ค�ำนยม

ผมขอขอบคณรองศาสตราจารยศภฤกษ สนสพรรณ ทอนญาตใหคณะกรรมการจรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลย

ขอนแกน พมพบทความของทานจ�านวนหนงขนอกครง เพอสนบสนนและสงเสรมงานของคณะกรรมการจรรยาบรรณฯ

รองศาสตราจารยศภฤกษฯ ปฏบตหนาทในฐานะสมาชกคณะกรรมการจรรยาบรรณฯ อยางสรางสรรคดเยยม

เชนเดยวกบกรรมการทกทานทใหเกยรตรวมงานกบผมมาโดยตลอด

ในการสนทนาในคณะกรรมการจรรยาบรรณฯ วนหนง รองศาสตราจารยศภฤกษฯ ไดปรารภวา ทานเคย

เขยนบทความไวจ�านวนหนงเกยวกบจรรยาบรรณ ผมขอดทนท ซงทานกกรณารบจดสงไปใหดทกเรอง รวมทง

บทความ 2 เรอง ททานเคยน�าเสนอในทประชมวชาการแตยงมไดตพมพ ปรากฏวาบทความเหลานนเคยตพมพ

ในวารสารศกษาทวไป มหาวทยาลยขอนแกน ซงตพมพระหวาง พ.ศ. 2551 – 2557 และเลกพมพไปแลว

ทงๆ ทเปนวารสารทมประโยชนมาก ประกอบดวย บทความวชาการ บทความวจย บทความปรทรรศ มการถอดบทเรยน

เพอการเรยนร การสนทรยพฒนา ตลอดจนการแนะน�าหนงสอ

ผมไดเสนอตอคณะกรรมการจรรยาบรรณฯ วา นาจะรวบรวมบทความของรองศาสตราจารยศภฤกษฯ

ตพมพขนเปนรปเลม มฉะนน กจะเลอนรางหายไปเพราะอยในวารสารทเลกพมพไปแลว ทงน เพราะผมเหนวาบทความ

ของรองศาสตราจารยศภฤกษฯ มคาอยางสงในการเสนอเรองจรรยาบรรณในแงของจรยธรรมและคณธรรมบนพนฐาน

ของพทธปรชญา นาจะเปนประโยชนแกประชาคมมหาวทยาลย ทงทรบผดชอบดานจรรยาบรรณโดยตรง ตลอดจน

คณาจารย บณฑต และนกศกษาโดยทวไป

ผมขอขอบคณคณะกรรมการจรรยาบรรณฯ ทเหนดวยกบผม มหาวทยาลยขอนแกนทจดสรรงบประมาณ

ในการตพมพ รองศาสตราจารยศภฤกษ สนสพรรณ ทคดสรรบทความของทาน 6 เรอง ทเคยตพมพแลว บวกกบ

อก 2 บทความทยงไมเคยพมพมารวบรวมพมพในหนงสอเลมน ทงๆ ทผมอยากใหพมพบทความของทานทพมพแลว

จ�านวน 20 เรอง การททานคดสรรเพยง 8 เรอง มารวบรวมพมพในครงนแสดงใหเหนถงความพถพถนของทานทเลอก

บทความททานเหนวาดทสดจรงๆ มาเสนออกครงหนง

ผมขอขอบคณฝายเลขานการ คณะกรรมการจรรยาบรรณฯ ทไดด�าเนนการจดพมพหนงสอเลมน ซงผม

หวงวาจะเปนประโยชนแกประชาคมมหาวทยาลยขอนแกนทงมวล

เตช บนนำค

ประธานคณะกรรมการจรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลยขอนแกน

และอปนายกสภามหาวทยาลยขอนแกน

มกราคม 2562

ก

ค�ำน�ำ

บทความทปรากฏในเอกสารฉบบนจ�านวน 8 เรอง สวนใหญเปนบทความทเคยตพมพในวารสารศกษาทวไป

ของมหาวทยาลยขอนแกน ทผลตขนในระหวางป พ.ศ. 2551– 2557 โดยไดคดสรรจ�านวน 6 บทความ

จากทงหมดทผเขยนไดเขยนไวทงสน 20 บทความ ผนวกกบอก 2 บทความทเคยน�าเสนอในการประชมวชาการ

สาระของเนอหาเหลาน ผเขยนไดแรงบนดาลใจมาจากแนวคดของ “บณฑตอดมคตไทย” ทก�าเนดขนในราวป พ.ศ. 2545

แนวคดดงกลาวมเปาหมายทจะผลตบณฑตเชงอดมคตใหมทงความรและปญญาในแนวพทธ โดยอาศยการหลอหลอม

เนอหาทางวชาการในศาสตรตางๆ เขากบหลกธรรมในศาสนาพทธใหมความสอดคลองและกลมกลนกน จากเรยบงาย

ในระดบจรยธรรม คณธรรม ขนไปจนถงระดบศลธรรม หลกธรรม และสจธรรมในการด�ารงชวต ผานการบมเพาะ

ดวยปญญาเชงพทธทงสามระดบ อนไดแก สตตมยปญญา จนตามยปญญา และภาวนามยปญญา

บทความดงกลาวเปนผลพวงของการบมเพาะภมปญญาทเนนจนตามยปญญาเปนส�าคญเพอเปนตวอยาง

อกทงจดประกายใหผเรยนและผสอน รวมทงผมโอกาสไดอานบทความเหลานนเกดปญญาดวยการคดทเปนระบบ

แตกมไดละเลยเนอหาสาระทางวชาการทเกยวของกบการเรยนการสอนทสอดคลองกบศาสตรนนๆ แตอยางใด

ในโอกาสทผเขยนเปนหนงในคณะกรรมการจรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลยขอนแกน คณะกรรมการ

จรรยาบรรณฯ เลงเหนวาบทความเหลานนมความสอดคลองกบเนอหาเชงจรยธรรม คณธรรม ซงอาจจะเปนประโยชน

ตอผทเกยวของและมภารกจอยในแวดวงของสถาบนการศกษา และกอใหเกดแรงจงใจหรอแรงบนดาลใจใหหนมาสนใจ

ในเรองจรรยาบรรณ จรยธรรม คณธรรม เพอเสรมสรางและปลกฝงสงเหลานใหมในตนหรอในองคกรทตนมสวนรวมได

อกทางหนง

และสดทายทส�าคญซงมอาจละเลยทจะกลาวในทน คอ ผ เขยนใครขอขอบพระคณคณะกรรมการ

จรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลยขอนแกน เปนอยางสง ทเปดโอกาสใหผลงานดานจรยธรรม คณธรรม ซงเคยสราง

ไวแลวในอดตถกน�ามาเผยแพรตออกวาระหนง

รองศำสตรำจำรยศภฤกษ สนสพรรณ

ข

สำรบญ

หนำ

ค�ำนยม ก

ค�ำน�ำ ข

สำรบญ ค

รำยชอคณะกรรมกำรจรรยำบรรณ ประจ�ำมหำวทยำลยขอนแกน ง

ควำมคดเชงส�ำนก 1

ดชนชวดคณธรรมจรยธรรมดวยมงคล 38 5

ทศนคตในกำรเลอกดชนชวดคณธรรม จรยธรรมจำกมงคล 38 โดยนกศกษำชนปท 1 ของมหำวทยำลยขอนแกน 10

มงคล 38 ประโยชนทบคคลในวงกำรศกษำควรไดรบ 16

บญกรยำวตถ 10 กบกำรเรยนกำรสอน 22

เสยงดนตร : สนทรยแหงสจธรรม 25

จรยธรรมทยงยนส�ำหรบระบบสงแวดลอมกบมวลมนษย 30

สตวแพทยศำสตร : ศำสตรแหงเมตตำธรรมแดเดรจฉำนภม 34

ค

รายชอคณะกรรมการจรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลยขอนแกน

ดร.เตช บนนำค ประธำนคณะกรรมกำร

นำยประเสรฐ เขยนนลศร กรรมกำรผทรงคณวฒ

นำยสมนก เนนทรำย กรรมกำรผทรงคณวฒ

ศำสตรำจำรยสขชำต เกดผล กรรมกำรผทรงคณวฒ

รองศำสตรำจำรยศภฤกษ สนสพรรณ กรรมกำรผทรงคณวฒ

รองศำสตรำจำรยไพบลย ดำวสดใส กรรมกำร

ผชวยศำสตรำจำรยลขต อมำตยคง กรรมกำร

รองศำสตรำจำรยวรำงคณำ สงสทธสวสด กรรมกำร (ปฏบตหนำทแทนประธำนสภำพนกงำน)

นำยสถตย แกวบดตำ กรรมกำรและเลขำนกำร

นำยบญชย อองแสนค�ำ ผชวยเลขำนกำร

นำงสำวทรงสดำ ถงแกว ผชวยเลขำนกำร

รายชอคณะกรรมการจรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลยขอนแกน รายชอคณะกรรมการจรรยาบรรณ ประจ�ามหาวทยาลยขอนแกน

ดร.เตช บนนำค ประธำนคณะกรรมกำร

ง

1จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ความคดเชงส�านก

(Sense Thinking)

อำรมภบท ในบรรดาการคดทงหลาย คนทวไปในยคสมยนมกศกษาเรยนรหลกการคดจากปราชญทางตะวนตก ต�าราการคด

วเคราะหหลากหลายทมการพมพเผยแพรอยางเปนระบบจากซกโลกดงกลาว ท�าใหมนษยอาศยแนวคดเหลานนสรางสรรค

สงตางๆ ทงในรปวตถและนามธรรมไดมากมาย แนวคดในยคปจจบนทแบงประเภทการคดวเคราะหไดอยางคอนขางลงตว

และเปนทยอมรบโดยแนวความคดทางตะวนตก อนไดแก ความคดสรางสรรค (creative thinking) ความคดเชงวพากษ (critical

thinking) ความคดเชงกลยทธ (strategic thinking) หรอความคดเชงมโนทศน (conceptual thinking) เหลานนบวาเปนแนวคด

ทมอทธพลสงยง จนอาจกลาวไดวา เปนแนวคดชน�าใหเกดพลวตทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ รวมไปถงการด�าเนนชวต

ทงรปแบบปกต อปกต และเชงอดมคต

แตการคดวเคราะหมววฒนาการไมแตกตางเฉพาะ

ทางตะวนตกเทานน นกปราชญหรอเมธทางซกโลกตะวนออก

ทมผ คนในประเทศเราไดรบอทธพลมาตงแตสมยพทธกาล

(โยนโสมนสการ) ยครงโรจนของจน (ขงจอ เลาจอ) เรอยมาจนถง

ยคปจจบน (ระพนทร นารถฐากร และกฤษณามรต) ยงคงม

ผใฝรท�าการศกษาและสบทอดหลกคดเหลานใหคงอย อกทง

ยงใชหลกคดทงแนวตะวนตกและตะวนออกน�ามาเปรยบเทยบ

เพอหาจดเดนจดดอยหรออาจน�ามาหลอมรวมเพอสรางแนวคด

เชงอดมคตในทสด จวบจนปจจบนจงคลายกบวามนษยเรา

คงไมตองววฒนาการในเรองการคดวเคราะหกนอกตอไปเพราะ

นกคดเหลานนไดคนพบสงทลงตวไวใหเรยบรอยแลว แตวสย

ของความเปนมนษยการหามความคดคงจะเปนเรองทยาก

หรออาจกลาวไดวาเปนไปไมไดในทางปฏบต เนองเพราะมนษย

มจตทพรอมจะคดอย ตลอดเวลา ดวยเหตดงกลาวผ เขยน

จงสบโอกาสทจะน�าเสนอแนวคดทอาจจะเหมอนหรอใกลเคยง

หรอแตกตางกบแนวคดของผรในอดต ทงนเพอเพมเตมเสรมแตง

กระบวนการคดใหเกดความหลากหลาย และเปดสนามแหงการ

แลกเปลยนทศนคตซงกนและกนระหวางผเขยนกบผทมโอกาส

ไดอานบทความน

ควำมรสกนกคดของมนษย สงมชวตทเปนมนษยและสตวจะประกอบดวย

กายหยาบทปรากฏเปนองคาพยพใหเราไดเหนและสมผสได

แตมนษยยงมจตใจอกสวนหนงซงเปนองคประกอบอนส�าคญยง

ทท�าใหสามารถใชในการนกคดจนเกดอารมณความรสกทางใจ

รวมทงเกดจนตนาการอนน�าไปสการสรางสรรคสงตางๆ

ไดอยางมากมาย ในทางวทยาศาสตรการคดเกดจากกลไก

การท�างานของสมอง แตในทางพทธศาสนานนพบวาการคดเกดจาก

จตเปนตวกระท�า แตไมวาจะเชอตามแนวทางใดทงสองแนวทาง

คงเปนเหตปจจยตอกนทท�าใหการคดในตวมนษยทกคนยงคง

ด�าเนนไปอยางไมหยดยง มใครสามารถตอบค�าถาม (ดวยตนเอง)

