ژماره 259 2014/12/20 1

ساڵی شەشه م ژماره 259 شەممە 2014/12/20 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.net civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 259 2014/12/20

“ئەو كارانە دەبێتە هۆی جواڵندنی هەستی رەگەزپەرستانە و زیان بە پەیوەندی نێوان كورد و عەرەب دەگەیەنێت”

سياسەت

وردەكاری رووداوەكەی زانكۆی كەركوك و هەڵكردنی ئااڵی داعش

سياسەت

ژماره 259 2014/12/20 3

سياسەت

ئەندامێكی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك:

خەتای خوێندكارە كوردەكان بووە

پاش دیاریكردنی بەرواری 12/17 وەك رۆژی ئااڵی كوردستان لە هەموو ساڵێك مەراسیمی جۆراوجۆر رێكدەخرێت، بەاڵم ئەمساڵ لە كاتی رێكخستنی مەراسیمەكەدا شەڕ و پێكدادان لە نێو خوێندكارانی كورد و عەرەب لە زانكۆی كەركوك هاتە كایەوە، ئەو رووداوەش بەشـــێك لە چاودێران بە هەستی رەگەزپەرستی عەرەبیان بەرامبەر بە كورد ناوبرد، لە بەرامبەریشدا هەندێك لە سیاسیەكان بە خەتای كوردی دەزانن.

دروســـتبونی شـــەڕ و پێكـــدادان لە نێو خوێندكارانـــدا لـــە كەركوك شـــتێكی نوێ نییەو لە ئازاری ساڵی 2011 ش بە هەمان شـــێوە لە پەیمانـــگای تەكنیكـــی كەركوك شـــەڕ و پێكـــدادان لـــە نێـــوان خوێندكارە خوێنـــدكارە پەیمانگاكـــەو كوردەكانـــی توركمانەكانـــدا هاتە كایەوە، بەاڵم شـــەڕو پێكدادانەكەی ئەمجارەی زانكۆی كەركوك لە كاتێكدا كە ئێســـتا دەســـەاڵتی شـــارەكە زۆری پرســـی كوردەوەیـــە، بەدەســـت وروژاند، بەتایبەت ئێستا ئەو شارە لە ژێر

دەسەاڵتی كورد دایە.زانكـــۆی پێكدادانەكـــەی شـــەڕو كەركـــوك پاش ئـــەوە هاتۆتـــە كایەوە كە خوێنـــدكارە كوردەكانـــی ئـــەو زانكۆیە بە ئـــااڵی كوردســـتانەوە لـــە نێـــو زانكۆكەدا مەراســـیمیان رێكخســـتووە، لـــە بەرامبەر ئەوەشدا خوێندكارە عەرەبەكانی زانكۆكە كە زۆرێكیان خەڵكی باشوور و ناوەڕاستی ناوخۆییەكانـــدا بەشـــە لـــە و عێراقـــن دەمێننەوە، بـــە ئااڵی عێراقـــەوە بەرامبەر خوێندكارە كوردەكان وەستاون، هاوكات بەشـــە لـــە داعشـــیش ئااڵیەكـــی چەنـــد ناوخۆییەكاندا هەڵكراوە، بەو هۆیەشـــەوە شـــەڕو پێكدادان لە نێـــو خوێندكارە كورد و عەرەبەكاندا دروســـتبووە و ژمارەیەكی زۆر لە خوێندكاران لە هەردوو ال بریندار

راوێژ كامەران

بوون، ئەمەش لە كاتێكدایە كە بەپێی ئامارە نافەرمیەكان زیاتر لە 50%ی خوێندكارانی زانكۆكە عەرەبن و زۆرینەشـــیان عەرەبی دەرەوەی كەركوك و ناوچەكانی باشوور

و ناوەڕاستی عێراقن.بەپێـــی دوایـــن ئامارەكانـــی رووداوەكە لـــەو شـــەڕەدا 14 خوێنـــدكاری كـــورد و 23 خوێنـــدكاری عـــەرەب بریندار بوون و گەیەندراونەتە نەخۆشخانە، كە زۆرینەیان بەهـــۆی بـــەرد و لێدانەوە بـــووە، هاوكات بەوتەی “لیـــوا تۆرهـــان عەبدولڕەحمان”، پۆلیســـی گشـــتی فەرمانـــدەی جێگـــری بەســـەر دەســـتیان ئـــەوان كەركـــوك، ژمارەیەكی زۆر دەمانچەدا گرتووە، لیوار تۆرهان وتی “پاش ئەوەی شەڕ و پێكدادان لە نێو خوێندكاراندا دروســـت بوو، پۆلیس بـــە ناچاری چـــووە نێو زانكـــۆوە و پاش ماوەیەكـــی كـــەم كۆنتڕۆڵـــی بارودۆخەكە كراو خوێندكارە بریندارەكانیش گەیەندرانە نەخۆشخانە، هەر لەنێو زانكۆكەشدا دەست بەســـەر ژمارەیـــەك چـــەك و دەمانچـــەدا گیراوە، ئێســـتاش دۆسیەكە لە ئەنجومەنی پارێـــزگای كەركوكـــەو لێكۆڵینـــەوەی لـــە

بارەوە دەكرێت”.بـــۆ كەركوكـــە زانكـــۆی هەرچـــی دەوامـــی بارودۆخەكـــە ئارامبونـــەوەی خوێندنیـــان لـــە زانكۆدا بـــۆ چەند رۆژێك راگرت، بەوتەی “عومەر ئیبراهیم” راگری كۆلێژی پەروەردە لە زانكۆ كەركوك، ئەوان پێشـــتر خوێندكارە كوردەكانیـــان ئاگادار كردبویەوە كە خۆیان لە دروستبونی كێشە بپارێزن، ئەو وتی “ئێمە پێشـــتر سەرجەم خوێنـــدكارە عـــەرەب و توركامانەكانمـــان ئاگادار كردبویەوە لە بوونی مەراسیمێكی لەو شـــێوەیە لە نێو زانكۆدا و داواشـــمان لە خوێندكارە كـــوردەكان كردبوو ئارامی بپارێزن، لە سەرەتاشـــدا مەراســـیمەكە بە ئارامی بەڕێووە دەچوو، بەاڵم دواتر گرژی

و ئاڵۆزی كەوتە نێو خوێندكارانەوە”.الی خۆشــــیەوە “ئەحمەد عەســــكەری” ئەندامی ئەنجومەنــــی پارێزگای كەركوك رووداوەكــــە بە كارێكی هەڵچونی گەنجانە ناودەبــــات و پێشــــیوایە لــــە بەرژەوەندی كــــورددا نییــــە و نابێت گــــەورەش بكرێت. ئەحمــــەد عەســــكەری وتــــی “ئێمە ئێســــتا باشــــمان پەیوەندیەكــــی كەركوكــــدا لــــە لەگــــەڵ عەرەب و توركمانەكانی شــــارەكە دروســــتكردووە، تــــا لە كاتــــی گەڕانەوەی بۆ ســــەر كوردســــتان دژایەتیمان نەكەن،

بەاڵم دروســــتكردنی ئەو جۆرە پشێویانە لەســــەر ئااڵ كارێكی ناڕەوا و هەڵچونێكی گەنجانەیە، چونكە ئێستا ئااڵی كوردستان لە زۆر لە شوێنەكانی كەركوك هەڵكراوە و لــــە ســــەنگەرەكانی پێشــــمەرگەش كــــە ئێســــتا كەركوكیــــان بەدەســــتەوەیە ئااڵی كوردســــتان هەڵكراوە، ئیدی چ پێویســــت دەكات بچیتــــە ســــەر بەشــــێكی ناوخــــۆی خوێندكارەكانــــی هەمــــوو كــــە كــــوڕان عەرەبــــن و ئااڵی كوردســــتان هەڵبكەیت؟ لە كاتێكــــدا ئەو جــــۆرە كارە دەبێتە هۆی جواڵندنــــی رەگەزپەرســــتی و تێكچوونی ئــــەو پەیوەندیانــــەی لە شــــارەكەدا لە نێو

كورد و عەرەب دروستبووە”.ئەحمــــەد عەســــكەری وتیشــــی “ئێســــتا عەرەبی كەركوك و بەتایبەتیش سونەكان كــــورددا لەگــــەڵ پەیوەندیەكــــی باشــــیان هەیــــە، بەو پێیەی شــــارەكەش بەدەســــت دڵنیاییــــان ئێمــــە پێویســــتە كوردەوەیــــە، پێبدەیــــن بۆ ئەوەی كاتێك هاتنەوە ســــەر كوردســــتان مافەكانیان نەفەوتێت، چونكە دەبێــــت لەو راســــتیە بگەین، كــــە لە خاكی كوردستاندا بەتەنها كورد ناژی و عەرەب و توركمــــان و نەتەوەی دیكەشــــی تێدایە، هەروەك چۆن لــــەزۆر لەدەوڵەتانی دیكە نەتــــەوەی دیكــــەی تێــــدا دەژی، هەر بۆیە نابێت ئێمە ئەو هەســــتە رەگەزپەرســــتییە الی عەرەب دروســــتبكەین، بەتایبەت لەم قۆناغەدا، كە عەرەبی سوننە گەیشتونەتە ئــــەو قەناعەتــــەی پشــــتگیری ئــــەوان بــــۆ لەگــــەڵ و هەڵەبــــووە كارێكــــی داعــــش شیعەشــــدا ناگونجێن و كورد بە باشترین

هاوپەیمانیان دەزانن”.لێدوانــــەی ئەحمــــەد عەســــكەری ئــــەم لەكاتێكدایە كە ئێســــتا لیژنــــەی لێكۆڵینەوە پارێــــزگای لەئەنجومەنــــی لەرووداوەكــــە كەركوك پێكهێنــــدراوە، نەجمەدین كەریم، پارێزگاری كەركوكیــــش لە لێدوانێكیدا بۆ دەزگاكانی راگەیاندن لەســــەر رووداوەكە ئــــەوەی وت كــــە “ئێســــتا دۆخــــی ئەمنــــی كەركوك ئاســــاییە و لەئێســــتادا كێشــــەی زانكــــۆی كەركــــوك كۆتایــــی پێهاتــــووە و ئــــەو كەسانەشــــی ئەو كارەیــــان ئەنجامدا نوێنەرایەتی هیچ حیزب و نەتەوە و الیەنێك ناكــــەن و چەند كەســــێكی ئاژاوەگێڕبوون و سەرجەمیشــــیان دەســــتگیر دەكرێــــن و رێگە بەكــــەس نادرێت لە كەركوكدا كاری ئاژاوەگێڕی بكات، كەسانی كەمتەرخەمیش لە پاراستی ئارامی زانكۆكە سزادەدرێن”.

4 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

سەیرم لێدێت لەرۆژی ئااڵ و لە ساتەوەختی

هێنانەوەی تاك بەتاكی تەرمی پێشمەرگە

شەهیدەكان، لەشاری كەركوك بەبەرچاوی

پارێزگارەوە ئااڵی داعش هەڵدەكرێت!

كەركوك.. تەالری واڵتان نایپارێزێ!

نـــاوی پێشـــمەرگە نە باكـــوور نە باشـــوور و نەخۆرهـــەاڵت و نەخۆرئـــاوا بەتەنیا خاوەنداریەتی نـــاكات. پیاوێكی چایچی لەكۆبونەوەیەكـــدا گوتبوویی ئەم وتووێژەتان لەســـەر چیە، ئاماژەیان بەوەكردبوو كە پێویســـتیان بەناوێكە بـــۆ هێزێكی چەكداری،

فەرمووبووی كەی گرفتە، شتێك هەیە لە وشەی پێشمەرگە پیرۆزتر؟!!ئێستا ئەم وشەیە نەك كەرامەتی كورد، بەڵكو گیانی نیشتمانی و نەتەوایەتی میللەت و نەتەوە و واڵتەكان دەپارێزێت و بەرگری لێدەكات، بۆیە بەهیچ كڵۆجێك سوكایەتی

كردن بەو شكۆ نەتەوەییە قابیلی قبوڵ نییە. )12/17( رۆژی ئـــااڵی كـــورد و پێشـــمەرگە بـــوو، جـــەوان و پیر هەمـــوو پێكەوە دەستخۆشی و پیرۆزباییمان لەیەك كرد، نامەوێت باس لەو راگەیاندنە كالسیكیە حیزبیە ئۆرگانییـــە بكـــەم، كە ماڵی واڵت بەهـــەدەر دەدەن و جەســـارەتی رووبەرووبونەوەی

وشەی كەركوكیان نییە.ناچمـــە وردەكاری تـــا كاتی پێویســـت، لێ ئایا دەزانرێـــت چ خوێنێك بۆ كەركوك و

كوردایەتی رژێنراوە؟!ســـەیرم لێدێت لەرۆژی ئـــااڵ و لەرۆژی هێنانەوەی تاك بەتاكی تەرمی پێشـــمەرگە شـــەهیدەكان، لەشـــاری كەركوك بەبەرچاوی پارێزگارەوە ئـــااڵی داعش هەڵدەكرێت و دەرگای جەهەنـــدەم دەكەینـــەوە، وەك كاتی هاتنی )عامری( لـــە پارێزگاوە بێدەنگی

هەڵدەبژێرین و دەستی لەپشت دەدەین و.. هەر بە ئاسانیش تێدەپەڕێت!شـــاری كەركوك پێویســـتی بەســـەركردایەتیەكی دووربیـــن و حەكیمانەتر هەیە، چ مانایـــەك دەبەخشـــێت هـــەر بڕیار بدەین قوربانـــی بین و خەڵكێكیـــش )بەحورمەتەوە دەیڵێـــم( لـــە باڵەخانەكانـــی ئەمریـــكا و ئەوروپا بێتـــەوە و رێگا بدات ئـــااڵی داعش لە

بڕبڕاگەی پشتمانەوە هەڵبدرێت؟!باواز لەموزایەدات لەســـەر كەركوك بهێنین، ئەم شارە حزبایەتی ناوێت كوردایەتی پێویســـتە، گەر لەســـەر ئەم وەتەرەی ئێستا بژەنین، نەك هەر كەركوك، بەڵكو شوێنی تریـــش لەدەســـت دەدەین، بەهیـــوام وەك زەمانی رەفت دەســـت بەچۆكماندا نەهێنین،

چونكاتی كات كەمی بەبەرەوە ماوە.

شازاد ئەنوەر

ژماره 259 2014/12/20 5

مینا سامی ئاوەكەڵەیی، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای ســـلێمانی لەسەر لیستی پارتی لەم دیدارەیـــدا لەگـــەڵ گۆڤـــاری ســـڤیل بـــاس لە رێكەوتنی گۆڕان و یەكێتی لەسەر پۆستەكانی پارێـــزگای ســـلێمانی و هەڵوێســـتی لیســـتی پارتـــی لـــە ئەنجومەنەكە دەكات و گەشـــبینی خۆشی نیشـــاندەدات، كە لە ئەنجامی گفتوگۆ و دانوســـتاندا الیەنەكانی دیكەش ئیستحقاقی

خۆیان لە پۆستی ئەو پارێزگایەدا پێبدرێت. ســـەرەتا مینا بەگشـــتی خۆشـــحاڵی خۆی دەربـــڕی بـــە رێكەوتنەكـــەی نێـــوان گـــۆڕان پۆســـتەكانی دابەشـــكردنی بـــۆ یەكێتـــی و ئەنجومەنـــی پارێـــزگای ســـلێمانی و گوتـــی “ئەمە وادەكات ئێمە وەك ئەنجومەن بكەوینە ســـەر كارەكانی خۆمـــان و بتوانین خزمەتێك بكەیـــن”. شـــارەكە خەڵكـــی بـــە پێشـــكەش بـــەاڵم تێبینـــی و نیگەرانی خۆشـــی لەبارەی رێكەوتنەكـــە نەشـــاردەوە و گوتـــی “گـــۆڕان و یەكێتـــی ئیســـتحقاقی حـــزب و الیەنەكانـــی تریـــان لە پۆســـتەكانی پارێزگاكـــە لەبەرچاو نەگرتـــووە و زۆرینـــەی هەرەزۆری پۆســـتە گرنگەكانیـــان پەنجا بە پەنجا لەنێوان خۆیاندا دابەشكردووە”. لەگەڵ ئەوەشدا پێیوابوو ئەمە رێكەوتنی كۆتایی نیە و پێشبینی ئەوەشی كرد، بەشـــی پارتی بدرێت، كە 10%ی پۆســـتەكانە، گوتیشی “گەر هێندەمان پێنەدرێت، بەشداری حكومەتی خۆجێیی ســـلێمانی ناكەین و وەك

ئۆپۆزسیۆن دەمێنینەوە”.پارێـــزگای ئەنجومەنـــی ئەندامـــەی ئـــەو ســـلێمانی دان بـــەوەدا دەنێـــت، كـــە گۆڕان و یەكێتی زۆرینەی دەنگەكانی ئەو پارێزگایەیان بەدەســـتهێناوە، بەاڵم دەشـــڵێت “ئەوان زیاتر لە ئیســـتحقاقی خۆیان پۆســـتەكانیان لەنێوان خۆیاندا دابەشـــكردووە، ئەمـــەش كاریگەری ســـلبی دەبێت لەســـەر خزمەتكردنـــی خەڵكی شارەكە”. نمونەی ئەو زیادڕۆیشتنەی یەكێتی

و گۆڕانیـــش لەدابەشـــكردنی پۆســـتەكان بە پارێزگای هەڵەبجە دەهێنێتەوە و دەڵێ “ئەوان پۆســـتەكانی هەڵەبجەشـــیان دابەشـــكردووە، بـــەوەش كۆتاییـــان نەهێنا، تا هاتنـــە خواری جێـــگای ئەمـــەش پۆســـتەكان، خـــوارەوەی قبوڵكـــردن نیە، بەاڵم گەشـــبینین لە ئەنجامی

گفتوگۆكان بگەینە ئەنجامی باش”.یەكێتـــی بەشـــداریپێكردنی پرســـی مینـــا و گـــۆڕان و الیەنەكانـــی تـــر لە پۆســـتەكانی پارتـــی بەنیازپاكـــی هەولێـــر پارێـــزگای پێویســـتە “كەواتـــە دەڵـــێ و لێكدەداتـــەوە ئەوانیـــش دەرك بەوە بكەن، كە لە ســـلێمانی دەبێ ئێمەش ئیســـتحقاقی خۆمان وەربگرین، پێداگریش لەســـەر ئـــەم مافانەمـــان دەكەین، چونكە گـــەر وانەبێت، رووبـــەڕوی رەخنەی دەنگدەرانمـــان دەبینـــەوە، خەڵكێـــك لەپێنـــاو خزمەتگەیاندن بەم شـــارە دەنگی پێمانداوە و وەك نوێنەری ئەوان هاتوینەتە سەر كورسی

ئەم ئەنجومەنە”.ئامـــاژەی بەوەشـــدا، كـــە هـــەر پارتی نیە لـــەو دابەشـــكردنەی پۆســـتەكانی پارێزگای ســـلێمانی لەنێوان گۆڕان و یەكێتیدا نیگەرانە، بەڵكو حزبە ئیسالمیەكان و الیەنەكانی تریش نیگەرانن. بەاڵم گەشبینی خۆی نیشاندا كە لە ئەنجامی دانوستانەكاندا بگەنە رێكەوتنێك، كە هەموو الیەنەكان رازی بكات. گوتیشی “ئێمە گەشـــبینین، چونكە پارتی ســـەرەڕای ئەوەی یەكەم دەنگی لەســـەر ئاســـتی كوردســـتاندا بەدەســـتهێناوە، بـــەاڵم تەنازولـــی لـــە مافـــی خـــۆی كردووە بۆ حزب و الیەنەكانی دیكە و بەشـــدارییان پێدەكات، پێویستە ئەوانیش بەو لۆژیكـــە بیر بكەنەوە”. دواجاریش گوتی “من لێرەدا وەك بۆچوونی خـــۆم، چونكە ناتوانم لەجیـــات پارتی بڕیار بدەم، بـــەاڵم من دەڵێم باشترە ئەگەر بەشدارییەكی راستەقینە نەبین لـــەم حكومەتە خۆجێییە، بەبەشـــداربوونێكی كارتۆنـــی رازی نەبیـــن و ببینە ئۆپۆزســـیۆن

باشترە”.

سياسەت

محەمەد هەسنانی

بوون بە ئۆپۆزسیۆنم پێ لە بەشداریكردنێكی كارتۆنیانە باشترە

مینا سامی ئاوەكەڵەیی، ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای سلێمانی لە لیستی پارتی:

ژماره 259 2014/12/20 5

6 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

یەكێتی و گۆڕان ستەمیان لە یەكگرتوو و كۆمەڵ كرد

د.عومەر عەبدولعەزیز یەكێك لەدامەزرێنەرانی یەكگرتووی ئیسالمی كوردستان، بۆ سڤیل:

یەكگرتوو لەناو خۆیدا باجی شەفافبوون و راستگۆیی دەدات، ئەگەرنا سەدقاتی ئەو كێشانە لەناو هەموو حزبەكاندا هەیە

ژماره 259 2014/12/20 7

لەئەنجومەنی پارێزگای ســـلێمانی، ئیســـالمیەكان ســـتەمیان لێكرا، یـــان خۆیان یاریەكەیان دۆڕاند، چونكە ئەوان دەیانتوانی كێشـــەكە یەكالیی بكەنەوە، كەچـــی نەیانكرد ئەودیـــو خراونەتـــە خۆیـــان ئێســـتاش و

بازنەكەوە؟د.عومـــەر عەبدولعەزیـــز: بەڵێ ســـتەمەكە و یەكگرتـــوو خزمەتـــی )لیســـتی روونـــە. كۆمـــەڵ( بەگوشـــاری مەدەنییانەیان لەســـەر یەكێتـــی و گۆڕان بـــۆ رێككەوتن، ویســـتیان پارێـــزگای ســـلێمانی لەشـــەڕ و ئاشـــوبێكی بەشـــە ئـــەو بكـــەن. چاوەڕوانكـــراو رزگار لەئامانجەكەیـــان ســـەریگرت. خەڵكـــی ژیـــر كوردســـتان چاوكـــراوەی و دووربیـــن و )بەتایبەتی دانیشـــتووانی شارەكە و ئەوانەی شـــارەزای باری ســـایكۆلۆجی نێوان یەكێتی و گۆڕانـــن( باش لەمە دڵنیان، هەندێكیشـــیان هەڵوێستەكەیان نرخاندووە. بەاڵم من گرفتی لیســـتی خزمەت لەدوو شـــتدا دەبینم: یەكەم: دەبوو هەڵوێســـتی ئامادەیـــان بۆ ئەم ئەگەرە هەبووایـــە. دووەم: ئەو هەڵوێســـتە مێژووییە لـــەرووی پێویســـت وەك جەماوەرییەیـــان

سیاسی و راگەیاندنەوە تەوزیف نەكرد. دەنگێـــك هەیە پێیوایە گەر لیســـتی خزمـــەت هـــەروا مامەڵـــەی لەگـــەڵ بكرێ و ئیســـتحقاقی خـــۆی پێنەدرێـــت، باشـــترە نـــە هـــەر تەنیا لەئەنجومەنی پارێزگای ســـلێمانی و هەڵەبجـــە ببـــن بـــە ئۆپۆزســـیۆن، تەنانەت لەحكومەتیش بكشێنەوە، چونكە ئیسالمیەكان هەولێریـــش و دهـــۆك لەئەنجومەنەكانـــی

حیسابێكی ئەوتۆیان بۆ نەكراوە؟د.عومـــەر عەبدولعەزیـــز: هەمـــوو هێـــزە لەبیریەتـــی جەماوەریـــش و سیاســـییەكان كە مەرجی بەشـــداریی یەكگرتـــوو ئەوە بوو شـــەراكەتی راســـتەقینە بێت. دیـــارە ئەوەش هەڵوێســـتی مەركەزیـــی دەوێـــت، واتە دەبێ مەركـــەزی قـــەراری حـــزب بڕیـــار لەكـــۆی پڕۆســـەی بەشـــداریی بـــدات. دیـــارە ئەگەر گرفـــت و لەمپەرەكانـــی بەردەم بەشـــداریی، جوزئی و الوەكیی بن، پێویســـت بەشێواندنی كـــۆی پڕۆســـەی بەشـــداریی نـــاكات، بـــەاڵم ئەگـــەر ئەو بازنـــەی پەراوێزخســـتنە فراوان بگرێتـــەوە، لەپارێزگایـــەك زیاتـــر و ببـــێ حەتمـــەن میصداقیەتـــی بەشـــداریی ئەخاتـــە ژێر پرسیارەوە. ئێســـتە زووە بۆ حوكمدان، چونكـــە تاكاتی ئەم وەاڵمـــەی بەندە، گفتوگۆ بەردەوامە. بەاڵم ئەوەی گوتم پرەنســـیپێكی و تەوافـــوق داخوازییەكـــی و سیاســـی پێویستییەكی حەتمیی حكومەتی بنكەفراوانە.

پێتوایـــە لیســـتی خزمەت لەئاســـت چاوەڕوانـــی گۆڕانـــدا نەبـــوو، كـــە پێیوابوو لەســـەردەمی ئۆپۆزســـیۆنبوون پێكـــەوەن و دەبێ بـــۆ بەرژەوەندی ئەوان دەنگ بدەن، یا گۆڕان لەئاســـت چاوەڕوانی لیستی خزمەتدا نەبـــوو، كە كاتـــی رێككەوتن لەگـــەڵ یەكێتی

حیسابی بۆیان نەكرد؟د.عومەر عەبدولعەزیز: رەنگە هەردووكی تەواو بێت. مانشـــێتی ســـەرەكیی پرۆتۆكۆلی رێككەوتنـــی هەرســـێ الیەنـــی ئۆپۆزســـیۆن )چاكســـازیی( بوو، كـــە لەپاكێجەكاندا رەنگی چـــاوەڕێ كۆمـــەڵ و یەكگرتـــوو دایـــەوە. بـــوون ئـــەو هەماهەنگییە تاســـەر بێت، بەاڵم نزیكبوونـــەوەی زۆری گـــۆڕان لەگەڵ پارتی هاوكێشـــەكەی بـــە بارێكـــی تردا بـــرد. هەر الیەنەی خستە بیری دانانی ئەجێندای سیاسی تایبەت بەخۆی. من نكوڵیی لەوەش ناكەم كە دەكرا دوو الیەنە ئیسالمییەكە راشكاوانەتر و بەنەفەسێكی درێژتر لەگەڵ گۆڕان درێژەیان بەگفتوگۆ بدایە. گۆڕانیش كەمێك ستراتیژیتر هەنگاویان هەڵگرتایە. بەاڵم دوو هەڵوێســـتی گـــۆڕان ئەو رایەڵەیـــەی گفتوگۆی الواز كرد: رێككەوتنـــی خێرایـــان لەگـــەڵ پارتـــی هـــەر لەســـەرەتاوە. رێككەوتنی لەو شێوەیەشـــیان

لەگەڵ یەكێتی لەم دواییەوە. دەگوترێـــت لیســـتی خزمـــەت بـــەم لـــەالی خۆیـــان متمانـــەی هەڵوێســـتەیان، تەنانـــەت الیەنگرانیشـــیان الوازكـــرد، بەوەی هێزێكـــی كاریگـــەری ئەوتـــۆ نیـــن، توانـــای

یەكالییكردنەوەی كێشەكانیان هەبێت؟د.عومـــەر عەبدولعەزیـــز: مـــن وا دەبینـــم توانـــی خزمـــەت لیســـتی بەپێچەوانـــەوە، كاریگەریـــی لەســـەر دوو بـــراوەی یەكەم و دووەمی سلێمانی بەجێبێڵێت. توانی قوربانیی بـــدات لەپێناوی بەرژەوەندیی گشـــتیدا. ئەوە راگەیاندنـــی نەیارانی یەكگرتـــووە دەیانەوێ جەماوەر و دۆســـتانی یەكگرتوو بەرەو ئەو ئاقـــارە بەرن، بەاڵم دڵســـۆزی راســـتەقینەی جەمـــاوەر دەبێ بەو جۆرە بێت، كە دەســـت لەپێنـــاوی هەڵبگرێـــت خـــۆی لەمافەكانـــی پاراستنی ئاشـــتی و ئارامیی و سەقامگیریدا. هەمـــوو ال دەزانن كـــە یەكگرتـــوو و كۆمەڵ ئەگـــەر بەالیەكـــدا بكەوتنایـــە، واتـــە دەنگیان بەیەكێتـــی دژی گـــۆڕان یـــان بەپێچەوانـــەوە بدایە، باشترین پاداشـــتی سیاسی و ئیداریی دەدرانەوە. بەفیعلیش چەندین پۆست و پێگەی ئیدارییـــان بۆ خســـتبوونەڕوو، بـــەاڵم ئەوان بەرژەوەندیـــی پارێزگاكەیـــان لەال مەبەســـت تـــر بوو و ئەوەشـــیان لەرێككەوتنی ئەو دوو

لــــە یەكێــــك عەبدولعەزیــــز، د.عومــــەر ئیســــالمی یەكگرتــــووی دامەزرێنەرانــــی كوردســــتان و ئەندامی پێشــــووی مەكتەبی سیاســــیی ئەو حیزبە، لــــەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ ســــڤیل، دەربارەی هەڵوێستی لیستی خزمــــەت و یەكێتی و پارتــــی لەئەنجومەنی پارێزگای ســــلێمانی و كێشە ناوخۆییەكانی یەكگرتــــووی ئیســــالمی كوردســــتان قســــە

دەكات.

پێشەوا محەمەد

یەكگرتوو نەشڵەژاوە و چەند رۆژێكە كۆنفرانسێكی

سەركەوتووی بەستووە، حزبی شڵەژاو ئەوەیە كە

ناوێری خۆی لەقەرەی كۆنگرە و كۆنفرانس

بدات

ئەگەر بارودۆخەكە وا بەردەوام بێت، دیاردەی نائومێدبوونی خەڵك و بایكۆتكردنی هەڵبژاردن

سەرهەڵدەدات

داعش رێكخراوێكی تیرۆریستیە و لە

مەنهەجیەتی ئیسالم دەرچووە و ئەجێنداكەی خزمەتی پیالنە ئیقلیمی و نێودەوڵەتیەكان دەكات

سياسەت

8 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

الیەنـــەدا دەدی. من ئەوەش دەزانم كە رەنگە هەندێ كەسی سیاسی بڵێت: جا ئەوە چ جۆرە سیاســـەتێكە كە یەكگرتووی ئیســـالمیی یان كۆمەڵی ئیســـالمیی دەیكات؟ رەنگە كەسانێك لەناو خودی دوو حزبە ئیسالمییەكەش ئەمە بڵێن، بەاڵم مـــن بەوان و بەوانەی دەرەوەش دەڵێم: سیاســـەتێك تەنها خوێندنەوەی حزبی تێدابێت و بەرژەوەندیی گشتی تێدا فەرامۆش بكرێت، نەبوونی باشترە. هەڵبڕینی دروشمی جەماوەریـــی تەنها بۆ پڕوپاگەندە بێ و تەنها تایبـــەت بەهەڵمەتی هەڵبژاردن بێت، نەبوونی چاكتـــرە. رەنگە ئەو جـــۆرە بیركردنەوەیەش دووڕیانی جیاكردنەوەی حزبە میكیافیلییەكان بێت لەگەڵ حزبە مەبدەئی و پەیامدارەكاندا.

