราะเปนทยอมรบวาเปนวธทดอยแลว หากมการเปลยนแปลงเกดขนในอนาคต กควรน าแนวทางดงกลาวเปนการพฒนาตอยอดจากวธปจจบน และตองไดรบการยอมรบโดยทวถง รวมถงการยอมรบความเหนจากมตทประชมของคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง

2. การสรางความสามคคกนของสมาชกผใชน าทกกลม เปนการพฒนาสความยงยนและเปนสงทท าไดยากหากทกคนในชมชนหรอในทองถนไมใหความรวมมอกน ดงนนทกกลมและทกภาคสวน ตองใหความรวมมอ และมความสามคคกน เพราะความส าเรจทไดรบ ไมไดมาจากบคคลใดบคคลหนง แตมาจากการรวมมอกนของทกกลมและทกภาคสวน ซงเปนสงททกลมจะตองรกษาไว

62

3. การพฒนาคคลองใหดขน โดยท าเปนคลองดาดคอนกรตทงหมด เพอความแขงแรงและความมนคงตอการใชงาน งายตอการเขาไปดแลบ ารง และเพอลดการสญเสยน าและประหยดน าเพอความยงยนในอนาคตขางหนา

4. ดานงบประมาณ ควรมการจดสรรดานงบประมาณในการบรหารจดการน าในจ านวนทเพยงพอในการน ามาบรหารจดการน าในแตละป โดยการสนบสนนจากองคการปกครองสวนทองถน กรมชลประทาน และภาคสวนอนๆทเกยวของ 3. กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L การจดการของกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1R2L3R5L2L จากการศกษาพบวา กลมบรหารการใชน าคลอง 1R2L3R5L2L ประธานกลมชอ นายบ าเพญ ใจเกงด ซงเปนผน าทมบคลกกลาหาญ จรงใจ เปนนกพฒนานกคด มวาจาคารมคมคาย พดเกง และใจด มความหลกการทเดนชด มต าแหนงทางสงคมอนๆ คอต าแหนงรองนายกองคการบรหารสวนต าบล หวโพธ หม 6 ต าบลหวโพธ อ าเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร และต าแหนงประธานกลมบรหารการใชน าคลอง1R2L3R5L2L โดยสมาชกเลอกขนมา เรมกอต งกลมมป 2544 โดยมการจดต งคณะกรรมการของกลมเพอด าเนนการบรหารการจดการน า จากเดมมปญหาพนทดอนไมสามารถรบน าได แตในขณะทพนทลมมน าทวมขงเกอบทกป เนองจากไมมการบรหารจดการน าอยางเปนระบบ จงท าใหปญหาดงกลาวไมไดรบการแกไขเทาทควร จงไดมการจดตงกลมบรหารการใชน าในพนท เพอบรหารจดการน าและแกปญหาทเกดขนในพนท กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L มพนทชลประทานทงหมด 1,247 ไร มกลมผใชน าพนฐานจ านวน 9 กลม และมสมาชกรวม 170 คน ซงอยในความรบผดชอบของฝายสงน าตอน 3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง การจดตงกลมบรหารฯ นบวาเปนสงทดส าหรบกลมบรหารคลอง1R2L3R5L2L เนองจากในอดต เกษตรกรในพนทรบน าไมเพยงพอ และไมครอบคลมพนท และในบางพนทกรบน าเกนความเพยงพอจนท าใหน าทวมขงเนองจากอยในพนทกลางน า เมอเจาหนาทชลประทานเขามาสงเสรมและคอยสนบสนน อบรม และมการจดตงกลมบรหารฯ ท าใหเกษตรกรมความเขาใจ ไดรบรขอมลทถกตองอยางแทจรง ท าใหมการบรหารจดการไดอยางถกวธโดยการพจารณากนเองวาจะตองการใชน ากวน มการตกลงการใชน ารวมกนวาตองการน าคละกวน จงจะแกปญหาการการแยงน าและการจดสรรน าทเพยงพอในพนท นอกจากนนยงมภมปญญาทชาวบานชวยกนคด เพอรวมกนแกปญหาเมอระดบน าในคลองมปรมาณสง ระบายน าไหลไมทน กจะมการสรางบานประตน าเพอกนการไหลของน าใหชะลอการไหลลงในปรมาณทนอย เพอปองกนน าทวมในพนทและลดการสญเสยพชเกษตรในพนท ตอมาจงไดของบประมาณจากองคการบรหารสวนจงหวด

63

เพอน ามาท าบานประตปด- เปดทปากคลองระบายน า การด าเนนการตางๆของกลมบรหารฯ ไดรบความรวมมอในการมสวนรวมของสมาชกสวนใหญเปนอยางด เหนจากบทสมภาษณบางตอนจากผใหขอมลหลก ดงน “ตงแตมรการตงกลมบรหารการใชน าชลประทาน ความเปนอยของเกษตรกรดขน แลใหความรวมมอกนด และงายตอการบรหาร ซงสวนมากเกษตรกรเขาใจถงภารกจหนาทเปนอยางด สมยกอน รายไดกบรายจายไมสมดลกน กจะมการแยงชงใชน ามการขดแยงในเรองการใชน า แตพอมการจดตงกลมบรหารฯ ปญหาดงกลาวกหมดไป ชาวบานสามารถทจะบรหารจดการดวยตนเองได โดยมการประชมรวมกน เพอสงเสรมและแกไขปญหาทเกดขน เนองจากพนทเปนทลมรบน าและมน าทวมขงเกอบทกป กลมบรหารฯและสมาชกจงมการรวมมอกนท าบานประตปด-เปดน าทปากคลองเพอชวยชะลอการไหลของน า ท าใหชวยลดปญหาน าทวมไปไดบางสวน” (บ าเพญ ใจเกงด, 2557) การบรหารจดการน าของกลมบรหารคลอง 1R2L3R5L2L

1. กอนฤดกาลเพาะปลกของแตละฤด สมาชกของกลมบรหารการใชน าตองแจงพนทเพาะปลกตอคณะกรรมการของกลมบรหารฯ ซงคณะกรรมการกลมท าหนาทรวบรวมขอมล เพอสงใหเจาหนาทชลประทานฝายสงน าตอน3 โครงการสองพนอง เพอใหทางฝายสงน าตอน3 รวบรวมแลวสงตอใหฝายจดสรรน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง รวบรวมจดท าเปนแผนการเพาะปลก และรวมกนประชมระหวางเจาหนาทชลประทานและคณะกรรมการกลมบรหารฯ เกยวกบการบรหารจดการน าตนทนในอางเกบน า เพอก าหนดแผนการใชน าและวางแผนการเพาะปลกพชโดยใชมตในทประชม

2. จดประชมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L เพอชแจงพนทเพาะปลกตามแผนทไดรบ รวมกนจดท ารอบเวรการสงน าของฝายและรอบเวรสงน าภายในกลมฯ จดการประชมในแตละเดอน การประชมในแตละครงจะน าปญหาและอปสรรคเขามารวมกนแกไข

3. เมอมการประชมเสรจ กจะมการแจงใหสมาชกภายในกลม รวมถงผ ทเกยวของทงหมด ก าหนดวนเวลาในการบ ารงรกษาคสงน ากอนการสงน า เชน การก าจดวชพช และการขดลอกคลองสงน า

4. การรบน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ฝายสงน าตอน3 จะเขามาควบคมการจดสรรน าระหวางกลมบรหารการใชน าชลประทาน คณะกรรมการ และผใชน าชลประทาน ไหมการจดสรรในปรมาณทตรงกบความตองการ โดยมการประชมตดตามและแกไขปญหาทกเดอน

64

5. เมอสนสดฤดกาลเพาะปลก กลมบรหารการใช น าชลประทานคลอง1R2L3R5L2L จะตองท าการรวบรวมรายชอเกษตรกร และพนทเพาะปลกทไดท าจรง ใหเจาหนาทชลประทานฝายสงน าตอนท3 ท าการประเมนและวเคราะหการจดสรรน าในปถดไป

6. ประชมรวมกนกบฝายสงน าตอนท3 เพอประเมนผลการจดการน า ปญหาและอปสรรคทเกดขนในชวงการสงน า รบน า เพอเปนแนวทางในการด าเนนงานในปตอไป เพอใหเกดปญหานอยทสด การจดการทวไป ภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L

1. งบประมาณ ไดรบงบประมาณจากองคการบรหารปกครองสวนทองถน องคการบรหารสวนจงหวด และจากสมาชกกลมผใชน าในพนทบาง สวนการประสานงานกบหนวยงานชลประทาน ไดรบการตดตอประสานงานกบเจาหนาทชลประทานทกคน ไดรบการชวยเหลอเกอกลกนเปนอยางด

2. การจดเกบเอกสารของกลม ไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทชลประทาน ในการจดเกบขอมลสมาชกผใชน า และเอกสารอนๆ โดยรวบรวมจดท าเปนรปเลมอยาเปนระเบยบ

3. กฎระเบยบขอบงคบ มการน ามาใชเรองการบรหารจดการ เพอเปนแนวทางในการยดปฏบตใหเปนไปในแนวทางเดยวกน เชนการจดประชม การก าหนดสทธของสมาชกผใชน า การจดประชมจะจดประชมไตรมาสละครง คอ 3 เดอนตอครง และน าปญหาและอปสรรคมาเปนวาระในการประชมเพอรวมกนแกไขปญหารวมกน

4. กจกรรมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง1L2R5L2L มการศกษา ดงานภายในประเทศ เชนการดงานทเขอนกระเสยว อ าเภอดานชาง จงหวดสพรรณบร เมอป 2555 เพราะเปนโครงการดเดนระดบประเทศ สวนกจกรรมอนๆ เชนการรวมกนขดลอกคลอง คสงน า กอนและหลงการเพาะปลก และมการรวมกนจดท าผลตภณฑตางๆภายในหมบานเชน การผลตน ายาลางจานเพอน ามาใชในชมชน จดเดนของกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1L2R5L2L คอการทผน ามความสามารถ มภาวะเปนผน า และเปนคนททมเทในการท างาน มจตอาสาในการท างานอยางเตมความสามารถ มการคนคดวธการเพมประสทธภาพในการบรหารจดการน า โดยการสรางบานปด-เปดน าบรเวณปากคลองระบายน า เมอมการสงน าเพยงพอ น าทเหลอบางสวนกจะถกน าไปเกบไวในบอยม และสามารถดงน าจากคลองระบายน าและบอยมมาใชใหเกดประโยชนนอกฤดการสงน า และชวงฤดฝนปรมาณน ามมากเกนไป บานปด-เปดน าปากคลองกจะชวยชะลอการระบายน าไดเปนอยางมประสทธภาพ

