ژماره 256 2014/11/29 1

ساڵی شەشه م ژماره 256 شەممە 2014/11/29 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 256 2014/11/29

نەوال سەعداوی لەكاتی بەستنی كۆڕەكەی لە هۆڵی رۆشنبیریی سلێمانی

سياسەت

لەسەر بیر و نوسینەكانی لەنەخۆشخانەی )قەسری چاو( لەكارەكەی دەركراوە. ساڵی و لەنوســـەر كۆمەڵێـــك لەالیـــەن )1981(رۆژنامەنوســـان و پیاوانی ئاینەوە بەهۆی داكۆكیكردن لەمافـــی ئافرەتان رووبەڕوی رەخنە و دژایەتیكردن بۆتەوە، بەكەســـێكی )كافریان( داوەتە قەڵەم و چەندین دۆسیەیان لەدژی بەرزكردۆتەوە، هەربۆیە سەعداوی ناچار بوو میســـر بەجێبهێڵێت و رووبكاتە تاراوگە، لەساڵی 1982 كۆمەڵەی )هاوپشتی

هاتنـــی رابـــردوودا ســـاڵی لەچەنـــد سیاســـەتمەدار و نوســـەر و روناكبیـــر و هونەرمەند و وەرزشەوانەكان بۆ هەرێمی كوردستان دیاردەیەكی بەرباڵوبووە، بەاڵم كەمیان هێندەی نەوال ســـەعداوی نوســـەر و بیرمەندی میســـری كێشـــە و مشتومڕی دروســـتكردووە، بەجۆرێـــك الیەنگرەكانی لەكوردســـتان زیـــاد لەپێویســـت بەرگریان

لێكـــرد و نەیارەكانیشـــی زیاد لەپێویســـت دژایەتیان كرد. نەوال سەعداوی لەرابردوودا و لەنێوخـــۆی میســـردا مشـــتومڕی زۆری لەهەرێمـــی ئێســـتاش و دروســـتكردووە

كوردستان مشتومڕی ناوەتەوە.نەوال ســـەعداوی پزیشـــك و نوسەر و بیرمەندێكـــی میســـریە، لە)27ی تیشـــرینی لەدایكبـــووە، لەقاهیـــرە )1931 یەكەمـــی ســـاڵی )1954( كۆلێژی پزیشكی لەزانكۆی )1955( ســـاڵی تەواوكـــردوە، )قاهیـــرە(

نەوال سەعداوی پاش میسر لە هەرێمیش مشتومڕی نایەوە

ئاراستەیەك پشتگیری دەكات و دوو ئاراستەی دیكەش دژایەتی دەكەن

راوێژ كامەران

ژماره 256 2014/11/29 3

سياسەت

و پیشـــەكەی وەك پزیشـــك لەدەستدا. لەو كاتەوە بەردەوام لەبـــەردەم دژایەتی توندا بووە. ساڵی 1981 بە تۆمەتی دژایەتی ئایین و بەهۆی ئاشكراكردنی گەندەڵی حكومەتی میسر زیندانی كرا. نەوال لەزینداندا لەسەر كلێنێكسی تەوالێتەكان یادەورییەكانی خۆی نوسیوەتەوە، ســـاڵی 1991 بەمەرسومێكی )كۆمەڵـــەی رێكخراوەكـــەی رەســـمی نـــەوال كـــە عـــەرەب( ژنانـــی هاوپشـــتی سەرپەرشـــتی دەكرد داخرا. ســـاڵی 2001 یش 3 كتێبی نەوال ســـەعداوی لەپێشانگای نێودەوڵەتـــی كتێـــب لەقاهیـــرە قەدەغەكرا، ســـاڵی 2002 لەالیەن رێكخراوی پارێزەرە ئســـوڵییەنەكانەوە تەكفیـــر كـــرا و داوایەك بەرزركرایەوە بۆ ئەوەی نەوال ســـەعداوی بەشێوەی زۆرەملێ لەهاوسەرەكەی "دكتور

شەریف حەتاتە" جیابكرێتەوە."چرۆ شـــەهاب" چاالكوانـــی بواری ژنان و یەكێـــك لەرێكخەرانـــی چاالكیـــەكان بـــۆ نـــەوال ســـەعداوی، پێیوایە هاتنـــی ئەو بۆ كوردســـتان شـــتێكی كـــەم نییـــە و ئەوەی ئەوان بۆیانكـــردووە زیـــادەڕەوی نەبووە. چـــرۆ شـــەهاب دەڵێـــت "ژنێكـــی گـــەورەی وەك نەوال ســـەعداوی، كەسێكی گەورەیە لەبوارەكـــەی خۆیـــدا لەهەموو ئەو كێشـــە و گرفتانـــەی دێنـــە بەردەم ژنـــان لەهەموو دونیـــا، ژنێكە دەبێت رێـــزی لێبگیرێت، بەو تەمەنەوە كە 85 ســـاڵ دەبێت، تائێســـتاش لەخەباتی خۆی بۆ دۆزی ژنان بەردەوامە، با ئێمە لەنزیكـــەوە گوێی لێبگرین، ئەوكات

قسە بكەین و هەڵسەنگاندنی بۆ بكەین".چرۆ شەهاب لەبارەی گرنگی سەردانەكەی نەوال سەعداویش بۆ كوردستان وتی "ئێمە نابێت بیر لـــەوە بكەینەوە، كە ئەو ژنە چی پێیە بۆمان، یان چیمان بۆ دەكات، ئەم ژنە هاتووە بەســـەقافە و كلتـــور و دابونەریتی كوردەواری ئاشـــنابێت، هاتـــووە بۆ بینینی ئەو شـــەڕڤانە ژنانـــەی لەشـــەڕی تیرۆردا بەشـــداریان كـــردووە، نـــەوال ســـەعداوی ژن بینیویەتـــی كـــە ســـوڕماوە ســـەری كـــە وتویەتـــی، و شـــەڕبكات بەشـــداری یەكەمین جارە ببیســـتم ژنی كورد ئەوەندە بەتوانایـــە، یەكەمجارە ببیســـتم ژنی كورد

دژی شەڕی تیرۆر بوەستێتەوە".لەبەرامبـــەر ئـــەو پشتگیریانەشـــدا، دوو ئاراســـتەی دیكـــە لەهەرێمـــی كوردســـتان لەبەرامبـــەر زۆریـــان دژایەتیەكـــی پێشـــوازیكردنی نەوال سەعداویدا دەربڕی، بەشێك لەو كەسانە دژایەتیەكانیان بەهۆی هەڵوێســـتەكانی نـــەوال ســـەعداویەوە بوو

دژ بەئایـــن و بەشـــێكی دیكەشـــیان بەهۆی هەڵوێستەكانی دژ بەكورد بوو.

بەوتەی ئاشـــتی حەمە ســـاڵح چاالكوانی ســـلێمانی لەزانكـــۆی مامۆســـتا و ژنـــان نـــەوال ســـەعداوی كەســـێك بـــووە، كە بە دژایەتیكردنـــی دایكی بەرگری لەمافی ژنان كـــردووە، لەكاتێكدا دایكیشـــی بۆخۆی هەر ژنێكە. ئاشتی حەمە ساڵح دەڵێت "بەداخەوە ئـــەم ژنـــە مەزنە! شۆڕشـــەكەی بـــۆ مافی ژن، بەدژایەتیكردنـــی دایكـــی دەســـتپێكرد، هیـــوادارم لـــەدوا ســـاتەكانی تەمەنیدا لەو هەڵوێســـتەی پەشـــیمان ببێتـــەوە، چونكـــە ئەگـــەر هەریەك لەئێمە خەریكی دۆزی ژن بین، ئایا یەكـــەم ژن كە بمانەوێ مافەكانی بۆ وەربگرینەوە دایكمـــان نییە"؟ هەر بۆیە ئاشتی حەمە ســـاڵح گەشبینی ژنانی كورد بەپشـــتگیریەكانی نەوال ســـەعداوی بۆیان

بەگرنگ و پێویست نازانێت.جگەلــــەوەش "بەكــــر شــــوانی" نوســــەر و وەرگێڕ سەرســــامی خۆی بەپێشوازیكردنی نــــەوال ســــەعداوی دەردەبڕێــــت لەهەرێمی كوردســــتان، چونكە بەوتەی ئــــەو "تا چەند ســــاڵێك لەمەوبــــەر نەوال ســــەعداوی تەنیا باكــــووری كوردســــتانی بەواڵتــــی كوردان دەزانی و دەیگوت نابێت دەســــتكاری خاكی عێراق بكرێت. لەساڵی 1999 دوای رفاندنی رێبەری كورد عەبدوڵاڵ ئۆجەالن، سەعداوی یەكێك بوو لەو كەســــانەی هاتە میدیا تیڤی. چەنــــد جارێك لەگەڵ هەندێــــك لەهاوڕێیاندا لەكافتریــــای ئــــەو كەناڵــــە الی دانیشــــتین و قســــەمان كرد. بەهەموو جۆرێك دژی ئەوە بوو لە)عێراق(دا شــــتێك بەناوی كوردستان هەبێــــت و دەیگــــوت كــــورد تەنیــــا لەتوركیا واڵتیــــان هەیــــە. جــــا نازانم داخۆ ئێســــتاش

هەروا بیر دەكاتەوە، یان بیری گۆڕیەوە"!بەكر شــــوانی وەك بەڵگە بۆ هەڵوێســــتی نەوال سەعداوی بەرامبەر بەكورد ئاماژەی بەو نوســــینە دا، كە لەكاتی سەردانی نەوال ســــەعداویش بۆ هەڵەبجە لەســــەر دەفتەری یــــادگاری مۆنۆمێنتــــی هەڵەبجــــە تۆمــــاری كردبوو، كــــە هیچی لەســــەر ئەنجامدەرانی تاوانەكــــە، كە رژێمی بەعس بوو، نەنوســــی بوو، بەڵكو وتبووی "ئەم ژیانە هێشتا وەكو دارستانێك وایە، كە هەندێك هێزی توندڕەو و زاڵم فەرمانڕەوایەتی دەكەن، ئیستعماری جیهانــــی لەئەمریكا و ئەوروپا و ئیســــرائیل لەگەڵ حكومەتــــە نێوخۆییەكاندا هاریكاری دەكــــەن، بــــەاڵم گەالن خەبــــات دەكەن دژی زۆرداری و زوڵم، بەپیاو و ژن و گەنجانەوە،

لەكۆتایشدا گەالن سەردەكەون".

ژنانـــی عەرەبی ( دامەزراند، كە گرنگی دەدا بەكاروبارەكانی ژنان لەجیهانی عەرەبیدا و خاوەنـــی چەندین نوســـین و بابەتی گرنگ بووە، كە زۆربەیان وەرگێڕدراونەتە ســـەر

زمانەكانی دیكە.بۆچونەكانی نەوال ســـەعداوی لەجیهانی ئیسالمیدا مشـــتومڕی زۆری لەسەر بووە، چونكە ئـــەو پێیوایە دەبێت خوێندنەوەیەكی نـــوێ بـــۆ ئیســـالم بكرێـــت و لەگەڵیشـــیدا كلتوری كۆمەڵگە ئیسالمیەكان بگۆڕدرێت. سەعداوی زۆر دژ بەبااڵپۆشی ئافرەتانیشە ســـەرپۆش لەســـەركردنی پێیوایـــە و داپۆشینی عەقڵە، هاوكات دژایەتی خۆی بۆ بااڵدەستی پیاو بەســـەر ژندا لەنێو خێزاندا دەڕبڕیووە و دژ بەشـــێوازی دابەشكردنی میرات لەئیسالم و فرەژنیش وەستاوەتەوە و فەریزەی حەجیشی بەدووبارەكردنەوەی ئەزمونـــی بتپەرســـتی ناوبـــردووە، زیاتـــر لە 40 كتێبیشـــی لەســـەر بیروبۆچونەكانی

باڵوكردۆتەوە.نەوال بەهۆی نوســـینی كتێبـــی )ئافرەت لەالیـــەن 1971 لەســـاڵی ســـێكس(، و وەزارەتی تەندروستی میسرییەوە سزادرا

4 ژماره 256 2014/11/29

سياسەت

دادگایـــی بكرابایـــە، بەپێـــی ماددەكـــە هـــەر كەسێك كە لەپۆســـت و بەرپرسیاریەتیەكی گشـــتیدابێت و تێوەگالبێـــت لەزیانگەیانـــدن و خـــراپ بەكارهێنانـــی ســـامانی گشـــتی و بەرژەوەندیەكانـــی ئەو شـــوێنەی كاری تێدا دەكات، ئەوا سزاكەی بەندكردنە، بەمەرجێك

لەحەوت ساڵ زیاتر نەبێت. بەهەمان ماددە، لـــە 2014/3/13، دادگای

ئەگەرچی مانگی چواری ئەمساڵ دادگای سلێمانی بڕیاری ئازادكردنی بۆ دانا ئەحمەد مەجیـــد، پارێـــزگاری پێشـــووی پارێـــزگای ســـلێمانی دەركرد و بەر لێبووردنی گشـــتی كـــەوت، بـــەاڵم هەفتـــەی رابـــردوو، دادگای تێهەڵچوونەوەی ســـلێمانی بڕیاری دووبارە

دەســـتگیركردنەوەی دانـــا ئەحمەد مەجیدی دەركـــردەوە و بڕیـــاری ئازادكردنەكەشـــی

هەڵوەشاندەوە.بەپێـــی بڕیارێكـــی دادگای لێكۆڵینـــەوەی سلێمانی ، دەبوایە لەبەرواری 2011/3/2ەوە، دانـــا ســـلێمانی ، پێشـــووی پارێـــزگاری ئەحمەد مەجید، دەســـتگیر بكرابایە و بەپێی ماددەی )340(ی یاســـای ســـزادانی عێراقی

یەكێتی دۆسیەی دانای ئەحمەد مەجید دژی گۆڕان دەجوڵێنێتەوە

"بۆ ناچاركردنی گۆڕانە بەپێدانەوەی پۆستی پارێزگار بە یەكێتی"

پێشەوا محەمەد

ژماره 256 2014/11/29 5

بەموچەوە نەبێت. جگەلەوەش یەكێكی دیكە لەگەندەڵیەكان ئەوەیە، كە دیوانی پارێزگای ســـلێمانی چەند تەندەرێكی بەبێ رێنمایی و بەدەر لەیاســـا داوەتە چەند كۆمپانیا و چەند

كەسێكی دیاریكراو.بەبڕوای چاودێرانی سیاسیی، وەك چۆن ئازادكردنـــی دانـــا ئەحمەد مەجید سیاســـیی جواڵندنـــەوەی شـــێوەش بەهەمـــان بـــوو،

كەیسەكەی سیاسییە.د. یەحیـــا ئەحمـــەد، مامۆســـتای زانكـــۆ و چاودێـــری سیاســـیی، ئامـــاژەی بۆ ئەوە كرد، ئـــەو ماددەیەی پارێزگاری پێشـــووی سلێمانی پێ تۆمەتبار كرا، بەهیچ شێوەیەك بـــەر لێبووردنی گشـــتی ناكەوێت و تەواوی زیانەكانیشـــی پـــێ قەرەبـــوو دەكرێتـــەوە و دەڵێت "بەاڵم دانا ئەحمەد مەجیدیان خســـتە بەر لێبووردنی گشـــتی و زیانەكانیشیان پێ قەرەبـــوو نەكـــردەوە". بۆیە بە بـــڕوای ئەو چاودێرە سیاســـییە ئازادكردنی ئەو كەســـە بڕیارێكی سیاسیی بووە. گوتیشی "دووبارە جواڵندنەوەشی بڕیارێكی سیاسییە، بەتایبەت لەالیەن یەكێتیەوە، دەیەوێت وەك فشـــارێك بیخاتە ســـەر گۆڕان تا پۆســـتی پارێزگاری ســـلێمانی پێ یەكالیی بكاتـــەوە و لەگۆڕانی بســـتێنێت و ســـۆزی خەڵكیـــش رابكێشـــێت بەوەی بڵێت ئـــەوە پارێزگاری گۆڕان بووە،

بەاڵم چ گەندەڵییەكی ئەنجام داوە".بۆچوونـــی دا هەوڵـــی زۆر ســـڤیل یەكێتـــی وەربگرێـــت، دوای چەندیـــن هەوڵ بەرپرســـی بەچەنـــدان پەیوەندیكـــردن و یەكێتییـــەوە، تەنهـــا ئەوەیان گـــوت، كە ئەو حیـــزب وەك ئـــەوان و یاســـاییە كەیســـە نایەنەوێـــت هیچی لەبارەوە بڵێن و دەســـتی تێوەربـــدەن، بەڵكـــو ئـــەوە دادگایـــە و هەر

بڕیارێك دەیدات خۆی لێی بەرپرسە.لەهەمان دۆسیەی گەندەڵی وشكەساڵیدا، فەرمانبـــەری ســـێ دادگا 2012 ســـاڵی ســـاڵ و بەحـــەوت پارێـــزگای دیوانـــی یەكێكـــی تری بەدوو ســـاڵ زیندانی ســـزادا. بەپێی كۆنووســـی دانیشـــتنەكانی ئەوكاتەی دادگا، ئەو ســـێ كەســـە لەدانپێدانانەكەیاندا تۆمەتباركـــردووە پێشـــوویان پارێـــزگاری بـــەوەی هەڕەشـــەی لێكردوون كـــە، ئەگەر پابەندبن بە یاســـاوە. لەژێر فشـــاری ئەودا، ناچاركـــراون بەو كارانەی كردویانە. خودی كەســـوكارەكانیان و فەرمانبەرانـــە ئـــەو چەندین جار ســـكااڵیان كـــردووە، كە بۆچی پارێزگاری پێشوو ئازاد كراوە و ئەوان بەر

لێبووردنی گشتی نەكەوتوون؟!!

مەجیـــد بریتی نەبـــووە لەهەدەردانی پارە و گەندەڵـــی، بەڵكـــو بەوتەی ئەو، كەیســـەكەی بریتـــی بووە لە "هەندێك هەڵە و كەموكوڕی ئیداری". هەڵســـوڕاوەكەی گۆڕان ئەوەشـــی راگەیاند، "دواتر كەیسەكەی كرا بەسیاسیی و بـــۆ ئـــەوەی بزووتنـــەوەی گۆڕانـــی پـــێ لەكەدار بكەن، ئەو كەیسەیان كرد بەوجۆرە

و هەتا بەئەمڕۆشیان گەیاندووە".و دادگا تـــازەی بەبڕیـــاری ســـەبارەت ئامادەیـــی ئەو بزووتنەوەیە بـــۆ هێنانی دانا ئەحمـــەد مەجیـــد بـــۆ بـــەردەم دادگا، تۆفیق رەحیم گوتی "دادگای سلێمانی بڕیاری خۆی داوە و ئەو كەسەی ئازاد كردووە، ئێستا بە چ پاســـاوێك ئەو بڕیارە هەڵوەشاوەتەوە"؟! باســـی لەوەش كـــرد، بزووتنـــەوەی گۆڕان ئـــەو كەســـەی هێناوەتـــە بـــەردەم دادگا و لـــەوێ بووە، كە بڕیـــاری ئازادكردنی دراوە هـــەر داوای دادگا "هـــەركات گوتیشـــی و كادرێكی گۆڕان بكات ئامادەین، بەمەرجێك وەك ئـــەم كەیســـە بەسیاســـی نەكرێـــت و هەركاتێك خۆیان چۆنیان بووێت بیجوڵێنن". ئاشكراشی كرد، ئەم كەیسە لەالیەن دادگاوە بەمەبەســـتی بـــەاڵم داخـــراوە، جـــار دوو

سیاسیی دەجوڵێندرێتەوە.بەپێـــی راپۆرتەكانـــی چاودێریـــی دارایی ئەوكاتە، كە دانای ئەحمەد مەجید پارێزگاری ســـلێمانی بوو و باڵوكرانەوە، دانای ئەحمەد مەجیـــد و ژمارەیـــەك فەرمانبـــەری بـــااڵ و خوارەوە لە دیوانـــی پارێزگا، تۆمەتبارن بە بەفیڕۆدانی پارە و سامان و ئیختیالسكردنی پـــارەی خەڵك، تـــا پێدانی تەنـــدەر و پڕۆژە نزیـــك خەڵكانـــی و خـــراپ بەكۆمپانیـــای لەپارێزگار بەدەر لەیاسا، هەروەها ونكردنی حیســـاباتی زۆری ســـااڵنێكی دۆســـیەی پارێـــزگا، تـــا گەندەڵییـــەكان ونبـــن و كەس دەســـتیان پێنەگات و ســـەرەنجام دۆسیەكە

دابخرێت.لەراپۆرتێكـــی دیوانـــی چاودێریـــدا كە لە 2-7-2009 دەرچـــووە، دیوانـــی پارێـــزگای سلێمانی لەپرسی وشكەساڵیدا زیاتر لەدوو یەكێكـــی بەهـــەدەرداوە، دیناریـــان ملیـــار دیكـــەش لەگەندەڵیەكان كـــە پارێزگاری پێ تۆمەتبـــار كـــراوە، دیارنەمانـــی ئەوەلیاتـــی ژمێریاری ساڵی 2007ی دیوانی پارێزگایە، كە هیچـــی دیارنەمـــاوە و لەدیوانی پارێزگا نەمـــاوە، تەنانـــەت لەوەزارەتـــی هەرێـــم بۆ كاروبـــاری داراییـــش ئەوەلیاتـــی نییـــە، بەو پێیەش بودجەی ســـاڵێكی پارێزگا بەتەواوی پەیوەندییـــی ئـــەوەی تەنهـــا نییـــە، دیـــار

ســـلێمانی، حوكمـــی شـــەش ســـاڵ زیندانی بەغیابـــی بەســـەر دانـــای ئەحمـــەد مەجیددا ســـەپاند، د.فەرهاد حاتم، داواكاری گشـــتی ســـلێمانی، لەوكاتەدا رایگەیاند "ئەم سكااڵیە لەســـااڵنی گشـــتییەوە داواكاری لەالیـــەن پێشـــووی پارێـــزگاری لەســـەر رابـــردوو ســـلێمانی دانای ئەحمەد مەجید تۆماركراوە، لـــەو كەیســـەدا كۆمەڵێـــك كەســـی دیكەش تێیدا تۆمەتباركراون، لەســـەر بەهەدەردانی سامانی گشـــتی ، بەملیۆنان دۆالر لەسامانی

گشتی براوە".بەاڵم لەبەرواری 2014/4/6دا، دانای ئەحمەد مەجیـــد، بەبڕیـــاری دادگاو بەئامادەبوونـــی خۆی ئازاد كرا و كەیسەكەشـــی راستەوخۆ ســـەرۆكایەتی ئـــەوكات گەرچـــی داخـــرا. هەرێم بەیاننامەیەكـــی لەوبارەیەوە دەركرد و تەئكیـــدی لـــەوە كـــردەوە، كە ســـەرۆكی هەرێـــم هیـــچ لێبووردنێكی تایبەتـــی بۆ ئەو مەبەستە دەرنەكردووە، بەاڵم پارێزەرەكەی ئاماژە بـــەوە دەدات، كە دانا ئەحمەد مەجید بـــە لێبووردنی ســـەرۆكایەتی هەرێـــم ئازاد

كراوە.لەوبارەیەوە، ئـــاراس ئەحمەد، پارێزەری دانـــا ئەحمەد مەجید، گوتی "ئـــەو ماددەیەی پارێزگاری پێشـــووی ســـلێمانی پێ دادگایی ژمـــارەی گشـــتی لێبوردنـــی بـــەر كـــرا، دووی ســـاڵی 2012 كەوتـــووە، بۆیـــە ئازاد كـــراوە و دۆســـیەكەی داخـــراوە". تەئكیدی لـــەوەش كردەوە، دادگا بۆ هەمیشـــەیی ئەو كەیســـەی داخســـتەوە و قابیلی جارێكی تر

تێهەڵچوونەوە نییە.پێشـــووی پارێـــزگاری لەئێستاشـــدا بزوتنـــەوەی هەڵســـوڕاوی كـــە ســـلێمانی، گۆڕانـــە و لەدەرەوەی واڵتە، لەســـەر داوای داواكاری گشـــتی و لەالیەن دادگای تەمیزی ســـلێمانییەوە بڕیـــاری دەســـتگیركردنەوەی بۆ دەرچـــووە، ئەم بابەتـــەش خوێندنەوەی

جیاوازی بۆ دەكرێت.محەمـــەد تۆفیـــق رەحیـــم، هەڵســـوڕاوی دیاری بزووتنەوەی گۆڕان، ئاماژەی بەوەدا، هەر لەســـەرەتاوە كەیســـەكەی دانا ئەحمەد

"ئەگەر دانا دەستگیر بكرێتەوە حەوت ساڵ زیندانی دەیگرێتەوە"

سياسەت

6 ژماره 256 2014/11/29

سەردانی پەروین بوڵدان و سەاڵحەدین دەمیرتاش بۆ الی ئۆجەالن لە زیندانی ئیمرالی - 2013

سياسەت

كـــورد پرســـی پرۆســـەی چارەســـەری پێدەنێتە قۆناغێكی تازەوە. ئەگەر پرۆسەكە ئاوا بەڕێوەبچێ، ئەوە لەكۆتایی ئەمســـاڵ یا سەرەتای ساڵی تازەوە ئۆجەالن بەشێوەی فەرمی جاڕی ئاگربەســـت، یاخود ناچاالكیی رەها دەدات. لەبەرامبـــەر ئەمەش حكومەت پێكەوەدەنێـــت. چاودێـــری دەزگایەكـــی هەرچـــی ئۆجەالنیشـــە دۆخێكـــی نوێـــی بۆ فەرهەمدەكـــرێ و لەدورگـــەی ئیمرالییـــەوە بـــۆ دامەزراوەكانـــی "مەتـــە" دەگوێرزێتەوە، كە وەك ماڵ و نیشـــتەجێبونی ناچاری وایە.

هەردووال لەسەر ئەمە رێكەوتوون.

دەخرێنەســـەر لەئەنكـــەرە دەرگاكان پشت

بەگوێرەی سەرچاوە هەواڵیە تایبەتەكان، لەهەفتەی رابـــردوودا شـــاندێكی حكومەتی توركیا، كـــە چەند بەرپرســـیارێكی پلەبااڵی تێدایـــە، لەگـــەڵ شـــاندێكی كۆمـــا جڤاكێـــن بەگوێـــرەی كۆبونەتـــەوە. كوردســـتان حكومـــەت شـــاندەكەی ســـەرچاوەكان راوێژكارێكـــی ئەردۆغـــان، بەرپرســـیارێكی پلەبااڵی میت و كەسێكی دیكەی لەوەزارەتی شـــاندەكەی هەرچـــی تێدابـــووە. ناوخـــۆ كەجەكەشـــە، باس لەوە دەكرێ كە سەبری ئۆكی تێدا ناســـراوەتەوە. لەو كۆبونەوەیەدا بـــۆ یەكەمجـــار شـــاندێكی بـــااڵی توركیـــا

بەشـــێوەی راســـتەوخۆ لەگـــەڵ شـــاندێكی كوردی كۆدەبێتەوە!

ســـەرچاوەكان باس لەوە دەكەن، كە ئەم كۆبونەوەیـــە دوای دوو كۆبونەوەی فەرعی دێـــت. یەكیـــان پێشـــتر لەئەنكـــەرە لەنێوان ساڵح موسلیم و دوو كەسی دیكەی سەربە كەجەكە و دەســـتەیەكی میت بەڕێوەچووە. لەو كۆبونەوەیەدا ســـاڵح موسلیم نامەیەكی هەروەهـــا ئەنكـــەرە. دەگەیەنێتـــە قەندیـــل لەئەنكەرەشەوە نامەیەكی حكومەتی توركیا دەگەیەنێتە قەندیـــل. كۆبونەوەی دووەمیش لەدهـــۆك بەڕێوەچووە، كە دیســـان ســـاڵح موســـلیمی تێدابـــووە و شـــاندێكی توركـــی لەیەكێك لەقەزاكانی ســـەربە دهۆك چاویان

قەندیل لەگەڵ ئەنكەرە رێكدەكەوێتوەرزی دووەمی پرۆسەی چارەسەری و قۆناغی ئاگربەستی رەها

بەشی سیاسەت

ژماره 256 2014/11/29 7

سياسەت

بەدوو كەسایەتی پلەبااڵی كەجەكە كەوتووە. هەروەهـــا بـــاس لـــەوە دەكـــرێ، لـــەدووەم كۆبونـــەوەدا شـــاندەكەی كەجەكـــە، دواهەم هەڵوێســـتی فەرمی خۆیانیان بەشـــاندەكەی

ئەنكەرە راگەیاندووە. ئەم كۆبونەوانـــە تەواوكەری زنجیرەیەك كۆبونەوەی دیكەن، كە لەنێوان شاندی میت و عەبدوڵاڵ ئۆجەالن لەئیمرالی بەڕێوەچووە. لەالیەكـــی دیكەشـــەوە شـــاندەكەی پارتـــی دیموكراسی گەالنیش هەم سەردانی ئیمرالیان كـــردووە، هـــەم نامەیەكـــی ئۆجەالنیشـــیان گەیاندۆتـــە قەندیـــل و لەقەندیلیشـــەوە دوو نامەیـــان هێناوەتەوە، یەكیان بۆ حكومەت و یەكیشـــیان بۆ ئۆجەالن. ئەم ترافیكە قورسە هەواڵگری، دیپلۆماســـی و سیاســـییە دوای رووداوەكانی 6-7 مانگی ئۆكتۆبەر دێت، كە تێیدا 40 هاواڵتی كورد گیانیان لەدەستداوە. هەروەهـــا پســـپۆڕەكان باس لـــەوە دەكەن، ئەمە یەكەمجارە هەردووال بەشـــێلگیرییەوە كۆدەبنـــەوە و كۆمەڵێـــك بەڵێنـــی دووالیەنە

واژۆدەكەن. رەهـــا- ناچاالكـــی پێشـــمەرج:

سكرتاریەتێكیش بۆ ئۆجەالنچاودێرەكان دەڵێن ئەنكەرە لەرێگەی شاندە نێوبژیوانەكان و شـــاندە راســـتەوخۆكانەوە داوای لەئیمرالـــی و قەندیل كـــردووە، چیتر ناتوانن تەحەمولی ئەوە بكەن لەالیەك باس لەپرۆسەی چارەسەری بكرێ و لەالیەكیش گروپە چەكدارەكان بەناو سنورەكانی توركیا بســـوڕێنەوە، تەنانەت چاالكـــی چەكداریش ئەنجامبـــدەن. لـــەوالش شـــاندەكانی قەندیل راگەیانـــدووە، بەراشـــكاوی بەحكومەتیـــان ئەوانیش چیتر ناتوانن بەدوای پرۆســـەیەك بكەون، كە نازانن چی تێدایە و لەســـەر چی دەبـــێ رێبكـــەون! بەقســـەی رۆژنامەنـــوس بورهـــان ئەكینجی، پێشـــتریش قەندیل لەوە نیگـــەران بووە، كـــە میت بەتەنهایـــی لەگەڵ ئیمرالـــی كۆببێتەوە. بۆیە داوایـــان كردووە

پرۆسەكە ئەوانیش بگرێتەوە. ئەكینجی بەپێی ئەو هەوااڵنەی لەسەرچاوە دەستیخســـتون، خۆیـــەوە تایبەتەكانـــی بەوەشـــی زانیـــوە، كە ئەنكـــەرە بەڵێنی داوە هێزەكانـــی كەجەكـــە ئـــەوەی بەمەرجـــی ســـەرەتا ناچـــاالك بـــكات و دواجاریش بۆ دەرەوەی ســـنورەكانیان راكێش بكات، ئەوا لـــەالی خۆیانەوە بەفەرمـــی خولی دووەمی پرۆســـەی چارەســـەری دەســـپێدەكەن، كە بریتییـــە لەدەركردنـــی لێبوردنـــی گشـــتی و قانونییـــەكان و ئامادەســـازییە دەســـتوری

بـــۆ گەڕانەوەی سیاســـییەكان و دواجاریش ئەكینجـــی بـــەاڵم لەگەریـــالكان. بەشـــێك راستییەكی تریشی بۆ دەركەوتووە، كە گەلێك گرنگە و كاریگەری لەســـەر كۆی پرۆسەكە هەیە. ئەویـــش: پێكەوەنانی ســـكرتاریەتێكە بۆ ئۆجـــەالن كـــە لەدامەزراوەكانـــی "مەتە"

هاوكاری لەگەڵ دەكەن. بەگشتی بەڵێنەكانی حكومەت لەو پاكێجە تازەیـــەدا كـــە نوســـخەیەكی بـــۆ ئیمرالـــی، یەكیـــان بۆ قەندیل و یەكیشـــیان بۆ هەدەپە نێردراوە، بەوەوە بەســـتراوەتەوە، كە دەبێ "ئاگربەســـت و ناچاالكی رەها پیادەبكرێت". بورهـــان ئەكینجی ئاماژە بـــەوە دەكات، كە الیەنـــی حكومـــەت گەلێـــك جەختی لەســـەر ئـــەوە كردۆتـــەوە، ئەم مەســـەلەیە بۆ ئەوان بەمانای نیازپاكی رەها دێت، هەر هەنگاوێك لەمـــڕوەوە بۆ ئـــەوان یەكالكـــەرەوە دەبێت. ئەحمـــەد داودئۆغڵـــو لـــەو پەیامـــەدا كە بۆ قەندیلـــی نـــاردوە گوتویەتـــی "ئێمە لەســـەر هەســـتیارییەكانی خۆمان لەبارەی پاراستنی نەزمی گشتیەوە بەردەوام دەبین و لەمڕوەوە بەهیچ شـــێوەیەك قەرەبوو بەكەس نادەین". ناوبراو ئاماژەی بـــەوەش كردوە "لەمەودوا پرۆســـەی چارەســـەری دەبێ بگاتە دواهەم دیمەنـــی خـــۆی، كـــە ئەویـــش چەكدانانە و لەكەشێكی دیموكراتیانەدا زەمینە بۆ خەباتی سیاســـی ئارام بڕەخسێندرێت. ئێمە بۆ ئەمە

ئامادەیی بێ ئەمال و ئەوالمان هەیە".پرۆســـەكە خۆیـــی ئۆجـــەالن

بەڕێوەدەباتشـــاندەكەی میـــت گەلێـــك شـــتی لەگـــەڵ ئیمرالـــی بڕیوەتـــەوە. بۆ ئـــەوەی قەندیلیش ئەمە قبوڵبكات، شاندە تێكەڵەكەی حكومەت–میت ئـــەم رێكەوتنەیان لەســـەر پاكێجەكەی حكومەت و ئیمرالی بەشاندەكەی قەندیلیش راگەیانـــدووە. قەندیـــل دوای تاوتوێكردنـــی وەاڵمەكەی خۆیان، بەنامە هەم بەحكومەت، بەهەدەپەشـــیان هـــەم و بەئیمرالـــی هـــەم راگەیاندووە. بەگوێرەی هەواڵەكەی بورهان ئەكنیجی: ئۆجەالن لەكۆتایی ئەم پرۆسەیەدا )كـــە دیار نییـــە كەنگێیە( بەشـــێوەی فەرمی و لەرێـــی كەناڵەكانـــی میدیـــاوە بانگەوازێك بـــۆ ئاگربەســـتی رەها، واتـــە ناچاالكی رەها لـــەم مەســـەلەیە ئـــەم بڕیـــارە دەردەكات. هەفتەیەدا لەنێوان شاندی هەدەپە و ئیمڕالیدا

تاوتوێ بكرێت. قەندیل ئەوەی راگەیانـــدوە كە "ناچاالكی رەهـــا بەمانـــای چەكدانـــان نایـــەت، بەڵكـــو بەواتـــای تەقەنەكردنی رەها دێت". شـــاندی

حكومەت نیگەرانییەكانی خۆی راگەیاندوە و داوایكردوە: نابێ چیتر ئەو رێكخستە چاالكی ســـەربازی بـــكات، رێگـــە كۆنتـــرۆڵ بكات، كەسەكان برفێنێت و پرۆژە ئاوەدانكارییەكان تێكبدات. ئۆجەالنیش ئەم مەســـەلەیە لەتوێی بانگەوازێك بەقەندیل رادەیەگەیەنێت. قەندیل لەســـەری كۆدەبێتـــەوە و ئەگەر پەســـەندی بكـــەن، ئـــەوە بەفەرمـــی ئەمـــە جـــاڕدەدەن. هەروەهـــا ئەنكـــەرە جەختـــی لەســـەر ئەوە كردۆتـــەوە، كە كەجەكە باڵـــی گەنجانی ناو شـــارەكانی هەڵبوەشـــێنێتەوە. ئەگەر قەندیل پاكەتەكـــە بپەژرێنێـــت، ئـــەوە "بزووتنەوەی "YDG–شۆڕشـــگێر واڵتپارێـــزی الوانـــی هەڵدەوەشـــێنێتەوە، كە پێشـــهاتەكانی دوایی رێكخستووە و حكومەتی قوشقی كردووە.

دەســـپێدەكات: چەكدانـــان ئەنجـــام: لەهەموو ئەمانە گرنگتـــر ئەوەیە، كە بڕیارە ئۆجـــەالن لەئیمرالییـــەوە لە ســـەرەتای ئەم بەهـــارەوە بەشـــێوەی فەرمی بانگـــەواز بۆ ناچاالكێتی، ئەگەر پرۆســـەكەش سەربگرێ، بـــۆ چەكدانانیـــش بـــكات. هەدەپـــە ئەمەیان لەئیمرالی زانیـــوە و دەیانەوێ ناوبراو ئەمە لەم بەهـــارەدا بـــكات. لەمەڕ ئەمـــە پەروین بوڵدان رایگەیاندووە، كە ئەگەری ئەوە زۆرە لەمانگی ئـــادار یان نیســـان ئۆجەالن داوای چەكدانان لەرێكخســـتەكەی بـــكات. تەنانەت دەمیرتاشـــیش ئەمەی دركاندووە، كە ئەگەر ئـــەوە چەكدانانـــی پرۆســـەكە ســـەربگرێ، خواســـتەكانی حكومـــەت بەدوادادێـــت. ئۆجەالنـــی پیادەكـــردوە، كـــە گرنگترینیـــان پێكەوەنانی "دەزگای چاودێری پرۆسەكە"یە كە لە 16 كەس پێكدێت. بەمجۆرە هەردووال یەكالكـــەرەوە بابەتـــی گەلێـــك لەســـەر رێكەوتـــوون، كە هێشـــتا مـــاوە بزانین كەی

یەكالیی دەكرێتەوە.