هێزەكـــەی هەرســـێ بەشـــداری ئۆپۆزســـیۆن لەحكومەتـــدا، چـــۆن دەبینـــی، بەتایبـــەت كە لەگـــەڵ دەســـتپێكی كارەكەیان قەیرانی دارایی هەرێم دەســـتیپێكرد و پشكی گـــەورەی قەیرانەكـــەش بـــەر وەزارەتەكانی ئۆپۆزســـیۆن كەوتن “پێشمەرگە و دارایی و كارەبـــا”، پێتوایە هەڵبژاردنـــی داهاتوو باجی ئـــەو بەشـــدارییكردنە الوازە لـــە حكومەتـــدا

بدەن؟قەیرانـــەكان عەبدولعەزیـــز: د.عومـــەر پەیوەندییان بەفاكتەری ترەوە هەیە، شـــەڕی داعش و قەیرانی بودجە لەگەڵ بەغدا. كەســـە وەزیرەكانـــی گۆڕان و كۆمـــەڵ و یەكگرتوو پێشـــوو لەوانـــەی نەبـــن لێهاتووتـــر كاراو كەمتـــر نیـــن، بـــەاڵم دۆخەكـــە بەڕادەیەكـــی چاوەڕواننەكراو گۆڕا. بۆیە حوكمدان بەسەر ئـــەم وەزعـــەدا بـــێ خوێندنەوەی ئـــەو دوو هـــۆكارە، هەڵەیـــە. یەكگرتوو لـــە 1996 ەوە لەبەغـــداش و هەولێریـــش چەندیـــن وەزیری هەبـــووە، نمونـــەی وەزارەتـــی خاوێن و بێ

گرفـــت و كارا بـــوون، بـــەاڵم ئێســـتا هەموو سیســـتەمی دەســـەاڵت شـــۆكێكی سیاســـی ڕووی تێكـــردووە. بۆ هەڵبژاردنی داهاتووش بـــەاڵم بدەیـــن، حوكـــم لەئێســـتەوە زووە نكوڵیی لەو راســـتییە ناكـــرێ كە جەماوەری كوردســـتان جـــار دوای جـــار چاوكراوەتـــر دەبێ و هەڵوێســـتی راشـــكاوانە تر بەرامبەر هێزە سیاســـییەكان دەردەبڕێـــت. من پێموایە ئەگـــەر وەزعەكـــە بەم پێیەی ئێســـتە بڕوات، هاوكێشەیەكی سیاسی نوێ دێتە كایەوە، كە كەمبوونەوەی رێژەی بەشـــداریی هاواڵتییان بایكۆتكردنـــی دیـــاردەی ســـەرهەڵدانی و هەڵبـــژاردن و زاڵبوونـــی نائومێدییـــە. چونكە سیاســـی دەســـەاڵتی خـــوارەوەی كەوتنـــە هەرێـــم، لەچڵەپۆپەی هیوای بـــەرەو دەوڵەت چوونەوە، بۆ نشـــێوی شـــەڕ و هەڕەشـــە بۆ ســـەر ئەزموونی هەرێم و قەیرانی ئەمنیی و ئابووریی، صەدمەیەكی گەورەیە و الی كەمی باجەكـــەی بریتییـــە لەنائومێدی بەســـندوقی بەشـــداریی ســـاردبوونەوەی و دەنگـــدان

لەپڕۆسەی هەڵبژاردن.لەبـــارەی چییـــە بۆچوونـــت یەكگرتوو ســـەركردەكانی ناڕەزایەتیەكانـــی لەبادینان و تاچەنـــد نیگەرانیەكانیان بە ڕەوا

دەبینی؟د.عومـــەر عەبدولعەزیـــز: ســـەركردەكانی یەكگرتوو لەبادینان بەشێكن لەسەركردەكانی یەكگرتوو لەكوردستان. یەكگرتوو بەبادینان و گەرمیان و هەورامان و بیتوێن و شارەزوور و كەركوك و هەموو بەشەكانییەوە پێیدەڵێن یەكگرتوو. ئەوەی روویدا باس لەچاكسازیی دابەشـــكردنی لەمیكانیزمەكانـــی بـــوو ئیســـتیحقاقات، بە برایانە و بەتەفاهوم لەبەر رۆشنایی پێڕەوی ناوخۆ چارەسەركرا. ئەوە یەكگرتـــوو باجی شـــەفافیەت و راســـتگۆیی دەدا، گەرنـــا دە قـــات و ســـەدقاتی ئەوجۆرە كێشـــانە لەنـــاو هەمـــوو حزبەكانـــدا هەیـــە. یەكگرتـــووەكان فێر نەبـــوون دەمامك بكەنە ســـەریان و چاوبەســـتی جەماوەریان بكەن. سەركردایەتییەكەشـــی فێـــر نەبـــووە دەمـــی كەوادیرەكانـــی بگرێت و نەیەڵێ قســـە بكەن. بۆیـــە لەژێـــر ســـایەی ســـێ دروشـــمەكەی یەكگرتوودا )ئازادی، برایەتی، دادپەروەریی( هەوڵدراوە كادیرەكان ئازاد باربێن و لەكاتی بوونـــی كێشـــەیەكدا برایانە مامەڵـــەی یەكتر بكەن و هەوڵـــی جێگیربوونی دادپەروەریش بدەن. بۆیە لەمالولەوال لێدوانێكی نەشـــازیش هەبێت لەناو یەكگرتوودا قووڵ نییە و ئاسان

چارەسەر دەكرێت.

حیزبی كوردی بەبێ ســـەركردەی كاریزمـــی دووچـــاری جۆرێك لەشـــڵەژاوی پێتوایـــە نموونـــە و یەكێتـــی وەك دەبێـــت، یەكگرتـــووش دوای مامۆســـتا ســـەاڵحەدین

دووچاری هەمان شڵەژاوی بووە؟د.عومەر عەبدولعەزیز: راستە سەركردەی كاریزمیی رۆڵی گرنگی هەیە، راستیشە ئەدای كەسێكی ســـەركردە تا كەسێكی تر جیاوازە، و كەســـەكان تایبەتمەندیـــی لەبەرئـــەوەی پسپۆڕییەكان جیاوازن. بەاڵم یەكگرتوو حزبی دامەزراوە و كەسانی لێهاتووی بەئەزموونە، مامۆســـتا ســـەاڵحەدین ئەگـــەر گومانـــی لـــە لێهاتوویـــی ســـەركردەكانی یەكگرتوو ببوایە ئەو كارەی نەدەكرد. بۆیە یەكگرتوو تووشی شـــڵەژاوی نەبووە. هەمـــووی چەند رۆژێكە ســـەركەوتووترین كۆنفرانســـی گرێدا، حزبی شـــڵەژاو ناوێـــرێ خۆی لەقـــەرەی كۆنگرە و میتینـــگ و كۆنفرانـــس بدات. مەبەســـتم ئەوە نییە یەكگرتـــوو كەم و كورتی و گرفتی نییە، ئێمـــەش كۆمەڵێك مرۆڤین. بـــەاڵم ئێمە بەوە ماویـــن و بەردەوامیـــن كـــە لەگـــەڵ خۆمـــان وەك دونیامـــان راســـتگۆین. جەمـــاوەر و شامی شـــەریف وێنا ناكەین و ناوەوەشمان پـــڕ بێـــت لەپاشـــقوڵگرتن و یەكتر شـــكاندن. بۆیـــە یەكگرتوو لەهیچ قۆناغێكدا شـــڵەژاویی بەخۆیەوە نەدیوە. خۆشـــتان و جەماوەریش بـــاش ئەزانن كـــە لە 20 ســـاڵی رابردوودا چ مەحرومیەت و بێنـــازی و ناهەقییەك رووی كردە یەكگرتوو. هەر لەنانبڕینی كادیرانییەوە، تا دانەمەزراندن و الخســـتنی الیەنگرانیان، تا هەوڵـــی نەزۆكی پەراوێزخســـتنی سیاســـی، شـــەهیدكردنی و ســـوتاندن بـــارەگا تـــا

سەركردەكانی.داعـــش پێیانوایـــە هەندێـــك بەرەفتارەكانـــی ئیحراجیەكـــی گـــەورەی بـــۆ ئیســـالمیەكان دروســـتكردووە، خەڵكێكیـــش بەبیانووی داعشـــەوە پەالماری ئیسالمیەكان “لەالیەنـــی رووەوە لەهەندێـــك و دەدەن

نزیكبوونەوەی زۆری گۆڕان لەپارتی وایكرد

هەر سێ الیەنی ئۆپۆزسیۆن بیر لە

ئەجێندای سیاسی تایبەت بەخۆیان بكەنەوە و

هەماهەنگی نێوانیانی نەهێشت

یەكگرتوو و كۆمەڵ پۆستەكانیان دۆڕاند،

بەاڵم پارێزگای سلێمانیان لەشەڕ و ئاشووبی یەكێتی و

گۆڕان پاراست

ژماره 259 2014/12/20 9

سياسەت

بیروبـــاوەڕەوە” لەگـــەڵ داعـــش یەكســـانیان دەكەن؟

د.عومەر عەبدولعەزیز: داعش رێكخراوێكی تیرۆریســـتی پەڕگیـــرە. ئیحـــراج بـــۆ رەوتی نـــاكات. دروســـت میانـــەڕەو ئیســـالمیی چونكـــە میانـــەڕەوەكان لـــەرووی فیكریی و هەڵسوكەوتیشەوە ناســـراون. ئەو خەڵكەش بەبیانووی داعشەوە پەالماری ئیسالمییەكان دەدەن هەڵوێســـتی خۆیان دەدۆڕێنن. چونكە لەكاتی سەرهەڵدانی )جند االسالم( و )أنصار االســـالم( و )قاعیـــدە(دا ئەو كەســـانە بەختی خۆیان تاقیكردەوە. ئەو شـــەڕە ئایدیۆلۆجییە خزمەت بەپێكەوەژیان و برایەتی و ئاسایشی هەرێم ناكات. تازە رابوونی ئیســـالمیش لەو قۆناغـــە دەرچـــووە ئەو هەڵوێســـتانە كاریان تێبـــكات، ئەمڕۆ ئیســـالمییەكانی كوردســـتان قورســـایی خۆیان هەیـــە. قورســـاییان تەنها لەپەرلەمـــان و حكومـــەت و دەســـەاڵتدا نییە. بـــا حیســـاباتی هەڵەیان بـــۆ نەكـــرێ. ئەمڕۆ ئیســـالمییەت و موســـڵمانێتیی لەكوردستاندا خەریكە لەیەك جیانەكرێنەوە، چونكە چارەكە

ســـەدەیەكە جەمـــاوەری زۆرینە موســـڵمانی كوردســـتان ئاشـــنا بووە بەرەوتی ئیسالمیی و لەتاكـــەكان جێدەســـتی كـــە میانـــەڕەو، خێزانەكان و كۆمەڵگا و ناوەندەكانی خوێندن و، بازاڕ و مزگەوت و زانكۆ، تا دەگاتە دەزگا تەشـــریعی و قەزایـــی و تەنفیزییەكان، دیارە. داعش خـــۆی رایگەیاندووە دژی ئیســـالمیی میانـــەڕەوە، ئیتر لەمە زیاتر خۆ خەڵەتاندن و

خەڵك خەڵەفاندنە. شـــەڕی داعش، بەر لەهەر الیەنێك شـــەڕی الیەنە ئیسالمیەكان بوو، چونكە بەر لەهەر شتێك ئەمە شـــەڕی فیكرە، كە دەبوو لـــەڕووی فیكرییـــەوە حوجەكانـــی داعش بۆ پەالمـــاردان و كوشتوكوشـــتار، بەتایبەت بۆ ســـەر كوردســـتان، بەتـــاڵ بكرێنـــەوە، بەاڵم كـــەس هەڵوێســـتی ئیســـالمیەكان هەندێـــك

بەالواز و شەرمن ناودەبەن؟د.عومـــەر عەبدولعەزیز: ئـــەو دانپێدانانەم پـــێ گرنگە كە شـــەڕی داعش پێـــش هەرچی

تر شـــەڕی ئیســـالمییەكانە. بەاڵم ئەوەم لەال تەواو نییە كە هەڵوێستی ئیسالمییەكان الواز و شـــەرمنە. گرفت ئەوەیە كە سانســـۆرێكی روون لەســـەر راگەیاندنـــی ئیســـالمیی هەیە. ئەگەرنا دەیـــان لێـــدوان و بەرنامەی تایبەت و وتـــاری گرنـــگ دژی داعـــش هەبـــوون و باڵوكراونەتـــەوە، بـــەاڵم غەیـــری خۆیان كێ باســـی بكات؟ بـــۆ نمونە: ئایا ئـــەم گۆڤارەی ئێـــوە ئامادە بـــووە، لێدوانی یەك بەرپرســـی یەكگرتـــوو دژی داعش بكاتە مانشـــێت؟ یان هەر ئاماژەشـــی پێبكات؟ چەندین بەرپرســـی حزبیمـــان وتار و لێدوانیـــان هەبووە، من بۆ خـــۆم 35 ئەڵقە وتـــاری توێژینـــەوەی فكریم دژی توندڕەویی لەپەیجی خۆم دابەزاندووە، ئایـــا ئێوە یـــان غەیری ئێوە بەهەمـــوو میدیا ئەهلـــی و حزبییەكانەوە، تەنهـــا یەك دێڕتان لـــێ نەقڵ كـــردووە؟ ئەوە ئێســـتا پاش چوار مانگ لەرووداوەكان ئێوە هاتوون دەپرســـن، )داعـــش دەڵێـــم پێتـــان راشـــكاوانە منیـــش رێكخراوێكـــی تیرۆریســـتیی تیژپەڕی الدەرە لەمەنهەجیەتی دروستی رەحمەت و هیدایەتی ئیســـالمە و ئەجێنداكانـــی لەخزمەتـــی پیالنە ئیقلیمـــی و نێودەوڵەتییەكاندان دایە و لەگەڵ بەرژەوەندیی خەڵكی كوردستان و شۆڕشی رەوای خەڵكی سوریا دژی رژێمی ئەسەد دژ دەوەســـتنەوە(، رۆژی یەكەمیش بتانپرسیایە هـــەر بـــەم جـــۆرە وەاڵمـــم دەدانـــەوە. بەاڵم تۆی بەڕێز شـــایەت بـــە، بزانە چەند دەزگای راگەیاندنی غەیرە ئیســـالمیی ئـــەم لێدوانەی بـــۆ نموونـــە وەك باڵودەكەنـــەوە؟! بەنـــدە رەواجـــدان بە لێدوانی ئیســـالمییەكان، تا لەو حاڵەتە دەرچێ كە بەڕێزتان و كەسانی تریش

ناویان ناوە: هەڵوێستی الوازو شەرمن.!!

كەوتنەخوارەوەی دەسەاڵتی سیاسی

هەرێم لەلوتكەی هیوای بەدەوڵتبوونەوە بۆ

نشێوی شەڕ و هەڕەشە، باجەكەی نائومێدی و ساردبوونەوەی خەڵك

لەدەنگدان دەبێت

سانسۆرێكی روون لەسەر راگەیاندنی ئیسالمیی

هەیە

ژماره 259 2014/12/20 9

10 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

پێشەوا محەمەد

حیزبی كوردی، وەك چاودێرانی سیاسیی باسی دەكەن، پێناسەیەكی تری وەرگرتووە، ك���ە بریتیی���ە لەحیزبی كەس���ایەتی كاریزمی، پێانوایە، ش���تێك نییە بەناوی حیزبی كوردی ت���ا كاریزمایەك بوون���ی نەبێ���ت، تەئكیدیش ل���ەوە دەكەن���ەوە، هاواڵتیان���ی كوردس���تان تائێس���تاش دەنگ بەكەس���ایەتییەكان دەدەن،

نەك سیستەم و بەرنامەی حیزبەكان.چاودێرانی سیاس���ی، ب���ۆ روونكردنەوەی بۆچوونەكانی���ان، حیزب���ە نوێكانی ئێس���تای نموون���ە وەك ك���ورد سیاس���ی س���احەی دەهێنن���ەوە، بەتایبەتیش یەكێت���ی و پارتی و

گۆڕان و یەكگرتوو.“د.ش���ۆڕش حەس���ەن” مامۆس���تای زانكۆ و چاودێری سیاس���یی، ئاشكرایكرد، حیزبی لەس���ەر قورس���اییەكەی هەم���وو ك���وردی كەس���ایەتی كاریزمای���ە، بۆی���ە بەنەمانی ئەو كاریزمای���ەش دەبینین حیزب���ەكان دوچاری تائاس���تی و دەب���ن ناوەك���ی ش���ڵەژانێكی لەناوچوون حیزبەكان ش���ەكەت دەبن”. ئەو بەسڤیلی گوت “سەیری یەكێتی و یەكگرتوو بك���ەن، دوای م���ام ج���ەالل و س���ەاڵحەدین بەهادی���ن بەتەواوەت���ی ریزەكانیان ش���لۆقی

تێكەوتووە”.هەریەك���ە ك���ردەوە، دووپاتیش���ی لەبزووتن���ەوەی گ���ۆڕان و پارتی دیموكراتی كوردستانیش لەنەبوونی نەوشیروان مستەفا

و مەس���عود بارزانیدا بەهەمان ئەو رێگەیەدا دەڕۆن، كە ئێس���تا بێ كەس���ایەتی كاریزمی

بەرۆكی یەكێتی و یەكگرتووی گرتووە. ئ���ەو چاودێ���رە سیاس���ییە، هۆكارەك���ەی بۆ ئ���ەوە دەگەڕێنێت���ەوە “هەتا كەس���ایەتییە كاریزمییەك���ە بوونی هەی���ە، لەبەر ئەو كەس بی���ر لەحیزب���ی دوای ئ���ەو ناكات���ەوە، بۆی���ە كاتێك لەپڕ ش���تێك بەس���ەر ئەو كاریزمایەدا دێ���ت، وەك ئ���ەوەی بەس���ەر تاڵەبانیدا هات، دەبینین حیزبەكە وێران دەبێت و دووچاری

فرەجەمسەرییەكی بێسەروبەر دەبێت”.كەس���ایەتییە سیاس���ییەكانی ن���او حیزبی كوردیش بۆچوونی خۆیان هەیە، بەش���ێكیان پێیانوای���ە س���ەرەتای كۆتاییهاتن���ی حیزب���ی بەش���ێكیش و دەركەوت���ووە كاریزم���ی پاش���اگەردانی لەناو حیزب���ە كوردییەكاندا و

دوای نەمانی كاریزماكان رەتدەكەنەوە. كادری یون���س” عەبدوڵ���ا “س���لێمان پێش���كەوتووی یەكێت���ی، ئام���اژەی ب���ەوەدا، كەس���ایەتی كاریزما ت���ا ئەم���ڕۆ كاریگەریی گەورەی بەس���ەر حیزبی كوردی���دا هەبووە، ه���ەم ل���ەرووە باش���ەكەی و ه���ەم ل���ەرووە خراپەكەی. ئەو پێیوایە، بۆ بەشێك لەقۆناغی خەب���ات و حیزبایەت���ی ك���وردی كەس���ایەتی كاریزما نەك پێویس���ت ب���ووە، بەڵكو بێ ئەو هی���چ كارێ���ك و جوڵەی���ەك نەدەك���را، بەاڵم بەپێویستی دەزانێت لەئێس���تادا كاڵ ببێتەوە و راش���یوایە ئەو كاڵبوونەوەیە سەرەتاكانی دەركەوت���وون. یونس گوتیش���ی “هاواڵتیانی

بەكەس���ایەتی تائێس���تا كوردس���تانیش كاریزمییەوە پەیوەس���تن، كەسێك كاریزمی نەبێت زۆر بەتواناش بێت، ناتوانێت متمانەی خەڵ���ك بەدەس���ت بهێنێ���ت، ب���ەاڵم ئەمە هەم ئەرك���ی حیزبە لەبەر داهات���ووی خۆی، هەم ئەرك���ی خەڵك���ە لەبەر ئایین���دەی خۆیان ئەم

سیستمە كاریزمییە تێپەڕێن”.دڕەی���ی، بابەك���ر بەب���ڕوای ه���اوكات، ئەندام���ی جڤات���ی نیش���تیمانی بزووتن���ەوەی و كەس���ایەتی كاریزمابوون���ی گ���ۆڕان، كاریگەرییەكان���ی لەحیزب���ی كوردیدا بۆ دوو ه���ۆكار دەگەڕێنێت���ەوە. ئەو گوت���ی “یەكەم: هەڵكەوتن���ی كەس���ەكە لەمەیدان���ی عەمەلیدا، جا چ زیرەكییەكی نائاس���ایی یان كەسایەتی بەهێ���ز ی���ان بەالغەتیكی نایاب ی���ان هەموو ئەوان���ە پێك���ەوە، ه���ۆی دووەم بەبڕوای من دەش���ێ زیرەكی كەس���ەكە بێت لەچۆنییەتی تواندن���ەوە و فەوتاندنی ركەبەرەكانی خۆی، كە ئەمەش متمانەی بۆ دروس���ت دەكات الی ئەوانەی بەرژەوەندی���ان لەگەڵیدا هەیە، واتە ئەساس���ی مەس���ەلەكە زۆرتر ل���ەوەوە دێت، كە كەسایەتی كاریزمایی كەسێكی تایبەتە و

لەوانی تر ناچێت”.بۆیە پێ���ی ئاس���اییە لەناوچەك���ەی ئێمەدا كەسانی وا لەناو لەیەكگرتوو یان یەكێتی یان حزبی تردا هەڵكەون و خەڵكیان دوا بكەوێ. درەی���ی هەرتەنها ئ���ەوەی بەهۆكاری بوونی كەس���ایەتی كاریزمی نەزانی، بەڵكو مێژووی ناوچەكەو بارودۆخەكەش���ی وەك هۆكارێك

حیزبی كوردی بێ كارێزما دروست نابێت و بە نەمانیشی توشی شڵەژان دەبێت

“زۆرینەی حیزبە كوردییەكان كەسایەتی كاریزما بەڕێوەی دەبەن نەك سیستەم و بەرنامە”

ژماره 259 2014/12/20 11

سياسەت

زانی، كە هەمیشە كەسایەتی كاریزمی ڕۆڵی تێدا بینیوە، نەك یاسا و سیستەم.

د.شۆڕش���یش هەم���ان بۆچوون���ی هەی���ە و پێیوای���ە “لەرۆژهەالت���ی ناوەڕاس���تدا ك���ە هەمیشە كەمترین رێز بۆ یاسا داندراوە، هێز دەوری بینیوە، هێزیش بەكەسایەتی كاریزمی دروس���ت دەبێت، بۆیە ئ���ەوە كولتوورێكە و

تائێستا درێژەی كێشاوە”.تەئكی���د عەبدوڵای���ە، س���لێمان هەرچ���ی لەوە دەكات���ەوە، دوایین هەڵبژاردنەكانی ئەم دواییەی كوردس���تان سەلماندیان كە خەڵكی وردەوردە ب���ەرەو لەناوبردن���ی كەس���ایەتی روودەكەن���ە و دەنێ���ن هەن���گاو كاریزم���ی هەروەه���ا حیزب���ەكان. كاری و بەرنام���ە گوتیش���ی “پێویس���تە هاوش���انی هەن���گاوی خەڵكی حیزبەكانیش چیتر پش���ت بەكاریزما نەبەس���تن، بۆ ئەوەی حیزب وەك سیس���تەم و بەرنامە ئیش بكات، نەك لەس���ەر دەس���تی كەسایەتی كاریزمی و بەنەمانیشی دووچاری

رووخانێكی گەورەی ناوەكی ببێتەوە”.جگە لەیەكێتی نیشتیمانی كوردستان، كە دوای نەخۆش����كەوتنی تاڵەبانی كاریزمایان دووچ����اری تەقینەوەیەكی گەورەی كێش����ە یەكگرت����ووی بۆت����ەوە، ناوخۆییەكانی����ان ب����ەاڵم ب����ووە، بەهەمانش����ێوە ئیس����امیش یەكێ����ك لەدامەزرێنەرەكان����ی ئ����ەو حیزب����ە، رەتیدەكات����ەوە یەكگرت����وو بكەوێتە ناو ئەو هاوكێش����ەیەوە دوای دانیشتنی سەاڵحەدین

محەمەد بەهادینەوە.

یەكێ����ك عەبدولعەزی����ز، د.عوم����ەر ئیس����امی یەكگرت����ووی لەدامەزرێنەران����ی كوردس����تان، لەچاوپێكەوتنێكی����دا ك����ە ل����ەم ژمارەیەی گۆڤاری سڤیلدا باو كراوەتەوە، رایدەگەینێت، راستە سەركردەی كاریزمیی ئ����ەدای رۆڵ����ی گرنگ����ی هەی����ە، راستیش����ە كەس����ێكی سەركردە تاكەسێكی تر جیاوازە، لەب����ەر ئ����ەوەی تایبەتمەندیی كەس����ەكان و پس����پۆڕییەكان جی����اوازن، ب����ەاڵم یەكگرتوو حزب����ی دام����ەزراوە و كەس����انی لێهات����ووی “مامۆس����تا دەڵێ����ت ئ����ەو بەئەزموون����ە. س����ەاڵحەدین ئەگەر گومانی ل����ە لێهاتوویی ئ����ەو ببوای����ە یەكگرت����وو س����ەركردەكانی كارەی نەدەك����رد. بۆیە یەكگرتوو تووش����ی ش����ڵەژاوی نەبووە. هەمووی چەند رۆژێكە گرێ����داوە، كۆنفرانس����ی س����ەركەوتووترین حزب����ی ش����ڵەژاو ناوێ����رێ خ����ۆی لەقەرەی

كۆنگرە و میتینگ و كۆنفرانس بدات”.كەسایەتی كاریزمی رۆڵی یەكاكەرەوەی لەن����او حیزب����ی كوردی����دا بینی����وە، حیزب����ی كوردیش ئەگەر لەبەش����ێكی مێژووی خۆیدا س����وودی ل����ەم كاریزمابوون����ە وەرگرتبێت، بەش����ێكی تری مێژووەكەی بۆت����ە قوربانی ئ����ەو كاریزمابوونە، بۆی����ە وەك چاودێرانی ئێس����تا لێدەكەن����ەوە، جەخت����ی سیاس����یی و تێپەڕی����ووە كاریزماب����وون س����ەردەمی وەك كوردییەكانی����ش حیزب����ە پێویس����تە سیس����تەم و بەرنامە كاری حیزبایەتی پەرە

پێبدەن.

12 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

شەنگال: ستراتیژی جەنگییبایەخی ستراتیژی، نەتەوەیی و

مێژوویی ئۆپەراسیۆنی شەنگال

چی بۆ جەلەوال و كۆبانی و مەخمور كراوە، هەر

ئەوەندەش بۆ شەنگال بەس نیە

جەنگی مەزن دەبێ بەزۆرترین فێڵ و بەكەمترین زیان

سەربخرێت

شەنگال بارێكی سیمبۆلی هەڵدەگرێت

و سەرتۆپی ناوچە داگیركراوەكانە

12 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 13

سياسەت

داعش پێیوایە داگیركردنی

“شەنگال” كامڵكردنی پرۆسەیەكە، كە دەبوو 1400 ساڵ لەمەوبەر

بكرابایە

مخابن كۆبانێ لەرووی میدیاییەوە شەنگالی

كرد بەژێرەوە و میدیای ناوخۆییش بۆتە بەشێك لەم ئیهمال و

خەمساردییە قورسە!

گەر بەرەنگاریی چیاكانی شەنگال

بكەوێ، چیتر كەس ناتوانێ قامیشلو لەودیو و دهۆك و هەولێریش

لەمدیو بپارێزێت

ژماره 259 2014/12/20 13

14 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

ئەندازی����اری مۆنتەمێگ����ری” “جەن����ەراڵ ش����كاندنی هێزەكانی س����وپای نازیست دەڵێت “باش����ترین س����ەركەوتنی س����ەربازی ئەوەی����ە لەرێ����ی ئۆپەراس����یۆنی تاكتیكیی����ەوە بێت����ەدی، نەك ئۆپەراس����یۆنی س����تراتیژی”. ئەگەر ئەمە بەزمانێك����ی س����ادە وەربگێڕی����ن، وات����ە جەنگی گەورە ئەوەیە بێ س����ەفەربەری و گەلەكۆمەی زۆر بێتەكایەوە. ئەگەر فەرماندە سەربازییەكان و بڕیارس����ازە سیاس����ییەكان بیان����ەوێ جەنگ ب����ە تەكنیكی زۆروزەبەن����د و ژمارەی چەندینە و چۆنین����ەی زۆر ببەن����ەوە، ئ����ەوە لەبەه����ای س����ەربازی ئەم جەنگە كەمدەكەن����ەوە. جەنگی مەزن دەبێ بەزۆرترین فێڵ و بەكەمترین زیان

سەربخرێت. پێش����مەرگەی “هێ����زی ئۆپەراس����یۆنی )ن����ەك رزگاركردن����ەوەی ب����ۆ كوردس����تان” رزگاركردن( شەنگال دەسیپێكردوە. راستیەكەی ئەمە ئەو دژەهێرش����ە چاوەروانكراوە بوو، كە م����اوەی چەند مانگێكە هاواڵتیانی كوردس����تان و بەتایبەت كوردس����تانیانی شەنگال چاوەڕێی دەكەن. بەاڵم لێرەدا ئەم ئۆپەراسیۆنە پێویستی بەوە هەیە لەرەهەندێكی ترەوە بخوێندرێتەوە. لەوەش واوەتر هەڵناگرێ هەڵمەتێكی سەربازی ئ����اوا بێ پاش����خانێكی تی����ۆری، س����تراتیژی و

مێژوویی هەروا بەسەرەوە تێپەڕێت!هەڵمەت و دژەهێرش����ی هێزی پێش����مەرگەی كوردس����تان، خ����ۆی بەهێرش����ێكی س����تراتیژی لەقەڵەم دەدرێت، بەاڵم پسپۆڕان و ستراتیژیستە سەربازییەكان لەدێرزەمانەوە دەڵێن “باشترین هێرش����ی س����ەربازی هێرش����ی تاكتیكی����ە ن����ەك ستراتیژی!”. بۆیە دەبوو ئۆپەراسیۆنی شەنگال ئەنجامیگرییەك����ی و تاكتیك����ی بەگەمەیەك����ی س����تراتیژی بهاتایەتەكای����ەوە. پرس����یاری ئ����ەم بڕگەی����ەش ئەمەی����ە: ئای����ا چ ئامادەكارییەك����ی یەكاك����ەرەوە لەرووی س����ەربازی، سیاس����ی، س����تراتیژی و نەتەوەیی����ەوە ب����ۆ ئ����ەم پرۆژەیە ئۆپەراس����یۆنی ئامانجەكان����ی گەل����ۆ ك����راوە؟ رزگاركردنەوەی ش����ەنگال تەنها پاككردنەوەی ش����ارەكە و دەپەڕاندنی تیرۆریس����تانی داعشە، رزگاركردن����ەوەی ئۆپەراس����یۆنی یاخ����ود ش����ەنگال ئۆپەراس����یۆنی رووبەڕووبوونەوەی مێژووی داگیركاری ناوەرۆك دینیە؟ پێویستە بەرپرس����یارانی وەزارەتی پێشمەرگە بەتایبەت بدەن����ەوە! دەب����ێ دەقێكیش����ی ئەم����ە وەاڵم����ی ب����ۆ س����ەرۆكایەتی هەرێ����م و یەكێكیش����ی ب����ۆ س����ەرۆكوەزیران رەوانە بكرێ����ت، پێش ئەوەی

كات لەوە زیاتر لەكیس بچێت!

رەهەن����دەكان: فتوحات����ی ش����ەنگال چ����ی لەخۆدەگرێت؟

جەنگ����ی س����تراتیژی داهێن����ەری داع����ش عەس����اباتی-ناو ش����ارییە. بۆ ئەم س����تراتیژییە و پاڵەك����ی س����تراتیژی چەن����د جەنگیی����ەش الوەك����ی تێكەڵدەكات. هەندێك كەس����یش ئەمە بەش����تێكی تازە لەقەڵەمدەدن و هەندێكیتریش بەتێك����ەڵ. ئ����ەم چەن����د س����تراتیژییە الپاڵ����ەش بریتی����ن لە: جەنگی س����ایكۆلۆژی، كوش����توبڕ داگیركردن����ی وەحش����یانە، ئەش����كەنجەی و كتوپڕ، ش����ڵەژاندن و كاسكردنی لەپڕی هێزی بەرانب����ەر، قۆس����تنەوەی م����اڵ و دوكانەكان و بەبنكەكردنی����ان ب����ۆ هێ����زەكان، قۆس����تنەوەی دی����واری مەدەنی بۆ ئەوەی دوژمن ناچاربێت دەس����ت لەخەڵكی مەدەنی بوەشێنێ�ت، ئەمەش خزمەت ب����ە بەكۆمەاڵیەتیكردنی دۆزی داعش دەكات. جۆرێك لەوێكچون لەنێوان ستراتیژی جەنگی حەماس و داعش دەبینرێت: پشتبەستن

بەسەنگەرە مەدەنییەكان!ب����ەاڵم ئەوەی داعش لەش����ەنگال كردویەتی گەلێ����ك ل����ەوە واوەت����رە: لەگۆڤ����اری “داب����ق” زمانحاڵ����ی داع����ش كە بەئینگلی����زی و عەرەبی دەردەچێ����ت، لەژم����ارەی ئەیلول����ی رابردوودا بابەتێك لەس����ەر هاواڵتیانی ئێزیدی نوسراوە: ش����ەرعی دەس����تەی دەڵێ����ت: وت����ارەدا ل����ەو دەوڵەتی ئیس����امی دوای لێكدانەوەیەكی زۆر بەو ئەنجامە گەیش����تن كەوا “ئێزیدی” مورتەد )لەدی����ن هەڵگ����ەڕاوە( نی����ن، بەڵكو موش����ریك و مەجوس����ین. لەبەرئەم����ە پێویس����تە بەپێ����ی ئەحكامی دین رەفتاریان لەگەڵ بكرێت. ئەگەر خۆیان بەدەستەوە دا، ئەوە دەبێ پەیامی دین قبوڵبك����ەن. ئەگ����ەر نەیانكرد، ئ����ەوە دەبێ ژن و منداڵەكانی����ان لەگەڵ داراییەكانیان دەس����تی بەس����ەردا بگی����رێ و لەب����ازاڕەكان كڕی����ن و

فرۆشیان پێبكرێت! داع����ش ن����اوی ئ����ەم س����تراتیژییە جەنگیەی خۆی ناوە” فتوح����ات”! فتوحاتیش لەمێژووی ئیسامدا تەنها بۆ ئەو پرۆسەیە بەكاردەهێنرێ، كە لەس����ەر دەم����ی خەلیفەكانی راش����یدیندا بۆ برەوپێدانی دینی ئیس����ام كەڵكی لێوەرگیراوە. ئەگەر ئەم����ڕۆ داعش بۆ رووبەڕووبوونەوەی هاواڵتیان����ی ئێزی����دی دەقەكان����ی 1400 س����اڵ لەمەوب����ەر زیندودەكات����ەوە و ئ����ەو ئەدەبیاتە بەكاردەهێنێ����ت، ئ����ەوە ی����ەك وات����ای گەورەی لێدەكەوێتەوە: فتوحات یەكسانە بەداگیركاری و ئەنف����ال. ئەمەش چەندینج����ار وەك ناو بەو س����تراتیژییە جەنگیی����ە گوت����راوە، ك����ە هێ����زە هێرشبەرەكان بەرانبەر بە كوردستان كەڵكیان لێوەگرت����وە. نمون����ەی ئەم����ەش: ئەنفالەكان����ی

بردنەوە – دۆڕان: ستراتیژی سەربازی ستراتیژی س����ەربازی ناوێكی بەكۆمەڵە كە لەپرۆس����ەی پانسازی بۆ دەسپێكردنی جەنگ دەنرێت. س����تراتیژی خۆی وشەیەكی بەبنەچە رۆمییە )یۆنانی(یە لەس����تراتیجۆس هەڵگیراوە، راب����ەری” “هون����ەری وات����ای ئەم����ەش ك����ە دەبەخش����ێت، بەتایبەت “رابەری جەنگ”. بۆیە ئەگ����ەر بمان����ەوێ رێ����ك و پڕبەپێس����تی خۆی واتا كوردییەكەی بقۆزینەوە، ئەوە وا باش����ترە هاوشێوەی فارس و تاجیكەكان ناوی”رابەر”ی بۆ بەكاربهێنین. س����تراتیژی خ����ۆی لەبنەڕەتدا س����ەربازیە، ب����ەاڵم ئ����ەوە دەگونج����ێ ئەمجارە پاشكری سەربازیشی سەربخرێ، چونكە ئیتر ستراتیژی گەلێك لقوپۆپی لێبۆتەوە: ستراتیژی سیاس����ی، س����تراتیژی ئاب����ووری، س����تراتیژی

كولتوری و ..هتد. ج����ا ئەگەر ب����ەوردی ب����اس لە “س����تراتیژی س����ەربازی” بكەی����ن، ئ����ەوە دەش����ێ ئەمەی بۆ لێكبدەینەوە: ستراتیژی س����ەربازی پانسازی ئ����ەم پیادەكردن����ی و دواجاری����ش پرۆس����ەی پانس����ازییە دەگرێت����ەوە. بەزمانێك����ی ئاس����ان بریتیی����ە س����ەربازی س����تراتیژی رەوان: و بەئامانج����ی: جۆربەج����ۆر لەئۆپەراس����یۆنی جوڵەپێكردن، قۆس����تنەوەی هێ����زە خۆییەكان، خافان����دن و فریواندنی دوژم����ن. بەاڵم ئەمڕۆ مەس����ەلەی ئی����دارەدان و بەڕێوەبردنی جەنگ گەلێ����ك رەهەن����دی لێبۆت����ەوە و بۆخ����ۆی بۆتە زانس����ت. لەجەنگ����ی كاس����یكییەوە بگ����رە ب����ۆ جەنگی ناوچەیی، جەنگی درێژخایەتی كەمزەبر )جەنگی عەس����ابات( بۆ جەنگ����ی بەوەكالەت و لەوێش����ەوە ب����ۆ ئەمجۆرە تازەی����ەی جەنگ كە داع����ش دایهێن����اوە: جەنگ����ی ناو ش����ارەكان بۆ كەمكردن����ەوە، بگ����رە پەكخس����تنی كاریگ����ەری

تەكنۆلۆژیای سەرومۆدێڕن. ستراتیژی سەربازی و لەوەشەوە ستراتیژی جەن����گ ی����ەك ئامانج����ی س����ەرەكی دەپێكێ����ت: بردن����ەوە و ش����كاندنی دوژم����ن. بۆی����ە زلهێزە س����ەروناوچەییەكان و كیش����وەری جیهان����ی، لەجۆرێك����ی ناوچەیی����ش هێ����زی هەندێ����ك و نوێ����ی س����تراتیژی جەنگ����ی دەكۆڵن����ەوە، ك����ە لەدوای جەنگی دووەم����ی كەنداوەوە ئەمەریكا دایهێناوە: س����تراتیژی جەنگی پشتبەس����توو بە تەكنیكی بەرز، كە پێویس����تە چارەنوسی كۆی جەنگەك����ە و دوژمنەك����ەش لەرێ����ی تەكنیك����ی سەروپێش����كەوتووەوە بەالدابخرێت. لە 1991 لەدژی س����ەدام، لە 1994 جەنگی سربستان، لە 2001 ل����ەدژی تاڵیب����ان و لە 2003 دیس����انەوە ل����ەدژی س����ەدام، ئ����ەم س����تراتیژییە جەنگیی����ە

قۆزراوەتەوە و ئەنجامداریش بووە!