65

3.1 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L จากการศกษาจากการใหสมภาษณของประธานกลมและคณะกรรมการกลม ไดเลาใหฟงวา ในอดตมความขดแยงของเกษตรกรดวยกนเอง เกษตรกรตองการกกน าเอาไวเปนของตวเอง จงแยงกนเกบกกน า จงมการก าหนดจดรอบเวรกนดแล การจดการความขดแยงในกลมบรหารฯ ประธานและคณะกรรมการเขาไปสอบถามและพดคยเพอใหรถงสาเหตของปญหา จงน าปญหานนมาแกไขรวมกน และเนองจากเปนพนทกลางน า จงมกจะมปญหาทงในเรองการขาดแคลนน าและน าทวมขงในทลม จากการศกษาผวจยพบวาปญหาทมอยในปจจบนของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L มดงน

1. การบรหารจดการน าในฤดแลงของพนทบางแปลงเปนทดอน ซงในพนทกลมบรหารจดการน าคลอง1L2R5L2L มลกษณะพนทเปนดอน ท าใหมการจดสรรน าในพนทดงกลาวไดไมเพยงพอตอความตองการ และท าใหเกษตรกรทอาศยอยในพนทไดรบความเดอดรอนจากการขาดแคลนน า ซงปญหาดงกลาวนมการแกไขโดย ประธานกลมบรหารฯ เขาไปพดคยกบพนทรบน าในพนทใกลเคยงโดยขอความรวมมอ เพอจดสรรน าใหกบพนทเนนสงมากวาพนทอนๆจากปกต หรอมการสงน าใหกบพนทดงกลาวมากและยาวนานกวาพนทอนๆ

2. ปญหาน าทวมขงในฤดฝนของพนทลมเกอบทกป จงท าใหเกษตรกรในพนทเดอดรอนเปนจ านวนมาก นาขาวไดรบความเสยหายจากน าทเขามาทวมขงเปนเวลานาน เจาหนาทฝายสงน าตอน 3 ไดน าเครองสบน าเขามาชวยสบน า และเรงระบายน าในชวงน าทวม นอกจากนยงมการแกไขปญหาโดยการระบายน าลงบอยมทมอยในพนทเปนทพกน าในชวงหนาฝน เพอลดปญหาน าทวมขงในพนท

3. ปญหาการขโมยอปกรณบานประตน า ของกลมมจฉาชพ ซงประธานชมชนกไดรวมมอกบคณะกรรมการและสมาชกในการจดเวรยามเฝาดแล 3.2 แนวทางพฒนาสความยงยนของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L จากการศกษาพบวา ความส าเรจในการบรหารจดการน าของกลมบรหารฯ มปจจยมาจาก ประชาชนหรอเกษตรกรมสวนรวมในระดบทสง และรวมดวย ชวยคดชวยท า โดยไดความรวมมอทกภาคสวน ถาไมมความรวมมอกไมสามารถประสบความส าเรจได ผน ากลมบรหารฯมความเขมแขง โดยเฉพาะเจาหนาทชลประทานจะเขามาชวยแกปญหาตางๆอยางทวถง มความมงมนท างานจรงจง ท าใหชาวบานและสมาชกผใชน าชนชม และน ามาเปนตวอยางในการบรหารงานภายในกลมบรหารฯ ขอเสนอแนะในการพฒนาสความยงยน ของกลมบรหารคลอง1L2R5L2L มดงน

66

1. พนทของกลมบรหารจดการน าชลประทานคลอง1L2R5L2L จะเปนพนทลมเปนสวนใหญจงจ าเปนในการสรางคนกนน าในแตละพนทใหครอบคลม เพอลดปญหาน าทวมขงในฤดฝน

2. เพมงบประมาณหรอสนบสนนงบประมาณในการพฒนาอาคารชลประทาน ประต คลอง และคสงน า เนองจากมอายการใชงานเปนเวลานานกมช ารดเสยหาย ใหคงอยในสภาพทใชการไดด เพอเพมประสทธภาพในการบรหารจดการน าชลประทานใหมศกยภาพสงขนกวาเดม

3. การถายทอดความรดานการบรหารจดการน า โดยดงเยาวชนคนรนใหมเขามามสวนรวม ใหเกดการเรยนร สรางจตส านกในการอนรกษน าและการจดการน า และตระหนกถงความส าคญของน า เพอทจะสบทอดความร ใหคนรนใหมๆ เขามาบรหารจดการตอจากรนพอแม

4. การเปนตวอยางทด ในการทมเทการท างานของเจาหนาทชลประทานในพนทฝายสงน าตอน 3 ของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ท าใหชาวบานและสมาชกในพนท ชนชมและน ามาปฏบตและรวมกนพฒนาดวยความมงมน ในการบรหารจดการน าโดยเกษตรกรมสวนรวม โดยมงประโยชนสวนรวมเปนหลก เพอความยงยนในอนาคตตอไป 4. กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 5L2L จากการศกษาพบวากลมบรหารการใชน าคลอง5L2L ประธานกลมชอ นายกมล อเพชร เปนผทมความรความสามารถ มบคลกทนานบถอ เปนทนาเชอถอไววางใจในการเปนผน า ต าแหนงทางสงคมคอ สมาชกสภาเทศบาลต าบลบานดอน หม 9 ต าบลบานดอน อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร และต าแหนงประธานกลมบรหารการใชน าคลอง 5L2L มพนทชลประทาน 19,057 ไร กลมผใชน าพนฐานจ านวน 44 กลม ประกอบดวยสมาชก 973 คน พนทเพาะปลกในเขตของกลมบรหารฯ รอยละ 90 เปนนาขาว และทเหลอเปนการปลกผกตางๆ และอยในพนทความรบผดชอบของฝายสงน าตอนท 4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จากทผวจยก าลงสมภาษณประธานกลมไดสงเกตเหนวาประธานกลมมความภาคภมใจในการจดตงกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 5L2L เปนอยางมาก ประธานกลมไดใหขอมลกบผวจยวา “การท าหนาทเปนประธานกลม ท าดวยจตอาสาจรงๆ และภมใจทมสวนชวยใหชมชนมความเปนอยดขน เพราะถาเราบรหารจดการน าได ท าใหเกษตรกรในพนทมผลผลตทมากขน สรางรายได ใหกบเกษตรกรและชมชน” (กมล อเพชร, 2557) กอนการจดตงกลม เจาหนาทชลประทานไดเขามาดแลในการจดสรรน าในพนทโดยชาวบานไมไดเขามามสวนรวมแตอยางใด และในการบรหารจดการน าในสมยกอนชาวบานจะดงน าจากคลองใหญทอยในพนทซงเปนคลองธรรมชาต มาใชในการเพาะปลกพชของเกษตรกรในพนท โดยใชเครองปมน าสบขนมาใช ซงท าใหประหยดคาน ามน และไมสมารถจดสรรน าไดอยาง

67

เปนระบบ เพราะตางคนกตางสบไปใชอยางเตมทโดยไมมการประหยดและเหนถงคณคา รวมทงไมมการแบงปนตางคนตางหาผลประโยชน แตเมอมการจดตงกลมบรหารฯกสามารถคลคลายลงได โดยใชเวลาไมนานชาวบานกสามารถเขาใจการบรหารจดการน าแบบใหม การจดต งกลมมกฎระเบยบขอบงคบและบทลงโทษ ซงบทลงโทษจะยงไมเคยไดใชเนองจากประธานและคณะกรรมการใชวธการท าความเขาใจชแจง และรวมกนแกปญหา การบรหารจดการน าของกลมบรหารฯมการส ารวจพนทการเกษตรและประชมชแจงเกษตรกร เพอวางแผนการสงน าในกจกรรมตางๆ เชน การปลกขาว ปละ 2 ครง มการจดระเบยบในการจดสรรน าเพอใหเพยงพอกบความตองการของเกษตรกรในพนท เพราะเปนพนทปลายน าซงจะไดรบน าในปรมาณทนอยกวาพนทอนๆ โดยแบงเปนเวลาในรอบ 1 สปดาห โดยมาดวาพนทแตละพนทมจ านวนเทาไหร และควรจดสรรใหแตละพนทรบน าสปดาหละกวน เพอใหเพยงพอกบความตองการของจ านวนพนทเกษตร และเมอหยดการใชน ากรวมกนปดเพอเปนการประหยดน าอกดวย ซงสอดคลองกบบทสมภาษณของผใหขอมลหลก ดงน “กลมบรหารการใชน ามการจดสรรน าเปนเวลา แบงเวลาใน 1 สปดาห ซงจะมการส ารวจวาพนททงหมดแลวมาดปรมาณน าทจะสงเขาคได เชนพนทนา 100 ไร จะตองใชน าในปรมาณเทาไหร จงจะเพยงพอ เกษตรกรทานใดมพนทเพาะปลกมากกจะแบงเวลาในการสงน าเขาในสปดาหนนมาก แตถาเกษตรกรทมพนทเพาะปลกนอยกจะสงน าเขาสปดาหนนนอย แตจะตองอยในปรมาณทเพยงพอตอการเพาะปลก” (กตต เลยมเพชร, 2557) จดเดนของกลมบรหารการใชน าคลอง5L2L คอ ประธานกลมมความมงมนในการท างานดวยความเสยสละเวลา เสยสละแรงกายแรงใจ เปนผน าทดและเปนตวอยางทดในท างาน ท าใหชาวบานเหนถงความทมเทและรวมกนบรหารจดการน าในพนทดวยความเตมใจ สรางความเขมแขงใหกบชมชน และยงเปนผทคอยจดสรรหางบประมาณเขามาบรหารจดการในพนทตลอดเวลา แผนการจดสรรน าของกลมบรหาร5L2L มความคลายคลงกนกบกลมอนๆ ดงน

1. ชวงกอนฤดกาลเพาะปลกของแตละฤด สมาชกของกลมบรหารการใชน าตองแจงพนทเพาะปลกตอคณะกรรมการของกลมบรหารฯ ซงคณะกรรมการกลมท าหนาทรวบรวมขอมล เพอสงใหเจาหนาทชลประทานฝายสงน าตอน4 โครงการสองพนอง เพอใหทางฝายสงน าตอน4 รวบรวมแลวสงตอใหฝายจดสรรน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง รวบรวมจดท าเปนแผนการเพาะปลก และรวมกนประชมระหวางเจาหนาทชลประทานและคณะกรรมการกลมบรหารฯ เกยวกบการบรหารจดการน าตนทนในอางเกบน า เพอก าหนดแผนการใชน าและวางแผนการเพาะปลกพชโดยใชมตในทประชม

68

2. จดประชมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง5L2L เพอชแจงพนทเพาะปลกตามแผนทไดรบ รวมกนจดท ารอบเวรการสงน าของฝายและรอบเวรสงน าภายในกลมฯ จดการประชมในแตละเดอน การประชมในแตละครงจะน าปญหาและอปสรรคเขามารวมกนแกไข

3. เมอมการประชมเสรจ กจะมการแจงใหสมาชกภายในกลม รวมถงผ ทเกยวของทงหมด ก าหนดวนเวลาในการบ ารงรกษาคสงน ากอนการสงน า เชน การก าจดวชพช และการขดลอกคลองสงน า