ئەگەر پرۆسەكە ئاوا بەڕێوە بچێ، لەساڵی

ئایندەدا ئۆجەالن بڕیاری ئاگربەست و ناچاالكی رەها دەدات، توركیاش

دۆخێكی نوێ بۆ ئۆجەالن فەراهەم دەكات

8 ژماره 256 2014/11/29

هەر بۆیە پێشبینی دەكرێت ئەو حیزبە لەژێر فشـــاری ئێراندا ئەو كارەی كردبێت، هەفتەی رابـــردووش مەكتەبی سیاســـی ئـــەو حیزبە بەبەیاننامەیەك سوپاســـی ئـــەو واڵتەی كرد،

لەبەرامبەر هاوكاریكردنیان.عەدنان عوســـمان نایشـــارێتەوە، كە ئێران و هەبـــووە رووەوە لـــەو زۆری فشـــاری ئـــەو دانیشـــتووانەكەی پێكهاتـــەی واقیعـــی پرســـەی ســـەپاندووە، جەختیـــش دەكاتەوە كە "مەترســـییەكی زۆر لەسەر سنوورەكانی ئـــەو واڵتـــە هەبـــوو، بۆیە دەیویســـت بەهەر ســـنوورانە لـــەو داعـــش بێـــت شـــێوەیەك دووربخاتەوە، مەسەلەكەش تەنها پەیوەست نییە بـــەوەی ئـــەوە سیاســـەتی یەكێتی بێت، بەڵكو بەرپرســـانی ئەو سنوورە نوێنەرایەتی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان دەكەن، بەڕای من ئەوە رێككەوتنێكی سیاســـی بووە

بەر لەوەی رێككەوتنی سەربازی بێت".الی خۆیەوە كەمال كەركوكی، بەرپرســـی مەكتەبی پەیوەندییەكانی پارتی و بەرپرســـی میحـــوەری رۆژئـــاوای كەركوكـــی هێزەكانی پێشمەرگە، لەچاوپێكەوتنێكدا لەگەڵ گۆڤاری ســـڤیل دەڵێت "ئێمە هیواخوازین هیچ هێزێك جگە لەهێزی كوردســـتان و پێشـــمەرگە لەو

و سیاســـی بەرپرســـانی ئەگەرچـــی جەخـــت كوردســـتان هەرێمـــی ســـەربازی لـــەوە دەكەنەوە، كە تەنها هێزی پێشـــمەرگە ناوچـــە كوردســـتانییەكانی دەرەوەی هەرێم دەپارێزێـــت، بـــەاڵم بەشـــداریپێكردنی هێـــزە و جەلـــەوال لەرزگاركردنـــی شـــیعییەكان سەعدییە مەترســـی الی بەشێك لەهاواڵتیان و چاودێرانی سیاسی هەرێم دروستكردووە، لەوەی لەئایندەدا ئەو هێزانە كێشـــە بۆ كورد

دروست بكەن.هەفتـــەی رابـــردوو هێـــزی پێشـــمەرگەی كوردســـتان بەهـــاوكاری چەنـــد هێزێكی تر ناحیـــەی جەلەوالی لەژێـــر كۆنتڕۆڵی داعش دەرهێنـــا، لەهەمان كاتیشـــدا ســـوپای عێراق بەهـــاوكاری هێزەكانی بەدر و خۆبەخشـــانی

شیعە ناحیەی سەعدییەیان كۆنتڕۆڵكرد.لەرۆشـــنبیران بەشـــێك لەكاتێكـــدا

هاوپەیمانێتـــی لەگـــەڵ ئـــەو هێزانـــە بەهەڵـــە دەزانن، بەپێویستیشـــی هێزی پێشمەرگە لەو

شوێنانە جێگیر بكرێنعەدنان عوسمان، رۆژنامەنوس و ئەندامی پێشـــووی پەرلەمانـــی كوردســـتان لەســـەر لیســـتی گۆڕان، هاوكاری نێوان پێشمەرگە و هێزی شـــیعەكان بەكارێكـــی خراپ ناودەبات و پێیوایە كورد پێویســـتی بەو هاوپەیمانێتییە "كـــورد دەڵێـــت ئـــەو وەك چونكـــە نییـــە، هاوپەیمانێكـــی گەورەتـــری هەیە، كە ئەویش هێزی هاوپەیمانانی رۆژئاوایە، ئەو ناوچانە بۆ ئێمە ناوچەی كوردســـتانین و لەچوارچێوەی عێراقیشدا ناوچەی جێناكۆكن، بۆیە پێویستی نەدەكـــرد هێـــزی بەدر و شـــیعەكان بهێنرێنە

ئەو ناوچانە".بـــەو پێیەی بەشـــداری ئەو هێزە شـــیعانە زیاتر لەو ناوچانە بەدیدەكران، كە بەناوچەی ناســـراون، وەك یەكێتـــی ژێـــر دەســـەاڵتی جەلەوال، خورماتـــوو و هەندێك ناوچەی تر،

مەترسی لەسەر ئایندەی ئەو ناوچانە هەیە، كە بەهاوكاری

میلیشیا شیعەكان رزگار دەكرێن

عەدنان عوسمان: كورد هاوپەیمانێكی گەورەتری هەیە كە رۆژئاوایە و پێویستی بە میلیشیا شیعەكان نیە

مەحمود سەنگاوی: تا دوێنێ و پێرێ مەمنوون بووین شیعە هاوكاریمان بكات، ئێستاش خەڵكێك دەیانەوێ

لەقورسایی پرۆسەكە كەمبكەنەوە

كەمال كەركوكی: گەر ئەمە رووبدات، خۆ كەس لەداعش دڕندەتر و توندوتیژتر نیە، ئێمە بەرگری لەخاكمان دەكەین

سەروەر ساڵەیی

سياسەت

ژماره 256 2014/11/29 9

بەبـــڕوای ئـــەو تائێســـتا لەقازانجـــی كـــورد نەبووە، بۆچوونیشی وایە كە پێویستە بوونی هێزی پێشـــمەرگە لەو ناوچەیـــە بقۆزرێتەوە و ئـــەو هێـــزە لـــەو ناوچانـــە جێگیـــر بكرێت، دەشڵێت "پێویستە پێشـــمەرگە جێگیر بكرێت و ئاســـەوارەكانی تەعریب نەهیڵدرێت و رێگا بـــۆ گەڕانەوەی خەڵكی كـــوردی ئەو ناوچانە

خۆش بكرێت".هەرچەنـــدە مەحمود ســـەنگاوی پێیوانییە بـــۆ هێـــزە ئـــەو هێـــزە شـــیعانە مەترســـی بـــەاڵم بكـــەن، دروســـت كوردســـتانییەكان وەك خۆی دەڵێت "كورد هێشـــتا ناوچەكانی خـــۆی وەرنەگرتۆتـــەوە، دوای داعش لەگەڵ عێراقیشدا تووشی كێشـــە هەر دەبێت، بەاڵم

نازانم جۆری كێشەكان چۆن دەبێت".ئازادكردنـــی دوای لەكاتێكدایـــە ئەمـــە عامـــری هـــادی ســـەعدییە و جەلـــەوال ســـەرۆكی رێكخـــراوی بـــەدر رایگەیانـــد، كە ئـــەوان بەهاوكاری لەگەڵ هێزی پێشـــمەرگە هەردوو ناحیەكەیان ئازادكـــردووە، حەیدەر عەبـــادی ســـەرۆك وەزیرانیـــش لەبەرامبەر لەبەیاننامەیەكـــدا ناوچەكـــە بەئازادكردنـــی پیرۆزبایی لەهێزەكانی بەدر و سوات و هێزە شـــیعەكان كرد، بـــەاڵم لەبەیاننامەكەیدا هیچ

ئاماژەیەك بەڕۆڵی پێشمەرگە نەكرابوو.بەرپرســـەی ئـــەو ئەوەشـــدا لەگـــەڵ دەكات بـــەوە ئامـــاژە پێشـــمەرگە هێـــزی پێشـــمەرگەی هێـــزی "داوامانكـــردووە كـــە كوردســـتان بچێتـــە مەندەلـــی و ســـەعدییە، ئەوانیش بۆیان هەیە بێنە ناوچەكە، بەاڵم ئێمە رێگە نادەین جارێكی تر تەعریب و كوردكوژ

و پێشمەرگەكوژەكان بێنەوە ئێرە".لەبارەی ئەو مەترسییانەی لەئایندەدا هێزە شیعەكان بۆ كورد لەو ناوچانە دروستیدەكەن، كەمال كەركوكی دەڵێت "پێشـــمەرگە و گەلی كوردســـتان خاوەنی مـــاف و خاكی خۆی و پاراستنی پڕۆســـەی دیموكراسییە، جیهانیش لەگەڵمانـــە، هیواخوازیـــن ئەو شـــتانە نەیەنە پێش، ئەگەر هاتە پێشـــیش، كەسیان لەداعش دڕندەتـــر و توندوتیژتـــر نین، ئێمـــە بەرگری

لەخاك دەكەین".بەوتەی ســـەنگاوی ئێســـتا هێزە شیعەكان بەســـوپا و پۆلیسیشـــەوە، بارەگای فیعلییان لەناحیەی سەعدییە هەیە، بەاڵم هاتووچۆیان بـــۆ جەلـــەوال هەیـــە، لەبەرامبەریشـــدا هێزی پێشـــمەرگە هیچ بارەگایەكی لەسەعدییە نییە و تەنهـــا هاتووچـــۆی ئـــەو ناحیەیـــە دەكات. دەشـــڵێت "ئەوان كە لەبازگەكەوە دێن، ئەگەر هەوەســـمان لێبێـــت دەهێڵیـــن بێـــن، ئەگـــەر

هەوەسیشمان نەبێت ناهێڵین بێن".

چونكـــە ئەو بابەتە پەیوەنـــدی بەحكومەتەوە هەیـــە، ئێمـــەش كـــە لـــەم ناوچانەیـــن هێزی حكومەتین، ئەو مەســـەلەیەش مەســـەلەیەكی سیاســـییە و حكومـــەت وتوێـــژی خـــۆی لەو

بارەیەوە دەكات".بەبڕوای عەدنان مەترسییەكی گەورە لەسەر ئاینـــدەی ئەو ناوچانە هەیە، كە بەهاوبەشـــی لەگـــەڵ شـــیعەكان رزگاردەكرێـــن، هۆكاری ئەو قسەیەشـــی بـــۆ ئـــەوە دەگەڕێنێتەوە، كە الیەنە شـــیعەكان نەیانتوانیوە جگەلە ئامرلی، هیچ ناوچەیەكـــی خۆیان لەداعـــش بپارێزن. تێكشـــكاندنی "پێویســـتە دەڵێـــت هەروەهـــا داعش دەســـتكەوتێك بێت بۆ كـــورد، چونكە ئـــەو ناوچانـــە كوردســـتانین و دابڕێنـــراون، ئەو هێزانەش لەئایندەدا دەبنە مەترســـییەكی گـــەورە، چونكە پێكهاتەی دانیشـــتووانی ئەو ناوچانەش لەقازانجـــی پێكهاتەی عەرەبیدایە، بـــۆ نموونـــە 80%ی دانیشـــتووانی جەلـــەوال و ســـەعدییە عەرەبن و لـــەو رێژەیەش 50-60%ی عەربـــی هـــاوردەن كـــە دژی كوردن، بۆیە لەئایندەدا دەبنە مەترسی بۆ سەر هەرێم بەگشتی و كوردانی ئەو ناوچانە بەتایبەتی".

كـــورد دەزانێـــت بەگرنگـــی هەروەهـــا پێداچوونـــەوە بەو رێككەوتنـــە بكات، چونكە

ناوچانـــە نەمێنێتـــەوە، هێزەكانی پێشـــمەرگە فەرمانڕەوا بن لەو شـــوێنانە تاكو رادەســـتی

ئیدارەی ناوچەكەی دەكەنەوە".ناوبـــراو پێـــی باشـــە خاكـــی كوردســـتان خەڵكـــی كوردســـتان ئـــازادی بكات لەســـەر ئـــەرز، هێـــزی هاوپەیمانـــان و هێزەكانی تر لەئاســـمانەوە هاوكاری پێشـــمەرگە بكەن بۆ ئازادكردنی هەر ناوچەیەك. دەشـــڵێت "بەاڵم لەســـەر زەیوی دەبـــێ تەنها هێـــزی خۆمان

بهێنین، پێشمەرگە و تەواو".بەاڵم مەحمود سەنگاوی، ئەندامی مەكتەبی سیاســـی یەكێتـــی و بەرپرســـی میحـــوەری گەرمەســـێری هێزەكانی پێشمەرگە لەوەاڵمی پرســـیاری ســـڤیلدا لەبارەی بەشـــداریكردنی هێـــزە شـــیعەكانەوە لەشـــەڕی ئازادكردنـــی جەلـــەوال ســـەعدییە، گوتی "ئێوە پرســـیاری سەیر دەكەن، تا دوێنێ و پێرێ ئێمە مەمنوون بووین شیعە بێت هاوكاریمان بكات، ئێستاش كە شـــیعە هـــاوكاری كردوویـــن دەتانەوێت

لەقورسایی پڕۆسەكە كەم بكەنەوە"؟!لەبارەی بوونـــی رێككەوتن لەنێوان هێزی پێشـــمەرگە و هێزە شیعەكان، ناوبراو دەڵێت "تاكو ئێســـتا ئێمـــە تەنها قســـەمان كردووە، لەمەوال وەفدێك دروســـتدەكەین لەحكومەت،

سياسەت

بەشداریكردنی میلیشیا شیعەكان لەرزگاركردنی سەعدیە و جەلەوالدا گومانی الی خەڵكی كوردستان دروستكردووە

10 ژماره 256 2014/11/29

سياسەت

پەیوەندییەكی باشم لەگەڵ د. نەجمەدین

هەیە و لەوەتەی لێرەم ئیجابییەت لەو مرۆڤە

دەبینم

ئەگەر سەركەوتنی پێشمەرگە بەحیزبی

بكەین، ئەوە گوناهە و زوڵم لەمیللەت

دەكەین

ئێمە فیداكاری بۆ خاكی كوردستان دەكەین،

شوێنەكانی تریش خەڵكی خۆیان هەیە با ئەوان

ئازادی بكەن

شەڕ بۆ گێڕانەوە حەویجەش دەكەین، مساوەمەكردن لەسەر بستێك خاكی كوردستان

تاوانە

كەمال كەركوكی ئەندامی مەكتبی سیاسی پارتی و بەرپرسی میحوەری خۆرئاوای كەركوك:

ژماره 256 2014/11/29 11

كاتێك لەناوەڕاستی هەفتەی رابردوو بۆ ئەنجامدانی ئــــەم چاوپێكەوتنە پەیوەندیمان پێــــوە كــــرد، ئــــەو لەبەرەكانــــی شــــەڕ بــــوو لەقــــەزای دوبــــز، هــــەر لــــەوێ ســــڤیل ئــــەم دیمانەیــــەی لەگــــەڵ د. كەمــــال كەركوكــــی ئەندامــــی مەكتەبــــی سیاســــی و بەرپرســــی مەكتەبــــی پەیوەندییەكانی پارتی دیموكراتی كوردســــتان ئەنجامدا، كە ئێســــتا بەرپرسی میحــــوەری رۆژئــــاوای كەركــــوك و قەزای دوبــــزی هێزەكانی پێشــــمەرگەیە لەشــــەڕی دژی داعــــش، بــــاس لەبارۆخــــی بەرەكانــــی لەخۆرئــــاوای داعــــش بــــە دژ پێشــــمەرگە كەركــــوك و جەنگــــی داعــــش بــــە گشــــتی

دەكات.

سياسەت

رزگاركردنی جەلەوال و سەعدییە چ گرنگییەكـــی بـــۆ بەرەكانـــی تری شـــەڕ

هەیە؟كەمـــال كەركوكـــی: هەمـــوو شـــوێنێكی كوردســـتان رزگار بێـــت، بـــۆ ســـەرجەم گەلـــی كوردســـتان جێگەی خۆشـــحاڵی و ســـەربەرزییە و بۆ ســـەرجەم بەرەكانیش ئەوەیـــە، ســـوودەكەش بەســـوودە، دەبێـــت كوردســـتان لەتیرۆرســـتان و ئەو رێكخـــراوەی ناوی لەخـــۆی ناوە دەوڵەتی پـــاك ناســـراوە بەداعـــش و ئیســـالمی بكەینەوە، هەرچەند زووترە تیرۆریســـتان لەهیچ شوێنێك نەمێنن و بگەینە سنووری سروشـــتی خۆمـــان، كـــە چیـــای حەمرینە سروشـــتی لەســـنووری تیرۆرســـتان و

كوردستان دەربكەین.جەلـــەوالدا لەرزگاركردنـــی هەندێك دەنگی حیزبی بەرزكرانەوە، ئەمە دەســـكەوتی حزبێكـــی دیاریكراوە یان هی

پێشمەرگەی كوردستانە؟ئـــەوە لەراســـتیدا كەركوكـــی: كەمـــال هەڵەیەكـــی گەورەیە، چونكـــە ئێمە لێرە بۆ حیزبێـــك كار ناكەیـــن، بەڵكـــو هەموومان بەوەزارەتـــی ســـەر و پێشـــمەرگەین و چاودێـــری لەژێـــر پێشـــمەرگەین، سەرپەرشتی جەنابی سەرۆك بارزانی، بۆ ســـەرجەم گەلی كوردســـتان كار دەكەین، الیەنـــە و گـــۆڕان و یەكێتـــی و پارتـــی ئیسالمییەكان و مەسیحی و توركمانەكان هەموومـــان بـــۆ ئـــەوە كار دەكەین خاكی كوردستان لە تیرۆریستانی پاك بكەینەوە، جـــا پارتی كێیە؟ یەكێتی كێیە؟، هەموومان بەشێكین لەو میللەتە و بۆ كوردستان كار

دەكەین، بۆیە ئەگەر بەحیزبی بكەین، ئەوە گوناهەو زوڵم لەمیللەت دەكەین.

پێتوانییـــە ئەو نەفەســـە حیزبییە واقعێك بێت و لەسەرجەم بەرەكانی هێزی

پێشمەرگەدا هەبێت؟كەمـــال كەركوكـــی: ئـــەو نەفەســـە الی ئێمـــە لەمیحوەری رۆژئـــاوای كەركوك و قەزای دوبـــز نییە، لێـــرە هەموومان وەك یەك تیم كاردەكەین، پارتی تێدایە، یەكێتی تێدایـــە، الیەنی تـــر و بێالیەنیشـــی تێدایە، ئێمـــە دەڵێیـــن ئـــەو كارەی دەیكەین كاری پێشـــمەرگەیە، پێشـــمەرگەش پێشمەرگەی گەلی كوردســـتانە، راســـتە ئەم لەم حیزبە و ئـــەو لەو حیزبی ترە، بـــەاڵم هەموومان ئـــەو ســـەر بەوەزارەتـــی پێشـــمەرگەین، وەزارەتـــەش لەژێـــر سەرپەرشـــتی كاك نێچیرڤـــان بارزانی ســـەرۆكی ئەنجومەنی وەزیـــران و كاك مەســـعود بارزانییە، كە فەرمانـــدەی گشـــتی هێـــزە چەكدارەكانی كوردســـتانە، لەبەرئەوە ئـــەوان و ئێمەش پێشـــمەرگەی گەلـــی كوردســـتانین و ئەم دەستكەوتە بۆ گەلی كوردستانە، حەرامە، حەیفە من لێرە سەركەوتنم بەدەستهێناوە بڵێـــم ئەمـــە پارتی كردی، ئەو لـــەوال بڵێت یەكێتـــی كـــردی، ئەمـــە بەحیزبیكردنـــە و

لەبەرژەوەندی گەلی كوردستان نییە. بەشـــداریكردنی سوپای عێراق و میلیشیا شیعەكان لەئازادكردنی جەلەوال و ســـەعدییە لەئایندەدا بەزیان بۆ ســـەر ئەو

ناوچانە ناشكێتەوە؟كەمـــال كەركوكـــی: ئێمـــە هیواخوازین هیـــچ هێزێـــك جگـــە لەهێزی كوردســـتان و پێشـــمەرگە لـــەو ناوچانـــە نەمێنێتـــەوە، بـــن فەرمانـــڕەوا پێشـــمەرگە هێزەكانـــی لـــەو شـــوێنانە، تاكـــو رادەســـتی ئیدارەی ناوچەكـــەی دەكەنەوە، بەاڵم لەســـنووری ئێمە كـــە 11/19 رێكخراوی تیرۆریســـتی داعشـــمان لەســـنوورەكە دەركـــرد، تەنها پێشمەرگەی میحوەری رۆژئاوای كەركوك و قەزای دوبز تێیدا بەشـــدار بوو، تەنانەت پێشمەرگەی میحوەرەكانی تر و دەزگاكانی پۆلیس و ئاسایشیشمان تێكەڵ بەشەڕەكە نەكرد، ئەگـــەر لەئایندەش پێویســـت بێت، لەمیحوەرەكانی تر هاوكاری یەكتر بكەین زۆر ئاســـاییە. من پێمباشـــە لەسەر خاك تەنها هێزی خۆمان واتە پێشمەرگە بهێنین و هێـــزی هاوپەیمانـــان و هێزەكانی تر لە

ئاسمانەوە هاوكاری پێشمەرگە بكەن.لـــەوەی ئـــەو هێزانـــە ناترســـن لەئایندەدا كێشـــە بۆ مانەوەی پێشـــمەرگە

دروست بكەن؟ســـەبارەت كەركوكـــی: كەمـــال بەمیحوەرەكەی ئێمە، تائێستا هیچ هێزێكی عێراقی و دەرەكی لەسەر خاك لەگەڵماندا

نییە، تەنها كورد و كوردستانین.خەرابـــەڕووت بەئازادكردنـــی تاچەنـــد ئێـــوە، لەمیحوەرەكـــەی و كەركـــوك ســـەر مەترســـییەكانی

دەوروبەری رەویونەتەوە؟ناوچەیـــە ئـــەو كەركوكـــی: كەمـــال رووبەرێكـــی زۆری هەیـــە و ناوچەیەكـــی زۆر مەترســـیدار بوو بۆ سەر كەركوك و دوبز و شوێنەكانی تر، بەدوورخستنەوەی تیرۆریســـتان لەو ناوچەیـــە، دەتوانم بڵێم تاڕادەیەكی ئێجگار زۆر ســـەقامگیری ئەو ناوچانـــە بەهێزتـــر بـــوو، هێشـــتا هەندێك

شوێنی تر ماوە ئازاد بكرێن. دەگوتـــرێ میحوەرەكـــەی ئێـــوە رووبەڕێكـــی بەرفراوانـــە و هێزی كەمتان

لەبەردەستە؟كەمـــال كەركوكی: ئێمـــە هێزمان هەیە، كـــە ئێســـتا هـــاوكاری میحوەرەكانـــی تر دەكات، هـــەر هێزی میحـــوەری رۆژئاوای كەركـــوك و قـــەزای دوبزە، بەاڵم ئێســـتا لەمیحوەرەكانـــی تر خەبات دەكەن، ئەگەر رۆژێك گەیشـــتینە قەناعەتـــی ئەوەی ئەو هێزانە بهێنینەوە الی خۆمان، بەبێ ئەوەی هاوســـەنگی میحوەرەكانـــی تـــر تێكبچێت،

ئەو كارە دەكەین. هەندێك زانیاری باس لەوە دەكەن هێزی پێشمەرگە بەپالن كار بۆ ئازادكردنی ناوچەكانـــی ئەمدیوی پـــڕۆژەی ئاوەكەوە دەكات، تاكـــو ئاوەكـــە ببێتـــە ســـنوورێكی

سروشتی بۆ خاكی كوردستان؟كەمال كەركوكی: ئەســـڵەن شتی وانییە، ئەوەشـــی وا دەڵێـــت هەڵەیەكـــی گەورەیە، خەرابـــەڕووت لەوبـــەری ئاوەكەوەیـــە و ناوچەكانی تریش لەژێر چنگی تیرۆریستان دەردەكەین، وەك تەللوەرد و مەال عەبدوڵاڵ و مەكتەب خالید، ئەوە شوێنی تیرۆر نییە

و دەبێت بڕۆن. بەاڵم چەند شارەزایەكی سیاسی پێیانوایـــە هەندێـــك ناوچەی كوردســـتانی عەرەبـــە، زۆرینەیـــان ئـــەوەی بەهـــۆی مەحاڵە بگەڕێننەوە سەر كوردستان، بۆیە پێشـــنیاری رێكەوتن بۆ چارەنوســـی ئەو

ناوچانە دەكەن؟ كەمـــال كەركوكـــی: ئەو قســـانە هەڵەن، مســـاوەمەكردن لەســـەر بســـتێك خاكـــی كوردســـتان تاوانـــە، خـــاك خاكـــە، ئەگەر

سەروەر ساڵەیی

12 ژماره 256 2014/11/29

سياسەت

سنووری سروشتی خۆمان چیای حەمرینە

لەو ناوچەیەی ئێمەش بازرگانی لەگەڵ

ناوچەی ژێردەستی داعش هەبووە

پێموایە زۆرینەی گەلی توركمان رەزامەندە

بەگەڕانەوەی كەركوك بۆ سەر هەرێمی

كوردستان

بەپێی ئەو قسەیە بێت دوای چەند ساڵێكی تر نەكورد دەمێنێت نە كوردستان، چونكە عـــەرەب ژمارەیـــان زۆرتـــرە و منداڵیـــان زیاتر دەبێت و ژنی زیاتر دەهێنن، دەتوانن تەعریـــب كوردســـتان بەئاســـانی زۆر بكـــەن، بۆیە دەبێت ئێمە كار لەســـەر ئەوە بكەیـــن، كیانی كوردســـتان لەســـەر خاكی دەوڵەتـــی و دابمەزرێنیـــن كوردســـتان هەبێـــت، كوردســـتانمان ســـەربەخۆی عەرەبـــی شـــیعە لەســـەر خاكـــی خۆیـــان دەوڵەتی شیعەســـتانیان هەبێـــت، عەرەبی ســـوننەش لەســـەر خاكی خۆیان دەوڵەتی سوننەســـتانیان هەبێت، سنووری خۆمان خۆمانی لەسەر بدەین بەكوشت و نەهێڵین

لەژێر دەستی كەسانی تر بمێنێت.پێشـــمەرگە هێـــزی كەوایـــە گێڕانـــەوەی و كۆنتڕۆڵكـــردن بـــۆ كار حەویجەش دەكات، وەك بەشێك لەناوچە هەرێـــم دەرەوەی كوردســـتانییەكانی كەئێستا تەواوی دانیشتووانەكەی عەرەبن

و لەژێر دەستی داعشدایە؟كەمال كەركوكـــی: بەدڵنیانییەوە، واجبە ســـەرجەم خاكـــی كوردســـتان بگەڕێتەوە

سەر كوردستان. پێتوانییە لەئەگـــەری ئەنجامدانی راپرسیشـــدا كـــورد حەویجـــە و ناوچـــە

هاوشێوەكانی دەدۆڕێنێت؟كەمال كەركوكی: تەواو، راپرســـی نەما، خاكـــی كوردســـتان خاكـــی كوردســـتانە، چونكە ئەگەر بڕوانیتە ماددەی نۆزدەیەمی یاســـای پەرلەمانی كوردســـتان و ماددەی 121 و 141ی دەستووری عێراق، بڕیاری ئاســـاییكردنەوەی بـــۆ پێدەركـــردووە بارودۆخـــی ئـــەو شـــوێنانە، دەســـتووری عێراقیـــش دانـــی بەیاســـاكانی پەرلەمانـــی كوردستاندا ناوە، لەبەرئەوە جێبەجێكراوە، ئـــەو بەخوێـــن پێشـــمەرگە جگەلـــەوە ناوچانەی پاراســـتووە و ئێمـــەش رۆژانە شەهید و قوربانی دەدەین و تیرۆریستان

قەالبێكیــــان گرتبــــوو، دواتریــــش لۆرییەك و قەالبێكــــی تر گیــــران، دواتــــر ژمارەیەك پێشــــمەرگە ئۆتۆمبێلێكی تریان گرت، ئینجا هەواڵمــــان پێگەیشــــت كــــە 10 ئۆتۆمبێــــل رەتبوونە، هەندێك شــــتی تر دەربازبوون، ئیتر مەســــەلەی قاچاغە لــــەو ناوچەیە، ئەو كەسانەش كە گرتمانن رادەستی دادگامان كــــردن و ئێمــــە نەمانویســــت خۆمان وەكو میحوەر تەدەخولی وردەكارییەكان بكەین، دیــــارە ئەوانیــــش ئیعترافاتیــــان كــــردووە، كە كــــێ و چۆن ئاســــانكاریی بۆ كردوون. بۆیە هەر كەســــێك لەهەر ئاستێكدا دەستی لــــەو كارەدا هەبێــــت و ئاســــانكاریی بــــۆی كردبن، قەناعەتی تەواوم هەیە ئیجرائاتیان

بەرامبەر دەگیرێتەبەر. لەئێستادا پرسی پێكهێنانی هێزی پاســــەوانی نیشــــتیمانی و هێــــزی تایبەتــــی توركمان لەكەركوك پرسێكی گەرمە، ئێوە

پێكهێنانی ئەو هێزانە چۆن لێكدەدەنەوە؟كەمــــال كەركوكی: هــــەر هێزێــــك لەناو خاكی هەرێمی كوردستان، كە كەركوكیش بەشــــێكە لەهەرێم، بڕوات خــــۆی ناونوس بــــكات، ئێمە بەجاش و چەتە و بەكرێگیراو و ناپــــاك لێــــی دەڕوانیــــن و بەدڵنیانییــــەوە ئیجرائاتیان بەرامبــــەر دەگرینەبەر، چونكە ئەوە خاكی كوردستانە و نابێت كەس بڕواتە الیەنێكــــی تر و ببێتە داردەســــتی الیەنێكی تــــر بۆ مووچــــە، داوای توركمانەكانیش بۆ پێكهێنانی هێز هەڵەیــــە، چونكە ئێمە هێزی پێشــــمەرگەی كوردستانمان هەیە و تەواو، ئەگــــەر هەر گــــروپ و پێكهاتەیــــەك هێزی خــــۆی هەبێت، مانای وایە ئێمە تەســــفیەی و لەمەترســــیدارترین بكەیــــن. یەكتــــر تەنگانەترین رۆژی ئەم ناوچەیە، كە هێزی عێراقــــی چەكەكانــــی خــــۆی دایە دەســــتی داعــــش و داعش چەقۆی گرتە دەســــت بۆ ئەوەی خەڵكەكە ســــەرببڕێت، پێشــــمەرگە بەرگری لێكردن، پێشمەرگە تەنها بەرگری لەكورد نەكــــرد، بەڵكو بەرگــــری لەهەموو پێكهاتەكان كرد، بۆیە ئێســــتا كێ دەیەوێت بەرگــــری بــــكات بەخێــــر بێــــت و بابچێتــــە ســــلكی پێشــــمەرگەوە پارێــــزگاری بــــكات، دەرگای پێشــــمەرگەش كراوەیــــە بــــۆ هەر

كەمال كەركوكی: بڕوا ناكەم ســــەرۆكی هەرێم شتێكی شەخسی لەگەڵ پارێزگاری بەرپرســــێكی هیــــچ و هەبێــــت كەركــــوك تــــر لەكوردســــتان هەبێت، ئەو ســــەرۆكی هەموو هەرێمی كوردســــتانە، زۆر بەپاكی ئــــەوەی بــــۆ كاردەكات بەئەمانەتــــەوە و كوردستانێكی ئازاد و سەربەخۆمان هەبێت، دیپلۆماســــییەتی ســــەلماندووە، ئەوەشــــی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكایەتی حكومەت و پەرلەمانــــی كوردســــتانیش بــــوو وایكرد ئیجابــــی بەشــــێوەیەكی جیهــــان هەمــــوو

لەكوردستان بڕوانن و پشتیوانی لێبكەن. كەوایــــە ئــــەو تێبینییانەی پێشــــتر پارتی و بەرپرسانی ئەو حیزبە لەكەركوك بەرامبــــەر نەجمەددیــــن كەریــــم هەیانبــــوو

رەویونەتەوە؟كەمــــال كەركوكــــی: مــــن بــــەش بەحاڵی خۆم لەوەتەی لێرەم پەیوەندییەكی ئیجابی هەیــــە لەنێوانمان، پەیوەندی دەكات و هەر پێدوایســــتییەك هەبێت ئامادەیە پشتیوانی بكات، لەوەتەی لێرەم ئیجابییەت لەو مرۆڤە دەبینم ســــەبارەت بەم میحــــوەرە، دەكرێت ئەو پرسیارە رووبەڕووی ئەو بەرپرسانە

بكەنەوە، كە تێبینییان لەسەری هەبووە. تاچەنــــد پرســــی بازرگانیكــــردن

لەگەڵ داعش لەم میحوەرە هەبووە؟كەمال كەركوكی: من ناڵێم داعش، بەاڵم لەگەڵ ئەو ناوچەیەی ژێر دەســــتی داعش لەسنووری ئێمەش بازرگانی هەبوو، پێش ئــــەوەی بەرپرســــیاریەتی ئێــــرە وەربگرم، سەرپەرشــــتیاری ئــــەم میحــــوەرە بــــووم، رۆژێكیــــان كاتژمێر 12:15 خولەكی شــــەو هەواڵی ئەوەمان پێگەیشــــت، كە ژمارەیەك تانكــــەری نەوت دەربــــاز دەبن بۆ ناوچەی ژێر دەسەاڵتی داعش، دوای ئەو پەیوەندییە، پەیوەندیم بەكاك نــــادر، فەرماندەی لیوای دووی پیادەی هێزی پێشــــمەرگەوە كرد و مەفرەزەیەكمان دەركرد، بەاڵم نەگەیشتن و تانكەرەكان دەرباز بوون، لەگەڵ ئەوەشدا هەمان شــــەو توانیمان چوار تانكەر بگرین و هەولێــــر گەیاندمانــــە بەئەمانەتــــەوە و رادەســــتی دادگامــــان كــــردن، پێشــــتریش ئــــەو مەفرەزەیەی لەگــــەڵ منن لۆرییەك و

دەردەكەین، كوا ئەو سوپایەی هەڕەشەی لەكوردســـتان دەكـــرد؟ چەكەكانـــی نـــەدا كوردســـتان لەبەرئـــەوەی بەداعـــش؟ كوردستانە و تەواو. خۆ ئەگەر راپرسیش بكرێت شـــار بەشـــار ناكرێـــت، لەماددەی 140دا پارێـــزگای كەركوك بەدیاریكراوی

وەك پارێزگا باسكراوە. كەوایــــە ئــــەو راپرســــییە لەســــەر

بنەمای یەكە ئیدارییەكان ناكرێت؟وەكــــو نەخێــــر، كەركوكــــی: كەمــــال پارێزگایەكــــی تــــەواو، چونكــــە دەســــتوور ناوچــــە و كەركــــوك پارێــــزگای دەڵێــــت

جێناكۆكان. لــــەم میحــــوەرەدا هەماهەنگیتــــان تــــری پارچەكانــــی هێزەكانــــی لەگــــەڵ

كوردستان چۆنە؟كەمــــال كەركوكــــی: ئێمە لــــەم میحوەرە تەنهــــا هێزێكی رۆژهەاڵتی كوردســــتانمان لەگەڵدایــــە و زۆریــــش چاالكــــن و رۆڵیان بینیــــوە و ئەركەكانیــــان بەباشــــی دەكەن،

جگەلەوان كەسی تر لێرە نییە. ئێســــتا حكومەتــــی عێــــراق پالنی كۆنتڕۆڵكردنی موسڵی داڕشتووە، پێتوانییە كۆنتڕۆڵكردنــــی موســــڵ بەر لەشــــەنگال و دەوروبــــەری كوردســــتانییەكانی ناوچــــە مەترســــی و كێشــــە بۆ هێزی پێشــــمەرگە

دروست بكات؟كەمال كەركوكی: هەر شوێنێك لەداعش پــــاك بكرێتــــەوە مەترســــی نییە بــــۆ هێزی پێشــــمەرگەی كوردســــتان، ئینشاڵاڵ بتوانن بەجوانــــی پاكــــی بكەنەوە لەتیرۆریســــتان، بەاڵم ئەو ناوچانەی لەموسڵ و شوێنەكانی تــــر بەپێــــی مێــــژوو خاكــــی كوردســــتانن، ئێمــــە ئامادەین فیداكاری بــــۆ بكەین، بەاڵم شــــوێنەكانی تــــر خەڵكــــی خۆیــــان هەیە با

ئەوان ئازادی بكەن. د. نەجمەدیــــن كەریــــم ســــەردانی ســــەرۆكی هەرێمــــی كرد، ئەمــــە تێڕوانینی پارتی لەبــــارەی د.نەجمەدینــــەوە دەگۆڕێ و كاریگەری لەســــەر كاراكردنی پرۆسەی

گەڕانەوەی كەركوك دەبێت؟

ژماره 256 2014/11/29 13

سياسەت

راپرسی نەما، خاكی كوردستان خاكی كوردستانە

داوای توركمانەكان بۆ پێكهێنانی هێز هەڵەیە، چونكە پێشمەرگە هێزی

هەموو كوردستانە

هەر گەلێكی ئازاد لەهەلومەرجێكی وەك ئێستادا هەوڵ دەدات

كەسێكی وەك سەرۆك بارزانی هەبێت

تــــر نییــــە بتوانێت رۆڵی مەســــعود بارزانی بگێڕێت؟

كەمــــال كەركوكی: رەنگە كەســــانی زۆر هەبن، بەاڵم تائێستا نەناسراون.