بەشی سیاسەت

ژماره 259 2014/12/20 15

“باشترین سەركەوتنی سەربازی ئەوەیە لەرێی ئۆپەراسیۆنی تاكتیكییەوە بێتەدی، نەك ئۆپەراسیۆنی ستراتیژی”

سياسەت

سەدام حوسێن و ئەنفالەكانی داعشن. ئەمە پش����ت بەو لۆژیكە دەبەس����تێت: مافی ژی����ان تەنها لەرێی “هێز”ەوە دەس����تدەخرێ و دەپارێزرێ����ت. واتە ژیان بەمانای خاوەنبوونی “هێز”ی زیندوو دێت. مانەوە لەناو سروشتدا، بەواتای بەردەوامبونی ژیان دیت. ئەمەش بێ ئەماوال پشت بەچەمكی ئاسایش دەبەستێت، بگ����رە لەوێش����ەوە هەڵدەقوڵێت. ئینج����ا مانەوە لەی����ەك ش����وێنی جوگراف����ی )م����ەكان( و لەناو پرۆس����ەیەكی زەمەنیدا بەتوانستی پیادەكردن و گەردانی “هێز”ەوە بەندە. هێزیش بەڕەوانی پێت دەڵێ����ت: من بریتی����م لەقۆس����تنەوەی ئەم ئامڕازان����ەی ك����ە توندوتی����ژی بەرهەمدەهێنن، ل����ەدژی ئەم����ە بتوان����ی بەلێزان����ی چەن����دی ئەنجام����ی ئ����ەوە بقۆزیت����ەوە، دوژمنەك����ەت

گەورەتری لێهەڵدەهێنجیت. مەنتی����ق و لۆژیكی داعش����یش رێك ئەمەیە و بگرە پەڕگیرییەكی سەیریشی تێدا دەكرێت: هەت����ا دەتوان����ی بك����وژە، بب����ڕە، كەلل����ە ببڕە و پیشانی بدە و باویبكەرەوە بۆ ئەوەی “هێز”ی زیاترت دەسكەوێت. داگیركردنی شەنگال هەر ئەوەندە نییە، بەڵكو داعش پێیوایە “ش����ەنگال” كامڵكردنی پرۆس����ەیەكە، كە دەبوا 1400 ساڵ لەمەوبەر بكرایە، مادەم نەكراوە، ئەوە ئەمڕۆ ئەمە یەكایی دەكرێتەوە. تێزی مەجوس����یەتی ئێزدییەكانیش رەوایی بەم لۆژیكە وەحش����یانە

و داگیركارانە دەبەخشێت! س����تراتیژی جەنگ����ی: ش����ەنگال پوخت����ەی

مێژووەمخابن كۆبانێ “ش����ەنگالی ك����رد بەژێرەوە” و ل����ەرووی میدیایی����ەوە دایپۆش����ی، هەرچەند كۆبانی كەمتر لەش����ەنگال نیی����ە، بەاڵم دەنگی شەنگالی كزكرد و میدیای ناوخۆیی و بیانیش ئەمەیان كردوە. بێئەوەی سیاسەتێكی میدیایی

تایبەت هەبێ، مخابن میدیای ناوخۆییش بۆتە بەش����ێك لەم ئیهمال و خەمس����اردییە قورسە! ئەگەرن����ا ه����ەردوو پرۆس����ەكە داگیركارانەیە، ب����ەاڵم مەس����ەلەی ش����ەنگال گەلی����ك گەلێ����ك قوڵترە و بەداخەوە ئەوەندەی شایانە بایەخی پێنەدراوە. ئەمڕۆش تەریب بەئۆپەراسیۆنەكانی ئەم����ەش ب����ۆ ش����ەنگالە. رزگاركردن����ەوەی پرسیارەكە ئەوەیە، ئایا دەبێ هەروا بەسانایی تێپەڕیت! چی بۆ جەلەوال و كۆبانی و مەخمور ك����راوە، هەر ئەوەندەش بۆ ش����ەنگال بەس����ە؟ ئەگەر بەو جۆرە بیری لێبكرێتەوە ئەوە خۆی لەكارەسات و جینۆس����ایدی )ئەنفال( شەنگال

سەرتەزێنترە! ش����ەنگال تەنه����ا لەگەڵ یەك ش����ت بەراورد دەكرێت، ئەوی پرۆسەی ئەنفالە بەدناوەكانە. شەنگال بۆ ئێمە رەهەندی مێژوویی، ستراتیژی و نەتەوەیی هەیە. ش����ەنگال پوختەی مێژووە، چونك����ە بەدرێژای����ی مێ����ژوی داگیركاریی ئەم زام����ە كوالوەتەوە. ئەمەش ئ����ەو لۆژیكەیە، كە قەتڵوعام����ی هاواڵتیان����ی ئەم س����ەرزەمینە بە گەورە و بچوك، ژن و منداڵ، پیر و پەككەوتە بەحەاڵل دەزانێت. دواترین دەقیش وتارەكەی گۆڤ����اری “داب����ق”ە، ك����ە بەوت����ەی پس����پۆڕانی مافەكانی مرۆڤ بەدزێوترین-شەرماوەرترین 21 س����ەدەی لەس����ەرەتای بەش����ەر دەق����ی لەقەڵەمدەدرێت. ش����ەنگال تەنه����ا مێژوو نییە،

بەڵكو رەهەندیی نەتەوەییشی هەیە: لەكەرت����ی هەرێم����ە ئ����ەم س����نورەكانی لەگ����ەڵ تەم����اس لەهێڵ����ی باش����وورییەوە عەرەبس����تان هەمیش����ە هەڕەش����ە و تەح����ەدا هەڵدەگرێت. قورس����ترین هەڕەشەش ئەوەیە، كە بەس����ەر ش����ەنگال هاتووە. بۆیە ش����ەنگال بارێك����ی س����یمبۆلیش هەڵدەگرێت: س����ەرتۆپی ناوچە داگیركراوەكانە. دەبێ لێرەوە كورد بۆ

شەنگال بگەڕێتەوە و بایەخی پێبدات.ش����ەنگال رەهەندێك����ی ستراتیژیش����ی هەیە: ل����ەرووی جیۆپۆلیتیكییەوە ناوچەی ش����ەنگال قۆرتێك����ی سروش����تی و س����تراتیژییە، ك����ە بۆ پێكەوەبەستنەوەی هەردوو پارچەی باشوور و خۆرئاوای كوردس����تان گرنگ����ە. ئەگەر ئەم قۆرتە بەش����ەرییە بكەوێ، ئەگ����ەر مقاوەمەی توخمی كوردستانی لەو دیوارە جیۆسیاسییە )چیاكانی ش����ەنگال( بكەوێ، ئەوە چیتر كەس ناتوان����ێ قامیش����لو لەودی����و و ده����ۆك –بگرە هەولێری����ش– لەمدی����و بپارێزێ����ت. هەروەه����ا ئاسایش����ی قامیش����لو و هەولێ����ر بەتەنهایی نا، بەڵكو لەرووی ستراتیژی جەنگیشەوە شەنگال بۆ مان����ەوەی دیواری س����تراتیژی لەباكووری حەس����ەكە و دی����واری س����تراتیژی لەباكووری موس����ڵ گەلێ����ك گرن����گ و حەیاتیی����ە. ب����ەاڵم چیبكەی����ن داخەكەم كورد ئەمە ناخوێنێتەوە و

رەهەندە تیۆرییەكانی لێكناداتەوە! ئەنجام

ناوێك����ی دەب����ێ ش����ەنگال ئۆپەراس����یۆنی لێبنرێ����ت: ب����ۆ نمون����ە “هەڵمەت����ی كەرام����ەت: باه����ۆزە هەڵك����ڕدوەكان”. ئینجا پێویس����تە ئەم هەڵمەتە ئەوەندە كاری تیۆری لەس����ەر بكرێ، ك����ە بۆ ماوەی 25 س����اڵی ئاین����دە بەتەواوەتی ببێت����ە تروپك����ی سیمبۆلس����ازییەكانی هەرێمی كوردس����تان. تەنه����ا كارێكی چڕوپ����ڕ دەتوانێ ئ����ەو زام����ە قوڵ����ە س����ارێژبكاتەوە، ك����ە دوو س����ەد هەزارێ����ك زیاتر من����داڵ و ه����ەرزەكار بەدیمەنەكانی����ی راهات����وون و دەی����ان ه����ەزار ژنی����ش دەبێ لەگەڵ����ی ش����ەو و رۆژ بكەنەوە. “ش����ەنگال پێویس����تی بەهەڵمەت����ی كەرام����ەت: باه����ۆزە هەڵك����ردووەكان” هەی����ە. س����ەرەتای زس����تانە و هەمووان چاوەن����ۆری ئەم باهۆزە

هەڵكردوە دەكەن.

16 ژماره 259 2014/12/20

زیندانیەكی بوكا دەڵێ: ئەبوبەكر بەغدادی لە زەرقاوی و ئەبو عومەری بەغدادی خوێنمژتر و دڕندەترە

سياسەت

ناسر مورادی

زیندانی بوكا... شوێنی دانانی یەكەم گەراكانی داعش

ئەم زیندانەی ئەمریكیەكان لەباشووری عێراق كارگەیەك بوو بۆ بەرهەمهێنانی جیهادیەكان

ساڵی 2004 کاتێک کە “ئەبو ئەحمەد”یان بۆ زیندانی بوکا )لەباشووری عێراق(گواستەوە، هەرگیز بەخەیاڵیشیدا نەدەهات رەوانەی ئەم زیندان���ە بکرێ، ك���ە ش���وێنێکی لەباربوو بۆ دانانی یەکەم گەراکانی داعش. ئەبو ئەحمەد ک���ە ن���اوی خ���وازراوی یەکێک لەس���ەركردە پایەبەرزەکانی داعش���ە، دەربارەی چۆنیەتی س���ەرهەڵدان و رێکخس���تە س���ەرەتاییەکانی داع���ش لەم زیندانە، ب���ۆ رۆژنامەی گاردیان دەدوێ. ئەم���ڕۆ و داهات���ووی داعش یەکێك

ل���ە پەرۆش���یەکانی ئەبو ئەحم���ەدە، ئەمەش وایکردووە ئەم زانیارییانە دەربارەی داعش بدرکێنێ. بەتایبەت کە پەیوەندیەکی چروپری لەگەڵ ئەبوبەکر بەغدادی، خەلیفەی داعش���دا س���ااڵنی رووداوەكان���ی لەكات���ی هەب���ووە، 2004-2011، كە بۆ جیهادیەکان س���ااڵنێكی

چارەنووسساز بوون.سەرباری ئەو ترس و دڵەراوکێیە سەرەتا ل���ەم زیندان���ە هەیب���وو، ه���ەر زوو دڵنیا بوو ک���ە ئەم زیندان���ە بەپێچەوان���ەی زیندانەکانی بەغدا و ش���وێنەکانی دیکە، دەكرێ شوێنێکی دڵخواز بێ بۆ کۆبوونەوە و بە یەکگەیشتنی

س���ەرکردە بااڵکان���ی داع���ش. زیندانێ���ک کە لەژێر کۆنتڕۆڵی ئەمریکیەکاندابوو، لەپاشان لەم���ەودای چەن���د س���ەد مەترێ���ك بنک���ەی فەرماندەی���ی قاعی���دە هەڵکەوتب���وو. تەنانەت ئەبو بەکر بەغدادی یەکێك لەمیوانەکانی ئەم کەمپ���ە بووە و لەگەڵ ئەبو ئەحمەد دیداریان ک���ەس هی���چ ئ���ەوکات هەرچەن���دە ب���ووە. بەبیریش���یدا نەدەه���ات رێبەریکردنی داعش

لەچارەنووسی بەغدادی نوسرابێ.ئ���ەو ئەحم���ەد ئەب���و هەرچەن���د ئێس���تا متمانەی���ەی جاران���ی بەداعش نەم���اوە، بەو حاڵەش���ەوە پێیوایە داعش���ی ئەمڕۆ زۆر لەو

ژماره 259 2014/12/20 17

سياسەت

نزیكەی 25 سەركردەی بااڵی ئێستای داعش

تەمەنێكیان لە زیندانەكانی ئەمریكادا

بەسەربردووە

ئەب���و ئەحمەد دەرب���ارەی گرنگی زیندانی ب���وکا دەڵ���ێ “ب���وکا کارگەیەک ب���وو ئێمەی بەرهەمهێن���ا، زیندانێک بوو کە ئایدیۆلۆژیای ئێم���ە تێیدا ش���كڵ و ش���ێوەی گرت”. ئێس���تا قەناعەت���ە ب���ەم ئەمریکی���ش کارناس���انی گەیشتوون. راوێژکاری تایبەتی باڵوێزەکانی ئەمریکا لەعێراق لەنێوان س���اڵەکانی 2003-

2012، سەرەڕای ئاماژە دان بەم راستیە، بە رۆژنام���ەی )گاردیەن( دەڵێ “ئ���ەم زیندانانە هەڵبژاردن���ی بەرنامەڕێ���ژی، بەمەبەس���تی س���ەرکردایەتی و دانان���ی پان���ی عەمەلی���ات

لەالیەن جیهادیەکانەوە بەکارهاتوون.” لە زەرقاویەوە تا بەغدادی

ئەب����و ئەحمەد، زەرقاوی وەک باش����ترین ستراتێژیس����ت دەزان����ێ، کە تائێس����تا قاعیدە بەخۆیەوە بینیویەت����ی. بەبۆچوونی ناوبراو، ئەب����و عوم����ەری بەغ����دادی كە جێگ����رەوەی هێرش����ی بەه����ۆی و ب����وو زەرق����اوی ک����وژرا، 2011 لەس����اڵی ئەمریکی����ەکان کەس����ێکی بێرەح����م ب����وو، ب����ەاڵم ئەبوبەک����ر و خوێنمژت����ر لەهەردووکی����ان بەغ����دادی دڕندەت����رە. زەرق����اوی پێیواب����ووە کە 11ی سێپتەمبەرێکی دیکە بۆ ئاڕاستەکردنی شەڕ پێویس����تە. لە 200٦ هێڕش بۆ سەر مەزاری هەردوو ئیمامی عەس����كەری لەسامەڕا بووە ه����ۆی توندتربوونەوەی ش����ەڕ و ملمانێ و ناکۆک����ی ناوخۆیی لەعێ����راق. لەهاوینی ئەو س����اڵەدا ئەمریکی����ەکان توانی����ان لەباکووری بەغ����دا زەرق����اوی بک����وژن. لەس����ەرەتاکانی س����ەحوەی ئۆپەراس����یۆنەكانی 200٧عەش����ایەر لەعێراق بووە هۆی پاشەکش����ەی س����ەرکردایەتی قاعیدە لەپارێزگای ئەلئەنبار و دواتر الوازبوونی چاالکیەکانی لەبەشێکی زۆری ناوچەکان����ی عێ����راق. بەوت����ەی ئەب����و ئەحمەد، بێدەنگی قاعیدە لەنێوان س����اڵەکانی ب����ۆ ب����وو دەرفەتێ����ک ،2011 ب����ۆ 200٨گەش����ەکردنی ئەم گرووپ����ە، ئەم بێدەنگیەش هیچ کات وەک شکست لەقەڵەم نەدراوە. لەم مەودای����ەدا، ئەبوبەکر بەغ����دادی توانیبووی ببێتە راوێژکاری جێی متمانەی ئەبو عومەر بەغدادی، تەنانەت ئەو هەندێك لەو نامانەی نوس����یوە، کە بۆ ئوسامە بنادن بەڕێکراون. ل����ەدوای کوژران����ی ئەب����و عومەری����ش، هیچ ک����ەس بەئەن����دازەی ئەبوبەکر بەغ����دادی لە بنادن����ەوە نزیک نەب����ووە. بەواتایەکی دیکە، ئەبوبەکر بەغدادی و هەموو ئەو کەس����انەی تەمەنێکی����ان ب����وکا لەقوتابخان����ەی کەمپ����ی بەسەر بردبوو، زۆر بەباشی توانیان جێگای

سەرکردە کوژراوەکان لەعێراق بگرنەوە.

راب���ردوو، بەپێچەوان���ەی ئەمج���ارە ب���ەاڵم هێزێک���ی زۆری���ان كۆك���ردەوە و بەجۆرێكی

دیكە تێهەڵچوونەوە.ئێس���تاکە ئامارەکان���ی عێ���راق وا پیش���ان دەدەن کە 1٧ ب���ۆ 25 کەس لەبەناوبانگترین س���ەرکردەکانی داع���ش لەنێوان س���اڵەکانی 2004 ت���ا 2011، تەمەنێکی���ان لەزیندانەکانی ئەمریکا تێپەڕ کردووە. هەندێک لەم کەسانە ب���ۆ زیندانەکانی عێ���راق گوازراونەتەوە، لەم س���ااڵنەی دوایی���دا بەئازادکردن���ی هەندێ���ک لەزیندانەکان، بەش���ێکی زۆری���ان هەاڵتوون گرووپ���ە بەری���زی بوون���ە پەیوەس���ت و جیهادیەکان���ەوە. “ئەب���و غەری���ب” ی���ەک لەم زیندانانە بووە، ساڵی 2013 دوای هێرشەكەی داعش ب���ۆ س���ەر زیندانەكانی عێ���راق، 500 زیندانی رایانكرد، كە ئێستا زۆریان لە كەسە

دیارەكانی ئەو گرووپە توندڕەوەن.خۆشەویس���تی پی���اوی بەغ���دادی،

جیهادیەکان و ئەمریکیەکانلەس���ەرەتاوە ه���ەر ب���وکا، بەندیەکان���ی بەغدادیان وەک کەس���ێک هاتب���ووە بەرچاو، ک���ە توانای ئەوەی هەب���وو لەدۆخی نائەمنی زیندان���دا، کەش���ێکی پ���ڕ لەئاش���تی و ئارامی بڕەخس���ێنێ، هەربۆیە ببووە مەرجەعێک بۆ چارەسەرکردنی ناکۆکی و دژایەتی لەنێوان بەندیەکاندا. لەالیەن ئەمریکیەکانیشەوە وەک چارەس���ەری گرفتەکان دەهاتە بەرچاو، ئەو کەس���ێک ب���وو دەیتوان���ی ئارام���ش و هێمنی بۆ زین���دان بگەڕێنێت���ەوە. بەرادەیەک رێزی لێدەگیرا، کە دەیتوانی س���ەردانی کەمپەکانی دیک���ەش بکات، ئەمەش هەلێ���ك بوو بۆ هیچ کام لەبەندیەکانی دیکە نەدەڕەخسا. بەغدادی بەگرتنەب���ەری سیاس���ەتی “ئ���اژاوە بنێ���وە، فەرمانڕەوای���ی بك���ە” توانیب���ووی پێگەیەکی گونج���او بۆ خۆی بدۆزێتەوە، لەکۆتاییەکانی س���اڵی 2004 بەرپرس���انی زیندانەك���ە ب���ەو قەناعەتە گەیشتن، کە بەغدادی ئیدی ناتوانێ مەترس���ییەک بێ بۆس���ەر بەرژەوەندیەکانی ئەمریکا، هەر بۆیە بڕیاری ئازادکردنیان دا.

کەس���انە گەورەترە، کە یەکەم شانەکانی ئەم گرووپەیان رێکخس���تووە. نیگەرانی لەبارەی چارەنووس���ی خۆی و بنەماڵەکەی، هەروەها بە دەستەوە نەبوونی بژاردەیەکی دیکە، وای لە ئەبو ئەحم���ەد کردووە درێژە بەهاوکاری

خۆی لەگەڵ داعش بدات.چاوپێکەوتنی جیهادیەکان لەزیندانی بوکا

دواب���ەدوای بەغ���دادی ئەبوبەک���ر هاوکاریکردنی لەگەڵ “جەیشی ئەهلی سوننە و ئەلجەماعە” لەساڵی 2004 و لەتەمەنی 33 ساڵی دەستگیر دەکرێ، پاشان رەوانەی ئەم زیندان���ە دەک���رێ. نە خۆی و ن���ە گروپەکەی ل���ەم زیندانەدا هی���چ ناوبانگێکیان نەبوو، ئەم س���ەردەمە ناسراوترین س���ەركردەكانی ئەو گروپان���ە، ئەوان���ە ب���وون، ك���ە پەیوەندیەكی نزیکیان لە گەڵ “ئەبو موس���عەب زەرقاوی” رێبەری ئ���ەو کاتی قاعیدە هەبووە. بەغدادی تەنیا یەک لەو 24 هەزار زیندانیە بوو، کە لە 24 کەمپی جیاواز لە )بوكا( زیندانی كرابوو. رەنگ���ی جلوبەرگی زیندانی���ەکان ئاماژەیەک بوو بۆ پلەوپایەی ئەوان لەرێکخس���تنەکاندا. ئەب���و ئەحمەد ئاماژە بەدی���داری بەردەوامی ئەمیرەكانی ئ���ەو گرووپانە دەدات لەزینداندا لەکات���ە ئازادەکان���دا، بەتایب���ەت ک���ە لەدوای پ���اش جیهادی���ەکان زۆرب���ەی ،2009گەڕانەوەی���ان بۆ زێ���دی خۆی���ان، درێژەیان بەچاالکیەکانی���ان دا دژ بەدەوڵەت���ی عێ���راق.

18 ژماره 259 2014/12/20

چلـــەی رێورەســـمی رابـــردوو رۆژانـــی ئیمـــام حوســـێن »ئەربەعیـــن« بەبەشـــداری ملیۆنـــان کـــەس بەڕێوەچوو. ئـــەم چلەیە کە رێورەســـمێکی مەزهەبییـــە، لەهەمـــان کاتـــدا کەرنەڤاڵ و فســـتیڤاڵێکی گـــەورە و جۆرێکە لەجیهانـــدا، شـــیعەکان هێـــزی لەنمایشـــی

بەتایبەتی بۆ کۆماری ئیسالمی ئێران.بەپێی ئامارە فەرمییەکانی عێراق، لەمساڵدا زیاتـــر لە 17 ملیۆن گەشـــتیار لەعێراق و 60 واڵتـــی دیكـــەی جیهانەوە بۆ بەشـــداری لەم رێوڕەسمە روویان لەشاری کەربەال كردووە. بەوتـــەی »خالیـــد ئەلعوبەیـــدی« وەزیـــری بەرگـــری عێراق، لەم ژمارەیە چوار ملیۆن و پێنج ســـەدهەزار کەس لەدەرەوەی عێراقەوە روویـــان کردۆتە ئـــەم واڵتە، لەمبارەشـــەوە راگەیەنەکان باســـیان لەهاتنـــی زیاتر لەیەک ملیۆن و 300 هەزار کەس لەشیعەکانی ئێران کردووە، کە لەسنوورەکانی میهران، شەلەمچە، خوســـرەوەی و چەزابـــەوە هاتوونەتە خاکی عێراق، ژمارەیەکی بەرچاویش لەم گەشتیارانە ماوەی ٨0 کیلۆمەتری نەجەف تا کەربەالیان بەپێ بڕیوە و ژمارەیەکیش بەهۆی نەبوونی هۆكاری گواســـتنەوەی پێویست، ناچاربوونە

بگەڕێنەوە ناو خاکی ئێران.باڵوبوونەوەی وێنەی گەورە بەرپرســـانی کۆماری ئیسالمی، بۆ نمونە موحسنی ئێژەیی، قالیبـــاف و مانـــۆڕی راگەیاندنەکانـــی ئێران لەمبارەوە جێی ســـەرنج بوون، بەتایبەت کە وەبیرهێنـــەرەوەی وێنە یادگاریەکانی قاســـم

ســـلێمانی بوون لەعێـــراق. زۆر لەچاودێرانی سیاسی، ئەم ئامادەییە گەورەیەی بەرپرسان بەجۆرێـــک لەنیشـــاندانی هێـــز و تەبلیغاتـــی ئێران والیەنگرانـــی ئامادەیی ئێران لە عێراق لێکدەدەنـــەوە، بەتایبـــەت کـــە لـــەم قۆناغەدا هەیمەنە و ئامادەیی داعش لەعێراق لەرۆژەڤ دایـــە و باس لـــەوە کراوە، کـــە لەمیانەی ئەم رێوڕەســـمەدا بێرێـــزی بەپیـــرۆزی و بەهـــا مەزهەبیەکانی ســـوننە و خولەفای راشـــدین کراوە، هەر بۆیە دەکرێ بەجۆرێك لەنمایشی هێـــزی ئێران و الیەنگرانـــی لەعێراق لەقەڵەم بدرێـــت. بە بۆچوونی کارناســـان، ئەم جۆرە پڕوپاگەندەیـــە لەالیـــەن ئێـــران و دژەکانـــی، زۆر مەترســـیدارە و ئەنجامەکەی پەرەپێدانە بەنەفـــرەت و ملمالنـــێ و توندوتیـــژی ئایینی

لەئاستی ناوخۆیی عێراق و ناوچەکە.لەدیدی فەرماندەرانی سوپای پاسداران و هێزەکانی بەســـیجەوە، رێپێوانی گەشتیارانی ئێرانی بەرەو کەربـــەال، جۆرێکە لەژیانەوەی ئامانجی حکومەتی شـــیعەمەزهەبی کۆماری ئیســـالمی ئێـــران بـــۆ وەدیهێنانی دروشـــمی »رێگای قودس لەکەربەالوە تێپەڕ دەبێ«، کە دروشـــمی سەردەمی شەڕی ٨ ساڵەی ئێران و عێراقە. هەروەها کۆمەڵێک لەفەرماندەرانی سوپای پاسداران لەراگەیەندراوێکدا رێپێوانی کەربەالیـــان وەک هێمایەکی گرنگ بۆ هێزی جیهانـــی ئیســـالم لێكداوەتەوە، بەرپرســـانی بەســـیجیش لەپروپاگاندای خۆیـــان رێپێوانی بەرەو کەربەالیان وەک »مانۆڕی دەركەوتنی

مەهدی« ناوبردووە. لـــەم رووەوە کۆماری ئیســـالمی ئێران لە

چلەی ئەمساڵی ئیمام حوسێندا بەئامادەییەکی کـــرد. لەرێپوانەکـــە پاڵپشـــتی زۆرتـــرەوە لەمبارەشـــەوە چاوخشـــاندنێک بـــەو گەورە كـــە ئیســـالمی کۆمـــاری بەرپرســـانەی بەشـــدارییان لەرێوڕەســـمی چلەی ئەمساڵدا كـــردووە، ئاماژەیەکـــی روونـــی گرنگیدانیانە بەم مەراســـیمە. خاڵێکی دیکەی جێی سەرنج ئەوەیە، کە رێژەی بەشـــداربوانی ئەمســـاڵی ئێرانیەکان لەچاو ســـاڵی رابـــردوو، دووقات زیاتـــر بـــووە. چەنـــد و چۆنـــی بەشـــداری حکومەتـــی ئێـــران لەمســـاڵدا دەگەڕێتەوە بۆ دامەزراندن و بەكارخســـتنی لێژنەیەكی دیکە

لەژێرناوی لێژنەی هەمیشەیی ئەربەعین.عەتەبـــات، نۆژەنکردنـــەوەی لێژنـــەی گرنگتریـــن رێکخـــراوی بەڕێوەبەرییـــە، کـــە سەر بەدەوڵەتی ئێرانە و کار و چاالکیەکانی لەعێراق چڕکردۆتەوە. ئەم لێژنەیە لەماوەی سااڵنی رابردوودا چەندین پڕۆژەی لەشەش شاری زیارەتگای عێراق و بەتایبەت لەکەربەال بەڕێوەبردووە. ماڵپەری ئەم لێژنەیە، ریژەی سەرمایەدانانی رێکخراوەکەی لەعێراق بە 4 ملیار تمەن مەزەندە کردووە. ئەم رێکخراوە لەســـاڵی 2003 دامـــەزراوە، وێـــڕای ئەوەی رێکخراوێکـــی ناحكومیـــە، بـــەاڵم بەکردەوە و ژێربەژێـــر لەژێر چاودێـــری و کۆنتڕۆڵی ســـوپای پاســـداران و هەندێک لەدامەزراوە پڕۆژەکانـــی و کار ئێرانـــدا ئەمنیەکانـــی خـــۆی بەڕێوەدەبـــات. چاالکیـــە ئابووری و داراییەكانی ئەم لێژنەیە بەهاوکاری »بانکی دەی« ئەنجـــام دەدرێ، کـــە دەوتـــرێ لەژێر چاودێری راستەوخۆی عەلی خامەنەیی دایە.