เหลานไดบางหรอไม เชน เรารสก (หรอจ�าได) หรอไมวาตาเหน

รปหรอสงตางๆ แลวรสกวาสงนนคออะไรตอนอายกขวบ รตววา

ถกพอแมอมครงแรกเมอใด และเรมสอดวยค�าพดค�าแรกในชวต

แบบรความหมาย วนไหน เวลาใด ถาใครตอบค�าถามเหลานได

ถอวาผนนเปนบคคลพเศษทมอจฉรยะในดานความจ�ายอนอดต

เปนเลศ แตถาตอบไมได กถอวาเปนเรองปกตวสยของธรรมชาต

แหงความเปนมนษย เหตผลงายๆ กคอ ลมไปแลว หรอไมสามารถ

จ�าได หรอไมเคยคดทจะจ�าเพราะวาเปนเรองไรสาระ (nonsense)

แตถาเราคดในมมกลบวาจะเปลยน nonsense ใหเปน “sense”

ซงในทนจะขอใหแปลเปนภาษาไทยวา “รสกหรอส�านก”

เพราะเลงเหนวาสงนเปรยบเสมอนเปนกรรมวธ และคลงขอมล

ความรทถกซอนไวในอะไรสกอยางหนง แตสามารถเรยกยอน

กลบมาใชไดอยางไมจ�ากด นาจะเกดประโยชนอะไรไดบาง

ในบทความนจงอาศยจดก�าเนดจากค�าวา “sense” เปนตวสราง

องคความรทางดานการคด ทงนกเพอใหค�าวา “common

sense (สามญส�านก)” ทแตละทานรความหมายกนดอยแลว

มคณคาควรแกการน�ามาใชใหมากเขาไว

ควำมคดเชงส�ำนก ถาจะใหค�านยามของความคดเชงส�านกกจะกลาว

ไดวา “เปนความคดทอาศยความรสก (sense) เขาไปรบร

ความจรงทปรากฏทางตา ห จมก ลน กาย ใจ ทเกดเฉพาะหนา

หรอขณะจตนน แลวสะทอนความรสกทงรปธรรม และนามธรรม

ทไดจากการเรยนรตอสงทมาปรากฎออกมาใหไดมากทสด”

โดยอาศยองคประกอบ 4 สวน ซงเชอมโยงเปนขนเปนตอน

ดงแสดงในแผนภาพรปท 1

2 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ในสวนแรกของแผนภาพดงกลาวเปนสวนทเขาใจได

โดยงายวา ถาตองการหรอสนใจในเรองใดๆ เรากยกค�าหลกหรอ

สงนนๆ (สมมตบญญต) ขนมาเปนตวตงกอนเปนอนดบแรก

แลวนยามค�าหลกใหเขาใจตรงกน ระหวางผอธบายและผถก

อธบาย หรออธบายใหตวเราเองเขาใจแจมแจงคนเดยวกอนกได

จากนนจะแจกแจงรายละเอยด (พรรณนา) ถงทมาหรอเหตปจจย

ของการเกดและการคงอยของสงนน ส�าหรบสวนสดทายคอ

senses จะเปนสวนส�าคญทสด สามารถแบงออกเปน sense

หลกๆ ไดอก 4 กลม ดงแสดงในแผนรปภาพท 2

ในสวนท 4.2 คอ Professional Sense (ส�านกทาง

วชาการวชาชพ) ยงสามารถพจารณาค�าหลกทแตกออกไป

สมพนธกบ sense ยอยๆ หรอ ศาสตรตางๆ ไดหลากหลายตาม

ประสบการณหรอสงทสามารถน�ามาเชอมโยงกนอยางมเหตผล

แตจะเชอมโยงกนไดมากหรอนอยขนอยกบคลงขอมลทถกสงสม

ไวในอะไรสกอยางหนงของแตละบคคล เพอความเขาใจในการใช

ความคดเชงส�านก ตวอยางตอไปนจะเปนการประยกต โดยเรมจาก

สงทคนทวไปสามารถเขาใจไดงาย และตวอยางทคอนขางยาก

โดยจะสรปไวในตารางท 1 และ 2 ดงน

1. Keywordค�าหลก ระบบ สงทยกขนมาพจารณา

หลกการ การกอก�าเนด โครงสราง

ส�านก ความคด ความรสกทเกดขน

นยาม ความหมาย ค�าจ�ากดความ

2. Definition 3. Principle 4. Sense

รปท 1 แผนภาพแสดงองคประกอบหลกของการคดเชงส�านก

4.1 Common Senseสามญส�านกของคนทวไปทม ตอสงนน

มโนธรรมส�านก สงซงจะน�ามา สงสอนตนเองใหเปนคนด หรอท�าใหตระหนกถงความด-ชว

ส�านกทางจตวญญาณ เปรยบเทยบใหเหนสจธรรมระหวางตวเองกบสงทก�าลงพจารณาวาเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร (อปมาอปไมย)

ส�านกทางดานวชาการวชาชพ/อาชพ ทผนนเคยผานประสบการณมา

4.2 Professional Sense 4.3 Morality Sense 4.4 Spiritual Sense

รปท 2 แผนภาพแสดง Sense หลกของแตละ Keyword

ตำรำงท 1 ตวอยางการใชความคดเชงส�านกแบบเรยบงายโดยใชหลกค�าวาดนสอ

องคประกอบหลก ค�ำอธบำย

KeywordDefinitionPrinciple

Sensecommon sense

engineering sense

architectural sense

economical sense

environmental sense

morality sensespiritual sense

ดนสออปกรณทใชส�าหรบเขยน จารก บนทกขอความตาง ๆ ท�าจากไม graphite ดนเหนยว ส กาว ยางลบ และแผนโลหะ (ถามสวนนบนดามดนสอ) อกษรหรอขอความบนแทงดนสอ (ถาม) กลน (ถาเปนดนสอทมกลนหอมเจอปน)

ใชเขยนบนกระดาษ หรอวสดใด ๆ ทสามารถขดเขยนไดแลวกอใหเกดเปนรอยจารกทเดนชด คงทน อานรหสหรอสอความหมายไดขนาด (ใหญ เลก)ความยาว (สน ยาว)น�าหนก (เบา ปานกลาง หนก)เหลานตองพอเหมาะพอดกบการใชงาน หรอสะดวกตอการใชความสวยงามและรปทรง สสน เตะตาตอผพบเหนราคาถกแพงราคาขายสง/ขายปลกก�าไร/ขาดทนเกดขยะ (solid waste) จากเศษไม ไสดนสอเปน pollution ในสงแวดลอมเกดการท�าลายทรพยากรธรรมชาต (ตนไม)ใชบนทกความด ความเลวของบคคล หรอเหตการณในสงคมใชไปเสอมไป ความยาวหดหายไป ไมคงท (ไตรลกษณ)ในทสดจะหมดคณคาในการใช (คณคาแทคณคาเทยม)กลายสสภาพเปนธาตเดม (ธาตดน)

3จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

จากองคประกอบหลกและค�าอธบาย โดยใชค�าหลก คอ

ดนสอใน ตารางท 1 เมอเขาไปเชอมโยงจากองคประกอบหลก

เพยง 3 สวน คอ Keyword Definition และ Principle กพอ

จะเหนภาพลางๆ วาความหมายของดนสอคออะไร มทมาและ

การใชประโยชนอยางไร หากน�าไปตอเชอมกบองคประกอบหลก

อนสดทาย คอ Senses กสามารถอธบายค�าวาดนสอไดอกหลาย

มมมอง (มต) ตงแตมมมองทงายทสด (สามญส�านก) ส�านกทาง

วชาการ (ศาสตรตางๆ)ซงในทนน�าเสนอตวอยางเฉพาะดาน

วศวกรรม (engineering) สถาปตยกรรม (architectural) และ

วศวกรรมสงแวดลอม (environmental engineering) ส�านก

ทางมโนธรรม จรยธรรม (morality) และส�านกทางจตวญญาณ

(spiritual) เทานน ผทม senses อนๆ โดยเฉพาะผทเรยนในสาขา

ทไมไดน�ามาเปนตวอยาง (วทยาศาสตร, เกษตรศาสตร, นตศาสตร)

กสามารถใสส�านกของสาขานนๆ ทมตอค�าวาดนสอได

ส�าหรบตวอยางทยงยากซบซอนขนไปอกระดบหนง

ซงจะใชค�าหลกของศาสตรทางดานวชาวศวกรรมมาลองฝกคด

โดยวธนด โดยจะใชค�าหลกวา “วศวกรรมขนสง (transportation

engineering)” ซงมรายละเอยดอยในตารางท 2 ดงน

ตำรำงท 2 ตวอยางการใชความคดเชงส�านกแบบซบซอนดวยค�าหลกวาวศวกรรมขนสง

องคประกอบหลก ค�ำอธบำย

KeywordDefinition

Principle

Senses Common Senses Engineering Senses Civil Eng. Senses Electrical Eng. Senses

Environmental Eng. Senses Mechanical Eng. Senses Industrial Eng. Senses Chemical Eng. Senses Computer Eng. Senses Agricultural Eng. Senses Architectural Senses

Economical Senses

Morality Senses

Spiritual Senses

วศวกรรมขนสงการเคลอนยายวตถสงของ (สรรพสง) จากแหลง (source) ไปยงจดหมายปลายทาง (destination) ดวยหลกการทางวศวกรรม โดยการเคลอนยายอาจมการหยดเคลอนทระหวางทางเปนครงคราว มการน�าสงทถกบรรทกขนถายขนลงระหวางทางหรอปลายทาง และจะหยดการเคลอนทอยางสมบรณ เมอเดนทางถงจดหมายปลายทาง (single trip) หรออาจมการเดนทางกลบสแหลงเรมตนเดม (roundtrip) การเคลอนยายจะอาศยยานพาหนะ (vehicles) และผควบคมโดยใชเสนทางบก ทางน�า หรอทางอากาศดวยยานประเภทตางๆ (รถยนต รถไฟฟา เรอ เรอบน สตวเดนเทา) ผานตวกลางและองคประกอบ (ถนน ระบบราง แมน�า สะพาน ทะเล สถานบรการน�ามน ทาอากาศยาน ทาเรอ อวกาศ)

สงของจะตองถกเคลอนยายถงจดหมายปลายทางอยางครบถวน เสยหายนอยทสดดวยเวลาทเหมาะสมมการเคลอนยายดวยยานพาหนะผานตวกลางอยางลนไหลและปลอดภยดวยการลงทนทเหมาะสมและประหยดเวลามการกอสรางถนน สนามบน railway ทาเทยบเรอ สะพาน อโมงค ฯลฯ ระบบขบเคลอนดวยไฟฟาในยานพาหนะแตละประเภท (ระบบแมเหลก) หรอระบบ control ดวยไฟฟาเกด air pollution, noise pollution ระบบ sanitation ในยวดยานพฒนายานพาหนะ (ความเรว ความปลอดภย ประหยดพลงงาน ตนทนต�าหรอเหมาะสม อายใชงาน)Production Lines ในโรงงานพลงงานทดแทนระบบ GPS GIS Computer control networkขนสงผลตผลทางการเกษตรภายในไรนา หรอระหวางชมชนขนาด (มต) และรปทรงของยานพาหนะ หรอถนน, landscape, flow & space,การตกแตงภายใน และสสนของยวดยานราคา ความคมทน ตนทน ก�าไร/ขาดทน Cost-benefit ratio, Rate of return ทงระบบ ดอกเบย การลงทนขนสงของผดกฎหมาย/ถกกฎหมายการละเมดกฎจราจร/การปฏบตตามกฎจราจรการตดสนบนเจาหนาท/การเสยคาปรบตามกฎหมายดมสราขบรถ/มสตขณะขบรถขบรถประมาทเลนเลอ/การขบรถอยางระมดระวงการเกดอบตเหต (ตาย บาดเจบ พการ)/ความปลอดภยตลอดเสนทางระบบขนสงอาหารเลอด ออกซเจน ฮอรโมนในรางกาย (มนษย, สตว พช)เปรยบเทยบใหเหนสจธรรมระหวางตวเองหรอสงมชวตกบศาสตรทก�าลงเรยนรคอวศวกรรมขนสง