وەك سەرۆكی پێشووی پەرلەمان، ئەگەر داوات لێبكرێت هەڵسەنگاندن لەنێوان خولی ئێســــتای پەرلەمان و ســــەردەمی تۆ

بكەیت، بۆچوونت چی دەبێت؟كەمــــال كەركوكــــی: من پێم باشــــە گەلی ئــــەو دووردا لەئایندەیەكــــی كوردســــتان هەڵســــەنگاندنە بكات، ئێســــتا نەكەوینە ناو بــــەراووردی بــــاش و خراپــــی ئــــەم و ئەو، هەموو پەرلەمان لەرۆژی دامەزراندنییەوە تائەمــــڕۆ و داهاتــــووش موڵكــــی خەڵكــــی كۆمێنــــت هەندێــــك رەنگــــە كوردســــتانە، لەسەر ســــەرۆكایەتی هەر خولێك هەبێت، بــــەاڵم گرنگ ئەوەیــــە رێــــڕەوی پەرلەمان

بەردەوامە. ئێســــتا پارتــــی زیاتــــر لەپێشــــوو لەپەیــــەدە و پەكەكەوە نزیكــــە، دەگوترێت ئــــەو نزیكبوونەوەیە بۆ دابڕاندنی ئەو دوو هێزەیە لەیەكێتی، بۆچوونت لەمبارەیەوە؟

پارتـــی بـــەردەوام كەركوكـــی: كەمـــال دیموكراتـــی كوردســـتان و ســـەرۆكایەتی هەرێـــم پەیوەندییەكـــی زۆر باشـــی لەگەڵ الیەنـــە سیاســـییەكانی رۆژئـــاوا هەبـــووە، تەنها لەگەڵ چەنـــد الیەنێك نەبێت، ئەوەش لـــەم هەلومەرجـــەی دواییـــدا رۆژ بـــەڕۆژ بـــەرەو باشـــتر دەچێـــت، ئـــەو قســـەیەش ئەســـڵ و ئەساســـی نییـــە، هەمـــوو الیەنە سیاســـییەكانی كوردستان چەند ناكۆكییان هەبێت دەبێـــت نەمێنێت، چونكـــە نەتەوەی كورد یەكهەڵوێســـتە، كاتێك كۆبانێ كەوتە مەترســـییەوە، هەمـــوو كوردێـــك لەهەموو شوێنێك بەهەموو حەماسێكەوە دەیویست بگاتە ئەو شـــوێنە بۆ پاراســـتنی خوشك و براكانمان، ئەوە هەڵوێستی گەلی كوردستان و نەتەوەی كوردە، ئەم الیەنی سیاسی یان

ئەو الیەن ناكۆكی هەیە، ئەوە نامێنێت.

كەســــێكی دڵســــۆز كە بیەوێت بەفیعلی ئەو مەرامە پیرۆزەی پێشــــمەرگە هەڵیگرتووە. مــــن پێموایە رەنگە چەنــــد كەس و الیەنێك بــــۆ راگەیانــــدن بابەتێــــك بوروژێنن، بەاڵم ئێمە دەزانین خوشــــك و برایانی توركمان میللەتێكن خواخوایانە كەس دەســــتدرێژی

نەكاتە سەریان. پێتوایە سیاسەتمەدارانی توركمان گەیشتبنە ئەو بڕوایەی رەزامەند بن لەسەر

گەڕانەوەی كەركوك بۆ سەر هەرێم؟كەمال كەركوكی: پێموایە گەلی توركمان رەزامەنــــدە، نــــەك الیەنێكــــی سیاســــی كە هەندێك جــــار رەزامەندە و هەندێك جاری تــــر رەزامەنــــد نییــــە، بــــەاڵم بەبــــڕوای من زۆربــــەی هــــەرە زۆری گەلــــی توركمــــان

رەزامەندە. لەكاتێكدا الیەنەكان ئێســــتا قســــە لەسەر هەمواركردنەوەی پڕۆژەی دەستور و ویالیەتی سەرۆكی هەرێم دەكەن، پێتوایە

ئەو پرسە بەكوێ بگات؟هیواخــــوازم مــــن كەركوكــــی: كەمــــال كــــە جێگەیەكــــی كوردســــتان پەرلەمانــــی زۆر پیــــرۆز و گرنگــــە و نوێنــــەری خەڵكی و یاســــایی هەڵەیەكــــی كوردســــتانە، دەســــتووری نەكــــەن و غــــەدر لەئیرادەی میللەت نەكرێت، پەرلەمان نوێنەرایەتی ئەو خەڵكە دەكات و رێگە یاســــاییەكەش دیارە، بۆیە هیوادارم ســــەرجەم فراكســــیۆنەكان بەپاكــــی بەرگــــری لەماف و ئیــــرادەی گەل بكــــەن و نەیخەنــــە موزایەدەی سیاســــی و دابەشكردنی ئەوە بۆ من و ئەویتر بۆ تۆ.

ئیرادەیــــەی لــــەو مەبەســــتت باســــت كرد مانــــەوەی ســــەرۆكی هەرێمە

لەپۆستەكەی؟كەمال كەركوكی: سەبارەت بەسەرۆكی هەرێم، پێویستییەكی گەلی كوردستانە لەم رۆژەدا، هەر گەلێكی ئازاد لەهەلومەرجێكی وا دەرباز ببێت، هەوڵ دەدات كەسێكی وای هەبێت جێگــــەی دڵنیایی خەڵــــك و جیهانی

دیموكراسی بێت. كەوایــــە بــــەڕای بەڕێزت كەســــی

قەالبێكیــــان گرتبــــوو، دواتریــــش لۆرییەك و قەالبێكــــی تر گیــــران، دواتــــر ژمارەیەك پێشــــمەرگە ئۆتۆمبێلێكی تریان گرت، ئینجا هەواڵمــــان پێگەیشــــت كــــە 10 ئۆتۆمبێــــل رەتبوونە، هەندێك شــــتی تر دەربازبوون، ئیتر مەســــەلەی قاچاغە لــــەو ناوچەیە، ئەو كەسانەش كە گرتمانن رادەستی دادگامان كــــردن و ئێمــــە نەمانویســــت خۆمان وەكو میحوەر تەدەخولی وردەكارییەكان بكەین، دیــــارە ئەوانیــــش ئیعترافاتیــــان كــــردووە، كە كــــێ و چۆن ئاســــانكاریی بۆ كردوون. بۆیە هەر كەســــێك لەهەر ئاستێكدا دەستی لــــەو كارەدا هەبێــــت و ئاســــانكاریی بــــۆی كردبن، قەناعەتی تەواوم هەیە ئیجرائاتیان

بەرامبەر دەگیرێتەبەر. لەئێستادا پرسی پێكهێنانی هێزی پاســــەوانی نیشــــتیمانی و هێــــزی تایبەتــــی توركمان لەكەركوك پرسێكی گەرمە، ئێوە

پێكهێنانی ئەو هێزانە چۆن لێكدەدەنەوە؟كەمــــال كەركوكی: هــــەر هێزێــــك لەناو خاكی هەرێمی كوردستان، كە كەركوكیش بەشــــێكە لەهەرێم، بڕوات خــــۆی ناونوس بــــكات، ئێمە بەجاش و چەتە و بەكرێگیراو و ناپــــاك لێــــی دەڕوانیــــن و بەدڵنیانییــــەوە ئیجرائاتیان بەرامبــــەر دەگرینەبەر، چونكە ئەوە خاكی كوردستانە و نابێت كەس بڕواتە الیەنێكــــی تر و ببێتە داردەســــتی الیەنێكی تــــر بۆ مووچــــە، داوای توركمانەكانیش بۆ پێكهێنانی هێز هەڵەیــــە، چونكە ئێمە هێزی پێشــــمەرگەی كوردستانمان هەیە و تەواو، ئەگــــەر هەر گــــروپ و پێكهاتەیــــەك هێزی خــــۆی هەبێت، مانای وایە ئێمە تەســــفیەی و لەمەترســــیدارترین بكەیــــن. یەكتــــر تەنگانەترین رۆژی ئەم ناوچەیە، كە هێزی عێراقــــی چەكەكانــــی خــــۆی دایە دەســــتی داعــــش و داعش چەقۆی گرتە دەســــت بۆ ئەوەی خەڵكەكە ســــەرببڕێت، پێشــــمەرگە بەرگری لێكردن، پێشمەرگە تەنها بەرگری لەكورد نەكــــرد، بەڵكو بەرگــــری لەهەموو پێكهاتەكان كرد، بۆیە ئێســــتا كێ دەیەوێت بەرگــــری بــــكات بەخێــــر بێــــت و بابچێتــــە ســــلكی پێشــــمەرگەوە پارێــــزگاری بــــكات، دەرگای پێشــــمەرگەش كراوەیــــە بــــۆ هەر

كەمال كەركوكی: بڕوا ناكەم ســــەرۆكی هەرێم شتێكی شەخسی لەگەڵ پارێزگاری بەرپرســــێكی هیــــچ و هەبێــــت كەركــــوك تــــر لەكوردســــتان هەبێت، ئەو ســــەرۆكی هەموو هەرێمی كوردســــتانە، زۆر بەپاكی ئــــەوەی بــــۆ كاردەكات بەئەمانەتــــەوە و كوردستانێكی ئازاد و سەربەخۆمان هەبێت، دیپلۆماســــییەتی ســــەلماندووە، ئەوەشــــی سەرۆكی هەرێم و سەرۆكایەتی حكومەت و پەرلەمانــــی كوردســــتانیش بــــوو وایكرد ئیجابــــی بەشــــێوەیەكی جیهــــان هەمــــوو

لەكوردستان بڕوانن و پشتیوانی لێبكەن. كەوایــــە ئــــەو تێبینییانەی پێشــــتر پارتی و بەرپرسانی ئەو حیزبە لەكەركوك بەرامبــــەر نەجمەددیــــن كەریــــم هەیانبــــوو

رەویونەتەوە؟كەمــــال كەركوكــــی: مــــن بــــەش بەحاڵی خۆم لەوەتەی لێرەم پەیوەندییەكی ئیجابی هەیــــە لەنێوانمان، پەیوەندی دەكات و هەر پێدوایســــتییەك هەبێت ئامادەیە پشتیوانی بكات، لەوەتەی لێرەم ئیجابییەت لەو مرۆڤە دەبینم ســــەبارەت بەم میحــــوەرە، دەكرێت ئەو پرسیارە رووبەڕووی ئەو بەرپرسانە

بكەنەوە، كە تێبینییان لەسەری هەبووە. تاچەنــــد پرســــی بازرگانیكــــردن

لەگەڵ داعش لەم میحوەرە هەبووە؟كەمال كەركوكی: من ناڵێم داعش، بەاڵم لەگەڵ ئەو ناوچەیەی ژێر دەســــتی داعش لەسنووری ئێمەش بازرگانی هەبوو، پێش ئــــەوەی بەرپرســــیاریەتی ئێــــرە وەربگرم، سەرپەرشــــتیاری ئــــەم میحــــوەرە بــــووم، رۆژێكیــــان كاتژمێر 12:15 خولەكی شــــەو هەواڵی ئەوەمان پێگەیشــــت، كە ژمارەیەك تانكــــەری نەوت دەربــــاز دەبن بۆ ناوچەی ژێر دەسەاڵتی داعش، دوای ئەو پەیوەندییە، پەیوەندیم بەكاك نــــادر، فەرماندەی لیوای دووی پیادەی هێزی پێشــــمەرگەوە كرد و مەفرەزەیەكمان دەركرد، بەاڵم نەگەیشتن و تانكەرەكان دەرباز بوون، لەگەڵ ئەوەشدا هەمان شــــەو توانیمان چوار تانكەر بگرین و هەولێــــر گەیاندمانــــە بەئەمانەتــــەوە و رادەســــتی دادگامــــان كــــردن، پێشــــتریش ئــــەو مەفرەزەیەی لەگــــەڵ منن لۆرییەك و

14 ژماره 256 2014/11/29

چیرۆكەكانـــی داعـــش و شانەنوســـتووەكانی لەناو هەرێمی كوردســـتاندا تادێـــت زیاتر دەبن، بەتایبەت لەم یـــەك دوو هەفتەیەدا، زنجیرەیەك رووداو لەناوخۆی هەرێمی كوردستان روویاندا، دەزگا و بەوتـــەی چاودێرانـــی سیاســـیی كـــە ئەمنییەكان مەترســـیدارن و پێویستی بەوریایی

زیاتر هەیە. لەهەرێمـــی داعـــش نوســـتووەكانی شـــانە كوردستاندا، هەر لەسەرەتای دروستبوونی ئەو رێكخـــراوەوە دەركەوتن، بەاڵم ســـەرەتا بەرەو ئاڕاســـتەی ناوەوەی رێكخراوەكـــە لەدەرەوەی كوردســـتان هەنگاویـــان نـــا، بەاڵم دواتر شـــانە نووســـتووەكانی ئـــەو رێكخـــراوە مەترســـیدارە لەنـــاو هەرێمیشـــدا دەركەوتـــن. لەتازەترینیاندا، ئەو تەقینـــەوەی هەفتەكانی رابـــردووی بەردەم پارێزگای هەولێر روویدا و رۆیشـــتنی مەالیەك و دوو كچـــی و دوو گەنجـــی تر بـــۆ ناو داعش، دەســـتگیركردنی ســـێ كەســـی تـــر لەهەولێر و هاوكات دەســـتگیركردنی 13 كەســـی تـــر لەناو كەمپی ئاوارەكانی عەربەت لەشـــاری ســـلێمانی. بوونی ئەو شانانەش ئەو پرسیارە دەوروژێنێت، مەترســـیی بـــەرەوڕووی هەرێـــم چـــۆن

شانەنوستووەكانی ئەو رێكخراوە ببێتەوە؟بەبۆچوونـــی ســـەالم عەبدوڵـــاڵ، لێكۆڵـــەر و رێكخـــراوی سیاســـیی، ئیســـالمی شـــارەزای داعـــش تادێـــت مەترســـییەكانی زیاتـــر دەبێت و بەردەوامیش چەكی زۆر و تەكنەلۆژیای زیاتری بۆ ئەنجامدانی كارەكانی بەدەست دەگات، بەڕای ئـــەو، ئەمەش ئەوە دەردەخات كە ئەو رێكخراوە لـــەدەرەوە پشـــتگیرییەكی باشـــی لێدەكرێـــت و

هاوكاری دەكرێت.لەســـەرەتای دروســـتبوونی ئەو رێكخراوەدا

و ئەنجامدانـــی هەندێك كردەوەی تیرۆریســـتی لەناو خاكی هەرێمدا، وا پێشبینی دەكرا ئەوانەی ئـــەو كردەوانـــە ئەنجـــام دەدەن عـــەرەب بـــن، بـــەاڵم دەركەوت كە بەشـــێكی كوردەكانیش لەو پڕۆســـانەدا بەشدارن و وەك شـــانەی نوستوو

لەهەرێمی كوردستاندا هەن.رایگەیانـــد عەبدوڵـــاڵ ســـەالم لەوبـــارەوە، "كۆمەڵگـــەی كـــوردی ژینگەیەكـــی لەبـــارە بـــۆ بەرهەمهێنانـــی توندوتیـــژی، ئـــەوەش بەهـــۆی بارودۆخە سیاســـی و ئابورییەكانەوە بووە، كە بەدرێژایی مێژوو ئەم كۆمەڵگەیەی پێدا تێپەڕیوە جیاجیـــاوە بەماســـكی لەالیەنێكیـــش زیـــاد و

بەرهەمهێنەری ئەو توندوتیژیەن".وەك روونیشـــی كـــردەوە، بـــۆ بنەبڕكردنـــی دیاردەی توندوتیژی پێویستە هەر تاكێكی كورد ئـــەو رۆحە توندوتیژییـــەی لەناخیدایە بیكوژێت، پێشـــیوایە پـــەروەردە رۆڵێكـــی گرنـــگ ببینێـــت لەنەهێشـــتنی دیـــاردەی توندوتیژیـــدا. عەبدوڵاڵ تەقینەوەیـــەی ئـــەو كـــرد، بـــەوەش ئامـــاژەی لەشـــاری هەولێر روویدا دەیان جار لەشـــێوە و فۆڕمـــی جیاوازدا لـــەم كۆمەڵگەیـــەدا روویداوە. گوتیشـــی "ئەو پارە زەبەالحەی بۆ بواری ئەمنی و زانیـــاری و پاراســـتن ســـەرف دەكرێـــت، نیو ئەوەندە بۆ پەروەردە سەرف ناكرێت، بۆ ئەوەی دیاردەی توندوتیژی بنەبڕبكەین، پێویستە دەزگا ئەمنییەكانـــی هەرێم چاوكراوەتربن و لەئاســـت

ئەو بەرپرسارەتیەدا بن، كە لەئەستۆیاندایە".ســـێ هەفتـــە پێش ئێســـتا، لەشـــاری هەولێر، بابەتی "داعشـــی كـــوڕی داعـــش" لەكۆڕبەندێكدا لەالیـــەن د. بەرهـــەم ســـاڵح، ئەندامـــی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی باسكرا، كە MERI بۆ ژمارەیەك لەشـــێوەی پســـپۆڕ و كەســـایەتی و شـــارەزا

كۆنفرانسێكی سێ رۆژەدا رێكیخستبوو.مەبەســـتی د.بەرهـــەم لەمەفهومـــی "داعشـــی

كوڕی داعش"، ئەوەبوو، گەر ئێمە لەكوردســـتان و عێراقدا رەگوڕیشـــەی سیاسیی و كۆمەاڵیەتی توندڕەویـــی و ســـەلەفیگەری ئابـــووری و دەرنەهێنین، مەحاڵە بتوانین لەكۆڵ ئەم بەاڵیەی

ناوی داعشە، ببینەوە.هاوكات لەتازەترین ئاماردا، وەزارەتی ئەوقاف رایدەگەیەنێـــت كـــە نزیكـــەی 30 فەرمانبـــەری وەزارەتەكەیـــان رۆیشـــتوونەتە نـــاو داعـــش و تەقینەوەكـــەی ئەنجامـــدەری دەریشـــكەوتووە، بـــەردەم پارێـــزگای هەولێـــر كورد بـــووە، ئەمە ئـــەوەی ســـێ گەنـــج لەهەولێـــر و ســـەرەڕای سیانزەش لەسلێمانی دەستگیركراون و مەالیەك و دوو كچـــی و دوو گەنجـــی تر، كە كوردبوون، چوونەتـــە نـــاو داعش، ئەمـــە جگەلـــەو ئامارەی دەزگا ئەمنییەكانی كوردستان رێژەی كورد لەو رێكخراوەدا بەزیاتر لە 250 كەس دەخەمەڵێنن.

هاوكاتـــی ئـــەو كوردانەش، زیاتـــر لەملیۆنێك و پێنجســـەد هەزار ئاوارەی عـــەرەب هاتوونەتە هەرێمی كوردستانەوە و ئەمەش مەترسییەكەیان

چەند بەرامبەر كردووە.

سياسەت

چۆن داعشی كوڕی داعش بنەبڕ بكرێ؟

شانە نوستووەكانی داعش لە كوردستاندا مەترسی دروست دەكەن

پێشەوا محەمەد

ژماره 256 2014/11/29 15

و بەرگـــری لیژنـــەی تریشـــەوە، لەالیەكـــی ئاساییش لەپەرلەمانی كوردستان رایدەگەیەنێت، بـــەم زانیاری و هەلومەرجە ئەمنییەی ئێســـتاوە رێگـــری لەشانەنوســـتووەكانی داعش لەهەرێمی

كوردستان ناكرێت.قـــادر وەتمـــان، بڕیـــاردەری لیژنـــەی ناوخۆ و ئاســـایش لەپەرلەمانی كوردســـتان، بەسڤیلی راگەیانـــد "دامـــودەزگا ئەمنییەكان لـــەرووداوی هۆكارەكـــەش و بـــوون كەمتەرخـــەم ئەمنـــی پەیوەنـــدی بەنەبوونـــی زانیارییـــەوە هەیە". ئەو گوتیشی "راســـتە هاتنی ژمارەیەكی زۆر ئاوارە كاریگەری هەبووە لەســـەر ئاساییشـــی هەرێمی كوردســـتان، بەاڵم هاتنی بەشـــێك لـــەو ئاوارانە و نیشـــتەجێبوونیان لەناو شارەكان بەپشتگیری و كەفالەتـــی هاواڵتیانـــی كورد بـــووە و ناویان لەدەزگا ئەمنیەكان تۆماركراوە". تەئكیدی لەوەش كـــردەوە، دەزگا ئەمنییـــەكان زۆر بەهێـــز نین و ئەمەش مەترســـیی جددی بۆ ســـەر ئاسایشـــی دەكات، داعشـــەوە دروســـت لەالیـــەن هەرێـــم

بەتایبەتیش لەناو هەرێمی كوردستاندا.

دەوڵەتی ئیســـالمی لەعێراق و شـــام "داعش"، و تیرۆریســـتییە چەكـــداری رێكخراوێكـــی رای لەالیـــەن خۆراگەیاندنییـــەوە لەســـەرەتای گشـــتی ناوخـــۆ و ناوچەكـــە و جیهانـــەوە بـــە رێكخراوێكی تیرۆریســـتی لەقەڵـــەم درا، ئەویش بەهـــۆی ئەوەی هەڵگری بیرۆكەیەكی توندڕەوی ســـەلەفی جیهادییە و چاالكییەكانی لەســـنووری عێراق و ســـوریا ئەنجـــام دەدات، ئەم رێكخراوە تیرۆریســـتییە، رۆژی 15ی تشـــرینی یەكەمـــی ســـاڵی 2006 لەكۆبوونەوەیەكـــی نێـــوان چەنـــد

پێكهاتەیەكی چەكداریدا، دامەزرا.لەبەرامبەردا، وەزارەتـــی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردســـتان، هیچ زانیارییەك سەبارەت بەرێوشـــێنە ئەمنییەكانیـــان نادركێنێـــت. جـــەالل كەریم، بریكاری وەزارەتـــی ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردســـتان، تەنها ئەوەی ئاشـــكراكرد، كـــە ئـــەوان هاواڵتیانـــی هەرێمـــی كوردســـتان لەهەرێمـــی داعـــش لـــەوەی دڵنیادەكەنـــەوە

كوردستاندا توانای هەناسەدانیان نییە.هەرێمی كوردســـتان ناوچەیەكی هەســـتیارە

و لەدەروازەكانیدا خەڵكانێك هەن هاوســـۆز نین لەگەڵ دۆسییەی كورد وەك نەتەوەیەك، ئەمەش ئەو ئەركە دەخاتە ئەستۆی الیەنە سیاسییەكانی كوردســـتان و دەزگا ئەمنییـــەكان چاویان زیاتر كراوەتـــر بێـــت و هاواڵتیانیش بەشـــێك بن لەو هاوكاریانـــەی كە هەرێمی كوردســـتان بەئارامی

دەهێڵێتەوە.

تەقینەوەكەی بەردەم باڵەخانەی پارێزگای هەولێر لە 19ی ئەم مانگە

سياسەت

"نیو هێندەی ئەو پارەیەی بۆ بواری ئەمنی و

زانیاری خەرج دەكرێت، بۆ پەروەردە سەرف ناكرێت تا دیاردەی

توندڕەوی بنەبڕ بكرێت"

16 ژماره 256 2014/11/29

شــــاری "دێرنا" لە لیبیــــا بەیەکەم بنکە بۆ دەوڵەتی ئیســــالمی داعش لەقەڵەم دەدرێ، كــــە دەکەوێتە باکووری ئەفریقا. لەراســــتیدا موستەعمەرەیەکی جێگیری ئەم گرووپەیە. لیبیا بۆ میلیشــــیاکانی داعش هەلومەرجێکی نمونەییان هەیە، واڵتێکە بەرەو هەڵوەشانەوە ســــتراتێژییەوە لــــەرووی و دەچــــێ هەڵکەوتەیەکــــی باشــــی هەیــــە. جیالەمــــەش خاوەنی گەورەترین ســــەرچاوەکانی نەوتی ئەفریقایــــە، لەئەگــــەری کۆنتڕۆڵكردنــــی ئەم بەشــــانە لەالیەن داعشــــەوە، ســــەرلەبەری جیهانــــی عــــەرەب دووچــــاری نائارامــــی و

شڵەژان دەبێت.داعــــش لەهەر واڵتێک کــــە نائارامی پێوە دیاربێــــت، یــــان دامــــەزراوەی دەوڵەتی تێدا

الواز بێت و خەڵکەکەی لەشۆڕشی بەهاری عەرەبــــی نائومێــــد بووبــــن، زۆر بەخێرایی ریشــــە دادەکوتێ. لەمانگی ئەیلولدا بوو، کە گرووپی ئەلجەزائیری ناسراو بە "سەربازانی خەلیفــــە" پەیوەســــت بــــوون بەداعشــــەوە و لەیەکــــەم کردەوەدا ســــەری شــــاخەوانێکی فەڕەنسیان لە لەشــــی جیاکردەوە و لەسەر ئینتەرنێــــت باڵویانکردەوە. پاشــــان لەمانگی 10ی ئەمساڵدا لەشــــاری "دێرنا" سیستەمی لەمــــاوەی هــــەر راگەیانــــد. خەالفەتیــــان گرووپــــی توندڕەوتریــــن رابردووشــــدا تێرۆریســــتی میسر، پەیوەســــتبوونی خۆی

بەریزەکانی داعشەوە راگەیاند.زۆر لەگروپەکانی دیکەش بەهەمان شێوە وەفــــاداری خۆیان بۆ داعــــش راگەیاندووە، هەندێــــک گرووپــــی دیکــــەش وەک "بوکــــو حــــەڕام" لــــە نێجیریــــا، "ئەبــــو ســــەیاف" لــــە

فیلیپیــــن و "تاڵیبان" لەپاکســــتان کەم تا زۆر پشــــتیوانی خۆیان بۆ داعــــش راگەیاندووە. وادیــــارە هەمــــوو ئــــەم گرووپانــــە بەنیازن لەسەرنجڕاکێشــــی و دەســــەاڵتی تۆقێنەر و پارە و چەکی داعش بەهرەمەند بن و لەژێر ناوی ئەم گروپە هێزێکی زۆرتر رێکبخەن.

کــــە بیانیــــەکان، جیهادیــــە گەورەتریــــن پەیوەســــت بوونــــە بەریزەکانــــی قاعیدەوە، راســــت لــــەو شــــوێنەوە دێــــن، کــــە خاڵــــی دەســــتپێكی بەهاری عەرەبــــی دێتە ئەژمار، واتە تونس. نائومێدیەکی ســــەیر سەرتاپای ئــــەو خەڵكانــــەی داگرتــــووە و لەمێژ ســــاڵە دەستیان کردووە بەچاالکی. لەمیسریش کە بەهارە عەرەبیەکەی حاکمیەتێکی سەربازی بەدواوە بــــوو، رێکخراوە تێرۆریســــتیەکان ســــەریان هەڵداوە، بەهەمانشــــێوە لــــە لیبیا لەنێوان میلیشــــیاکان و دەوڵەتدا ملمالنێ و

گەر داعش بتوێنێت چەند پێگەیەك لەباكووری ئەفریقا كۆنتڕۆڵ بكات، سەرلەبەری جیهانی عەرەب دووچاری نائارامی و شڵەژان دەبێت

سياسەت

ناسر مورادی

خەلیفەی داعش و موستەعمەرەكانیلیبیا و تونس و میسر .... موستەعمەرەكانی خەالفەتی داعش

ژماره 256 2014/11/29 17

داعش لەهەر واڵتێک نائارام بێت و

خەڵکەکەی لەبەهاری عەرەبی نائومێد بووبن،

زۆر بەخێرایی ریشە دادەکوتێ

سياسەت

جەنگێکی تەواو لەئارادایە.نابێ ئەوەش لەبیر بکرێت، کە ئیسالمیەکان لەهــــەرکام لــــەم واڵتانە، تا کاتــــی رووخانی دەەســــەاڵتە عەلمانیەكان لەژێــــر چاودێریی و ئــــازاردا بوونــــە، هەربۆیــــە هەمــــوو ئــــەو جیهادیانەی لەسەردەمی حوسنی موبارەک و زەینولعابدین و قەزافی روویان کردبووە هەندەران، ئێســــتا گەڕاونەتەوە و داعشیان

رازاندۆتەوە. لیبیا، واڵتێک کە دەوڵەتی تێدا ونبووە

شــــاری "دێرنا" لەمیژســــاڵە بۆتــــە بنکەی هێــــزە رادیکاڵەکان، لەســــالی 2004 بوو کە ژمارەیەکــــی زۆریان روویــــان کردە عێراق و جیهادیــــان وەک تاکــــە ئەڵتەرناتیــــڤ بــــۆ دیکتاتــــۆری لەقەڵــــەم دەدا. رژێمی ئەوکاتی لیبیــــاش چاوپۆشــــی لــــەو کەســــانە دەكرد، کــــە دژ بەروســــیا و ئەمریــــکا دەجەنگان و بەمەترســــی لەقەڵــــەم نــــەدەدان. هەربۆیــــە بــــەرەوە بــــۆ خۆشــــدەکردن، کــــە رێــــگای جیهاد هەنــــگاو بنێــــن. ژمارەیەکی زۆر لەم جیهادیانە لەدوای رووخانی دەســــەاڵتەکەی قەزافــــی بۆ شــــەڕ لەدژی بەشــــار ئەســــەد روویــــان کردە ســــوریا. ئەمە هــــاوکات بوو لەگەڵ ســــەرهەڵدانی ئــــەو تاقم و گروپانەی دەكــــرد، ئیســــالمیبوونیان بانگــــەوازی بەرەبەرە لەرۆژهەاڵتی لیبیا دەســــتیان دایە کاروکــــردەوەی تیرۆریســــتی و رووبــــاری خوێنیان دروستكرد. ئەمڕۆکە شاری دێرنا بەهۆی کۆمەڵێک میلیشیاوە بەڕێوەدەبرێت و بەناوبانگترین رێکخستنییان "ئەنجومەنی الوانی ئیســــالمی"یە. ئەوە بــــوو دواتر هێزە جیابووەکان لەگرووپی تیرۆریستی "ئەنسار شــــەریعەت" لــــەم شــــارە پەیوەســــت بوون

بەداعشەوە."تەڕابلــــوس"ی ئەمســــاڵەوە لەهاوینــــی پایتەختــــی لیبیا لەژێــــر کۆنترۆڵی گروپێکی چەکــــداری ئیســــالمیدایە بەنــــاوی "فەجری

لیبــــی"، هەرچەندە بەرواڵەت ئەندامی داعش نییە، بەاڵم بەکردەوە هەموو رێوشوێنەکانی خەلیفــــە رەچاو دەکات. چاالکێکی سیاســــی لیبیایــــی لەم بــــارەوە دەڵێ "لیبیا شــــوێنێکە بۆ پێکگەیشــــتنی هەموو ئەو ئیســــالمیانەی لەئەوروپــــا و ئەفریقــــای باکــــورەوە دێــــن. مەســــیری جیهــــاد لەتونــــس و تەڕابلــــوس دەســــت پێــــدەکات و لەرێگــــەی تورکیــــاوە بــــەرەو ســــوریا درێــــژەی هەیە، تــــا ئەمڕۆ هــــەزاران كەس لەوانــــەی ملی ئەم رێگایەی ســــوریەیان گرتووە، یان بێسەرشوێنن یان

ئەوەی زۆربەیان نەگەڕاونەتەوە. تونس، واڵتی جیهادیەکان

بەپێــــی ئــــەو زانیارییانــــەی تونس باڵوی کردونەتەوە، ژمارەی ئــــەو هاواڵتیانەی بۆ جیهاد چوونەتە ســــوریا 2400 کەسە، بەاڵم هەندێــــک ئاماری دیکە رێژەی ئەم کەســــانە وەزارەتــــی دەكــــەن. مەزەنــــدە 3000 بــــە ناوخــــۆی تونــــس راشــــیگەیاندووە، ریگای سەفەركردنی لە 8000 کەسی دیكە گرتووە،

کە بەنیازبوونە بچە سوریا.تونــــس هەمان ئەو واڵتەیــــە، کە بەهاری عەرەبی تێدا ســــەریهەڵدا، لەکاتێکدا میسر و ســــوریا و لیبیا توشی دیکتاتۆری و شەڕی ناوخۆیی بوون، لەم واڵتە دوو هەڵبژاردنی پەرلەمانــــی بەڕێــــوە چــــووە. لــــە كــــۆی 15 ملیۆن کەســــی ئەم واڵتە، 3 ملیۆن کەسیان بڕوانامــــەی خوێندنــــی بااڵیــــان هەیــــە، کــــە ئەمە لەکەم واڵتێکــــی ناوچەکەدا دەبیندرێ. پرســــیاری ســــەرەکی ئەمەیە، بــــەم حاڵەوە چۆنە کە هاواڵتیانــــی ئەم واڵتە روودەکەنە

جیهاد؟یەکێــــك لەئیمامانی جەماعەت لەم بارەوە دەڵــــێ: ئــــەم دەوڵەتــــە ئیســــالمییە، هەمــــان واڵتی چاوەڕوانكــــراو و جێئومێدی ئێمەیە، دەوڵەتێــــک کــــە تێیــــدا رێــــز و حورمەتــــی موســــوڵمانان پارێــــزراوە. دیــــارە زۆربەی تونســــیەکان باوەڕیان بەقسەی ئەم ئیمامە هەیە و پێیانوایە ئەو هەلومەرجەی "محەمەد بو عزیزی" ئاگری لەجەستەی خۆی بەردا، وەک خــــۆی ماوەتەوە، ئازادیەکان هەســــت پێناکرێــــن و پۆلیس وەک رابردوو رەفتاری توندوتیــــژ دەنوێنــــی. خەڵکــــی خوێنــــدەوار بێکارن و ئەوەی ئیشێکیشــــی بەدەســــتەوە بێ، بەژیانێکی ئاســــایی راناگات. ئەم خەڵکە سێ بژاردەیان لەبەردەم دایە، هیواداربوون بەدۆزینەوەی کار و پیشەیەک، یان سواری کەشــــتییەک بن رێگەی ئەوروپــــا بگرنەبەر،

یان بۆ جیهاد رووبکەنە سوریا. "ئەحمــــەد نایفــــەر" توێــــژەری کاروباری

ئایینــــی لەزانكۆی زەیتونــــەی تونس پێیوایە کە "داعش رێک لەچەشــــنی بزووتنەوەکانی دەیــــەی حەفتــــا لەئەمریکای التینــــە، بەڵێنی شــــەڕێکی رزگاریبەخــــش دەدات. هەربۆیە الوانی تونســــی، جیهاد لەســــوریا بەجۆرێک شۆڕش دەزانن، دژ بەگەندەڵی و سوکایەتی پێکردنیان. ئەم مەسەلەیەش لەگەڵ زۆربەی ئــــەو واڵتانــــەی بەهــــاری عەرەبــــی رووی تێکردوون، دەگونجێت. ئێستا کۆمەڵگایەکی تونســــی کۆچــــەر لەقەلەمــــڕەوی خەالفەتدا هەیــــە، کە لەرێگەی فەیســــبوک و تویتەر و تۆڕەکانــــی دیکەوە بانگەشــــە و ئەندامگیری بۆ داعــــش دەکەن. هەروەها زیاتر لە 1100 مزگەوتــــی ئەم واڵتــــە لەکۆنترۆڵی ئیمامانی جەماعەتــــی توندڕەو دایە. هــــەروەک چۆن پێشــــتریش لەدەیەی هەشــــتادا تونســــیەکان روویانکــــردە ئەفغانســــتان، کە یــــەک لەوان "ئەبــــوو ئایەت" بوو، یار و یــــاوەری نزیکی ئوســــامە بنــــالدن، کــــە لــــە 2003 گەڕایەوە بــــۆ تونس و لەدوای شۆڕشــــی ئــــەم واڵتە ئازادکرا، پاشان گروپی ئەنساری شەریعەتی دامەزراند. ئێســــتا کۆنترۆڵی ئەم ئیسالمیانە لەالیــــەن دەوڵەتەوە گەلێــــک دژوارە، ئەگەر ئەبوو ئایەت و ئەبوو جیهادیەکان بگەڕێنەوە

ئەم واڵتە، کەس نازانێ چی روودەدات؟!! میسر، ناڕەزایەتی دژ بە سەركەوتكردن

ناوچەی سینا لەچەند مانگی رابردووەوە بۆتە بەشێک لەقەڵەمڕەوی خەالفەت، چونکە گرووپی ناسراو بە "ئەنسار بەیتولمەقدیس"ی لەئامێــــز گرتووە، کە رادیکاڵترن گروپی ئەم واڵتەن و ســــوێندی وەفاداریــــان بۆ داعش خواردووە. ناوچەی سینا گرنگیەکی رەمزی و ستراتێژیکی بۆ داعش هەیە. میسر خاوەن زۆرترین دانیشتوانە، لەهەمان کاتدا لەرووی مێژووییــــەوە گرنگتریــــن واڵتــــی عەرەبیــــە، ناوچــــەی ســــیناش لەســــنووری ئیســــرائیل و کەناڵــــی ســــوێس و دەریــــای ناوەڕاســــت و دەریــــای ســــوور دایــــە، هەربۆیــــە داعش دەتوانێ زۆر بەئاســــانی ئیسرائیل و قاهیرە و گەشــــتیارە رۆژئاواییەکان بکاتە ئامانجی هێرشــــەکانی خۆی. لەروویەکی دیکەوە ئەم ناوچەیە بۆ داعــــش پڕبایەخە، ئەم ناوچەیە شــــوێنی هەژارنشــــینە، زۆر بەرێژەیەکــــی قاچاغــــی چەکوچــــۆڵ و مادەی هۆشــــبەر و مرۆڤە. دانیشتوانی سیناش لەبنەڕەتدا قاهیرە بەفەرمی ناناسن، لەالیەکی دیکەوە زۆربەی ئیســــالمیە رەخنەگــــر و میانەڕەوەکانی ئەم واڵتــــە، کە ســــاڵەهایە ســــەرکوت و زیندانی کراون، قوتێكی چەور و ئامادەن بۆ داعش،

کە رایانکێشێ بۆ الی خۆی.