4. การรบน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน ฝายสงน าตอน4 จะเขามาควบคมการจดสรรน าระหวางกลมบรหารการใชน าชลประทาน คณะกรรมการ และผใชน าชลประทาน ไหมการจดสรรในปรมาณทตรงกบความตองการ โดยมการประชมตดตามและแกไขปญหาทกเดอน

5. เมอสนสดฤดกาลเพาะปลก กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง5L2L จะตองท าการรวบรวมรายชอเกษตรกร และพนทเพาะปลกทไดท าจรง ใหเจาหนาทชลประทานฝายสงน าตอนท4 ท าการประเมนและวเคราะหการจดสรรน าในปถดไป

6. ประชมรวมกนกบฝายสงน าตอนท 4 เพอประเมนผลการจดการน า ปญหาและอปสรรคทเกดขนในชวงการสงน า รบน า เพอเปนแนวทางในการด าเนนงานในปตอไป เพอใหเกดปญหานอยทสด การจดการทวไป ภายในกลมบรหารคลอง5L2L

1. การประชม มการจดประชมสมาชกผใชน าทวไปของกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง5L2L ปละ 3 ครง

2. งบประมาณ ไดรบงบประมาณสนบสนนจากองคการบรหารสวนต าบล และองคการบรหารสวนจงหวด เพอน ามาพฒนาระบบค คลองสงน าในพนท และน ามาบรหารจดการในสวนตางๆ ของกลมบรหารฯ

3. การจดเกบเอกสารของกลม ไดรบความชวยเหลอจากเจาหนาทชลประทาน 4. ในการจดเกบขอมลสมาชกผใชน า และเอกสารอนๆ โดยรวบรวมจดท าเปน

รปเลมอยาเปนระเบยบ 5. กฎระเบยบขอบงคบ มการน ามาใชเรองการบรหารจดการอยางเครงครด มการ

แจกแจงใหสมาชกรบทราบแตยงไมมการน าเรองบทลงโทษมาใช 6. กจกรรมภายในกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 5L2L มการขดลอก

คลองกอนเรมฤดกาลเพาะปลก ถายทอดความรดานตางๆ แกชมชน จดประชมอบรมสมาชกผใชน า

69

รวมกบหนวยงานราชการตางๆ เชน กรมชลประทาน กรมสงเสรมการเกษตร องคการบรหาร สวนต าบลในพนทเพอใหมความรความเขาใจ ในการประกอบอาชพใหเปนไปในแนวทางเดยวกน 4.1 ปญหาและอปสรรคของกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง5L2L จากการศกษาพบวา ปญหาและอปสรรคของกลมบรหารฯ เนองจากเปนกลมพนทปลายน า มดงน

1. ปญหาคดน คสงน าบางคยงเปนดนอย เกษตรกรในพนทท าการเพาะปลกอยางตอเนอง ท าใหคดงกลาวช ารดไดตลอดเวลา และไมไดรบการพฒนาใหทนสมยเปนคดาดหรอคคอนกรต

2. มปญหาการแยงน าและน าไมเพยงพอในบางพนทของกลมบรหารฯ โดยเฉพาะชวงฤดแลง กลมสามารถแกไขไดบางแตกยงไมหมดเสยทเดยว ยงตองมการแกไขปญหาอยเรอยๆ

3. ปญหาการขโมยบานประตและอปกรณตางๆทเปนเหลกของอาคารชลประทานในพนท ท าใหเกดความเสยหาย สงผลใหการรบน าในพนทไมมประสทธภาพ และจะตองด าเนนการในการจดหางบประมาณมาซออปกรณเหลานนใหม ประธานกลมแกปญหาโดยการจดเวรยามในพนท เปนรอบๆไป

4. ปญหาความขดแยงมบางในบางพนท สมาชกบางคนไดน ากอนท านากอน ซงสงผลกระทบตอสมาชกคนอนๆ เพราะไมไดรวมกนบรหารจดการน าตามแผนทก าหนดในมตทประชม แตในปจจบนปญหานมนอยมาก 4.2 แนวทางพฒนาสความยงยนของกลมบรหารคลอง5L2L จากการศกษาพบวา ก ลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง5L2L ความส าเรจเกดจากเจาหนาทชลประทาน สามารถทจะสรางความศรทธาใหเกดแกสมาชกผใชน าทกกลม การบรหารจดการน าเปนไปในแนวทางเดยวกน ท าใหเกษตรกรเขาใจในเรองการบรหารจดการน าไดเปนอยางด โดยไดใหขอเสนอแนะแนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าดงน

1. การสงเสรมและสบทอดความรไปสคนรนใหมๆ เพอทจะไดน าความรและประสบการณตางๆจากคนรนหลงมาพฒนาปรบปรงใหทนสมย เหมาะสมกบการบรหารจดการน าในยคปจจบนและในอนาคตตอไป

2. การบรหารจดการน าใหเหมาะสม โดยพจารณาและปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพพนทแตละกลม เนองจากมความแตกตางกนในพนท ในดานขนาดพนท ลกษณะพนท จ านวนสมาชกและความแตกตางกนของสมาชกในพนท

70

3. การสรางกจกรรมภายในกลม โดยสงเสรมใหทกกลมมกจกรรมรวมกนเพอพฒนาและเพมศกยภาพของกลมรวมถงสมาชก เชน การหาแนวทางในการเพมผลผลตทางการเกษตรเปนตน เพอเปนการเสรมสรางศกยภาพและความเขมแขงของกลมและเปนการยกระดบฐานะภายในกลมใหมความเปนอยทดขน

2.2 ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าในภาพรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จากการศกษาผวจยพบวา ปญหาและอปสรรคสวนใหญในการบรหารจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ไดดงน

1. ปญหาดานการบรหารจดการน า ในพนทบางแปลงทเปนทดอน น าจงเขา ไมสม าเสมอ และท าใหพนทเกษตรรบไดไมเพยงพอตอความตองการ และพนทบางแปลงทเปน ทลม กจ ามน าทวมขงเกอบทกปในชวงฤดฝน ปจจบนปญหาดงกลาวไดรบการแกไขในบางสวน แตจะมอยบางเลกนอยทยงตองด าเนนการแกไขตอไป

2. ปญหาความขดแยงของเกษตรกร ซงเปนปญหาทแทบจะไมพบในกลมเกษตรกรของกลมบรหารการใชน าชลประทาน พนทสงน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง การบรหารจดการของกลมตางๆเปนไปอยางมประสทธภาพ การสงน าทวถงและครอบคลมพนทเกษตรกรรม ท าใหผลผลตทางการเกษตรเพมจ านวนขน สรางรายไดใหกบเกษตรกรมความเปนอยทดขน

3. ปญหาการลกขโมย บานเปด ปดน า และอปกรณจากอาคารชลประทาน เชนพวงมาลบ เครองกวาน ซงเปนอปกรณทท ามาจากเหลกท าใหสามารถขายไดราคาทสง และไมสามารถจบตวคนท าผดมาลงโทษได การแกไขโดยการจดเวรยามเฝา และชวยกนระมดระวง สามารถแกปญหาไปไดบางสวน แตกยงมอยบางเลกนอยในพนท

4. ปญหาการพฒนาคสงน า ปจจบนคสงน าของเกษตรกรยงเปนคดน ซงงายตอการช ารด เนองจากขาดงบประมาณในการปรบปรงและพฒนาใหเปนคดาด หรอคคอนกรต

5. ปญหาการจดการน าของกลมเกษตรกรในพนท เนองจากการปลกพชทแตกตางกน ท าใหความตองการน ากแตกตางกนไปดวย ดงนนการเปด ปดน าเขาคสงน า จงตองมปรมาณทเหมาะสม ไมมากและไมนอยเกนไป เพอใหทกคนไดรบน าอยางเหมาะสม เพอไมเกดความเสยหายตอเกษตรกร

6. ปญหาน าตนทนส าหรบอนาคต การเพมปรมาณน าตนทน เปนสงส าคญตอเกษตรกร เนองจากปจจบนเกษตรกรกลมผใชน าไดมจ านวนเพมขน สงผลใหความตองการน าม

71

มากขนตามจ านวน การมบอยมเพอชวยในการพกน าในชวงน าลน หรอ การพกน าไวชวยในชวงนอกฤดกาลสงน านนเปนสงส าคญ

7. ปญหาเรองทอสงน า ซงในพนทกลมบรหารฯบางกลมมการลกลอบใชทอสงน า เพอสงเขาพนทเกษตรของตนเองโดยไมมการแจงใหกลมบรหารการใชน าชลประทานในพนทรบทราบ สงผลใหพนทปลายน าไดรบน าไมเพยงพอตอความตองการ ปญหาดงกลาวไดรบการแกไข โดยการเขาไปพดคยไกลเกลยและรวมมอรวมใจแบงปนเพอผลประโยชนสวนรวม

8. ปญหาการปลกพชทไมเปนจรงของสมาชกกลมบรหารฯบางกลมในพนท ซงการปลกพชในพนทในแตละฤดกาลจะตองแจงใหคณะกรรมการรบทราบเพอท าการรวบรวม สงใหเจาหนาทชลประทานในการจดท าแผนการปลกพช เพอจดสรรการสงน าไดเพยงพอตอความตองการในแตละฤด ซงการแจงการปลกพชไมถกตองและไมเปนจรงสงผลกระทบตอการใชน าในพนทใกลเคยง และปญหาดงกลาวไดรบการแกไขจากประธานกลมบรหารฯท าใหปญหาดงกลาวลดนอยลง

2.3 แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าชลประทานในภาพรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จากการศกษาผวจยพบวา แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จากการสมภาษณประธานกลม และสมาชกกลม มแนวทางดงตอไปน

1. การสงเสรมและสบทอดความรไปสคนรนใหมๆ เพอทจะไดน าความรและประสบการณตางๆจากคนรนหลงมาพฒนาปรบปรงใหทนสมย เหมาะสมกบการบรหารจดการน าในยคปจจบนและในอนาคตตอไป

2. การบรหารจดการน าใหเหมาะสม โดยพจารณาและปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพพนทแตละกลม เนองจากมความแตกตางกนในพนท ในดานขนาดพนท ลกษณะพนท จ านวนสมาชกและความแตกตางกนของสมาชกในพนท

3. การสรางกจกรรมภายในกลม โดยสงเสรมใหทกกลมมกจกรรมรวมกนเพอพฒนาและเพมศกยภาพของกลมรวมถงสมาชก เชน การหาแนวทางในการเพมผลผลตทางการเกษตร เปนตน เพอเปนการเสรมสรางศกยภาพและความเขมแขงของกลมและเปนการยกระดบฐานะภายในกลมใหมความเปนอยทดขน

4. พนทของกลมบรหารจดการน าชลประทานคลอง1L2R5L2L จะเปนพนทลมเปนสวนใหญจงจ าเปนในการสรางคนกนน าในแตละพนทใหครอบคลม เพอลดปญหาน าทวมขงในฤดฝน