4 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

จากตวอยางทสอง ลกษณะดงกลาวจะเหนไดวา

แคใชค�าหลกเพยงหนงค�าไมวาจะเปนค�าทวไปหรอศพทเทคนค

ทางวชาทเรยบงายหรอซบซอน เรากสามารถบรรยายหรอพรรณนา

สงนนไดอยางลนไหลและไดเนอหาสาระโดยเฉพาะอยางยง

เมออยในเรองของ senses แลว ผทมประสบการณมากเทาใด

กยงจะเชอมโยงไปยงสงหรอศาสตรตางๆ ไดมากขนเทานน

แตจะถกหรอผดหรอถกใจผอานหรอไมขนอยกบความถกตอง

ของความจรง (สมมต) ทผวเคราะหสงสมขอมลนนๆ ไว รวมทง

การสอภาษาและส�านวนการเขยนใหผอานเขาใจความหมาย

ไดงายหรอยากเปนส�าคญ

ประโยชนและจดเดนของควำมคดเชงส�ำนก

จดมงหมายหลกของการคดโดยวธน คอฝกให

พจารณาสงทงหลายทตองการเรยนรดวยการดงเอาประสบการณ

จากการสะสม ปญญารจ�า (สตตมยปญญา) มาใชงานโดยมอง

ใหกวาง มองใหครบถวน มองใหเหนการเชอมโยงเพอใหเกด

โลกทศนใหมๆ ในสมมตสจจะของศาสตรตางๆ รวมทงมอง

ใหทะลมตไปยงหลกแหงความดงามตงแตระดบจรยธรรม

คณธรรม ศลธรรม กาวไปถงหลกธรรมหรอสจธรรมในศาสตรตางๆ

โดยจดหมายปลายทางอยทการพฒนา ปญญารคด (จนตามยปญญา)

ใหเขมแขง เพอเตรยมไวเปนฐานหรอตนทนในการสรางปญญา

รจรง (ภาวนามยปญญา) ในทสด ประโยชนทไดจากการคดดวย

รปแบบนจะชวยใหเกดการเรยนรดวยปญญาทสามารถวเคราะห

ไดดวยตนเองเปนส�าคญ โดยเฉพาะอยางยงนกเรยนนกศกษา

ทกระดบทขาดทกษะในการตอบค�าถามอตนยเชงวจารณ

(discussion) สามารถใชการคดเชงส�านกมาตอบค�าถามนนๆ

ไดงายขน เพยงแตใชองคประกอบหลก 3 สวนรวมกบ common

senses และ professional senses ในสงทผนนก�าลงศกษา

(ในระดบมหาวทยาลย/วชาชพ) ใหหยดอยแคนกพอ โดยไมจ�าเปน

ตองเชอมโยงขามศาสตรหรอมองในแง morality senses กบ

spiritual senses ของ keyword นนๆ แตอยางใด

ส�าหรบจดเดนของการคดเชงส�านก สามารถระบไดดงน

(1) รจกนยามของค�าหลกไดแมนขน จากการฝกคด

และฝกเขยน

(2) คดไดกวางไกลขน

(3) เรยนรศาสตรจ�าเพาะสาขาไดลกซงขน

(4) เหนยวน�าใหเกดการเรยนรขามศาสตรหรอสาขา

ไดโดยอาศยค�าหลกเปนตวเชอมโยง

(5) คดในเชงบรณาการไดดขน

(6) เปนฐานการเรยนรในมตของความดงามเพอสอน

ตนเองใหพงสงวรในเรองดงกลาว

(7) เรมมองเหนสรรพสงทงหลายทแฝงอยในศาสตร

หรอวชาตางๆ มความเชอมโยงซงกนและกน

(8) ใชทกๆ Keyword สะทอนความจรงทางโลก

(สมมตสจจะ) กบความจรงแท (ปรมตถสจจะ)

(9) เปนตนทนในการสรางสมมาปญญา

กำรพฒนำควำมคดเชงส�ำนก สามารถพฒนาและสรางทกษะไดดวยการฝกพจารณา

สงทตองการรจก (keyword) อยตลอดเวลา ทงสงทอยในชวต

ประจ�าวนหรอดานวชาการ (ศาสตรทตองการเรยนร) โดยใช

Keyword นนๆ เปนตนทางเขาสวถการคด วธนสามารถฝกคด

คนเดยวหรอชวยกนคดเปนกลมได ผลทไดรบโดยรวมจะท�าให

เกดทกษะการคดเชงบรณาการระหวางศาสตรสาขาเดยวกน

หรอตางสาขา รวมถงการโยงขามมตไปยงความดงามไดโดยงาย

จากผลลพธของประโยชนและจดเดนดงกลาวขางตน ทงนจะตอง

อาศย อทธบาท 4 (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) เปนฐาน

ในการพฒนาอยางตอเนอง จนสดทายเมอความรและปญญา

ถกบมเพาะจนแกกลาแลว จะกอใหเกดการเรยนรอยางเชอมโยง

ทกขณะจตทมการคดวเคราะหในทกๆเรองราว

เอกสำรอำงอง ศภฤกษ สนสพรรณ. (2550). ควำมคดอนๆ.

เอกสารประกอบการสอนวชา 000131 ทกษะชวต ส�านกวชา

ศกษาทวไป มหาวทยาลยขอนแกน จงหวดขอนแกน.

5จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ดชนชวดคณธรรมจรยธรรมดวยมงคล 38

Ethical and Moral Indicator Using The Festivity 38

บทคดยอ งานวจยในชนเรยนชนนเปนการหาดชนชวดคณธรรมจรยธรรม โดยอาศยมงคล 38 เปนตวเลอกเพอเฟนหาจ�านวน

ดชนชวดทเหมาะสม และน�าผลมาสะทอนใหเหนถงทศนคตและความดงามของนกศกษาในมหาวทยาลยขอนแกน ผลการศกษา

ชใหเหนวานกศกษาสะทอนส�านกดานคณธรรมจรยธรรมในแงความกตญญตอบพการและใฝในการแสวงหาความร รวมทงมส�านก

ในการปฏบตตนเปนคนดในสงคม

ค�ำส�ำคญ : คณธรรมจรยธรรม มงคล 38 ดชนชวด

AbstractThis is a class room research for searching the ethical indicators by using the festivity 38. The research was

carried out for identifying suitable items of the festivity and for resulting the reflection of attitudes and virtue

of students in Khon Kaen University. The results pointed out that the students reflected the ethical senses

of gratitude, parents supporting, and extensive learning including the sense of practical performing to be

a meritorious citizen

Keyword: Ethics Festivity 38 Indicator

บทน�ำ คณธรรมจรยธรรมในตวมนษยสามารถบมเพาะได

โดยผานการเรยนรจาก (1) การถายทอดดวยการบอกเลาอบรม

สงสอนสบตอกนมา (2) การไดพบเหนบคคลทประพฤตปฏบตตน

ตามครรลองแหงคณธรรมเปนแบบอยางและ (3) การไดประพฤต

ปฏบตดวยตนเองจนเกดคณธรรมจรยธรรมในตน คณธรรม

จรยธรรมจดเปนคณสมบตของมนษยทจ�าเปนตองมเพอประโยชน

ในการอยรวมกนในสงคมทตองการความปกตสข โดยทวไป

สงเหลานสามารถหาไดจากหลกค�าสอนของทกๆ ศาสนา

สถาบนการศกษาจดเปนสงคมทมบคคลระดบเยาวชน

รวมทงครอาจารยทมาอยรวมกนเปนจ�านวนมาก เพอภารกจ

ในการถายทอดความรหรอวชาการ รวมทงการอบรมบมเพาะ

ความดงามเพอสรางใหเยาวชนเหลานเปนมนษยทมคณภาพ

ในสงคม ความประพฤตทแสดงออกในชวตประจ�าวนของบคคล

ดงกลาว โดยเฉพาะเยาวชนหรอนกศกษายอมสะทอนถงระดบ

จตส�านกและคตธรรมประจ�าใจทซมซบมาจากสงรอบขาง

การสะทอนความมคณธรรมจรยธรรมของแตละบคคลทอาจ

มองเหนโดยภาพรวมสามารถกระท�าไดโดยอาศยการศกษาวจย

ในชนเรยนดวยการแสดงขอคดเหน ทศนคต หรอเลอกตวบงช

ทสามารถระบถงคณธรรมจรยธรรมในประเดนตางๆ ไดอยาง

ชดเจนทงระดบตวบคคล และภาพรวมของสงคมนนๆ ตวบงช

เหลานสามารถเลอกใชมงคล 38 ประการ ซงเปนหลกค�าสอน

ทวไปในพทธศาสนา (ปญญา ใชบางยาง, 2545) การศกษาวจย

ในชนเรยนดวยหวขอดงกลาว จงชวยสะทอนความคดหรอทศนคต

ทแฝงเรนอยในจตส�านกของผใหขอมลไดในระดบหนง อกทง

ผลจากการศกษาวเคราะหตอทศนคตเหลานสามารถสะทอน

ถงคณธรรมโดยรวมของบคคลในสงคมนนๆ ไดคอนขางชดเจน

วตถประสงค หาดชชวดเชงคณธรรม จรยธรรมภายใต ทศนคต

ของนกศกษาชนปท 1 ของมหาวทยาลยขอนแกน

วธกำรวจย 3.1 สรางแบบสอบถาม (questionnaire) เพอใชเปน

เครองมอในการเกบขอมล โดยก�าหนดดชนชวด (indicator)

ดวยหวขอในมงคล 38 ประการ ตามรปแบบของ Delphi

Tecnique (Canter, 1996)

3.2 วเคราะหแบบสอบถามตามกรรมวธของ Delphi

ดงน

3.2.1 สงแบบสอบถามใหกลมประชากรตวอยาง

โดยเลอกนกศกษาชนปท 1 ทลงทะเบยนเรยนวชา 000 131

ทกษะชวต ซงเปนกลมวชาศกษาทวไปของมหาวทยาลยขอนแกน

ส�าหรบภาคตนปการศกษา 2550 เปนผตอบแบบสอบถาม

3.2.2 ใหนกศกษาแตละคนตดสนใจอยางอสระ โดย

เสนอทางเลอก 3 ทางวาจะเลอก ไมเลอก หรอไมออกความเหน

อยางใดอยางหนง โดยวธท�าเครองหมายลงในชองทก�าหนดใน

แตละหวขอของมงคล 38 ประการ

3.2.3 ในกรณทผตอบแบบสอบถามตดสนใจวาเลอก

จะตองใหคาระดบความส�าคญ (significance rating) ระดบใด

6 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ระดบหนงทก�าหนดคาเปนจ�านวนเตมจากคานอยไปหาคามาก

(จาก 1 ถง 5) ก�ากบตวเลอกนนๆ มาดวย ซงก�าหนดคาหมายเลข

1 หมายถงส�าคญมากทสดและคาหมายเลข 5 ส�าคญนอยทสด

โดยวธท�าเครองหมายลงในชองทก�าหนด

3.2.4 ในกรณทผตอบแบบสอบถาม ตดสนใจ

ไมเลอก หรอไมออกความเหน ผ ตอบไมตองใหคาระดบ

ความส�าคญของดชนชวดตวนนๆ

3.2.5 ค�านวณระดบความส�าคญเฉลย (average

significance rating) ของดชนชวดทกตว แลวน�ามาเรยงล�าดบ

ใหม จากคานอยทสดไปหาคามากทสด ทงนมเงอนไขวาถาดชน

ชวดตวนนๆ ถกเลอกนอยกวารอยละ 50 ของจ�านวนผตอบ

แบบสอบถามทงหมด จะไมน�าคาระดบความส�าคญเฉลยมารวม

เรยงล�าดบใหม

3.2.6 น�าดชนชวดจากการจดล�าดบใหมมาสรป

เปนดชนชวดคณธรรม จรยธรรมของนกศกษา โดยสามารถเลอก

จ�านวนดชนไดตามตองการ

3.2.7 การค�านวณคาระดบความส�าคญเฉลยจะ

ใชสตรดงแสดงในสมการท 1 หรอสมการท 2 ดงน

Ri = (1)

หรอ Ri = (2)

ในทน Ri = คาระดบความส�าคญเฉลยของดชนชวดตวท i

(i = 1,2,3,…38)

Iij = จ�านวนผตอบแบบสอบถามทเลอกดชนชวดตว

ท i ดวยคาระดบความส�าคญล�าดบท j (j = 1,2,3…..5)

Rj = คาระดบความส�าคญล�าดบท j (R

j = j)