18 ژماره 256 2014/11/29

ئەو بەڵگە قورئانیانەی باسیان دەكەم، ماناكانیان

زۆر روون و ئاشكرایە، مەگەر كەسێك خۆی

الر و لەوێر بێت و خۆی لە ماناكەی البدات

لەبەرئ����ەوەی ژمارەیەك����ی زۆر گ����روپ و كۆمەڵ����ی بەناوی ئیس����امی دروس����ت بوونە، هەندێكیان ئەگەر ئیسامی راستی نەبن، بەاڵم لەئیس����امی راستی الیان نەداوە و لەقەراغیدا هەنگاو دەنێ����ن، بۆیە من وەك موس����ڵمانێكی خوێن����دەوار و رۆش����نبیر لەئایین����ی ئیس����ام، دەم����ەوێ خوێندنەوەی����ەك ب����ۆ ئ����ەو گروپ����ە

ئیسامیانە بكەم. من دوازدە زانس����تەكانی ئیس����امم لەسەر دەس����تی چەن����د مەالیەك����ی زان����ا خوێن����دووە، هەرچەندە پیش����ەی مەالیەتیم نەبووە و زیاتر لەناو حزبێكی عیلمانی مامناوەنددا بوومە، كە زۆر رێ����زی لەدین ن����اوە و كاری ب����ۆ لێدانی دی����ن نەكردووە، بەڵكو لەس����ەردەمی بارزانی نەمر لەساڵی 1970 یەكێتی زانایانی ئیسامی دروستكرا، لەو بیرۆكەیەدا من و فارس باوە و عەلی هەژاری دیاریكرد، وەك سێ كادیری س����ەركردایەتی پارتی، كە ه����اوكاری مەالكان بكەین، بۆ ئەوەی ئ����ەو یەكێتیە ئاینییە بتوانێ كاری ئاین����ی و راگەیاندنی����ان ئەنجام بدات و رۆڵی چاالك بگێڕێت. لە 10/2 لەناوپردان پاش هەڵبژرادن����ی نوێنەرانی كۆنگ����رە، كە نزیكەی 300 ت����ا 400 كەس بەش����دار ب����وون، كۆنگرە بەس����ترا و بارزانی نەمریش هاوكاری كردن. ل����ەو كۆنگرەی����ەدا م����ەال عەلی م����ەال عەبدوڵاڵ بەدەنگدان بووە س����ەرۆكی یەكێت����ی زانایانی ئاینی ئیس����امی كوردس����تان، ئەم����ە لەكاتێكدا بوو، لەكوردستان رێكخستنی حزبی ئیسامی نەبوو، تەنیا ئیخوان موس����لمین هەبوو، بەاڵم لەكوردستان زۆر الواز بوون. لەو سەردەمەدا

هۆشیاری ئیسامی بەشێوەی ئێستا نەبوو.ئەمە هەنگاوێك بوو بۆ ئەوەی لەكوردستان دادپ����ەروەری لەرێگ����ەی یەكێت����ی زانای����ان و

دادگاكانی شۆڕشەوە جێبەجێ بكرێ. چونكە مەكتەبی تەنفیزی ش����ۆڕش هەب����وو، دادگای بێتواتە هەبوو، هەروەها دادگای لێكۆڵینەوە و دادگای گەورە )الكبری(ش هەبوو. بارزانییش ل����ە پاڵیان دابوو و رێگەی بۆ خۆش دەكردن، ك����ەس نەیدەتوانی دەخەالتی كاروباری دادگا بكات. كاركردن لەم س����ەردەمەدا بەم شێوەیە ب����ەردەوام بوو، تا شۆڕش����ی مەزن����ی ئەیلول

پەكخرا. ئینج����ا ئ����ەو وەزع����ە زۆری نەخایان����د، ت����ا بەرابەرایەت����ی ئێ����ران ئیس����امی شۆڕش����ی خومەینی س����ەركەوت، كە شۆڕش����ێكی ئاینی جەماوەری بوو. لەمە بەدواوە بزاڤی ئیسامی سیاسی لەعێراق و لەكوردستان و زۆر جیگەی ت����ر س����ەریهەڵدا، ئێرانی����ش ه����اوكاری زۆری دەكردن. بگرە ش����ەپۆلی راپەڕین و شۆڕشی ئیس����امی لەواڵتان����ی ئیس����امی بەرپاب����وو و كۆمەڵ و ئەحزابی ئیس����امی دروست بوون، بەتایبەت لەئەفغانس����تان و پاكس����تان هێزێكی گەورەی وەك تاڵیبان دروست بوو، ئەوانیش كەوتن����ە ش����ۆڕش و راپەڕی����ن دژی حزب����ی ش����یوعی و ئەفغان����ی، كە لەدەس����ەاڵت بوون و لەش����كری سۆڤیەتی پێش����ووش لەوێ بوو. لەئەنجامدا س����ۆڤیەتی كۆن شكس����تی خوارد حكومەت����ی و بەجێهێش����ت ئەفغانس����تانی و ش����یوعی لەو واڵتە كۆتایی پێهات، لەجێی ئەو حكومەت����ی تاڵیب����ان لەس����ەرەتای نەوەتەكان دامەزرا. تاڵیبان رێكخراوێكی قوتابیانی ئاینی بوو لەپاكس����تان لەسەر دەس����تی مەال عومەر دروس����ت ب����وو، ئ����ەوان زۆر بەهێ����ز بوون و ئیس����امییەكی تون����دڕەو ب����وون، جگەلەوەی لەالیەن رێكخ����راوی تون����دڕەوی ئەلقاعیدەی بەناو ئیسام هاوكاری و پشتگیریی دەكران.

داعش چییە و ئیسالمی راستەقینە كامەیە؟ئایا ئەوەی داعش دەیكات دەچێتە خانەی ئیسالمەوە؟

محەمەد مەال قادر

سياسەت

ژماره 256 2014/11/29 19

سياسەت

كار و كردەوەی داعش و گروپە هاوشێوەكانی

دژ بە قورئان و فەرموودەكانی پێغەمبەر

)د.خ( و عەقیدەی ئیمامە پایەبەرزەكانی

ئەو ئاینەیە

ذكر وأنثى وجعلناكم ش����عوبا وقبائل لتعارفوا ان اكرمك����م عندالله اتقاك����م ان الله علیم خبیر" )ص:133(. واتە ئێمە ئێوەمان ئافەریدە كردوە لەنێ����ر و مێی����ەك، )ئەویش رەنگە مەبەس����تی ئادەم و حەوا بێت یان لەنێر و مێ بەگش����تی ئەم����ە لێكدان����ەوەی دوورودرێژی لەس����ەرە( كەواتە بەپێی ئەو فەرمایش����تە، هیچ جیاوازی

لەنێوان رەنگی جیاوازی ئادەمیزاددا نیە.ل����ەم دواییان����ەدا ك����ە دەوڵەت����ی ئیس����امی لەعێراق و شام دروستكرا، چەكی مۆدێرنیان دەس����تكەوت و چارەگی عێراقی����ان داگیركرد داگیربك����ەن. كوردس����تانیش دەیانویس����ت و س����ەركەوتنیان هەندێ����ك لەس����ەرەتاوە بەدەس����تهێنا، كە لەخەیاڵیش����اندا نەبوو، بەاڵم گ����ورزی و ه����ات بەدەن����گ ئەمری����كا زوو قورسی بەفڕۆكە جەنگییەكانی خۆی وەشاند، لەدواییدا هاوپەیمانانیش بەشداربوون. ئەوەی ئەوانە لەش����ەنگالی بێچارە و لەناوچەكانی تر ئەنجامیاندا، لەهەموو فەرمانەكانی پێشوو كە لەمێ����ژوودا لەدژی ش����ەنگال و ئێزیدان كراوە گەورەتر و خراپتر بوو، هەروەها ئەوەش كە لەش����اری كۆبانێ كردیان، بەاڵم قارەمانیەتی ش����ەڕوانانی یەپەگ����ە و هەن����دێ الیەن����ی تری كوردس����تان، كە نە بەژمارە و نە بەپێویستی جەنگ نەدەگەیش����تنە چەكدارانی داعش، بەاڵم پاڵەوانیەتیان نواند، وایلێهات دنیای بەدەنگهێنا و كوردیش بەدەنگهات، ئەوەبوو پێشمەرگەی كوردس����تان لەسەر داوای س����ەرۆكی هەرێم، وەك كوردس����تان پەرلەمان����ی بەبڕی����اری هێزێكی پش����تیوانی بەچەكی س����وك و قورس چ����ووە كۆبانێ، ئینجا هاوس����ەنگی ش����ەڕەكە گۆڕا و ئێس����تا باری شەڕەكە لەبەرژەوەندی

كورد دایە. دێمەوە س����ەر باسەكە، ئەویش ئەوەیە ئایا )داع����ش( ش����ەریعەتی ئیس����امەتی جێبەج����ێ

دەكەن یان بە پێچەوانەوە؟بەرای من داعش و ماعش هەرچی لەو خانەدا دابێ، لەگ����ەڵ قورئانی پیرۆز و فەرمودەكانی پێغەمبەری ئیس����ام )د.خ( و كتێبە فیقهییەكان یەكناگرنەوە، وەك كتێبەكانی ئیمامی ش����افعی و ئیمام����ی ئەحمەد و ئەبو حەنیفە و مالكی و حەمبەل����ی و زانای تری وەك غەزالی و ئیمام جەعفەر و زۆرای تر، كە هەموویان لەئسوڵی فیقه����دا لەی����ەك نزیك����ن، زۆربەی ئ����ەو كار و كردەوان����ەی ئەو گروپە بەناو ئیس����امییانەی وەك داع����ش و قاعیدە و ...هتد دەیكەن، دژی عەقیدەكانی ئ����ەو ئیمامە بەڕێزانەن. بۆ نمونە ئەو كەس����ەی خۆی دەكوژێ، یان یەكێكی تر دەكوژێ، هەر بەكوشتن دێتە ئەژماركردن و لە گوناهە گەورەكانە، هەروەك خوای گەورە

ئەمە لەكاتێكدا لەپاكستانیش گۆڕانی گەورە و سەیر لەدەسەاڵت روویاندابوو.

ئەمری����كا لەس����ەرەتادا ل����ەدژی ش����یوعەت، كەس����انی وەك ب����ن الدن و م����ەال عوم����ەر و زەواهیری دروس����ت ك����رد، هاوكاریكردن بۆ البردن����ی رژێمی كۆمۆنیس����تی ئەفغانی. بەاڵم زۆری نەخایاند ریشی خودی ئەمریكییەكانیش گرتەوە، وەك لە شیعرێكی عەڕەبیدا هاتووە:

رَبیُت جرواً طول دهریَفلّما صار كلباً َعض رجلی

واتە گوجیلە سەگێكم بەدرێژای سەردەمم بەخێوكرد، كە بووە سەگ قاچی گەستم.

گروپ����ە ئیس����امیەكان ش����ێوە و فۆرم����ی جیاجیای����ان وەرگ����رت، ت����ا داعش����ی ئێس����تا. ئ����ەوە دەبینین ئێس����تا داعش چ كارەس����اتێكی هاوپەیمانان����ی و ئەمری����كا و خوڵقان����دووە لەهەم����وو ك����ردووە. س����ەرقاڵ بەخۆی����ەوە الیەكی����ش زیات����ر داع����ش دژی ك����ورد كاری كردووە، بۆیەش ئێستا كورد وەك ئەندامێكی هاوپەیمانیەتیەك����ی جیهان����ی دژ ب����ە داع����ش

لەقەڵەم دەدرێت.پێش ئەوەی بێمە س����ەر ئیس����امی راستی، دەب����ێ بزانی����ن هەندێ����ك ئیس����امی س����اختە دوورن و بەكرێگی����راون دروس����تكراون، دەب����ێ بۆی����ە راس����تەقینە، لەئیس����امیەتی ئێم����ە مەرجەكان����ی ئیس����امیەتی راس����تەقینە

بخەینەڕوو: س����وڕەتی ل����ە گ����ەورە خ����وای یەك����ەم: )البق����رة:285( ب����ەم ش����ێوەیە باس����ی ئیم����ان

دەكات:"آم����ن الرس����ول بم����ا أن����زل الی����ه م����ن ربه والمؤمن����ون كل آم����ن بالل����ه ومائكت����ه وكتبه ورس����له النف����رق بی����ن احد م����ن رس����له وقالو س����معنا واطعنا غفرانك ربن����ا والیك المصیر". وات����ە پێغەمبەرەكە ب����ڕوای بەوەیە كە خوای گ����ەورە دایبەزاندووە، بڕوادارنیش هەموویان بڕوایان بەخوا و فریش����تەكان و پەرتوكەكان و پێغەمب����ەرەكان هێن����اوە، بێئەوەی جیاوازی و بیس����تمان گوتی����ان بك����ەن، لەنێوانیان����دا ملكەچبووی����ن، لێخۆش����بوونی تۆمان گەرەكە پەروەردگارمان، چارەنوس هەر بۆالی تۆیە.

لێ����رە لەئایەت����ی ب����اوەڕ )ئیم����ان( جیاوازی لەنێ����وان پێغەمب����ەرەكان ناك����رێ، بەیەكچ����او تەماش����ایان دەكەن، هەروەها ئ����ەو كتێبانەی لەالی����ەن خواوە ناردراون ب����ۆ پێغەمبەرەكان، وەك قورئان����ی و ت����ەورات و ئینجیل، چونكە هەمووی����ان لە فەرمایش����تی خوا پێكهاتوون و

هەر بەوشێوەیە دەبێ بڕوامان پێی هەبێ.پی����رۆزدا قورئان����ی ت����ری لەئایەتێك����ی دەفەرم����وێ "ی����ا أیها الن����اس إن����ا خلقناكم من

لەقورئان����ی پی����رۆزدا دەفەرم����وێ "ال تقتل����وا أنفس����كم" )النس����اء:29(. واتە خۆتان مەكوژن، كەواتە خۆكوش����تن حەرامە. لە ئایەتێكی تردا دەفەرموێت "وال تقتلوا النفس التی حرم الله اال بالحق" )االسراء: 33( واتە ئەو گیانە مەكوژن كە خوا حەرامی كردووە، تەنیا لەس����ەر حەق نەبێ. بۆیە ئەم حاڵەتە لەشەریعەتی ئیسامیدا

بەچاكی روونكراوەتەوە.ئ����ەی ئەوان����ەی دەچ����ن لەن����او كۆمەڵێ����ك خەڵكی موس����ڵمان و غەیرە موسڵمان خۆیان دەتەقێنن����ەوە، چ ج����ۆرە كوش����تنێكی پێدەڵێن؟ خ����وای گ����ەورە لەئایەتێكی ت����ردا دەفەرموێ "وم����ن قت����ل نفس����ا بغی����ر نف����س او فس����اد فی االرض فكأنما قت����ل الناس جميعا ومن أحیاها فكأنم����ا أحی����ا الن����اس جمیع����ا" )المائ����دة:32(. لێ����رەدا كوش����تنی یەك گی����ان وەك ئەوە وایە هەموو خەڵكی بەتێكڕایی كوش����تبێ، ئەی ئەو تیرۆرستەی لەناو خەڵكدا خۆیان دەتەقێننەوە و بەدەی����ان و س����ەدان خەڵك لەگ����ەڵ خۆیان دەكوژن، دەبێ چۆن حیسابی بۆ بكرێ؟ خوا

زاناترە و چاكتر دەزانێ.تیرۆریس����تان پەالم����اری ش����ەنگالیان دا و ئێزیدیەكانیان قەتڵوعام كرد، بەاڵم ئەم ئایەتەی دەفەرموێ "من قتل نفس����ا"، ناڵێ موسوڵمان، وات����ە ه����ەر ئادەمیزادێ����ك بێ����ت، موس����وڵمان بێت یان غەیرە موس����وڵمان. بەم شێوەیە بێ ش����ەرعی و بێ قانون����ی و نامرۆڤایەتی لەكار و ك����ردەوەی ئەو جۆرە گروپان����ەدا هەیە، بە چەند الپەڕەیەك باس����ەكە ت����ەواو نابێ، بەاڵم وەك كورد دەڵێ "ئەو كەس����ە كەسە ئەلفێكی

بەسە".ئ����ەو بەڵگان����ەی باس����م ك����ردن، هەموویان بەڵگ����ەی قورئانین، گەر خۆی����ان الر و لەوێر نەبن، ماناكانی ئەم ئایەتانە زۆر روونە. بەاڵم من پێموای����ە ئەم گروپانە لەالی����ەن دوژمنانی ئیس����ام و مرۆڤایەتی����ەوە ئاڕاس����تە دەكرێن، چونك����ە تاوانەكانی����ان ب����ە هیچ ش����ێوەیەك لە

ئیسامدا جێگای نابێتەوە.

20 ژماره 256 2014/11/29

یوسف محەمەد، سەرۆكی پەرلەمان لە لیستی گۆڕان، تەمەنی 36 ساڵە

سياسەت

فراكسیۆنی گۆڕان گەنجترین و پارتی و یەكگرتووش پیرترینن

لە هەردوو پەرلەمان و حكومەتی هەرێم و بەغدادا

ژماره 256 2014/11/29 21

لەچەنــــد ســــاڵی رابــــردوودا زۆر بــــاس لەهاتنە ناوەوەی گەنج بۆ پرۆسەی سیاسی دەكرا، بەاڵم بەردەوامیش پیرەكان لەسەر كورســــیەكانی پەرلەمــــان و وەزارەتەكان دانیشتبوون، قسەكردنیش لەسەر ئەو پرسە زیاتر لە سەر رووپەڕی رۆژنامەكاندا بوو، بەاڵم چەند ســــاڵێكە بەكــــردار ژمارەیەكی زۆر گەنج هاتونەتە نێو كاری سیاسیەوە، بەپێــــی لێكۆڵینەوەیەكــــی گۆڤاری )ســــڤیل(یش بزووتنەوەی گۆڕان پشـــكی شـــێری لەو پرۆســـەیەدا بەردەكەوێت و خاوەنی گەنجتریـــن فراكســـیــــــۆنی پەرلەمانییـــە و وەزیرەكانیشـــی لەحكومەتـــدا وەزیرە

گەنجەكانن.

پەرلەمانی كوردستانهەرچەنـــدە جیاوازییەكی كەم لەنێوان تێكـــڕای تەمەنـــی پەرلەمانتارانـــی پێنـــج فراكســـیۆنە ســـەرەكیەكەی پەرلەمانـــی كوردستاندا هەیە، بەاڵم لەگەڵ ئەوەشدا فراكســـیۆنی گۆڕان هـــەرە گەنجترین و فراكســـیۆنی یەكگرتووش هەرە پیرترین

فراكسیۆنن.فراكســـیۆنی گۆڕان كـــە 24 ئەندامیان كوردســـتان، لەپەرلەمانـــی هەیـــە گەنجترین فراكســـیۆن و تێكڕای تەمەنی پەرلەمانتارەكانیان )8 . 40( ساڵە، ئەمەش لەكاتێكدایە كە بەتەمەنترین پەرلەمانتاریان

61 ساڵە و گەنجترینیشیان 29 ساڵە.لەپـــاش ئەوانیش فراكســـیۆنی كۆمەڵ دێت وەك دووەم گەنجترین فراكسیۆنی نێو پەرلەمان، ئەم فراكسیۆنە كە ژمارەی ئەندامەكانیان 6 كەسە، تێكڕای تەمەنیان

تێكڕای تەمەنی پەرلەمانتارانی فراكسیۆنی گۆڕان )8 . 40( ساڵە

سياسەت

راوێژ كامەران

پەرلەمانتارێكی گۆڕان: ئێمە داهێنەری نەریتی

هێنانەپێشەوەی گەنجانین لە سیاسەتدا

خولی چوارەمی پەرلەمانی كوردستان پێكهاتوە لـــە )111( پەرلەمانتار، كە )77( پەرلەمانتاریـــان لەرەگەزی نێرن و )34(یان لەرەگەزی مێـــن، )104( پەرلەمانتار ئاینیـــان ئیســـالمە و شـــەش پەرلەمانتار مەســـیحی و یەك پەرلەمانتـــار ئێزدییە، لـــەو پەرلەمانتارانـــەش )52( پەرلەمانتار لەكاتێكدا بەكالۆریۆســـە، بڕوانامەكەیان )19( پەرلەمانتـــار خاوەنـــی بڕوانامـــەی دكتـــۆران و )11( پەرلەمانتـــار خاوەنـــی )11( ماســـتەرن و بڕوانامـــەی بڕوانامـــەی خاوەنـــی پەرلەمانتاریـــش دبلـــۆم و )11(ی تر خاوەنـــی بڕوانامەی ئامادەیـــن ، حـــەوت پەرلەمانتاری تریش

خاوەنی بڕوانامەی ناوەندین.لەتوێژینەوەیەكـــی شـــیكاریی گۆڤاری سڤیلدا لەســـەر تەمەنی پەرلەمانتارەكان و دیاریكردنـــی گەنجتریـــن فراكســـیۆنی نێو پەرلەمان، دەردەكەوێت فراكســـیۆنی نێـــو فراكســـیۆنی گەنجتریـــن گـــۆڕان پەرلەمانـــە و فراكســـیۆنی یەكگرتووش پیرترینیانـــە، ئەمـــەش لەكاتێكدایـــە، كـــە بەشـــێوەیەكی گشـــتی تێكـــڕای تەمەنـــی كوردســـتان پەرلەمانی پەرلەمانتارانـــی رێژەیـــەش ئـــەو و ســـاڵە )38 . 14(كەمتـــرە لەتێكڕای تەمەنـــی پەرلەمانتارە كوردەكـــــــانـــی پەرلەمــــانـــی عێراق كە

)78 . 44( ساڵن.

22 ژماره 256 2014/11/29

)41.5 (ەو پیرتریـــن پەرلەمانتاریـــان 46 ساڵە و گەنجترینیشیان 34 ساڵە.

لە پلەی ســـێیەمدا فراكسیۆنی یەكێتی نیشتیمانی كوردســـتان دێت، كە تێكڕای تەمەنی فراكسیۆنەكەیان )42.1( ساڵە و بەتەمەنترین پەرلەمانتاریان 52 ســـاڵ و

گەنجترینیشیان 36 ساڵە.دیموكراتـــی پارتـــی فراكســـیۆنی كوردســـتان بەپلـــەی چـــوارەم دێت، كە زۆرتریـــن كورســـی پەرلەمانـــی هەیە و ژمارەكەی 38 كورسییە، تێكڕای تەمەنی پەرلەمانتارەكانی ئەم فراكسیۆنە )42.3( ســـاڵە و پیرترین ئەندام پەرلەمانیان 61 ساڵە و گەنجترین ئەندام پەرلەمانشیان، كە گەنجترین پەرلەمانتاری ناو پەرلەمانی

كوردستانیشە، 28 ساڵە.پیرترین فراكســـیۆنی نـــاو پەرلەمانی كوردســـتانیش فراكســـیۆنی یەكگرتووی تەمەنـــی تێكـــڕای كـــە ئیســـالمییە، ســـاڵە، )42.6( پەرلەمانتارەكانیـــان بەتەمەنترین پەرلەمانتاریان 45 ســـاڵە و

گەنجترینیشیان 36 ساڵە. پەرلەمانی عێراق

تەمەنـــی گشـــتی بەشـــێوەیەكی پەرلەمانتـــارە كـــوردەكان كـــە ژمارەیان 61 پەرلەمانتـــارە لەپەرلەمانـــی عێـــراق زیاتـــرە، لەپەرلەمانتارانـــی كوردســـتان بەاڵم لەپەرلەمانی عێراقیش فراكســـیۆنی گـــۆڕان گەنجترین فراكســـیۆنە و پارتی

دیموكراتی كوردستان پیرترینە.فراكسیۆنی گۆڕان لەپەرلەمانی عێراق 8 كورســـی هەیـــە و تێكـــڕای تەمەنـــی پەرلەمانتارەكانیشـــی )43.8( ســـاڵە، كە بەتەمەنترین پەرلەمانتاریان 51 ســـاڵ و

گەنجترینیشیان 35 ساڵە.هەرچـــی فراكســـیۆنی یەكێتییە كە 21 كورســـیان لەپەرلەمانـــی عێراقـــدا هەیە، دووەم گەنجتریـــن فراكســـیۆنە، تێكڕای تەمەنی پەرلەمانتارەكانیان )44.2( ساڵە و بەتەمەنترین پەرلەمانتاریان 56 ســـاڵ

و گەنجترین پەرلەمانتاریان 33 ساڵە.تەمەنـــی تێكـــڕای ئەوانیـــش پـــاش پەرلەمانتارەكانی یەكگرتووی ئیســـالمی هاوشـــێوەیە، ئیســـالمی كۆمەڵـــی و یەكگرتـــووی ئیســـالمی كـــە 4 كورســـی تێكـــڕای هەیـــە عێراقـــدا لەپەرلەمانـــی ســـاڵە، 45 پەرلەمانتارەكانـــی تەمەنـــی پیرتریـــن پەرلەمانتاری ئەم فراكســـیۆنە

48 ســـاڵ و گەنجترینیشـــیان 42 ســـاڵە، هەرچی كۆمەڵی ئیسالمییە كە 3 كورسی تێكـــڕای هەیـــە، عێراقـــدا لەپەرلەمانـــی تەمەنیان بەهەمان شێوەی یەكگرتوو 45 ساڵە و پیرترین پەرلەمانتاریان 50 ساڵ

و گەنجترینیشیان 40 ساڵە.هەرچی فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی خاوەنـــی هەرچەنـــدە كوردســـتانە، كـــوردن پەرلەمانتـــاری گەنجتریـــن لەپەرلەمانـــی عێـــراق، كـــە تەمەنـــی 30 ســـاڵە، بەاڵم فراكســـیۆنەكەیان پیرترین فراكسیۆنی نێو فراكســـیۆنە كوردەكانی 25 كـــە ئـــەوان عێراقـــە، پەرلەمانـــی كورســـیان لەپەرلەمانـــدا هەیـــە، تێكڕای تەمەنی پەرلەمانتارەكانیان )45.4( ساڵە و بەتەمەنترین پەرلەمانتاریان 64 ســـاڵ

و گەنجترینیشیان 30 ساڵە.جگە لە پەرلەمانی عێراقی، لەو پۆستە وەزاریانـــەی لـــە بەغـــدا بـــەر كوردیش كەوتوون، وەزیرەكەی گۆڕان "د. دەرباز محەمەد-وەزیـــری كـــۆچ و كۆچبەرانـــی عێراقـــی" هەرە گەنجترین وەزیری كورد و تەنانـــەت هـــەرە گەنجتریـــن وەزیری حكومەتەكـــەی عەبادیـــە و تەمەنـــی 37

ساڵە. حكومەتی هەرێم

لەنێو وەزیرەكانی كابینەی هەشـــتەمی حكومەتی هەرێمیشـــدا بەهەمان شێوەی تەمەنـــی تێكـــڕای فراكســـیۆنەكانیان، و گەنجتریننـــە گـــۆڕان وەزیرەكانـــی رێژەكەی )42.2( ساڵە، ئەمە جگەلەوەی 33 تەمەنیـــان لەوەزیرەكانیـــان دوان وەزیرەكانـــی ئەوانیـــش پـــاش ســـاڵە، یەكێتی نیشـــتمانی كوردســـتان دێن، كە تێكڕای تەمەنیان )43.1( ساڵە و خاوەنی گەنجتریـــن وەزیـــری حكومەتیشـــن، كە دەربـــاز كۆســـرەت رەســـوڵە و تەمەنی 32 ســـاڵە. پاش ئەوانیش تێكڕای تەمەنی وەزیرەكانـــی كۆمەڵ كـــە 2 وەزیرن، 45 ساڵە، پاشانیش وەزیرەكانی یەكگرتووی ئیســـالمی كوردســـتان دێن، كـــە تێكڕای تەمەنیان )45.6( ساڵە و پیرترین تێكڕای وەزیریش، وەزیرەكانی پارتی دیموكراتی كوردستانە، كە تێكڕای تەمەنیان )52.5( ســـاڵە و خاوەنـــی پیرترین وەزیریشـــن، كە د. ئاشـــتی هەورامییـــە و تەمەنی 66

ساڵە.خـــۆی كـــە عەبدولرەحمـــان زانـــا

گەنجترین پەرلەمانتاری نێو فراكسیۆنی پەرلەمانی كوردســـتانە، واتە فراكسیۆنی لەكایـــەی گەنـــج بەشـــداری یەكێتـــی، سیاســـیدا بەگرنگ ناودەبات، هەر چەندە پێشـــیوایە هێشتا كۆمەڵگەكە بەتەواوەتی ئـــەوەی قبوڵ نییە، زانـــا عەبدورلەحمان پەرلەمانتاری یەكێتـــی لەمبارەیەوە وتی "لەكاتی هەڵبژاردندا و لەنێو كاندیدەكانی گەنـــج بەرچـــاو رێژەیەكـــی یەكێتیـــدا، هەبـــوو، بـــەاڵم بەداخـــەوە ژمارەیەكـــی بـــۆ پەرلەمـــان، زۆریـــان دەرنەچـــوون ئێســـتاش مـــن گەنجتریـــن پەرلەمانتاری لەگـــەڵ بـــەاڵم فراكســـیۆنەكەم، نێـــو بەروحێكی پەرلەمانتارەكانمان ئەوەشدا گەنجانـــەوە كاردەكەن و بەردەوام لەنێو خەڵكدان و بەدوای پرســـە جیاوازەكاندا دەچـــن، گـــەر تەماشـــای ئـــەم خولـــەی پەرلەمانیـــش بكەیـــت، بەروونـــی ئـــەوە دەبینیت كە لەسەرۆكایەتی پەرلەمانەوە تا پەرلەمانتارەكانیش سیمایەكی گەنجی

پێوەیە و پەرلەمان گەنجترە".زانا عەبدورەحمان دانی بەو راستیەشدا نا، كە پێدانی پۆســـت بەگەنجەكان لەنێو دروشـــمەكانیدا لەئاســـت حزبەكەیـــدا نەبـــووە، بـــۆ هێنانە پێشـــەوەی گەنجان، بەاڵم ئەو وتیشی "هاتنە ناوەوەی گەنجان بۆ پۆســـتی سیاســـی هێندە كـــۆن نییە و چەند ساڵێكە لەكوردستاندا بەدیدەكرێت، لەكاتێكـــدا خەڵكیش بەتەواوەتی هێشـــتا ئەوەی قبوڵنەكردووە، بەاڵم ئێســـتا ئێمە نوێنەرایەتی سیاســـی گەنجەكان دەكەین و گەر ئێمـــە ســـەربكەوین، دەبێتە هۆی ئـــەوەی گەنجانی زیاتر بێنـــە نێو كایەی سیاسیەوە و حزبەكانمان كاندیدیان بكەن، هـــەر بۆیە ئێمە پێویســـتمان بەروحیەتی گەنجانـــە و ئەزمونـــی پیرەكانیش هەیە، كۆكردنـــەوەی هـــەردوو توێژیەكە لەنێو

كایەی سیاسیدا شتێكی گرنگە".بەشـــێوازێكی گەنجـــان هاتنەكایـــەی بەرچاو لەپاش دروستبوونی بزووتنەوەی پەرلەمانتارێكی بەدەركـــەوت، گۆڕانەوە كـــە دەدات، بـــەوە ئامـــاژە گۆڕانیـــش بەشداری گەنج لەسیاسەت بەشێوازێكی كارا لەكوردســـتان نەریتێكـــە، كە ئەوان داهێنەریـــن. عادل عەزیـــز پەرلەمانتاری گـــۆڕان وتی "بەر لەدروســـتبونی گۆڕان بەشداری گەنج لەسیاسەتدا زۆر دەگمەن بـــووە، تەنهـــا بۆ كـــوڕی بەرپرســـەكان

سياسەت

راوێژ كامەران

ژماره 256 2014/11/29 23

گەنجـــان لەكایـــەی سیاســـیدا بەگرنـــگ ناودەبات، چونكە بەوتەی ئەو "بەشداری لەهـــەر سیاســـیدا لەپرۆســـەی گەنـــج واڵتێكدا لەدونیایدا بەمانای تازەكردنەوە و سیاســـی كاری نوێكردنـــەوەی و نوێكردنـــەوەی شـــێوازی مومارەســـەی سیاسی دێت، بەو پێیەی بەشداری گەنج سیاســـی كاری سیاســـیدا لەپرۆســـەی

لەگەڵ رۆحی سەردەم دەگونجێنێت".ڤینـــۆس فایـــەق هەروەهـــا دەشـــڵێت "ئەگەر بەشـــێوەیەكی زانستی مەسەلەكە لێكبدەینەوە، ئەوە حاڵەتەكە تەندروستە، چونكـــە ناكـــرێ دوو نـــەوە پێـــش خۆت بڕیـــار لەچارەنووســـی سیاســـیت بدات، كە هیچ بنەمایەكـــی فیكری و فەرهەنگی و ئەخالقـــی هاوبـــەش كۆیـــان ناكاتەوە، جگەلە هەندێ بنەمای گشـــتی كە ئەویش بەپێـــی ســـەردەم و زەمـــان دەگۆڕێـــت. هەربۆیە بەشداری گەنجان دەبێتە هۆی بەردەوامیـــی خوێنی نوێ لەشـــادەماری هەموو پێكهاتەی سیاسی و كۆمەاڵیەتی و ئابـــووری و كەلتـــووری و فەرهەنگی

سەرتاپای واڵتەكە".