سياسەت

سڤیل

مەراسیمی چلەی ئیمام حوسێن... مانۆڕی هێزی سیاسی و ئایدۆلۆژی ئێران لە عێراقدا

ژماره 259 2014/12/20 19

ئەم لێژنەیە هەنووکە ســـەرقاڵی ئەنجامدانی دوو پـــڕۆژەی گەورەیـــە لەشـــاری کەربەال، یەکیـــان بەرزکردنـــەوەی گومبەتی حەرەمی ئیمـــام حوســـێنە، ئەوی دیکەیـــان بەگەاڵڵەی »لەحەرەمـــەوە تاحـــەرەم« ناودەبرێـــت، كە دەکەوێتـــە چوارچێوەی هاوکاریەکانی نێوان کەربەال و تـــاران، گەاڵڵەیەک کە ئاماژەیەکە ئیمـــام مەیدانـــی رەمزیـــی پەیوەنـــدی بـــۆ حوســـێن لەتاران و حەرەمی ئیمام حوسێن

لەکەربەال.کولتورییـــەوە، و مەزهەبـــی رووی لـــە زیندووکردنەوەی سوننەتی شیعی لەمیانەی زیارەتی کەربەال، جۆرێک بەشداریکردنە بۆ ژیانـــەوی دوو ئەفســـانەی »نوێکردنـــەوەی بەڵێـــن و پەیمـــان لەگەڵ ئیمام حوســـێن« و »زەمینە فەراهەمکردن بۆ دەركەوتنی ئیمامی زەمـــان«. بەتایبەت کـــە لەدیدی شـــیعەکان و بەتایبەتـــی کۆمـــاری ئیســـالمی ئێرانەوە، ئەم ئەفســـانانە لەم قۆناغەی ئێســـتادا لەژێر هەڕەشـــە و مەترســـی هێـــزی دەوڵەتی دژە شـــیعەی داعشدایە، ئەم جموجۆاڵنە دەتوانێ هێمـــای یەکگرتوویـــی سیاســـی و مەزهەبی و ئایدۆلـــۆژی بێـــت، بەڕێبەرایەتی کۆماری ئیســـالمی ئێـــران. وا دێتە بەرچـــاو کە ئێران بەباشی توانیویەتی سوود لەهێزی شیعی بۆ مەبەستی مانۆڕی هێز وەربگرێت، بەتایبەت کە دەســـتمایەکەی گەورەی هێزی مەزهەبی و مرۆییـــە، بەتایبەتیـــش لەعێـــراق کـــە بۆتە

مەیدانی ملمالنێی ئێران و دژەکانی.جیـــا لەپەراوێـــزە سیاســـی و مەزهەبی و ئایدیۆلۆژیەكانی رێوڕەســـمی چلـــەی ئیمام

لەنێـــوان حوســـێن، گەشـــتیاری مەزهەبـــی ئێـــران و عێراق بابەتێکـــی گرنگە و زۆرجار بەپێـــی ناودەبرێـــت. زیـــارەت بەئابـــووری بـــەراوردە فەرمیـــەکان، داهاتی گەشـــتیاری عێـــراق لەمەراســـیمی چلەی ئەمســـاڵدا 440 میلیار تمەن بووە، بەاڵم ئامارە نافەرمیەکان بەزیاتـــر لـــەو رێژەیـــەی مەزەنـــدە دەکـــەن وپێیـــان وایـــە دەگاتـــە 1100 میلیـــار تمەن، وێڕای ئەوەی دۆخی ناســـەقامگیریی عێراق بۆتە هۆی کەمبوونەوی ژمارەی گەشتیاریی

مەزهەبی ئێران بۆ عێراق.ئەحمەد عەلەوی ئابووریناس و مامۆستای زانکـــۆ لەســـوید لەمبارەوە رایوایـــە، کە ئەم رێژەیـــە لەداهـــات دەکـــرێ لەگـــەڵ داهاتـــی عەرەبستانی سعودی لەحەج بەراورد بکرێ، کە ژمارەیەكی خیاڵییە. لەم رۆژانە کە نرخی نـــەوت دابەزیـــوە وگیرفانـــی دەوڵەتی ئێران رۆژ لـــەدوای رۆژ بەتاڵتر دەبێتەوە، هاوکات سعودیە تاوانبار دەکات بەدابەزاندنی نرخی نـــەوت، ئەم جـــۆرە تێچووە دەتوانـــێ زیاتر لەرابردوو پشـــتی ئابووری ئێران بشـــکێنێ، بـــەاڵم قـــەدەر وایـــە کـــە حکومەتـــی شـــیعە مەزهەبی ئێران لەســـەر ئەوە کۆک بێت، کە مانـــۆڕی هێزی سیاســـی و ئایدیۆلۆژی چلە زۆر لـــەوە زیاتـــر دەهێنـــێ. ئێـــران بەتەمایە لـــەم رێگەشـــەوە دەنگـــی لەعێـــراق دلێرتـــر بـــێ و ئامادەیـــی خـــۆی بســـەلمێنێ، لەوێنە یادگاریەکانی قاسم سلێمانی لەجەمعی هێزە چەکدارەکانەوە بگرە تا دەگاتە وێنەی گەورە بەرپرسانی رەشپۆش لەجەمعی تازیەدارانی

چلەی ئیمام حوسێن.

سياسەت

بەالی ئێرانەوە مانۆڕی هێزی سیاسی

و ئایدۆلۆژی ئەم مەراسیمە لە خەرجی

گەشتیارەكانی لەعێراقدا گرنگترە

داهاتی مەراسیمی ئەم چلەیە لەعێراق

دەكرێ لەگەڵ داهاتی مەراسیمی حەج لە

سعودیە بەراورد بكرێت

داهاتی گەشتیاریی مەزهەبی ئەمساڵ لە عێراقدا نزیكە 1100

ملیار تمەن بووە

20 ژماره 259 2014/12/20

قسەكە لەدەمی فەیروزئابادی دەرچووە و پسپۆڕان دەڵێن شكی تێدا نییە ئێران چەكی ناوكی هەیە و خۆرئاواش ئەمە دەزانێت

سياسەت

ئیمپراتۆریای شیعە.. بوركانی جیۆستراتیژی خۆرهەاڵتی ناوەڕاست

ئێران پرۆژەی ئیمپراتۆریایەكی شیعەیە و ئەوەندە نابات ئێران، عێراق و سوریا و لوبنان یەكدەخات و ئیسرائیل گەمارۆدەدات

ژماره 259 2014/12/20 21

“زەڵمان ش����ابیرا” راوێژكارێكی سیاسی ئیس����رائیلییە كە لەرۆژی 25 دیس����ەمبەری لەرۆژنام����ەی وتارێ����ك 200٦ س����اڵی س����ەبارەت و باودەكات����ەوە “مەعاری����ف” بەمەترسییەكانی ئایندەیی ئێران هۆشداری دەدات. ش����ابیرا لەوتارەكەیدا دەڵێت “ئێران پرۆژەی ئیمپراتۆریایەكی شیعەیە و ئەوەندە ناب����ات ئێ����ران، عێ����راق و س����وریا و لوبنان گەم����ارۆدەدات، ئیس����رائیل و یەكدەخ����ات لەمەش����ەوە ئاسایشی نیش����تمانی ئیسرائیل ب����ۆ هەمیش����ە لەژێ����ر هەڕەش����ەدا دەبێ����ت”. ئەمڕۆ دوای تێپەڕینی هەشت ساڵ جیهانی عەرەب ناچارە خوو بەدیاردەیەكەوە بگرێ كە ئەویش “قبوڵكردنی زلهێزێكی ناوچەییە:

ئێران.”ی����ادەوەری لەرێورەس����می الریجانی����ش

سياسەت

بەشی سیاسەت

ئەمڕۆ جیهانی عەرەب ناچارە خوو

بەدیاردەیەكەوە بگرێ كە ئەویش قبوڵكردنی

ئێرانە وەك زلهێزێكی ناوچەیی

ئێران لەبەحرەین پشكۆی ژێر خۆڵەمیشی ئامادەكردوە،

پسپۆڕان پێشبینی تەقینەوەی ئەم پشكۆیە

دەكەن

و دەكات بەم����ە ئام����اژە رێ����ك س����وپادا دەڵێ����ت “ئێ����ران ئیمپراتۆریای بەدەس����تەوە نییە، ب����ەاڵم ئیتر بۆتە زلهێزێ����ك و تەنانەت خۆرئاواش ناچ����ارە دانیپێدابنێ و مامەڵەی لەگ����ەڵ بكات”. هەڵبەت قس����ەكانی الریجانی بەبۆچون����ی پس����پۆڕانی س����تراتیژی خ����ۆی دوو مەبەس����ت لەخۆدەگرێت: یەكەم، ئێران لەدوای پیێش����هاتەكانی س����وریا و عێراقەوە بۆتە زلهێزێك����ی بێڕكابەر. دووەم، پرۆژەی ئەتۆمی ئێ����ران لەئاس����تانەی واژۆكردندایە و ئیتر ئەوەندە ناب����ات دەبێت هەمووالیەك خۆیان لەگ����ەڵ تارمایی ئێرانی ئەتۆمیش����دا بگونجێن����ن! ئەم����ەش پێ����ش هەمووالی����ەك: بەپل����ەی هاوب����ەش ئیس����رائیل و دەوڵەتانی

عەرەبی و بگرە توركیاش دەتوقێنێت. جیۆس����تراتیژی وەرگۆڕان����ی ئێ����ران:

یەكاكەرەوەناس����راو نوس����ەری ئەی����وب” “س����ەعید لەكتێبی “باوەڕی مەس����یحی دەج����ال لەناو دینەكان����دا” لەفەس����ڵی “طی����ور و والتراتی����ل العاصف����ة والبطول����ة” ل����ە الپ����ەڕەی 205دا دەنوس����ێت: رۆژنام����ەی ئەهرامی میس����ری لەرۆژی 14 ئۆكتۆب����ەری 19٨5 راپۆرتێكی )ئەلكسەندەر می مارانش( سەرۆكی ئەوسای هەواڵگ����ری فەرەنس����ایی باودەكات����ەوە، كە دەڵێت “گەورەترین مەترس����ی كە هەڕەش����ە لەخۆرهەاڵت����ی ناوەڕاس����ت دەكات، برتیی����ە لەدامەزران����ی ئیمپراتۆریایەك����ی ش����یعە، كە لەس����نورەكانی هین����دەوە تاك����و كەنارەكانی دەری����ای س����پی درێژدەبێت����ەوە. ئیس����رائیل لەگ����ەڵ دروس����تبوونی ئ����ەم ئیمپراتۆریای����ە ناچار دەبێ باجێكی یەكجار زۆر ببژێرێت”. جەنەراڵ فیروزئابای فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان����ی ئێرانی����ش ئەمە ناش����ارێتەوە و لەگوفت����اری بی����رەوەری رۆژی س����وپادا دەڵێ����ت: ئیتر دنیا ناچار ب����ووە خۆی لەگەڵ ئێران وەك����و واقیعیەتی زلهێزێكی ناوچەیی

و خاوەن هێزی ناوكی بگونجێنێت.

قس����ەكە لەدەمی فیروزئاب����ادی دەرچووە و پس����پۆڕان دەڵێن ش����كی تێدا نیی����ە ئێران چەك����ی ناوك����ی هەی����ە و خۆرئ����اواش ئەمە دەزانێ����ت و پ����رۆژەی گفتوگۆكانی 5+1یش چاوبەس����تەكییە و تەنه����ا دەیانەوێ گرەنتی ئەوەی لێوەربگرن هەڕەش����ەی قۆستنەوەی ئ����ەم چەكان����ە نەكات����ە ئەم����ری واقی����ع ب����ۆ گۆڕینی جیۆپۆلیتیكای ناوچەی خۆرهەاڵتی ناوەڕاس����ت. لەب����ەر ئەم����ە س����ێ دی����اردەی گ����ەورە پێگ����ەی ئێرانیان 1٨0 پل����ە گۆڕیوە، ك����ە بریتین ل����ە: 1. پرۆژەی چەك����ی ناوكی. ش����یعەگەراكانی رەوت����ە بەهێزبوون����ی .2الیەنگ����ری ئێران لەگەلێك واڵت����ی ناوچەكە. و عێ����راق س����وریا، وەرچەرخانەكان����ی .3لوبن����ان و یەمەنی����ش. ئ����ەم س����ێ دیاردەیە پێگ����ەی ئێرانیان لەهێزێك����ی نەتەوەییەوە بۆ

زلهێزێكی هەرێمی گۆڕیوە. پێش����تریش پوناپ����ارت قس����ەیەكی هەی����ە كارڵ تیۆرییەك����ەی لەگ����ەڵ “م����ن دەڵێ����ت بەناوبانگ����ی )ستراتیژیس����تی كاوس����ڤیچ س����ەربازی( دام و پێموای����ە نابێ رێگە بەوە بدەی����ن جەنەراڵ����ەكان ئی����دارەی جەنگەكان بەدەس����تەوە بگرن”. كاوسڤیچ بڕوای وایە جەن����گ بریتییە لەئامرازێ����ك بۆ پیادەكردنی ئامانجە سیاس����ییەكان. بۆ ئەمەش ناپۆلیۆن بڕیاریدابوو ئامانجەكانی جەنگ سیاسین و جەنەراڵەكان تەنها بریتین لەكۆمەڵێك داشی دام����ەی جەنگ و هیچیت����ر نین. بەاڵم مێژوو پێماندەڵێ قس����ەكەی پۆناپارت و كاوسڤیچ جەنەراڵ����ەكان تائێس����تاش و هەڵەب����وون

ئەندازیاری جەنگەكان دەكەن. ب����ۆ نمون����ەی ئەم����ەش دەش����ێ ئام����اژە بەرۆڵی سوپای پاس����دارانی ئینقاب بكەین، كە سوكانی گشت پرۆژە س����تراتیژییەكانی تاران����ی بەدەس����تەوەیە! نمون����ەی بەرچاوی ئ����ەوەش لێدوان����ە ناوبەناوەكان����ی جەنەراڵ )حەس����ەنی فیروزئابادی(ی����ە ك����ە تەنان����ەت كۆنتڕۆڵی حەسەن روحانی سەركۆماریش

22 ژماره 259 2014/12/20

سياسەت

پرۆژەی ئەتۆمی ئێران لەئاستانەی

واژۆكردندایە و ئەوەندە نابات دەبێت هەمووالیەك خۆیان

لەگەڵ تارمایی ئێرانی ئەتۆمیشدا بگونجێنن

ساڵی هەشتاكان سەرۆكی هەواڵگری فەرنسا

گوتویەتی ئیمپراتۆریایەكی شیعە بەڕێوەیە كە

لەسنورەكانی هیندەوە تا كەنارەكانی دەریای

ناوەڕاست كۆنتڕۆڵ دەكات

وەرگۆڕانەكان����ی ن����او خزاندۆت����ە خ����ۆی عێراقەوە و خۆی بەگەرەنتۆری ئاسایش����ی س����تراتیژی عێ����راق و س����وریاش دەزانێت. هەڕەش����ەكانی سوننەی سیاس����ی توندڕەو ئ����ەم رەوایەتیی����ەی ئێرانی����ان زیاتركردووە. بۆی����ە لەس����وریاش ئێ����ران قس����ەی یەك����ەم دەكات و ئەگەر هاوكارییە مرۆیی، تەكنیكی و لوجس����تییەكانی ئێران نەبێ، ئەوە ئەسەد

بەرگەی دوو مانگ ناگرێت. لوبنان����ی ئێ����ران تریش����ەوە لەالیەك����ی ئ����ەوە كۆنترۆڵك����ردووە. بەیەكج����اری چەن����د مانگێك����ە س����ەعد حەری����ری و چەند س����ەركردەیەكی ئۆپۆزس����یۆنی لوبن����ان كە الیەنگرای عەرەبس����تانن، ناوێرن بگەڕێنەوە ب����ۆ لوبن����ان. حیزبوڵ����ا تێك����ڕای كۆم����ارە بچكۆڵەكەی دەستخستووە. ئێران لەبەحرەین پش����كۆی ژێ����ر خۆڵەمیش����ی ئامادەك����ردوە. پسپۆڕان پێش����بینی تەقینەوەی ئەم پشكۆیە دەك����ەن، كە بێ ئەماوال كاریگەری لەس����ەر بەرژەوەندیی����ە حەیاتییەكان����ی عەرەبس����تان و تێك����ڕای كەن����داو دەبێت. خۆ مەس����ەلەكە ئەمەن����دە نیی����ە، بەڵك����و ت����اران یەمەنیش����ی كێشمەكێش����ە ت����ری س����احەیەكی وەك����و س����تراتیژییەكانی خۆی قۆستۆتەوە. جاران حوسییەكانیش����ی ن����اوی ك����ەس رەنگب����ێ نەبیس����تبێ، ئەم����ڕۆ سەرانس����ەری یەم����ەن بەدەس����ت ئەم هێزەوەیە و دوور نییە گشت

كۆمارەكەش كۆنترۆڵبكەن. لەكەنارەكان����ی لەالی����ەك بەمج����ۆرە دەریای ناوەڕاس����تەوە ئێ����ران لەرێی لوبنان دەری����ای زلهێزێك����ی بۆت����ە س����وریاوە و نەم����اوە زۆری لەماش����ەوە ناوەڕاس����ت. تەنگ����ەی بابولمەندەب )لە یەمەن( بەیەكجار ئەمس����ەر هاتوچ����ۆی و ب����كات كۆنت����رۆڵ چاوەكانی����دا لەژێ����ر دنی����ا ئەوس����ەری و بێتەكای����ەوە، بەمەش����ەوە دەبێت����ە كەڵەگای ه����ەردوو تەنگەی هورمز و بابولمەندەبیش.

لەباش����وورەوە لەرێی حوسییەكانەوە ئێران بۆتە دراوس����یێ نەخوازراوی عەرەبس����تان. لەباكووریشەوە ئەگەر بەحرەین بتەقێتەوە، ئ����ەوە ئەمای����ش دەبات����ەوە. مەس����ەلەكە بۆ بگ����رە ناوەس����تێ، ب����ەوەوە عەرەبس����تان گش����ت ئاسایش����ی كەنداو لەژێر هەڕەشەی ئێراندای����ە. لەكەرت����ی باك����ووری كەنداوەوە ئێ����ران بەعێراقەوە هەمزو پانتایی باكووری كەنداوی بەدەس����تەوەیە. لەباشووریش����ەوە ئەگەر پرۆژەكەی بەحرەین سەربگرێ، ئەوە ئایندەی كەنارەكانی باكوری عەرەبستان و كوێتیش دەكەوێتە ژێر هەڕەش����ەوە، چونكە س����ەدان هەزار ش����یعە لەم ناوچانە چاویان لەهەاڵتنی خۆرەت����اوی ئێرانە. ئێران ئەمڕۆ و بەدیهێن����اوە ئیمپراتۆریایەك����ی خەون����ی قسەكەی ئەلكسەندەر می مارانش بەراست ئیمپراتۆریای����ەك دەڵێ����ت: ك����ە دەرچ����ووە هین����دەوە لەس����نورەكانی ك����ە بەڕێوەی����ە هەتاوەك����و كەنارەكانی دەریای ناوەڕاس����ت كۆنت����رۆڵ دەكات. سەیرەكەیش����ی ئەوەی����ە ئ����ەم پێش����بینییەی ماران����ش س����اڵی 19٨٦

كردووە!

دەك����ەن و راب����ەری ئێرانی����ش ب����ێ راوێژی ئ����ەوان هی����چ ن����اكات. پوختەك����ەی ئەمەی����ە: پرۆژەی چەكی ناوكی بەدەس����ت قەرارگای خاتەمولئەنبیایە و پرۆژەی پش����تیوانیكردن لەگروپە ش����یعەكانی ناوچەكەیش بەدەست س����وپا وات����ە قودس����ەوەیە. ق����ەرارگای ناوجەرگەی ئەم وەرچەرخانە یەكاكەرەوە

جیۆستراتیژییەیە. زلهێزێك����ی ت����اڵ: واقیع����ی ئەم����ری

ناوچەیی ئیس����رائیل دەس����بەجێ لەهاوین����ی 200٦ ئ����ەم پەیامەی وەرگ����رت. كاتێ����ك حیزبولا موش����ەكە كورتم����ەودا رادار خەڵەتێنەكانی گرت����ە حەیف����ا و دواتریش كاتێك حەس����ەن نەس����روڵا هەڕەش����ەی قۆس����تنەوەی ئ����ەم موش����ەكانەی بۆ س����ەر “تەل ئەبی����ب” كرد، ئ����ەوە ئیس����رائیل ناچ����ار ب����وو ئاگربەس����ت قبوڵبكات، چونكە بۆ یەكەمجار ش����وراكانی ئاسایشی نەتەوەیی ئیس����رائیل روخێندران و ب����ۆ یەكەمج����ار تەلئەبی����ب خ����ۆی لەژێ����ر هەڕەش����ەیەكی ش����یلگیردا بینی����ەوە. ب����ەاڵم وەنەب����ێ تەنه����ا ئیس����رائیل ئ����ەم پەیام����ەی وەرگرتبێت، ریازیش لەوەتی رووداوەكانی بەحرەین و یەمەن هاتونەتەكایەوە، هەست ب����ەوە دەكات مارەك����ە لەبناگوێی����دا پەپكەی بەستووە و درەنگ یان زوو هەڵدەجوڵێت و

كار لەكار دەترازێت. قس����ەی لەعێ����راق ئێ����ران ئەم����ڕۆش یەك����ەم دەكات. بەتایب����ەت لەوەت����ی داع����ش بۆتە هەڕەش����ەی س����تراتیژی ب����ۆ خۆرئاوا و بەرژەوەندیی����ە ئەمەری����كا، ئیت����ر ئێ����ران رەوایەت����ی زیات����ری وەرگرتووە و لەس����ەر ئاستی ناوچەیی و جیهایش هەمووان وەكو هێزێك����ی مەرغ����وب و قبوڵك����راو مامەڵ����ەی لەگ����ەڵ دەكەن! ئێس����تا ئێ����ران لەرێی هێزی زەمینی، ئاس����مانی و تەنانەت دەریاییشەوە

ژماره 259 2014/12/20 23

سياسەت

بۆ ساڵی 2014 داوای نزیكەی 7 ملیار دینارمان

كردووە

لەرێكەوتنەكەی هەولێر و بەغدادا گرنگیەكی ئەوتۆ بە بابەتی ناوچە

دابڕاوەكان نەدراوە

نەســــرەدین ســــندی ســــەرۆكی دەستەی ناوچە كوردســــتایەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردســــتان، لــــەم دیمانەیەدا باس لــــە پالنــــی دەســــتەكەیان و پڕۆژەكانیان بۆ ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی هەرێم و مادەی 140 دەكات، روونیشی دەكاتەوە كە میزانیەیەكی زۆر كەمیان بۆ تەرخانكراوە و

لەئاست بەرنامە و پڕۆژەكانیاندا نیە.

میزانیەی مانگانەمان تەنیا 12 ملیۆن و نیو دینارە

نەسرەدین سندی سەرۆكی دەستەی ناوچە كوردستانیەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان:

بیالل سەعید

24 ژماره 259 2014/12/20

دەبێت و دەتوانین كاری باشتر بكەین. لەئێستادا لەناوچە كوردستانیەكانی خـــاوەن چەنـــد ئیـــدارەی هەرێـــم دەرەوەی

نوسینگەن؟ناوچـــە لەتـــەواوی ســـندی: نەســـرەدین كوردســـتانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بـــەاڵم بـــە 9 نوســـینگە هەیـــە، پێویســـتمان دوابـــەدوای هاتنـــی داعش هەندێك نوســـینگە داخـــراون، وەك زوممار و شـــەنگال، هەرچی لەدوزخورماتـــوو و شـــێخانە، شـــوێنمان بـــۆ بـــاری ئەمنـــی بـــەاڵم بەهـــۆی دیاریكـــراوە، تائێســـتا نەكراوەتەوە. بەرنامەمـــان هەیە بەم نزیكانە نوسینگەی دیكەش بكەینەوە و گرنگی

زیاتریش بەنوسینگەكانی تر بدەین.دەســـتە هەیـــە هەوڵێـــك گوتتـــان بگۆڕدرێت بـــۆ وەزارەت، گرنگی گۆرینەكەی

لەچی دایە؟نەسرەدین ســـندی: لەســـااڵنی 2006 تاكو

2010 وەزارەت بـــوو، دواتـــر لەســـاڵی 2010 گـــۆردڕا، لەبەرئـــەوەی لەوكاتـــە بەرنامەكـــە بەو شـــێوەیە بوو، كە ژمـــارەی وەزارەتەكان هەشـــتەم لەكابینـــەی بـــەاڵم كەمبكرێتـــەوە، بڕیاروایە دەســـتە بكرێت بـــەوەزارەت، بەالی ئێمەوە زۆر گرنگە، چونكە گرنگیەكی زیاتری دەتوانیـــن ئـــەوكات هەروەهـــا پێدەدرێـــت، وەزیـــران ئەنجومەنـــی لەكۆبوونەوەكانـــی بەشـــداربین و تیڕوانیـــن و بەرنامەی خۆمان

لەكۆبوونەوەكان بخەینەڕوو.لەهەرێمـــی سیاســـی چاودیرانـــی لەســـەر تێبینیـــان و رەخنـــە كوردســـتان هەیـــە بەغـــدا، و هەلێـــر رێكەوتنامەكـــەی لەبەرئـــەوەی بـــاس لەمادەی 140 و كێشـــەی خـــاك نەكـــراوە، ئایـــا رای ئێوە لەســـەر ئەو

مەسەلەیە چۆنە؟عەبـــادی حەیـــدەر ســـندی: نەســـرەدین ســـەرۆكی حكومەتـــی عێـــراق لەكارنامـــە 21 خاڵییەكـــەی ئامـــاژەی بەوەكـــردووە، كە كار بۆ جێبەجێكردنی مـــادەی 140 لەماوەی یەك ســـاڵ دەكات، بەاڵم تاوەكو ئێســـتا هەوڵەكان

دیارنییە، هەرچەند لیژنەیەك بۆ ئەو مەبەستە لەعێـــراق دروســـتكراوە، بـــەاڵم بەدڵنیایـــەوە گرنگە یەكێك لەو پرســـانەی پێویستە لەنێوان هەرێمی كوردســـتان و عێراق قســـەی لەسەر بكرێـــت، مەســـەلەی ئـــەم ناوچانە بێـــت، بۆیە بەنیازین لەیەكەم دانیشتنمان لەگەڵ سەرۆكی حكومەت باســـی ئەم بابەتە بكەین. پێویســـتە ئەم بابەتە بەردەوام لەزاكیرەی ئێمەدا هەبێت

و كاری لەسەر بكەین. دەگوتـــرێ لەدواییـــن رێكەوتنامەی مەســـەلەیە ئـــەم بەغـــدا و هەولێـــر

فەرامۆشكراوە؟نەســـرەدین ســـندی: گرنگیەكـــی ئەوتـــۆی پێنـــەدراوە، ئێمـــە پێشـــنیاری ئـــەوە دەكەیـــن بـــۆ دانیشـــتنەكانی دیكـــە باســـی ئەم پرســـە بكرێت، بـــۆ ئەوەی كۆمەڵێـــك هەنگاوی دیكە بنێیـــن، چونكـــە مـــاوەی ســـێ تا چوار ســـاڵە كار لـــەو ناوچانـــە وەســـتاوە، بەتایبەت دوای دەســـتبەكاربوونی )هـــادی عامـــری( كارێكی ئەوتۆ نەكراوە، لەماوەی 2012/12/31 تائێستا نزیكەی پێنج هەزار مامەڵەی هاواڵتیان كراوە، كە ئەمە ژمارەیەكی كەمە، بۆیە وادیارە هادی عامری هەر ویستویەتی ئەو مەسەلەیە گرنگی پێنەدرێـــت و فەرامۆشـــبكرێت، بۆیـــە ئەگەری ئەوە هەیە بەدەستبەكاربوونی كابینەی تازەی عێراق كەســـێكی دیكە بۆ سەرپەرشتی كردنی مادەی 140 دیاریبكرێت، ئێمەش وەك سەرۆكی دەستەی هەرێم دەبینە ئەندامی ئەو لیژنەیەیە، هەوڵدەدەیـــن لەوماوەیە كـــە لە لیژنەكە دەبین ئـــەو كارانـــەی نەكراوە كاری لەســـەر بكەین، بەتایبەت هەندێك بڕیار هەیە، كە پێویســـتبوو بۆ هەرێـــم جێبەجـــێ بكرایە، بـــەاڵم نەكراوە، بـــۆ نمونـــە پێشـــتر حكومەتی عێـــراق بڕیاری دابوو هەمـــوو زیانلیكەوتووانی خەڵكی عێراق لەدەستی رژێمی عێراق قەرەبوو بكرێنەوە، بۆ ئەو مەسەلەیە گوترا سێ پارێزگاكەی هەرێمی كوردســـتان ناگرێتـــەوە، بەاڵم لەژێر فشـــاری دەســـتەكە بڕیارە گـــۆڕا و بڕیار وابوو هەرێم بگرێتەوە، بـــەاڵم دواتر بەبڕیارێكی حكومەتی فیـــدراڵ بڕیارەكـــە هەڵوەشـــێنرایەوە، گوتـــرا پێویستە هەرێم لەبەشـــی خۆی لەچوارچێوی 17% قەرەبووی هاواڵتیانی بكاتەوە، بۆیە ئێمە ئێســـتا لەكۆكردنەوەی داتاكان بەردەوامین و نەوەســـتاوین و هەوڵدەدەین ســـەرجەمی داتا ئەلیكترۆنـــی بەشـــێوەیەكی زانیارییـــەكان و تۆماربكەیـــن، تائێســـتا نزیكـــەی 600 هـــەزار مامەڵەی زیانلیكەوتووانی سەردمی بەعسمان لەبەردەســـتە. لـــەو ژمارەیـــەش نزیكەی 260 هەزار فـــۆرم و مامەڵـــە بەئەلیكترۆنی كراوە،

بەرنامە و پالنی ئێوە بۆ بەڕێوەبردنی دەستەی ناوچە كوردســـتانییەكانی دەرەوەی

ئیدارەی هەرێمی كوردستان چۆن دەبێت؟نەسرەدین ســـندی: ئایدیای ئێمە بۆ ناوچە یەكـــەم بـــەدوو شـــێوەیە، كوردســـتانییەكان لەڕووی خزمەتگوزارییـــەوە، دووەم لەڕووی سیاسیەوە. لەرووی خزمەتگوزارییەوە گرنگی بەوەدەین بەچ شێوەیەك خزمەتی خەڵكی ئەو ناوچانە بكەین و گرنگـــی بەو ئاوارانە بدەین، كـــە ئێســـتا هاتونەتـــە هەرێمـــی كوردســـتان، دووەم كاركردنـــە بەئاڕاســـتەیەكی سیاســـی. ئێســـتا لـــەم كاتەدا زیاتر كار لەســـەر پرســـی ئـــاوارەكان دەكەیـــن، چونكە كێشـــەیان زۆرە و ژمارەیـــان زۆرە، بەڕادەیـــەك لەپارێـــزگای دهۆك ئەوەندە ئاوارەی تێیدایە، نزیكدەبێتەوە لەژمـــارەی دانیشـــتوانی پارێـــزگای دهـــۆك، ژمارەیەكی زۆریـــان لەبارێكی خراپدان، بۆیە حكومەتی هەرێم بەهەموو هەوڵێكەوە كار بۆ باشـــتركردنی ژیانی هاواڵتیانی ئاوارە دەكات، ســـەردانی هەیـــە پالنمـــان دەســـتەش وەك ئاوارەكان بكەین و بەنیازین ســـەردانی چیای شەنگال بكەین، لەبەرئەوەی خەڵكەكەی ژیانیان زۆر خراپـــە و لەدەوروبەریـــان داعش هەیە و شەڕ هەیە، بەاڵم وەك دەستە بڕە پارەیەكمان وەك میزانییـــە بۆ تەرخانكراوە، كە زۆر كەمە و مانگانە تەنیا 12 ملیۆن و 500 هەزار دینارە، هـــۆكاری كەمـــی بڕە پارەكـــەش تەنیا بەهۆی قەیرانـــی دارایی هەرێم بووە، ئەگینا ســـااڵنی رابـــردوو بـــڕە پارەییەكی بـــاش تەرخانكراوە بۆ ئەوەی خزمەتی ناوچە كوردســـتانییەكانی

دەرەوەی هەرێمی كوردستان بكرێت. دوای پەسەندكردنی بودجەی عێراق، هەرێمی كوردســـتان پـــرۆژە بودجە رەوانەی پەرلەمـــان دەكات، ئێـــوە بـــۆ جێبەجیكردنـــی بەرنامەكەتـــان بـــۆ ســـاڵی 2015 پێویســـتان

بەچەند دەبێت؟نەســـرەدین ســـندی: لەســـاڵی 2014 داوای نزیكـــەی 7 ملیـــار دینـــار كـــراوە بـــۆ ناوچـــە كوردســـتانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، بـــەاڵم پێویســـتە ئـــەوە روونبكەمـــەوە، ئێمـــە تەنیا وەك دەســـتە تەنیـــا داوای پرۆژەكانمان دیكـــەی وەزارەتەكانـــی ئەگینـــا كـــردووە، حكومەت بەجێبەجیكردنی پرۆژەكە هەستاون، بەاڵم وەك دەســـتە چاودێـــری جێبەجیكردنی لەیاســـای چونكـــە كـــردووە، پرۆژەكانمـــان دەســـتەی ناوچە كوردستانییەكان ئەو رۆڵەی ئێمەی دیاریكردووە، بەاڵم بەدڵنیایەوە ئەگەر ئـــەو هەوڵـــەی ئێســـتا هەیە و دەســـتە بكرێت بـــەوەزارەت، بەدڵنیایـــەوە رۆڵـــی ئێمـــە زیاتر

600 هەزار مامەڵەی زیانلیكەوتووانی سەردمی

بەعسمان لەبەردەستە كە بڕیارە قەرەبووبكرێنەوە

سياسەت

ژماره 259 2014/12/20 25

بەاڵم ســـەرجەمی تەواو دەكەیـــن، بۆ ئەوەی كـــە ئەلیكترۆنـــی هەبێـــت، بەڵگەیەكـــی وەك

مەترسی لەناوچوونی كەمترە. لەناوچەكانی دیكەی عێراق پرۆسەی

قەرەبووكردنەوەكە بەڕێوە چووە؟نەســـرەدین ســـندی: بەڵی دەســـتپیكردووە و خەڵكانێكـــی زۆریـــش قەرەبووكراونەتەوە، بـــەاڵم هـــی هەرێمـــی كوردســـتان مالكی ئەو پرۆســـەییەی راگرت، بـــەاڵم ئێمە كار بۆ ئەوە دەكەیـــن ئەو پرســـە لەگـــەڵ لیژنـــەی مادەی 140 یەكالیبكەینـــەوە، بـــۆ ئـــەوەی هاواڵتیانی هەرێمیش لەو قەرەبووكردنەوەیە ســـودمەند