Ji = จ�านวนผตอบแบบสอบถามทงหมดทเลอกดชน

ชวดตวท i = ∑ Iij

ผลกำรวจย ผลจากการสงแบบสอบถามจ�านวนทงสน 30 ชด

ใหนกศกษาทเรยนวชา 000 131 ทกษะชวต ในภาคการศกษา

ตน ประจ�าปการศกษา 2550 ไดแบบสอบถามกลบคนมาทงหมด

(รอยละ 100) เมอน�าผลมาวเคราะหตามกรรมวธของ Delphi

แลวปรากฏผลดงแสดงในตารางท 1 และจากการเลอกคาเฉลย

ของแตละดชนชวด (หวขอมงคล) น�ามาเรยงล�าดบจากคานอยไป

หาคามาก จะไดผลดงแสดงในตารางท 2 โดยดชนชวดทเลอกไว

ตามจ�านวนทเหมาะสมไดสรปไวในตารางท 3

ตำรำงท 1 สรปผลการวเคราะหแบบสอบถามโดยวธ Delphi Technique

ดชนชวดจ�ำนวนนกศกษำ ระดบควำมส�ำคญ, คน

กำรเรยงล�ำดบเลอก ไมเลอก

ไมออกควำมเหน

1 2 3 4 5 เฉลย

1. ไมคบคนพาล2. คบบณฑต3. บชาบคคลทควรบชา4. อยในประเทศทสมควร5. เปนผท�าบญไวกอน6. ตงตนชอบ7. เปนพหสต8. เปนผรศลปวทยา9. มวนย10. วาจาสภาษต11. บ�ารงบดามารดา12. สงเคราะหบตร13. สงเคราะหภรรยา14. การงานไมอากล15. การใหทาน16. ประพฤตธรรม17. สงเคราะหญาต18. การงานไมมโทษ19. งดเวนบาป20. เวนจากการดมน�าเมา

2729302925292927282930101027303011302526

3--121131--

11111--

11-22

-1--3---11-992-28-32

1519201210132011141823661613133788

7841271079104422613126121312

3-4352-5251-1523-926

1-1-331112-1--11111-

1212-1111-211-11111-

1.74071.55171.63331.89652.04001.93101.48271.96291.75001.68961.4666

--

1.59251.80001.8333

-2.23331.96001.9230

11461625193221272--51314-

272118

Ji

∑ IijR

j

∑ Iij

∑ IijR

j

7จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 2 ล�าดบมงคลทถกเลอกเปนดชนชวดโดยนกศกษา

ล�ำดบท มงคล (ดชนชวด) เลอก (คน)ระดบควำมส�ำคญ (คน)

1 21

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

25. ความกตญญ

11. บ�ารงบดามารดา

7. เปนพหสต

2. คบบณฑต

14. การงานไมอากล

3. บชาบคคลทควรบชา

10. วาจาสภาษต

21. ไมประมาทในธรรมทงหลาย

23. ออนนอมถอมตน

22. ใหความเคารพ

1. ไมคบคนพาล

9. มวนย

15. การใหทาน

16. ประพฤตธรรม

27. อดทน

4. อยในประเทศทสมควร

28. เปนผวางาย

20. เวนจากการดมน�าเมา

6. ตงตนไวชอบ

31. บ�าเพญตบะ

30

30

29

29

27

30

29

22

30

30

27

28

30

30

29

29

29

26

29

16

23

23

20

19

16

20

18

11

16

15

15

14

13

13

11

12

9

8

13

7

5

4

7

8

6

4

4

6

10

10

7

10

13

12

13

12

15

12

10

5

ตำรำงท 1 สรปผลการวเคราะหแบบสอบถามโดยวธ Delphi Technique (ตอ)

ดชนชวดจ�ำนวนนกศกษำ ระดบควำมส�ำคญ, คน

กำรเรยงล�ำดบเลอก ไมเลอก

ไมออกควำมเหน

1 2 3 4 5 เฉลย

21. ไมประมาทในธรรม22. ใหความเคารพ23. ออนนอมถอมตน24. เปนผสนโดษ25. ความกตญญ26. ฟงธรรมตามกาล27. อดทน28. เปนผวางาย29. การพบสมณะ30. สนทนาธรรมตามกาล31. บ�าเพญตบะ32. ประพฤตพรหมจรรย33. เหนอรยสจ34. ท�านพพานใหแจง35. จตไมหวนไหว36. จตไรโศก37. จตปราศจากกเลส38. จตเกษม

22303025302629291719168422636

1--3----63914141414121413

7--2-4117858121414121311

111516102351192771111321

61010751313159754111--3

5326-84463222--111

-2-2---1-221---2-1

--2-2-1-----------

1.72721.73331.73332.00001.43332.11531.86201.89652.23522.00001.9375

-------

8109231261517282420-------

8 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 3 ล�าดบดชนชวดจ�านวน 10 ตวทเลอกโดยนกศกษา

ล�ำดบท มงคลขอท หวขอมงคล คำถำท ค�ำบำล

1 25 ความกตญญ 7 กตญญตา

2 11 บ�ารงบดามารดา 4 มาตาปต อปฎฐานง

3 7 เปนพหสต 3 พาหสจจะญง จะ

4 2 คบบณฑต 1 ปณฑตานญจะ เสวนา

5 14 การงานไมอากล 4 อนากลา จะ กมมนตา

6 3 บชาคนทควรบชา 1 ปชา จะ ปชนยานง

7 10 วาจาสภาษต 3 สภาษตา จะยา วาจา

8 21 ไมประมาทในธรรมทงหลาย 6 อปปะมาโท ธมเม ส

9 23 ออนนอมถอมตน 7 นวาโต จะ

10 22 ความเคารพ 7 คาระโวจะ

วจำรณและสรป ผลการวเคราะหแบบสอบถามดงสรปในตารางท 1

พบวานกศกษาเลอกดชนชวดตามเกณฑทก�าหนดได 28 ขอ

ส วนท เหลอไม ได ถกเลอกมาพจารณาเนองจากผ ตอบ

แบบสอบถามเลอกดชนชวดเหลานนนอยกวา 15 คน หวขอทไม

ถกเลอกจ�านวน 10 หวขอไดแก การสงเคราะหบตร การ

สงเคราะหภรรยา การสงเคราะหญาต ประพฤตพรหมจรรย เหน

อรยสจ ท�านพพานใหแจง จตไมหวนไหว จตไรโศก จตปราศจาก

กเลส และจตเกษม มงคลเหลานเปนหวขอ (คาถา) ทจดไวล�าดบ

ทายๆ ซงยงไมเกยวของหรอน�ามาใชประโยชนตรงตามสถานภาพ

ของผตอบแบบสอบถาม (นกศกษา) ในสภาวะปจจบน ดงนน

ขอมลทไดจงนาจะสอดคลองกบความเปนจรง

การจดล�าดบความส�าคญจะอาศยคาระดบความ

ส�าคญเฉลย ดงสรปในตารางท 1 มาเปนตวตดสนกลาวคอ คาใด

ทต�ากวา คานนจะมระดบความส�าคญสงกวา นนคอคาทต�าสด

จะมล�าดบความส�าคญสงสด ในกรณทดชนชวดมคาเฉลยเทากน

การจดเรยงล�าดบจะอาศยจ�านวนคนทเลอกดชนตวนนๆ

มากกวามาเปนเกณฑพจารณา ถาจ�านวนคนทเลอกดชนตวนนๆ

ยงเทากนอก จะพจารณาจากจ�านวนคนทเลอกความส�าคญระดบ

1 มากกวามาเปนเกณฑตดสนดชนชวดล�าดบท 22 กบ 23

(ตารางท 1) และล�าดบท 9 กบ 10 (ตารางท 2) เปนตวอยาง

ของผลทเกดจากการใชเกณฑดงกลาว

ตำรำงท 2 ล�าดบมงคลทถกเลอกเปนดชนชวดโดยนกศกษา (ตอ)

ล�ำดบท มงคล (ดชนชวด) เลอก (คน)ระดบควำมส�ำคญ (คน)

1 221

22

23

24

25

26

27

28

19. งดเวนบาป

8. เปนผรศลปวทยา

24. เปนผสนโดษ

30. สนทนาธรรมตามกาล

5. เปนผท�าบญไวกอน

26. ฟงธรรมตามกาล

18. การงานไมมโทษ

29. การพบสมณะ

25

27

25

19

25

26

30

17

8

11

10

7

10

5

7

2

13

9

7

7

7

13

12

9

9จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ปจจยส�าคญอกประการหนงทมผลตอการจดล�าดบ

ของดชนชวด คอ ระดบความส�าคญ เมอพจารณาจากขอมลใน

ตารางท 2 จะสงเกตไดวาในล�าดบตนๆ จะมจ�านวนผเลอกระดบ

ความส�าคญ (ระดบ 1) อยในเกณฑสง และจ�านวนดงกลาวจะลด

หลนกนไปจากคามากไปสคานอย ซงอาจกลาวไดวา ถามผเลอก

ระดบความส�าคญเทากบ 1 มากเทาใด ดชนชวดตวนนมโอกาส

จะถกเลอกอยในล�าดบตนๆมากขนเทานน และปจจยนมอทธพล

สงกวาจ�านวนคนทเลอกดชนชวด ผลวเคราะหทไดสามารถคาด

การณไดวา ถามผเลอกดชนชวดตวใดเปนจ�านวนมาก โอกาสท

ดชนชวดตวนนจะอยในล�าดบตนๆจะมมาก แตตวตดสนสดทาย

จะอยทจ�านวนผเลอกระดบความส�าคญนนคอ ถามผเลอกระดบ

ความส�าคญคานอย (เชน 1 หรอ 2) เปนจ�านวนมากเทาใด ดชน

ชวดตวนจะเปนตวทถกเลอกเปนล�าดบตนๆ

เมอใชระดบความส�าคญเฉลยดงกลาวมาพจารณาการ

จดล�าดบ จะสามารถเรยงล�าดบจากส�าคญทสด (ล�าดบท 1)

เรอยๆ ไปจนถงล�าดบสดทายได 28 ล�าดบตามผลทปรากฏใน

ตารางท 2 ซงพบวานกศกษาเกอบทงหมดใหความส�าคญกบ

ความกตญญ การบ�ารงบดามารดาและความเปนพหสต เปน

มงคลทมความส�าคญในล�าดบตนๆ คอ 1 2 และ 3 ตามล�าดบ

เมอไลล�าดบตอๆ กนมาจะพบวา ล�าดบท 1 ถง 5 ดชนชวดจะ

สะทอนถงคณธรรมจรยธรรมของนกศกษาในดานความกตญญ

และบพการรวมทงเปนผใฝรใฝใจในการศกษา ล�าดบท 6 ถง 10

ยงแสดงถงความประพฤตทดงามในตน อนไดแก วาจาสภาษต

ออนนอมถอมตน และการใหความเคารพ

การวจยครงนมผเลอกดชนวดจ�านวน 8 ตว ถงรอย

ละ 100 กลาวคอ นกศกษาทง 30 คน มความเหนตรงกนวา

สมควรเลอกหวขอมงคลทง 8 ตว มาเปนดชนชวดคณธรรม

จรยธรรม (ตารางท 1) จากขอมลทไดจะสงเกตเหนวา ถาไมใชคา

ระดบความส�าคญมาพจารณาประกอบ การเรยงล�าดบ

ความส�าคญจะกระท�าไมได เพราะดชนชวดทง 8 ตว จะม

ความส�าคญเทากน และถาจะเลอกสรปผลโดยวธน การเลอกดชน

ชวดในตารางท 2 จะแตกตางกนและไมสามารถเรยงล�าดบได ซง

จะไมสอดคลองกบกรรมวธของ Delphi

ผลทไดจากการศกษาครงนโดยภาพรวมสรปไดวา

มงคล 38 ประการทเสนอใหเปนดชนชวดของนกศกษา มงคลท

นกศกษามความเหนวาควรน�ามาเปนดชนชวดมจ�านวน 28 ขอ

เมอเรยงล�าดบความส�าคญโดยตดสนใจเลอกไว 10 อนดบลดหลน

กนไปจะปรากฏผลดงแสดงในตารางท 3 โดยผลสรปสดทาย

สามารถกลาวไดวา จากการสมเลอกนกศกษาชนปท 1 ทเรยน

วชา 000 131 ทกษะชวตในภาคการศกษาตน ปการศกษา 2550

ของมหาวทยาลยขอนแกน จ�านวน 30 คน นกศกษาไดเลอก

มงคล 38 มาเปนดชนชวดคณธรรมจรยธรรม และเมอเรยงล�าดบ

ความส�าคญแลวเหนวา ดชนชวดคณธรรมจรยธรรมทควรมในตว

นกศกษา 5 อนดบแรก คอ ความกตญญ การบ�ารงบดามารดา

ความเปนพหสต การคบบณฑต และการงานไมอากล นนคอ

นกศกษายงมจตส�านกดานคณธรรมในแงความกตญญรคณและ

มงมนปฏบตตนในการใฝศกษาเปนส�าคญ

เอกสำรอำงองปญญา ใชบางยาง. (2545). มงคลชวต 38 ประกำร

ส�ำหรบนกเรยน ธรรมสภำและสถำบนลอธรรม. กรงเทพมหานคร.