72

5. เพมงบประมาณหรอสนบสนนงบประมาณในการพฒนาอาคารชลประทาน ประต คลอง และคสงน า เนองจากมอายการใชงานเปนเวลานานกมช ารดเสยหาย ใหคงอยในสภาพทใชการไดด เพอเพมประสทธภาพในการบรหารจดการน าชลประทานใหมศกยภาพสงขนกวาเดม

6. การด าเนนการบรหารจดการน าตองเปนไปตามรปแบบปจจบน ควรรกษามาตรฐานเดมไว เพราะเปนทยอมรบวาเปนวธทดอยแลว หากมการเปลยนแปลงเกดขนในอนาคต กควรน าแนวทางดงกลาวเปนการพฒนาตอยอดจากวธปจจบน และตองไดรบการยอมรบโดยทวถง รวมถงการยอมรบความเหนจากมตทประชมของคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง

7. การสรางความสมพนธทดของสมาชกผใชน าทกกลม เปนการพฒนาสความยงยนและเปนสงทท าไดยากหากทกคนในชมชนหรอในทองถนไมใหความรวมมอกน ดงนนทกกลมและทกภาคสวน ตองใหความรวมมอ และมความสามคคกน เพราะความส าเรจทไดรบไมไดมาจากบคคลใดบคคลหนง แตมาจากการรวมมอกนของทกกลมและทกภาคสวน ซงเปนสงททกลมจะตองรกษาไว

8. การบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน า ควรน าความรดานเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหาร นนคอการพงพาตนเองเปนหลก โดยชวยเหลอซงกนและกนภายในกลม มการจดสรรงบประมาณขนมาเองในพนทโดยไมตองรอความชวยเหลอจากหนวยงานตางๆ

9. หนวยงานของรฐควรมสวนรวมในการเขามาประสานงานภายในพนท เพอน าประสบการณและน าความรตางๆมาถายทอดใหกบเกษตรกรรนใหมสามารถท างานไดดวยตนเอง ซงเกษตรกรในพนทมความจ าเปนอยางยงทจะเปนคนสบทอดความร เพราะเปนบคคลทคนเคยกบพนทนนเปนอยางด และเพอการพฒนาไปสความยงยนในอนาคตตอไป

73

บทท 5

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

งานวจยเรอง “การบรหารจดการน าโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร” เปนการวจยเชงคณภาพ โดยมวตถประสงคเพอศกษาการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน า และบ ารงรกษาสองพนอง ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง และแนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าชลประทาน ของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มกรอบแนวคดมาจากการทบทวนแนวคดการบรหารจดการ แนวคดวาดวยการสรางเครอขาย แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของประชาชน แนวคดเกยวกบการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ทฤษฎการขดแยง มาเปนกรอบแนวคดในการศกษา โดยมผใหขอมลหลกไดแก เจาหนาทชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จ านวน 7 คน ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทานจ านวน 4 คน และสมาชกกลมบรหารการใชน าชลประทานจ านวน 4 คน ระเบยบวธวจยผวจยใชเปนวธวจยแบบปรากฏการณวทยา (Phenomenology) โดยมแนวคดทวาผทรดทสดมประสบการณหนงคอผทประสบกบเหตการณนนโดยตรง สามารถน ามาใชในการศกษา หาความหมายและความรสกเกยวกบประสบการณนนๆ จากผทไดประสบกบเหตการณในชวงเวลาหนงและเปนผทเขาใจความหมายของสงทประสบมากทสด การเกบรวบรวมขอมลผวจยไดออกแบบ แบบสมภาษณและแบบสงเกต ตามหลกการวจยแบบปรากฏการณวทยา เพอใหไดขอมลทครบถวนสมบรณ มการตรวจสอบแหลงทมาของขอมลแบบสามเสาทางดานแหลงขอมลทเปนบคคลและดานสถานท ขอมลตางๆ ไดจากการรวบรวมเอกสารและการเกบขอมลจากการลงพนทภาคสนาม เปนทงขอมลทตยภมและขอมลปฐมภม เพอน ามาวเคราะหผล โดยการบรรยายเชงพรรณนา ทงนเพอน าผลการวจยไปใชประโยชนในการพฒนาการบรหารจดการน าใหเกดความยงยน และรวมถงการพฒนาการบรหารจดการน าชลประทาน โครงการอนๆ ของ กรมชลประทาน ใหมประสทธภาพและประสทธผลสงขน สามารถสรปและอภปรายผลไดดงน

74

สรปผลการศกษา 1. การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ของโครงการสงน าและ

บ ารงรกษาสองพนอง การบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ด าเนนการตามแนวคดการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมหรอ PIM (Participatory Irrigation Management) เปนนโยบายของกรมชลประทานในการเพมประสทธภาพการบรหารจดการน าใหมประสทธภาพ โดยใหเกษตรกรเขามามสวนรวมในทกขนตอน เรมจากการเขาไปฟนฟกลมผใชน าพนฐานทมอยเดมใหมความรความเขาใจ โดยมการจดอบรมและพฒนาจนมความเขมแขง พฒนากลมบรหารการใชน าชลประทาน จ านวน 40 กลม โดยใหอ านาจเกษตรกรในการบรหารจดการ โดยเจาหนาทชลประทานคอยเปนทปรกษาใหค าแนะน า และประสานงานอยางใกลชด เมอมความเขมแขงมการจดตงคณะกรรมจดการชลประทานโครงการสองพนอง โดยมตวแทนจากกลมบรหารการใชน าชลประทานทกกลม เขารวมเปนคณะกรรมการ เพอรวมกนบรหารจดการน าใหเกดประโยชนสงสดดงน 1.1 การบรหารจดการน า โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ไดจดท าปฏทนกจกรรมการบรหารน า เพอเปนแนวทางในการบรหารจดการน าในแตละป 1.2 จดท าปฏทนการปลกพช เพอน าไปค านวณปรมาณน าทจะตองใชในแตละชวง เพอใหการใชน าตรงตามทก าหนดในปฏทนการปลกพชและปรมาณทตองการใชน าในเพาะปลก 1.3 การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม มการด าเนนการบรหารจดการน า 10 ขนตอน ดงน เรมจากการรวบรวมขอมลพนฐาน. ประเมน รวบรวมและวเคราะหน าตนทน ประเมน รวบรวมและวเคราะหความตองการใชน า วางแผนการจดสรรน า ประชมชแจง ประชาสมพนธแผนการบรหารจดการน า บรหารจดการน า ตรวจสอบ ตดตาม ประเมนผลการบรหารจดการน า ปรบแผนจดสรรน าตามาสถานการณ และสรปผลการด าเนนงาน การด าเนนงานดงกลาวนเพอใหตรงตามความตองการใชน าของเกษตรกรในพนทชลประทานไดรบน าครอบคลมพนทอยางทวถง 1.4 การน าเทคโนโลยมาใชในการบรหารจดการน าชลประทาน

2. ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า ของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ปญหาทส าคญทเปนอปสรรคในการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง มดงน

75

2.1 ปญหาคลองสงน าในแตละสายมการทบถมของดนตะกอนมาก ท าใหการระบายน าไมมประสทธภาพเทาทควร จะเกดขนกบคลองสงน าเกอบทกสาย การทบถมของดนตะกอนท าใหคลองสงน าตนเขน ท าใหการระบายน าในคลองสงน าลาชา และปรมาณความจน าในคลองสงน ากลดจ านวนนอยลง จงจ าเปนจะตองมการขดลอกคลองอยตลอดในชวงฤดแลง โดยเจาหนาทชลประทานและกลมบรหารจดการน าชลประทานรวมมอกน และยงไดการสนบสนนจากองคกรปกครองทองถนในพนท

2.2 ปญหาการขาดการสนบสนนในดานตางๆทไมเพยงพอ เชนดานงบประมาณ ในการน ามาบรหารจดการน าในพนทชลประทาน การใหความรแกเกษตรกรในพนท อปกรณดานเครองจกรในการบ ารงรกษาคลองสงน า นอกจากนขาดการสนบสนนในดานการใหความรแกเกษตรกรในพนท จ าเปนอยางยงทองคกรเกษตรอ าเภอในพนทจะตองเขามาใหความร ใหค าแนะน าดานการเกษตรแกเกษตรกร การเขามาแนะน าทฤษฎใหมตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ใหเกษตรกรไดปรบใชใหเหมาะสมกบพนทการเกษตรเปนตน

2.3 ปญหาดานการใชน าของเกษตรกรในการปลกพชแตละชนดทใชน าไมตรงกน เชนในพนทตดๆกน ปลกพชไรประเภทออย ปลกขาว และปลกผกตางๆบาง ท าใหการบรหารการใชน าทจะสงเขาไปในพนทเกษตรดงกลาว เปนไปอยางไมมประสทธภาพ

2.4 ปญหาดานอาคารชลประทานตางๆ มการช ารดและมสภาพทไมพรอมในการจายน าเนองจากผานการใชงานเกอบ 30 ป ท าใหมสภาพช ารด ขาดงบประมาณ ขาดก าลงคนในการซอมแซมบ ารงรกษาและปรบปรงทไมทวถง จงท าใหไมสามารถสงน าใหเกษตรกรไดตามความตองการ

2.5 ปญหาน าทวมขงในชวงฤดฝนเขตพนทฝายสงน าตอน3 ซงทางทศตะวนออกของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองเปนพนทปลกขาว และตดกบคลองระบายน าสายใหญสองพนองเปนทลม บางแหงเปนทลมแองกระทะ เมอมปรมาณฝนตกหนก สงผลท าใหระดบน าในทงนาสงขนอยางรวดเรว และทวมขง ปญหาดงกลาวนไดรบการแกไขในบางสวน แตปจจบนกยงมอยบางเลกนอย

3. แนวทางการพฒนาสความยงยนของการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ประสบความส าเรจในระดบสง ท าใหปญหาตางๆในพนทไดรบการแกไข และท าใหเกษตรกรในพนทไดรบน าอยางอดมสมบรณและทวถง และตรงกบความตองการของเกษตรกร รวมถงหนวยงานตางๆในพนทหรอผทมสวนไดเสยตางใหความรวมมอและพงพาอาศยซงกนและกน

76

ท าใหเกษตรกรในพนทมความเปนอยททดขน พชผลทางการเกษตรไดรบผลผลตในปรมาณทสงขน รวมไปถงกลมผใชน าชลประทานมความเขมแขงสามคคสามารถพงพาตนเองได และมความรความช านาญในการบรหารจดการน าในระดบสง ซงเหนไดจากการไมพบปญหาความขดแยงในการจดการน าชลประทานในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองจงมแนวทางการพฒนาสความยงยน ดงน