بوو، بـــەاڵم لەگەڵ هاتنـــە كایەی گۆڕان لەســـەرجەم گەنـــج زۆر ژمارەیەكـــی كایە سیاســـیە جیاوازەكان و پۆســـتیان بەســـەركەوتوانەش زۆر وەرگـــرت، بەپەشتبەســـتن بەئەزمونی بەتەمەنەكان

بەڕێوەیان بردووە".عادل عەزیز ئەوەش ناشـــارێتەوە، كە بەشـــێك لەو گەنجانەی گۆڕان پۆست و دەســـەاڵتی پێدان، هێندە خۆڕاگرنەبوون دەهێنـــا، وازیـــان رێـــگا نیـــوەی لـــە و بـــەاڵم ئـــەو وتـــی "وازهێنانـــی بەشـــێك لەگەنجەكانی گۆڕان بەهۆی ئەوەوەبوو، كە لـــەو قۆناغـــەدا گۆڕان ئۆپۆزســـیۆن بـــوو، هەربۆیـــە ئـــەوان ئامادەنەبـــوون لەپۆســـتێكدابن كـــە دەســـەاڵتی نەبێـــت، و گـــۆڕاوە دۆخەكـــە ئێســـتا بـــەاڵم گۆڕانـــكاری لەدەســـەاڵتدایە، گـــۆڕان باشـــیش بەدیهاتووە و ئەزمونی گۆڕان لەهێنانەپێشەوەی گەنجاندا سەركەوتوو بـــووە، كە ئەوە سیاســـەتێكی ســـەرەكی

بزووتنەوەكەش بووە".هاوكات بە وتەی ڤینۆس فایەق نوسەر و چاودێـــری سیاســـی بەشـــداریكردنی

ئارام شێخ محەمەد، جێگری دووەمی سەرۆك پەرلەمانی عێراقی لە لیستی گۆڕان، تەمەنی 39 ساڵە

سياسەت

هیچكام لە سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان و جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراق و وەزیری كۆچبەرانی

عێراق و وەزیریی دارایی هەرێم، كە پۆستی گۆڕانن، تەمەنیان

ناگاتە 40 ساڵ

24 ژماره 256 2014/11/29

سياسەت

لەئێستادا یەکێتی نوێنەرایەتی هیچ

گوتارێک ناکات و پێموانیە بتوانێ لەسەر گوتارێک ساغ ببێتەوە

هاتنی داعش و هەلومەرجی هێزە

ئیسالمیەكانی ناوچەكە، نەفەسی بۆ الیەنە

ئیسالمیەكانی كوردستان نەهێشتۆتەوە

واڵت لەباشـــووری سیاســـی سیســـتەمی لەهەڵبژاردنەکانی 2009 بەمالوە گۆڕانی زۆری بەســـەردا هاتـــووە. گرنگترینیـــان ســـەرهەڵدانی بزووتنـــەوەی گۆڕان بوو، کـــە بەهێنانە کاییەی گوتارێکـــی نوێ ئاراســـتەی گەمەکانـــی گۆڕی. بەشـــێوەیەک ئیتـــر دەبـــێ پارتە سیاســـییەکانی کوردستان خۆیان لەدەوری گوتارێک کۆبکەنەوە. بەواتایەکـــی تـــر دەبێ گوتارێکیـــان هەبێ تا لەو سیاســـییەکاندا لەگەمـــە شوناســـێک رێگـــەوە بەهـــەرم بێنن. هەرچەندە لەســـەرەتاکاندا هاتنی گـــۆڕان بەئەرێنـــی لێكنەدرایەوە، بـــەاڵم رەوتی گۆڕانکارییـــەکان پێشـــانیدا، کـــە ئـــەو مۆرکەی گـــۆڕان لەسیاســـەتی دا لەکوردســـتان لـــەزۆر بوارەوە کاریگەری جدی بەجێهێشتووە. ئەوەی گـــۆڕان کردی کۆتایی مێـــژوو نەبوو، کە گۆڕان بتوانـــێ بۆ هەتاهەتایە لەســـەر پۆپەی گەمەکاندا بیهێڵێتـــەوە. بۆیە هەروەک چـــۆن خودی گۆڕان بەرهەمـــی گەمـــەی گوتـــارەکان بـــوو، بەهەمان شێوەیەش چارەنووســـی گرێدراوی گۆڕانکاری گوتـــارەکان دەبـــێ. بەهەرحاڵ گـــۆڕان هاتە ناو دەسەاڵتەوە، بەاڵم چارەنووسی گوتارەکانی ناو هەرێم چیان بەسەردێ؟ کێ و کام هێز خەریکە ســـەرهەڵدەدا، یـــان پالنـــی ســـەرهەڵدانی هەیە؟ ئەگـــەر چارەنووســـی هاوســـەنگی گوتارەکانی هەرێـــم گرێدراوی هەڵبژاردن بێ، کێ و کام هێز

خەریکی رێکخستنی گوتارەکەی خۆیەتی؟ لەم ســـااڵنەی دواییدا دوو گوتاری سەرەکی هەرێم و پانتایی سیاســـی هەرێمیان بەخۆیانەوە خەریـــک کـــرد. لەالیەکـــەوە گـــۆڕان بەگوتـــاری سیاســـییەوە سیســـتەمی بەدامەزراوەیکردنـــی هاتـــە مەیدان، لەالیەکی تـــرەوە پارتی بەگوتاری کیانـــی ســـەربەخۆ. بـــۆ ئـــەم مەبەســـتە گۆڕان ئۆپۆزیســـیونی هێنا بەرەی خۆیـــەوە و دواجار

خـــۆی. بەخشـــیە لەناوەندبوونـــی جۆرێـــک لەالیەکـــی ترەوە پارتی یەکێتـــی لەبەرەی خۆیدا هێشـــتەوە، کـــە الوازی و نەبوونی مـــام جەالل لەتواناکانـــی کەمکردبوو. ئەوە بـــوو دەرنجامی هەڵبژاردنەکانی کوردستان پێشانیدا کە گۆڕان و پارتی ســـەرکەوتو بوونە لەپالنی ئاڕاستەکردنی

ملمالنێی گوتارەکاندا. ئـــەم کاریگەریانـــەی لـــەو تـــر یەکێکـــی هەڵبژاردنانەی دوایی لێیکەوتـــەوە، دەگەڕێتەوە بـــۆ ئـــەوەی رای گشـــتی کوردســـتان خەریکـــە لەهێـــزە بچووکەکان دەرباز دەبـــێ و ئیتر تەنها ئەو هێزانە توانای جواڵندنی جەماوەریان هەیە، کـــە دەتوانـــن وێنـــای دەســـەاڵتداری لەخۆیاندا بنوێنـــن. بۆیـــە خەڵکی بـــەدوای پارتی سیاســـی دیاریکـــراودا هەنـــگاو دەنێ. ئـــەم تایبەتمەندییە دەتوانـــێ جۆرێـــک لەســـەقامگیری سیســـتەمی بەرهەم بێنێت. بەهەرحاڵ ئیستا بەروونی دیارە، کە گەمـــەی سیاســـی لەنێوان هێزە گـــەورەکان دایـــە، ئەگەر تەماحێک بۆ سیاســـەتکردن هەبێ،

دەبێ لەو دەروازانەوە بێ.هەمـــوو و لەهەڵبژاردنـــەکان بەتێپەڕبـــوون ئـــەو گۆڕانکاریانـــەی لـــەم مـــاوەدا روویانداوە، ئەگـــەری هاتنەکاییەی ئەکتەری نـــوێ بابەتێکی مەحـــاڵ نیـــە. مەبەســـت لەئەکتـــەری نـــوێ تاک و ئـــەو کەســـایەتیانە دەگرێتـــەوە، کـــە دەبنـــە نوێنـــەری گوتـــارە بەرچاوەکانـــی نـــاو هەرێـــم. واتـــا ئێمـــە دەتوانیـــن وێنای ئـــەوە بکەیـــن، کە چەنـــد کاراکتەرێک لەکوردســـتاندا هەن، توانا و زۆرتریـــن تەماحیان هەیە بۆ بەدەســـتەوەگرتنی

جلەوی گوتارە سیاسییەکان. لێـــرەوە ئـــەو پرســـیارە ســـازدەبێ: دەتوانین وێنای کـــێ و کام گوتارانە بکەیـــن، کە ئەگەری

زۆریان لەئاراستەکردنی گەمەکاندا هەیە؟

هاوکێشەکانی هەرێم بۆ هەڵبژاردنی داهاتوو بەرەو الی کێ دەڕوا؟

دەرنجامی هەڵبژاردنەکانی کوردستان پێشانیدا کە گۆڕان و پارتی لەپالنی ئاڕاستەکردنی ملمالنێی گوتارەکاندا سەرکەوتوو بوونە

حیسام دەسپیش

ژماره 256 2014/11/29 25

داهاتووی ملمالنێی گوتارەكانی ناو هەرێم

بەدوو ئاڕاستەی گوتاری لیبڕاڵیانەی بەرهەم ساڵح و گوتاری ناسیونالیستانەی

مەسرور بارزانیدا دەڕوات

مەسرور بارزانی و بەرهەم ساڵح

نوێنەرایەتی نەوەیەکی نوێ و خوێنێکی تازە

لەسیاسەت لەکوردستاندا دەکەن

سياسەت

هەژمار دەکەن. بۆیە مەســـرور بارزانی کە ئەم راســـتیە دەزانـــێ، پێدەچـــی هەوڵی ئـــەوە بدات ئەندامانی پارتەکەی و جەماوەر بۆ ئەم مەبەستە رێکبخات. لەبواری رێبەرایەتی پارتی، مەســـرور بارزانـــی بـــاش دەزانـــێ، کە رۆژێک ســـەرۆکی پارتی و هەرێم ماڵئاوای لەسیاسەت دەکات. جا پارتێک ئەوەندە رۆڵی لەسیاســـەت لەکوردستان هەبـــێ، دەبێ کـــەس یـــان کەســـانێک هەبن، کە ئەم بۆشـــاییە پڕبکەنەوە. مەســـرور بارزانی، كە هەموو پێگەکانی ناو پارتی بڕیوە، ئەمە هانیدەدا خۆی بەئارەزووەکانـــی پارتیەوە گرێبدات، تاکو بەکۆمەڵگا بگات. بواری سێیەم کە بوارێکی زۆر جدییە لەگەمە سیاســـییەکانی هەرێمدا و وادەکا مەســـرور بارزانی ســـیمایەکی دوور لەگەندەڵی پێخـــۆش بێ و خـــۆی وەک نەیاری ئەم پرســـە بناســـێنێ. بۆیـــە ئـــەوەی لەالیـــەن، الیانگران و هەوادارانی مەسرورەوە باسی لێدەکرێت، ئەوەیە کە ئەو ســـەرۆکایەتی دەزگایەك لەكوردســـتان دەکات، کە کەمترین گەندەڵی و کەمترین کەسی گەندەڵی تێدا پەیدا دەبێ. پێشـــاندانی ئەم سیمایە

وادەکات، کە دواجار ســـەرەنجی کۆمەڵگا بەالی خۆیدا ڕابکێشـــێ. لەدەرەوەی ئەمانە مەســـرور بارزانـــی وەک بەرهەم نوێنەرایەتـــی نەوەیەکی نوێ و خوێنێکی تازە لەسیاسەت لەکوردستاندا نزیکایەتـــی و گەنجبـــوون بۆیـــە دەکـــەن. مەســـروربارزانی لەتایبەتمەندییەکانـــی نـــەوەی نوێ لەباشوور و بەتایبەت پارتییەکان، وادەکات کە وەک کەســـایەتیەک لەگوتارە سیاســـییەکانی

داهاتوودا سەیر بکرێت.لەکۆتایـــدا ئـــەوەی لێرە باس کـــرا وێناکردنی ئـــەو گۆڕانکاریانەیە، كـــە پێدەچـــێ لەداهاتوودا چارەنووسی ملمالنێ سیاسییەکان دیاری بکەن. بـــەاڵم ئەوەی دەتوانـــێ جێگای ئامـــاژە پێکردن بێ، ئەوەیە کە رۆحی گەمەی سیاســـی لەهەرێم خەریکـــی گۆڕانێکی بنەڕەتییـــە. بۆیە ئەم گۆڕانە ناتوانرێـــت بەنـــەوەی یەکەمی شـــۆڕش بکرێت، بەڵکـــو دەبـــێ چاوەڕوانـــی ئەو نەوەیـــە بین، کە دەتوانین وەک نەوەی دووەمی شـــۆڕش ناویان

ببەین.

لەپانتایی سیاسی کوردستان پێنج هێز هەن: پارتـــی، گۆڕان، یەکێتـــی و یەکگرتوو و کۆمەڵی ئیســـالمی. هەر یەک لەم هێزانە خاوەن دەرفەت و مەترســـی تایبـــەت بەخۆیانـــن. پارتی هێشـــتا بەهێزە، بەالم کێ لەناو پارتی ئاڕاستەی گوتاری ئەم پارتە بەدەستەوە دەگرێ؟ جێگای پرسیارە. گـــۆڕان رووبەرووی پرســـیاری زۆر بۆتەوە و ســـەرکردایەتی ئـــەم بزووتنەوەیە ئیتـــر توانا و تاقەتـــی ملمالنێی لەجـــۆری رابردوویان نەماوە. لەهەمانکاتدا گوتاری بەدامەزراوەیکردنی گۆڕان هێشـــتا دەرەنجامێکی دیاری نەبووە. بەاڵم ئەمە بـــەو مانا نیە، کە توانـــای گەنجەکانی ناو گۆڕان رووی لەکزییـــە. لەالیەکی تـــرەوە یەکێتی هەیە، کە لەئێســـتادا نوێنەرایەتـــی هیچ گوتارێک ناکات و پێموانیە بتوانێ لەسەر گوتارێک ساغ ببێتەوە، تەنها ئەوە نەبێ کە رێکەوتنێکی سەیر بەقازانجی لیبراڵ یان ناسیونالیســـتەکانی نـــاو یەکێتی بێتە کاییـــەوە. دوا الیـــان ئیســـالمییەکانن، کە هاتنی داعش و بەگشتی هەلومەرجی هێز ئیسالمییەکان لەناوچەکە نەفەسی بۆ نەهێشتوون. بەواتایەکی تـــر زۆر لەپەیامـــی ئـــەم پارتانـــە کەوتۆتـــە ژێر پرســـیارەوە. بۆیـــە پێموانیە بتوانـــن بەم زووانە

لەكاریگەرییەكانی دەربازبن.بـــەم کورتـــە باســـە دەچینە ســـەر گریمانەی باســـەکەمان، کـــە وێنـــای ئـــەوە دەکا داهاتووی ملمالنیێ گوتارەکانی ناو هەرێم بەدوو ئاڕاستەدا دەڕوا. لیبراڵـــەکان لەالیەک و ناسیونالیســـتەکان لەالیەکـــی تـــر. بەمانایەکـــی تـــر هەڵبژاردنەکانی داهاتـــووی هەرێـــم چاوەرێـــی بەرهەم ســـاڵحی لیبراڵ و مەسرور بارزانی ناسیونالیست دەکات.

جا بۆ بەرهەم ساڵح و بۆ مەسرور بارزانی؟ بەرهەم ساڵح و ئەگەری سەرهەڵدانی

یەکێکـــە لەو سیاســـییانەی ئەگەر چی بەختی زۆر بـــەاڵم نەبـــووە، یـــاوەری زۆر سیاســـی بەروونی دیارە کە جێگای سەرەنجی کۆمەڵگای هەرچەنـــدە بەرهـــەم لەباشـــوور. کوردییـــە پێشـــانیداوە کـــە لەبـــوون بـــە لیدەر یـــان رێبەر کێشـــەی هەیە. بـــەاڵم لەهەمانکاتدا پێشـــانیداوە، کە بەردەوام سەرەنجی کۆمەڵگای لەسەرە. ئەم جێگاســـەرەنجبوونە لەکۆمەڵێک تایبەتمەندییەوە ســـەرچاوە دەگرێ. یەکەم کەسایەتی بەرهەمە، کە زۆر نەرمونیان و دیپلۆماتیانە هەڵســـوکەوت دەکا. دووەم دەگەڕێتـــەوە بۆ ئـــەو ئەزموونەی لەمـــاوەی ســـەرۆکایەتی حکومەت پێشکەشـــی کرد. ســـێیەم جـــۆری مامەڵەی بەرهەمـــە لەناو یەکێتی و ســـازکردنی ئەو ســـیمایەیە، کە ئەگەر لەئێستادا رزگارکەرێک لەناو یەکێتی، یان زۆنی دەرەوەی پارتی هەبێ، بەرهەم ساڵحە. چوارەم دەگەڕێتـــەوە بـــۆ ئـــەو گوتـــارەی کـــە بەرهـــەم نوێنەرایەتـــی دەکا، ئەویـــش گوتـــاری لیبراڵییە، کـــە بەپێـــی تایبەتمەندییەکانـــی ئـــەو ناوچەیەی رووە لـــەزۆر دەناســـرا، ســـەوز بەناوچـــەی

گوتارەکەی بەرهەم لەگەڵ ئەو ناوچە دێتەوە. جیالـــەو دەنگۆیانـــەی لەنـــاو باشـــوور هەن، بەروونـــی دیـــارە کـــە بەرهـــەم خـــۆی ئامـــادە دەکات، کـــە بچێتە ملمالنێیەکی توندی سیاســـی لەســـااڵنی داهاتوو. ئـــەم ملمالنێیـــە دەتوانێ بۆ نـــاو یەکێتی دارێژراو بـــێ، دەتوانێ لەدەرەوەی یەکێتتیش پالنی بۆ ئامـــادە کرابێ. بەاڵم ئەوەی دیـــارە بەرهـــەم لەئامادەکاریدایە، کە قورســـای خـــۆی لەسیاســـەت لەکوردســـتاندا بخاتـــەروو. لەهەمانکاتـــدا نەبوونـــی کاراکتەریەکـــی جـــدی لەناوچـــەی ســـەوز وادەکات بەرهەم بێ ركابەر بمێنتـــەوە. پێدەچـــێ پرســـیاری ئـــەوە بکرێـــت، کە هێشـــتا نەوشـــیروان مســـتەفا بوونـــی هەیە. بـــەاڵم دەبێ ئەوەمان لەیاد بێ، کە نەوشـــیروان مســـتەفا ئیتر ناتوانـــێ ئەو نەوشـــیروانەوە بێ، کـــە لە ســـاڵێ 2009-2013 بـــوو. چونکە تەمەن و ئەزموونـــی بزوتنـــەوەی گۆڕان پێشـــانیدا، کە تاقەتی نەوشـــیروان تا ئەم رادەیە بەش دەکات. بۆیـــە پێدەچێ بەرهەم ئەم راســـتیانە بزانێ، کە

زۆر ئارام هەنگاو هەڵدەگرێ. مەســـرور بارزانـــی لەگەمە سیاســـیەکانی

هەرێمیەکێـــک لـــەو کەســـایەتیانەی لەنـــاو پارتیـــدا تەماحی سەرکردایەتی هەیە، مەسرور بارزانیە. ســـەرکردایەتی بەمانا هەرێمیەکـــەی، نەک تەنها لەچوارچێـــوەی پارتـــی دیموکراتـــدا. گرێدراویی مەســـرور بارزانـــی بەهەرێمەوە لەســـێ بواری سەرەکییە ســـەرچاوە دەگرێت. یەکەم ئاسایشی هەرێمە، کە وەک دەســـکەوتێک باسی لێدەکرێت و ئـــەو نوێنەرایەتـــی دەکات. دووەم پارتی وەک هێزێک سەیر دەکرێت، کە دەتوانێ چارەنووسی هەرێـــم و کـــورد دیـــاری بکات. ســـێیەم باســـی گەندەڵییە، کە مەســـرور بارزانـــی وەک نەیاری

ئەم پرسە دەردەکەوێ. ئەو ســـێ بوارە لەالیانی جیـــاوازەوە دەتوانن یارمەتیدەری مەســـرور بارزانی بن، تاکو وێنای بخاتـــەروو. لەباشـــوور خـــۆی ســـەرۆکایەتی لەبواری ئاسایشـــەوە رۆژ لـــەدوای رۆژ خەڵکی باشـــوور، ئاســـایش وەک بابەتێکـــی پێویســـت دەزانن و هەبوونی ئاســـایش بەهەبوونی خۆیان

26 ژماره 256 2014/11/29

دوژم����ن و تۆپبارانكردن بۆ گون����دە ئازادكراوەكان روویاندەدا، ئەمەش پێویستی بەالیەنی تەندروستی نەخۆش����خانە و بنك����ەی تەندروس����تی و دكت����ۆر و كادری تەندروس����تی هەب����وو، هەروەه����ا نەبوون����ی رێگاوبان و )رێ����گای ئۆتۆمبێل(، زەحمەتی هاتوچۆ لەنێوان ناوچە ئازادكراوكان، كە هەمووی بەرێگای س����واری واڵخ ب����وو، دووری ناوچ����ەكان لەیەكت����ر، ئ����ەم هۆكارانە وایكرد بیر ل����ەوە بكەینەوە، خولێكی رۆشنبیری تەندروستی لەبارەگانی لقی2 بكەینەوە، كە تێیدا پێش����مەرگە خوێندەوارەكان بەش����داربن و هەریەك����ەی لەس����نوری ناوچەیەك بێ����ن بۆ گوندی ش����ێخ وەس����انان بۆ ب����ارەگای ل����ق، ب����ۆ فێربوونی س����ەرەتاكانی فریاگوزاری تەندروس����تی، بۆ ئەوەی خەڵكی ناوچەكە سوودیان لێببینێ و خزمەتگوزاری تەندورس����تی بگەێنین����ە زۆرب����ەی گون����د و ناوچ����ە ئازادك����راوەكان، ب����ەو هۆی����ەوە بڕی����اردرا خولێكی

رۆشنبیری تەندروستی بكرێتەوە.تەندروس���تی كادرێك���ی چەن���د كات���ەدا ل���ەو لەبارەگای لق لەش���ێخ وەس���انان خزمەتیان دەكرد لەوان���ە بەڕێوەدەب���رد، تەندروس���تیان كاری و پێش���مەرگە "ئاری كەریم" ك���ە دەرچووی ئامادەیی برینپێچ���ی بوو، ناس���راو ب���وو بە "دكت���ۆر ئاری"، هەروەه���ا "مەع���روف م���ەالزادە" پێش���مەرگە بوو لەئێ���ران ش���ارەزایی لەتەندروس���تی پەیداكردبوو، لەپێش���تریش "دكتۆر س���اڵح س���ورچی" لەبارەگای لق بوو، لەس���نوری وەرتێ ناوچەی باڵەك "دكتۆر عەبدولڕەحم���ان كەورین���ی" كاری تەندروس���تی و

خزمەتی تەندروستی دەكرد.هەر لەزس����تانی ئەو س����اڵەدا ب����وو 1988-1987 دكتۆرێكی ع����ەرەب خەڵك����ی ناوچەكانی خوارووی عێڕاق بوو، ناوی "دكتۆر محەمەد خرز عرێبی" بوو، لەزانك����ۆی بەغدا خوێندنی پزیش����كی تەواوكردبوو، وابزان����م ش����یعەمەزهەب بوو، لەژێ����ر زەختی رژێم رایكردب����وو، گەیش����تە ناوچ����ەی ئازادك����راوەكان و بالیس����ان لە لقی2 گوندی ش����ێخ وەس����انان خۆی و خانەوادەكەی ل����ەو ماوەیە لەوێدا مان����ەوە، رێزیان

لێگیرا.

زس����تانێكی ساردوس����ڕی س����اڵی 1987 لەدۆڵی بالیس����ان لەگوندی ش����ێخ وەس����انان بووین، ساڵێك ب����وو لەس����اردترین س����اڵەكان، زۆرتری����ن بەف����ر و باران لەم س����اڵەدا باری، هەموو كەژ و كێو دۆڵ و

دەشتەكان بەفر دایپۆشی بوون.بارەگای لقی2 لەگوندی شێخ وەسانان بوو، ئەو گون����دەی مانگێك بوو ب����ەر كیمیابارانی فڕۆكەكانی رژێ����م كەوتب����وو، كۆمەڵێك پێش����مەرگەی چاالك و بەج����ۆش و خرۆش لەب����ارەگای ل����ق و رێكخراوی رزگاری، س����ەرگەرمانە خەریكی چاالكی رۆژانەی كوردایەت����ی و پارتایەت����ی ب����وون، جگەل����ە ئەرك����ی سەرش����انیان، ك����ۆڕ و كۆبوون����ەوە و چاالك����ی ت����ر ئەنج����ام دەدران، ه����ەر لەو س����اڵەدا ب����وو بیرۆكەی خولێكی رۆش����نبیری تەندروس����تی خرای����ە بەرباس و لێكۆڵین����ەوە، ئەوەب����وو لەئەنجام����دا بەرنامەی بۆ

داندرا. بۆچی ئەم خولە؟

لەبەر پێویستی و بایەخی ناوچە ئازاداكراوەكان، نەبوونی دكتۆر و كادری تەندروستی، دوورەدەستی و سەختی رێگاوبان، كە ئەو كات ناوچەیەكی فراوانی ئازاداكراو لەبەر دەستی هێزەكانی پێشمەرگە بوو، هەر لەس����نوری ئێران لەچی����ای قەندیلەوە، تادەگاتە قواڵیی سنورەكانی ناوچە ئازاد كراوەكان و چاالكی پێشمەرگە لەپێدەشتی هەولێر، بەهەزاران كیلۆمەتر خاك����ی ئازادكراو و بەس����ەدان گون����د و بەهەزاران هاواڵتی لەس����نوری ئی����دارەی پێش����مەرگەدا بوون. وەكو ناوچ����ە ئازادكراوەكانی بناری قەندیل، قرناقە و پشتئاش����ان، ئین����دزە و لێوژە، دۆڵی وەرتێ، دۆڵی گەرەوان و سەران و مەلەكان، دۆڵی سماقوڵی، دۆڵی بالیس����ان و گوندەكانی كانی بەرد و بێراوە، چیوەی س����ەروو و خواروو، شیرێ و گوندەكانی مەلەكان، خەت����ێ تاكو گون����دی هەروتەك����ەون و دۆڵی ئاالنە. لەم س����نورە ئازادكراوانەی لەدەس����تی پێش����مەرگە داب����وون، كە ه����ەزاران هاواڵتی و پێش����مەرگە تێیدا دەژی����ان و رۆژانە چەندید رووداوی تەندروس����تی بریندارب����وون و ژەهراویب����وون و پێوەدان����ی مار و دووپشك و سوتان بەهۆی بۆردومانی فڕۆكەكانی

ئ����ەم دكت����ۆرە مرۆڤێك����ی زۆر ب����اش دیارب����وو، ئێم����ەش لەخوامان دەویس����ت دكتۆرێك پەیدابێت و س����ودی لێوەربگرین، چونكە س����ێ چوار كەس����مان هەب����وو كاری پزیش����كیان دەرك����رد، ب����ەاڵم دكتۆر نەب����وو، ئەم دكت����ۆرە عەرەبە بەخ����ۆی و خێزانی و منداڵ����ی لەپایزێكی زوو گەیش����تە المان، ئێمەش ئەو هەلەم����ان قۆزت����ەوە و الی خۆم����ان هێش����تمانەوە. توانیم����ان س����وودی باش����ی لێوەربگری����ن، هەرزوو كەالوە خانووەیەكی س����وتاوی ش����ێخ وەس����انانمان ب����ۆ ئاوەدان ك����ردەوە و بەش����ێوەیەكی ه����ەروەزی خانوویەكی باش����مان بۆ دروستكرد، بەخۆی و ماڵ و منداڵی خۆراك و خواردنی لەسەر لقی2 بوو، ئەم پزیش����كە ئەوكاتەی الی ئێمە بوو خزمەتێكی زۆری برین����دار و پێش����مەرگەكان و خەڵك����ی ناوچەك����ەی ك����رد، دواتریش كە ش����ااڵوی ئەنفال گەیش����تە دۆڵی بالیس����ان، ئاوارەی دیوی ئێران بوو، لەتاران چاوم پێیكەوت����ەوە و زۆر مەمنونیەت����ی بۆ پارتی نیش����ان

دەدا، پاشانیش چووە ئەورپا. بڕیاردرا بە كردنەوەی خولەكە:

لەمانگ����ی 1987/12 ت����ا كۆتایی مانگ����ی 1988/1 م����اوەی 45 رۆژ، خولەكە لەش����ێخ وەس����انان بوو، لەالی����ەن لقی2 ئ����ەم خول����ە كرای����ەوە، بەڕێوەبەری خولەكە بەڕێز "دكتۆر ئاری" بوو، ئامادەسازی كرا ب����ۆ كۆكردن����ەوەی 12 پێش����مەرگەی خوێندەوار بۆ بەشداری لەخولەكە لەس����نوری ناوچەكان، بۆ هەر ناوچەیەك كەس����ێك یان 2 كەس بەشداری دەكرد، وەك����و ناوچ����ەی باڵەك، ناوچ����ەی كۆی����ە، ناوچەی رەوان����دز، ناوەچ����ەی ش����ەقاڵوە، دەش����تی هەولێر، ناوچەی رانی����ە، بارەگای لق، ش����وێنی حەوانەوە و نوستن و نانخواردن هەر لەبارەگای خولەكە ئامادە دەكرا، هەروەها ئامادەس����ازی لەرووی بابەتەكانی خولەكە كرا، كە وانەیەك بۆ رۆشنبیری تەندروستی و وانەیەكی����ش ب����ۆ رۆش����نبیری كوردایەت����ی بێ����ت، وان����ەكان بەئامێری رۆنیۆی لقی2 بۆ هەر قوتابیەك

دانەیەك چاپ دەكرا.ل����ە ژم����ارەی داهاتوودا دێینە س����ەر باس����ی ئەو

وانانەی لەو خولەدا دەخوێندران.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)14(

خولی تەندروستی و چیرۆكی ئەو پزیشكە عەرەبەی رایكردە شێخ وەسانان

سياسەت

ژماره 256 2014/11/29 27

نــــاوخــــــــــۆ

4 هەزار و 688 كرێكاری بیانی لەكەرتی نەوت و گازی كوردستاندا كاردەكەن

28 ژماره 256 2014/11/29

قوتابیـــەكان، ژمـــارەی زۆری و خوێنـــدن هێشـــتا نۆژەنكردنـــەوەی، ســـەرەڕای باڵەخانەكـــەش بەپێی پێویســـت نییـــە. بەاڵم لەگـــەڵ ئـــەم كێشانەشـــدا بەڕێوەبەرایەتـــی قوتابخانەكـــە هەوڵـــی خۆگونجاندنیان داوە، بـــۆ ئەوەی نمونەیەكی باش و ســـەركەوتوو پێشكەش بكەن و ئەمە لەداهاتوودا حكومەت هـــان بـــدات قوتابخانـــەی تـــری هاوشـــێوە

بكاتەوە. مامۆســـتا الرك ئامـــاژە بـــەوە دەكات، كە لەســـەرەتاوە بڕیار بوو تەنهـــا ئەو قوتابیانە وەربگیرێـــن، كـــە لـــەدەرەوە هاتوونەتـــەوە،

پێشـــتریش قوتابخانـــەی حكومی بەزمانی ئینگلیزی بۆ قۆناغی ناوەندی هەبووە، بەاڵم ئەمجـــارە قوتابخانـــەی "شـــیالن" بنەڕەتیـــە و قوتابیانـــی هـــەر لەســـەرەتاوە بـــە زمانی

ئینگلیزی وانەكان دەخوێنن."الرك بایز" ئەندامی لیژنەی دامەزرێنەری قوتابخانەكـــە، كـــە سەرپەرشـــتیاری زمانی ئینگلیزی قوتابخانەكەشـــە، ئاماژە بەچەندین كێشەی ئەو قوتابخانەیە دەكات، بەهەوڵێكی ســـەرەتایی دەزانێـــت بـــۆ ئـــەو قوتابیانـــەی دەیانەوێـــت بەئینگلیـــزی بخوێنن، بەو پێیەی چەندیـــن گرفتیان هەیە لـــەرووی پڕۆگرامی

بۆ چارەســـەركردنی گرفتی ئـــەو قوتابیە كوردانـــەی لـــەدەرەوەی واڵت دەگەڕێنـــەوە و كێشـــەی زمانی كوردیـــان هەیە، یەكەمین قوتابخانـــەی بنەڕەتی ئینگلیـــزی حكومی لە شـــاری هەولێر بەناوی "شیالن" دەكرێتەوە. هەندێـــك بـــە ئەزموونێكـــی بـــاش لەقەڵەمی دەدەن و هەشـــە پێیوایـــە جارێ زووە بڕیار لەسەر باشی و خراپی ئەو ئەزموونە تازەیە بدرێت. بەڕێوەبەری قوتابخانەكەش باس لە

كێشەكانی ئەو قوتابخانەیە دەكات.

قوتابیانی قوتابخانەی شیالنی بنەڕەتی، لەكاتی پشووی نێوان وانەكاندا

ناوخۆ

شیالن.. یەكەم ئەزموونی قوتابخانەی بنەڕەتی حكومیە بە زمانی ئینگلیزی

كەموكورتی زۆرە و لە مەحەكی سەركەوتن و شكستهێنان دایە

چرۆ حوسێن

ژماره 256 2014/11/29 29

پێویست نین، نەمانتوانی ئەو كارە بكەین"."مامۆســـتا یوســـف عوســـمان" پســـپۆڕی دەروونی لەوەزارەتی پەروەردە، كردنەوەی ئەم قوتابخانەیە بە هەنگاویكی باش دەزانێت و ئاماژە بـــەوە دەكات، بەو پێیەی ئینگلیزی زمانێكی جیهانیە، پێویستە قوتابیانی ئێمەش لێی بێبەش نەبن. ئەگەر هەموو وانەكانیشیان نەبێت، پێویستە بەشێك لەوانەكانیان بەزمانی ئینگلیزی بێت، بەتایبەت وانەی زانستەكان و بیـــركاری و پێیوایـــە ئەوە كارێكی باشـــە بۆ

قوتابیەكان.مامۆســـتا یوســـف گوتیشـــی "ئێمـــە لـــەم كاتەدا چونكە پێوەرێكی ئەوتۆمان لەدەستدا نییـــە و قوتابخانەكـــەش ئەزموونێكی نوێیە، بۆیـــە ناتوانیـــن هـــەر لەســـەرەتاوە بڕیاری ئـــەوە بدەین ئـــەو قوتابخانەیە باشـــە یاخود خـــراپ". پێشـــیوایە ئەو قوتابخانـــە ئینگلیزیە حكومیـــە دەبێتـــە یارمەتیدەرێكـــی بـــاش بۆ ئـــەو قوتابیانـــەی لـــەدەرەوە هاتوونەتەوە و پاڵپشـــتێكی باشـــیش دەبێـــت بـــۆ قوتابخانە ئەهلیـــە ئینگلیزیەكان. دەشـــڵێت "هەنگاوێكی بـــاش و گونجـــاوە، پێویســـتە بەهەمـــووان هـــاوكاری ئەو پڕۆســـەیە بكەین، ئەگەر بێتو پێداویســـتییەكانی بەتـــەواوی بـــۆ جێبەجـــێ

بكرێت، ئەوا سەركەوتوو بێت".

بەوپێیـــەی موچەیـــان زۆر كەمـــە ناتوانـــن وانـــە بڵینـــەوە. ئـــەو بەڕێوەبـــەرە ئامـــاژەی بەكەمی كەلوپەلی پێویســـتی وەكو داتاشۆ و كۆمپیوتەر و رەحلە كرد و روونیشیكردەوە ئەوان هەوڵیان داوە وانەكانیان لە قوتابخانە حكومیەكانی دیكە جیاواز بێت، لەنێوان دوو وانەدا دە خولەك پشـــوو هەیە. دوای وانەی ســـێیەم قوتابیەكان دەتوانن خواردن بخۆن. دەشیانەوێت لەدوای كۆرسی دووەم، رۆژی شـــەممە بكەنـــە پشـــوو و رۆژانـــی دەوامی ئاسایی درێتر بكەنەوە، لەو رۆژە پشووەشدا

وانەی بەهێزكردن بەقوتابیان بڵێنەوە."محەمەد ئەمیـــن ناوپردانی" بەڕێوەبەری پـــەروەردەی ناوەنـــدی هەولێـــر بـــاس لەوە دەكات، بـــۆ ئـــەو قوتابیانـــەی لـــەدەرەوەی واڵت گەڕاونەتـــەوەە و توانـــای دارایان نییە لەقوتابخانـــە ئەهلیـــەكان درێـــژە بەخوێندن بـــدەن، ئـــەم قوتابخانەیـــان كردۆتـــەوە. ئەو بەڕێوەبەرە ئاماژە بەوەش دەكات، كە هەوڵ دەدەن سااڵنی داهاتوو چەند قوتابخانەیەكی تـــری لـــەو جـــۆرە بكەنـــەوە، ئەگـــەر هاتوو

پڕۆسەكە سەركەوتوو بوو. محەمـــەد ئەمیـــن لەبـــارەی بوونـــی ئـــەو قوتابیانـــەی ئینگلیـــزی نازانـــن گوتـــی "ئێمە لەرێگـــەی لیژنـــەی تایبەتـــەوە هەوڵمانـــداوە ئـــەو قوتابیانـــە وەربگریـــن، كـــە ئینگلیـــزی دەزانن و لـــەو تاقیكردنەوەیە دەردەچن، كە بۆ وەرگرتنـــی قوتابیەكان لـــەو قوتابخانەیە ئەنجـــام دەدرێـــت". ســـەبارەت بەگرفتەكانی ئـــەو قوتابخانەیـــەش، ئامـــاژە بـــەوە دەدات، كە "هەموو كارێك لەســـەرەتاوە گرفتی دێتە ســـەر رێ، بەاڵم هەوڵ دەدەین چارەسەری بكەین. ئێمە دەمانویســـت بەشـــێوەی گروپ قوتابیەكان بەســـەر پۆلەكاندا دابەش بكەین، بەو پێیەی بینای قوتابخانەكە بەپێی پێویست نییە و كەلوپەلەكانیشی بەهەمان شێوە وەكو

دواتر بڕیاردرا ئەو قوتابیانەشـــی كە ئاستی زمانی ئینگلیزیان باشـــە، بتوانن وەربگیرێن، دوای ئـــەوەی تاقیكردنەوەیەكیان بۆ ئەنجام

دەدرێت و تێیدا دەردەچن.لـــە رووی پڕۆگرامـــەوە ئەو مامۆســـتایە بـــاس لـــەوە دەكات "بـــەو پێیـــەی بەشـــێك كوردییـــەوە لەقوتابخانـــەی لەقوتابیـــەكان هاتـــوون ئاســـتی زمانەكەیـــان ناگاتـــە ئـــەو قوتابیانـــەی لەدەرەوە هاتـــوون، بۆیە گرفتی وانەوتنەوەیان بۆ دروســـت دەبێـــت". لەبەر ئـــەوە بەپێویســـتی دەزانێت وانەی پاڵپشـــت هەبێـــت، جیـــا لەوانە ســـەرەكییەكان، بۆ ئەو قوتابیانـــەی زمانـــی ئینگلیزیـــان بـــاش نییە. لـــەدەرەوە قوتابیانەشـــی "ئـــەو دەشـــڵێت هاتوون كوردی و عەرەبی نازانن و گرفتیان لەو وانانە هەیە، بۆ ئەمەش پێویســـت دەكات لەكاتی زیادكراو مامۆســـتاكان وانە بڵینەوە، بەاڵم لەبەرنەبوونی مامۆســـتای میالك ئەم كارە زەحمـــت بووە". مامۆســـتا الرك زیاتر دەڵێ "بـــۆ هەر قۆناغێك پێویســـتمان بەدوو مامۆســـتایە، یەكێكیـــان بـــۆ قوتابیە ئاســـت بـــەرزەكان، ئەویتـــر بـــۆ ئەوانـــەی ئینگلیزی نازانن، تاوەكو بتوانین هاوسەنگی لەنێوانیان

رابگرین".لەمساڵدا حكومەت بەهۆی قەیرانەكانیەوە و كەلوپـــەل پێویســـت وەكـــو نەیتوانیـــوە پێداویستیە سەرەكیەكانی قوتابخانەكە دابین بكات، بۆ ئەمە مامۆســـتا الرك دەڵێ "داوای هاوكاریمان لەدایك و باوكی قوتابیەكان كرد، ئەوانیـــش بەپێی توانای خۆیـــان هاوكارییان كردیـــن بـــۆ كڕینـــی بەشـــێك لەكەرســـتە و

كەلوپەلی قوتابخانەكە" .مامۆســـتا الرك جەخـــت لـــەوە دەكاتەوە، كـــە ئـــەوان بـــەردەوام لەهەوڵـــی ئـــەوەدان بكـــەن قوتابیـــان باشـــی پەروەردەیەكـــی دواتـــر فێریان بكـــەن، مەرجی پێویســـت بۆ مامۆستاكانی ئەو قوتابخانەیەش ئەوەیە، كە بـــە ئینگلیزی وانەكان بڵێنەوە و قســـە لەگەڵ

قوتابیەكان بكەن.دیكەیـــە یەكێكـــی خوێنـــدن پڕۆگرامـــی چونكـــە قوتابخانەیـــە، ئـــەو لەگرفتەكانـــی پڕۆگرامێكی تایبەت بەخۆیان نییە. بۆ ئەمەش مامۆســـتا الرك گوتـــی "داوامـــان كـــردووە پڕۆگرامی تایبەتمان هەبێت بۆ ساڵی ئایندە، بەتایبەت گرفتمـــان لەكتێبی زمانی ئینگلیزی هەیـــە، چونكـــە پڕۆگـــرام و بەشـــە وانەكان

كەمن"."ناسكە نانەكەلی" بەڕێوەبەری قوتابخانەكە ئەوە رووندەكاتەوە، كە گرفتیان لەگەڵ كەمی مامۆســـتای میالك هەیە، مامۆستای وانەبێژ

"هێشتا سەرەتایە و پێوەرێكمان لەبەر دەست نیە بڕیار لەسەر باشی

یان خراپی ئەو ئەزموونە بدەین"

ناوخۆ

30 ژماره 256 2014/11/29

ناوخۆ

وەزارەتــــی راپۆرتــــی دواییــــن بەپێــــی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، كە لەسەر داواكاری ئەنجومەنی وەزیران سەبارەت بەژمارەی كارمەندانی بیانییەكان ئامادەكراوە هاتووە "4 هەزار و 688 كرێكاری بیانی لەپیشەسازی نەوت و

گازی هەرێمی كوردستان كار دەكەن".لەراپۆرتەكە ئاماژە بەوەكراوە لە ئێستادا 26 كۆمپانیــــای نێودەوڵەتی نەوت هەن، كە لەهەرێمی كوردســــتانی عێراق كاردەكەن، بەیەكەوە كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكانی نەوت كۆی هەزار و 693 كارمەندی بیانیان هەیە. بەپێــــی ئامارەكە پێنج كۆمپانیای نەوت، كە زۆرترین كارمەنــــدی بیانیان هەیە، بریتین لەهەریەك لە: )دی ئێن ئۆ( بە 178 كارمەند، )تی تی ئۆپكۆ( بە147 كارمەند، )شێڤرۆن( 117 كارمەند، )دانا غــــاز( بە 105كارمەند،

)ئێم ئۆ ئێڵ كالیگران( بە 99 كارمەند.بــــەاڵم پێنج كۆمپانیای تــــر، كە كەمترین كارمەندیی بیانیــــان هەیە، ئەوانیش بریتین لە: )گاز پلەس( بــــە 2 كارمەند، )ئۆئیم ڤی( بــــە 9 كارمەند، )ریســــپۆڵ( بە 17 كارمەند، )تۆتــــاڵ( بە 24 كارمەنــــد، )هۆنت ئۆیڵ( بە

32 كارمەند.