Canter, L.W., (1996). Environmental Impact

Assessment, 2nd Ed., McGraw-Hill, Inc., New York.

10 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ทศนคตในการเลอกดชนชวดคณธรรมจรยธรรมจากมงคล 38

โดยนกศกษาชนปท 1 ของมหาวทยาลยขอนแกน

The Attitude of Ethical and Moral Indicators Selection Based on Festivity 38

by The First Year Students of Khon Kaen University

บทคดยอภำษำไทย งานวจยชนนเปนงานวจยในชนเรยนเพอหาดชนชวดคณธรรมจรยธรรม โดยใชมงคล 38 สะทอนทศนคต

และความดงามของนกศกษาในมหาวทยาลยขอนแกน ผลการศกษาจากการเฟนหาดชนชวดทเหมาะสมจ�านวน 10 ตว ชใหเหน

วานกศกษาสะทอนส�านกดานคณธรรมจรยธรรมในแงความกตญญตอบพการ และใฝในการแสวงหาความร รวมทงมจตส�านก

ตอการปฏบตตนเพอเปนคนดในสงคม

บทคดยอภำษำองกฤษ (Abstract) This was a classroom research for searching the ethical indicators by using

the festivity 38. The research was carried out for reflecting the attitude and virtue of students in Khon Kaen

University. The results pointed out by identifying 10 suitable items of the festivity that the students

reflected the ethical senses of gratitude, parents supporting, and extensive learning including the sense of

practical performing to be a meritorious citizen.

ควำมส�ำคญของปญหำ

ทมำของกำรวจย โลกและสงคมปจจบนเปนโลกในยคโลกาภวตน

ขอมลขาวสารตางๆ สามารถเชอมโยงกนไดทวโลกอกทง

ลกษณะการด�ารงอยของชวตตกอยในยคของวตถนยมและ

บรโภคนยม สงดงกลาวถอไดวาเปนเหตปจจยแหงความเสอม

ผลทประจกษชดตอขาวสารขอมลในชวตประจ�าวนสวนใหญ

จะเปนเรองของอาชญากรรม ความหวโหย การท�าลาย

ทรพยากรธรรมชาต ซงเกดจากน�ามอมนษยทงสน เมอมองใน

มตของศาสนาแลวจดไดวา สงเหลานสะทอนใหเหนถงการ

เบยดเบยนและความขาดแคลน ซงปฐมเหตของสงทสะทอน

ออกมากคอ มนษยเรมขาดความดงามในจตใจ มไดน�าหลกแหง

ความดงามซงมอยในค�าสอนของศาสนาตางๆ มาศกษาและ

ประพฤตปฏบตในชวตประจ�าวน การชะลอปญหาหรอการแก

ปญหา อาจกระท�าไดโดยผานการชน�า และสงสอนในสงทถก

ตองดงาม เพอกระตนมโนธรรมส�านกในจตมนษย เรมตงแต

ระดบครอบครว โรงเรยน ทงในระดบพนฐานและอดมศกษา

โดยอาศยเครองมอ วธการ และเหตปจจยทเหมาะสม

เหตผลและควำมจ�ำเปน

คณธรรมจรยธรรมในตวมนษยสามารถบมเพาะได

โดยผานการเรยนรจาก (1) การถายทอดดวยการบอกเลาอบรม

สงสอนสบตอกนมา (2) การไดเหนบคคลทประพฤตปฏบตตน

ตามครรลองแหงคณธรรมเปนแบบอยาง และ (3) การได

ประพฤตปฏบตดวยตนเองจนเกดคณธรรมจรยธรรมในตน

สถาบนการศกษาจดเปนสงคมทมบคคลระดบ

เยาวชนรวมทงครอาจารยทมาอยรวมกนเปนจ�านวนมาก เพอ

ภารกจในการถายทอดความรหรอวชาการรวมทงการอบรมบม

เพาะความดงาม เพอสรางใหเยาวชนเหลานเปนมนษยทม

คณภาพในสงคม ความประพฤตทแสดงออกในชวตประจ�าวน

ของบคคลดงกลาว โดยเฉพาะนกศกษา ยอมสะทอนถงระดบ

จตส�านกและคตธรรมประจ�าใจ ทซมซบมาจากสงรอบขาง การ

สะทอนสงดงกลาวทอาจมองเหนโดยภาพรวมสามารถกระท�า

ไดโดยอาศยการศกษาวจยในชนเรยนดวยการแสดงขอคดเหน

ทศนคตหรอเลอกตวบงชทสามารถระบถงคณธรรมจรยธรรม

ในประเดนตางๆ ไดอยางชดเจน ทงระดบตวบคคล และภาพ

รวมของสงคมนนๆ ตวบงชเหลานสามารถเลอกใชมงคล 38

ประการ ซงเปนหลกค�าสอนทวไปในพทธศาสนา (ปยทธ ปยตโต,

2528, ปญญา ใชบางยาง, 2545) ดวยเหตดงกลาวจงมความ

จ�าเปนทตองศกษาวจยดวยหวขอขางตน เพอชวยสะทอนความ

คดหรอทศนคตทแฝงเรนอยในจตส�านกของผใหขอมล อกทง

ผลจากการศกษาวเคราะหตอทศนคตเหลานสามารถสะทอน

ถงคณธรรม โดยรวมของบคคลในสงคมนนๆ ไดระดบหนง

แนวคดทฤษฎ มงคลในความหมายทเขาใจไดโดยงายกคอ ธรรม

ทน�ามาซงความสขความเจรญ หรอสงทท�าใหมโชคด (ปยทธ

ปยตโต, 2528) จากการเลาขานสบตอตงแตสมยพทธกาล มการ

กลาวสรปถงทมาของมงคล 38 วา เปนพทธพจนของพระพทธเจา

ททรงแสดงแกเทวดาในยามค�าคนหนง ณ เขตวนมหาวหาร

11จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ในกรงสาวตถ และไดตรสซ�ามงคลดงกลาวแกพระอานนทไวอก

โสดหนง ในเชาวนรงขน (ปญญา ใชบางยาง, 2545)

การน�ามงคล 38 มาเผยแพรชแนะใหเกดประโยชน

แกสงคมมนษยสามารถอาศยแนวคดทวา มงคลใดสมควรถก

เลอกและถกจดล�าดบความส�าคญทน�ามาเปนแนวทางในการ

ประพฤตปฏบตตามทศนคตของกลมบคคลทก�าลงท�าหนาท

ตางๆ กน โดยมความเชอวา ถาผใดมการปฏบตตนตามหลก

แหงมงคลไดมากขอเทาใด ผนนกจะมความเจรญ มความสข

เฉพาะตนยงขนเทานน หรออาจเหนยวน�าใหสงคมรอบขางเกด

ความสงบสขได ทฤษฎเกยวกบมงคล 38 เปนเรองเกยวกบ

นามธรรม ซงประโยชนทางรปธรรมจะเกดขนกตอเมอมนษยม

การน�ามงคลมาประพฤตปฏบตเพอเปาหมายในการพฒนา

คณธรรมในตนไปสความดงามทางกาย วาจา และใจ หากจะ

กลาวเปนทฤษฎทางโลกใหใกลเคยงและสอดคลองกบมงคล 38

อาจองหลกธรรมในโอวาทปฏโมกขทกลาววา “ละชว ประพฤตด

และท�าจตใจใหบรสทธ” นนเอง

ดงนน การน�ามงคล 38 ซงถกจดหมวดหมและล�าดบ

ความยากงายตอการปฏบตไวชดเจนแลวมาใหบคคลเปาหมาย

(นกศกษา) ไดแสดงทศนคตผานหวขอมงคลตาง ๆ ออกมาวา

มมโนธรรมส�านกในเรองใด และมากนอยเพยงไร ตามล�าดบ

ความส�าคญ จะชวยสะทอน (1) คณธรรม (2) ความปรารถนา

หรอมงมนในสงดงาม และ (3) การกระตนใหเกดการประพฤต

ปฏบตในปจเจกบคคลหรอภาพรวมของสงคมนน ๆ ได

วตถประสงคของกำรวจย หาดชนชวดเชงคณธรรมจรยธรรมภายใตทศนคต

ของนกศกษาชนปท 1 ของมหาวทยาลยขอนแกน

ค�ำถำมกำรวจย การวจยครงนสามารถตงประเดนค�าถามเพอคนหา

ค�าตอบไดอยางเปนล�าดบขนตอนดงตอไปน

1. นกศกษาเลอกมงคลขอใดบางมาเปนดชนชวด

2. นกศกษาเลอกมงคลขอนนๆ มากนอยลดหลนกน

อยางไร

3. นกศกษาใหความส�าคญของตวเลอก (มงคลขอ

นน ๆ) อยในระดบใด

4. ระดบความส�าคญโดยภาพรวมของมงคลเหลานน

เปนอยางไร

5. มงคลทถกเลอกมากทสดตามการแปลผลใน

ค�าถามขอท 4 ขางตน จากล�าดบ 1 ถง 10 คอ มงคลขอใดบาง

สมมตฐำนกำรวจย

1. มงคล 38 จดเปนสงดงามทเมอน�าไปประพฤต

ปฏบต หรอน�าไปพนจพจารณาอยเนองๆ แลวสามารถเหนยว

น�าใหเกดมโนธรรมส�านกในตนได สามารถกอใหเกดประโยชน

กบตนเองและสงคมรอบขางได

2. การจดล�าดบมงคลจากล�าดบท 1 (ส�าคญหรอชน

ชอบมากทสด) ลดหลนกนไป จะสะทอนความคดหรอความรสก

หรอจตไรส�านกของปจเจกบคคลหรอกลมบคคลในสงคมนนได

ในระดบทมนยยะส�าคญ

3. ระเบยบวธวจยทน�ามาใชสามารถแปรผลในระดบ

ทนาเชอถอได

ระเบยบวธวจย

ขนตอนวจยมล�าดบดงตอไปน

1. สรางแบบสอบถาม (questionnaire) เพอใชเปน

เครองมอในการเกบขอมล โดยก�าหนดดชนชวด (indicator) ดวย

หวขอในมงคล 38 ประการ ตามรปแบบของ Delphi Technique

(Canter, 1996, Ott, 1978)

2. วเคราะหแบบสอบถามตามกรรมวธของ Delphi

ดงน

2.1 สงแบบสอบถามใหกลมประชากรตวอยาง โดย

สมเลอกนกศกษาชนปท 1 ทลงทะเบยนเรยนวชา 000 131

ทกษะชวต ซงเปนกลมวชาศกษาทวไปของมหาวทยาลยขอนแกน

ส�าหรบภาคปลาย ปการศกษา 2549 และภาคตนปการศกษา

2550 เปนผตอบแบบสอบถาม

2.2 ใหนกศกษาแตละคนตดสนใจอยางอสระ

โดยเสนอทางเลอก 3 ทางวาจะ เลอก ไมเลอก หรอ ไมออก

ความเหน อยางใดอยางหนง โดยวธท�าเครองหมายลงในชองวาง

ทก�าหนดในแตละหวขอของมงคล 38 ประการ

2.3 ในกรณทผตอบแบบสอบถามตดสนใจวาเลอก

จะตองใหคาระดบความส�าคญ (significance rating) ระดบใด

ระดบหนงทก�าหนดคาเปนจ�านวนเตมจากคานอยไปหาคามาก

(จาก1 ถง 5) ก�ากบตวเลอกนนๆ มาดวย ซงก�าหนดคาหมายเลข

1 หมายถงส�าคญมากทสด และคาหมายเลข 5 ส�าคญนอยทสด

โดยวธท�าเครองหมายลงในชองทก�าหนด

2.4 ในกรณทผตอบแบบสอบถามตดสนใจ ไมเลอก

หรอ ไมออกความเหน ผตอบไมตองใหคาระดบความส�าคญ

ของดชนชวดตวนนๆ

2.5 ค�านวณคาระดบความส�าคญเฉลย (average

significance rating) ของดชนชวดทกตวแลวน�ามาเรยงล�าดบ

12 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ใหมจากคานอยทสดไปหาคามากทสด แตมเงอนไขวา ถาดชนช