2.1 การสงเสรมใหองคกรปกครองสวนทองถนเขามามสวนรวมมากขน ภารกจทโครงการฯชลประทานจะตองท าการถายโอนใหแก องคการปกครองสวนทองถน เพอเปนประโยชนตอเกษตรกรในทองถนนน เชน งานคนคน า มอาคารประกอบตางๆ การก าจดวชพชในคลองสงน า เพอเพมประสทธภาพการสงน า และระบายน าใหเกษตรกรในพนทไดอยางมประสทธภาพ

2.2 การสรางความเชอมนและแรงศรทธาระหวางเกษตรกรในพนท ทมตอเจาหนาทชลประทาน เพราะถอวาเปนสงส าคญเปนอยางยง โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ควรใหความส าคญในการสรางความเชอมนแกเกษตรกรวาจะสามารถท างานรวมกนได โดยใชวธการบรหารจดการน าโดยเกษตรกรมสวนรวม และสามารถเปนผน าใหชาวบานไดเปนอยางด

2.3 บคลากรกรมชลประทาน ตองมความรความสามารถในต าแหนงหนาททไดรบผดชอบ มความเปนผน า มคณธรรม และเสยสละในการทมเทในการท างาน เพอชวยแกปญหาตางๆในการบรหารจดการน าชลประทานได โดยการเปนตวอยางทดทนาเชอถอ เพอใหการจดการบรหารงานในสวนของกรมชลประทานแบบบรณาการเกดประสทธภาพ สงผลใหทกภาคสวนเหนความส าคญ กจะท าใหเกดความรวมมอและเขามามสวนรวมกนในการท างานมากยงขน

2.4 การถายทอดความรสบคลกรรนใหม แนวทางในการถายทอดความรและประสบการณไปสบคลากรรนใหม ควรมการฝกอบรมบคลกรรนใหมๆ ใหสามารถรบชวงท างานตอจากคนรนเกาทมความช านาญ เพอใหการท างานเปนไปอยางตอเนองและมศกยภาพ

2.5 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ใชหลกการท างาน 3 ส. ไดแก สข สวนรวม และสมฤทธผล เพอรวมกนท างานอยางมความสข โดยเกษตรกรและหนวยงานทเกยวของทกภาคสวนมสวนรวมในการด าเนนงาน น ามาซงความส าเรจเกดความสมฤทธผลตามเปาหมายทก าหนดไว

4. การบรหารจดการน าในภาพรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง กลมบรหารการใชน าชลประทานพนทตนน า กลางน า และปลายน า ทง 4 กลม มการบรหารจดการน า ตามแนวทางการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (Participatory Irrigation Management)

77

โดยมสวนรวมในการสงน าและบ ารงรกษาจากการปฏบตตามกจกรรมทง 11 กจกรรม ประกอบดวย การสรางความเขาใจการมสวนรวม การจดท าขอตกลงการมสวนรวม การจดตงกลมผใชน าชลประทาน (กลมพนฐาน) การเสรมสรางความเขมแขงองคกรผใชน าชลประทาน การยกระดบองคกรผใชน าชลประทาน การจดตงคณะกรรมการจดการชลประทาน การจดตงกองทนชลประทาน การจางเหมางานบ ารงรกษาแกกลมผใชน าชลประทาน การมสวนรวมในการสงน าและบ ารงรกษา การประเมนความเขมแขงขององคกรผใชน า และการจดท าขอมลพนฐานโครงการ ผลจากการศกษา สรปไดเปนหวขอไดวา กลมบรหารการใชน าชลประทานในพนทตนน า กลางน า และปลายน า ทง 4 กลม แตละกลมมการพฒนาสความเขมแขงและสามารถจดอนดบความเขมแขงไดดงน

1. กลมบรหารคลอง7L2L โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ถอเปนกลมบรหารการใชน าชลประทานทมความเขมแขงทสดในพนทจากการศกษาขอมลของผวจย เนองจากเปนกลมทมการบรหารจดการน าชลประทานโดยการมสวนรวมของสมาชกในพนท โดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหารจดการ โดยการพฒนาคนเปนหลก เพราะคนคอทกๆดานของการพฒนาน ามาซงการรวมคด รวมวางแผน รวมท า และรวมรบผลประโยชน จนไดรบรางวลโลพระราชทานจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในป 2555 รางวลหมบานเศรษฐกจพอเพยงตวอยาง และกลมบรหารการใชน าชลประทานทเขมแขงรองลงมา คอกลมบรหารกลมการใชน าชลประทานคลอง 5L2L เพราะมพนทอยปลายน า แตสามารถรบน าไดอยางทวถง และมปญหาในเรองความขดแยงในการใชน านอยทสด ซงอาจจะมาจากความเขมแขงภายในกลมทมการบรหารจดการทด รวมมอรวมใจกนท างาน และเหนผลประโยชนสวนรวมเปนหลก

2. กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L มการคนคดวธการบรหารจดการน าในกลมจากภมปญญาทองถน โดยการรวมมอกนสรางบานปด-เปดน าตรงปากคลองระบายน า เพอน าน าจากปากคลองมาใชใหเกดประโยชนสงสด นอกจากนยงมการน าภมปญญามาปรบใช ในการรวมมอกนผลตผลตภณฑน ายาลางจานขนมาใชเปนสนคาของชมชน เพอเปนการเพมอาชพและสรางงานใหกบชมชน ท าใหเกษตรกรมรายไดและความเปนอยทดขน

3. กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1L2R5L2L ประธานกลมเปนผน าทเสยสละ สามารถสรางแรงศรทธาและไดรบความเชอถอจากเกษตรกร มความเสยสละทงแรงกายและแรงใจและแรงทรพย โดยมการสละทดนบางสวนเพอน ามาเปนคลองพกน า และใหมคสงน าผานทดน ของตน นอกจากนยงเขามาสนบสนนในดานงบประมาณในการบรหารจดการน า เปนนกพฒนาทเปนตวอยางทดใหกบสมาชกผใชน าในพนท

78

5. ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว

ปญหาและอปสรรคทพบในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ในปจจบนไดแก

1. ปญหาดานการบรหารจดการน า ในพนทบางแปลงทเปนทดอน น าจงเขาไมสม าเสมอ และท าใหพนทเกษตรรบไดไมเพยงพอตอความตองการ และพนทบางแปลงทเปนทลม กจ ามน าทวมขงเกอบทกปในชวงฤดฝน ปจจบนปญหาดงกลาวไดรบการแกไขในบางสวน แตจะมอยบางเลกนอยทยงตองด าเนนการแกไขตอไป

2. ปญหาการลกขโมย บานเปด ปดน า และอปกรณจากอาคารชลประทาน ซงม แพรระบาดการลกขโมยในหลายพนท เพราะสามารถน าไปขายไดราคาสง เปนอปกรณทท ามาจากเหลกท า สงผลใหอาคารชลประทานไมสามารถใชการได

3. ปญหาการพฒนาคสงน า ปจจบนคสงน าของเกษตรกรยงเปนคดน ซงงายตอการช ารด เนองจากขาดงบประมาณในการปรบปรงและพฒนาใหเปนคดาด หรอคคอนกรต สงผลใหการรบน าไมสะดวกและเกดการสญเสยน าระหวางการสงน าโดยเปลาประโยชน และในการเขาไปพฒนาในบางพนทมอปสรรคมากเพราะไมสามารถเขาไปด าเนนการในพนทได

4. ปญหาการจดการน าของกลมเกษตรกรในพนท เนองจากการปลกพชทแตกตางกน ท าใหความตองการน ากแตกตางกนไปดวย และยากตอการจดสรรน าในพนท เพอใหทกคนไดรบน าอยางเหมาะสม และไมเกดความเสยหายตอเกษตรกร

5. ปญหาเรองทอสงน า ซงในพนทกลมบรหารฯบางกลมมการลกลอบใชทอสงน า เพอสงเขาพนทเกษตรของตนเองโดยไมมการแจงใหกลมบรหารการใชน าชลประทานในพนทรบทราบ สงผลใหพนทปลายน าไดรบน าไมเพยงพอตอความตองการ

6. แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าชลประทานของกลมบรหารการใชน าชลประทาน มดงน

1. การสงเสรมและสบทอดความรไปสคนรนใหมๆ เพอทจะไดน าความรและประสบการณตางๆจากคนรนหลงมาพฒนาปรบปรงใหทนสมย เหมาะสมกบการบรหารจดการน าในยคปจจบนและในอนาคตตอไป

79

2. การบรหารจดการน าใหเหมาะสม โดยพจารณาและปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพพนทแตละกลม เนองจากมความแตกตางกนในพนท ในดานขนาดพนท ลกษณะพนท จ านวนสมาชกและความแตกตางกนของสมาชกในพนท

3. การสรางกจกรรมภายในกลม โดยสงเสรมใหทกกลมมกจกรรมรวมกนเพอพฒนาและเพมศกยภาพของกลมรวมถงสมาชก เชน การหาแนวทางในการเพมผลผลตทางการเกษตร เปนตน เพอเปนการเสรมสรางศกยภาพและความเขมแขงของกลมและเปนการยกระดบฐานะภายในกลมใหมความเปนอยทดขน

4. พนทของกลมบรหารจดการน าชลประทานคลอง1L2R5L2L จะเปนพนทลมเปนสวนใหญจงจ าเปนในการสรางคนกนน าในแตละพนทใหครอบคลม เพอลดปญหาน าทวมขงใน ฤดฝน

5. เพมงบประมาณหรอสนบสนนงบประมาณในการพฒนาอาคารชลประทาน ประต คลอง และคสงน า เนองจากมอายการใชงานเปนเวลานานกมช ารดเสยหาย ใหคงอยในสภาพทใชการไดด เพอเพมประสทธภาพในการบรหารจดการน าชลประทานใหมศกยภาพสงขนกวาเดม

6. การด าเนนการบรหารจดการน าตองเปนไปตามรปแบบปจจบน ควรรกษามาตรฐานเดมไว เพราะเปนทยอมรบวาเปนวธทดอยแลว หากมการเปลยนแปลงเกดขนในอนาคต กควรน าแนวทางดงกลาวเปนการพฒนาตอยอดจากวธปจจบน และตองไดรบการยอมรบโดยทวถง รวมถงการยอมรบความเหนจากมตทประชมของคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง

7. การสรางความสมพนธทดของสมาชกผใชน าทกกลม เปนการพฒนาสความยงยนและเปนสงทท าไดยากหากทกคนในชมชนหรอในทองถนไมใหความรวมมอกน ดงนนทกกลมและทกภาคสวน ตองใหความรวมมอ และมความสามคคกน เพราะความส าเรจทไดรบไมไดมาจากบคคลใดบคคลหนง แตมาจากการรวมมอกนของทกกลมและทกภาคสวน ซงเปนสงททกลมจะตองรกษาไว

8. การบรหารจ ดการน าของกลมบรหารการใชน า ควรน าความรดานเศรษฐกจพอเพยงมาใชในการบรหาร นนคอการพงพาตนเองเปนหลก โดยชวยเหลอซงกนและกนภายในกลม มการจดสรรงบประมาณขนมาเองในพนทโดยไมตองรอความชวยเหลอจากหนวยงานตางๆ