4 هەزار و 688 كرێكاری بیانی لەكەرتی نەوت و

گازی كوردستاندا كاردەكەنئەو كرێكارە بیانیانەی لە كۆمپانیا نێودەوڵەتیەكانی

نەوت لەكوردستاندا كاردەكەن، رەگەزنامەی 60 واڵتی جیاوازیان هەیە

كرێكاری سەر بە 67 رەگەزنامەی جیاواز كار بۆ كۆمپانیاكانی خزمەتگوزاری نەوت لە كوردستاندا دەكەن

زۆرترین كریكاری كۆمپانیا خزمەتگوزارییەكانی نەوت لەكوردستان میسرین

بیالل سەعید

30 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 31

ناوخۆ

كۆمپانیــــا لەگــــەڵ كرێكارانــــەی ئــــەو نــــەوت كاردەكــــەن، خزمەتگوزارییەكانــــی زۆرترینیــــان رەگەزنامــــەی )میســــر، هیند، مۆڵدۆڤیا، پاكستان، رۆمانیا، چین، سوریا، هەنگاریــــا، جەزائیــــر، كەنەدا(یان هەیە، لەو رێژەیــــەدا زۆرترین كرێكار كــــە ژمارەیان 723 كارمەنــــدە، رەگەزنامــــەی میســــریان

هەیە. بەكۆی گشــــتی 60 رەگەزنامەی جیاواز نێودەوڵەتییەكانــــی كۆمپانیــــا بــــۆ كار نــــەوت و 67 رەگەزنامــــەی جیــــاواز كار بــــۆ كۆمپانیاكانــــی خزمەتگــــوزاری نــــەوت

لەتەواوی هەرێمی كوردستاندا دەكەن.

كۆمپانیــــا كارمەنــــدی گشــــتی كــــۆی خزمەتگوزارییەكانــــی نــــەوت، دوو هــــەزار و 995 كارمەنــــدە، زۆرترین كرێكارەكانی ئــــەم كۆمپانیانــــە بۆ ئــــەم پێنــــج كۆمپانیایە كاردەكەن )كاســــكۆ پێترۆلیەم، ساكسۆن، ئۆیل سێرڤ، شلەم بێرجەر، جی جی ئێف

زێد.(هەروەها لەراپۆرتەكە ئاماژە بەوەكراوە، النیكــــەم لە 72%ی ئەو كرێــــكارە بیانیانەی لەگــــەڵ كۆمپانیاكانی خزمەتگوزاری نەوت كاردەكــــەن، هەڵگــــری بڕوانامــــەی دیپلۆم و بڕوانامــــە پەیوەندارەكانــــی پیشەســــازی

نەوت و گازن.

بڕوانامــــەی كارمەنــــدە بــــە ســــەبارەت بیانییەكانی ئــــەم كۆمپانیایانە، ئاماژە بەوە كــــراوە، كــــە زۆربــــەی كارمەندانــــی بیانی هەڵگری دیبلــــۆم و بڕوانامەی پەیوەندارن بەپیشەســــازی نــــەوت و غــــازەوە، 32%ی كارمەندان بڕوانامەی دیبلۆم و 1% دكتۆرا، 11% ماســــتەر، 23% بەكالۆریــــۆس و %33

.N/Aبەپێــــی دابەشــــبوونی كــــۆی كارمەندانی بیانی بەپێی رەگەزنامە، زۆرترین كارمەند لەم دەوڵەتانەوەیە: لەكۆی 1639 كارمەندە بیانییەكــــە زۆرترینــــی بەریتانیــــن، كە %22 پێكدەهێنن، ئینجا ئەمریكا 15%، هیندســــتان 13%، كەنــــەدا 9%، هەنگاریــــا 5%، روســــیا 4%، توركیــــا 4%، ئوســــترالیا 4%، ڤەنزوێال 3%، پاكســــتان 2%، كــــۆی واڵتانــــی دیكەش 19%. بەاڵم بەشــــێوەیەكی گشتی كۆی 60 رەگەزنامەی جیاواز لەهەرێمی كوردستان كار بــــۆ كۆمپانیــــا نێودەوڵەتیەكانی نەوت

دەكەن. سروشــــتییەكان ســــامانە وەزارەتــــی كۆمپانیــــا 25 بــــۆ هەڵســــەنگاندنی خزمەتگــــوزاری نەوت لەهەرێــــم كردووە،

ژماره 256 2014/11/29 31

32 ژماره 256 2014/11/29

پشتیوان سادق، وەزیری پەروەردە لە كاتی بەشداریكردنی لە كەرنەڤاڵی رۆژی چەسپاندنی مافەكانی مندااڵن

ناوخۆ

نین مافی منداڵ بكەوێتە ژێر دەستیان.4. داوای )5( خولەكمان كرد بۆ گۆرانیەك، كـــە تایبـــەت بـــوو بـــەم رۆژە و بەرهەمـــی ماندووبوونـــی منداڵەكان بوو، بەاڵم بێڕێزی زۆریـــان بەرامبـــەر مافـــی منداڵـــەكان كرد، بینیمان بـــۆ مندااڵنی هەندێـــك لەباخچەكان كە خۆیان مەبســـتیان بوو، چۆن دەرفەتیان

پێدەدان و بۆ ئێمەش 5 خولەك نەبوو!! 5. هەموو باخچەكان )15( خولەك كاتیان هەبوو بـــۆ ئەنجامدانی چاالكیەكانیان، بەاڵم بـــۆ ئێمـــەی كۆمەڵگـــەی )بـــااڵ( كـــە كۆتایی ڤیســـتیڤاڵ بوو و چاالكیەكەمان تەنها چوار گۆرانی بـــوو، كە تایبەت بـــوو بەم رۆژە و لەماوەی )5( خولـــەك ئەنجام دەدرا، كەچی ئـــەوان تەنیا یەك خولەكیان پێداین، تەنانەت ماوەی ئەوەیان پێنەدایان منداڵكانمان لەسەر تەختی شانۆ بێنە خوارەوە، كەوتنە بندەستی

ئەوانەی دیاریان پێشكەش دەكرد.لەكۆتاییدا داواكارین گوێ لەگلەیەكانمان بگرن و چاوێك بەو كەســـانەدا بخشێننەوە، كـــە ئەو رۆژە رۆژی مافـــی مندااڵن بوو بۆ

بەرژەوەندی خۆیان بەكاریانهێنا.كۆمەڵگەی )بااڵ(ی ئەهلی

2014/11/20

مافیـــان الوە لـــەزۆر كـــە كوردســـتانە. لێســـەندراوە، بـــێ ئـــەوەی هیـــچ كەســـێك

پێیانبزانێت.2. كاتێك باســـی ماف دەكرێت، دەبێ ئەو مندااڵنە بزانـــن ماف مانای چیە و چۆن فێر بكرێن ئەو رۆژەیان ال خۆشەویست بكرێت، نـــەوەك توندوتیـــژی تێـــدا بەكاربهێنرێت و لێدان و كوشـــتنی تێدابێـــت. ئەمە كاریگەری

خراپی لەسەر مندااڵن دەبێتو بەرێـــز ویســـتمان كاتێـــك .3خۆشەویســـتیەوە رێـــز لـــەو رۆژە بگرین و منداڵەكان زۆر دڵخۆش بوون كە بەشداری ئەم ڤیســـتیڤاڵە بكەین، بەاڵم رێگری زۆریان لێكرا بەهەموو شـــێوەیەك ویستیان شكست بەو رۆژە پیرۆزەیان بهێنن، زۆر بەداخەوە هەندێك لەئەندامانی سەر شانۆ جیاوازییەكی زۆریـــان لەنێـــوان مندااڵنـــی باخچـــەكان و جیاوازییەكـــی كـــرد، )بـــااڵ(دا كۆمەڵگـــەی زۆر دەبینـــرا لەنێـــوان هەمـــوو باخچەكان، تەنها ســـێ باخچـــە دەستنیشـــان كرابوو و بەشـــێوەیەكی زۆر سەربەســـتانە كارەكانی خۆیـــان ئەنجامـــدەدا، بـــێ هیـــچ رێگریەك. بەراســـتی ئەو كەسانە كە خۆیان بەخاوەنی منـــداڵ و مافی منداڵ دادەنێن، شـــایەنی ئەو

لەهەمـــوو دەستخۆشـــیكردن دوای ئەندامانی چاالكی قوتابخانەكان و باخچەی ســـاوایان، كە خۆیان بۆ ئـــەم رۆژە پیرۆزە )كەرنەڤاڵـــی رۆژی چەســـپاندنی مافەكانـــی منـــدااڵن( مانـــدوو كـــرد و كارەكانیان زۆر جوان و فێركاریی بوو، بەاڵم زۆر بەداخەوە ئەوەی ئێمە لەســـەر شانۆ بینیمان، هەندێكی هیـــچ هەســـتێكی منداالنـــەی لەنـــاو نەبـــوو. نامەوێت ناوی ئەو باخچەیە بهێنم كە باسی دەكەم، بەاڵم یەكێك لەكارەكانیان، بۆ نمونە شـــانۆی دارەبازەكە، كارێك بوو ئێمە وەكو گەورە لەم شـــانۆیە دەترســـاین، چجای ئەو مندااڵنەی ئەم شانۆیەیان بینی. دیمەنەكانی ناو شـــانۆگەریەكە بەهیچ شێوەیەك لەگەڵ هەســـتی مندااڵنـــدا نەدەگونجـــا. ئێمە وەكو كۆمەڵگـــەی )بـــااڵ( ئـــەم گلەیەمـــان هەیە و هیواداریـــن بەڕێز )د.پشـــتیوان ســـادق(، كە خـــۆی ئامادە بوو، گلەیەكانمان قبول بكات . بەشێك لەو تێبینیانەی ئێمە بە گشتی لەسەر

چاالكیەكان هەمانبوو:1. جیاوازیەكی زۆر لەنێوان باخچەكان و دەستەی رێكخســـتنی ڤیستیڤالەكەدا هەبوو، تەنها مەبســـتمان مندااڵنـــی كۆمەڵگەی )بااڵ( نیـــە، بەڵكـــو هەمـــوو مندااڵنـــی پارچەكانی

دیمەنی مردن و دارەبازە و كوشتنی ناو شانۆگەریی و منداڵیان گوتووە؟

چەند رەخنەیەك لە كەرنەڤاڵی رۆژی چەسپاندنی مافەكانی منداڵ.. بۆ بەرچاوی بەڕێز وەزیری پەروەردە

ژماره 256 2014/11/29 33

كۆمەاڵیەتی

پرسیاركردنی كاتی داخوازیی بۆ هەندێك كچ مۆتەكەیە

34 ژماره 256 2014/11/29

كۆتوبەندكردنی شەیتان لەرەمەزاندا!لەفەرموودەیەكــــدا كــــە ئیمامــــی بوخاری و ئیمامــــی موســــلیم ریوایەتیــــان كــــردووە هاتووە "لــــە ئەبوهورەیرەوە )رەزای خوای لێبێت(، پێمان گەیشتووە كە پێغەمبەر )د.خ(، فەرموویەتــــی "اذا جاء رمضان فتحت ابواب الجنة وغلقت ابواب النار وصفدت الشیاطین" واتــــە )كاتێك رەمەزان دێــــت، دەروازەكانی بەهەشــــت دەكرێنــــەوە و دەرگاكانی دۆزەخ دادەخرێن و شەیتانەكان پەلبەست دەكرێن

و دەبەسترێنەوە".ئەگــــەر كــــە ئەوەیــــە، پرســــیار لێــــرەدا شــــەیتانەكان ببەســــترێنەوە، ئــــەی بۆچــــی كۆتایــــی بەئەنجامدانــــی تــــاوان نایەت؟ ئەی بۆچی مرۆڤــــەكان واز لەخراپەكارییەكانیان حەجــــەری ئیبــــن لەمبارەیــــەوە ناهێنــــن؟ عەســــقەالنی دەڵێ: ئەگەر گوتیان چۆن ئەو هەمــــوو خراپەیــــە دەبینیــــن، كــــە مرۆڤەكان ئەنجامی دەدەن لەرەمەزاندا و دەشــــگوترێ

شەیتان دەبەسترێتەوە؟ لەوەاڵمدا دەڵێین:شــــەیتان دووركەوتنەوەیــــەی ئــــەو .1و مەرجەكانــــی رۆژوو كــــە لەكەســــانێكە، رەچاویــــان و پاراســــتبێت ئادابەكانیــــان

كردبێت.دەبەســــترێنەوە، شــــەیتانانەی ئــــەو .2

ئەوانــــەن كە پێیــــان دەگوترێت: )مــــەڕەدە(، نەك هەر هەموو شەیتانەكان.

فەرموودەیــــە ئــــەم مەبەســــتی .3كەمتركردنــــەوەی شــــەڕ و خراپەكانە، نەك نەهێشــــتنی، چونكــــە هۆكارەكانــــی شــــەڕ و خراپە زۆرن و تەنیا شــــەیتانەكان هۆكاری خراپەكاری نین، هۆكارەكانی دیكەی وەكو: دەروونی پیس و كردەوە و نەریتی ناشیرین و شــــەیتانی مرۆیی و.. هــــۆكاری دیكەن بۆ

باڵوبوونەوەی خراپەكاری."چــــۆن دەڵــــێ قوڕتوبــــی هەروەهــــا لەرەمەزاندا خراپە و شــــەڕ هەیە، لەكاتێكدا ئەگــــەر كــــراون؟! زنجیــــر شــــەیتانەكان رووی خراپــــەكاری ئــــەوا زنجیركرابــــان نەدەدا"؟! ئــــەو دەڵێ وەاڵمەكەی ئەوەیە كە: ئەمە بۆ ئەو كەســــانەیە كــــە رۆژووەكانیان پابەنــــدی مەرجەكانی رۆژووێكی دروســــت لەشــــەیتانەكان هەنــــدێ هەروەهــــا نییــــە، شــــەیتانی ئەوانیــــش كــــە زنجیركــــراون، )مــــەڕەدە(ن، نەك هەموو جۆرەكانی، )وەك لەهەندێــــك ریوایەتــــدا هاتــــووە و جــــۆری شــــەیتانەكەی دیاری كردووە، كە شەیتانی مەڕەدەیە(، هەرەها مەبەستی كەمبوونەوەی ئەمــــەش نەهێشــــتنی، نــــەك خراپەكارییــــە كارێكە هەســــتی پێدەكرێــــت و لە رەمەزاندا

خراپــــەكاری كەمدەبێتــــەوە، تەنانەت ئەگەر شــــەیتانەكان هەمووشیان كۆتوبەند بكرێن، هێشــــتا ناكاتــــە ئــــەوەی خراپــــەكاری بنبــــڕ بكرێت، چونكە هۆكاری دیكەی خراپەكاری هــــەن لەوانە: دەروونپیســــیی و دابونەریتی

خراپ و شەیتانی بەشەریی و..گەلێــــك زانــــای دیكــــەش هــــەن پێیانوایە )شــــەیتانی مــــرۆڤ( ئــــەو مرۆڤانــــەن، كــــە خراپەكارییان زۆرە و دەبنە هاوڕێی خراپ بۆ مرۆڤەكانی دی، هەروەها دەبنە هۆكاری باڵوبوونەوەی خراپەكاری. لەكوردەواریشدا

گوتراوە "شەیتانی بەشەر، بەشەرە". دەســــت لێوەشاندنی جنۆكە و شەیتان

لەمرۆڤگەلێك جار گوێمان لەوە دەبێ، كە دەڵێن ئــــەو كەســــە جنۆكە یان شــــەیتان دەســــتی لێوەشــــاندووە!! یان شــــەیتان/جنۆكە چۆتە لەشــــییەوە؟! ئایا دەستلێوەشــــاندنی جنۆكە یان شــــەیتان چییە؟! ئایا لەئاییندا ئەمە هیچ

بنەمایەكی هەیە یان نا؟زانایانی ئایینی لەباسی دەستلێوەشاندن/دەســــتلێدان )مــــس(ی شــــەیتان و جنۆكەوە دەڵێــــن: لــــەرووی زاراوەییــــەوە مەبەســــت لێی: زاڵبــــوون یان نیمچەزاڵبوونی جنۆكەیە بەســــەر مرۆڤــــی دەستلێوەشــــێندراو. بۆی

كـۆمـەاڵیـەتی

شەیتان لە رەمەزاندا چۆن زنجیر دەكرێت و تاوانیش بەردەوامە؟!

ئایا شەیتان دەست لەمرۆڤ دەوەشێنێ؟!

سەنگەر زراری

ژماره 256 2014/11/29 35

هەیە لەكاتی دەستلێوەشــــاندنەكە جنۆكەكە لەدەرەوەی جەســــتەی مــــرۆڤ كاری خۆی بــــكات و كاریگەری بخاتە ســــەر مرۆڤەكە، بۆشــــی هەیە بچێتە ناو لەشــــی مرۆڤەكە و

لەوێوە كارەكانی ئەنجام بدات.و ئایــــەت چەنــــد ئیســــالمی زانایانــــی فەرموودەیــــەك بە بەڵگەی ئەوە دەهێننەوە، كــــە جنۆكــــە و شــــەیتان دەســــت لەمــــرۆڤ

دەوەشێنن، لەوانەش:خوای گەورە دەفەرمووێ "الذین یأكلون الربــــا الیقومون إال كما یقــــوم الذی یتخبطە الشــــیطان من المــــس" )البقــــرە(. واتــــە "ئەو كەســــانەی لەدونیادا ســــوو )ریبــــا( دەخۆن لەدواڕۆژدا هەڵدەســــتنەوە بەشــــێوەی ئەو كەســــەی جــــن تێكــــەڵ و پێكەڵــــی دەكات و بەمالوبــــەوالدا دەكەوێت، ئەمــــەش بەهۆی

دەستلێدانی )مس(ی شەیتانەوە".ئیمامــــی قورتوبــــی دەڵێــــت "ئــــەم ئایەتە بەڵگەیــــە لەســــەر پوچەڵبوونی قســــەی ئەو كەسانەی لەهۆشخۆچوون بەهۆی جنۆكەوە

رەتدەكەنەوە"."إن دەفەرمــــووێ )د.خ( پێغەمبەریــــش مجــــری اإلنســــان مــــن یجــــری الشــــیطان الــــدم...". متفــــق علیه، واللفــــظ للبخاری. واتە "شەیتان لەناو لەشــــی مرۆڤ بەناو هەموو

یەكسەر چاك بووەوە و جنۆكەكە لە لەشی هاتەدەرەوە".

هەرچەنــــدە هەم واقع و هــــەم زانایانیش ئــــەوە پشتڕاســــت دەكەنــــەوە، كە شــــەیتان و جنۆكــــەكان دەتوانــــن دەســــت لەمــــرۆڤ بوەشــــێنن، بەاڵم هاوڕاشــــن لەسەر ئەوەی جنۆكە و شــــەیتانەكان لەخــــۆوە و بێ هیچ هۆكارێك ئەم كارە ناكەن، هەروەها دەشڵێن كە جنۆكە و شــــەیتانەكان ناتوانن بەئاسانی دەســــت لەمرۆڤ بوەشــــێنن، ئــــەوان چەند حاڵەتێــــك دیاری دەكــــەن، كــــە بەهۆیانەوە ئەگەری ئەوە هەیە مرۆڤ لەالیەن شەیتان و جنۆكەوە دەستی لێبوەشێنرێ، لەوانەش:

1. تووڕەبوونی زۆر و لەرادەبەدەر.2. ترسی زۆر و لەرادەبەدەر.

3. بێئاگاییەكی زۆر و لەرادەبەدەر.هەروەها چەنــــد حاڵەتێكی دیكەش. بەاڵم وەكو گوتمان، دەستوەشــــاندنی شەیتان بۆ ســــەر مرۆڤ لەهەمــــوو حاڵەتێكــــدا جێگای ئەمــــە بەكەمــــی زۆر و نییــــە مەترســــی روودەدات، زانایانــــی ئایینــــی دەڵێن: مرۆڤ دەتوانێ بەهێنانی ناوی خوا و تەوبەكردن و شۆردنی دەسنوێژ و.. هتد خۆیان لەشەیتان بپارێزن و وابكەن شەیتان كاریگەری خراپ

نەكاتە سەریان و دەستیان لێنەوەشێنێ.

ئــــەو دەمارانــــەدا دێ و دەچــــێ، كــــە خوێن بەناویانــــدا تێپەڕ دەبێــــت...". بەگوێرەی ئەم فەرموودەیــــە، جنۆكە دەتوانێــــت بچێتە ناو هەمــــوو دەمارەكانــــی مــــرۆڤ و بەناویــــدا بگەڕێــــت. ئەمــــەش بەڵگەیە لەســــەر ئەوەی شەیتان و جنۆكە دەچنە ناو لەشی مرۆڤ.

هەروەها دەگێڕنــــەوە "ئافرەتێك كوڕێكی خۆی هێنایە الی پێغەمبەر )د.خ( كە توشــــی دەستلێوەشاندنی شەیتان ببوو، پێغەمبەر بە جنۆكەكەی گوت "بڕۆ دەرەوە ئەی دوژمنی خودا، من پێغەمبەری خوام" گوتی "منداڵەكە

كـۆمـەاڵیـەتی

شوناسی شەیتانهەوڵێك بۆ ناسینی شەیتان

)7(

گەلێك زانا پێیانوایە شەیتانی

مرۆڤ ئەو مرۆڤانەن، كە خراپەكارییان زۆرە و دەبنە هاوڕێی خراپ بۆ

مرۆڤەكانی دی

36 ژماره 256 2014/11/29

كـۆمـەاڵیـەتی

كۆمەاڵیەتی

پرسیاركردنی كاتی داخوازیی بۆ هەندێك كچ مۆتەكەیە

پرســـیاركردن خوازبێنـــی لەكاتـــی و كەســـوكار و كچەكـــە لەبـــارەی بنەماڵەكـــەی نەریتێكی بـــاوی كۆمەڵگای كوردییە، بەاڵم بەشێك لە كچان ترسیان لـــەم پرســـیاركردنە هەیـــە، هەندێكیـــان لەبەرئەوەی لەوە دەترسن ئیرەیی و رقی خەڵكێـــك پرســـیاركەرەكە بەالرێدا ببات و پرۆســـەكە هەڵوەشـــێنێتەوە، هەندێكی

تریشیان لەرابردووی خۆیان دەترسن."دڵپاك جەلیلـــی" ئافرەتێكی تەمەن 38 ســـاڵەیە، بـــاس لەوە دەكات، كـــە ئیرەیی لەنێو كچان دەگاتە ئەو رادەیەی داخوازی لەیەكتـــر تێكبدەن. ئەو كچە باس لەخۆی دەكات، كاتێك خوازبێنی دێت و كوڕەكە لەهاوڕێیەكـــی نزیكـــی ئـــەو دەپرســـێت، "ســـەد هاوڕێكـــەی وەك خـــۆی دەڵـــێ بوختانـــی بـــۆ هەڵبەســـتبووم". ئەو كچە دەڵێت "تەســـەور ناكرێـــت چیم بەرامبەر گوترابوو، ئەگەر كچێك لەمەلهایەك كاری بكردبایە لەمن شـــەریفتر بـــوو"!!! دڵپاك هـــۆكاری ئەوەی بۆ ئیرەیـــی هاوڕێكەی دەگەڕێنتـــەوە، دەشـــڵێت "ئەگەرنـــا خـــۆ منی دەناســـی، مەبەســـتی چی بـــوو، بۆ لێمـــی تێكدا، چ ســـوودی بۆ ئەو هەبوو. بەهـــۆی ئەمەشـــەوە هـــەزار قســـەم پێگوت، كەچی هەر ئیناكاری كرد و گوتی وامنەگوتووە، بەاڵم كوڕەكە قسەكانی تۆمار كردبوو، هەموویم بەخـــۆم گـــۆێ لێبـــوو". بۆیـــە ئەمـــە دڵپاكـــی گەیاندۆتە ئەو باوەڕەی بڵێت "كچان بەهۆی برادەرەكانیـــان ئیرەییـــەوە

ناشیرین دەكەن".ســـەباح" "لەنجـــە كۆلێـــژە، قوتابـــی بەهەمـــان ئەمیـــش هاوپۆلێكی شـــێوە نایەڵێـــت خـــۆی هاوسەرگیرییەكەی لەنجە ســـەربگرێت. "كوڕێـــك دەڵـــێ كۆلێـــژ لـــەدەرەوەی بـــەاڵم داوام، هاتبـــووە

بەهۆی ترس لەئیرەیی یان لە رابردووی خۆیان

36 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 37

كـۆمـەاڵیـەتی

كچێك: كچە هاوڕێكەم سەد

بوختانی بۆ هەڵبەستبووم و داخوازیەكەمی تێكدا

توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی: بوونی ئیرەیی لەناو

كچاندا بەهۆی ناهۆشیاریی و

بڕوابەخۆنەبوونەوەیە

گوتبـــووی نزیكەكـــەم هـــەرە بـــرادەرە من شـــكم لەو كچـــە هەیـــە و پەیوەندی خۆشەویستی لەگەڵ كوڕێك هەیە. لەبەر ئەوەنـــدە كوڕەكـــە نەهاتـــە خوازبێنیـــم، بەاڵم دواتر لەكەســـی دیكەی پرســـیبوو، پەشـــیمان ببوویەوە، منیـــش پێمگوت تۆ بـــەوە بـــڕوا بكەی، بەیانی هەر كەســـێك

قسەیەك بكات ماڵمان وێران دەكەیت"."فەریـــدە حەمیـــد" كچێكـــی تەمەن 32 ساڵەیە و فەرمانبەرە، باس لەوە دەكات، كوڕێكـــی هاتـــووە، داخـــوازی كاتێـــك فەرمانگەكەی خـــۆی كارەكەی لێتێكداوە و درۆی بـــۆ هەڵبەســـتووە. فەریدە دەڵێ ماڵەوەتـــان لەبـــارەی "كوڕەكـــە گوتـــی پرسیار دەكەم"، بەاڵم ئەو پرسینە خێری پێوەنابێـــت، چونكـــە یەكێـــك لەوانەی بۆ فەریدە پرسیان پێكردووە، پیاوێك بووە و خـــۆی چاوی لـــە فەریدە بـــووە، بۆیە كوڕەكـــە تەلەفۆن بۆ فەریـــدە دەكاتەوە و پێیدەڵـــێ: دیـــارە قســـمەت نەبـــووە و هەركەســـەمان لەرێـــی خۆمـــان. فەریدە دەڵێ "بەو قســـەیە تووشی شۆك بووم، چونكە كوڕەكە خۆی گوتی من پرسیومە و باش دەزانم چۆنی و تۆ كەوتویتە دڵم، كەچی ئێســـتا بۆ پەشـــیمان بۆتـــەوە"؟!! كوڕەكـــە نهێنـــی ئـــەم پرســـیاركردنە بە فەریـــدە ناڵێـــت، بـــەاڵم دوای پێداگیریی زۆری فەریدە، بۆی ئاشكرا دەكات. بۆیە فەریـــدە دەڵـــێ "خەریك بوو شـــێت ببم، شـــكم لەچەندین كەس دەكرد و دەمگوت رقیـــان لێم دەبێتەوە، بـــەاڵم كاتێك كوڕە پێیگوتم، توشی شۆك بووم، چونكە ئەو

كەســـەی ئەو قســـانەی كردبوو پیاوێك بـــوو ژنی هەبوو، چوار ســـاڵ لەمەوبەر داخوازی منی كردبوو و رازی نەببووم، بەو شـــێوەیە تۆڵـــەی خـــۆی كردبۆوە". وەك فەریدە باســـی دەكات، ئەو پیاوەی پرسیاری لێكرابوو، كە فەرمانبەری هەمان فەرمانگەكەی خۆشیەتی، گوتبووی گوایە فەریـــدە هاوڕێـــی كـــوڕی زۆرە و چەند

كچێكی خراپیشی برادەرە.وەنەبێت كچان هەر لەوە بترســـن، كە بوختانیان بۆ هەڵبەستن، هەندێك كچ هەن لەرابردووی خۆیان دەترسن، هەرچەندە ئێســـتا لێشی پەشێمان بن، بەاڵم تازە بۆ پرســـیاركردن هەر كێشەیان بۆ دروست

دەكات."لەنیـــا" كچێكـــی تەمـــەن 30 ســـاڵەیە دەدات، بـــەوە ئامـــاژە فەرمانبـــەرە، و كـــە ماوەیەكـــی درێـــژ لەگـــەڵ كوڕێكـــی فەرمانگەكەیان پەیوەندی خۆشەویســـتی هەبـــووە و دواتـــر ئـــەو كـــوڕە خیانەتی لێكردووە و نەیهێناوە، ئێســـتاش هەموو فەرمانگـــە بەو پەیوەندییـــە دەزانن. لەنیا دەڵێ "زراوم چووە، ئەگەر كەســـێك بێتە خوازبینیـــم و لێـــرە لێم بپرســـێ، تەئكید گـــەر رابردووی منی بۆ باس بكەن، منی ناوێـــت". بۆیـــە ئەو كچە دەڵێـــت "تەمەننا

دەكەم كەسێك هەر لێم نەپرسێت".بەهەمـــان شـــێوەی كچـــان، بەشـــێك گرفـــت هەمـــان تووشـــی لەكوڕانیـــش لەیەكێـــك "مەبەســـت" بوونـــەوە، لەنەخۆشخانەكان یاریدەدەری پزیشكییە، كچێك كە لەهەمان ژووری كاری دەكرد، چەندیـــن خوازبێنی لەمەبەســـت تێكداوە. ئـــەو بـــاس لـــەوە دەكات، كـــە كچەكـــە چەندجارێك لەرێی هاوڕێكانییەوە ئەوەی خســـتۆتەڕوو، بە مەبەســـت سەرســـامە و دواتـــر خۆشـــی دووجار راســـتەوخۆ پێیگوتـــووە، بەاڵم ئەو وەك باس دەكات "دڵم لەسەری نەبوو، بۆیە رازی نەبووم، ئەمەش وایكـــرد چەند داخوازییم دەكرد، كـــە دەهاتن لەفەرمانگەكەم دەیانپرســـی، پەشـــیمان دەبوونەوە، دواتـــر داخوازی خزمێكم كرد، ئەوانیش پەشیمان بوونەوە،

تـــا خۆم چـــووم و گوتم بـــۆ؟ برای كچە كـــە هاوڕێـــم بوو، گوتی تـــۆ لەگەڵ فاڵن كچی ژوورەكـــەت پەیوەندیـــت هەبووە، بەاڵم دواتـــر وازت لێهناوە، بەوە شـــێت بووم، بۆیە هەر بۆ رۆژی دواتر چوومە فەرمانگە و كردمە شـــەڕ، وازیشم نەهێنا

تا كچەیان لەو فەرمانگەیە گواستەوە".توێـــژەری محەمـــەد" "رۆژگار كۆمەاڵیەتی ئەوە ناشـــارێتەوە، كە لەنێو كچانـــدا ئیرەییەكـــی لەرادەبـــەدەر هەیە، لەگەڵ ئەوەشدا دەڵێت "ئەو دیاردەیە نەك هەر لەنێو كچان، بەڵكو لەنێو كوڕانیشدا هەیـــە هەیە". ئەو توێـــژەرە هۆكاری ئەو دیاردەیەی بۆ الوازی هۆشـــیاریی لەنێو گەنجانـــدا گەڕانـــدەوە، بەهـــۆی ئەمەوە زۆرجـــار خۆویســـتانە رەفتـــار دەكـــەن. چونكـــە گەر تاكێـــك هۆشـــیاری هەبێت و بـــاوەڕی بەخـــۆی هەبێـــت، دەزانێـــت كـــە داخوازیـــی كەســـێكی دیكـــە نابێتـــە رێگـــر لەبـــەردەم بەختـــەوەری ئـــەو و سەركەوتنی داخوازی ئەویش لەدواتردا. بۆ چارەســـەری ئـــەم حاڵەتانەش رۆگار دەڵێ "ئەركی هەموو تاكێك و دەزگایەكە، بەاڵم بەحوكمی ئـــەوەی كۆمەڵگەی ئێمە كۆمەڵگەیەكـــی ئاینییە، مـــەالكان دەتوانن

رۆڵی بەرچاو ببینن".