วดตวนนๆ ถกเลอกนอยกวารอยละ 50 ของจ�านวนผตอบ

แบบสอบถามทงหมดจะไมน�าคาระดบความส�าคญเฉลยมารวม

เรยงล�าดบใหม

2.6 น�าดชนชวดจากการจดล�าดบใหมมาสรปเปน

ดชนชวดคณธรรมจรยธรรมของนกศกษา โดยสามารถเลอก

จ�านวนของดชนไดตามตองการ

2.7 การค�านวณคาระดบความส�าคญเฉลยจะใชสตร

ดงแสดงในสมการท 1 ดงน

Ri = (1)

ในทน Ri = คาระดบความส�าคญเฉลยของดชนชวดตวท i

(i = 1, 2, 3,……38)

Iij = จ�านวนผตอบแบบสอบถามทเลอกดชนชวด

ตวท i ดวยคาระดบความส�าคญ ล�าดบท j (j = 1, 2, 3,….5)

Rj = คาระดบความส�าคญล�าดบท j (R

j = j)

Ji = จ�านวนผตอบแบบสอบถามทงหมดทเลอกดชน

ชวดตวท i = ∑Iij

ผลกำรวจย นกศกษาชนปท 1 ทลงทะเบยนเรยนวชา 001 131

ทกษะชวต (วชาศกษาทวไป ของมหาวทยาลยขอนแกน) ถก

ก�าหนดเปนกล มประชากรส�าหรบการส มตวอยางด วย

แบบสอบถามทสรางขน โดยเลอกนกศกษา 3 กลม (ใน 6 กลม)

จากนกศกษาทลงทะเบยนในภาคปลายของปการศกษา 2549

แตละกลมมนกศกษา 60 คน 50 คน และ 60 คน แบบสอบถาม

ไดถกแจกใหนกศกษาทกคน และไดรบคนกลบมา 55 ชด 48

ชด และ 53 ชด ตามล�าดบ ซงเทยบไดเปนรอยละ 91.67,

96.00 และ 88.33 ตามล�าดบ นอกจากน ยงมวจยตอโดยอาศย

นกศกษาทลงทะเบยนเรยนในภาคตนของปการศกษา 2550

ซงมนกศกษาเพยง 1 กลม (30 คน) เปนประชากรสม โดย

สามารถควบคมแบบสอบถามใหตอบกลบคนมาใหทงหมด ดง

นน จงกลาวไดวานกศกษาทงหมดทเปนกลมเปาหมายจ�านวน

200 คน สงแบบสอบถามกลบคนมาทงสน 186 คน หรอเทยบ

ไดเปนรอยละ 93

เมอน�าผลมาวเคราะหตามกรรมวธของ Delphi โดย

วเคราะหแยกเปน 4 กล ม และวเคราะหเปนภาพรวม

ของแนวคดเหนทงหมด จะปรากฏผลดงแสดงในตารางท 1 ถง

ตารางท 4 โดยผลสรปรวมทง 4 กลม แสดงในตารางท 1

ส�าหรบตารางท 2 เปนตวอยางการวเคราะหขอมลจาก

แบบสอบถามของนกศกษาทลงทะเบยนปการศกษา 2550

(ศภฤกษ สนสพรรณ, 2551) สวนตารางท 3 เปนการเปรยบ

เทยบความแตกตางของล�าดบ (ranking) ของดชนชวดระหวาง

กลมทง 4 ตารางท 4 เปนผลการวจยทใหภาพรวมวานกศกษา

มทศนคตตอการเลอกมงคล 38 ประการ มาเปนดชนชวด

คณธรรมจรยธรรม โดยเลอกความส�าคญจาก 10 ล�าดบแรก

มาเปนขอสรป

ตำรำงท 1 สรปขอมลแบบสอบถามจากนกศกษาทง 4 กลม

ดชนชวด

ชองตวเลอก ระดบควำมส�ำคญกำรเรยงล�ำดบ

Rankingเลอก ไมเลอกไมออกควำม

เหน1 2 3 4 5 เฉลย

1. ไมคบคนพาล 173 8 5 91 55 15 7 5 1.728 4

2. คบบณฑต 176 3 7 99 47 15 8 7 1.733 6

3. บชาบคคลทควรบชา 176 4 6 96 46 21 5 8 1.767 7

4. อยในประเทศทสมควร 164 12 10 45 62 42 11 4 2.189 27

5. เปนผท�าบญไวกอน 152 13 21 54 50 33 11 4 2.085 25

6. ตงตนชอบ 175 4 7 96 47 18 11 3 1.731 5

7. เปนพหสต 183 1 2 135 26 6 6 10 1.524 3

8. เปนผรศลปวทยา 149 13 24 67 47 21 8 6 1.892 16

9. มวนย 177 1 8 90 52 20 11 4 1.796 9

Ji

∑ IijR

j

13จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 1 สรปขอมลแบบสอบถามจากนกศกษาทง 4 กลม (ตอ)

ดชนชวด

ชองตวเลอก ระดบควำมส�ำคญกำรเรยงล�ำดบ

Rankingเลอก ไมเลอกไมออกควำม

เหน1 2 3 4 5 เฉลย

10. วาจาสภาษต 176 1 9 74 50 35 13 4 1.994 21

11. บ�ารงบดามารดา 184 - 2 143 22 5 2 12 1.467 2

12. สงเคราะหบตร 32 107 47 18 5 3 2 4 - -

13. สงเคราะหภรรยา 28 111 47 12 8 3 - 5 - -

14. การงานไมอากล 166 4 16 74 51 26 10 5 1.921 17

15. การใหทาน 181 1 4 67 69 32 11 2 1.961 18

16. ประพฤตธรรม 178 3 5 81 70 15 9 3 1.781 8

17. สงเคราะหญาต 128 23 35 27 44 40 10 7 2.422 29

18. การงานไมมโทษ 179 3 4 57 72 35 13 2 2.056 23

19. งดเวนบาป 162 4 20 76 56 20 5 5 1.808 10

20. เวนจากการดมน�าเมา 170 6 10 84 44 26 10 6 1.882 14

21. ไมประมาทในธรรมทงหลาย 141 12 33 46 50 38 7 - 2.052 22

22. ใหความเคารพ 174 3 9 81 50 30 11 2 1.868 12

23. ออนนอมถอมตน 182 2 2 88 53 24 10 7 1.873 13

24. เปนผสนโดษ 156 9 21 48 53 38 13 4 2.179 26

25. ความกตญญ 186 - - 150 19 3 - 14 1.435 1

26. ฟงธรรมตามกาล 137 14 35 15 49 53 17 3 2.591 31

27. อดทน 177 - 9 81 65 18 4 9 1.842 11

28. เปนผวางาย 175 4 7 62 69 31 10 3 1.988 20

29. การพบสมณะ 108 25 53 11 42 43 10 2 2.518 30

30. สนทนาธรรมตามกาล 113 23 50 13 28 46 18 8 2.823 32

31. บ�าเพญตบะ 167 11 8 79 52 19 10 7 1.886 15

32. ประพฤตพรหมจรรย 122 30 34 61 25 20 9 7 1.983 19

33. เหนอรยสจ 69 49 68 10 21 24 9 5 - -

34. ท�านพพานใหแจง 36 68 82 2 13 10 6 5 - -

35. จตไมหวนไหว 65 53 68 11 17 24 10 3 - -

36. จตไรโศก 109 29 48 26 35 31 12 5 2.403 28

37. จตปราศจากกเลส 71 51 64 16 21 16 16 2 - -

38. จตเกษม 100 32 51 39 34 14 8 5 2.060 24

14 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 2 ตวอยางการวเคราะหขอมลจากการสอบถามของนกศกษาทลงทะเบยนเรยนภาคตน ปการศกษา 2550

ดชนชวด

ชองตวเลอก ระดบควำมส�ำคญ กำรเรยง

ล�ำดบ

Rankingเลอก ไมเลอกไมออกควำม

เหน1 2 3 4 5 เฉลย

1. ไมคบคนพาล 27 3 - 15 7 3 1 1 1.7407 11

2. คบบณฑต 29 - 1 19 8 - - 2 1.5517 4

3. บชาบคคลทควรบชา 30 - - 20 4 4 1 1 1.6333 6

4. อยในถนแวดลอมทด 29 1 - 12 12 3 - 2 1.8965 16

5. ท�าความดพรอมไวกอน 25 2 3 10 7 5 3 - 2.0440 25

6. ตงตนไวชอบ 29 1 - 13 10 2 3 1 1.9300 19

7. เปนพหสต 29 1 - 20 7 - 1 1 1.4827 3

35. จตไมหวนไหว 2 14 14 1 1 - - - - -

36. จตไรโศก 6 12 12 3 - 1 2 - - -

37. จตปราศจากกเลส 3 14 13 2 - 1 - - - -

38. จตเกษม 6 13 11 1 3 1 1 - - -

ตำรำงท 3 เปรยบเทยบผลการวเคราะหของแตละกลม เฉพาะ 10 ล�าดบแรก

ล�ำดบท หวขอมงคล 38 ทเลอกโดยนกศกษำ

กลมท 1 กลมท 2 กลมท 3 กลมท 4

1

2

3

4

5

25. ความกตญญ

11. บ�ารงบดามารดา

7. เปนพหสต

2. คบบณฑต

14. การงานไมอากล

11. บ�ารงบดามารดา

25. ความกตญญ

7. เปนพหสต

6. ตงตนไวชอบ

19. งดเวนบาป

7. เปนพหสต

25. ความกตญญ

11. บ�ารงบดามารดา

27. อดทน

2. คบบณฑต

25. ความกตญญ

11. บ�ารงบดามารดา

1. ไมคบคนพาล

7. เปนพหสต

6. ตงตนไวชอบ

6

7

8

9

10

3. บชาบคคลทควรบชา

10. วาจาสภาษต

21. ไมประมาทในธรรม

23. ออนนอมถอมตน

22. ใหความเคารพ

16. ประพฤตธรรม

3. บชาบคคลทควรบชา

9. มวนย

31. บ�าเพญตบะ

2. คบบณฑต

23. ออนนอมถอมตน

20. เวนจากการดมน�าเมา

1. ไมคบคนพาล

6. ตงตนไวชอบ

9. มวนย

2. คบบณฑต

22. ใหความเคารพ

20. เวนจากการดมน�าเมา

8. เปนผรศลปวทยา

10. วาจาสภาษต

หมำยเหต : กลมท 1 นกศกษาภาคตนปการศกษา 2550

กลมท 2 นกศกษาภาคตนปการศกษา 2549 (section 1)

กลมท 3 นกศกษาภาคตนปการศกษา 2549 (section 2)

กลมท 4 นกศกษาภาคตนปการศกษา 2549 (section 3)

15จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 4 สรปผลการจดล�าดบดชนชวดจ�านวน 10 ตว ทเลอกโดยนกศกษาทง 4 กลม

ล�ำดบท มงคลขอท หวขอมงคล คำถำท ค�ำบำล

1.

2.

3.

4.

5.

25

11

7

1

6

ความกตญญ

บ�ารงบดามารดา

เปนพหสต

ไมคบคนพาล

ตงตนไวชอบ

7

4

3

1

2

กตญญตา

มาตาปต อปฏฐานง

พาหสจจะญง จะ

อเสวนา จะ พาลานง

อตตะสมมา ปณฐ จะ

6.

7.

8.

9.

10.