9. หนวยงานของรฐควรมสวนรวมในการเขามาประสานงานภายในพนท เพอน าประสบการณและน าความรตางๆมาถายทอดใหกบเกษตรกรรนใหมสามารถท างานไดดวยตนเอง ซงเกษตรกรในพนทมความจ าเปนอยางยงทจะเปนคนสบทอดความร เพราะเปนบคคลทคนเคยกบพนทนนเปนอยางด และเพอการพฒนาไปสความยงยนในอนาคตตอไป

80

อภปรายผล จากการศกษาผวจยพบวา การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร สามารถอภปรายผลไดดงน

1. การบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง สอดคลองกบหลกการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวน (PIM) โดยใชหลกการบรหารน า 10 ขนตอน เรมจากการรวบรวมขอมลพนฐาน จนถงการสรปผลการด าเนนงาน โดยมการวางแผน การจดระเบยบ การประสานงานรวมกน การตดตามตรวจสอบขอมล การปรบเปลยนแผน และการประเมนผล เพอใหงานบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบความหมายของการบรหารจดการของนายประเวศน มหารตน (2551)

2. ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน า ของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองซงเกดมาจากความตองการใชน าของกลมผใชน าทเพมจ านวนขน ท าใหความตองการใชน าเพาะปลกพชเพมปรมาณน ามากขน ซงเปนความตองการดานพนฐานทางกายภาพและความตองการความมนคงและความปลอดภยในชวต ตามทฤษฏความตองการ ซงสอดคลองกบงานวจยของสมปอง วงษชย (2554) พบวา สมาชกกลมผใชน าตองการใหเพมปรมาณการสงน าในชวงฤดแลงใหเพยงพอตอความตองการใชน าของเกษตรกรในพนท เพอการเพาะปลกพช และปญหาการขาดแคลนบคลากรและบคลากรขาดการพฒนา ซงเปนปญหาทตองไดรบการแกไข ทงในปจจบน และในอนาคต เพราะปจจบนบคลากรในโครงการสองพนองคอนขางมจ านวนจ ากด แตสามารถด าเนนงานไดอยางมศกยภาพ และมประสทธภาพ

3. แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองโดยใชหลกการท างานภายใตหลกการ 3ส. คอ สข สวนรวม และสมฤทธผล ซงมความสอดคลองกบแนวคดการบรหารจดการและแนวคดการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม (PIM)

4. กลมบรหารการใชน าชลประทานทกกลม ไดมการบรหารจดการน าทสอดคลองกบกบการบรหารจดการน าชลประทานโดยเกษตรกรกรมสวนรวม (PIM) คอการสงน าและบ ารงรกษาทง 11 กจกรรม ซงมการรวมกนก าหนดกฎระเบยบขอบงคบ และการบ ารงรกษาคลองสงน า ซงสอดคลองกบงานวจยของ นตกรณ วงคชย (2553) พบวา ประธานและสมาชกกลมผใชน า มการก าหนดระเบยบขอบงคบและสทธในการใชน ารวมกน และเชอมนในการบรหารจดการน าทใชอยในปจจบน นอกจากนยงพบวาเกษตรกรกลมผใชน า มการรวมกลมกนเปนกลมใหญ เพอวางแนวทางในการบรหารจดการน า ใหเพยงพอ ซงสอดคลองกบงานวจยของณฐมน จนทวาลย (2551)

81

พบวา มการบรหารจดการน าใหเกษตรกรผอยพนทปลายน า ตนน า มการวางแผนแนวทางในการบรหารโดยใหความส าคญกบพนทปลายน าใหทวถง และเปนธรรมเปนส าคญซงการบรหารงานของกลมมการวางแผน การจดองคกร การควบคม และการประเมนผล สอดคลองกบแนวคดการบรหารจดการ โดยใหสมาชกมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ดวยความรสกรวมเปนเจาขอโครงการเปนไปตามแนวคดการมสวนรวมของประชาชน และการบรหารจดการน าในใหแกเกษตรกรอยางทวถงและเปนธรรม มการสงเสรมใหเกษตรกรเขามามสวนรวมทกขนตอน สอดคลองกบงานวจยของสมปอง วงษชย (2554) พบวา มการสงเสรมใหเกษตรกรเขามามบทบาท โดยเรมจากการฟนฟกลมผใชน า และใหความรความเขาใจฝกอบรบและพฒนาจนมความเขมแขงมากขน โดยมเจาหนาทชลประทานคอยเปนทปรกษาใหค าแนะน า เพอรวมกนบรหารจดการน าชลประทานในพนทโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองใหเกดประสทธภาพ

5. ปญหาและอปสรรคในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน มการจดการความขดแยงสอดคลองกบแนวทางการจดการความขดแยงของสญญา สญญาววฒน (2550) ทกลาววา การบรการความขดแยงสามารถเปลยนแปลงไดดวยการประนประนอม และแลกเปลยนผลประโยชนรวมกนทางสงคม นนคอการรวมกลมกน โดยมผลประโยชนรวมกนคอการบรหารจดการน าใหเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด

6. แนวทางการพฒนาสความยงยนในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน เนนในเรองของการรกษาความสมพนธทดเพอความสามคคในการประสานงานรวมกน ซงการบรหารจดการน าทใชในปจจบนนดทสดแลว และสามารถด าเนนการไดอยางมประสทธภาพสงสดในการบรหารจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง สอดคลองกบงานวจยของนตกรณ วงคชย (2553) ทพบวา สมาชกกลมผใชน ามความเชอมนในการบรหารจดการน าแบบเหมองฝายทใชอยในปจจบนไดเปนอยางด ขอคนพบทส าคญในการวจยครงน จะเหนไดวาในการบรหารจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองประสบความส าเรจ มาจากปจจยหลายประการทสามารถน าไปพฒนาเปนแนวทางสความยงยนในอนาคต ไดแก

1. ความเขมแขงของชมชนทมาจากการรวมกลมและการสรางเครอขาย โดยการพฒนากลมบรหารหารใชน าชลประทานจดตงเปนคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ซงมาจากประธานกลมและสมาชกและภาคสวนตางๆ เขามามสวนรวมในการบรหารจดการ

82

2. การปรบใชภมปญญาและความรสมยใหมมาผสมผสานเพอใหเหมาะสมกบพนทใชน าชลประทาน เชนการสรางบานประตระบายน า และมการผลต ผลตภณฑน ายาลางจานจากธรรมชาตขนมาใชในชมชนเพอสรางงาน สรางรายได

3. การยอมรบในกตกาและขอตกลงรวมกนในการบรหารจดการน า เชนการยอมรบกฎกตกา ระเบยบขอบงคบรวมกน เพอเหนแกประโยชนสวนรวมมากวาประโยชนสวนตน

4. ชมชนมการรวมมอรวมใจกนและสนบสนนซงกนและกน โดยผน ามความเสยสละและท างานดวยจตอาสาจรงๆ และผน าสามารถจดหางบประมาณมาสนบสนนในการพฒนาของกลม เพอใหการบรหารจดการเปนไปอยางมประสทธภาพ ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะในเชงนโยบาย ซงผวจยศกษาพบวาควรสนบสนนดานงบประมาณ ดงนนกรมชลประทานควรสนบสนนดานงบประมาณใหเพยงพอกบความตองการ เพอเพมศกยภาพของเจาหนาทและน ามาบรหารจดการดานการบรหารจดการน าชลประทานของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

2. ขอเสนอแนะในเชงปฏบต ซงผวจยศกษาพบวาเกษตรกรกลมผใชน าขาดความรในดานการจดการน าดงนนการพฒนาและใหความรแกกลมบรหารการใชน าชลประทานในแตละกลมใหมากขน เพอสรางแรงจงใจใหแกสมาชกเกษตรกรผใชน าใหเขามามสวนรวมในการบรหารจดการน า และรวมมอกนในการบรหารจดการน าอยางมประสทธภาพมากยงขน

3. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป ผวจยมความเหนวา ควรศกษากลมผทเกยวของทยงไมไดท าการวจยครงนหรอผมสวนไดสวนเสยใหครบทกภาคสวน โดยศกษาจากกลมบรหารการใชน าและคณะกรรมการจดการชลประทานโครงการสองพนอง เพอใหไดขอมลจากการมสวนรวมจากผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวน การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนองสามารถน ามาสรางโมเดลไดดงน

83

แหลงน าตนทน

เขอนศรนครนทร

เขอนวชราลงกรณ

เขอนทาทงนา

เขอนแมกลอง

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

ปฏทนกจกรรม

การบรหารน า

ปฏทนการปลกพช การบรหารจดการโดย

เกษตรกรมสวนรวม

การบรหารจดการ

โดยใชเทคโนโลย

บรหารจดการน า

บรหารการสงน า

และบ ารงรกษา

หยดการสงน า

ประชมกลม

ผใชน า

บ ารงรกษาอาคาร

ชลประทาน

แผนการท านา 3 ครง

ก แผนการท านา 2 ครง

ก แผนการปลกออย

ก

กจกรรมการสงน าและ

บ ารงรกษา 11 ขนตอน

ก

ประธานกลมผบรหาร

ก

สมาชกผใชน า

ก

ระบบโทรมาตร

สารสนเทศภมศาสตร

ปฏบตตามกฎระเบยบและ

กตกา

ประชมรวมกบ

เจาหนาทและสมาชก

ภายในกลม

จดตงกลม

ก

ภาพท 5 โมเดลการบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของโครงการสงน าและ

บ ารงรกษาสองพนอง

หลกการบรหาร 11 ขนตอน

ก

84

รายการอางอง

กมล อเพชร. (2557). ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน กลมคลอง 5L2L. สมภาษณ, 18 มกราคม.

กรมชลประทาน. (2550). กลมบรหารการใชน าชลประทาน.กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. . (2552ก). การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน.กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. . (2552ข). การสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน . พมพครงท 2. กรงเทพฯ:

กรมชลประทาน. . (2553). แผนยทธศาสตรกรมชลประทาน พ.ศ. 2553-2556. กรงเทพฯ: กรม

ชลประทาน. . (2555ก). ขอมลโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง .กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. . (2555ข). แผนงานประจ าป 2555. กรงเทพฯ: กรมชลประทาน. กรมชลประทาน. ส านกชลประทานท 13 (2557). โครงการตรวจสอบขอมลพนทชลประทาน.

เขาถงเมอ 10 มกราคม. เขาถงไดจาก http://irrigation.rid.go.th/rid13/ กรมชลประทาน. ส านกสงเสรมการมสวนรวมของประชาชน. (2552ก). การบรหารจดการ

ชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวม ดานการสงน าและบ ารงรกษา. กรงเทพฯ : ชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

. (2552ข). คมอการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพฯ : บม คลเลอรไลน. . (2556). ขอมลโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง. กรงเทพฯ : ส านกสงเสรม

การมสวนรวมของประชาชน กรมชลประทาน. กตต เลยมเพชร. (2557). สมาชกกลมผใชคลอง5L2L. สมภาษณ, 18 มกราคม. โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง. (2557). ขอมลระบบชลประทาน. เขาถงเมอ 20 กมภาพนธ.