بن.چەكـــی لەچوارچێـــوەی ئـــەی قەرەبووكردنـــەوەی هاواڵتیـــان گەیشـــتونەتە

كوێ؟نەســـرەدین ســـندی: بەپێی ئـــەو داتایانەی لەبەردەســـتی ئێمە هەیە تاوەكو 2012/12/31 لەهەرســـێ نووســـینگەی خانەقین و كەركوك و ســـنجار بەكۆی گشـــتی وافدیـــن ژمارەیان لەهەرســـێ نوســـینگەكە 33.1٨6 بووە، بەاڵم مرحلین ژمارەیـــان 213.417 بووە. هەروەها ژمارەی چەكی بانكـــی وافدین 12.676 بووە،

بەاڵم هی مرحلین 73.0٨3 بووە. مالیكی لەكاتی دەستبەكاربوونی وتی لەماوەی سالێك مادەی 140 جێبەجێ دەكەم، ێستاش عەبادی هەمان قسەی كردووە، بەڕای ئێـــوە مادەی 140 بەعەبادی جێبەجی دەكرێت

یان تەنیا دروشمە؟نەسرەدین سندی: لەناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیـــدارەی هەرێم ســـێ پرس گرنگە قســـەی لەســـەر بكرێت، بەاڵم بەداخەوە ئێمە هێشتا لەخاڵی یەكەمین، واتە ئاسایكردنەوە و ئامار و راپرسی، بەاڵم هێشتا ئاساییكردنەوە نەكـــراوە، لەكاتێكـــدا پێویســـتبوو ئەو پرســـە یەكالبووبایـــەوە، 2007/12/31 تاوەكـــو بەاڵم هێشـــتا خەڵكـــی عـــەرەب نەگەڕاوەتەوە

بـــۆ شـــوێنەكانی خۆیـــان، لەكاتێكدا بەشـــێك لەهاواڵتیانی ئێمە هێشـــتا زەویوزاری خۆیان وەرنەگرتووە، پێموانییە بەســـاڵێك و دووساڵ چارەســـەربكرێت، چونكـــە كارێكـــی ئیداری و ئامـــادەكاری زۆری پێویســـتە، راســـتە ئەوان قســـەدەكەن بەاڵم واهەســـتدەكەم بەرپرسان تائێستا حەزیان لەهەنگاونان بۆ جێبەجیكردنی مـــادەی 140 نییە و بەجـــدی حكومەتی عێراق و ئەمریـــكا و نەتەوەیەكگرتووەكان نایانەوێت مادەی 140 جێبەجێ بكرێت، ئەمریكا لەساڵی 1991 تائێســـتا حـــەزی لەهێڵـــی)36(ە، بـــەاڵم پێویســـتە ئێمـــە كاربكەین و دانەنیشـــین و بێ

ئۆمید نەبین و بەردەوام بین.ژووری راپۆرتـــی لەدواییـــن كوردســـتانییەكانی ناوچـــە توێژینـــەوەی دەرەوەی ئیـــدارەی هەرێم ئاماژە بەوەكراوە، كـــە 20%ی مادەكە جێبەجـــی كراوە، ئایا چەند

جێبەجی كراوە؟نەســـرەدین ســـندی: ژمارەیەكی دیاریكراو الی ئێمـــە نییـــە، بەپێی شـــوێنەكان دەگۆڕێت، لەهەندێك جێـــگا هەندێك هەنگاو رۆیشـــتۆتە پێشـــەوە، بەاڵم لەهەندێك جێگا بەو شـــێوەیە هێـــزە پیویســـتە لەراســـتیدا بـــەاڵم نییـــە، سیاســـیەكانی كوردســـتان بێنـــە ســـەرخەت، بەتایبـــەت ئەوانەی بڕیار بەدەســـتن، ئەگەرنا ئـــەم بابەتـــە زۆر دوادەكەوێـــت، چونكە ئێمە وەك دەســـتە زۆرینـــەی كارەكانمان ئیدارییە، بەاڵم بڕیاری سیاسی بەدەستی سەركردایەتی

كوردییە، بۆیە پێویستە باشتر بێنە پێشەوە. لەراپۆرتەكـــەی ژووری توێژینـــەوە ناوچـــە كوردســـتانیەكانی دەرەوەی هەرێمدا ئاماژە بەوەكراوە، كە كورد لەپێناو گەڕانەوەی ناوچـــە كوردســـتانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێـــم گرنگـــە لەهەندێك شـــوێن پاشەكشـــە

بكات، ئێوە ئەو هەوڵەتان پێچوونە؟نەســـرەدین ســـندی: ئەو مەســـەلە تائێستا بەشـــێوەیەكی فەرمـــی باســـنەكراوە، ئەگەری ئـــەوە هەیـــە تەنیا بیر و بۆچونێـــك بێت لەناو بزووتنـــەوەی گـــۆڕان بـــاس كرابێـــت، بـــەاڵم بڕواناكەم هیچ الیەنێكی سیاسی ئەو جورئەتە بەخۆی بـــدات تەنـــازول لەهەندێـــك ناوچەی كوردســـتانی بكات، كە ناوچەی كوردســـتانی بێت و لەئاماری ساڵی 1957 كوردی بووبێت. بۆیـــە لەگەڵ ئـــەوە نیـــم دەســـتبەرداری هیچ جێگایەك بین و پێویســـتە خەڵك بگەرێنیتەوە بۆ شـــوێنی خۆیان و عەرەب شوێنەكانی ئێمە

چۆڵبكەن. بەرای تۆ شتێك بەناوی مادەی 140

ماوە لەدوای هاتنی داعش؟

نەسرەدین ســـندی: لەالی ئێمە ماوە، وەك دەســـتووری عێـــراق مـــاوە، بـــەاڵم مەســـەلە سیاســـیەكان وەك ئامـــاژەم پێكرد لەدەســـتی

سەركردایەتی كوردە. ســـەرۆكی هەرێم بـــاس لەوەدەكات دوای هاتنی داعش باس لەمادەی 140 ناكەین،

ئێوە راتان چییە؟دەســـتەیەكی ئێمـــە ســـندی: نەســـرەدین ئیدارییـــن و لەكاركردن لەســـەر مـــادەی 140 بەردەوام دەبین، بەاڵم هـــەر لیدوانێك هەبێت پێویستە سەركردایەتی كورد بڕیار لەداهاتوو ئەو ناوچە كوردستانیانەی دەرەوەی هەرێمی

كوردستان بكات. یەكێتی لەبەیاننامەیەك لەكۆتاییەكانی مانگی حوزەیران باسی لەوەكرد، ئەگەر عێراق تا بەهاری ساڵی 2015 مەسەلەی مادەی 140 چارەسەر نەكات، سەركردایەتی كورد بڕیاری خـــۆی دەدات، ئێوە ئێـــوەش پیتانوایە بەهاری

ئەمساڵ بڕیارێكی بەو شێوە بدرێت؟نەسرەدین سندی: ئومێدم هەیە ئەو ناوچانە بگەڕێنەوە بۆ سەر كوردستان و پێویستە هێزە سیاســـیەكانی كـــورد پێكـــەوە بڕیارێك بدەن، بۆیە دەبێ پێكەوە دانیشـــین و بڕیارێك بدەن كە لەمەســـەڵەحەتی ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی هەرێم بێت، چونكە ئەگەر بەگفتۆگۆ نەبێت ئەگەری ئەوە هەیە كێشە دروست بێت، چونكە لەهەندێك شوێن ژمارەكانمان جیاوازی هەیە، بۆیە پێویستمان بەرێكەوتن هەیە، هیوام وایە لەگەڵ نەتەوەكانی دیكە بگەێنە رێكەوتن،

بۆ ئەوەی ئەو ناوچانە ئارام ببنەوە. لەبەشـــێك لەو شـــوێنانەش میلیشیا

شیعەكان رۆڵی خراپ دەبینین؟نەســـرەدین سندی: هەندێك الیەنی سیاسی داوایان لەیەكێتی كردووە كە میلیشا شیعەكان لەو ســـنورانە دەرچن، ئەو میلیشـــیا شـــیعانە بارودۆخیان تێكداوە ماڵ و مزگەوتی خەڵكیان خـــراپ كـــردووە، بـــە تێڕوانینـــی مەزهەبـــی كاردەكـــەن، ئەگەر هـــاوكاری پیشـــمەرگەیان

داوە پێویستە چوڵی بكەن.

نە حكومەتی عێراق و نە ئەمریكا و

نەتەوەیەكگرتووەكانیش بە جدی نایانەوێت مادەی 140 جێبەجێ

بكرێت

بڕواناكەم هیچ الیەنێكی سیاسی ئەو جورئەتەی

هەبێت تەنازول لەهەندێك ناوچەی

كوردستانی بكات

سياسەت

26 ژماره 259 2014/12/20

بەرەی كوردستان لەدوای بەرەی نیشتیمانی دیموكراتی عێراقی دروست بوو، كە لەحەوت حزب پێكهاتبوو. لەسنوری پارێزگای هەولێر

حزبەكانی بەرەی كوردستانی ئەمانە بوون:1. پارتی دیموكراتی كوردس���تان- لقی 2ی

هەولێر.2. یەكێتی نیشتیمانی كوردستان- مەڵبەندی

3ی هەولێر.3. حزبی سۆشیالیس���تی كوردس���تان- لقی

هەولێر.4. حزبی شیوعی عێڕاقی- لیژنەی ناوچەی

هەولێر.5. حزبی گەلی دیموكراتی كوردستان.

ه���ەر ج���ارەو كۆبوونەوەمان لەب���ارەگای حزبێك دەك���رد، ل���ەو كۆبوونەوەكاندا حزبی میواندار سەرپەرشتی كۆبوونەوەكەی دەكرد، لەكاتی پێویس���تیش كۆبوونەوەی لەناكاومان

دەبەست.بەهۆی بەرەوە، پەیوەندی نێوان ئەو چەند حزب���ە ل���ەو دەڤەرە زۆر رێكوپێ���ك بوو، هیچ جۆرە كێش���ەیەكی گ���ەورە لەنێوانمان رووی نەدەدا، گەر هێرش���ی دوژمنیش هاتبایە سەر هێزەكان���ی دەڤەرەك���ە، بەپێ���ی بەرنامەی���ەك كە پێش���تر پان���ی بۆ كێش���رابوو، بەرگریمان دەكرد و لەزۆربەی شەڕەكان سەركەوتنمان تۆم���ار دەك���رد. لەم���اوەی ئەو س���اڵەدا زۆر كۆبوونەوەمان س���ازدا، زۆر بابەتی سیاس���ی دەخران���ە و.. راگەیان���دن و كۆمەاڵیەت���ی و

بەرباس.لێرەدا بیرەوەرییەك دەگێڕمەوە، جارێكیان لەب���ارەگای 19٨٧/9 مانگ���ی لەس���ەرەتای لیژن���ەی ناوچ���ە حزبی ش���یوعی عێڕاقی-لقی كوردس���تان لەگون���دی )س���ناوە( دۆڵی هیران بڕی���ار ب���وو كۆبوونەوەیەك ئەنج���ام بدرێ، كات���ی كۆبوونەوەكە نێوەڕۆب���وو، دەبوا پاش نانخواردن دەستمان بەكۆبوونەوەكە بكردبا. هەم���وو الیەكم���ان ئامادەبووی���ن و نانم���ان خ���وارد و نەخوارد باران دەس���تیپێكرد بەاڵم چ بارانێ���ك؟ ب���ارەگای حزبی ش���یوعی لەناو كەپ���ران بوو، بۆی���ە ناچاربووین پەرتەوازەی لێبكەی���ن. ئێمە وەك نوێن���ەری لقی2 وادەزانم من و كاك “شێخەڵا ئیبراهیم” بووین، بەرەو گوندی نازەنین چوین، ك���ە زۆر دوورنەبوو. بارانێكی بەهێ���ز و توند لێیداین و هەموومان بوینە جل و ئاوی باران گەیشتە سەرپێستمان، ه���ەر چۆنێك بێ هەمووم���ان خۆمان گەیاندە

نازەنین.لەگون���دی نازەنین لەدۆڵی هی���ران میوانی كاك “كەریم ئاغا”ی كۆنە برادەری شۆڕشی ئەیلول بوین، لەمێژبوو نەمدیتبوو، بەڕاس���تی لەوەزع���ی ئێمە زۆر نیگ���ەران بوو، ئەوانیش هەم���وو ماڵی���ان لەژێ���ر كەپ���ر داب���وو. ئێمە چووین���ە مزگ���ەوت، خواك���ردی زۆپ���ای تێدا هەبوو، بەئیش���مان خستن و هەموو خەریكی خۆ وشكردنەوە بووین، شەو لەوێ ماینەوە، دۆس���تم كۆن���ە رەحمەت���ی ئاغ���ای كەری���م

بەفریام���ان ك���ەوت و میوانداریەك���ی باش���ی كردین، نزیكەی 20 كەس دەبووین. چێش���تی بەیانیم���ان خ���وارد و بەرەو دۆڵی بالیس���ان ب���ۆ گوندی ش���ێخ وەس���انان بەرێكەوتین، كە مەكۆی ئێمەی لێبوو، بۆ نیوەڕۆ گەیشتینەوە ب���ارەگا، بەپێی���ان نزیكەی 3 ت���ا 4 كاتژمێری

خایاند.بەكورت���ی دەم���ەوێ باس���ی كاك “كەریم پیاوێك���ی خ���ۆی بك���ەم، نازەنی���ن ئاغ���ا”ی تاڕادەی���ەك دەوڵەمەن���د و حاڵخ���ۆش ب���وو، بەاڵم پێشمەرگە نەبوو، پارتیش نەبوو، بەاڵم دۆس���تی پارتی بوو، هەمیشە ماڵەكەی وەك میوانخان���ە واب���وو، زۆرخزمەتگ���وزار ب���وو. كوڕەكەش���ی لەپێشمەرگایەتی ش���ەهید بوو، بەاڵم بەداخەوە لەس���ەرەتای شۆڕشی نوێ، واتە شۆڕش���ی گواڵن الیەنێكی كوردس���تانی ئ���ازاری زۆری���ان دا. زۆر خزمەتی بۆ كورد كردبوو، پاداشتیان بەئازاردانی دایەوە، كە بە

پێچەوانەوە دەبوایە پاداشت بكرابایە.ئ���ەم پایزە ه���ەر لەمانگ���ی 9 دا لەم ناوچە ش���اخاویانە پەڵ���ە ك���ەوت، ئێم���ەش خێ���ر و بەرەكەتی ئەم پەڵە و خێری زۆریشمان دیت، بووە بەهارێك، تۆڵەكە زوو زوو شین دەبوو، ل���ەم پایزەدا تۆڵەكە ب���ووە خواردنی باش بۆ ئێمە وەك پێشمەرگە، بەكواڵوی و بە ساوار و ب���ە تۆڵكە ب���ەڕوون و .. هتد لەزس���تانیش لەژێر بەفر دەرمان دەهێنا و لەبەهارانیش���دا

هەر زۆر بوو.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)17(

بەرەی كوردستان لە سنوری پارێزگای هەولێر

سياسەت

ژماره 259 2014/12/20 27

نــــاوخــــــــــۆ

هەرێمی كوردستان لە بەردەم پەسەندكردنی سێیەمین پرۆژەیاسای لێبووردنی گشتیدایە

28 ژماره 259 2014/12/20

كـــە تائێســـتا نەیهێشـــتووە چەرچیـــەكان فێڵی لێبكەن و دەشـــڵێ كە ئەو فێڵی لەوان كردووە »هەر ئۆتومبێلێكت لێبكڕن، دەڵێن ئـــەوە زیـــاد رۆیشـــتووە و پـــارە نـــاكات، كەچـــی ئـــەو ئۆتۆمبێلـــە الی ئـــەوان هیچ نەڕۆیشتووە، بۆیە منیش ئێستا فێربوومە هەر تەكســـیەك بكڕم، گێچەكەی رادەگرم، چەنـــد ســـاڵ الم بێـــت، دواتـــر بەرلەوەی بیفرۆشـــمەوە، گێچەكەی لەالی وایەرمەن بەئیش دەخەمـــەوە، قەت نایەڵەم لەســـەر

دەستی ئەو چەرچیانە زەرەر بكەم«.پێشـــانگاكان خـــاوەن و چەرچیـــەكان دانیپێدادەنیـــن، كـــە ئـــەو دیاردانـــە لەنێـــو هەندێكیاندا هەیە، یەكێك لەچەرچیەكان كە نەویست ناوی خۆی بڵێت، گوتی ئەوانەی ئـــەو كارە دەكـــەن چەند كەســـێكی دیارن و خۆیـــان جێـــگای متمانە نین، گوتیشـــی »تەنانـــەت چەرچی هاوڕێـــم هاتۆتە الم و گوتویەتـــی برادەرێك دەهێنمـــە الت و تۆ 100 دۆالری زیادە بخەســـەر ئۆتۆمبێلەكە بۆم، بەاڵم هەمـــووی هەر وانییە، هەندێك هەرچـــی و پەرچینـــە تـــازە هاتوونـــە ناو

كارەكە«.»بارزانـــی مام شـــەهاب« لەپێشـــانگای

پێشـــانگاكانی ئۆتۆمبێلیـــان دەكـــرد، ئـــەو بـــاوك و كـــوڕە ئامـــاژە بـــەوە دەدەن، كە ناتوانـــن متمانـــە بەهیـــچ كەســـێك بكـــەن، لەبەرئەوەی هەرچی دێت قسەیەك دەكات و عەیبێـــك لەئۆتۆمێلەكەیان دەبینێتەوە و قسەیەك دەكات. دەڵێ »یەكێك دێت دەڵێ ئەو سەیارە لەئەوەندە زیاتر ناكات، دوای ئەو برادەرێكی دێ دەڵێ مەیفرۆشـــنە ئەو بایـــە شـــارییە )چەرچیە( مـــن 200 دۆالر زیاترتـــان دەدەمێ، نازانم چۆن ســـیقەیان پێبكەم، پەنجا عەیبـــت لێدەبیننەوە، كەچی هـــەر ئەو ئۆتۆمبێلـــە الی خۆیان بێت هیچ عەیبەكـــی نییـــە«. باوكی ئەحمـــەد ئاماژە بـــە دیاردەیەكیـــش دەدات، كـــە ئێســـتا لە نێـــو چەرچیەكانـــی پێشـــانگای ئۆتۆمبێلدا پەیدابـــووە و دەڵـــێ »لەنێـــو خۆیـــان فێڵ لەخەڵك دەكەن و ئۆتۆمبێلەكەی لەدەست دەردێنـــن. لەو پێشـــانگایانە گەنجێك هات بـــۆ كڕینـــی ئۆتۆمبێلەكـــە و رێكنەكەوتین، هێشتا نەرۆیشـــتبوو، گەنجێكی دیكە هات گوتی ئەو ئۆتۆمبێلە نافرۆشـــن؟ یەكســـەر ئـــەوی دیكە وەاڵمی دایەوە و گوتی با هی منە و دەیفرۆشین، سەری لەبن گوێی من نـــا و گوتی خەمت نەبێ بۆتی دەفرۆشـــم، كەوتنە مامەڵـــە و خەریك بوو پێكدەهاتن، تـــا كوڕەكـــەم هـــات و گوتـــی بابـــە ئـــەو دوو كەســـە چەرچیـــن لەفاڵن پێشـــانگایە، بەیەكەوە دانیشـــتبوون و گاڵتەیان دەكرد، یەكتر دەناســـن، بۆیە زۆر تـــوڕە بووم و

گوتم كاكە نایفرۆشم«.»نەجات ئازاد« شـــوفێری تاكسییە، بە متمانەبەخۆبوونـــەوە بـــاس لـــەوە دەكات،

ئـــەو خەڵكـــەی بـــۆ كڕین یا فرۆشـــتنی پێشـــانگاكانی ســـەردانی ئۆتۆمبێلەكانیان ئۆتۆمبێل دەكەن، باس لە بێمتمانەیی خۆیان بە چەرچیەكانی »بایەع شارییەكانی« نێو پێشـــانگاكان دەكـــەن و دەڵێـــن هەركەس زۆر وریا نەبێت، ئۆتۆمبێلەكەی لەدەســـت دەردێنـــن. چەرچیەكانیـــش دەڵێن، خەڵكی فرۆشـــیاریش فرتوفێلـــی زۆریـــان هەیە و هەیانە دوای فرۆشتن داوای پارەی زیاتر

دەكەن و ئۆتۆمبێلەكە بەناو ناكەن.»تاریـــق محەمـــەد« پیاوێكـــی تەمـــەن 40 ســـاڵە، ئامـــاژە بـــەوە دەكات كە »گەر هاتیە نـــاو پێشـــانگاكانی ئۆتۆمبێڵ دەبێت ئـــاگاداری خۆت بیـــت و فێڵـــت لێنەكرێت، نابێ متمانـــە بەكەس بكەیت«، تاریق باس لەوە دەكات، كـــە هاوڕێیەكی نزیكی خۆی ئۆتۆمبێلەكـــەی بە نرخێكـــی زۆر هەرزان لەدەســـت دەرهێنـــاوە و گوتویەتـــی هـــەر ئەوەنـــدە دەكات و داویەتـــە هاوڕێیەكـــی چەرچـــی خـــۆی، دواتـــر بـــە 1500 دۆالر گرانتـــر بەقازانج فرۆشـــتویەتیەوە. تاریق دەڵـــێ »پێمگـــوت بۆ واتلێكردم؟ حاشـــای دەكـــرد و دەیگـــوت ئـــەوە ســـەیارەكەی تـــۆ نییـــە، وەك ئەوەی مـــن كوێربم و هی خۆم نەناسمەوە«. دەشڵێت »چەرچیەكان هەموویـــان نـــا، بـــەاڵم زۆربەیـــان جێگای

متمانە نین و فێڵت لێدەكەن«. »ســـەردار قـــادری« لەگـــەڵ ئەحمەدی بەمەبەســـتی رۆژێكـــە چەنـــد كـــوڕی ئۆتۆمبێلەكەیـــان هاتووچـــۆی فرۆشـــتنی

ناوخۆ

كەس متمانەی بە چەرچیەكانی پێشانگاكانی ئۆتۆمبێل نەماوە

“زۆرجار چەرچیەكان خۆ بەخۆ دەبنە كڕیار و فرۆشیار و ئۆتۆمبێل لەدەست خاوەنەكەی دەردێنن”

ژماره 259 2014/12/20 29

كەسێكی ساویلكە و بێدەسەاڵتە، هەروەها بـــاس لەفرتوفێڵی دیكەش دەكات و دەڵێت »لەو رۆژانـــە ئۆتۆمبێلم لەكەســـێك كڕی و گوتی ئەوەتا ســـەنەوی بەنـــاوی برامە، بڕۆن بەنـــاوی بكەن، ئێمەش پارەمان پێدا و تەلەفۆنمان بۆ براكەی كرد، گوتی وەڵاڵ من بەنـــاوی ناكەم ئەو برایەم 15 وەرقەم قەرزدارە، ئەگەر پارەتـــان نەداوەتی ئەوە بیدەنـــە من، ئێمەش پارەمـــان كاش دابوو، تـــا وەســـفی ماڵـــی براكـــەی كـــردووە و چوویـــن لەگەڵ براكەی رێـــك كەوتووین، ئینجا بەنـــاوی كردووین«. ئـــەو چەرچیە بەسەرهاتێكی دیكەی گێڕایەوە وگ وتی

برادەرێـــك لەمەوبـــەر »مانگێـــك ئۆتۆمبێلێكـــی ژمارە دهۆكی كڕی، بەناوی ژنێك بوو نـــاوی مریەم بوو، گوتی بڕۆن بەناوی بكەین، ئـــەوە مانگێكە تەلەفۆن بۆ ژنەكـــە دەكەیـــن و نامـــە دەنێریـــن، وەاڵم ناداتەوە، زۆر حاڵەتی دیكەمان هەیە، كابرا دوای فرۆشتن گوتویەتی بەناوی ناكەم تا پارەم نەدەنێ«. بۆیە ئەو چەرچیە جەخت لـــەوە دەكاتەوە، كە پێویســـتە یاســـایەكی تایبـــەت هەبێـــت و حەقـــی هیـــچ الیەنێـــك

نەخورێت.

فەرهەنـــگ كـــە چەنـــد برایەكـــن بەیەكەوە كاردەكـــەن، راشـــكاوانە دەڵێت »بەڵی ئەو دیاردەیە هەیە و ئەگەر كەســـێك شـــارەزا نەبێت ئۆتۆمبێلەكەی لەدەست دەردێنن«. ئامـــاژە بـــەوەش دەدات، كە ئەو كەســـانە گروپێكـــی دیـــار و ناســـراون، دەشـــڵێـت »لەپێشـــانگاكەیان ئۆتۆمبێـــل هەیە نرخی 165 وەرقەیە، چەرچی دێ و دەڵێ من بە 166 وەرەقە بۆتان دەفرۆشمە برادەرێكی خـــۆم و وەرەقـــە زیادەكە بـــۆ خۆم. بەاڵم ئێمـــە بـــەم شـــێوەیە نایفرۆشـــین، چونكە

ئەوانە ناسراون و كارەكەش حەڕامە«.»بەرژەوەند موحســـین« بەهەمانشێوە لەپێشـــانگاكانی ئۆتۆمبێـــل چەرچیـــە، ئەو نكۆڵـــی لـــەوە نـــاكات، كـــە لەزۆر شـــوێن چەرچیـــەكان فێـــل دەكـــەن، بـــەاڵم دەڵێت هـــەر كـــە چەرچیانـــەن، ئـــەو »ئـــەوان بـــۆ خۆیـــان دێـــن و لەهیـــچ پێشـــانگایەك كارناكەن، بەڵكو لەشەقامەكان دەوەستن، ئەوانـــەی ناو پێشـــانگاكان وانین«. لەگەڵ ئـــەوەش بەرژەوەند گلەیی ئـــەوە دەكات، كە ئێســـتا خەڵكەكە فێـــری فرتوفێڵ بووە، زۆرجـــار ئۆتۆمبێل بەناو ناكـــەن، تا پارە وەرنەگرن، بەتایبەت گەر بزانن كڕیارەكە

خەڵك دەڵێن كاتێك ئۆتۆمبێل الی ئێمەیە و دەیفرۆشین سەد عەیبی لێدەدۆزنەوە، كاتێكیش الی ئەوانەی هیچ عەیبی نیە!!

چەرچیەك: خەڵكێك فێربووە دوای

فرۆشتن ئۆتۆمبێلەكە بەناو ناكات و داوای پارەی زیاتر دەكات!!

شۆفێری تاكسیەك:منیش فێربوومە كە

ئۆتۆمبێل دەكڕم، گێچی كیلۆمەترەكەی الی خۆم

رادەگرم

ناوخۆ

30 ژماره 259 2014/12/20

ناوخۆ

30 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 31

هەرێمی كوردستان لە بەردەم پەسەندكردنی

سێیەمین پرۆژەیاسای لێبووردنی گشتیدایە

ناوخۆ

ئەندامێكی لیژنەی مافی مرۆڤ: دەركردنی ئەم یاسایە لە هەر خولێكی نوێی پەرلەماندا كارێكی ئاساییە

سكرتێری پەرلەمان: ئێمە پڕۆژە یاسایەكمان بۆ دادگاییكردنەوەی ئەو كەسانە پێشكەشكردبوو، كە لەژێر

فشاردا دانیان بەتاواندا ناوە، نەك لێبووردنی گشتی

یاساناسێك: با پەرلەمانتاران رەوشی زیندانیەكان باشتر بكەن، نەك لێبووردنی گشتی دەربكەن

پەرلەمانتاران دەست لە كاروباری دادگا وەردەدەن

راوێژ كامەران

32 ژماره 259 2014/12/20

پـــرۆژە یاســـا بـــارەی لـــە قەاڵدزەیـــی نوێكەوە ئەوەشـــی وت، كە ئەوان لە 9/1٨ و كـــردووە پەرلەمانیـــان پێشكەشـــی وە خوێندنەوەی یەكەمیشی بۆ كراوە، ناوبراو رەتیشیكردەوە پرۆژەكە هەمان ئەو پرۆژە یاســـایە بێت، كە لە میدیاكاندا باڵو كرایەوە و تێیـــدا یاســـاكە بەشـــێكی زۆر لەتاوانـــە گەورەكانیشـــی دەگرتەوە. ئـــەو وتی”ئێمە پشتگیری پرۆژە یاسای دووەممان كردووە، كـــە بەڕوونی ئاماژەی بـــەوەداوە، ئەوانەی كاری تیرۆر و ســـیخوڕی و بەهەدەردانی ســـامانی گشـــتی و كاری دوور لەعورفـــی كۆمەاڵیەتیـــان ئەنجامـــداوە )دەســـتدرێژی سێكســـی و زینـــای مەحـــرەم و نێربـــازی( نایانگرێتەوە، جگەلەوەی زۆرینەی ئەوانەی یاســـایی لێبورندنی گشتی دەیانگرێتەوە بۆ ئەوانەیـــە، كـــە لەنێـــوان الیەنـــی تاوانبار و

تاوەنلێكراودا ئاشتەوایی كرابێت، بۆ ئەوەش لەرێگەی بەڕێوبەری زیندانەكانی هەرێمەوە زیندانیـــەكان لەســـەر تـــەواو وردەكاری كۆكراوەتەوە، ئێستاش ئەوەی ماوە یاساكە خوێندنەوەی دووەم و ســـێیەمی بۆ بكرێت

و دواتر پەسەندبكرێت”.دەركردنی یاســـاكانی لێبووردنی گشتی لەكاتێكدایـــە كە بەشـــێكی زۆر لەو 1790 زیندانییەی لەساڵی 2012 سودمەندببوون، جارێكی دیكە تاوانیـــان ئەنجام داوەتەوە. بەوتـــەی “فەخرەدیـــن كەریم” ســـكرتێری ئامارێكمـــان كوردســـتانیش پەرلەمانـــی ئەوانـــەی 75%ی كـــە لەبەردەســـتدایە، لەیاساكە ســـودمەند بوونە، جارێكی دیكە تاوانـــكاری، كاری ســـەر گەڕاونەتـــەوە فەخرەدیـــن كەریـــم وتی”لەبنەڕەتـــدا ئێمە بۆ پێشكەشـــكردبوو، پرۆژەیاســـایەكمان ئەوەی ئەو كەسانەی بەتۆمەتی تیرۆر و بێ دادگایكردنێكی دادپەروەرانە حكومدراون،

“بەپێی ئامارێك 75%ی ئەو زیندانیانەی

لێبووردنی گشتی دەیانگرێتەوە، دووبارە

دەگەڕێنەوە سەر تاوانكردن”.

ناوخۆ

جـــار دوو ســـاڵدا 5 تەنهـــا لەمـــاوەی لێبووردنی گشـــتی لەهەرێمی كوردســـتاندا دەرچووە و جاری ســـێیەمینیش بەڕێوەیە، ئەمەش پاش ئەوەی لەالیەن پەرلەمانتارانی پەرلەمانی كوردستانەوە دوو پرۆژە یاسای لێبووردنـــی گشـــتی پێشكەشـــی پەرلەمان كراوە و خوێندنەوەشـــی بۆ كراوە، بەشێك لەشارەزایانی بواری یاساش دەركردنی ئەم جۆرە یاسایانە بەدەستوەردان لەكاروباری یاسایی و نەمانی ترس لەئەنجامدانی كاری تاوانكاری ناودەبەن، بەتایبەت لەكاتێكیشدا كە بەشـــێكی زۆر لەو كەســـانەی لەیاساكە ســـودمەند بـــوون، جارێكـــی دیكـــە كاری

تاوانكاریان ئەنجامداوەتەوە.بەپشتبەســـتن كوردســـتان پەرلەمانـــی بەیاســـای ژمارە 1ی ساڵی 1992 لە ساڵی 2007 یاســـای لێبووردنی گشتی دەركرد و لێبووردنەكە زۆرینەی ئەو حوكمدراوانەی گرتـــەوە، كە ئاشـــتەوایی لەدۆســـیەكەیاندا هەبووبێت، پاشانیش بەپشتبەستن بەهەمان جارێكـــی كوردســـتان پەرلەمانـــی یاســـا، دیكـــە لەســـاڵی 2012 یاســـای لێبووردنـــی گشـــتی دەركـــردەوە، كـــە 1790 بەندكراو بەشـــێكیان و ســـودمەندبوون لەیاســـاكە ئازادكـــران و بەشێكیشـــیان حوكمەكانیان لەسەر كەمكرایەوە، لەئێستاشدا پەرلەمانی كوردســـتان لەهەوڵـــی دەركردنی یاســـای لێبووردنی گشـــتیدایە، گەر یاساكە پەسەند بكرێـــت، ئەوا لەســـاڵی 2015 جارێكی دیكە

یاسای لێبووردنی گشتی دەردەچێتەوە. بەوتـــەی “شـــوانی قەاڵدزەیـــی” ئەندامی لەپەرلەمانـــی مـــرۆڤ مافـــی لیژنـــەی كوردســـتان، دەركردنی یاسای لێبووردنی گشـــتی لەهەمـــوو واڵتێكدا كـــە حكومەتێك یاخود خولێكـــی نوێی پەرلەمان دروســـت دەبێت، كارێكی ئاســـاییە، ئەم پەرلەمانتارە وتـــی “یاســـای لێبووردنی گشـــتی بۆ ئەوە دەردەكرێت، تا چانسی دووەم بدەنەوە بەو كەســـانەی بەتەواوەتی هەستیان بەهەڵەی خۆیـــان كـــردووە و بتوانـــن جارێكی دیكە بێنـــەوە نـــاو كۆمەڵگـــە، بەدڵنیایشـــەوە لەم جۆرە یاسایانەدا كەسانێك سودمەند دەبن، كـــە هەڵەكانیان دووبـــارە دەكەنەوە، بەاڵم زۆرینەی ئەوانەی ســـودمەند بوونە، ئێستا بونەتە كەســـانی باش و نەچونەتەوە سەر تاوانەكانیـــان، هەربۆیە شایســـتەی ئەوەن چانســـی دووەمیان پێبدرێتەوە، جگەلەوەی یاساكە ئەو كەســـانە ناگرێتەوە، كە پێشتر

لەیاسای لێبووردن سودمەند بوونە”.