ژماره 256 2014/11/29 37

38 ژماره 256 2014/11/29

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهرە حەمەڕەش

رووكەش كەسایەتی مرۆڤ دەردەخات؟

گرنگیــــدان بە رواڵەت و رووكەش بەالی هەندێك كەســــەوە دەرخەری ناخی مرۆڤ و تەواوكــــەری كەســــایەتیەكەین، هەندێكی تریش پێیانوایە هەرگیز رووكەش بەشێك نیــــە لە كەســــایەتی مرۆڤ. مامۆســــتایەكی زانكــــۆش دەڵێــــت "لەئێســــتای كۆمەڵگــــەی كوردیــــدا دیمــــەن تەواوكارێكی ســــەرەكی

كەسایەتی تاكەكانە".ناســــك رەئــــوف، تەمەنــــی 32 ســــاڵە و فەرمانبــــەری بانكــــە، گــــەر لــــە جلوبــــەرگ بڕوانیــــت، خانمــــە ئــــەو ئارایشــــتی و زۆری گرنگیەكــــی دەردەكەوێــــت بــــۆت بەرووكــــەش داوە و خۆشــــی دان بــــەوەدا دەنێت و نایشــــارێتەوە كــــە "ئەگەر رۆژێك كاتی گرنگیدان بەروكەشم نەبێت، لەوانەیە نەیەمــــە دەوام، پێویســــتە رۆژانــــە كاتژمێر 8:30 خولەكــــی بەیانــــی لــــەدەوام بــــم، من كاتژمێر 7:00 لەخەو هەڵدەســــتم، نزیكەی 15 خولەك بــــۆ نانخواردن تەرخان دەكەم و كاتەكــــەی دیكــــەش و باقــــی خەریكــــی خۆ رێكخســــتنم". بەبۆچوونی ئــــەو خانمە گرنگیدان بەروكەش بەشــــێكە لەكەسایەتی مــــرۆڤ، هەر بۆیە دەڵێ "الی من گرنگیدان بەرووكەش زۆر پێویستە، ئەگەر بەیانییەك ئــــەو دەرفەتەم نەبێــــت، ئەوا پێم ئاســــاییە نــــەڕۆم بــــۆ دەوام، بــــەاڵم بــــە شــــپرزەیی

ناچم". بەاڵم مەریوان نەقشبەندی رۆژنامەنوس بۆچوونێكی پێچەوانەی بۆچوونی ناسكەی هەیــــە، ئــــەو پێیوایــــە پێویســــتە گرنگیــــدان بەرووكەش لەگەڵ جۆری كاری مرۆڤەكان "رووكــــەش دەڵــــێ هەروەهــــا بگونجێــــت، ئاســــتی كــــە گرنگــــە، كۆمەڵگانــــەدا لــــەو رۆشــــنبیرییان تێــــدا الوازە، گرنگیــــدان تــــا ئەو ئاســــتە پێویســــتە، كە لەگەڵ كارەكەتدا گونجاو بێت، بــــۆ نمونە كاركردن لەبواری بازرگانیدا جیاوازە و دەكرێت جلوبەرگ و رووكار كاریگەری لەســــەر زۆر گرێبەستە

بازرگانییەكان هەبێت". هاوكات تامان شــــاكر، نوســــەر، پێیوایە گرنگیدان بەرووكەش لەكۆمەڵگەی كوردی تێكەڵكــــراوە، چونكە وەك خۆی دەڵێ "هەر شــــوێن و كارێــــك پێویســــتی بەجۆرێــــك لەگرنگیدانە بەرووكەش، تەنانەت لەجۆری دانیشــــتنیش، بــــۆ نمونــــە ئەگەر بــــۆ داوای كاركــــردن بچیــــت، پێویســــتە گرنگیدانەكە زیادەڕۆیی تێدا نەكرێت، لەهەموو حاڵەتێكدا جوانی مــــرۆڤ تەنیا بەرووكەشــــەوە بەند نییە". ئەو خانمە نوسەرە نایشارێتەوە، كە جوهەری مــــرۆڤ لەگرنگیدان بەرووكەش گرنگترە، بۆ دەوڵەمەندكردنی قسەكانیشی هەندێك پیشــــە بــــە نموونــــە دەهێنێتەوە و دەڵێ "مامۆســــتا هەیــــە كۆمەڵێك ئاڵتون بۆ وانــــە گوتنــــەوە بەخۆیــــەوە دەكات، یاخود

فەرمانبەر هەیە دەیان رەنگ لەقژی دەدات، یاخود جۆری داهێنانەكەی بۆ كار گونجاو نییە". تامان دووپاتیدەكاتەوە، كە باشبوونی بارودۆخی ئابووری و زۆربوونی ژمارەی جوانــــكاری ســــەنتەرەكانی و ئارایشــــتگا كاریگەرییــــان لەســــەر ئاســــتی گرنگیدانی

تاكەكان بەرووكەش هەیە.كــــە محەمــــەد"ە، "شــــێنێ هەرچــــی خوێنــــدكاری قۆناغــــی ســــێیەمی زانكۆیــــە پێیوایە "گرنگیدان بەرووكەش بەپێی ژینگە دەگۆڕێت، شوێن هەیە ئەگەر پێویستیشی بەو هەموو گرنگیدانە نەبێت، ئەوا ناچارت دەكــــەن گرنگی پێبــــدەی، زۆر خوێندكاری زانكۆ هــــەن، ئەگەر خۆشــــیان حەزنەكەن، ئەوا ناچــــارن گرنگییەكی زیاد لەپێویســــت بەرووكەش و خــــۆ رازاندنەوە بدەن". ئەو خۆی بەنموونە دەهێنێتەوە و دەڵێ "سەرەتا كــــە چوومە كۆلێژ، ئارایشــــت و جلوبەرگم زۆر ئاســــایی بوو، بــــەاڵم هەرزوو كەوتمە بەر رەخنە و توانجی خوێندكارەكانی دیكە، ئێســــتا ناچارم رۆژانە نزیكەی كاتژمێرێك بــــۆ جلوبــــەرگ و شــــێوازی قژداهێنــــان و

ئارایشت تەرخان بكەم". فـــاروق چەند ســـاڵێك لەمەوبەر كۆلیژی بـــە بـــاوەڕی تەواوكـــردووە، یاســـای گرنگیدانـــی زۆر بەرووكەش نیە، رەخنەش رووكـــەش كـــە دەگرێـــت، كەســـانە لـــەو بەبەشـــێك لە كەســـایەتی دەزانـــن. فاروق

ژماره 256 2014/11/29 39

كـۆمـەاڵیـەتی

نمونە بە مامۆســـتایەكی خـــۆی دەهێنێتەوە و دەڵـــێ "زســـتان بایـــە یان چلـــەی هاوین و گەرمـــای تاقەتپروكێن، ئەو مامۆســـتایە چاكـــەت و پانتـــۆڵ و بۆینباخەكـــەی خۆی هەر دەبەســـت، هەمیشـــە جانتـــا و پێاڵو و چاكـــەت و پانتۆڵەكەی هەمان رەنگ بوون، هەســـتیدەكرد گەر ئەمـــەی لەبـــەر نەبێت، لەچـــاوی قوتابیەكانـــی بـــە كەمتر تەماشـــا دەكرێـــت، كـــە واش نیـــە. مـــن پێموایە ئەو نزمی ئاستە زانستیەكەی بەمە پەردەپۆش دەكرد". هەروەها دەشڵێت "كەچی مامۆستای ترمان هەبوو، كابۆ و چاكەتی بێ بۆینباخی لەبـــەر دەكـــرد، سەردەســـتی چاكەتەكەی وەك كراســـی نیوقۆڵ هەڵدەدایەوە، كەچی كـــەس و خۆشماندەویســـت هەموومـــان

حسابی بۆ جلەكانی نەدەكرد".شـــوانی" محەمـــەد "د. خۆیـــەوە الی پســـپۆڕی بواری كۆمەڵناســـی و مامۆستا لەزانكـــۆی ســـەاڵحەددین پێیوایە لەقۆناغی دیمـــەن كوردیـــدا كۆمەڵگـــەی ئێســـتای تەواوكارێكی سەرەكی كەسایەتی تاكەكانە، ئەویـــش رایوایە گرنگیـــدان بەرووكەش بۆ هەندێك پیشـــە زۆر گرنگە و رۆڵی دایك و باوك و پیشـــەی مامۆستایەتیش بەنموونە دەهێنێتەوە، چونكە وەك خۆی دەڵێ "ئەوان الســـایی دەكرێنـــەوە". ئـــەو مامۆســـتایەی زانكۆی ســـەاڵحەددین بەپێویستی دەزانێت جیـــاوازی بكرێـــت لەنێوان خۆنیشـــاندان و

گرنگیـــدان، لەمبارەیـــەوە دەڵێ "بـــۆ نمونە گرنگـــە مامۆســـتا گرنگـــی زۆر بەجـــۆری خۆرێكخســـتن و تەنســـیق و جلوبـــەرگ بـــدات، بـــەاڵم ئەگـــەر گەیشـــتە زیادەڕۆیی و زۆر ئارایشـــتێكی یـــان لەهەڵبـــژاردن بەكارهێنانـــی ئاڵتونی زۆر، ئـــەوا گرنگیدان نییە و خۆدەرخســـتن یاخود خۆنیشاندانە، كـــە لەهـــەر كۆمەڵگەیەكدا بەپێـــی نەریت و پێگـــەی كۆمەاڵیەتـــی بەشـــێوازی جیاجیـــا ئەو خۆ دەرخســـتنە هەیـــە". هەروەها دەڵێ "هـــەر كارمەندێـــك یاخود هەركەســـێك لە شـــوێنی كارەكەیدا بەپێی پێویســـت گرنگی بەجلوبەرگ و رووكـــەش بدات، بە گرنگتر جددیەتێـــك جـــۆرە و دەڕوانرێـــت لێـــی

لەكاركردنەكەیدا هەیە".زۆری بەشـــێكی دەگوترێـــت گەرچـــی بیرمەنـــدان و زانـــا ناودارەكانـــی جیهـــان بایەخیـــان بەرووكـــەش نـــەداوە، بـــەاڵم بە بۆچوونـــی د. محەمەد ئەو جۆرە كەســـانە ژمارەیان زۆر كەمە، كە بەهۆی قوڵبوونەوە لەبابەتە زانستییەكان دەستبەرداری دیوی دەرەوە بوون، دووپاتیشی دەكاتەوە "ناكرێت بڵێین رووكەش تەواوكاری كەسایەتی نییە، ئاستی رۆشنبیریی و تێگەیشتوویی تاكەكان جۆر و ئاستی گرنگیدان بەرووكەش دیاری دەكات، لەگەڵ ئەوەشـــدا دەبێت بزانین، كە رووكەش و نـــاوەوەی مرۆڤ پەیوەندییان

پێكەوە هەیە".

مامۆستایەكی زانكۆ: لەئێستای كۆمەڵگەی

كوردیدا دیمەن تەواوكارێكی سەرەكی

كەسایەتی تاكەكانە

رۆژنامەنوسێك: رووكەش لەو

كۆمەڵگانەدا گرنگە، كە ئاستی رۆشنبیرییان

تێدا الوازە

40 ژماره 256 2014/11/29

پزیشك و دەرمان و نەخۆش لە كوردستان

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

لەرابردوودا باســــی مێژووی پزیشكیمان كــــرد بەگشــــتی، تاكو هێنامانە ئــــەو زەمانە. نەخۆشــــەكانمان و پزیشــــكان پەیوەنــــدی لەراســــتیدا دروســــت نییە، كاتێــــك نەخۆش ســــەردانی پزیشــــك دەكا، وای داناوە دەبێ دەرمانــــی بۆ بنوســــرێ. لەراســــتیدا نیوەی نەخۆشــــەكان ژان و ئازارەكانیان یان لەبەر پیســــبوونی ژینگەیە لەئــــاو و هەوا و خاك، یاخود ماسولكەیان رەق و توند بووە، لەبەر خراپ بەكارهێنانی لەشــــیان. بۆ نمونە ژنان هەســــتی پێناكەن كە بوتڵی غاز هەڵدەگرن، یاخود شتێكی ناو ماڵ كێشەكەی لە 20 كگم زیاتر بێت، چەند كاریگەری خراپی لەســــەر

ماسولكە و بڕبڕەی پشتیان دەبێت.زۆر لــــەو ژنانــــەی گوزەرانیان ســــەختە، خــــاوەن خێزانێكی زۆرن، رۆژانە لەئیشــــی نــــاو مــــاڵ زۆر مانــــدوو دەبــــن، بەتایبــــەت ئەوانەی نان و شــــیو بــــۆ خێزانێكی گەورە

ئامادە دەكەن. ژن هەیــــە دێــــت و دەڵــــێ هەموو لەشــــم دێشــــێ، ئەگەر بەوردی پرســــیاری لێبكەی، دەردەكــــەوێ لەئاكامــــی ماندووبوونیەتــــی، خوا نەكا پیاوەكەی هەســــت بــــەوە بكات و ئاوڕێكی لێبداتەوە، ئیشە قورسەكانی لەگەڵ

بكات!مێــــژووی پێویســــتە پزیشــــكان لێــــرەدا نەخۆشــــەكانیان وەربگرن، ئینجا پشكنینان بۆ بكەن، پەســــتانی خوێنیان بگرن، ســــەیر دەكەی ئــــەو ژنانە رێــــژەی خوێنیان لە 11 گــــم زیاتر نییــــە. ئێمە دەزانیــــن هیموگڵۆبین هەڵگری ئۆكســــجینە بــــۆ ئەندامەكانی لەش، لەبەرئەوەی ئۆكسجین بۆ خانەكانی لەشی نەچووە، توشــــی ژان دێت لەپشتی، سەری،

بن سكی و القەكانی و ...هتد.ئینجــــا ئەگــــەر تەنهــــا ئامــــۆژگاری بكرێ كــــە بكــــەی، خواردنەكانــــی رێنمایــــی و مــــادەی ئاســــنی تێدایــــە و چەنــــد حەبێكــــی بدەینێ، كێشــــەكەی تەواو چارەسەر دەبێ. ئێســــتاش تێناگــــم پزیشــــكان بۆچــــی بەدڵی دەرمانخانــــەكان دەجوڵێنەوە؟ لەبەر ئەوەی

شوێنی نوڕێنگەیان بۆ دابینكردوونە؟كاری پزیشكی پیرۆز، بۆ ئەوەیە ئازاری میللەت كەمبكەینەوە، ئەگەر نەخۆشــــییەكی گەورەی هەبوو لەئاســــتی ئــــەوە نەبوو كە ســــەردانی كــــردووی، پێــــی بڵــــێ نامەت بۆ دەنوســــم و دەتنێرمە الی پزیشكێكی لێزان لــــەو بــــوارەدا. ئەم كارە هیچ شكســــتی نییە بۆ ئەو پزیشكە، بەپێچەوانەوە كلتوری نامە نوســــین لەنێوان پزیشــــكان كارێكی پیرۆزە و پێویســــتە بگەڕێتەوە دۆخــــی جارانی، 22

تێناگەم پزیشكان بۆچی بەدڵی دەرمانخانەكان دەجوڵێنەوە؟ تەنیا لەبەرئەوەی شوێنی نۆڕینگەیان بۆ

دابین كردوون؟!!

ئەگەر پزیشكێك لەجۆرێك نەخۆشی نەزانی، شكست نیە ئەگەر نامە بۆ پزیشكێكی شارەزای دیكە بنوسێ،

بەڵكو ئەمە كارێكی پیرۆز و پێویستە

20 ساڵ لەبەریتانیا ژیاوم و سێ منداڵم هەبووە، نە دژە میكرۆب و نە پزیشكی خێزانیان دیتووە، خۆشم

تەنیا مەگەر پاراسیتۆڵم پێدابن

80%ی نۆڕینگەی پزیشكانی ژنان هۆرمۆن دەدەنە ژنان و پێیاندەڵێن هێلكەدانت الوازە، ئەم نەخۆشیە لە

كوردستان دروستكراوە!!

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

40 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 41

دەرمانی دژە میكرۆب و ڤایرۆس و هۆڕمۆنات، چەند قازانجی هەیە، سێ ئەوەندە زیانی بۆ بەرگری لەش هەیە

ســــاڵی رابردوو ئەو پەیوەندییە زۆر سست بــــووە، هەموشــــی هــــۆی پــــارە و مادەیــــە، ئەویش لەبەر خاتری دەرمانخانەكانە، زۆر عەیبە ســــەرمایەدار ئیشــــی پزیشكان قۆرخ بكات، هەرچی دەرمانی ماوەبەســــەرچووی واڵتانی دەرەوەی ئێمە هەیە لەسەر میللەتی ئێمە بەكار هات، خەڵك وا هەمووی توشــــی

جۆرەها نەخۆشی بوو.هەرچــــی دەرمانــــە دەچێتــــە نــــاو خوێن، پاشــــان بۆ نــــاو جگەرمــــان، دواتــــر بۆ ناو گورچیلــــەكان، ئەویــــش بەگوێــــرەی جۆری

دەرمانەكە زەرەرمەند دەبێت.زۆر لــــەو دەرمانانــــە لەمــــاوەی خۆیــــان بەســــەرچوونە، دانــــدراوە بۆیــــان كــــە دووبــــارە كاغەزی تــــری لێدراوەتەوە، زۆر بەشــــارەزایی ئەو كارە دەكەن، بەخوا ئەوە زوڵمــــە، منداڵی میللەتەكەمــــان زەرەرمەندە. بۆ نمونە كۆرپەلەیەك تەمەنی دوو ســــااڵنە توشــــی پەســــیو و ســــەرما بــــووە، بۆچــــی دەرزی بۆ بنوســــرێ؟ یاخود دەرمانی دژە میكڕۆبی بدرێتــــی؟ وازی لێبێنن دوای 2 تا 3 رۆژ تــــای هەیە، ئــــاوی زۆری بدرێتێی و بەخاوێنی رابگیرێ لەگەڵ دەرمانی ئاسایی تاوەكــــو تایەكــــەی بێتەخوارەوە، پێویســــت

نــــاكات دژە میكرۆبی بدرێتێ، چونكە خۆی توشی ســــەرما بووە و ڤایرۆسێكی سوكە، كوردەواری لەخۆڕایــــی نەیگوتووە )منداڵی

بەدەرمانان ناڕوات لەسەر بانان(.واتــــا منــــداڵ یاخود هــــەرزەكار )1 تا 14 ساڵ( پێویستە وازی لێبهێندرێت بۆ ئەوەی بەرگری لەشــــی بەهێز بێت و خۆی زاڵبێت لەسەر ئەو میكرۆبە ئاساییانە. نابێ دەرمان بنوســــرێ، ئەگــــەر تایەكــــەی 3 تــــا 4 رۆژ بەردەوام بوو، پێویســــتی بەپشكنینی خوێن هەیــــە، تاكــــو بزانین تــــای تیفوئیــــدی هەیە؟ یاخود تیشــــكی ســــنگی بــــۆ بگیــــرێ بزانین

سییەكانی پاكن؟ خوێنی بنێرینە پشكنین.لەواڵتی بەریتانیا چەند ساڵ لەوێ ژیاوم )20 ســــاڵ( و 3 منداڵم هەبــــووە، دەرمانیان دژە )دەرمانــــی وەرنەگرتــــووە، هەرگیــــز میكڕۆب( و پزیشــــكی خێزانیــــان نەدیتووە،

خۆشم تەنیا ئەگەر پاراسیتۆڵم پێدابن. بەكارهێنانــــی ناخۆشــــتر لەهەمــــووی دەرمانــــە هۆڕمۆنەكانــــە لەالیەن پزشــــكانی ژنــــەوە، هــــەر ژنێكی گوتی منداڵــــم نەبووە، واتــــای ئــــەوە نییــــە پێــــی بڵێــــی "هێلكەدانت الوازە"!!! ئەو جۆرە نەخۆشییە لەكوردستان دورســــتكراوە، نۆرینگەی 80%ی پزیشكانی

ژنان لەســــەر ئــــەو بەزمــــە دەڕۆن، دەرزی و دەرمانــــی هۆڕمۆنیان پێــــدەدەن، ئەوەش

زەرەر بەهێلكەدانەكانیان دەگەیەنێت.ئــــەو بانگــــەوازەم بــــۆ ژنانــــە، تكایە هیچ دەرمانێــــك وەرمەگرن بۆ هێلكــــەدان، تاكو پیاوەكەتان پشــــكنین نەكرێت، پاشان ئەگەر پیــــاو لەگەڵ ژنەكــــەی نەبێ لەمــــاوەی 2 تا 3 رۆژی مانــــگ، كــــە هیلكۆكەكــــە دادبەزێ، هــــەر ژنە بەجۆری خۆی.. منداڵ چۆن پەیدا

دەبێ؟؟!!و میكــــڕۆب دژە دەرمانــــی بەڕێــــزان ڤایرۆس و هۆڕمۆنات چەند قازانجی هەیە، سێ ئەوەندە زیانی بۆ بەرگری لەش هەیە.

پرســــیار هاواڵتیانــــی وایــــە ئومێــــدم لەپزیشــــكەكان بكــــەن، كــــە ئــــەو دەرمانــــە بــــۆ چییــــە؟ بۆچــــی بــــۆ مــــن دەنوســــی و نەخۆشییەكەم چییە؟ هەقی نەخۆشە بزانێ دەردی چییــــە؟ داوای راپۆرتی حاڵەتەكەی

بكات و الی خۆی بیپارێزێ.بەپشتیوانی خوا و پزیشكە دێرینە زانایە بەغیرەتەكان، بەرەو كۆمەڵێكی تەندروست و كوردســــتانێكی ئــــاوەدان دەچیــــن، ئەگەر میللەت تەندروست و رۆشنبیر نەبێ بەرەو

نەمان دەڕوا.

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

42 ژماره 256 2014/11/29

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

خەرجی قەڵەوی بیست هێندەی خەرجی شەڕی داعشە

وێنە و فیلمی سێ رەهەندی بۆ مندااڵن مەترسیدارە

شەكرە حەوتەمین هۆكاری مردنە

و جیهانـــی كێشـــەیەكی بۆتـــە قەڵـــەوی چارەســـەری زۆر زەحمەت بووەـ. بەپێی راپۆرتی كۆمپانیایەكی پەیوەندیدار، كە لە 60 واڵت لقی هەیە، بۆ ســـاڵی 2030 نیـــوەی جیهان توشـــی قەڵـــەوی دەبن. زیاتر لە 44 رێگەش هەیە بۆ دابەزاندنی كێشی لەش، بەاڵم هیچ كام لەو رێگەیانە ســـەركەوتوو نەبوونـــە، هەموو والتانی جیهان لەبەرامبەر شـــەڕی قەڵەویدا

شكستیان هێناوە.ئەمـــە هـــۆكاری راپۆرتەكـــە دەگەڕێنێتـــەوە بـــۆ زیادبوونـــی خواردەمەنـــی، جۆرەكانـــی كـــە زۆربـــەی هـــەرە زۆریـــان چـــەوری و نیـــن تەندروســـت و شـــیرنیان زۆربـــەرزە. هـــەر هاتـــووە، راپۆرتەكـــەدا لـــە قەڵـــەوی قوربانیانـــی كـــە قوربانیانـــی ئەوەنـــدەی دوو شەڕەكانی داعشن لەسوریا و عێراق و بـــڕی تێچوونی ئەو پاریەی لەماوەی پێنج ســـاڵدا بۆ لەناوبردنی داعش دانراوە 550 ملیار دۆالرە، بەاڵم ئەو پارەیەی بۆ دابەزاندی كێشی لەش لەجیهـــان لەو ماوەیەدا بیســـت دەكرێـــت خـــەرج شەڕی تێچووی ئەوەندەی

داعشە.

لەداهێنانـــی تـــازەی تەلەفزیـــۆن و فیلمەكانـــدا شاشـــەی ســـێ رەهەنـــدی )دووریـــی( داهێنراوە، كە بە چاویلكەی تایبەت ســـەیر دەكرێـــت، بـــەاڵم لەتوێژینەوەیەكـــدا لـــە ئاژانســـی تەندروســـتی فەرەنســـادا ئەنجامـــدراوە، دەركەوتووە، ئەو شاشـــە و وێنانەی ســـێ دووریین، كاریگەری خراپیان لەســـەر چاوی مندااڵن هەیە و توشـــی چاوئێشـــە و سەرئێشـــە و الوازیی و بهێزییان دەكات، بەتایبەت ئەو مندااڵنەی تەمەنیان لەخوار شەش ساڵیەوەیە. بۆیە

نابێـــت بەهیـــچ جۆرێك رێگە بدرێت ســـەیری ئەو جـــۆرە وێنانە بكەن.

هەروەكـــو كاریگـــەری لەســـەر گەورەكانیـــش هەیـــە، بـــەاڵم بەشـــێوەیەكی كەمتـــر، وەك ماندوكردنی چاوەكان وسەرئێشـــە و لەدەســـتدانی هاوســـەنگی لەرۆیشـــتندا و بێهێـــزی بینین، بۆیە پێویســـتە بـــاوكان ئـــاگاداری منداڵەكانیان بـــن و نەهێڵن لەچەند

كاتژمێرێك زیاتر سەیری بكەن.

بەپێــــی بۆچونێكی رێكخراوی تەندروســــتی جیهانی، تا ســــاڵی 2030 نەخۆشی شــــەكرە دەچێتە ریزبەندی حەوتەمین هۆكاری مــــردن لەجیهاندا كە زیاتر لە 347 ملیۆن كەس لەسەرتاســــەری جیهانــــدا توشــــی ئەو نەخۆشــــیە بوونــــە و زۆربەیــــان تەمەنیان لــــە نێــــوان 35 بــــۆ 64 ســــاڵی دایە. ســــەربارەی ئــــەو مندااڵنەی

بەزگماكی ئەو نەخۆشــــیەیان لەگەڵە. 80%ی ئەو توشبووانەش لــــەو واڵتانەن، كە هــــەژار و كەمدەرامەتن، هەروەك رێژەی

مردنیــــش لەوێ زیاتــــرە بەهۆی نەبوونی و پێویســــت چارەســــەری

هۆشیاری تەندروستی.

42 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 43

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

خاولی پیسترین كەرەستەی ناوماڵە

باشترین رێگە بۆ خواردنی حەب

ئەگـــەر پێتوایـــە دەرگای ئاودەســـت و ئاودەســـتەكان پیســـترین شوێنن، ئەوە بەهەڵەدا چووی، بەڵكو لەدواین توێژینەوە لەئەمریكادا دەركەوتووە، كە خاولیەكان و ئەو پەڕۆ و شـــتانەی بۆ پاكردنەوەی مـــاڵ و مەتبەخ و مێز و ناوماڵ بەگشـــتی بەكاردەهێنرێن، لە "دەبلیو ســـی"یەكان پیســـترن، چونكە بـــە ملیۆنەهـــا بەكتریایان لەســـەرە و

دەتوانن توشی چەندەها نەخۆشی جۆراوجۆرت بكەن.ئـــەو خاولیانـــە تەڕدەبـــن و شـــێدار دەبـــن و لەكاتی ســـڕینەوەدا بەكتریـــای جۆراوجۆری پێوە دەنوســـێت، لەئەنجامیشـــدا ژمارەیان دە ئەوەنـــدەی خۆیان زیاد دەكات. ئامۆژگاری پزیشـــكەكان ئەوەیە، پێویستە خانمان بۆپاككردنەوەی هەرشوێنێك خاولی تایبەت بەخۆی بـــۆ دابنێن و جیابێـــت، هەروەها بەالیەنی كەم هەفتـــەی یەكجار ئەو خاولیانە بەئاوی گەرم كە لە 90 پلەی سەدی بێت بشۆردرێن، یاخود

فڕێبدرێت و هیتر لەشوێنی بەكاربهێنرێت.

توێژینەوەیەكی پزیشكی ئەڵمانی دوو باشترین رێگەی بۆ خواردنی حەب و كەپسول دیاری كردووە، بە گوێرەی جۆری حەبەكە.

ئـــەو توێژینەوەیـــە لە زانكـــۆی "هایدن بێرگ" لەســـەر 151 كەس ئەنجامـــدراوە، كە 16 جۆر حەب و 283 كەپســـولیان خواردووە، بۆ

دیاریكردنی باشترین رێگەی خواردنی حەب. دوای ئـــەوە دەركەوت ئەو كەســـەی حـــەب دەخوات

باشـــتر وایـــە یەكـــەم جـــار حەبەكـــە بخاتـــە ســـەر ناوەنـــدەی زمانـــی، پاشـــان ئاوەكە حەبەكـــە چـــری چونكـــە بخوادەتـــەوە، لەچری ئـــاو كەمترە و بەئاســـانی قوت

دەدر ێت.خواردنـــی بـــۆ دووەم رێگـــەی

كەپســـولە پێویســـتە كەپســـولەكە ئاوەكـــە ئینجـــا بـــدەی، قـــوت

چـــری چونكـــە بخۆیتـــەوە كەپســـولەكە لەچری ئاوەكە كەمترە، ئەگەر لەناو دەمدا بمێنێتەوە، بەئاســـانی قوت نادرێت. ئـــەو دوو رێگایە،

باشـــترین رێـــگای خواردنی حەب و كەپسولە.

لەداهێنانـــی تـــازەی تەلەفزیـــۆن و فیلمەكانـــدا شاشـــەی ســـێ رەهەنـــدی )دووریـــی( داهێنراوە، كە بە چاویلكەی تایبەت ســـەیر دەكرێـــت، بـــەاڵم لەتوێژینەوەیەكـــدا لـــە ئاژانســـی تەندروســـتی فەرەنســـادا ئەنجامـــدراوە، دەركەوتووە، ئەو شاشـــە و وێنانەی ســـێ دووریین، كاریگەری خراپیان لەســـەر چاوی مندااڵن هەیە و توشـــی چاوئێشـــە و سەرئێشـــە و الوازیی و بهێزییان دەكات، بەتایبەت ئەو مندااڵنەی تەمەنیان لەخوار شەش ساڵیەوەیە. بۆیە

نابێـــت بەهیـــچ جۆرێك رێگە بدرێت ســـەیری ئەو جـــۆرە وێنانە بكەن.

هەروەكـــو كاریگـــەری لەســـەر گەورەكانیـــش هەیـــە، بـــەاڵم بەشـــێوەیەكی كەمتـــر، وەك ماندوكردنی چاوەكان وسەرئێشـــە و لەدەســـتدانی هاوســـەنگی لەرۆیشـــتندا و بێهێـــزی بینین، بۆیە پێویســـتە بـــاوكان ئـــاگاداری منداڵەكانیان بـــن و نەهێڵن لەچەند

كاتژمێرێك زیاتر سەیری بكەن.

44 ژماره 256 2014/11/29

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

خیانەتی نێوان هاوسەران هۆكارەكەی بۆماوەییەتائێستا وازانراوە كە خیانەت و ناپاكی و ئەخالقـــی بەاڵیەكـــی هاوســـەرگیریی كۆمەاڵیەتیـــە. بـــەاڵم زانا پزیشـــكیەكانی زانكـــۆی "كوینزالنـــد"ی ئەمریكـــی دەڵێن هۆكارەكـــەی "ناپاكـــی" و "بێوەفایـــی" بۆماوەییە و خەســـڵەتێكە لە باوانەوە بۆ

نەوەكانیان دەمێنێتەوە.توێژینەوەیەكیـــان پزیشـــكانە ئـــەو ئەنجامـــداوە و تێیـــدا چەند خەســـڵەتێكی بۆماوەییـــان لەســـەر ترشـــی ناوكی "دی

ئێن ئەی" بۆ دەركەوتووە، كە خاســـیەتی بێوەفایـــی و مەیلی خیانەت و ناپاكی لەو كەســـانەدا هەڵدەگرێت. كەواتە مندااڵن لە باوانیانەوە خەسڵەتی بێوەفایی و ناپاكی هاوســـەرگیرییان بۆ بەجێدەمێنێت، ئەمە بـــە گوێـــرەی توێژینەوەكـــە، كە لەســـەر پیاوانـــە و ژن لـــەو زۆر ژمارەیەكـــی ئەنجامـــدراوە، كـــە بەرامبـــەر بـــە یەكتر دڵسۆز نین و كێشەی خیانەت و ناپاكیان هەیـــە، تێیدا دەركەوتـــووە كە 40%ی ئەو

ژنانـــە و 63%ی ئـــەو پیاوانـــە، بۆهێڵ و ســـیفەتە بـــۆ ماوەییەكانیـــان رۆڵـــی گەورەیان هەبووە لە هەڵكەوتنیان بەم

شێوەیە.هەروەك زانایان لەم توێژینەوەیاندا جۆرە بۆهێڵێكی تایبەتیان لە ئافرەتاندا ئـــەوان وادەكات كـــە دۆزیوەتـــەوە، زیاتر لە پیاوان ئەگەری توشـــبوون بە خیانەتیـــان هەبێت، كاتێـــك ئەم بۆهێڵە

دووچاری گۆڕانكارییەك ببێت.

44 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 45

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

لێرە بەوالوە تەنیا بە چەپڵە و عود كۆكتێل بۆ

هەوادارانم دەكەم

تەنیا ئیدریس:

46 ژماره 256 2014/11/29

لەنێو 124 شاجوانە بەشداربووەكەی پێشبڕكێی شاجوانی جیهانی )2014(دا شێنێ عەزیز دیار نیە؟!!

هونەریهونەری

زانا دڵشاد دزەیی

نە ناوی شێنێ و نە ناوی كوردستان لە پێشبڕكێی شاجوانی جیهاندا نەبوو!!

بانگەشەكەی شاجوانی كوردستان راست دەرنەچوو

ژماره 256 2014/11/29 47

شـــاجوان لـــە 124 واڵتی دنیا بەشـــداریان تێـــدا كـــرد و كچێكی بەلجیكـــی تەمەن 22 ســـاڵ، بەنـــاوی )ئەنیســـا بلۆندیـــن( وەكو شـــاجوانی جیهان دیاری كـــرا، كە درێژی بااڵكەی 178 سم بوو و لەالیەن شاجوانی جیهـــان بـــۆ ســـاڵی 2013 )میـــگان یونگ( تەمەن 23 ســـاڵ، تاجی شاجوانی جیهانی

لەسەر دانرا.شـــێنێ ئاكۆ، شـــاجوانی كوردســـتان بۆ ســـاڵی 2012 پێش چوار مانگ ئاهەنگێكی بەبۆنـــەی ئەنجامـــدا، رۆتانـــا لەهۆتێـــل وەرگیرانی لەپێشبڕكێی ئەمساڵی شاجوانی هەرێمـــی شـــاجوانی بەنـــاوی جیهـــان كوردستان، كە وەكو خۆی رایگەیاند، ئەو لەالیـــەن لێژنەی دادوەری ئەم فیســـتیڤاڵە قبوڵكـــراوە، كـــە بەنـــاوی كوردســـتانەوە بەشـــداری لەم فیســـتیڤاڵەدا بـــكات، بەاڵم دوای كۆتایی هاتنی فیستیڤاڵەكە وێبسایتی فیســـتیڤاڵی شـــاجوانی جیهان نـــاوی كچە بەشـــداربووەكان و واڵتانـــی بەشـــداربوو نـــاوی و شـــێنێ نـــاوی و باڵوكـــردەوە لـــەم عێراقیـــش تەنانـــەت و كوردســـتان

پێشبڕكێیەدا نەبوو.شـــێنێ، لەئامادەكارییەكانـــی یەكێـــك كـــە لەكوردســـتان بەپاڵپشـــتی حكومـــەت ئەنجامیـــدا، بریتـــی بـــوو لەدروســـتكردنی فیلمێكی دیكۆمێنتاری لەســـەر ژیانی خۆی و دیمەنەكانـــی كوردســـتان، كـــە ئەمـــەش بۆ فیســـتیڤاڵی شـــاجوانی جیهان ئامادەی كردبوو، بەقســـەی خۆی هەر شـــاجوانێك

دەبێت فیلمێكی ئەم جۆرە بكات.هەروەها بەدرێژایی ئەم ماوەیەدا شێنێ )Miss World( شریتی شـــاجوانی جیهانیبەكاردەهێنـــا و بـــۆ هەموو شـــوێنەكان بە شریتی )شاجوانی جیهان( بەشداری دەكرد، تەنانەت لەسەر وێنەكانی لۆگۆی حكومەتی

هەرێمی كوردستانی بەكارهێناوە.لەچاوپێكەوتنێكی پێشووی لەگەڵ )سڤیل( شێنێ ئاكۆ، كە تەنیا لەبەر بەشداریكردنی

ئـــەم جیهـــان شـــاجوانی لەپێشـــبڕكێی چاوپێكەوتنـــەی لەگەڵ ئەنجامـــدرا، گوتی "گەیشـــتنمان بۆ بەشداریكردن لەشاجوانی جیهـــان یەكێـــك بـــوو لەخەونەكانم و هەر لەگـــەڵ بوونـــم بەشـــاجوانی كوردســـتان هەوڵـــم بـــۆ داوە، بۆیـــە دوای هەوڵـــدان وەك توانیمـــان زۆر، ماندوبوونێكـــی و )2013-2012 كوردســـتان )شـــاجوانی جیهـــان لەشـــاجوانی بكەیـــن بەشـــداری 2014، هەرچەنـــدە لەســـەرەتادا دەبوایـــە وەك )شـــاجوانی عێراق( بەشداری بكەین، بـــەاڵم دوای قســـەكردنێكی زۆر لەگەڵیان، وەك )كوردســـتان( قبوڵكرایـــن". هەروەها بەنـــاوی "بەشـــداریكردنمان گوتیشـــی كوردســـتان هەنگاوی یەكەمی سەركەوتنە و ئەگەریـــش بتوانین نازناوەكە بەدەســـت تۆمـــار ســـەركەوتن دووەمیـــن بهێنیـــن، دەكەیـــن، كە ئەمســـاڵ لەمانگی )11 یاخود 12(ـی لەواڵتـــی بەریتانیا بەڕێوەدەچێت و ئێمەش مانگێك پێـــش ئەوكاتە دەڕۆین بۆ

شاری لەندەن".بـــەاڵم بەپێـــی زانیارییەكانـــی )ســـڤیل( دیاریكردنـــی بەڕێوەچوونـــی لـــەرۆژی شـــاجوانی جیهان، شـــێنێ لەهەولێر بووە نـــەك لەندەن، كە ســـەرقاڵی شـــووقەكڕین بووە لەشووقەكانی )پارك ڤیو( بەبڕی 36

دەفتەر دۆالری ئەمریكی.لەوبارەیـــەوە )ســـڤیل( چەنـــد جارێـــك هەوڵیدا قســـەی شـــێنێ ئاكۆ وەربگرێت و لەراپۆرتێكی ئەم جۆرەش ئاگادار كرایەوە،

بەاڵم ناوبراو هیچ وەاڵمێكی نەبوو.ســـیروان تۆفیق بەڕێوەبەری دەســـتەی گشتی گەشتوگوزاری حكومەتی كوردستان بە)ســـڤیل(ـی راگەیاند "شـــێنی بەشەخسی خـــۆی بەم كارە هەڵســـاوە نەك حكومەت، هەروەهـــا بەهیـــچ شـــێوەیەك ئێمـــە وەكو دەستەی گشـــتی گەشـــتوگوزار هاوكاری لەســـەر نەكـــردووە )شـــێنێ(ـمان مـــادی ئـــەوەی گوایـــە دەچێتە شـــاجوانی جیهان،

شـــێنێ عەزیز ئاكـــۆ، یەكەم شـــاجوانی كوردســـتان، پێش چوار مانـــگ رایگەیاند، لەپێشـــبڕكێی كوردســـتان بەنـــاوی كـــە لـــە و وەرگیـــراوە جیهـــان شـــاجوانی چاوپێكەوتنەكانیشی ئەمەی بە دەسكەوت بـــۆ خـــۆی و بـــۆ هەرێمی كوردســـتانیش لەقەڵـــەم دەدا. بەهـــۆی ئەمەشـــەوە هـــەم راگەیاندنـــەكان و هـــەم هەندێـــك الیەنـــی حكومەتیشـــی بەخۆیەوە ســـەرقاڵكردبوو، لەوبارەشـــەوە لەالیەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە چەندین ئامادەكاری بۆ كرا، بەاڵم دوای بەڕێوەچوونی مەراسیمەكە و ئاشكرابوونی ناوی شاجوانە بەشداربووە كێبڕكێـــكارەكان، نە ناوی شـــێنێ نە ناوی كوردستان لەنێو ئەو پێشبڕكێیەدا نەبوو!!

پێشـــبڕكێی 2014/11/14 رۆژی هەڵبژاردنـــی شـــاجوانی جیهان بۆ ســـاڵی 2014 لـــە لەنـــدەن بەڕێوەچـــوو، كـــە 124

هونەری

مافپەروەرێك:ئەوەی شێنێ كردوویەتی

لەرووی یاساییەوە سەرپێچییە

پارێزگای هەولێر: هاوكاری شێنێمان

نەكردووە

48 ژماره 256 2014/11/29

هونەری

ئەو هات بۆالی ئێمە داوای پشتگیری كرد، ئێمەش تەنیـــا نووســـراوێكمان بۆكرد، كە ئەوە شـــاجوانی 2012ی كوردستانە، بۆیە ئێمە وەكو دەستەی گشـــتی گەشتوگوزار تەنانەت ئامادەی ئەو ئاهەنگەش نەبووین، كـــە شـــێنێ لەهۆتێـــل رۆتانـــا ئەنجامیـــدا". هەروەها سیروان تۆفیق ئەوەشی راگەیاند "هەر شاجوانێك لەماوەی شاجوانییەكەیدا گرێبەســـتێكی لەگەڵ ئێمە دەبێت، كە دەبێ چـــی بكات و چـــی نەكات، حەقـــی چییە و ئەركـــی چییە، بەاڵم كە ماوەی شـــاجوانی تەواو بوو، ئیتر ئێمە بەرپرسیار نابین ئەو

چی دەكات و چی دەڵێت".جێگـــری عەبدوڵـــاڵ تاهیـــر هەروەهـــا پارێـــزگاری هەولێـــر لـــە لێدوانێكیـــدا بـــۆ )ســـڤیل( گوتـــی "ئێمە هاوكاری شـــێنێمان نەكـــردووە و ئیشـــی ئێمە نییـــە هاوكاری كارێكی ئەمجۆرە بكەین، هەروەها بەڵگەش لەبەردەســـتدا نییـــە، كە بیســـەلمێنێت ئێمە

هاوكاری ئەومان كردبێت".حوســـامەدین مافپـــەروەر لەوبـــارەوە ســـەرداری لەلێدوانێكیـــدا بۆ )ســـڤیل( ئەم كارەی شـــێنێ بەسەرپێچی وەسف دەكات و دەڵێـــت "ئەگەر شـــێنێ لۆگـــۆ حكومەتی كوردستانی بەكارهێناوە بەبێ مۆڵەت ئەوە ســـەرپێچییە، یان ئەگەر مۆڵەتی وەرگتبێ لەحكومـــەت، بەاڵم زانیـــاری هەڵەی دابێتە حكومەت و راســـتگۆ نەبووبێـــت، ئەوەش جـــۆرە تاوانێكـــی دیكەیـــە، بـــەاڵم هیچیان ســـزای زایندانـــی لەگەڵـــدا نییـــە، هەروەها ئەگەر لۆگۆی شاجوانی جیهانی بە ناڕاست بەكارهێنابـــێ، ئەوكاتە ئەوانیـــش دەتوانن داوا یاســـایی تۆمـــار بكـــەن، بـــەاڵم ئەگەر داواكاری لەسەر نەنوسرێ، كەس ناتوانێ لەســـەر ئـــەو كارە لێپرســـینەوەی لەگـــەڵ بكات". ئەو مافپەروەرە گوتیشی "پێویستە نوێنـــەری و گەشـــتوگوزار وەزارەتـــی حكومـــەت لەواڵتەكان لەم كارانـــە ئاگادار بن و حكومەت لەدروســـتی و نادروســـتی

كارێكی ئاوا ئاگادار بكەنەوە".