2

3

16

9

19

คบบณฑต

บชาบคคลทควรบชา

ประพฤตธรรม

มวนย

งดเวนบาป

1

1

5

3

6

ปณฑตานญจะ เสวนา

ปชา จะ ปชะนยานง

ธมมะจรยา จะ

วนโย จะ

อารต วระต ปาปา

ผลทไดจากการศกษาครงนโดยภาพรวมสรปไดวา

มงคล 38 ประการ ทเสนอใหเปนดชนชวดโดยนกศกษา

มจ�านวน 32 ขอ เมอเรยงล�าดบความส�าคญโดยตดสนใจ

เลอกไว 10 อนดบ ลดหลนกนไปจะปรากฏผลดงแสดงใน

ตารางท 4 ซงผลสรปสดทายสามารถกลาวไดวา จากการสม

เลอกนกศกษาชนปท 1 ทเรยนวชา 000 131 ทกษะชวต

ขอคดเหนของนกศกษาจ�านวน 186 คน ทเลอกมงคล 38

มาเปนดชนชวดระดบคณธรรมจรยธรรม และเมอเรยงล�าดบ

ความส�าคญแลวเหนวา ดชนชวดคณธรรมจรยธรรมทควรมใน

ตวนกศกษา 5 อนดบแรก คอ ความกตญญ การบ�ารงบดามารดา

ความเปนพหสต ไมคบคนพาล และการตงตนไวชอบ นนคอ

นกศกษายงมจตส�านกดานคณธรรมในแงความกตญญรคณ และ

มงมนปฏบตตนในการใฝศกษาและการประพฤตตนเปนคนด

ในสงคมเปนส�าคญ

ขอเสนอแนะและประโยชน/ผลกระทบจำกกำรน�ำ

กำรวจยไปสควำมเปลยนแปลง 1. ชวยเปดโลกทศนใหนกเรยนนกศกษาหรอองคกร

ตลอดจนบคคลทวไป หนมาใหความส�าคญของหลกธรรมใน

ศาสนาพทธ

2. เปนตวอยางใหครอาจารยระดบต�ากวาอดมศกษา

น�ากรรมวธไปหาขอมลตาง ๆ ทตองการจดล�าดบความส�าคญ

(ranking) แบบถวงน�าหนก (weighting scale, significant

rating)

3. ชวยปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหกบนกศกษาและ

ผเกยวของในองคกร

เอกสำรอำงอง 1. ปยทธ ปยตโต. (2528). พจนำนกรมพทธศำสตร

ฉบบประมวลธรรม. มหาจฬาลงกรณ มหาวทยาลย

กรงเทพมหานคร.

2. ปญญา ใชบางยาง. (2545). มงคลชวต 38

ประกำร ส�ำหรบนกเรยน. ธรรมสภาและสถาบนบนลอธรรม

กรงเทพมหานคร.

3. ศภฤกษ สนสพรรณ. (2551). ดชนชวดคณธรรม

จรยธรรมดวยมงคล 38. วารสารศกษาทวไป มหาวทยาลย

ขอนแกน, (1)1, 50-56.

4. Canter, L.W., (1996). Environmental

Impact Assessment. 2nd Ed., McGraw-Hill, lnc.,

New York.

5. Ott, W.R. (1978). Environmental Indices :

Theory and practice. Ann Arbor Science Publisher lnc.,

Ann Arbor, Michigan.

16 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

มงคล 38 ประโยชนทบคคลในวงการศกษาควรไดรบ

อำรมภบท เมอเอยค�าวา “มงคล 38” หรอเรยกกนทวไปวา มงคลชวต ผอาน (บางคน) คงเกดความรสกวาเปนเรองของศาสนาพทธ

ในระดบนาเบอหนายหรอรแลวกงนๆ ตามดวย ไมอยากฟง ไมอยากรซ�า ไมอยากอานและเอาไวกอน ไวศกษาทหลง (เมอคราว

แกเฒา) กได โดยเฉพาะผทเปนนกศกษาสวนใหญ หรอแมแตบางครบาอาจารยในทกระดบ

แมวามงคล 38 จะดเปนเรองทอาจจะเกดความรสกดงกลาวไดงาย แตถาลองแงมใจสกนด ลองสละเวลาอานบทความน

ใหจบเพยงหนงเทยว บางทบญกศลเกาทเคยไดสรางสมมา อาจชวยเตอนใจใหทานเปลยนความคดใหมจนรสกวา เราก�าลงปฏบตตน

ตามครรลองของมงคล 38 อยอยางไมรตว เพยงแตไมไดเฉลยวใจ เนองเพราะไมมใครมาบอกกลาวตอกย�าใหตระหนกถงสงดงาม

ทองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาทรงประทานใหแกมนษยและเทวดาไวเมอเกอบ 2,600 ปมาแลว

บทความนจะพยายามเขยนเนอหาใหกระชบโดยไมลงรายละเอยดปลกยอยเกนไปแตจะใชค�าหลก (keyword) ทไมขยาย

ความมากนกมาใชสอความ โดยอนมานวา ผทจะมาอานบทความนม “ตนทนทางธรรมะ” มาในระดบทเกดมงคลขอท 26 (ฟงธรรม

ตามกาล) และขอท 30 (สนทนาธรรมตามกาล) อยบางแลว แมจะฟงดวย “สตตมยปญญา” ผานบทความน หรอสนทนาธรรมกบ

ตนเองดวย “จนตามยปญญา” กตาม ทงนกเพอตอกย�าปญญาตวสดทายคอ “ภาวนามยปญญา” ทไดเคยปฏบตตนตามมงคล

เหลานนมาบางแลว กถอวาเปนเรองนายนดและชวยใหเกดมงคลเพมเตมไปโดยปรยาย

นยำมและควำมหมำย คาวา “มงคล (festivity)” เปนค�าทเกยวของใกลชด

กบค�าวา คณธรรม (morality) และจรยธรรม (ethics) จงจะให

นยามใหเขาใจตรงกนกบความหมายอยางกระชบในเบองตน

ไวกอนวา

มงคล คอ สงทท�าใหมโชคด ธรรมทน�ามาซงความสข

ความเจรญ

คณธรรม คอ การมจตปกต สงบ รมเยน

จรยธรรม คอ การประพฤตตนตามหลกทถกตอง

ดงาม

และส�าหรบทมาของ มงคล 38 นน มาจากพทธพจน

ทแสดงแกเทวดา ณ เชตวนมหาวหารในกรงสาวตถ สมยพทธกาล

ในประเทศอนเดย โดยเนอหาของมงคลนได ตรสซ�าแก

พระอานนทเถระอกครงหนง จดเปนธธรมะส�าหรบมนษยทกคน

ไมแตเทวดาเทานน ถาจะกลาวใหรวบรดกอาจกลาวไดวา “เปน

ธรรมะเพอด�าเนนชวตใหเจรญงอกงามบรรลประโยชนและกอให

เกดความสงบสข”

ประเภทและชนด เนองจากหวขอและความหมายรวมทงเนอหาสาระ

ของมงคลมมากถง 38 ขอ ซงแตละขอมความยากและงาย

ตอการท�าความเขาใจและการน�าไปปฏบตไมเทากน มงคล

เหลานนจงถกจดไวเปนกลม (ทเรยกวา “คาถา”) รวม 10 กลม

โดยแตละกลมจะประกอบดวยหวขอมงคล 3 ขอถง 5 ขอและ

เปนทนาสงเกตวา ไดทรงเรยงล�าดบ จากเรยบงาย อนหมายถง

การน�าไปประพฤตปฏบตไดงาย ไปสความลมลก (ปฏบตได

คอนขางยาก จนถงยากทสด) จนสามารถน�าตนเองออกจาก

“วฏสงสาร” ได ถาน�ามงคล (ขอยากๆ เหลานน) ไปขยายความ

เพอคนหาหลกธรรมอนลมลกไปสการพนทกขสนเชงตอไป

หวขอมงคลทง 38 ทแบงเปน 10 คาถา สรปไวในตารางท 1

ดงน

17จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 1 หวขอมงคลในแตละคาถาพรอมทงความหมายอยางยนยอ

คำถำท มงคลขอท หวขอมงคล ควำมหมำยโดยยอ

1 1

2

3

ไมคบคนพาล

คบบณฑต

บชาบคคลทควรบชา

-ไมสองเสพเสวนา ใหความคนเคยสนทสนม ยกยองเปนพวกพองกบคนทท�า

ชวทางกาย วาจา และใจ

-คบคนด ผรดรชว ซงสามารถปฏบตตนในแนวทางทดงามแกตน และสงคม

รอบขาง

-บชาบดามารดา ครอาจารย นกปราชญ ผร นกบวช (ทมความประพฤตดงาม)

2 4

5

6

อยในถนประเทศอน

สมควร

เปนผเคยท�าบญไวกอน

ตงตนไวชอบ

-อยในสถานทอนเหมาะสมแกการด�ารงชวต การศกษาเลาเรยน (สปปายะ) ท

ไมเกดอนตราย

-สงสมบญกรยาวตถ 10 กศลกรรมบถ 10 บารม 10

-ตงมนและสอดสองจตของตนตอการประพฤตปฏบตในสงทถกตองเปนหลก

3 7

8

9

10

เปนพหสต

รศลปะวทยาการ

มวนย

มวาจาสภาษต

-สนใจเลาเรยน คนควา ไตถาม เรยนร จากผคนและการสงเกตจากสรรพสง

รอบขาง

-มความรในวชาการวชาชพในขนใชงานไดอยางถกตองและมประสทธภาพ

-มวนยแกตนเองและเคารพกฎระเบยบในสงคมสวนรวม

-กลาวแตค�าพดทถกตอง ไพเราะ เกดประโยชนแกตนเอง ผอน และสวนรวม

รวมไปถง กถาวตถ 10

4 11

12

13

14

บ�ารงบดามารดา

สงเคราะหบตร

สงเคราะหภรรยา

การงานไมอากล

-เลยงด เอาใจใสบดามารดา และบพการ (ทศ 6 : เบองหนา)

-เลยงดและอบรม บตรธดาใหเปนคนด และสามารถเลยงตวเองได (ทศ 6 :

เบองหลง)

-ใหการยกยองและความเปนใหญในกจอนควร (ทศ 6 : เบองหลง)

-ไมเกยจครานการงานและภารกจทไดรบมอบหมาย ไมท�างานใหคงคาง

5 15

16

17

18

ใหทาน

ประพฤตธรรม

สงเคราะหญาต

ท�าการงานไมมโทษ

-สละทรพยหรอสงของ อวยวะ (เชน โลหต) ความร และสงทควรใหแกบคคล

หรอสงทสมควร

-ปฏบตตนตามศล 5 หรอ ศล 8 สมถะกรรมฐานหรอวปสนากรรมฐาน

-ใหความอนเคราะหพนอง เครอญาต ทงฝายบดาและมารดาตามโอกาส

-ท�าการงานทเวนจากการเบยดเบยนตนเองและผอน ตลอดจนสงคม (สมมา

อาชวะ)

6 19

20

21

การงดเวนบาป

เวนจากการดมน�าเมา

ไมประมาทในธรรม

-เวนจากการกระท�าทเกดจากอกศลจตทกอใหเกดบาปทางกายและวาจา

กบตนเองและผอน

-เวนเครองดมหรอสงเสพตดทงปวดทท�าใหขาดสต

-มสตในการกระท�าสงตางๆ ทางกายและวาจา

18 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 1 หวขอมงคลในแตละคาถาพรอมทงความหมายอยางยนยอ (ตอ)

คำถำท มงคลขอท หวขอมงคล ควำมหมำยโดยยอ

7 22

23

24

25

26

เปนผใหความเคารพ

ออนนอมถอมตน

เปนผมสนโดษ

มความกตญญ

ฟงธรรมตามกาล

-ใหความเคารพตอบคล สถานท (ศาสนสถาน) สงสกการะตางๆ

ตามทเหนสมควร

-มความสภาพ ออนนอม ทงกายและวาจาตอบคคลทวไป

-พอใจ ยนดในสงทตนม พงมพงได และแสวงหามาไดตามก�าลง

โดยชอบธรรม

-รคณและตอบแทนบญคณบคคลทสมควร ตามโอกาสและฐานะ

แหงตน

-สนใจสดบตรบฟงธรรม สงแนะน�าทดงาม จากสอหรอบคคล

ตามโอกาส

8 27

28

29

30

มความอดทน

เปนผวางาย สงสอนงาย

พบสมณะ

สนทนาธรรมตามกาล

-อดทนอดกลนตอสงคกคามจากมนษย (ทางกาย วาจา) ธรรมชาต

สถานการณตาง ๆ

-ไมดอรน หยง ยะโส เปดใจรบฟงและนอมน�าสงทเปนประโยชนตน

มาประพฤตปฏบต

-เขาหาสมณบคคล (นกบวช พระ) หรอสมณธรรม (ดวยใจและ

ปญญา) เพอประโยชนในการรบธรรมะ

-มการปจฉา วสชนา หวขอธรรมทสนใจหรอสงสย กบผรเพอเพม

เตมปญญาโลกและปญญาธรรม

9 31

32

33

34

บ�าเพญตบะ

ประพฤตพรหมจรรย

เหนอรยสจ

ท�านพพานใหแจง

-ขมหรอตานทาน (เผา) กเลสทมในใจตน (เชน เสรมสรางมงคลใน

คาถาท 6 ใหเขมแขง)