یاخود لەژێر فشاردا دانیان بەتاواندا ناوە، دادگای بكرێنەوە، نەك ئەوەی یاســـایەكی

لێبووردنی گشتی گشتگیر بێت”.یاســـای دەركردنـــی بـــۆ هەوڵـــدان لێبووردنی گشـــتیش لەكاتێكدایە كە بەپێی ئامارێكی لیژنـــەی مافی مرۆڤی پەرلەمان، ٨3 بەندكراو بە بڕیاری لێبووردنی تایبەت ئازادكراون، كە بەشێكی زۆریان بەتۆمەتی هۆشـــبەرەكانەوە بەمـــاددە بازرگانـــی شـــارەزایەكی و پارێـــزەر حكومـــدراون، یاســـاییش دەركردنی ئەم جۆرە یاسایانە دادگا لەكاروبـــاری بەدەســـتوەردان ناودەبـــات. چۆمـــان محەمـــەد پارێـــزەر و شـــارەزا لەبواری یاســـا وتی “لێبووردنی گشـــتی بەمانای لێخۆشبونی دەوڵەت دێت لەمافـــی ســـزادانی خـــۆی لەو كەســـانەی ئەنجامـــداوە، لەدەوڵەتـــدا تاوانێكیـــان كوردســـتان لەهەرێمـــی بەدڵنیایشـــەوە ســـزادانی لەبەرامبـــەر نادپـــەروەری تاوانبـــاران و دادگایكردنیـــان هەیە، بەاڵم دەركردنی ئەو هەموو یاســـای لێبووردنە دەبێتـــە هۆی ئـــەوەی تـــرس لەتاوانكردن كەمببێتەوە، كە ئەوەش كاریگەری خراپی هەیـــە، بەتایبەت لەكاتێكدا كە لە كەســـانی سودمەندبوو و بەشێكی زۆریان دووبارە بۆخۆشـــم ئەنجامداوەتـــەوە، تاوانیـــان وەك پارێزەرێـــك رۆژانـــە و لەدادگاكاندا دووبارەكردنەوەی تاوانەكان لەالیەن ئەو

كەسانەوە بەئاشكرا دەبینم”.چۆمان محمد وتیشـــی “دەركردنی ئەم هەمـــوو یاســـای لێبووردنـــی گشـــتیە بـــۆ مـــەرام و موزایـــەدەی سیاســـیە، ئەگەرنا گەر پەرلەمانتارانی پەرلەمانی كوردستان زیندانیـــان بارودۆخـــی دەیانەوێـــت چارەســـەر بكـــەن، دەبێـــت هەوڵـــی ئەوە بدەن دەســـتێوەردان لـــەدادگادا نەهێڵن و رەوشـــی مافی مرۆڤ لەنێـــو زیندانەكاندا دابینكردنـــی هەوڵـــی و چارەســـەربكەن پێداویســـتیەكانیان بدەن، بەاڵم دەركردنی ئـــەم جـــۆرە یاســـایانە بۆخـــۆی جۆرێكە لەدەســـتوەردان لەكاروباری دادپەروەری و كێشـــەی گەورەتر لەدەركردنی یاســـای لێبووردنی گشـــتی، لێبووردنی تایبەتە، كە ئەو لێبووردنە دەستوەردانێكی راستەوخۆ و نادادپەروەرانەیە لەكاروباری دادگاكان، دەبێ پەرلەمانتاران كار لەسەر ئەوە بكەن ئەو جۆرە لێبووردنە بەهەموو شـــێوەیەك رابگرن، نەك خۆشـــیان زوو زوو یاســـای

لێبووردنی گشتی دەربكەن”.

ژماره 259 2014/12/20 33

كۆمەاڵیەتی

بۆ تۆڵەسەندنەوەی براكەی براژنەكەی دەكوژێت

34 ژماره 259 2014/12/20

محەمەد هەسنانی

لەرۆژی جیهانی شاخەكان و رۆژی ئااڵی كوردستان، گروپی شاخەوانی هەڵگورد، كە لەكۆمەڵێك گەنجی خۆبەخشــــی شاخدۆست پێكهاتووە، چاالكی ســــەركەوتن و مانەوەی شــــاخ لەشــــاخی هەڵگوردیــــان ئەنجامدا، كە یەكێكــــە لــــەدووەم بەرزتریــــن شــــاخەكانی ئــــااڵی هەرێمــــی كوردســــتان و عێــــراق و كوردســــتانییان لەبەرزاییەكانی ئەم لوتكەیە

هەڵكرد.لوتكــــەی هەڵگــــورد دەكەوێتــــە زنجیــــرە چیاكانی حەسارۆســــت لە نزیك ســــنووری نێــــوان عێــــراق و ئێــــران و بەدیاریكــــراوی ناوچــــەی ســــەكرانی هەڵگــــورد دەكەوێتــــە هەڵگــــورد چۆمــــان، قــــەزای لەســــنووری بەرزترین لوتكەی زنجیرەچیاكەیەو لەزستان و بەهــــاردا بەفر دایدەپۆشــــێت، لەهاوینیش دەبێتــــە ناوچەیەكی گەشــــتیاری و خەڵكێكی زۆر ســــەردانی ناوچەكانی دەوروبەری ئەو

چیایە دەكەن.بەرزی ئــــەو لوتكەیــــە لەئاســــتی دەریادا

وا تائێســــتا هەرچەنــــدە مەتــــرە، 3.607زانــــراوە كــــە بەرزتریــــن لوتكەی شــــاخە لە عێراقــــدا، بەاڵم دواتر دەركەوتووە كە چیای “شــــێخەدار”ی ســــنوری “كونــــەدای” ســــەر بەشــــاری هەولێر بەرزتــــرە و بەرزییەكەی دەگاتــــە 3611 مەتــــر، واتــــە چەنــــد مەترێك لــــە لوتكــــەی هەڵگــــورد بەرزتــــرە، بەمــــەش لوتكەی هەڵگورد دووەم بەرزترین لوتكەی چیایە لەهەرێمی كوردســــتاندا بەاڵم لەچیای

شێخەدار ناسراوترە.“زۆزك چۆمانی” ئەندامی سەرپەرشتیاری گروپی شــــاخەوانی هەڵگوردە، ئەو لەبارەی “ســــەرەڕای دەڵێــــت ئــــەو چاالكییەیانــــەوە سەختی لوتكەی هەڵگورد لەڕووی جوگرافیاو ســــەختی شــــاخەكەوە، هەروەها ئەو بەفرە زۆرەی لــــەوەرزی زســــتاندا لێیدەكەوێــــت، بــــەاڵم لەگەڵ ژمارەیــــەك لەگەنجانی گروپی شــــاخەوانی هەڵگــــورد، بەهەڵگرتنــــی ئــــااڵی پێرۆزمــــان توانیمــــان بەڕێبكەوین بۆ ســــەر لوتكەكە و ئااڵی پیرۆزی كوردستان لەسەر بەرزایــــی چیــــای هەڵگورد بهێڵینــــەوە، وەك دیاریشــــە هەمووســــاڵێك 17-12 بــــەڕۆژی

ئــــااڵ ناونراوە، بۆیە ویســــتمان لــــەم رۆژەدا ئــــااڵی كوردســــتان لەبەرزایی ئــــەو لوتكەیە

بشەكێتەوە”. كــــە دەدات، بــــەوەش ئامــــاژە زۆزك ئامانجێكی تری چاالكییەكەیان بەكلتوركردنی ئــــەو پەرەپێدانــــی زیاتــــر و شــــاخەوانی وەرزشــــەیە، هاوكات بــــۆ بەرزڕاگرتنی ئەو رۆژە، كە لەسەرانســــەری جیهان كۆنفرانس پەیوەســــت جۆراوجــــۆری چاالكــــی و بەشــــاخەكان و شاخەوانان ئەنجام دەدرێن، بۆیــــە وەك ئــــەو دەڵێــــت “ئەنجامدانــــی ئەم چاالكییە ئەگەر لەواڵتان تەنها بۆ چوونە نێو سروشــــت و مانەوە لەشــــاخ ئەنجامدرابێت، ئــــەوا ئێمــــە مەبەســــتێكی ترمــــان هەیــــە، كە كوردســــتان باشــــوری هەرێمــــی بەئــــااڵی چووین بۆ ســــەر بەرزرترین شاخی عێراق و هەرێمی كوردستان وەك پەیامێك بۆ ئەو داگیركەرانــــەی ئەمڕۆ بەرۆكی دەســــتكەوتە نەتەوەیــــی و نیشــــتیمانیەكانمانیان گرتووە، هەروەهــــا بــــۆ گەیاندنــــی ئــــەو پەیامەی كە پێگــــە هەمیشــــە كوردســــتان شــــاخەكانی مانــــەوە بــــۆ بەهێزبــــوون پەناگەیەكــــی و

گروپێكی شاخەوان ئااڵی كوردستانیان لەبەرزایی لوتكەی هەڵگورد چەقاند

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 259 2014/12/20 35

“دەمانەوێ ئەزموونی شاخەوانی كورد نیشانی واڵتانی دیكە بدەین و

داوای رێكخستنی پێشبڕكێی شاخەوانیش لەكوردستاندا

دەكەین”

سەرپەرشتیاری گروپی شاخەوانی هەڵگورد:

زۆر گروپی شاخەوانی بیانی و باڵوێزی واڵتانیش

هاتونەتە ناوچەكە و خۆشحاڵی خۆیان دەربڕیووە

درێژخایەنــــی خەباتــــی سەرخســــتنی و نەتەوەییمان”.

بەوتەی ناوبراو، لەسەرەتای دامەزراندنی گروپەكەیانــــەوە توانیویانــــە پەیوەندی باش لەگــــەڵ گــــروپ و باڵیۆزانی واڵتانــــی بیانی دروســــت بكــــەن، ئــــەوەش ناشــــارێتەوە كە ژمارەیەكــــی زۆری شــــاخەوانانی واڵتانــــی تــــری ناوچەكانــــی و ئاســــیا و ئەوروپــــا جیهان سەردانی ســــنوورەكەیان كردووە و بەهەماهەنگــــی لەگــــەڵ ئەندامانی ئەو گروپە بەســــەر بەرزایــــی چیاكانــــی كوردســــتان و باڵەكایەتــــی كەوتوون و خۆشــــحاڵی خۆیان بەبەردەوامــــی جیالــــەوەش دەربڕیــــووە. باكــــووری و رۆژهــــەاڵت شــــاخەوانانی كوردســــتان ســــەردانی گروپەكــــە دەكەن و پێكەوە بەسەر بەرزاییەكان دەكەون. دەشڵێت “هەمــــوو ئەو شــــاخەوان و بالیۆزانەی دێنە ناوچەكەمان، خۆشــــحاڵی خۆیان دەردەبڕن بەئارامی ناوچەكە و سروشــــتە دڵڕفێنەكەی

و بەڵێنی دووبارە گەڕانەوەمان پێدەدەن”.گروپەكەیــــان ئامانجەكانــــی لەبــــارەی “ئامانجــــی دەڵێــــت زۆزك لەئاینــــدەدا،

گروپەكەمان ئەوەیە لەداهاتوودا بەهاوكاری حكومــــەت و الیەنی پەیوەندیدار ســــەرجەم شاخەكانی هەرچوار پارچەی كوردستان و واڵتانی تر بگەڕێین و پێیاندا سەربكەوین و ئەزمونی شــــاخەوانیمان لەوێ تاقیبكەینەوە، چونكە ئەو شاخەوانە بییانییانەی سەردانی خوازیاربوونــــە كــــردووە، خۆمانیــــان الی ئێمــــەش رۆژێك لــــەرۆژان روو لــــەواڵت و ناوچە و شــــاخەكانی ئەوان بكەین و بەسەر لوتكــــەكان بكەوین و ئەزموونی شــــاخەوانە

كوردەكانیان پێ نیشان بدەین”. لەهەمانكاتیشدا پێیوایە ئەو كارەی ئەوان هیچــــی كەمتر نییە لــــەوەرزش و ئۆڵمپیاد و دەشــــڵێت “ئێمەش پێویستیمان بەپێشبڕكێی شــــاخەوانی هەیــــە، هیواخوازیــــن لەرێگەی گۆڤاری ســــڤیلەوە دەنگمان بــــگات بەالیەنی پەیوەندیدار و ئەم پرسە بەهەند وەربگیرێت و بەدواداچوونی بۆ بكرێت، چونكە تۆ ئەگەر هــــاوكاری و پاڵپشــــتی حكومەتــــت لەگەڵــــدا نەبێت، بەدڵنییایەوە ناتوانیت لەچوارچیوەی خۆت دەربچیت و چاالكییەكانت بگوازیتەوە

بۆ واڵت و شوێنێكی دیكە”.

كـۆمـەاڵیـەتی

36 ژماره 259 2014/12/20

كـۆمـەاڵیـەتی

شەیتان وەك سیمولێك بۆ ئازادی مرۆڤ

سەنگەر زراری

و ئاییـــن لێكۆڵەرانـــی و بیرمەنـــدان مێژووی ئایینیش راوبۆچوونی جیاوازیان لەبارەی دروســـتبوونی شەیتانەوە هەیە، بیرمەندێكـــی كـــە ئەلســـەواح" "فیـــراس ســـورییە و زیاتر لەســـی ســـاڵی تەمەنی خۆی بـــۆ )مێژووی ئایین و ئەفســـانە و تەرخانكردووە، شـــەیتان فینۆمینۆلۆژیا( بەســـیمولێك بـــۆ ئـــازادی دادەنێـــت، ئەو لەبـــارەی شـــەیتانەوە دەڵێـــت "حیكمەتی دروســـتبوونی شـــەیتان لـــەالی خودایە، بـــەاڵم مـــن دەڵێم شـــەیتان ســـیمبولە بۆ ئازادی مرۆڤ، ئەگەر شـــەیتان نەبووایە مـــرۆڤ ئـــازاد نەدەبوو، كاتێك شـــەیتان دروســـت بوو، مرۆڤ ئازادی پێبەخشرا، ئەو شتەی بوونەوەری مرۆیی لەهەموو شـــێوەكانی دیكـــەی ژیانی ســـەر زەوی گـــەردوون بوونەكانـــی لەهەمـــوو و جیادەكاتـــەوە، ئازادییـــە، ئـــەوەی ماناش دەبەخشـــێتە ئازادی شـــەیتانە، ئەگەر تۆ لەتواناتدا نەبێـــت بەئارەزووی خۆت ئەم رەفتـــار یان ئەو رەفتـــار هەڵبژێریت، ئەم

كار یان ئەو كارە هەڵبژێریت، ئەم بیرۆكە یان ئەو، ئازاد نابیت".

ئەلســـەواح فیـــراس بۆچوونـــی بـــە بەهـــۆی شـــەیتانەوەیە كـــە مـــرۆڤ زیاد لەبژاردەیەكـــی لەبەردەمـــە و دەتوانێ بە ئارەزووی خۆی هەڵیانبژێرێ و رێڕەوی ژیانـــی خۆی دیـــاری بكات، كـــە ئەمەش

بنەمایەكی گرنگی ئازادییە.حیكمەتەكانـــی لەبـــارەی هـــەر دروستكردنی شـــەیتانەوە، "ئیبن قەییمی جەوزی" چەندین خاڵ دەسنیشان دەكات،

هەندێ لەوانە:1. بۆ ئەوەی بەهۆی بەرەنگاربوونەوەی شـــەیتان و دارودەســـتەكەی پلەوپایـــەی بـــاوەڕداران لەالیـــەن خـــوا پەرســـتنی

بەرزبێتەوە و بگاتە پلەی تەواوەتی.2. بۆ ئەوەی فریشـــتە و باوەڕدارەكان ببینن كە ئەوەی لەرێـــگای خوای گەورە الیـــداوە، چۆن ریســـوا دەبـــێ و لەپلە و پایـــەی فریشـــتە )یان لـــەو ئاســـتە( دێتە

خوارەوە و بەر نەفرەت دەكەوێ.

3. بـــۆ ئـــەوەی ببێتـــە پەنـــد بـــۆ ئەو كەسانەی خۆبەزلزان و لوتبەرزن.

4. شـــەیتان دەبێتە تاقیكردنەوەیەك بۆ بەندەكانی خوا، بەهۆیەوە كەســـانی باش

و خراپ لەیەكتر جیا دەكرێنەوە.5. پێشـــاندانی توانـــای خـــوای گەورە لەدروســـتكردنی دژەكانـــی وەكـــو: چاكە و خراپـــە، ئاســـمان و زەوی، رووناكی و تاریكی، بەهەشـــت و دۆزەخ، ئاو و ئاگر،

گەرم و سارد و....6. دژەكان، چاكـــەی دژەكان بەدیـــار دەخـــەن، خوای گـــەورە دژەكانـــی بۆیە دروســـتكردووە، تاكو چاكـــەی دژەكەی بەرامبـــەری بزانیـــن، بـــۆ نموونـــە ئەگەر ناشرین نەبێ، ئێمە بەهای جوانی نازانین، دەوڵەمەنـــدی بەهـــای نەبـــێ، هـــەژاری نازانین، خۆشـــیی نەبێ، بەهای ناخۆشی

نازانین و.... سەرچاوەكان:

بۆ بەرچاوڕوونی خوێنەر لێرەدا ناوی ئـــەو ســـەرچاوانە دەخەمـــەڕوو، كـــە بۆ

ژماره 259 2014/12/20 37

كـۆمـەاڵیـەتی

شوناسی شەیتانهەوڵێك بۆ ناسینی شەیتان

ئەگەر شەیتان نەبووایە مرۆڤ ئازاد نەدەبوو، كاتێك شەیتان دروست بوو، مرۆڤ ئازادی پێبەخشرا، كە بتوانێت ئەو رەفتار و گوفتارە هەڵبژێرێت، كە

ئارەزووی لێیەتی

)10( و كۆتایی

نوسینی ئەم زنجیرە وتارە سوودم لێیان وەرگرتـــووە و بەمەش ئەمـــە دەبێتە دوا

وتاری ئەم زنجیرەیە.1. قورئانی پیرۆز

2. تەفسیری ئاسان3. ضحایـــا الشـــیطان- یوســـف الحاج أحمد- مكتبة ابن حجر للطباعة و النشـــر

و التوزیع، طبعة األولی، دمشق )2006(.www. .4. عبدە الشـــیطان- بقلم: عمادئەمـــە باســـە جێـــی :kabbos.comتێروتەســـەلە و ورد لێكۆڵینەوەیەكـــی لەبارەی )شەیتانپەرســـتی(یەوە، چەندین وێنـــە و بەڵگەی لەگەڵـــدا باڵوكراوەتەوە، وادەردەكەوێ نوسەرەكەی شارەزاییەكی تەواوی لەبابەتەكە هەیـــە، بەاڵم تەنیا بە )عیماد( ناوی خۆی نوسیوە و روون نییە كێیە؟! دەشـــێ لەبەر هەستیاری بابەتەكە

ناوی تەواوی خۆی نەنوسیبێ.5. ســـەرجەمی پەیامەكانـــی نوور )2( مەكتووبـــات- بەدیعوززەمان ســـەعیدی نورســـی، وەرگێڕانـــی فـــاروق رەســـول

یەحیا، نشـــر احسان تهران، چاپی دووەم .)2007(

6. ســـەرجەمی پەیامەكانـــی نوور )3( بریســـكەكان- بەدیعوززەمان ســـەعیدی نورســـی، وەرگێڕانـــی فـــاروق رەســـول یەحیا، نشـــر احسان تهران، چاپی دووەم

.)2007(7. الدیانة اإلیزیدیة، بحث فی إشـــكالیة طـــاووس ملك والشـــیطان، بقلـــم: عاصم

www.alawan.org .أمینشـــتێك هەمـــوو و پرســـیار )50( .٨دەربارەی ئایینی ئێزیدی- ئامادەكردنی: www. مەحمـــود. عومـــەر شـــێرزاد

kurdistannet.org9. ریاض الصالحین 1-2 )بە كوردی(، دانـــراوی: ئیمامی نەوەوی )شـــرف الدین فـــارس نـــووری وەرگێڕانـــی: یحیـــی(، حەمەخـــان، چاپـــی ســـێیەم، چاپخانـــەی

كتێبخانەی ئارام )2006(.10. فەرموودە هاوبەشەكانی بوخاری و موســـلیم، ئامادەكـــردن و وەرگێڕانـــی:

حەمەكەریم عەبدوڵاڵ، پرۆژەی )تیشـــك( ژمارە )30( چاپی یەكەم )200٨(.

بوخـــاری، ســـەحیحی پوختـــەی .11وەرگێڕانی: لێژنەیەك، نەشـــری ئیحسان،

تاران، چاپی یەكەم )2011(.مركـــز والشـــرب، األكل آداب .12www.fatwa. .الفتوی، موقع اسالم ویب

islamweb.net13. أحادیـــث نبویة مع شـــرحها. مركز www.fatwa. .الفتوی، موقع اسالم ویب

islamweb.net14. الحـــاالت التی یمكـــن ان یری فیهن اإلنـــس الجـــن- الشـــیخ عایـــش القرعان.

www.nafsany.cc15. هـــل یمكن رؤیة الجن والشـــیاطین علـــی الخلقـــة التی خلقـــوا علیهـــا أم ال؟!!، www.lakii.com .الشیخ أسامە المعانی

16. ئایین و دیالۆگ، كۆمەڵێ گفتوگۆ، وەرگێڕانی: ســـەنگەر زراری - دەزگای وەرگێـــڕان- چاپـــی یەكـــەم- هەولێـــر-

.2007

38 ژماره 259 2014/12/20

هاوسەرەكەی و خەسووی لێیدەدەن«.بۆ )م( و ئەو قسانەی ژنە قوربانیەكە دایك و باوكی باسیكردوون، بوونەتە هۆی ئەوەیان گومانی خــانــەوادەكــەی ــەوەی ئالدروست ببێت، كە كچەكەیان بەئەنقەست دەڵێت بــاوكــی وەك چونكە كـــــوژراوە، گوندە ئــەو ــەری ــەدەوروب ل »كچەكەمان ئێمە بۆیە نیشتەجێیە، تێیدا كە كــوژراوە پێمانوایە كچەكەمان بەپالنێكی پێشوەختە

كوژراوە«.بەتەنها نـــەك ژنـــە ئـــەو ـــەوادەی ـــان خهاوسەری پێیانوایە بەڵكو بــكــوژەكــە، كچەكەشیان لەو تاوانە بەشدارە، هەر بەو هۆیەوە سكااڵیان دژی هەردوو كەسەكە

تۆماركردووە.قوربانییەكەیە، خــەســووی هــەرچــی كوڕەكەی و خۆی كە ناشارێتەوە ئەوە لەگەڵیدا كێشەیان ـــە ـــەڕووداوەك ل بــەر هەبووە و دەڵێت »رۆژی رووداوەكە من بەسەردانێك كــوڕەكــەم و بووكەكەم و گەڕاینەوە ماڵی خۆمان لەگوند، بینیم وەكو رۆژانی پێشوو، كوڕەكەم و هاوسەرەكەی

بەهۆی پیاوێك چیرۆكێكی سەیردا، لە برینداربوونی تۆڵەی هەڵەتێگەیشتنەوە ــەوە و بە ــات بــراكــەی لــە بــراژنــەكــەی دەكبەژیانی كــۆتــایــی دەمــانــچــە گوللەیەكی گێڕانەوەی بــەاڵم دەهێنێت، براژنەكەی ــەن كــەســوكــاری ژنە ــەالی رووداوەكــــــە لكوژراوەكە و كەسوكاری پیاوە بكوژەكەوە تا دەگێڕدرێتەوە، دوو جۆری جیاواز بە و بڕیەوە مشتومڕەی ئەم دادگا دواجار

بڕیاری خۆی لەبارەیەوە دەركرد.تاوانی دادگــای گەیشتە دۆسیەیە ئەم دادگـــادا، دانیشتنی لــەســەرەتــای دهــۆك، باوكی ژنە كوژراوەكە ئەوەی بۆ دادوەر ــــەزاری روونـــــكـــــردەوە، كـــە زۆرجـــــار لنێوان پەیوەندی زانیوییەتی كچەكەیەوە خۆی و هاوسەرەكەی و ماڵی خەزورانی ــەو پــیــاوە گــوتــی »كچەكەم ــاش نــیــە، ئ بدەگەڕایەوە بــەزویــریــیــەوە جـــاران زۆر ماڵ، كە لەبارەی هۆكاری زویربوونیشی ـــوت ـــگ ـــرد، دەی ـــدەك ـــی ـــێ ـــان ل ـــارم ـــرســـی پ

دەنگە دەنگیان، منیش چوومە ئەوەی بۆ كێشەكەوە ناو

بهێنمەوە، پێكیان بەاڵم بووكەكەم نەبوو رازی پــێــكــبــێــنــەوە و ــــســــت ــــوی دەی

ماڵی بچێتەوە باوكی«.

لەبارەی ژنـــە ئـــەو ـــــــەوە چــۆنــێــتــی رووداوەك

زیــاتــر دەدوێــــت و دەڵـــێ »كە بووكەكەم كەوتە ناو گوند و ویستی

بچێتەوە ماڵی باوكی، ئێمە وتمان شەرمە ــەوە و خەڵك ــڕوات ب گــونــددا بــەنــاو بەپێ بەوە دەزانــن كە زویر بووە، بۆیە من و كەوتین، شوێنی بەئۆتۆمبێل كــوڕەكــەم زۆر و پێی گەیشتینە گوندەكە لەنزیك داوامان لێكرد بێتە ناو ئۆتۆمبێلەكەوە، بۆ ئەوەی بیگەیەنینە ماڵی باوكی، بەاڵم رازی

نەبوو«.قوربانییەكە خـــــەســـــووی وەك

كـۆمـەاڵیـەتی

دهۆك

بۆ تۆڵەسەندنەوەی براكەی براژنەكەی دەكوژێت

چیرۆكەكە بەدوو جۆری جیاواز دەگێڕنەوە و دادگا یەكالیی دەكاتەوە

38 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 39

گوندەكە دەگەنە شوێنی ــەو قسەی ئ ـــــە، رووداوەك

لەگەڵ كوڕەكەی تری واتە )س( كردووە گەیاندۆتە بــریــنــدارەكــەیــان ــە كــوڕەك و ــش ژنە ــدی ــون ــكــی گ ــە، خــەڵ ــەخــۆشــخــان ننەخۆشخانە، گواستۆتەوە بریندارەكەیان بــووە و پیاوەكە لەمردن رزگــاری بــەاڵم ئەمە لەدەستداوە، گیانی هاوسەرەكەشی بەپێی گێڕانەوەكانی دایكی تۆمەتبارەكەیە،

كە هاوكات خەسووی قوربانییەكەیە.)م( هـــــاوســـــەرەكـــــەی هـــــەروەهـــــا و كـــردەوە پشتڕاست دایكی قسەكانی بەفیشەكی من »بەڵێ گوت ــەدادوەری بو برینداربووم خــۆم كاڵشینكۆفەكەی هەمان فیشەك بەر هاوسەرەكەم كەوت، ئەگەرنا نە من و نە براكەم گوللەمان لە

)م( نەداوە«.بەاڵم بەگوێرەی بەڵگەكانی تر ئەو قسانە راست و دروست نەبوون، لێكۆڵینەوەكان )س( كاتێك كــە سەلماندووە ئــەوەیــان

، ە و ێتە یگێڕ ە ددوای ئەوە كوڕەكەی

ــــــــــــە زۆر توڕە بووە و دەستی داوەتكاڵشینكۆفەكەی و گوتویەتی خۆم دەكوژم، دواتر گوللەیەكی بەسینگی خۆیەوە ناوە، جەستەی ـــەوەی ئ دوای گوللە هــەمــان كوڕەكە دەبڕێت دەگاتە ژنەكەی و ئەویش دەكەونە هەردووكیان و دەكــات بریندار سەر زەوی، تۆمەتبارەكەش كە ناوی )س( گوێبیستی كە پیاوەكە، برای واتە بووە، دەنگی فیشەك بووە، گەیشتووەتە شوێنی رووداوەكە و بەدەمانچە فیشەكێكی بەرەو ئاسمان تەقاندووە بۆ ئەوەی خەڵكی گوند بچن. بەهانایانەوە تاكو بكاتەوە ئاگادار ئەمە بە گوێرەی گێڕانەوەی خەسووی ژنە قوربانیەكە خەسووی ئینجا كوژراوەكە. لەبەردەم دادوەردا درێژەی دایە قسەكانی و گوتی كە پاش ئەوەی ژمارەیەك هاواڵتی

گەیشتووەتە شــــــــوێــــــــنــــــــی براكەی ــــە رووداوەكبەبرینداری بینیوە و وایزانیوە براژنەكەی دەستبەجێ بــۆیــە لــێــكــردووە، ــەی ــەق تو دەنێت بە)م(ەوە فیشەكێك بەدەمانچە

دەیكوژێت.هەمان تــۆمــەتــبــارەكــەش هــەرچــەنــدە و دەكاتەوە براكەی و دایكی قسەكانی ئاماژە بەوە دەدات، كە ئەو فیشەكەی بەر جەستەی براژنەكەی كەوتووە، هەمان ئەو

فیشەكەیە كە براكەی برینداركردووە.دادوەر دادگـــــادا دانیشتنی لــەكــۆتــا بەهەند ــەســەی ك ئـــەو ســێ قــســەكــانــی بەتاوانباركردنی بڕیاریدا و وەرنەگرت بەپێی و بــراژنــەكــەی بەكوشتنی )س( ماددەی 406ی یاسای سزادانی عێراقیش حوكمی زیندانیكردنی بۆ ماوەی 15 ساڵ بەسەردا سەپاند، براكەشی كە هاوسەری

قوربانییەكەیە ئازادكرا.