เขาถงไดจาก http://irrigation.rid.go.th/songphinong/ จนทมา ตงกระกลทรพย.(2550). "การมสวนรวมของประชาชนในการบรหารจดการน าในพนท

โครงการศนยศกษาการพฒนาภพานอนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดสกลนคร." สารนพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสงคมสงเคราะห บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชาย โพธสตา. (2549). ศาสตรและศลปแหงการวจยเชงคณภาพ. พมพครงท2. กรงเทพฯ: บรษท อมรนทรพรนตงแอนพบลชชง จ ากด.

85

ณฐมน จนทวาลย. (2551). "การจดการน าของกลมผใชน าจากเขอนแกงกระจาน เขตพนทฝายสงน าและบ ารงรกษาท2 (ตอนเพรยง)." วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

ถวลวด บรกล. (2552). พลวตรการมสวนรวมของประชาชนจากอดตจนถงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550. พมพครงท 11. กรงเทพฯ: เอพ กราฟคดไซนและการพมพ.

ธวช ชยประสพ. (2557). ผอ านวยการโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง.สมภาษณ, 8 มกราคม.

ธรโชต รงรตนวฒนเสร. (2557). ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน กลมคลอง 7L2L. สมภาษณ,11 มกราคม.

นนทยา หตานวตร และณรงค หตานวตร.(2549). การพฒนาองคกรชมชน. กรงเทพฯ: เอกเปอรเนท.

นตกรณ วงคชย. (2553). "การจดการน าของระบบเหมองฝายทาศาลา อ าเภอเมองเชยงใหม." วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

บ าเพญ ใจเกงด. (2557). ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน กลมคลอง 1R2L3R5L2L. สมภาษณ, 11 มกราคม.

ประทน บญรอด. (2557). สมาชกกลมผใชคลอง7L2L. สมภาษณ, 11 มกราคม. ประเวศน มหารตนสกล. (2551). การพฒนาองคกรเพอการเปลยนแปลง. พมพครงท4. กรงเทพฯ:

สหมตรออฟเซท. เปยมศกด วฎฏางกร. (2557). หวหนาฝายสงน าตอน1 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง.

สมภาษณ, 10 มกราคม. พงศธวช เมฆชาง. (2557). หวหนาฝายสงน าตอน4 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง.

สมภาษณ, 10 มกราคม. พยง พรหมเดช. (2557). เจาหนาทฝายจดสรรน าโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง.

สมภาษณ, 10 มกราคม. พะเยาว รอดโรคา. (2557). สมาชกกลมผใชคลอง1R2L3R5L2L. สมภาษณ, 11 มกราคม. มหาวทยาลยศลปากร. คณะวทยาการจดการ. (2554). เอกสารประกอบการสอนวชาการจดการความ

ขดแยง. เพชรบร: มหาวทยาลยศลปากร.

86

วรเทพ เปรมฤทย.(2551). "การจดการทรพยากรน าเพอการเกษตรของบานหนองผาขาว ต าบลน าดบ อ าเภอปาซาง จงหวดล าพน." วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการมนษยกบสงแวดลอม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

วรช วรชนภาวรรณ. (2550). การบรหารจดการตามแนวทางคณธรรมและแนวทางเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพฯ: โฟรเพซ.

ศกดอนนต ทรพยสงเสรม. (2557). สมาชกกลมผใชคลอง1L2R5L2L. สมภาษณ, 18 มกราคม. สถาบนพระปกเกลา.(2548). คมอการศกษา การมสวนรวมของประชาชน การกระจายอ านาจและ

หลกธรรมาภบาล. กรงเทพฯ: ศนยการพมพแกนจนทร. สมใจ อนทรพยง. (2557). หวหนาฝายจดสรรน าโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง. สมภาษณ,

8 มกราคม. สมปอง วงษชย.(2554). "การบรหารจดการชลประทานโดยเกษตรกรมสวนรวมของกลมบรหาร

การใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษากระเสยว จงหวดสพรรณบร." วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการจดการภาครฐและภาคเอกชน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร.

สมพงษ ปทมสตร. (2557). ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน กลมคลอง 1L2R5L2L. สมภาษณ, 18 มกราคม.

สญญา สญญาววฒน. (2551). ทฤษฎและกลยทธการพฒนาสงคม. พมพครงท8. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สรพงษ กลพงษ.(2552). "การมสวนรวมของเกษตรกรในการบรหารจดการน าอยางย งยน โครงการอางเกบน าขนาดเลกอนเนองมาจากพระราชด าร อ าเภอภซาง จงหวดพะเยา." วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาการพฒนาภมสงคมอยางย งยน บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยแมโจ.

สเมธ สวรรณประเสรฐ. (2557). หวหนาฝายสงน าตอน2 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง.สมภาษณ, 10 มกราคม.

อาบมนต เฉยสะอาด. (2557). หวหนาฝายสงน าตอน3 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง. สมภาษณ, 10 มกราคม.

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก โครงสรางโครงการสงน าฯสองพนอง และโครงสรางกลมบรหาร

89

ภาพท 6 โครงสรางโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

ฝายจดสรรน าและปรบปรง

ระบบชลประทาน

ฝายชางกล

ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 1

ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 2

ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 3

ฝายวศวกรรม งานบรหารทวไป

ผอ านวยการโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพ

นอง

ฝายสงน าและบ ารงรกษาท 4

90

นาย วช ชยประสพผอ านวยการโครงการ

นางสาววรษา อรร สษ หวหนางานบรหารทวไป

นาย พงษ โสภ างกรหวหนาฝ ายวศวกรรม

นายสม จ อนทร พยงหวหนาฝ ายจดสรรน า

นายป ยะพล พ งพนหวหนาฝ ายชางกล

นาย ป ยมศกด ว างกรหวหนาฝ ายสงน า ท

นายส ม สวรร ประ สร หวหนาฝ ายสงน า ท

นายอาบมน ยสะอาดหวหนาฝ ายสงน า ท

นายพงศ วช ม ชางหวหนาฝ ายสงน า ท

ภาพท 7 แผนภมโครงสรางองค กรของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง โครงสรางกลมบรหารการใชน าชลประทานพนทตนน า กลางน า และปลายน า ฝายสงน าตอนท 1-4

โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร รายชอคณะกรรมการกลมบรหาร กลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 7L2L (ตอน1 กลมตนน า)

1. นาย รโช รงร น วฒน สร ประ าน 2. นายชยวฒน หลองรงทรพย รองประ าน 3. นายประทน บญรอด รองประ าน 4. นาย ศวก น จรญ ลขานการ 5. นายสมบร ว ชยรร นพงษ หรญญก

91

6. นายสร ดช ประสท วฒน สร นายทะ บยน 7. นาย ลวย จนหรง ป คม 8. นายทะนงศกด น กษ รกจ ผ รวจ 9. นางมาล หนไข ผ รวจ

รายชอคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1L2R5L2L (ตอน2 กลมตนน า)

1. นายสมพงษ ปทมส ร ประ าน 2. นายสท วงษ นอย รองประ าน 3. นายศกด อนน ทรพย สง สรม รองประ าน 4. นายพนอม ทยง รรม ลขานการ 5. นาย วช อยโ หรญญก 6. นายทอง บ พรานไพร นายทะ บยน 7. นายส า ภา พรานไพร ป คม 8. นายประ สร ม ฑาทศน ผ รวจ 9. นายบรรจง วหก ผ รวจ

รายชอคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 1R2L3R5L2L (ตอน3 กลมกลางน า)

1. นายบ า พญ จ กงด ประ าน 2. นาย สนาะ แกวบวด รองประ าน 3. นายไชยมา แปน พชร รองประ าน 4. นางพะ ยาว รอดโรคา ลขานการ 5. นาย วล ศรสวรร หรญญก 6. นายบญ ซอน สยงดง นายทะ บยน 7. นายประสท พอคา ป คม 8. นาย อกพล มารปหมอก ผ รวจ 9. นายแดง ผวครามด ผ รวจ

92

รายชอคณะกรรมการกลมบรหารการใชน าชลประทานคลอง 5L2L (ตอน4 กลมปลายน า) 1. นายกมล อ พชร ประ าน 2. นายทรงพน พฒลกษ รองประ าน 3. นายพร ลขอราม รองประ าน 4. นางสาวสมพร ศร หรา ลขานการ 5. นางสจน อาจคงหาญ หรญญก 6. นายก ลยม พชร นายทะ บยน 7. นายจ านง ศร หรา ป คม 8. นางอบล กลด ลาด ผ รวจ 9. นางอนทร ทรา วงษา ผ รวจ

ภาคผนวก ข แผนทยทธศาสตรกรมชลประทาน

วสยทศน วฒนธรรม

คานยม

94

ภาพท 8 แผนทยทธศาสตรกรมชลประทาน พ.ศ. 2556-2559 วสยทศน “กรมชลประทานเปนองคกรน าดานการพฒนาแหลงน าและบรหารจดการน าอยาง

บรณาการ ใหม พนทชลประทานอยในล าดบ 1 ใน 10 ของโลก” วฒนธรรม : มงมนท างานเพอสงคมและประเทศชาต คานยม: คานยมของกรมชลประทาน คอ “WATER for all” ซงมความหมาย คอ

Work hard ทมเทในการปฏบตงาน Accountability มความรบผดชอบ Teamwork เรยนรและท างานรวมกน Ethics มจรยธรรมในการปฏบตงาน Relationship มความผกพนและสามคค

ภาคผนวก ค ภาพเขอนแมกลอง , โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง, คลองสงน า, อาคารประกอบ

96

ภาพท 9 เขอนแมกลอง

ภาพท 10 เขอนแมกลอง

97

ภาพท 11 ประตระบายปากคลอง

ภาพท 12 ประตระบายน าเขอนแมกลอง

98

ภาพท 13 ปากคลองสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

ภาพท 14 โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง

99

ภาพท 15 ทท าการสงน าบ ารงรกษา 1,2,3,4

ภาคผนวก ง ค าศพททเกยวกบชลประทาน

101

นยามศพททเกยวกบการชลประทาน

กลมบรหารการใชน าชลประทาน หมายถง กลมบรหารการใชน าชลประทานทใชน าจากคลองสงน า การสญเสยจาการสงน า (Transmission losses) หมายถง การสญเสยน าโดยการรวซมและระเหย

ระหวางทาง จากแหลงน าไปยงจดหมาย เรยกอกอยางหนงวา Conveyance losses คณะกรรมการกลม หมายถง สมาชกซงไดรบจากการเลอกตงจากสมาชกดวยกนใหด ารงต าแหนง