دەستەی گشتی گەشتوگوزار: ئێمە بەرپرس نین شێنێ چی دەكات و چی دەڵێت

48 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 49

هونەری

سڤیل: زانا دزەییخانمە ش����انۆكار فرمێس����ك مس����تەفا ئەو دەنگۆیانە رەتدەكاتەوە، كە باس لەوە دەكەن بۆتە مەس����یحی و راش����یگەیاند، ئەو لەالیەن

كەسێكەوە هەڕەشەی لەسەرە.فرمێس����ك مس����تەفا ل����ە لێدوانێكی����دا ب����ۆ )س����ڤیل( ئ����ەو دەنگۆیانە رەتدەكاتەوە، كە دەگوترێت ئاینی خۆی گۆڕیووە و بۆتە مەسیحی. ئەو گوتی "پێویس����ت ناكات لەهیچ جێگای����ەك پرۆپاگەندەی درۆم بۆ بكەن، بەناوی منەوە ش����ت باڵوبكەن����ەوە، چەند رۆژێكە نامەم ب����ۆ دێت، كە گوایە من بوومەتە مەس����یحی! ئەمە لەچەند پەجێكدا زۆر نامەس����وئاالنە بێ پش����ت بەستن بەهیچ س����ەرچاوەیەك، بێ پرس����یاركردن لەخاوەنەكەی ئەوە دەنوس����رێت، ئەوەش لەالیەك، ئ����ەو هەم����وو هێرش����ە ناڕەوای����ە و هەڕەوش����ە و س����ووكایەتی و جنێودان����ە لەكۆمێنتی خەڵكەكاندا هاتووە، ئەوانیش بێئەوەی بزانن ئەمە پانێكە دژی من سازدراوە". هەروەها ئەو خانمە شانۆكارە گوتیش����ی "ئەو كەسەی پێش چوار ساڵ هەڕەشەی لێكردم، گوتی

من تامردن هەر بەدواتەوە دەبم، راستی كرد".

سڤیل: زانا دزەییخانم����ە گۆرانیبێ����ژی رۆژهەاڵت����ی كوردس����تان زارا خۆش����كەالم رایگەیاند، دەیەوێت بێتەوە كوردستان یەكەم كلیپی وێنە بگرێت.

زارا خۆشكەالم سەرەتای ئەمساڵ لەكوردستان بوو، چەند شەوە ئاهەنگێك����ی ك����رد و گەڕای����ەوە رۆژهەاڵتی كوردس����تان، بەاڵم لە لێدوانێكیدا بۆ )سڤیل( راگەیاند "من دەمەوێت ئێستا بێمەوە هەولێر چەن����د گۆرانییەك����ەم ئامادەیە، دەم����ەوێ یەكێ����ك لەگۆرانییەكانم لەكوردستان وێنە بگرم و ئەم سروشتی كوردستان نیشان بدەم، بەتایب����ەت لەپایز، ب����ەاڵم ئامادەكارییەكان بۆمن س����ەختە، چونكە

یەكەم كارمە وەكو كلیپ".

فرمێسك مستەفا: نەبوومەتە مەسیحی

زارا دێتەوە هەولێر

ژماره 256 2014/11/29 49

50 ژماره 256 2014/11/29

هونەری

پارەی وەزارەتی رۆشنبیریی بۆخەڵكی حزبی دەڕوات نەك

هونەرمەند

كارێكی وەها دەكەم شایەنی پێشمەرگە

بێت

لە عارەبانچیەتی و گوڵەبەڕۆژەفرۆشیەوە تا دوكانداری و كرێكاریشم

كردووە

لێرە بەوالوە تەنیا بە چەپڵە و عود كۆكتێل بۆ

هەوادارانم دەكەم

تەنیا ئیدریس:

50 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 51

هونەری

پێـــت وانییـــە ماندووبوونـــی ئێـــوە پارەكەی دەچێتە گیرفانی كەسانی دیكەوە؟

كۆمپانیایـــەی ئـــەو ئیدریـــس: تەنیـــا ئەلبوومەكەی باڵوكردمەوە ئەوە بۆ شـــەش ســـاڵ دەچێت پـــارەی منـــی الیە و تائێســـتا

نەیداومەتەوە. بڕی پارەكە چەندە؟

تەنیـــا ئیدریـــس: من 40 وەرەقەم لەســـەر گیرفانـــی خۆم لەســـێدیەكە خـــەرج كرد، جا نازانم چەند سێدیشیان لێ فرۆشتووە، هەقی

خۆت دەخورێت و دزیت لێدەكرێت. جگـــە لەكاری هونەری چەند كاری

دیكەت كردووە؟تەنیـــا ئیدریـــس: جا چیـــم نەكـــردووە، لە و گولەبەرۆژەفرۆشـــتن و عارەبانچییـــەوە كارم شـــت و دوكان چەندیـــن هەتاوەكـــو كردووە، كرێكاریم كردووە، چونكە بەپارەی

هونەر ناژیم. تۆ پێت وایە هونەرمەند بەكلیپكردن

دەتوانێت ئەو پەیامەی هەیەتی بیگەیەنێت؟تەنیـــا ئیدریس: خۆی كلیـــپ رەنگدانەوەی ئەو كەســـەیە و رەنگدانەوەی ئەو شتەیە كە دەیكات، نەوەك تۆ باســـی شـــاخ و فیشـــەك بكەیـــت، ئافرەتێك رەقســـت لەپێش بكات، تۆ باســـی ئافرەتێـــك بكەیت زنجیـــری دەبابەت پێ نیشـــان بدەن، یاخود باســـی پێشـــمەرگە بكەیـــت عەینەك لەچاو بكەیت، كلیپی ئێســـتا دەكات، بۆخـــۆی هونەرمەنـــد رێكالمێكـــە زۆرجـــار بەهونەرمەندە هاوڕێكانم دەڵێم تۆ نەك لەسەر زەوی، بەڵكو لەسەر مەریخیش

كلیپ بكەیت بەناوبانگ نابیت. بۆچی تۆش هیچ شـــتێكت لەســـەر

پێشمەرگە نەكردووە؟تەنیا ئیدریس: مەرج نییە گۆرانی بەســـەر پێشـــمەرگە بڵێـــم، لەوانەیـــە لەو شـــوێنانەی باس لەئازایەتی پێشمەرگە دەكەم زۆر لەوە بەهێزتر بێت كلیپ و گۆرانی بۆ بكەم، لەگەڵ ئەوەشـــدا لەپڕۆژەمـــدا هەیـــە گۆرانییەكـــی تایبـــەت بـــۆ پێشـــمەرگە تۆمار بكـــەم، بەاڵم كارێكـــی وادەكەم، كە شـــایەنی پێشـــمەرگە بێت و خۆم پێشـــمەرگە بوومە و چەكیشـــم

هەڵگرتووە. تۆ ماوەیەك راتگەیاند بەیەگجاری واز لەكاری هونەری دێنی، ئایا لەســـەر ئەو

بڕیارەت ماویت؟تەنیا ئیدریس: بەڵێ وازم هێناوە و لەسەر ئـــەو بڕیارەی خۆشـــم مـــاوم، بـــەاڵم لەبەر خۆشەویســـتانم لەمـــەودوا تەنیـــا بەعودێك و بەچەپڵەیـــەك كۆكتێلێكـــی جوان دروســـت

دەكەم. تـــۆ گۆرانییەكت هەیە دەڵێیت "منی عاشقت ســـادە و ســـاكار" ئایا ئەو گۆرانییە

لەسەر كەسایەتی خۆت گوتووە؟كەســـایەتی دەمەوێـــت ئیدریـــس: تەنیـــا مـــن لەخەڵـــك بپرســـیت، دژی تەكەبـــورم و هەژار پەرســـتم، خەڵكی ســـادە و ســـاكارم خۆشدەوێت، هەتا دوو كەسی هەژار هەبێت، لەگـــەڵ دوو كەســـی دەوڵەمەنـــد دانانیشـــم،

چونكە خۆم بەهەژاری گەورە بوومە.لەئەوروپـــا ســـاڵ چەندیـــن تـــۆ نیشتەجێ بوویت، ژیانت لەئەوروپا قورستر

بوو یان لەكوردستان؟تەنیا ئیدریس: لێرە بەمانگ پاڵ دەدەیتەوە دەتوانـــی بژیت، بەاڵم پێـــش ناكەویت، لەوێ وانییە هەر هەنگاوێك بهاوێیت پارە لەسەرت حیســـابە و دوابكەوی كاتەكە دەتبرێت وەكو شمشـــێرە، بەاڵم من هەر ئێرەم پێخۆشـــترە، هـــەزار ســـاڵی تر لەئەوروپا بـــم هەر بۆن و بەرامی ئێرەم پێوە دیارە. لێرە ئەوەی واڵتی خـــۆی خۆشـــبووێت رەنگـــە بەمەســـڵەحەت خۆشـــی بووێت، دەڵێت ئەگەر خۆشم نەوێت نـــەوەك مووچـــەم ببـــڕن، هەیە بـــۆ رێكالم دەڵێت كوردســـتانم خۆشـــدەوێت، بەاڵم من خۆشمدەوێت بەڵگەشـــم ئەوەیە، كە چەندین ســـاڵ لـــەدەرەوە بـــووم و هاتمـــەوە واڵتـــی

خۆم. تـــۆ یەكێكـــی لـــەو هونەرمەندانەی پەیوەنـــدی فراوانت لەگەڵ بەرپرســـان هەیە،

ئەوان ئاسانكاریان بۆ نەكردوویت؟لەبەرئـــەوەی نەخێـــر، ئیدریـــس: تەنیـــا بەمـــن ناڵێن تۆ چ گلەییەكت هەیە، بەكەســـە حیزبییـــەكان دەڵێن چ گلەییەكت هەیە، یاخود یا شێخ چ گلەیت هەیە، بەخەڵكی سادە ناڵێن، مـــن 70%ی پەیوەندیم لەگەڵ بەرپرســـەكان هەیـــە، بەاڵم من لەو كەســـانە نیم لەدەرگای خەڵك بدەم و بڵێم ئەوەم دەوێت و ئەوەم بۆ بكەن، من شـــەرم دەكەم باســـی حەقی خۆم

بكەم. تۆ وەكـــو هاوڕێیەكـــی هونەرمەند زیاد ئەســـعەد دەزانی ئەو بۆچی ناگەڕێتەوە

كوردستان؟تەنیا ئیدریس: رەنگە دڵی شـــكابێت، بەاڵم تاوەكـــو كوردســـتان، ناگەڕێتـــەوە دڵنیـــام ئێستاش لێم نەپرسیووە بۆچی ناگەڕێیتەوە. ئەگـــەر زانیاریت هەبـــێ ئەو كاری

تازەی هەیە؟تەنیـــا ئیدریس: بەڵـــێ كاری تازەی زۆرە،

بەاڵم نازانم بۆ باڵوی ناكاتەوە.

بۆچی تەنیا ئیدریس بێدەنگە؟تەنیا ئیدریس: تەنیا ئێوە نین زۆركەس ئەو پرســـیارە لەمن دەكات، ئەوەی راســـتی بێت هەموو هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ نەبوونی پارە، هیچ هونەرمەندێـــك ئەو توانایەی نییە لەســـەر گیرفانـــی خـــۆی بەرهەم دروســـت بكات، بۆیە پێویســـتە وەزارەتی رۆشنبیریی هـــاوكار بێـــت و سپۆنســـەریش هەبێـــت بۆ هونەرمەنـــدان، هەرچەنـــدە من سپۆنســـەرم هەیـــە، بەاڵم بـــەو رێژەیە نییـــە بتوانم كاری باشـــی پێ بكـــەم، بەداخـــەوە بـــۆ وەزارەتی رۆشنبیریی ئەو شتەی هونەرمەند دەیەوێت ئـــەو توانایەی نییە بـــۆ هونەرمەندان بیكات، ئەوەش تەنیا قســـەی من نییە و قسەی زۆر

لەهونەرمەندەكانە. واتـــا دووركەوتنـــەوەی تـــۆ تەنیـــا

لەبەر الیەنی مادییە؟تەنیـــا ئیدریس: نەخێـــر تەنیا الیەنی مادی نییـــە و زۆر هۆكاری تر هەیە، لە ئەســـڵەوە گوتـــراوە كـــورد بێگانـــە پەرســـتە، لـــەزۆر عـــەرەب گۆرانیبێژێكـــی بینیوومـــە شـــوێن دەیان بەرپرس لەبەری هەڵدەستنەوە، بەاڵم چەندین گۆرانیبێژی ئەم شارەی خۆت هەیە، بۆچی هەمان پێشوازی لەو ناكرێت و بۆچی ناوچەگەریێتی و شارپەرستی دەكرێت، ئەوە دڵشكانە، ئینسان لێرە هەست بەنەقس دەكات، سااڵنە بەدەیان ملیۆن دۆالر دێتە وەزارەتەی رۆشـــنبیریی، ئەوەندەی بۆ خەڵكی حیزبی و هونەرمەنـــدی حیزبـــی دەڕوات، بـــۆ خەڵكی هونەرمەند ناڕوات، منیش لەمەودوا شـــتێك دەكەم، شـــەش كەس و عودێك دادەنیشـــین كۆكتێلێك دروســـت دەكەم و تەواو، ئەویش

لەبەر جەماوەرەكەم لەبەر خۆم نا.

ئەحمەد تاریق

ئـــەو چەند ســـاڵێك لەمەوبەر بڕیاری دا واز لە گۆرانیگوتن بهینێ، لەو كاتەشـــەوە بـــە بێدەنگـــی دەبیندرێـــت و دەشـــڵێت "لە بڕیارەكەم پەشێمان نیم". بەاڵم وەك خۆی دەڵـــێ تەنیا لەبەر خاتـــری هەوادارانی "بە شەش كەس و چەپڵە و عودێك" كۆكتێلیان بـــۆ دەكات. تەنیا ئیدریس لـــەم دیمانەیەی ســـڤیلدا باس لەژیانی هونەری و گلەیی و رەخنەكانی خۆی لە وەزارەتی رۆشنبیریی بەهونـــەر پەیوەندیـــدارەكان الیەنـــە و

دەكات.

ژماره 256 2014/11/29 51

52 ژماره 256 2014/11/29

رەنــگاوڕەنــــگ

لەكاتێك���دا بەش���ێك لەخانم���ە هونەرمەندەكان نكوڵی لەئەنجامدانی نەشتەرگەری جوانكاریی ب���دەن، واینیش���ان دەیانەوێ���ت و دەك���ەن جوانیەكەی���ان سروش���تی و بێ دەس���تكارییە، و ئەكت���ەر خانم���ە هەندێ���ك لەبەرامب���ەردا گۆرانیبێژی تر هەن، هیچ شەرمێك لەدانپێدانان جوانكاری���ی نەش���تەرگەری بەئەنجامدان���ی نابیننەوە و راس���تیەكە بەهەوادارانیان دەڵێن، تەنان���ەت لەبارەی ش���وێنی زۆر هەس���تیاری

لەش���یان. لەوان���ە: خانمە ئەكت���ەری ئەمریكی بەگەورەكردن���ی دان س���ایروس" "مایل���ی جوانكاری���دا بەنەش���تەرگەری مەمكەكان���ی دەنێ���ت. "كیل���ی رۆالن���د" دەڵ���ێ لەتەمەنی 16 س���اڵیدا مەمكەكان���ی گەورە ك���ردووە. "دوللی پارت���ۆن" و "جین���ی ماكارت���ی" بێ كێش���ە دان گ���ەورە ك���ە مەمكەكانی���ان دەنێ���ن، ب���ەوەدا كردووە. "بامیا ئاندرسۆن" ئاشكرای دەكات، كە س���نگی ساختەیە و گەورەی كردووە، "كیم

كارداش���یان"یش دەڵێ كە قەت نەیشاردۆتەوە مەمكەكانی گەورەكراون و بەسروشتی خۆیان وانەبوونە. "دینیز ریچاردز"یش دەڵێ لەتەمەن 19 س���اڵیدا مەمكەكان���ی گەورەكردووە، بەاڵم زۆر گەورەتر بووە لەوەی ویس���تویەتی، بۆیە دووبارە نەش���تەرگەری كردۆتەوە، تا كەمێك بچووكیان بكاتەوە، ئەمجارەشیان هەر بەدڵی نەبووە، تا جاری س���ێیەم توانیویەتی قەبارەی

مەمكەكانی بەگوێرەی ویستی خۆی لێبكات.

شانازی بە گەورەكردنی سنگ و مەمكیانەوە دەكەن

52 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 53

رەنــگاوڕەنــــگ

گۆڤاری "پیوپڵ"ی ئەمریكی ئەكتەری س����ینەمایی ئەمریكی "كریس هیمسورت"ی پاڵەوانی فیلمی THORی بە سەنجڕاكێشترین پیاوی

جیهان دیاریكرد.هیمس����ورت تەمەنی 31 س����اڵە و ل����ە نێوان كۆمەڵێك كەس����ایەتی ن����اوداری تردا، ئ����ەم نازن����اوەی بردۆتەوە. پێش����تریش گۆڤارەكە گەنجترین كەس����ایەتی ك����ە هەڵیبژاردبێت، كوڕەك����ەی "جۆن ئێف

ساڵیدا و لەساڵی كەن����ەدی" ب����ووە، كە ل����ە تەمەنی 27 1988 ئ����ەو نازن����اوەی پێ����دراوە. كەس����ایەتیش، بەتەمەنتری����ن "شۆن كۆنری" بووە، كە ساڵی 1988 ل����ە تەمەنی 59 س����اڵیدا

ئەم نازناوەی دراوەتێ.جگە لەهیمس����ورت، هەریەكە لە

"جۆنی دی����ب" و "جۆرج كلۆنی" و "براد پیت" و "ریچارد جیر"

یەك����ی دووج����ار ئ����ەم نازناوەیان پێدراوە.

ل����ەم دواییان����ەدا چینی����ەكان روویانكردۆت����ە نەش����تەرگەرییەكی تایبەت����ی جوانكاری����ی، ك����ە ئەویش نەش����تەرگەریی جوانكارییە ب����ۆ دەنگەژێكانیان!! بەجۆرێ����ك بەپێی ح����ەزی خۆیان، بیانەوێت دەنگیان زیاتر ژنانە یان گڕ و

نێرانەتر دەركەوێت.رۆژنام����ەی دەیل����ی میل����ی بەریتان����ی ئاش����كرای ك����ردووە، هەرچەندە ئەو نەش����تەرگەرییە زۆر مەترس����یدارە و رەنگە ئەو كەسە بەتەواوەتی دەنگی لەدەس����ت بدات و دووچاری هەوكردنی س����یەكانی بێت، لەگەڵ ئەوەش����دا

خەڵكێكی زۆر لە چینیەكان روویان تێكردووە. "ش����یانگ" كوڕە گەنجێكی 23 ساڵەیە و دەڵێ "بەدرێژایی ژیانم هاوڕێكانم بەهۆی ناس����كی دەنگمەوە گاڵت����ەم پێدەكەن، تەنان����ەت هەندێكیان گومانی خراپی����ان پێدەب����ردم و وایاندەزان����ی نێرەم����وك ی����ان هۆم����ۆم، بۆی����ە ئەو

نەشتەرگەرییەم كرد".

لە ش����اری نۆرمببێرگی ئەڵمانیا، تابلۆیەكی "ئەدۆلف هیتلەر"ی سەركردەی ئەڵمانی لەكاتی جەنگی جیهانی دووەمدا، خرایە زیادكردنێكی ئاشكراوە و

بە بڕی 130 هەزار یۆرۆ فرۆشرا.كاتری����ن فیڵ����دەر، خاوەنی مەزادخانەك����ە دەڵێ "تابلۆك����ەی هیتلەر بەناوی )تۆم����اری مەدەن����ی و خان����ەی ش����ارەوانی ك����ۆن لەمیون����خ(ە، یەكێكە لەو دوو ه����ەزار تابلۆی����ەی هیتلەر لەس����ااڵنی نێوان 1905-1920 كێش����اونی". لەبارەی ئەو رەخنانەی لەمەزادخانەكە دەگیرێن، بەهۆی فرۆش����تنی كارە هونەریەكان����ی ئ����ەم دیكتاتۆرە نازیی����ە، كاترین دەڵی "دەبێ ئ����ەو رەخنانە لەكڕیارەكان بگیرێت، كە دوو برای ئەڵمانین و لەحەفتاكانی تەمەنیاندان".

هیمسۆرت سەرنجڕاكێشترین پیاوی جیهانە

لە چین باوی نەشتەرگەریی جوانكاریی دەنگە

تابلۆیەكی هیتلەر بە 130 هەزار یۆرۆ دەفرۆشرێت

ژماره 256 2014/11/29 53

54 ژماره 256 2014/11/29

ســــەرەتا كاتێــــك بەریتانیەكان لەســــاڵی ســــوپای و داگیركــــرد عێراقیــــان 1918عوســــمانیەكانیان تێكشــــكاند، ئیــــدی لــــەو كاتەدا هیچ ركابەرێكیــــان لەعێراقدا نەبوو، لەســــەربازگەكانیان سەربازەكانیشــــیان نیشتەجێ دەكران. یەكێك لەو سەربازگانە دەكەوتــــە باشــــووری عێراق، لەســــنووری قەڵەمڕەوی سەرۆك عەشیرەتێكی عەرەبی ئەو ناوچەیەدا بوو بەناوی "شــــێخ قاصد". بەاڵم ناوچەكە ئارام بوو و سەربازەكانیش ئەركێكــــی ئەوتۆیان نەبــــوو، كاتی زۆریان

بەدەستەوە بوو.رۆژێك كۆمەڵێك ســــەرباز و ئەفسەری بەریتانی لــــەو ســــەربازگەیە بڕیار دەدەن بچنــــە راو. بۆ ئەو مەبەســــتەش دەچنە نێو قواڵیی یەكێك لەبێســــتان و دارستانەكانی شــــێخ قاصد، لەوێ رێویەك دەبینن، راوی ســــەربازییە ســــەركردە بــــەالی رێویــــش

بەریتانیەكانــــەوە وەك جــــۆرە هیوایەتێــــك راوی بەریتانیــــەكان ســــەربازە بــــووە. رێویەكــــە دەنێــــن، لەشــــوێنێكدا گەمــــارۆی دەدەن، تا دەیگرن و دەیخەنە قەفەسێكەوە و بڕیار دەدەن وەك جۆرە شانازییكردنێك

بینرێنە بەریتانیا.لەكاتــــی راوكردنی رێویەكــــەدا، پیاوێكی ناشــــرینی كورتەبــــااڵی شــــەل و كوێر، كە شــــوان بوو و ســــەر بەعەشــــیرەتی شــــێخ قاصد بوو، رووداوەكــــە دەبینێت، ئەوكات هیچ قســــە و بۆڵەیەك نــــاكات، بەاڵم دوای ئــــەوەی بەریتانیــــەكان دەڕۆن، مەڕەكانــــی كۆدەكاتــــەوە و خێــــرا دەچێتــــە دیوەخانی شــــێخ قاصد. شــــێخ و چەند پیاوێك لەخزم و كەســــەكانی لەوێ دانیشتوون، شوانەكە بە توڕەییەوە عەگالەكەی فڕێدەداتە ســــەر

دەڵــــــــــــێ و زەوی "بەریتــــــانیەكان رێــــــویەكــــەی

ئێمەیان بەدیــــل گرتووە، چۆن رێگە بدەین بەدیلكــــراوی بینێرنە لەندەن"؟ ئەم قســــانە بەقوڵــــی كار لەئەقڵــــی ســــادەی خەڵكەكــــە دەكات و هەڵدەســــتنە ســــەرپێ و ئەوانیش دەڵێــــن "چــــۆن رێویەكەمــــان بەدیلكــــراوی دەنێرنــــە لەندەن"؟ شــــێخ كــــە لەهەموویان زیاتر بەم قســــانە گڕیگرتبوو، هاواری كرد

"براكانم چەك و تفاقتان ئامادە بكەن".شــــێخ ژمارەیەكی زۆر چەكــــدار لەگەڵ خــــۆی دەبــــات و هێــــرش دەكەنــــە ســــەر ئــــەو ســــەربازگەیەی بەریتانیــــەكان. بەاڵم لەبەرئەوەی بەریتانیەكان هەرگیز پێشبینی پەالماری كتوپڕی لەمشێوەیەیان نەكردبوو و خۆیــــان بــــۆ هیچ

هاوێنە

لەسەر رێوییەك كارێكیان بەبەریتانیەكان كرد، بیریان نەچێتەوە

شێخ قاصد و مەندوبی بەریتانی و گۆبەندی رێویەكە

54 ژماره 256 2014/11/29

ژماره 256 2014/11/29 55

هاوێنە

رووبەڕووبوونەوەیــــەك ئامادە نەكردبوو، پیاوەكانــــی شــــێخ قاصــــد چی ســــەربازی و كوشــــتیان لەوێــــدا هەبــــوو بەریتانــــی دەستبكەنەوە. پێڕانەگەیشتن بەریتانیەكان بەاڵم رێویەكەی شێخ قاصد هیچ سۆراغێكی نەبوو، ســــەرەڕای خوێنی رژاوی چەندین بەریتانــــی لەبەرامبــــەر رێویەكــــەدا، بــــەاڵم هێشــــتا شــــێخ هێندە توڕەبوو، دەلەرزی و

ئۆقرەی نەمابوو.بەریتانیــــەكان دەســــتیان بــــە لێكۆڵینەوە كرد لــــەم رووداوە، ئەمەیان بەســــوكایەتی بــــۆ شــــكۆی بەریتانیا و شــــاژنی بەریتانیا زانی، دواجار بڕیاری لەسێدارەدانی "شێخ

قاصد"یان دا.بەریتانیــــەكان ویســــتیان بەفێــــڵ شــــێخ قاصد دەســــتگیر بكــــەن. نێــــردراوی بااڵی بەریتانی)مەندوبی ســــامی( داوای لەشــــێخ قاصد كرد بۆ دیدارێك بچێتە الی لە بەغدا. شێخ رەتیكردەوە و رایگەیاند كێ دەیەوێ قسەی لەگەڵ بكات، با بێتە دیوەخانەكەی!!! مەندوبی بەریتانی كە زانی شێخ كەللەڕەقە و نایەتە بەغدا، چارەســــەرێكی مامناوەندی دۆزییەوە، بڕیاریاندا لەنزیكترین وێستگەی شــــەمەندەفەر لەدیوەخانەكەی شێخ یەكتر ببینن. كاتێك مەندوبی بەریتانی گەیشتە بەشــــەمەندەفەر

وێستـــــــــــــگەكە،

لەچەكــــدار بەحەشــــاماتێك شــــێخ بینــــی لەوێســــتگەكە رووی دارودەســــتەوە و كردووە. مەندوبی سامی وایزانی كەوتۆتە داوی شــــێخەوە و لەنــــاوی دەبــــات. بەاڵم شــــێخ بەئارامی دەســــتی بەقســــەكانی كرد مەندوبــــی بەقســــەی شــــیرین و ویســــتی بەریتانــــی رازیبــــكات، رێویەكــــە بگێڕنەوە دارســــتانەكە. لەوكاتــــەدا مەندوبی ســــامی توشــــی سەرســــوڕمان بوو، كــــە زانی ئەو پەالمــــار و كوشتوكوشــــتارەی جەماعەتی شــــێخ كردوویانــــە، بۆ رێوییەكــــی راوكراو دەســــبەرداری ئەوەشــــدا لەگــــەڵ بــــووە. بیرۆكەی دەســــتگیركردنی شێخ بوو، بەاڵم داوای خوێنــــی بەریتانیە كوژراوەكانی كرد و ویســــتی بڕەپارەیەك داوابكات، كە شێخ و عەشــــیرەتەكەی لەژێری دەرنەچن. شێخ قاصــــد گوتی كە ئەو دەبــــێ پرس و راوێژ

بەكەسە نزیكەكانی بكات. كاتێك شــــێخ هەر لەوێ چووە الی خزم و كەسەكانی، كە هەموویان چەكدار بوون و لەوپــــەڕی حەماس و خوێنگەرمیدا بوون بۆ رێویەكەیــــان، تەنیا پریشــــكێكیان بەس بوو بــــۆ ئــــەوەی بــــەرووی بەریتانیەكاندا گڕبگــــرن و بتەقنەوە. شــــێخ پێیگوتن "ئەوە بەریتانیــــەكان داوای خوێنی كوژارەكانیان دەكــــەن، رێویەكــــەش الیانــــە. ئێــــوە دەڵێن چی براكانم"؟؟ تۆنی دەنگی شــــێخ هاندانی كەسوكاری لێدەخوێندرایەوە. لەوكاتەدا چەكــــدارەی حەشــــاماتی ئــــەو

لەوێبــــوون، وەك شــــێت و هاریــــان لێهات و هاواریــــان دەكــــرد: "خوێــــن نادەیــــن و رێویەكەمــــان دەوێتەوە". بــــەم كاردانەوەی ئەم حەشاماتە چەكدارە ناحاڵیانە، مەندوبی بەریتانی ترســــا لەوەی بەاڵیەكیان بەسەر بێنــــن. بۆیــــە یەكێــــك لــــە یاریدەدەرەكانی مەندوبی بەریتانی پێشنیار دەكات لەخوێنی سەربازەكانیان خۆش بن و بەڵێنیش بەشێخ قاصد بدەن، هەرچی زووە رێویەكەیان بۆ بگێڕنەوە، بەاڵم لێرەشدا كێشەیەك هەبوو، ئــــەی گەر رێویەكە نەمابێــــت، یا نەتوانرێت بهێندرێتــــەوە، بۆیــــە مەندوبــــی بەریتانــــی لەیاریدەدەرەكــــەی بەسەرســــوڕماوییەوە دەپرســــێت "باشە من لەكوێ ئەم رێویەیان بــــۆ بهێنمــــەوە"؟!! یاریدەدەرەكەشــــی دەڵێ "هــــەر رێویــــەك و لەهــــەر كــــوێ دەیهێنی،

بیهێنە و دەمی ئەوانەی پێ دابخە"!!!خێــــرا بروســــكەیەك بــــۆ بەغدا كــــرا، كە رێوییــــەك پەیدا بكرێــــت، بەهەر جۆرێك و لەهــــەر شــــوێنێكەوە بێــــت و بگێڕدرێتەوە بــــۆ ئەو دارســــتانە. رێوییەكیــــان هێنایەوە، خەڵكی ناوچەكە لەخزم و كەسوكاری شێخ

پێشــــوازییەكی وەهایــــان لەرێویەكە كرد، هیچ رێویــــەك لەمێژوودا پێشــــوازی

لەمجــــۆرەی لێنەكراوە، شــــێخیش بەخۆشحاڵی و ســــەربەرزییەوە خەڵكەكــــەی نێــــو گەڕایــــەوە

خۆی!!!!! سڤیل

ئەلگاردینیــــا لــــە وەرگیراوە

ژماره 256 2014/11/29 55

56 ژماره 256 2014/11/29

شەموان

اللەنگی ئێمە و خۆشداكەنەی ئەوان

لەوەرزی زســــتاندا خەڵكی عەوداڵی میوەی مزرەمەنییــــە، بەتایبەتی )حمصیات( كە پڕتەقاڵ دەگرێتــــەوە، هاوچەشــــنەكانی و اللەنگــــی و لەبــــەر هەرزانیش خەڵــــك رۆژانە لەشــــێخەڵاڵ اللەنگــــی دەكڕن و عەالگەی پــــڕ لە لەالنگی بۆ منداڵەكانیــــان دەبەنــــەوە، بەاڵم ئەگــــەر بتەوێ لەشــــوێنی تر اللەنگــــی بكڕی، هەمــــان اللەنگی شــــێخەڵاڵت دەســــت ناكــــەوێ و نرخەكەشــــی دوكانــــە و لەمۆڵــــەكان بەتایبەتــــی جیــــاوازە، پلەیەكەكانی میوەفرۆشــــتن. دیــــارە هی ئەوان جۆرێكــــی ترە و تامی جیــــاوازە، یان خواردنی

دەوڵەمەند و مەسئوالنە.هی ئــــەوان پێــــی دەڵێن )خۆشــــداكەنە( هەر چەندە هەر اللەنگییە، بەاڵم رەنگە تام و نرخی جیاواز بێت، اللەنگی فەقیران و شێخەڵاڵ كەس نازانــــێ چ رەنگــــە و چ تامــــە. لەشــــوێنی تــــری هەولێریش اللەنگی بەسندوق هەیە، هەرچەندە وەك كیلۆ نرخی هەرزانە، بەاڵم لەبەر قەیرانی دارایــــی خەڵــــك ناتوانێ یەكڕاســــت بەســــندوق

اللەنگی بكرێ.اللەنگــــی ڤیتامین )C(ی تێدایــــە، كە زۆربەی خەڵكی كوردســــتان پێویســــتی پێیەتی، پتریش پــــاش خواردنــــی چــــەور بەتامتــــرە و یارمەتی هەرســــكردنی گــــەدەش دەدات، خەڵكیــــش پتر لەو زســــتانەدا تەماتــــەوڕوون و پەتاتەوڕوون و باینجــــان و ڕوون دەخــــۆن، كــــە چــــەورن و

پێویستیان بە اللەنگی مزر هەیە.بــــەاڵم داخوا مەســــئولەكان هەمــــان اللەنگی خەڵكــــی عــــەوام دەخــــۆن، كــــە نرخیــــان زۆر هەرزانــــە، یــــان ئــــەوان میــــوەی تــــر دەخۆن و حەزیان لە )خۆشداكەنەیە؟( دەبێ مەسئولەكان لە كام شــــوێن میوە و خۆشداكەنە بكڕن؟!! یان بەتایبەتی بەسیســــتەمی )دلیڤەری( بۆیان دێتە

ماڵ و شوێنە تایبەتەكانیان.مەسئولەكان چەوری و گۆشت زۆر دەخۆن، بۆیــــە پێویســــتی زۆریان بەخۆشــــداكەنە هەیە، ئەوان بەردەوام ماســــی دەخۆن و لەماســــیش دەدەن!! بۆیە مزرمەنی و خۆشداكەنە حەیاتەكە

دەخۆن. گرنگــــی بەرپرســــێكی الی رۆژانــــە لــــەو دەزگایەكی گــــەورەی حكومەت بووم، دیاربوو

حكومــــەت بەڕێوەبردنــــی لەشــــێوازی زۆر بێزاربــــوو، یەكێــــك هاتەالی و گوتــــی گەورەم لەفاڵنە شوێن "موزاهەرەیە" بگەئەوێ. ئەویش لەوەاڵمدا گوتی: "من جارێكی دی بۆ حكومەت ناچمە سەرشــــەقام، كێ خۆشداكەنە و اللەنگی

دەخوات با ئەو بڕوات"!!واڵت حوكمڕانــــی سیاســــی لەسیســــتەمی تەنانــــەت شــــێواز و جــــۆری خواردنی میوەش لەنێــــوان خەڵــــك و حكومــــەت و بەرپرســــانیدا جیــــاوازی هەیە، ئەو میوەیەی خەڵك دەیخوات بەرپرسان هەر بەالیدا ناچن، میوە و خواردنی بەرپرســــانیش تەنیا خەونی شــــەوانی خەڵكە و شەوچەرەی مەسئوالنە. خەڵك و میللەتیش قەت ناتوانێ بەئاســــانی وەك ئەوان )خواشــــداكەنە(

بخوات و پاكی بكات. حزبــــەكان لەمەســــئولەكانی زۆر دەڵێــــن تەنانــــەت حەزیان لــــەو جۆرە میوەیــــە نییە كە لەكوردســــتان بە)دلیڤــــری( بۆیان دێــــت، بەڵكو میوەی بیانیان بۆ دەهێندرێ، بەتایبەت میوەی لوبنانی، كە هاوشــــێوەی كچی لوبنانی جوان و

تەڕ و بەلەزەتن.چاودێرێكیــــش دەڵێــــت گرنگی و دەســــەاڵت و گەورەیــــی مەســــئولە حزبییــــەكان لەجۆری خواردنی میوەكانیان دیارە، بەتایبەت ئەو میوە عەجایبانــــەی شــــەوانە ســــەر مێــــزی خواردنی

شەوچەرەیان پێدەڕازێننەوە.جیاوازەیەكەش لەوەدایە مەسئولەكان هەند چاوتێر بوونە )تەنیا لەمیوە خواردن نەك لەشتی تر( ئەوەندە میوە ناخــــۆن، تەنیا بۆ جوانكردن بەكاریدەهێنــــن، مێزەكانیــــان رازاندنــــەوەی و بەپێچەوانــــەی میللەت و خەڵكی فەقیر، كە هەند تامەزرۆیە و ماوەیەكی زۆرە لەبەر بێ پارەیی و قەیرانــــی موچــــە و دارایــــی ســــەالجەكانیان بەكوژاوەیــــی و بەتاڵــــی دەبینــــن، تامەزرۆیانە بەشــــەوێك ئــــەو عەالگە میوەیە تــــەواو دەكەن و دەیخۆن و تامەزرۆیی خۆیانی پێدەشــــكێنن، جگەلەوە كاتێك لەشــــێخەڵاڵ دەگەڕێن، دەمیان بۆ جۆرەها میوە پڕئاو دەبێت، بەاڵم لە اللەنگی زیاتــــر، كــــە هەرزانترینیانــــە، هیچــــی دیكەیــــان پێناكڕێ، ناچار عەالگە پڕ لە اللەنگی دەكەن و

بیر لەخۆشداكەنەی ئەوان ناكەنەوە.

پشتیوان عەبدوڵاڵ