كـۆمـەاڵیـەتی

ژماره 259 2014/12/20 39

40 ژماره 259 2014/12/20

ژانی سوڕی مانگانەی ژنان

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

سوڕی مانگانەی كچان سروشتییە، ژانەكەشی نەخۆشی نییە، ئەوە باجێكە ئافرەت دەیدات، تاكو رەگەزی

ئادەمیزاد بەردەوام بێت

لە واڵتی ئێمە كە كچ سوڕی مانگانە دەبینێ، زوو بەمێردیان دەدەن، یان هەستی عەیبەیان ال پەیدا دەكەن

كچان بەگشتی تا تەمەنی 14-15 ساڵی هێلكۆكە لەهێلكدانیان دەرناچێت و ئامادەنییە بۆ هاوسەرگیریی

لەواڵتانی دونیا كە دكتۆر زۆر بوو هەڵە كەم دەبێ و خزمەتگوزاری باشتر دەبێ، كەچی الی ئێمە دكتۆر زۆر

بووە، بەاڵم هەڵە زیاتر و تەندروستی مرۆڤ خراپتر بووە

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

كچان لەتەمەنی منداڵی هێلكەدان و روحمیان بچوكە و نوستووە، جارێ دەستی بەكاركردن نەكـــردووە، هۆڕمۆنی ناو مێشـــك كە لەســـەر هەمـــوو ئەندامەكانـــی لـــەش ئیـــش دەكا، وەك ئۆركســـترا، لە حاڵەتی ســـوبات )متبوون( دایە

بۆ دەزگای زاوزێ.كاتێك كچان گەیشتنە تەمەنی 12-13 ساڵی پێدەگـــەن، یاخود خۆیان دەناســـن، هەســـتیان بەرامبـــەر نێر پەیدا دەبێ، تاكو ئێســـتا هێلكدان هەر نوســـتووە و ئیشـــی نەكردووە، لەتەمەنی 13 ســـاڵی بەزۆری روحمەكەیان ئیش دەكات، ســـەرەتا ســـوڕی مانگانە پەیدا دەبێ بەكەمی، بەبێ ئەوەی هەستی پێبكا، خوێن دێتەخوارەوە، پێویستە كچان بۆ ئەو رووداوە لەالیەن دایكان یان خوشـــكان یان پلكان ئاگادار بكرێنەوە، بۆ

ئەوەی نەترسن.بەداخەوە لەواڵتی كوردان و ئیســـالمییەكان ئەو دیاردەیە واتای وا دەگەێنێ، كە پێگەیشتین و ئامـــادەن بـــۆ مێردكـــردن، زۆریـــان بەمێرد هەســـتی و دایاندەپۆشـــن یاخـــود دەدەن، عەیبەیـــان ال پەیدا دەكەن. كارەســـات ئەوەیە، كـــە بەمێردیـــان دەدەن، یـــان ماماڵەیـــان پێوە دەكەن، بێ بەشـــیان دەكەن لەخوێندن، لەدنیادا لەهیچ شـــتێك تێنەگەیشـــتووە و دەكەوێتە ژێر دەســـتی پیاوێك وەك خۆی منـــداڵ، ئینجا ژێر دەســـتی كەســـوكاری پیاوەكـــە، ئەگـــەر دوای یەك دوو ســـاڵ دووگیان نەبوو، ئینجا كێشەكە

دەستپێدەكات و دەرمان خواردن و ...هتد.كچـــان بەگشـــتی تـــا تەمەنی 14-15 ســـاڵی هێلكۆكـــە لەهێلكەدانیان دەرناچێـــت، ئامادەنییە بۆ هاوسەرگیریی، هەردوو هێلكەدان بەیەكەوە ئیـــش ناكـــەن، بەنۆرەیـــە، مانگێك الی راســـت و مانگەكـــەی تـــر الی چـــەپ، كاتێـــك هێلكۆكە دێتەخـــوارەوە، لەناوەنـــدی مانگـــدا ژانی پەیدا دەكا، تاكـــو 2 تـــا 3 رۆژ، شـــوێنەكە خوێنـــی

لێدێتەخوارەوە.ئینجا ئەگەر الی راستە بێت و زۆری خوێنی لێدەرچوو، كە هێندەی نیو ئیستكان چای دەبێ، كچەكە توشـــی ژانەســـك دەبـــێ و دەبردرێتە نەخۆشخانە. یەكسەر دەستنیشانی دەكەن، كە ئـــەوە ریخوڵـــە كوێرەیە، بێ ئـــەوەی رێكەوتی ژانەكەی لێكبدەنەوە، خوانەخواخستە دكتۆری تـــازەش، نیشـــانەكانی دیكـــەی ریخۆڵەكوێـــرە نازانـــێ!! كچەكە توشـــی نەشـــتەرگەری دەبێ، كاتێك شوێنی الی ریخوڵەكە كوێرە دەكەنەوە، دەبینن خوێن هەر هەیە، ئینجا دەســـت دەبەنە الی لەگەنی كچەكە، دەبینن خوێن لەهێلكەدانی دێـــت، دەســـتكاری ئەویـــش دەكەن، لـــەو كاتە ناسكەدا هەرچەندە دەستكاری بكەن خوێنڕێژی

40 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 41

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

زیاتـــر دەبـــێ، هێلكەدانەكـــەی زەرەمەند دەبێ. جاریـــش هەیـــە لێیـــان بڕیوەتـــەوە!! بەداخەوە لەواڵتانـــی دونیـــا كـــە دكتـــۆر زۆر بـــوو هەڵە كەم دەبێ، خزمەتگوزاری باشـــتر دەبێ، بەاڵم لەواڵتـــی ئێمە بەپێچەوانەوە، دكتۆر زۆر بووە،

بەاڵم تەندروستی مرۆڤ خراپتر بووە.ئەو هێلكۆكە كـــە هاتەخوارەوە، خۆی لەناو بـــۆڕی منداڵـــدان دێتـــەوە ناو روحمـــی، لەگەڵ ســـوڕی مانگانە دێتەخوارەوە، بەهەرحاڵ یەك خانەیـــە، ئەگـــەر توشـــی خانـــەی پیـــاو نەبوو،

لەماوەی 4٨ كاتژمێر دەتاوێتەوە.شـــوێنەكەی لەنـــاو هێلكەدانـــدا، دوای ئـــەو پرۆســـەیە 2 جۆرە هۆڕمۆن دروســـت دەكات، ئیســـترۆجین و پرۆجســـتیرن، لێـــواری روحم ئامـــادە دەكەن بۆ پیتانـــدن، ئەگەر نەبوو دوای دوو هەفتە سیس دەبێ، روحم گرژ دەبێ، وەك گوڵێـــك كە ئـــاوی لەژێر نەبێ، چرچ و ســـیس دەبـــێ و دەكـــەوێ، ئینجـــا بەشـــێوەی خوێنی

سوڕی مانگانە دێتەخوارەوە.مـــادەی دەبـــێ گـــرژ كاتێـــك روحمەكـــە ئەمـــەش دەكات، پەیـــدا )پرۆســـتاگالندین( ژان پەیـــدا دەكا، خوێنەكـــەش هەتـــا لەروحـــم دێتەخـــوارەوە، چونكـــە جۆگەكە تەســـكە، ژان

دروست دەكا.خوێنی ســـوڕی مانگانە نامەیـــێ )واتا نابێتە كڵۆ كڵۆ(، ئەگەر بووشە كڵۆ، واتای وایە مادەی دژە كڵۆی پێڕانەگەیتشووە بیتاوێنێتەوە، چونكە زۆرە، ئینجا لەملی روحم تاكو دێتەخواروە ژان دروســـت دەكات، ئەمەش هۆی دروســـتبوونی

ژانی سوڕی مانگانەیە.چارەســـەرەكەی ئەوەیە كچان لەو رۆژانەدا خۆیـــان پـــاك رابگـــرن، بەئاوی گـــەرم هەموو رۆژێ خۆیان بشۆن، 2 تا 3 رۆژ پێش سوڕی مانگانە مادەی دژە پرۆســـتاگالندین وەربگرن

وەك )Ponstan( رۆژی 3 جار.هـــەر كچێـــك ژانەســـكی ســـەری مانگانەی هەبـــوو، ئەوە باشـــە و واتای وایـــە هێلكەدانی

كاری كردووە و لەداهاتوودا منداڵی دەبێ.جار هەیە ژانەكە بەردەوامە، زۆرتر لە 3-2 رۆژ، لێرەدا پێویستە پزیشكی تایبەت پكشنینی بـــۆ بـــكات، چونكە حاڵـــەت هەیـــە روحمەكە 2 الیـــە، الیـــەك خوێنەكە دروســـت دەبـــێ ناێتە دەرەوە، لەنـــاوی دەمێنێتەوە، یان پشتاوپشـــت دەگەڕێتـــەوە ناوســـكی. چارەســـەری ئەوانـــە بەنەشـــتەرگەری تایبەتـــە، هەمـــوو دكتۆرێكی ژنان ئەو نەشتەرگەریە نازانێ، پزیشكی لێزانی دەوێ )فوق التخصص( جاریش هەیە بەشێكی خوێنەكەی دەگەڕێتەوە ناو بۆڕیەكان و توشی

ژانی دەكا.

توشـــی لـــە 100 حاڵەتـــی ژن، 3 حاڵـــەت Endometriosis دەبـــن، ئەم جۆرەش ئێســـتا نەشـــتەرگەری بەهـــۆی كـــردووە، زیـــادی ســـیزیریانی خـــراپ، خانەكانـــی نـــاو روحـــم لەدیوارەكەی یان لەدەرەوەی روحم دەمێنێتەوە، مانگانە خوێن كۆدەكاتەوە و توشی ژانی دەكا. ئەگەر ئـــەو خوێنە لەمابەینـــی روحم و قۆڵۆن كۆبـــووە، ژنەكە ژانـــی دەكەوێتە ناو لەگەنی و پیساییكردنی بەژانەوەیە، جاریش هەیە بەهۆی خوێنڕێژیەكە لەجێگەی برینەكەی پێستی سكی

لەگەڵ سوڕی مانگانە گرێ پەیدا دەكات.ئەگەر كچان لەتەمەنی خۆیان هاوسەرگیریان نەكـــرد و منداڵیان پەیدا نەكـــرد، واتا لەتەمەنی نێوان 25 بۆ 35 ساڵی، ئەو روحمە گرێ پەیدا دەكا، بوونـــی ئەو گرێیـــە بچوكانە دەبێتە هۆی ژانی سەری مانگان و خوێنڕێژی زۆر، چونكە قەبارەی روحمەكە گـــەورە دەبێ، ئینجا كچان با ئەو شـــتە تێبگەن زۆر بەبەرزی لەئاســـمان نەڕوانـــن و لەتەمەنی خۆی بەنســـیبی گونجاو رازی بـــن، تاكـــو 2 تـــا 3 منداڵ پەیـــدا دەكەن، لەدوای 35 ســـاڵی لەهەمـــوو بوارێكەوە توش كێشە دەبێ. بەكۆرپە چاندن چارەسەر ناكرێ، چونكـــە ئـــەو پرۆســـەیە زیانی بـــۆ كۆئەندامی زاوزێ هەیـــە، لەبـــەر ئـــەو هەمـــوو دەرزیەی لێدەدرێ بۆ هێلكۆكە دروستكردن و دەرهێنانی هێلكۆكە بەدەرزی زۆر لەهێلكەدانی، ئیشـــەكە ترســـناكە، ســـوڕی مانگانـــەش بـــەژان دەبـــێ،

بەدەوروبەرییەوە هێلكەدانـــی لەبەرئـــەوەی دەنوسێ، لەناو لەگەنی بەئازادی نامێنێتەوە.بەدەوروبەرییـــەوە هێلكـــەدان ئەگـــەر

بەسترایەوە، ئینجا بەهۆی دەستێوەردان بێ یان هەوكردن یان كیســـە دەرهێنان، یان نەشتەرگەری هەڵە، یان الیروسكۆپ لەالیەن نەشتەرگەرییەكان، ئەو ئافرەتە

ناحەسێتەوە.ئامۆژگاری دوایم ئەوەیە:

مەچونـــە بەئاســـانی زۆر نەشـــتەرگەری، بەردەســـتی بـــۆ نەشـــتەرگەری 2 تـــا 3 مانگ راوەستن، چاوەڕوانی بكـــەن لێـــزان دكتۆرێكـــی

بۆخـــۆی هیلكۆكـــە بزانـــن و كیسە دروســـت دەكات و دوای

2 تـــا 3 مانـــگ بـــزر دەبـــێ، ئەگەر كرایـــەوە، بۆخـــۆی كیســـۆكەكەش

كێشـــە نیـــە، ئاوی ســـافی تێدایـــە و لەش دەیمژێتەوە.

هەیـــە، كیســـەت لێبـــووە گـــوێ زۆرمـــان دەبـــێ نەشـــتەرگەری بكـــرێ!! بڵێ نـــا نەخێر،

راوەدەســـتین. لەتەمەنـــی گەنجـــی زەرەر نیە، كاتێـــك ئافرەتان دەگەنـــە 45 -50، ئەوە دەبێ پشـــكنینی باشـــیان بـــۆ بكـــرێ، بەرێژەیەكـــی دەبێـــت. بەنەشـــتەرگەریی پێویســـتیان كـــەم شـــێرپەنجەی هێلكەدان لەتەمەنی گەنجی زۆر كەمـــەو و دوای ئـــەوەی ژنەكـــە منداڵی خۆی بـــووە، كێشـــەیەك نییـــە نەشتەرگەریشـــی بۆ بكـــرێ، ئەگـــەر دەركەوت شـــێرپەنجەیە، دەبێ هەتاكو 5 ســـاڵ لەژێر چاودێـــری بێت، نەوەك

هەڵبداتەوە.سروشـــتییە، كچـــان مانگانـــەی ســـوڕی ژانەكەشی نەخۆشی نییە، ئەوە باجێكە ئافرەت دەیدا، تاكـــو رەگەزی ئادەمیزاد بەردەوام بێت،

تاكو 2.5 ملیۆن ساڵی دیكە!!

ژماره 259 2014/12/20 41

42 ژماره 259 2014/12/20

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

پەتاتە دەرمانخانەیەكی سەربەخۆیە

لەو بڕە زیاتر بخۆی ترسناكە

هەموو جۆرە گرێیەك لەمەمكدا ترسناك نیە

بەپێی رێنماییە جیهانیەكان پێویستە مرۆڤ لەماوەی یەك رۆژدا 3 گـــرام خوێ بخوات، كە دەكاتـــە نیو كەوچكی چا، بەاڵم خواردنی تەنهـــا یـــەك هەمبەرگـــر بـــڕی 6 گـــرام خوێـــی تێدایە، كـــە ئەمەش دواهەمین سنوری خواردنی خوێیە لە رۆژێكدا، بەاڵم خەڵك بەگشی زیاتـــر لـــە 9 گرام خـــوێ لەرۆژێكـــدا، بەتایبەت لەواڵتانی ئاســـیادا، لەبەرئەم هۆیەش سااڵنە 1.6 ملیۆن كەس بەهۆی ئەو نەخۆشیانەی

لەخواردنی خوێوە توشی دەبن، گیانیان لەدەست دەدەن.لەدوایـــن توێژینـــەوەدا لەزانكـــۆی »هۆپكنـــز« كە لەســـەر 400 كەس ئەنجامدراوە، دەركەوتووە بەشـــداربووان دوای ئەوەی بڕی خوێـــی رۆژانەیـــان بۆ 3 گرام كەمكردۆتەوە، یەك لەســـەر ســـێیان سەرئێشـــەكەیان نەماوە و چاكبوونەتەوە. توێژەرەوەكان دەشڵێن خواردنـــی خوێ تەنیـــا كاریگەری لەســـەر ئەو كەســـانە نیە، كە توشـــی فشاری خوێن بوونە، بەڵكو كاریگەری لەسەر كەسانی ئاســـاییش هەیە، بەتایبەت ئەو كەسانەی سەرئێشەیان هەیە، باخواردنـــی خوێ كەمبكەنەوە و سەرئێشـــەكەیان نامێنێت، ســـەربارەی ئەوەی لە نەخۆشـــیەكانی دڵ و فشاری خوێن

دوور دەبن.

ئافرەتان پـــاش زانینی گرێیەك لەمەمكیان زۆر دەترســـن و یەكســـەر بیریـــان بۆ شـــێرپەنجەی مەمـــك دەچێت، بەاڵم لەراستیدا بوونی هەر گرێیەك لەمەمكدا مەرج نیە شێرپەنجە

بێت، بەڵكو رێژەی 99%یان كیسی ئاوییە.»دكتۆر میشێل گوالتا« بەڕێوەبەری بەشی توێژینەوەكانی نەخۆشـــی ئافرەتان لەئەڵمانیا رایگەیاند، ئافرەتان بەگشـــتی بەرێژەی 33% تاكو 50% لەتەمەنی 30 تا 60 ساڵیدا بەالیەنی كەمـــەوە یـــەك كیســـی ئـــاو لەمەمكیانـــدا دروســـت دەبێت، دەكرێت زیاتر لەوەش بێت و دوو و ســـێ كیس دروســـتبن، ئەمـــەش هەر چەنـــدە ئـــازاری زۆرە، بەاڵم هیـــچ پەیوەندی بەشێرپەنجەی مەمكەوە نیە. چارەسەری كیسە ئاویەكانیش ئاســـانە و پزیشكی پســـپۆر بەئاسانی چارەســـەری دەكات. هۆكاری دروســـتبوونی كیســـە ئاویەكان زۆرن و ناتوانرێت هەموویان دەستنیشـــان بكرێن، بەاڵم تێكچونی هۆرمۆنەكان هۆكارە بۆ دروســـتبونیان، لەهەموو حاڵەتەكانیشدا پێویستە ئافرەتـــان لەكاتـــی هەســـتكردن بەگرێی مەمكیـــان بەزوویی

سەردانی پزیشك بكەن.

توێژینەوەكان بەهۆی ســـوودە زۆرەكانی پەتاتەوە بە »دەرمانخانەیەكی ســـەربەخۆ« وەسفی دەكەن. بەگشتی

سوودەكانی پەتاتە بریتین لە:1. لەنەخۆشی شێرپەنجە دەتپارێزێت، چونكە رێژەیەكی زۆر لەڤیتامینەكانـــی A-B-C تێدایە، كـــە وەك قەڵغانیك

لەش دەپارێزن.2. مادەی »بیتا كارۆتین«ی تێدایە، كە دژی هەوكردنی

جومگەكانە.3. »كۆالجیـــن«ی تێدایە، كە پێســـتی روخســـار جوان

دەكات و ناهێڵێت نیشانەكانی پیری لەسەر دەركەوێت.لەخوێنـــدا كەمدەكاتـــەوە و رێـــژەی كۆلیســـترۆڵ .4

لەنەخۆشیەكانی دڵ و جەڵتەی دڵ دەتپارێزێت.5. مادە ریشـــالیەكانی تێدایە، كە یارمەتی هەرســـكردن

دەدەن. 6. لەنەخۆشـــیەكانی سنگ و تەنگەنەفەسی دەتپارێزێت

و بۆ ئەوكەسانەی جگەرە كێشن زۆر بەسوودە.7. چاو بەهێز دەكات و خەو خۆش دەكات.

42 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 43

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

نیشانەكانی وشكبوونەوەی منداڵ

مندااڵن بەهۆی ســـكچوون و رشـــانەوە زۆر جار توشـــی وشكبوونەوە دەبن، وشـــكبونەوەش واتە كەمبوونی رێژەی ئاو لە لەشـــدا، ئەمەش حاڵەتیكی مەترســـیدارە لەمندااڵندا و

پێویستی بەچارەسەری خێرا هەیە.منداڵەكـــە هەســـتكردنی وشـــكبوونەوە: لەنیشـــانەكانی بەگێژبـــوون و نوزانـــەوە و خەواڵوبوونـــی، هەروەها كاتێك منداڵەكـــە دەگری فرمێســـكی نیە و لێوەكان و دەمی وشـــك هەڵدەگەرێن و رەنگی میزەكەی دەبێتە زەردێكی تۆخ، ئەگەر وشـــكبوونەوەكە زۆر بێـــت، میزەكەی ســـور دەبێت، كاتێك پێســـتی دەستی یان سكی رابكێشـــین، پێستەكە پاش كەمێك دەگەڕێتەوەی شـــێوەی ئاســـایی خۆی و پێكەوە دەنوسێت، هەروەهـــا چاوەكانی قـــوڵ دەبن. لـــەو حاڵەتانەدا پێویســـتە زۆرتریـــن ئاو بدرێتە منداڵەكـــە، ئەگەر لەماوەی 24 كاتژمێر

باش نەبوو، پێویستە نیشانی پزیشك بدرێت.

ژماره 259 2014/12/20 43

44 ژماره 259 2014/12/20

بوونی هاوڕێ لەخەمۆكی دەتپارێزێ

تەنگەنەفەسی و هەناسە پچڕان لەخەودا

كۆمەڵـــەی ئەڵمانـــی رایانگەیانـــد بچڕانـــی هەناســـە و تەنگەنەفەســـی لەشەودا و لەكاتی خـــەودا، ئاماژەیەكـــە بۆ ئەگەری توشـــبوون و خوێـــن فشـــاری وەك بەنەخۆشـــیەكانی نەخۆشـــیەكانی دڵ و جەڵتـــەی دڵ، لەگـــەڵ

نەخۆشیەكانی سنگ و كۆئەندامی هەناسەدان، هەریـــەك لەونەخۆشـــیانە كاردەكەنـــە ســـەر هەناســـەدان و مرۆڤ توشـــی تەنگەنەفەسی و بڕانی كاتیی هەناســـدان دەكـــەن، بەتایبەت

لەشەواندا و لەكاتی خەودا.

لەدوایـــن توێژینەوەی پزیشـــكیدا لەبەریتانیا، كە لەرۆژنامەی تایمـــز باڵوكراوەتەوە، دەركەوتوە ئەو كەســـانەی هاوڕێیان هەیە و تێكەاڵویان لەشـــوێنی ئیشكردن و كۆمەڵگادا نـــاو زۆرە، توشی كـــی مۆ خەدڵتەنگـــی و ئەو تایبـــەت نابن، تەمەنیـــان گەنجانـــەی لەنێـــوان 16 و 24 ســـاڵی

دایە. بەپێچەوانەی ئەوانەی گۆشـــەگیرن، كە لەهەر 5 كەســـیان، یەكێكیان توشـــی نەخۆشـــی دەبـــن. دڵتەنگـــی و خەمۆكـــی سەربارەی ئەوەی ئەو گەنجانەی تەنیا لەگەڵ خێزانەكانیان دەژین، بەردەوام شـــەڕ و ناكۆكی لەگەڵ دایك و باوكیان دروست دەكەن، هەروەك نەبوونی هاوڕێیەتی كەسەكە توشی متمانەیی بێ

دەكات.

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

44 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 45

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

دواین ئەلبوومم باڵودەكەمەوە و واز لەكاری هونەری دێنم

ئەمیر حەسەن بۆ سڤیل:

46 ژماره 259 462014/12/20 ژماره 259 2014/12/20

هونەری

كـــەژان ئەســـەدی، خانمـــە ئەكتەرێكـــی رۆژهەاڵتـــی كوردســـتانە و یەكـــەم كاری ســـینەمایی لە باشوور دەســـتپێكردووە و ئێســـتاش بەردەوامە. لـــەم چاوپێكەوتنەی لەگـــەڵ )ســـڤیل( باســـی رۆڵـــی ئافـــرەت لەسینەمای كوردی و جیاوازی كاركردنی و لەرۆژهـــەاڵت هونەرمەنـــد ئافرەتـــی

باشووردا دەكات.)ســـڤیل( بـــۆ قســـەی كاتێـــك كـــەژان دەكـــرد، ئاماژەی بـــۆ كارە تازەكەی كرد، كـــە لەئێســـتادا بـــۆ فیســـتیڤاڵێكی گـــەورە لە مەریـــوان ئامادە كـــراوە، تێیـــدا دەبێتە “ئەحمـــەد خۆشەویســـتەكەی “لەیـــل”ی بەگ”ی شاعیر و دەڵێت “ئەم فیلمە نوێیەم لەسەر شاعیری ســـەدەی نۆزدە )ئەحمەد بەگی كۆماســـی(یە، فیلمەكە باســـی ژیانی ئەو شـــاعیرە دەكات، رۆڵی من لەێدا رۆڵی

“لەیل”ـە، كە ئەم شاعیرە خۆشەویستێكی هەیـــە، بەنـــاوی “لەیـــل”، كارەكـــەی ئێمە لـــە بەرهەمهێنانـــی ئەنجومەنـــی ئەدەبـــی مەریوانـــە”. باســـی لەوەش كـــرد، كە ئەم كۆنگرەیەكـــی وایـــە بڕیـــار ئەنجومەنـــە گـــەورە لە 4ی ســـەرەتای مانگی زســـتان و بە بەشـــداری باشـــووری كوردستان و رۆژهـــەاڵت و رۆژئاوا و باكوور لەســـەر

ئەم شاعیرە گەورەیە ببەستێت.كەژان یەكەم كاری لەسلێمانی دەستپێكرد لەفیلمـــی “بەپێی دەســـتوور” لەدەرهێنانی رەحیمی زەبیحی. ئـــەو یەكەم رۆژهەاڵتی نییە كە لەباشـــوور دەستپێدەكەن و دەبن بەهونەرمەند، لەوبارەیـــەوە كەژان دەڵێت كوردســـتان لەباشـــووری “لەبەرئـــەوەی بەتایبـــەت زۆرتـــرە، كاركـــردن ئـــازادی لەبـــواری هونەریدا بۆ ئافرەت، دەتوانرێت ســـیناریۆكە بەرباڵوتر بێت، من پێم خۆش بوو دەرهێنەرێكی رۆژهەاڵت ئەم وەاڵمەی

تـــۆ بەداتەوە، مـــن تەنیا ئەكتـــەرم و ئەوە بۆچوونـــی تایبەتی منە، بـــەاڵم بۆ ئافرەت لەباشـــوور زۆرتر دەتوانێ بچێتە پێشەوە و داهێنان بكات”. كەژان پێشیوایە ئافرەتە ناتوانـــن لەرۆژهـــەاڵت هونەرمەنـــدەكان وەكو پێویست داهێنان بكەن، چونكە لەوێ سانســـۆری زۆر لەسەر كارەكانیان هەیە، هەرچەندە كاری باش و نوێ كراوە، بەاڵم ناتوانـــرێ وەكـــو داهێنانی گـــەورە چاوی لێبكرێ. كـــەژان نمونە دەهێنێتەوە و دەڵێ “بـــۆ نموونـــە دیمەنـــی ماچكردنـــی كچ و كوڕێك لەسینەمای كوردی داهێنانە، كە لە باشوور كراوە لەالیەن هێرۆ حەسەنزادە، چونكە ئەوە لەسینەمایی كوردیدا نەبووە، تەنیـــا رۆڵـــە هیـــچ ئـــەوەش هەرچەنـــدە هەســـتێكی واقیعی لەگەڵ نییە، لەم كاتەدا كـــە كچـــە ئەكتەرێـــك بـــاوەش بەكوڕێكدا دەكات و ماچـــی دەكات، هەروەكـــو ئەوە وایـــە باوەش بە تەختەیەكدا بكات و ماچی

شوو بە پیاوێك دەكەم باوەڕی بە كاری سینەما هەبێ و بزانێ رۆڵی سینەمایی چیە

كەژان ئەسەدی، خانمە ئەكتەری رۆژهەاڵتی كوردستان:

دیمەنی ماچەكەی هێرۆ حەسەنزادە بەالی منەوە داهێنانە لەسینەمای كوردیدا

ئافرەت لەباشوور زۆرتر دەتوانێ بچێتە پێشەوە و داهێنان بكات

زانا دڵشاد دزەیی

ژماره 259 2014/12/20 47 ژماره 259 2014/12/20 47

هونەری

مـــن بـــكات. دەستخۆشـــی كچانـــە لـــەم كـــە دەكـــەم دەبینن وا رۆڵی و سنور دەشكێنن”.

هەروەها ئــــەو كاركردنی ئافرەت لەســــینەمادا بەبێ ئازادی وەكــــو كارێكی مەحال وەســــف دەكات و دەڵێــــت “ئافــــرەت دەبێت زۆر ئــــازاد بێت و هاوكاریشــــی بكرێت، تەنانەت ئەوانەی خۆشەویستیان هەیە یان دەزگیرانداریشن. بۆ نموونە من كاتێك بڕیامدا بێمە ناو كاری سینەما، دەبێت هەموو ژیانم بۆ ئەو بوارە بێت و كەسێك دەبێتە دەستگیرانم یاخود شوو بەپیاوێك دەكەم، كە بڕوای تەواوی بەسینەما هەبێت و بزانێت رۆڵ لەسینەما واتــــا چی، من كاتێك هاتووم لەســــینەمای كــــوردی كاربكــــەم، هەموو ئــــەو كارانەم

تەواوكردووە”.ناوبراو تائێســــتا سێ

لەسێ كاركردنی ســــیناریۆی فیلمــــی جیــــاوازدا رەتكردۆتەوە و بۆ

هۆكارەكەشــــی ئامــــاژە بــــۆ ئــــەوە دەكات “مــــن هەمیشــــە حەزمكــــردووە رۆڵەكانم لەئافــــرەت و مافــــی بێــــت بەرگریكــــردن ئافرەت، یەكەم كاریشــــم لەشــــانۆ لەسەر ئافــــرەت بوو، مــــن رۆڵەكــــەم بینی، كەس باوەڕی نەدەكرد ئەوە تەمســــیلە، من ئەو كەسەم كە هیچ شتێك لەدەمم نامێنێتەوە، بــــۆ زانیاریتــــان مــــن تائێســــتا داواكاریی بەشــــداریكرنم لەســــێ فیلم رەتكردۆتەوە، چونكە كە ســــەیری ســــیناریۆكەم كردن، رۆڵەكەی من باســــی لەخیانەتــــی ئافرەت دەكرد، یان ســــوكایەتی بوو بــــە ئافرەت، بۆیە نەمكــــرد، یان هەر هیــــچ ئازادییەكی ئافرەتــــی نیشــــان نــــەدەدا، مــــن هەرگیــــز

لەكاری ئەوا بەشداری ناكەم”.

من ئەو كەسەم لەكاتی تەمسیلكردندا هیچ شتێك لەدەممدا

نامێنێتەوە

لە فیلمە تازەكەمدا رۆڵی )لەیل(ی

خۆشەویستەكەی ئەحمەد بەگی كۆماسی دەبینم

48 ژماره 259 2014/12/20

هونەریهونەری

لێرە بەوالوە بە دەفتەرێك دۆالر كەمتر بەشداری لە هیچ بۆنە و ئاهەنگێكدا ناكەم

ئەمیر حەسەن بۆ سڤیل:

ئەمیــــر حەسەن ژیانی منداڵی چۆن بەسەر

بردووە؟ئەمیــــر حەســــەن: منداڵیم وەكــــو هەموو بــــردووە، بەســــەر ئاســــایی منداڵێكــــی چونكــــە منداڵــــی ئــــەوكات زۆر خۆشــــبوو، بەختەوەرتریــــن منــــداڵ ئەو منداڵــــە بوو كە پایســــكلێكی هەبوایــــە، ئینجــــا كۆالرەیەكــــی

رەنگاوڕەنگی بۆ دروست بكردایە. ئایــــا كاركردنت لەبواری هونەریدا بۆ تۆ لەئەوروپا سەختە یان لەكوردستان؟

ئەمیر حەســــەن: ژیان لەئەوروپا ئەستەم و قورســــە، بەاڵم ئێستا هەست دەكەم ژیان

لێرە لە ئەوروپا قورستر بووە.گەڕایــــەوە بەســــەردان ئێســــتا

سلێمانی یان بە یەكجارییە؟بەیەگجــــاری مــــن حەســــەن: ئەمیــــر گەڕاومەتەوە كوردســــتان، هیچ دوو دڵ نیم لەو بڕیارەم، ئەگەریش بگەڕێمەوە ئەوروپا لــــەم كاتــــەدا ناڕۆمــــەوە، چونكــــە واڵتەكەم لەشــــەڕدایە، ئــــەوە بەشــــەرمەزاری دەزانم ئەگــــەر لەخۆشــــیدا لێرەبــــم و لەناخۆشــــیدا

بەجێی بێڵم. تۆ لەئەوروپا جگە لەكاری هونەری

چ كارێكی تر دەكەیت؟ئەمیر حەسەن: من لەئەوروپا دوای كاری هونــــەری تەنیا خەریكی كرێــــكاری بووم و تۆزێــــك لەكاتی شــــەوانم بــــۆ خوێندنەوەی زۆربــــەی وەك واتــــە كردبــــوو، دابیــــن

دواین ئەلبوومم باڵودەكەمەوە و واز لەكاری هونەری دێنم

سێدیەكی تازەم ئامادەیە، بەاڵم لە ئێستادا دڵخۆش

نیم بەباڵوكردنەوەی

كاكە ماهیر لەماڵەوەش و لەسەیرانیشدا هەروا

قسە خۆش و بلیمەتە

48 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 49

هونەری

ئەحمەد تاریق

داواكارم هەموو هونەرمەندان داوای پارەی زۆر بكەن، تا

قەدری هونەرمەندانی كورد بزانرێت

ئەمیر حەسەن برای ئەكتەری كۆمیدی ماهیر حەسەنە، ئەم دوو برایە هەر یەكەیان لەبوارێكی هونەریدا ناوبانگ و جەماوەریان دروست كردووە، بەاڵم بەدوو ستایلی جیــــاواز لەیەكتر، ماهیر بەكارەكتەرێكی كۆمیدی و ئەمیریش بەگۆرانی رۆمانســــی دوور لــــە جیهانی كۆمیدیا. بەتایبەت گۆرانی “تۆم خۆشــــدەوێ گوڵێ”. ناوبانگێكی زیاتری پێبەخشــــی. دوای چەندین ســــاڵ ژیان بەســــەردبردن لەئەوروپا، ئێستا بە یەكجاری ئەمیر حەسەن گەڕاوەتەوە سلێمانی و )سڤیل( ئەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ

ئەنجامدا.

كوردەكان ســــەرقاڵی ژیانێكی سادە و ساكار بووم.

جگـــە لەتـــۆ و ماهیـــر كێـــی تـــر لەخانەوادەكەتان هونەرمەندە؟

ئەمیـــر حەســـەن: تەنهـــا مـــن و ماهیـــر، ماهیـــر ســـەرقاڵی كاری هونەرییە و منیش

لەكۆتایدام. مەبەستت چییە لەكۆتایی داییت؟

ئەمیـــر حەســـەن: مەبەســـتم ئەوەیە واز لـــەكاری هونەری دێنـــم و دواین ئەلبوومم

باڵودەكەمەوە و دەوەستم. بۆچی ئـــەم بڕیـــارەت داوە؟ واتا

ئاهەنگیش ناكەیت؟ئەمیر حەسەن: نەخێر واز لەئاهەنگ و یاد و بۆنەكان ناهێنم، بەاڵم بۆ بەشـــداریكردنم لەهەر ئاهەنگێك بە یەك دەفتەر دۆالر كەمتر ناكـــەم، بۆیە داوای ئەم بـــڕە پارەیە دەكەم بۆئـــەوەی قـــەدری هونەرمەندانی كورد و هونـــەری كـــوردی بگیرێـــت و ئەوەندەش هانـــا بـــۆ هونەرمەنـــدە بیانییـــەكان نەبەن. داوای هونەرمەندێـــك هەمـــوو داواكارم ئەم بـــڕە پارەیە بكەن و لەقەدری هونەری كـــوردی كەم نەكەن. ئەم بڕیارەشـــم داوە، لەبەر ئەو فەوزایـــەی لەناو كاری هونەری دورست بووە، كەســـیش بەكاری هونەری ناژیت، ئێســـتاش و چەندین ســـاڵی دیكەش هونەرمەنـــد ناتوانـــێ بەهونەرەكـــەی بژی،

لەگەڵ چەند هۆكارێكی دیكەش. گۆرانی “تۆم خۆشـــدەوێ گوڵێ”

لەسەر كێت گوتووتە؟ئەمیر حەســـەن: بۆ كەس ئەو گۆرانییەم نەگوتووە بەتایبەتـــی، چونكە هۆنراوەكەی كاك هێمن نەقشـــبەندی نوسیویەتی، بەاڵم بێگومـــان زۆرن ئـــەو كەســـانەی خۆشـــم دەوێـــن، بەتایبەتـــی دایكـــم و خێزانەكەم و

منداڵەكەم. پڕۆژەی تازەت چییە؟

ئەمیر حەسەن: ســـێدیەكی تازەم ئامادە كـــردووە، بـــەاڵم لەم كاتـــەدا دڵ خۆش نیم بەباڵوكردنـــەوەی، چونكە كەس دڵی خۆش نییە بەبۆنەی ئەم باردۆخەی لەكوردستاندا

دروست بووە. هونەرمەند ماهیر حەســـەنی برات

لەماڵەوەش كەسێكی كۆمیدیە؟ماهیـــر كاكـــە بەڵـــێ ئەمیـــر حەســـەن: لەماڵـــەوەش و لەسەیرانگەكانیشـــدا هەروا

قسە خۆش و بلیمەتە.پێویســـت وەكـــو بۆچـــی

لەراگەیاندنەكان دەرناكەویت؟ئەمیر حەســـەن: حەز بەدەركەوتنی زۆر ناكەم، ئەوەندە بەسە كە هەوادارانت بە دڵ

گوێت لێ بگرن. لەئاهەنگە تایبەتییەكان بەشـــداری ئـــەو دەڵێـــن راســـتە ئـــەوە دەكەیـــت؟ هونەرمەندانـــەی لەئاهەنگـــەكان و بۆنەكان بەشداری دەكەن لەبەها هونەرەكەیان كەم

دەبێتەوە؟ئەمیـــر حەســـەن: هەرچەنـــدە 15 ســـاڵە تەنها ئاهەنگـــی بۆنە تایبەتییـــەكان دەكەم، وەكـــو نـــەورۆز و ســـەری ســـاڵ و یـــادی حیزبەكان، هیچ ئاهەنگێكی بووكگواستنەوە و گەعـــدەم نەكـــردووە، لەگـــەڵ ئەوەشـــدا ئـــەوە بەڕاســـت نازانـــم ئاهەنـــگ لەبەهای كەمبكاتـــەوە، هونەرمەنـــد هونەرەكـــەی چونكـــە لەنـــاو گۆمەڵـــگای ئێمـــەدا تەنهـــا ئاهەنگـــەكان هونەرمەنـــد دەژێنێـــت ئـــەوە بازرگارنـــی راســـتە، دەبێـــت هونەرمەنـــد بەهونەرەكەیەوە بكات و ئەمەش لەهەموو دنیـــادا رێگاپێـــدراوە، بـــەاڵم لێـــرە دەبێـــت هونەرمەنـــد دوكانی پاقلـــەی هەبێت یاخود دوكانی خەیاتی، ئینجا بەتوانی هونەرەكەی بەخێـــو دەكات. لەواڵتی ئێمـــەدا هونەرمەند

بەهونـــەر ناژیـــت، بۆیە دەبێت هەر ئاهەنگ بگێڕێت.