ปละมวาระอยในต าแหนงตามทก าหนดในระเบยบขอบงคบของกลมบรหารการใชน า ชลประทาน

คลอง (Canal) หมายถง ทางสงน าทสรางขนเพอวตถประสงคในการสงน า ระบายน า และคมนาคม คลองซอย (Branch canal) หมายถง คลองทแยกออกจากคลองสายใหญเพอรบน าไปสพนท คลองแยกซอย (Sub-lateral) หมายถง คลองทแยกออกจากคลองสายใหญเพอรบน าไปสพนท

ชลประทาน คลองระบายน า/ ทางระบายน า (Drainage channel) หมายถง ชองหรอทางระบายน าทระบายน า

สวนเกนออกจากพนท เรยกอกอยางหนงวา drain ความตองการน าชลประทาน : ดานการเกษตร (Irrigation requirement / Irrigation demand) หมายถง

ปรมาณน าชลประทานทตองการเพอการเพาะปลก ซงนอกเหนอไปจากปรมาณน าทพช ไดรบจากธรรมชาต เชน ฝน น าคาง ฯลฯ ปรมาณน านจะตองคดเผอไวส าหรบการระเหย แลการสญเสยน าทางอนทไมสามารถหลกเลยงได มกแสดงในรปความลกของน าตอ หนงหนวยพนท เชน ตอเดอน ตอป หรอตอฤดเพาะปลกหนง เปนตน

คน า (Ditch) หมายถง ทางน าทขดหรอถมขนเปนรองน า ส าหรบแจกจายน าหรอระบายน าในแปลง เพาะปลก กรมชลประทานเรยกวา คสงน า สวนคระบายน า ใชค าวา drain หรอ drain ditch

คสงน า (Quaternary canal) หมายถง คน าทรบน าจากคลองแยกซอย (tertiary canal) เพอสงเขาแปลง เพาะปลกหรอสงใหระบบสงน าในแปลงนา

จดรปทดน หมายถง การด าเนนงานพฒนาทดนทใชเพอเกษตรกรรมใหสมบรณทวถงทดนทกแปลง เพอเพมผลผลต และลดตนทนการผลต โดยท าการรวบรวมทดนหลายแปลงในบรเวณเดยวกนเพอวางผงจดรปทดนเสยใหม การจดระบบชลประทาน และการระบายน า การจดสรางถนน หรอทางล าเลยงในไรนา

เจาของทดน หมายถง ผมกรรมสทธ โดยโฉนด,นส.3 , สด.1 หรออนๆ ทดกวาบคคลอน

102

ชลประทานหมนเวยน (Irrigation rotation) หมายถง การใหน าแกพนทเพาะปลกแบบรอบเวร นยม ใชในกรณทปรมาณน าตนทนมนอยกวาความตองการทตองการสงใหในคราวเดยว หรอ เปนการทยอยสงน าใหจนกวาจะเพยงพอแกความตองการแลวจงหมนเวยนไปสงใหแก พนทอนจนครบรอบทก าหนดไว

ดาดคอนกรต (Concrete lining) หมายถง การปนลาดผวดานคอนกรต โดยใชปนเปนวสดส าคญในการลาดผว

ทอลอด (Culvert) หมายถง อาคารล าเลยงน าซงสรางลอดแนวถนนหรอทางรถไฟ หรอคลองสงน า เปนทอกลมหรอสเหลยมกได

บอยม (Borrow pits) หมายถง พนทกกเกบน า ซงจะอยตดกบบรเวณคสงน า ท าหนาทกกเกบน าไวใชในยามฉกเฉน

พนกงานสงน า (Zone man) หมายถง เจาหนาทชลประทานทปฏบตงานในโครงการชลประทานตาง ๆดแลการสงน าและรบผดชอบการบ ารงรกษาระบบงานชลประทานในระดบแปลงนา อยภายใตการบงคบบญชาของหวหนาฝายสงน าและบ ารงรกษา

พนทชลประทาน (Irrigation area) หมายถง พนทเพาะปลกทสามารถสงน าไปถงไดพนทด าเนนงานของกลม หมายถง พนทรบน าจากคลองสงน า..........พนทด าเนนการของกลม จ านวน.......ไร

ระดบน ากกเกบ (Retention water level) หมายถง ระดบน าทก าหนดไวในอางเกบน าโดยก าหนดไว ทระดบสนของอาคารทางระบายน าลน (กรมชลประทานใชค ายอวา ร.น.ก.)

สมาชก หมายถง เจาของ หรอผครอบครองทดนซงไดรบประโยชนจากน าชลประทานในการ ประกอบอาชพ จากคลองโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง และมชอเปนสมาชก ในบญชรายชอซงอยในทะเบยนของกลม

อาคารชลประทาน (Irrigation structure) หมายถง สงปลกสรางและอปกรณประกอบในงาน ชลประทาน ใชเพอการจดการน าชลประทานในดานตางๆ เชน การควบคม การวด การสงน าและ การระบายน า เปนตน

ภาคผนวก จ แนวทางการสมภาษณผใหขอมลหลก

และแบบสงเกตพฤตกรรม การแสดงบทบาท และการมสวนรวม

104

แนวทางการสมภาษณ

ตอนท 1 แนวทางการสมภาษณผใหขอมลหลกทเปนเจาหนาทชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร 1. ประวตและความเปนมาของการเรมตงกลมผใชน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร และเกษตรกรเขามามสวนรวมอยางไรบาง ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. การจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ปญหาและอปสรรคในการจดการน าของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง จงหวดสพรรณบร ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. บทบาทของเจาหนาทชลประทาน/โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ทมตอความส าเรจในการจดการน าของกลมบรหารการใชน าชลประทาน โครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. ขอเสนอแนะในการจดการน าชลประทานในอนาคต .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

105

ตอนท 2 แนวทางการสมภาษณผใหขอมลหลกทเปนประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน 1. ประวตความเปนมาของกลม ใครเปนผน าหลกในการจดตงกลม วธการรวบรวมสมาชกและการเพมขนของสมาชกท าอยางไร ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. การจดตงกลมผใชน าสงผลในดานดหรอไม กอนจดตงกลมกบหลงจดตงกลม มความแตกตางกนหรอไม อยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 3. กฎระเบยบ ขอบงคบของกลมมหรอไม อยางไร และใครเปนผออกกฎระเบยบ ขอบงคบ ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. กฎระเบยบ ขอบงคบของกลม มผลดอยางไรตอกลมผใชน า หากสมาชกท าผดกฎหรอฝาฝนกฎระเบยบ กลมมวธการจดการอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. กลมของทานมขนตอน หรอวธการบรหารจดการน าทไดรบจากฝายสงน าและบ ารงรกษา ของโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยางไร ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. กลมของทานเปนกลมทอยในพนทใด (ตนคลองสงน า/กลางคลองสงน า/ปลายคลองสงน า) ไดรบน าจากโครงการสงน าและบ ารงรกษาสองพนอง อยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................

106

7. ทานรสกอยางไรตอการทเกษตรกรเขามามสวนรวมกบภาครฐในการจดการน าชลประทาน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 8. สมาชกกลมของทาน ใหความรวมมอในการมสวนรวมมากนอยเพยงใด .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 9. ความขดแยงภายในกลม, ระหวางกลมในการจดการน ามหรอไม อยางไรและมวธจดการอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 10. หากมปญหาและอปสรรคในการจดการน าของกลม ทานมวธการจดการปญหานนๆ อยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 11. ทานรสกอยางไรกบการทเขามามสวนรวมในการบรหารจดการกลมผใชน า ซงเปนการท างานทเสยงพอสมควร และเปนงานทไมมคาตอบแทนหรอเงนเดอน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. 12. งบประมาณทใชในการด าเนนงานภายในกลมเปนอยางไร ไดรบการสนบสนนจากทไหนบาง .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 13. กจกรรมทรวมกนท าภายในกลมของทานมอะไรบาง .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................

107

14. ขอเสนอแนะในการเพมประสทธภาพการจดการน า เพอพฒนาสความยงยน ควรเปนอยางไร ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

108

ตอนท 3 แนวทางการสมภาษณผใหขอมลหลก ทเปนสมาชกฯ กลมบรหารการใชน าชลประทาน 1. ทานรสกอยางไรตอการเขามามสวนรวมกบภาครฐในการจดการน าชลประทาน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ทานไดใหความรวมมอการมสวนรวมมากนอยเพยงใด .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. ทานไดรบน าในการเกษตร อยางเพยงพอและยตธรรมหรอไม .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. ความขดแยงของเกษตรกรเอง หรอของเกษตรกรกบเจาหนาท ในการจดการน ามหรอไม จดการอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. ปญหาและอปสรรคในการจดการน าของกลม อยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. ปจจยความส าเรจในการจดการน าของกลมทาน และมความรสกอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7. ขอเสนอแนะการจดการน า เพอพฒนาสความยงยน ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

109

ตอนท 4 แบบสงเกตพฤตกรรม การแสดงบทบาท และการมสวนรวม เจาหนาทชลประทาน 1. การมความรดานการจดการน าชลประทาน การแสดงบทบาทของเจาหนาทชลประทาน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. ความสมพนธกบเกษตรกรผใชน า การมสวนรวมกบเกษตรกร ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. การประสานงานกบเกษตรกร และหนวยงานตางๆ ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ประธานกลมบรหารการใชน าชลประทาน 1. การมภาวะผน า ความนาเชอถอ มนษยสมพนธ การสรางขวญและก าลงใจภายในกลม ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. เทคนค/ความสามารถในการบรหารจดการ การประสานงาน .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. การตดสนใจ การแกไขปญหาอปสรรค ............................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................. 4. การรกษากฎระเบยบ ขอบงคบของกลม และการลงโทษ ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

110

สมาชกผใชน าชลประทาน 1. การมสวนรวมในการประชม และแสดงความคดเหน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. การรวมมอรวมใจในกจกรรมการบรหารจดการน า ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. ความสามคคของสมาชกภายในกลม ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 4. ความเชอถอ ความไววางใจทมตอผน ากลม และเจาหนาทชลประทาน ............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................

111

ประวตผวจย ชอ-สกล นางกญญารตน เทพสวสด ทอยปจจบน 96/1302 หมท 1 ต าบลมวงชม อ าเภอทามวง จงหวดกาญจนบร 71110 ทท างาน ธนาคารทหารไทยจ ากด (มหาชน) ประวตการศกษา พ.ศ. 2545 ส าเรจการศกษาปรญญาศลปะศาสตรบณฑต มหาวทยาลยรามค าแหง พ.ศ. 2555 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาประกอบการ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยศลปากร ประวตการท างาน พ.ศ. 2545 - 2550 บรษท เอฟดบพลวด ประกนชวตจ ากด (มหาชน) พ.ศ. 2550 – ถงปจจบน ธนาคารทหารไทยจ ากด (มหาชน)