هاوڕێـــت نزیكتریـــن لەهونەرمەنـــدەكان كێیە؟ راســـتە تۆ زیانت

لەدەست هاوڕێ بینیوە؟ئەمیر حەســـەن: من ئـــەوەی بیرمە تەنیا كوشـــتە و زەرەرمەنـــدی دەســـتی برادەر بووم، چونكە هەتا ئێســـتا من بەدڵی جاران برادەرایەتـــی دەكـــەم، بەاڵم ئێســـتا پارە و پـــول روح و هەســـتی برادەرەكانمی داگیر كـــردووە، زۆر ســـەریان قاڵـــە و مەجالـــی هیچیـــان نییە بەداخەوە، خۆزگەم بەوســـا،

ئێمەی كورد هەر بەفەقیری جوانین. چۆنـــە تۆ و ماهیـــر لەیەك بواری

هونەریدا كارتان نەكردووە؟ئەمیر حەســـەن: هەڵبەت تەنیـــا رووداو بوو ماهیر لەم بوارەدا و خۆی دۆزیەوە و سەركەوتوو بوو و منیش لەگۆرانیدا، بەاڵم

نازانم تاچەند خەڵك لێم رازییە. تاچەند لەكارە هونەریەكانی خۆت

رازیت؟ ئایا گلەیت لەكەس هەیە؟ئەمیـــر حەســـەن: مـــن لەكارەكانی خۆم رازیـــم، چونكـــە هەســـت بەماندووبوونـــی خـــۆم دەكـــەم لەكارەكانمدا، گلەیشـــم تەنیا لەكۆمپانیـــاكان هەیـــە، كـــە دەچـــن بۆ الی هونەرمەند بۆ كڕینی ســـێدی و پارەشـــیان پێنییـــە، تەنیـــا كاســـبی بەهونەرمەندانـــەوە دەكـــەن، خـــۆم ئـــەوەم بەســـەرم هاتووە، دوو كۆمپانیـــا ئامـــادە بـــوون ســـێدیەكەم تاپـــۆی گوتـــی یەكێكیـــان بكڕنـــەوە، لـــێ خانـــووت الدادەنێم، ئەویتریـــش گوتی من ئۆتۆمبێلەكەمـــت ال دەخەوێنـــم! مـــن پێـــم نەفرۆشـــتن، هەردووكیانـــم رەفزكردوەوە، و خانووبـــەرەم نەدەاڵڵـــی مـــن چونكـــە ئێســـتاش هەیـــە، نەپێشـــانگای ســـەیارەم

سێدیەكەم هەر ماوە.

ژماره 259 2014/12/20 49

50 ژماره 259 2014/12/20

هونەری

عادل هەورامی ئاهەنگ رەتدەكاتەوە

پرشنگ رێكخراوێكی راگەیاند

سڤیل: زانا دزەییبە)س���ڤیل( ع���ادل هەورام���ی هونەرمەن���د ����ی راگەیان���د، داواكاری چەندی���ن ئاهەنگی

سەری ساڵی رەتكردۆتەوە.ع���ادل هەورامی بە)س���ڤیل(�ی گوت “س���ێ داواكاری ئاهەنگ���ی گ���ەورەم بۆ هاتووە بە بۆنەی س���ەری ساڵ، لەناوەوە و دەرەوەی كوردس���تان، بەاڵم من هەستی خۆم رێگام پێن���ادات ئاهەن���گ بك���ەم و گۆران���ی بڵێ���م و خەڵ���ك هەڵپ���ەڕن، م���ن داواكارییەكان���م رەتكردۆتەوە، چونكە پێموایە لەم كاتەدا كە برا پێشمەرگەكانمان لەشەڕدان و دایكانمان جەرگ س���وتاون، دەبێ���ت هونەرمەندانیش

واز لەم ئاهەنگانە بێنن”.هەروەها هەورامی ئاماژەی بۆ ئەوەشكرد، زۆر ح���ەز دەكات بچێتە ناو پێش���مەرگە و چ���ەك هەڵگرێت، “بەاڵم وا هەس���ت دەكەم

تائێستا پێشمەرگە پێویستی بەمن نییە”.

سڤیل: زانا دزەییتوان���ا پرش���نگ هونەرمەن���د خانم���ە رێكخراوێك���ی ب���ۆ ه���اوكاری و پاڵپش���تی

یەكتری هونەرمەندانی كوردی راگەیاند.پرش���نگ توانا، كە واڵتی سوید نیشتەجێیە “لەبەرئ���ەوەی راگەیان���د بە)س���ڤیل(�ی هاوكارییەكان���ی حكومەتی كوردس���تان بۆ هونەرمەن���دان لەئاس���تی پێویس���تدا نییە و ج���دی كاری هونەرییەكانی���ش كۆمپانی���ا ناك���ەن، لەبەرئ���ەوە بیرمان ل���ەوە كردەوە هەم���وو بكەی���ن، دروس���ت كۆمیتەی���ەك هونەرمەندان بەش���داری تێ���دا بكەن و ببنە ئەن���دام، پاش���ان بیكەی���ن بەرێكخراوێك���ی هونەری ب���ۆ هاوكاریكردنی هونەرمەندان، لەئێستادا هەموو پەیڕەو و پرۆگرامەكانمان

تەواو كردووە”.پرشنك توانا گوتیشی “ئێمە دەتوانین بەپێی پەی���ڕەو و پرۆگ���رام هەر ج���ارە هاوكاری هونەرمەندێك بكەین لەكارە هونەرییەكانیدا و پاش���ان چاالكی هون���ەری ئەنجام بدەین و بیرۆك���ە و پڕۆگرامی���ش بنووس���ینەوە، ئەم���ە خزمەتێكی گەورە ب���ە هونەرمەندان

دەكات”.

50 ژماره 259 2014/12/20

ژماره 259 2014/12/20 51

هونەری

لۆرین دەچێتەوە قامیشلۆ

تەنیا كەریم سیناریۆ بۆ خۆشەویستی شەمی سەردەم دەنوسێتەوە

سڤیل: زانا دزەییهونەرمەندی رۆژئاوای كوردستان لۆرین بەرزنجی بەگۆرانییەك دەچێتەوە

قامیشلۆ.لۆرین بەرزنجی، كە خەڵكی قامیشلۆیە و ئێستا لەواڵتی سوید نیشتەجێیە

بە)س���ڤیل(�ی راگەیان���د، گۆرانییە نوێیەكەی بۆ كوردس���تانە بەتایبەت بۆ قامیش���لۆ، گوتیش���ی “من دوو س���اڵ پێش ئێس���تا رۆشتمەوە بۆ

قامیش���لۆ گۆرانییەك���م بۆ گوت و بەخەڵ���ك و خاك و هەواكەی ش���ادبوومەوە، لەوێش گۆرانیەكم بۆ گوت و كلیپەكەم

باوكردەوە، بەاڵم ئەمجارە ش���ارەكەم پێویس���تی بەگۆرانیەك���ی دیكەی���ە، هەوڵ���دەدەم گۆرانیەكە لەئاس���ت ئ���ازار و برین���ی قامیش���لۆ و كۆبانێ

بێت”.لۆری���ن ك���ە لەرادیۆی س���وید بەش���ی نووچە پەیامنێ���ر و پێشكەش���كاری بەرنامەیە گوتی “چەندی���ن بەرنام���ە و راپۆرتم���ان لەس���ەر گەورەیی ش���ەڕی پێش���مەرگە و شەڕەڤانان

ك���ردووە، هەوڵم���ان داوە دەنگ���ی كورد و كورد جینۆسایدی

سڤیل: زانا دزەییدەرهێنەر “تەنیا كەریم” ئاش���كرای دەكات دروس���تكردنی لەب���ارەی بیرۆكەك���ەی فیلمێك لەس���ەر “شەمی سەردەم” كەوتۆتە س���ەر س���كە و لەبەهاری ئەمس���اڵدا وێنەی

دەگیرێت.

بۆت���ەوە و گوتی “بڕیارمان���داوە لەبەهاری ئەمس���اڵدا وێنەگرتن���ی فیلمەكە دەس���ت پێ بكەین، بەناوی )ش���ەمی س���ەردەم(، چونكە من ناچمە ناو داستانەكە، بەڵكو بەروانگەی خۆم وەكو دەرهێنەر كاری لەس���ەر دەكەم،

كە لەسیناریۆ و دەرهێنانی خۆمە”.

تەنی���ا كەری���م، دەرهێن���ەری فیلم���ی كچ���ی كاف���رۆش و لەلێدوانەكەی���دا ب���ۆ )س���ڤیل( دەمێك���ە ك���ە دەكات، ئ���ەوە ب���ۆ ئام���اژە داس���تانی هەب���ووە ئ���ەوەی بیرۆك���ەی “ش���ەم” بكاتە فیلمێكی س���ینەمایی، ئێس���تا ئامادەكاریی���ەكان ب���ۆ دەس���تپێكردن نزیك

ژماره 259 2014/12/20 51

52 ژماره 259 2014/12/20

رەنــگاوڕەنــــگ

كۆمیدییەكان تەمەنیان 10 ساڵ لەخەڵكی ئاسایی كەمترە

دوای مردن���ی ئەكت���ەری كۆمی���دی ئەمریك���ی »رۆب���ن ولیامز«، پزیش���كانی پەیمان���گای »م���اری ماكیل���ۆب«ی س���ەر بەزانكۆی كاس���ۆلیكی ئۆس���ترالی، توێژینەوەیەكی���ان لەب���ارەی راس���تی و دروستی ئەو قسەیە كردووە، كە دەگوترێت ئەكتەر و كەسایەتیە كۆمیدی���ەكان خەڵ���ك دەهێنن���ە پێكەنی���ن و لەناخ���ی خۆش���یاندا

دەگرین!!زانایان گەیش���توونەتە ئەو باوەڕەی ئەو قس���ەیە راس���تە و ئەو ئەكتەرانەی توانایەكی گەورەی بەپێكەنینخس���تنی خەڵكیان هەیە، زیات���ر ئەگەری ئەوەیان لێدەكرێت ل���ە تەمەنێكی زووتردا بمرن، چەندەی ئەو توانایەش���یان تێدا زیاتر بێ���ت، زیاتر ئەگەری زوو

مردنیان لێدەكرێت.لەك���ۆی 23 كەس���ایەتی كۆمیدی، كە وەك نمونە وەریانگرتووە، دوانزەیان لەتەمەنێكی زووتردا مردوون، بۆیەش لێكۆڵەرەوەكان گەیشتوونەتە ئ���ەو ب���اوەڕەی، تێك���ڕای تەمەن���ی ئەكت���ەر و كەسایەتیە كۆمیدیەكان ٦2 س���اڵە، لەبەرامبەر ٧2 س���اڵ تەمەن���ی خەڵك���ی ئاس���ایی، واتە نزیك���ەی 10 س���اڵ كەمتر لە خەڵكی

ئاسایی دەژین.

نەشتەرگەرییەكی جوانكاریی شكستخواردوو خستیە نەخۆشخانەوە

پزیش���كانی نەخۆش���خانەی »كۆنیكاو«ی بەرازیلی ئاشكرایان كرد، كە خانمە ئەكتەری تەلەفزیۆنی بەرازیلی »ئەندرێس���ا یوراچ« دوای ئەوە نەش���تەرگەریەكی جوانكاری شكستخواردووی بۆ ئەنجامدرا،

بارودۆخی تەندروستی تێكچوو و گەیەندرایە نەخۆشخانە.پزیش���كەكان گوتوش���یانە، ك���ە بارودۆخی تەندروس���تی ئەندرێس���ا ئێس���تا زۆر خراپ���ە و چۆتە حاڵەتی بێهۆش���یەوە، ئەم���ەش بەهۆی كاریگەرییە الوەكیەكانی ئەو نەش���تەرگەرییە جوانكارییە فاش���یلەی

بۆی ئەنجامدراوە.

ژماره 259 2014/12/20 53

رەنــگاوڕەنــــگ

شوی بەپێنج برا كرادووە و ناشزانێت كامیان باوكی كوڕەكەیتی!!

ئافرەتێكی الدێنشینی هیندی تەمەن 21 ساڵ بەناوی »راجۆ ڤێراما« لەیەك كاتدا شووی ب����ە پێنج برا ك����ردووە و ئێس����تا لەگەڵ هەر

پێنجیاندا لەیەك ماڵ پێكەوە دەژین.ئ����ەو خانەوادەیە، كە ل����ە پێنج مێرد و ژنێك پێكهاتوون، لە الدێیەكی هیندۆسی بچووك، لەباك����ووری هیندس����تاندا دەژین. ئێس����تاش منداڵێكیان هەیە و ئافرەتەكەش دەڵێ »نازانم

كام لەو پێنج برایە باوكی منداڵەكەمە«!!!ئافرەتەكە راش����یگەیاندووە، كە لەسەرەتادا كەمێك بەالیەوە ناخۆش بووە، بەاڵم ئێستا راهات����ووە و هەمووی����ان پێكەوە بەخۆش����ی دەژی����ن و ئەویش بە پێنج ش����ووەكەی زۆر بەخت����ەوەرە، جیاوازی لەنێوان هیچ كامیاندا ناكات!! مێردەكانیش����ی تەمەنی����ان )32، 2٨، 3٦، 19، 1٨( س����اڵە. راج����ۆ دەش����ڵێت »هیچ

كامیان غیرە لە یەكتر ناكەن«!!!

هاوژین جەمال: بەمنداڵی بە مەرجی هاروهاجی لە

كەناڵێك وەرگیرام

سڤیل: ئەحمەد تاریقجەم���ال، هاوژی���ن راگەیاندن���كار، خانم���ە ك���ە ه���اوكات دەرچووی بەش���ی موس���یكی پەیمانگای هونەرە جوانەكانە و نزیكەی 1٦ ساڵیشە لەناو راگەیاندن كار دەكات، بۆ سڤیل باس ل���ەوە دەكات، كە هون���ەر و راگەیاندن لەیەكەوە نزیكن و هەردووكیشیان بەالیەوە

خۆشەویستن و چێژی پێدەبەخشن.هاوژین، كە تەمەنی2٦ ساڵە، هەر لە تەمەنی 10 س���اڵیەوە بەبەرنامەی من���دااڵن لە رادیۆ و تەلەفزیۆنەوە دەس���تی بەكاری راگەیاندن ك���ردووە و دەش���ڵێ »ئەوكات ب���ە مەرجی هاروهاجی لەو كەناڵە وەرگیرام«. ئێستاش ه���ەم مامۆس���تایە و هەم بێ���ژەرە لە كەناڵی

.Esta تەلەفزیۆنیئ���ەو خانم���ە راگەیاندنكارە هاوس���ەرگیریی ك���ردووە و لەب���ارەی مەرجی ش���ووكردنی ئەوكاتیشی دەڵێ »ئەوە مەرجی من نەبوو،

مەرج���ی باوك���م ب���وو، ك���ە دەبێت ل���ەكاری هونەری و كاری راگەیاندن بەردەوام بم«!!

هاوژی���ن نیگەران���ە، ك���ە لەن���او هەندێ���ك لە راگەیاندن���كار ئافرەت���ی راگەیاندنەكان���دا پێندرێ���ت و زۆرج���ار وەك ماف���ی خ���ۆی

مرۆڤ���ی پل���ەدوو مامەڵەی لەگ���ەڵ دەكرێت، ب���ەاڵم لەب���ارەی دی���دی خەڵك ب���ۆ ئافرەتی رۆژنامەن���وس دەڵ���ێ »خەڵ���ك بۆچوون���ی بەرامبەر ئافرەت���ی رۆژنامەنوس گۆڕاوە و

ئێستا رێز لە كارەكەی دەگرن«.

54 ژماره 259 2014/12/20

هاوێنە

پشتیوان عەبدوڵاڵ

گریانی سەرۆكەكان .. لە هێزی هەست و سۆزی مرۆییەوەیە یان الوازییە؟

فرمێس���ك گەر هی خۆش���ی بێت، س���اردە، بەاڵم گەر فرمێس���كی خ���ەم بێت، ئەوا گەرمە. مێژوو رووبارێك فرمێس���كی سەركردەكانی لە هەڵوێس���تی جیاجیادا تۆماركردووە. كاتێك سەركردەی واڵتان فرمێسك دەڕێژن، زۆری لەب���ارەوە دەگوترێ���ت، كە ئایا ئ���ەم گریانە لە بەهێزی هەس���ت و س���ۆزی مرۆییەوەیە، یان

لە الوازییە.سەرۆكەكانی دونیاش هەروەك ئێمەمانان مرۆڤ���ن و خ���اوەن هەس���ت س���ۆزن. بۆی���ە ژیان���دا لەس���اتەكانی لەس���اتێك زۆرج���اران وەك مرۆڤ هەس���تیان دەبزوێت و دەگریێن. فرمێس���كەكانیان و گری���ان زۆرج���اران ش���اردراوەیە و هەندێجاری���ش ئاش���كرایە و خۆیان بۆ راناگیرێ لەبەردەم چاوی كامێراش دەس���ت بەگری���ان دەك���ەن. گریانەكانیش پتر دەرب���ڕی هەس���ت و س���ۆزی خەفەك���راون،

هەندێجاریش دەربڕی ترس و تۆقینە.هەندێك لە سەركردەكان لەگەڵ گریانیاندا، گەلەكەیان و تەواوی دونیاش دڵیان پڕدەبێت و لەگەڵ���ی هاوس���ۆز دەبن. هەندێ���ك گریانی تری س���ەركردەكانیش هەیە، كە مەگەر تەنیا لەب���ەر بەزەییپێداهتن���ەوە بە حاڵی پەش���ێوی بارودۆخی شەخس���ی سەركردەكە بێت، نەك هاوس���ۆزی لەگەڵ ئ���ەو بابەت���ەی بەهۆیەوە گری���اوە، بەتایبەت گریان���ی دیكتاتۆرەكان، كە

هیچكات س���ۆزی گەلەكەیان و جیهانیش���یان نەبزواندووە.

"یاس���ر عەرەفات" بەردەوام بۆ فەلەس���تین دەگری���ا، "حوس���نی موباڕەك"ی���ش ئەوكات���ە گریا، كە كوڕەكانی خۆی لەنێو زینداندا دیت. "سەدام حوس���ێن" ئەو دەمە گریانی هات، كە هاتە س���ەر گۆڕی ع���ودە و قوس���ەی لەكاتی

كوشتنیاندا لەئۆپەراسیۆنێكی ئەمریكیدا."موعەمەر قەزاف���ی" لەكاتی گرتنی لیبای و كەوتنە بەردەس���تی شۆڕش���گێڕەكان دەستی بەگری���ان ك���رد. ش���ا عەبدوڵ���ای دووەم���ی پادش���ای ئەردەنیش، لەكاتی س���ەردانیكردنی گۆڕی س���ەركردەی عەلمانی توركی "مستەفا كەمال ئەتاتورك" لە ئەنقەرە دەستی بە گریان

كرد و نەشزانرا بۆچی دەگری؟!!س���ەرۆكی بۆتەفلیق���ە"ی "عەبدولعەزی���ز جەزائیر، لەكاتی مردنی سەرۆكی پێشووتری جەزائیر "ه���ەواری بۆمەدین" خۆی بۆ نەگیرا و گری���ا. ه���ەروەك "جەم���ال عەبدولناس���ر"ی سەرۆكی میسر لەبەردەم جەماوەردا بەهۆی دۆڕانە ئابڕووبەرەكەی ش���ەڕی 19٦٧ لەگەڵ

ئیسرائیل گریا.س���ەركردەی نەس���ڕوڵا"ی "حەس���ەن حزبوڵ���ای لوبنانی، كاتێ���ك هەواڵی كوژرانی كوڕەك���ەی لەیەكەم ش���ەڕی نێ���وان حزبوڵا و ئیس���رائیلدا بەدەس���تی جولەكەكان بیس���ت،

دەستی بە گریان كرد."ئەحم���ەدی نەژاد"ی���ش ئەوكات���ە گری���ا كە

هاوڕێكەی )هۆگۆشافێزی سەرۆكی فەنزوێا( كۆچ���ی دوایی كرد. خومەینی لەس���اڵی 19٧9 كاتێ���ك دوای شۆڕش���ی ئیس���امی گەڕایەوە

تاران، دەستی بە گریان كرد. مردن���ی لەكات���ی پۆتی���ن" "فادیمێ���ر مامۆس���تاكەی كە فێ���ری تایكواندۆی كردبوو و سااڵنێك لەگەڵی بوو، گریا و زۆر بەمردنی

مامۆستاكەی دڵگران بوو."ج���ۆرج ب���ۆش"ی باوك ئ���ەو كات���ە گریا، كە كۆش���كی سپی بەجێهێش���ت، وەلێ "جۆرج بۆش"ی كوڕ ئەو كاتە گریا، كە بینی هەردوو تەالرەك���ەی س���ەنتەری بازرگان���ی نیویۆرك لەكردەوە تیرۆرستییەكەی 11ی سپێپتەمبەر داڕوخان و هەزاران كەس بەهۆیەوە گیانیان لەدەس���تدا، ل���ەم گریانەی���دا، جیه���ان لەگەڵیدا

هاوسۆز بوو."ئۆبام���ا" لەكات���ی وتارێك���ی س���ەبارەت بە قوتابخان���ەی قەس���ابخانەكەی قوربانیان���ی ش���اری ل���ە ه���وك" "س���اندری س���ەرەتایی نیوتاون���ی س���ەر ب���ە ویایەت���ی "كینیكتیكت" گری���ا، كە ژمارەی���ان 2٦ مامۆس���تا و قوتابی ب���وون. هەروەه���ا كاتێكی���ش ب���ۆ دووەم جار هەڵبژێردرای���ەوە و بەس���ەر "می���ت رۆمنی"دا س���ەركەوت، لە وتارەكەیدا نەیتوانی بەس���ەر هەس���تەكانی خۆی���دا زاڵ بێ���ت و فرمێس���ك

لەچاوەكانی رژانە خوارەوە.س���ەرۆكە هەژارەكەی بەرازیل "دا سیلڤا"، یەكێك���ە لەو س���ەركردە دەگمەنان���ەی لەزۆر

ژماره 259 2014/12/20 55

هاوێنە

باراك ئۆباما

دا سیلڤای سەرۆكە هەژارەكەی بەڕازیل

شا عەبدوڵاڵی شانشینی ئەردەن

مەحمودی ئەحمەدی نەژاد

مەسعود بارزانی

حەسەن نەسڕوڵاڵی رێبەڕی حزبوڵاڵی لوبنانی

هەڵوێس���تی جی���اوازدا گریاوە. كاتێك س���اڵی 2002 دوای س���ێ جار شكس���ت، سەركەت و ب���ووە س���ەرۆكی بەرازیل، گری���ا و گوتی، كە جارەكان���ی پێش���ووتر ه���ەژارەكان متمانەیان پێنەب���ووە، بۆی���ە س���ەرنەكەوتووە. جارێك���ی ت���ر لەبەرامبەر جەماوەرێكی زۆر لەش���وێنی لەدایكبوونەك���ەی گری���ا، كاتێ���ك باس���ی ل���ە و منداڵیەت���ی س���ەردەمی یادەوەریەكان���ی هەژاری خۆی دەكرد. جارێكی تر شاعیرێكی پێیگ���وت لەخۆشەویس���تیان خ���ۆی، زێ���دی "ت���ۆ ئەو س���ەرۆكەیت ك���ە زۆرتری���ن رادەی خۆشەویستیت لەدڵی گەلەكەتدا هەیە"، دا سیلڤا خۆی بۆ نەگیراو گری���ا. جگە لەم حاڵەتانەش دوو ج���اری ت���ر ل���ە بەرنام���ەی تەلەفزیۆنیدا گریاوە، كاتێك باس���ی لەبارودۆخی ئابووریی

واڵتەكەی كردووە."سەرۆك مەسعود بارزانی" تاكە سەرۆكێكی كوردە كە لە زۆر هەڵوێستی جیاوازدا گریاوە

و هەستەكانی خۆی بۆ خەفە نەكراوە، جارێك لەكاتی پێشكەشكردنی شانۆگەری شەهیدانی هونەرمەن���دی لەدەرهێن���ەری ش���وبات 1ی كۆچكردوو حوس���ێن میس���ریدا، كە سەرۆك ج���ەالل" "م���ام س���ەرۆك لەت���ەك بارزان���ی دانیشتبوو، پێكەوە فرمێسك زایە چاوەكانیان

و گریان. س���ەرۆك بارزانی چەن���د جارێكی دیكەش ئ���ەو گریانەی لێ بین���راوە، لەكاتی هێنانەوەی ش���ەهیدانی و ئەنفالك���راوەكان رووفات���ی كوردستان گریاوە. جارێكی دی لەكاتی بیستنی شیعرێك لەسەر ئەنفال دەستی بەگریان كرد. كاتێك داعش پەالماری دڕندانەی ش���ەنگال و دەوروبەریدا و سەدان هەزاریان ئاوارە بوون، "بابا شێخ" دەسەاڵتی بااڵی ئاینی و سەرۆكی جڤاتی روحان���ی ئێزیدیان دەگێڕێتەوە، كاتێك چۆتە الی بارزانی، ریشی گرتووە و گریاوە، تەنان���ەت ئەوان���ەی ل���ەوێ بوون���ە هەموویان

بەكاریگەری���ی ئەو دیمەن���ە گریاون. هەروەها كاتێكیش س���ەردانی ئاوارەكانی )ش���ەنگال(ی ك���رد و لەو دۆخە ناهەم���وارەدا ئەوانی بینی،

دیسانەوە بۆیان گریا.لەكات���ی بارزان���ی، س���ەرۆك هەروەه���ا ل���ە كۆبان���ێ پێش���مەرگەكانی گەڕان���ەوەی وتارێك���دا ئام���اژەی بەوەدا، كە ئ���ەو دووجار گریاوە، لەكاتی رۆیش���تنی پێش���مەرگەكان و پێشوازیكردنیان لەالیەن كوردی باكوورەوە، هەروەها لەكاتی گەڕانەوەیان و باوەشكردنیان

بە كەسوكاریاندا، دیسانەوە گریاوە.ماتەمین���ی لەچل���ەی بارزان���ی نێچیرڤ���ان كاكەی���ی فەلەكەدی���ن گ���ەورە رووناكبی���ری

دەستی بەگریان كرد.ئیت���ر گری���ان حاڵەتێك���ی زۆر ئاس���اییە و زۆربەی مرۆڤ���ەكان تەنانەت دڵدارەكانیش لە ساتێك لە ساتەكانی ژیانیاندا دەست بەگریان

دەكەن.

56 ژماره 259 2014/12/20

شەموان

بەرپرس و كرسمسچەند رۆژێكی كەم ماوە بگەینە سەری ســـاڵ و شـــەوی ئاهەنگی كرسمس. بۆیە هەر لـــە ئێســـتاوە بەرپرســـەكانمان كێچ كەوتۆتە كەوڵیان عەجمانیان نەماوە. هەر بابایە ڤیزا پەیدا دەكات و فرۆكە بۆ گەشت دابین دەكات، تا دوور لە خەم و خەفت و رۆتیناتی ژیان لە كوردســـتان خۆشترین شـــەوی ئاهەنگی كرســـمس لە دەرەوەی واڵت بەسەرببەن. زۆرترین ئەو واڵتانەی دەیانـــەوێ گەشـــت و كرسمســـی لێبكەن واڵتـــی عەربین، وەك لوبنـــان و مەغریب و تونس و هەندێكیشـــیان توركیا. زۆر لە بەرپرســـەكان هەوڵـــی دابنیكردنی ڤیزای مەغریبیان داوە، چونكە خۆشترین واڵتی عەرەبییـــە بـــۆ گەشـــتوگوزار و ئاهەنگی كرسمس، زۆریش لە كوردستان دوورە. ئەوانی تریش خۆیان رەگەزنامەی واڵتانی

ئەورپیان هەیە. و كارگێڕیـــی بەرپرســـە هەڵبەتـــە دەدەن، هـــەوڵ زیاتـــر سیاســـییەكان ئەگینـــا بەرپرســـە ســـەربازییەكان لەبەر شـــەڕی داعش ناچارن لەگەڵ داعشـــدا لە بیابانی چۆڵ و ســـارد و تاریكدا ئاهەنگی

كریسمس بگێڕن.ئەمـــەش لـــە كاتێكیـــدا كـــە حكومـــەت بریاریـــدا ئەو ســـاڵە ئاهەنگی كریســـمس لە كوردســـتان ســـاز نەكات، بەهۆی ئەو بارودخ و قەیرانەی كوردســـتانی گرتۆتە، لە شـــەڕ و قەیرانـــی دارایی و..هتد. ناچار خەڵكـــی كوردســـتان ئـــەوەی حـــەزی لە ئاهەنگـــە دەبێ لە ماڵەكەی خۆیدا ئاهەنگ بگێـــڕن، )ئەگـــەر كارەبـــا هەبێـــت( یـــان

لەهەر ریســـتورانت و هۆڵ و ئوتێلێك كە ئەمەشـــیان زەحمەتە، چونكە خەڵك وەك

بەرپرسەكان گیرفانیان پڕ و گەرم نییە.بـــۆ كرســـمس ئاهەنگـــی هەرچەنـــدە خەڵكی كوردستان تەنیا شەوێكە، ئەویش ئەگەر بتوانێ بەشـــداری تێدابكات، بەاڵم بـــۆ بەرپرســـە گیرفـــان گـــەرم و پڕەكان لـــەو خۆیـــان بەكەیفـــی و هەفتەیەكـــە هەفتەیەدا شەوانە كەیف و سەفا و )حیلم حیتكانـــێ(ی خۆیان دەكەن، بە بێ ئەوەی بیـــر لە هیـــچ بكەنەوە، زەڕەیـــەك زەوقی كوردســـتان ئەخبارەكانـــی بـــە خۆیـــان تێـــك بـــدەن. جیالـــەوە ئـــەو مەســـئول و بەرپرسانەی لە ماڵەوە )ئۆمەرن(، ناچارن خاو خێزانەكانیانی خۆشـــیان بۆ گەشـــت و كرسمســـی دەرەوە ببـــەن. ئەوانەشـــی حەزیان لە ئازادی تاكە كەســـیە، هەڵبەتە بەتەنیـــا دەچـــن و خۆیان تێـــر دەكەن لە كەیـــف و بەزم و رەزم و ســـەفا. ســـەرو دەفتەرێكیـــش ســـەرف كـــەن و تەقـــەی سەریان دێت و الیان ئاساییە و سوویان لێ نابێتەوە، چونكە بۆ خۆشبەختی خۆیانە. بەدبەختـــی كوردســـتان بـــەاڵم خەڵكـــی ئەگەر شـــەوی سەری ســـاڵ 100 دۆالر ســـەرف كەن، هەفتەیەك لە خەفەتی سەد دۆالرەكـــەی عەجمانیـــان نامێنـــێ و تـــام لە خۆشـــی كرسمســـەك ناكـــەن. چونكە رەنگە سەد دۆالرەكە بااڵنسی مەسروفی

مانگانەیان تێكبدات.بۆیە هەر لە ئێستاوە )هەپی كرسمس( بۆ بەرپرسەكانمان و شەوێك و خەوێكی

خۆشیش بۆ خەڵكی واڵتەكەمان.

پشتیوان عەبدوڵاڵ