-ปฏบตตนเพอเตรยมพรอมเขาสทางแหงความพนทกขสนเชงอยาง

เปนขนเปนตอน

-ใชปญญาใครครวญเพอใหรจรงและรแจงในทกข เหตแหงทกข

และหนทางดบทกข

-ใชภาวนามยปญญาเพอท�าความดบทกขสนเชงดวยอรยมรรคและ

วปสสนาญาณ

10 35

36

37

38

จตไมหวนไหว

จตไรโศก

จตปราศจากกเลส

จตเกษม

-จตไมหวนไหวในโลกธรรม 8 ทงฝายชอบใจ (ลาภ ยศ สรรเสรญ

สข) และฝายไมชอบใจ (เสอมลาภ เสอมยศ นนทา ทกข)

-จตทปราศจากความโศกเศราอนเนองมาจากความยด (โลภะ) ความ

รกและความพลดพรากจากสงรก

-จตทปราศจากกเลส 10 อนสย 7 อปกเลส 16

-จตปราศจากเครองรอยรดทงปวง (โยคะ) คอ กามโยคะ ภวโยคะ

ทฏฐโยคะ และอวชชาโยคะ หรอสงโยชน 10

19จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ประโยชนของมงคล 38 มงคล 38 จะมประโยชนกตอเมอมการน�าไปใช

หรอสรางสรรคใหมขนตามก�าลงความสามารถของแตละบคคล

เมอมองในแงประโยชนของตวบคคล แมวามงคล 38 สามารถ

ใหประโยชนกบคนทวไปไดตามเนอหาสาระ แตในทนจะพจารณา

ใหแคบลงมาโดยจะใหความส�าคญตามล�าดบ จากมากไปนอย

ตอกลมคนเหลานคอ

ล�าดบท 1 นกเรยน นกศกษา

ล�าดบท 2 คร อาจารย ผสอนในสถาบนการศกษา

ล�าดบท 3 ผบรหารการศกษาในสถาบนการศกษา

ล�าดบท 4 ผบรหารการศกษาในระดบชาต

มองในแงประโยชนของนกเรยนนกศกษาเนองจาก

เยาวชนเหลานจะเปนก�าลงของชาตในการพฒนาสงคมใหยงยน

ตอไป จงควรม “มโนธรรมส�านก” ในดานความดงามทแสดงออก

ตอตนเอง และสวนรวมไดในระดบทสามารถชวดทางรปธรรมได

ในเบองตนจงไดตงค�าถามน�ารองไวกอนวา

(1) ในฐานะทเปนนกเรยน นกศกษา หากจะศกษา

เลาเรยนใหสมฤทธผลหรอเกดประโยชนเฉพาะหนา (ปจจบน)

ควรมมงคลขอใดเปนตวชวยบาง ?

(2) มงคลทจะเปนประโยชนในอนาคต (อนใกล) และ

ในระยะยาวตอไปควรจะมมงคลขอใดเปนตวเสรม นกเรยน

นกศกษา จงจะประสบผลส�าเรจในการด�าเนนชวต ?

(3) นกเรยน นกศกษา มมงคลขอตางๆอยแลวใน

ระดบใด ? (มาก ปานกลาง นอย ไมม)

(4) ถายงไมมมงคลขอนนๆ จะท�าใหม (พฒนา)

ไดอยางไร ?

(5) ใครจะเปนผชวยเหลอ (ชน�า) เพอท�าใหมมงคล

เหลานนในตวนกเรยน นกศกษา ?

ส�าหรบขอ (1) และขอ (2) ค�าเฉลยไดเสนอแนะไว

ในตารางท 2 ดงน

ตำรำงท 2 หวขอมงคลทกอใหเกดประโยชนในปจจบน อนาคตทงระยะสนและระยะยาว กบนกเรยนนกศกษา

ประโยชนในปจจบน (ขนตน) ประโยชนในอนำคตระยะสน(ขนกลำง) ประโยชนในอนำคตระยะยำว (ขนสง)

1. ไมคบคนพาล

2. คบบณฑต3. บชาคนทควรบชา

5. เปนผเคยท�าบญไวกอน

6. ตงตนไวชอบ31. บ�าเพญตบะ

32. ประพฤตพรหมจรรย

33. เหนอรยสจ34. ท�านพพานใหแจง

11. บ�ารงบดามารดา

12. สงเคราะหบตร13. สงเคราะหภรรยา (คครอง)

4. อยในถนประเทศอนควร

7. เปนพหสต

8. รศลปวทยาการ

9. มวนย10. มวาจาสภาษต

35. จตไมหวนไหว

36. จตไรโศก

37. จตปราศจากกเลส38. จตเกษม

16. ประพฤตธรรม17. สงเคราะหญาต

29. พบสมณะ30. สนทนาธรรมตามกาล14. การงานไมอากล

15. ใหทาน18. ท�าการงานไมมโทษ

19. การงดเวนบาป

20. เวนจากการดมน�าเมา21. ไมประมาทในธรรม

22. เปนผใหความเคารพ

23. ออนนอมถอมตน

24. เปนผมสนโดษ

25. มความกตญญ26. ฟงธรรมตามกาล

27. มความอดทน28. เปนผวางาย สงสอนงาย

รวม 21 ขอ รวม 9 ขอ รวม 8 ขอ

20 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ในค�าถามขอท 3 ซงถามวา “นกเรยนนกศกษามมงคล

ขอตาง ๆ อยแลวในระดบใด ?” เปนค�าถามทไมสามารถตอบได

ในทน เนองจากเปนค�าตอบทแตละบคคลตองตอบดวยตนเอง

อกทงมไดเจาะจงถามผใดโดยเฉพาะ จงขอเวนไวใหเปนปญหา

ปลายเปด แตใหผอานสามารถเอาไวตรวจสอบตนเองไดโดยไม

ตองบอกใคร

จากหวขอมงคลในตารางท 2 จะสงเกตไดวาผทอย

ในวยเรยนสมควรมมงคลส�าหรบประโยชนปจจบนเฉพาะหนา

เกนครงของจ�านวนมงคลทงหมดซงในทนเปนการเนนการศกษา

เลาเรยนทจะกอใหเกดผลสมฤทธ รวมทงการครองตนใหอยรอด

ปลอดภยในฐานะนกเรยนนกศกษาและเตรยมความพรอมทจะ

เปนคนดของสงคมในอนาคต มงคลจ�านวน 21 ขอน ควรเปนมงคล

ในระดบท “จ�าเปนตองม” หรอ “ควรจะม” โดยยงไมตองมขอ

มงคลส�าหรบประโยชนในอนาคตทงระยะสน (9 ขอ) และ

ระยะยาว (8 ขอ) ซงมงคลในอนาคตระยะสนควรจดไวเปนมงคล

ในระดบท “นาจะม” คอไมมกไดแตมกด (ในบางขอ) แตมงคล

ในอนาคต ระยะยาวนาจะเปนมงคลในระดบท “ยงไมจ�าเปนตองม”

เพราะสถานะและความพรอมของนกเรยนนกศกษา อาจไมเออ

ตอการปฏบตตนตามมงคล (ขนกลางและขนสง) ระดบนนๆ ได

กำรสรำง (พฒนำ) มงคลใหมในตน เนองจากมงคลทกขอ แมจะดคลายกบขอแนะน�าเพอ

การปลกฝงใหมนษยมความดงามถาบคคลนน ๆ น�าสาระของ

มงคลไปประพฤตปฏบตในชวตประจ�าวน แตการสรางมงคลตอ

การตอบค�าถาม ขอ (4) ใหมในตนควรม “แรงบนดาลใจ” หรอ

แรงผลกดนเปนตวน�า

ในเบองตนอาจเกดจากการชน�าใหเหนคณประโยชน

ของมงคลไปพลางกอน เมอเลงเหนประโยชนทจะพงไดรบ จงใช

ตวเสรมเพมแรงบนดาลใจใหเกดการพฒนาตนไปสการปฏบตใน

ทสดโดยอาศยหลกธรรม ดงน

อทธบำท 4 (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา) ไดแก

ฉนทะ (พอใจในสงนนๆ) หมายถง ความพอใจ ยนด

ทจะสรางเหตใหมมงคล

วรยะ (เพยร อตสาหะ) หมายถง มความพยายามท

จะปฏบตตนตามมงคลขอนนๆ

จตตะ (ใสใจ เอาธระไมวางวาย) หมายถง กระท�าอยาง

มงมน ตอเนอง จรงจง

วมงสา (ใครครวญ ตรวจสอบ ปรบปรง) หมายถง มการ

ไตรตรอง พจารณาทบทวนวาเกดผลหรอไมอยางใดในทางปฏบต

มความบกพรองอยางไร เพอหาทางแกไขใหถกตองในภายหลง

สงคหวตถ 4 (ทาน ปยวาจา อตถจรยา สมานตตา)

ไดแก

ทาน (การให) (การแบงปน) ตรงกบมงคลขอท 15

ปยวาจา (วาจาถกตอง ไพเราะ) ตรงกบมงคลขอท 10

อตถจรยา (ชวยเหลอเกอกล มารยาทดงาม) ตรงกบ

มงคลขอท 9, 22, 23, 27 และ 28

สมานตตตา (ท�าตนเสมอตนเสมอปลาย) ตรงกบมงคล

ขอท 16 และ 24

อนทรย 5 (ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา) ไดแก

ศรทธา (เชอมนในสงทถกตองดงาม) หมายถง เชอวา

มงคล 38 เปนสงทเมอน�ามาปฏบตแลวจะเกดผลดแกตน

วรยะ เพยรกระท�าการจนส�าเรจ หมายถง มความมง

มนไมยอทอ ทจะปฏบตตนตามมงคลนนๆ จนเกดผล

สต (ระลกรสงทก�าลงกระท�า) หมายถงรตวในขณะท

ใชก�าลง ใชปญญา 3 ในการสงสมความเปนมงคล

สมาธ (ตงมน ไมวอกแวก จดจอ ตอเนอง หมายถง

การมจตใจทมนคง จดจอตอการศกษา และปฏบตตนตามมงคล

ปญญา (รวาถกตองตามสภาวะทเปนจรง หมายถง

ปญญา 3 ในทกระดบ

ปญญำ 3 (สตตมยปญญา จนตามยปญญา ภาวนา

มยปญญา) ไดแก

สตตมยปญญา (เกดจากการบอกเลา อาน สดบตรบฟง)

หมายถง การรบรในเรองดๆ ของมงคลตางๆ ดวยการอานหรอ

ฟงผอนบอกเลา

จนตามยปญญา (เกดจากการคด วเคราะห พจารณา

จนตนาการ) หมายถง คาดการณไดวา เมอกระท�าแลวจะเกดผล

ดผลเสยอยางไร จะแกไขใหถกตองดขนไดอยางไร

ภาวนามยปญญา (เกดจากการปฏบตดวยตนเอง

จนเกดผลตามความเปนจรง) หมายถง การฝกฝนทดลองกระท�า

ดวยตนเองจนสมฤทธผล

โยนโสมนสกำร 10 เปนวธคดเชงพทธทรจกกนในค�า

วา “ความคดแยบคาย” หมายถงการคดถกวธ รจกคด คดเปน

มอย 10 วธ ไดแก (1) วภชชวาทะ (2) สบสาวเหตปจจย (3)

แยกแยะสวนประกอบ (4) สามญลกษณ (5) อรรถธรรมสมพนธ

(6) เหนคณโทษและทางออก (7) คณคาแท คณคาเทยม (8) เรา

คณธรรม (9) อยกบปจจบน และ (10) อรยสจส ทง 10 วธการ

ดงกลาว จดอยในระดบของจนตามยปญญา ในบทความนจะไม

แจกแจงรายละเอยด เพยงแตตองการชแนะวาสามารถใช

โยนโสมนสการ (อยางใดอยางหนง) เหนยวน�าใหเกดมงคล 38 ได

21จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ส�าหรบค�าตอบขอ (5) ผทสามารถชน�าในเรองมงคล

แกนกเรยนนกศกษาไดเปนอยางดตามล�าดบคอ (1) ครอาจารย

(2) บดามารดาหรอผปกครอง (3) พระสงฆหรอผปฏบตธรรม

และ (4) ผทนกเรยนนกศกษานบถอศรทธาหรอไววางใจ แตทงน

บคคลผชน�าควรจะตองรเรองราวและสาระของมงคลเหลานนใน

ระดบทปฏบตตนเปนตวอยางไดบาง ตามสมรรถนะทท�าไดโดย

ไมจ�าเปนตองท�าไดทงหมด มองในมมกลบกคอ เปนการชกน�า

(หรอลอหลอกกลายๆ) ใหครอาจารยหรอกลมบคคลดงกลาว

ขางตนหนมาศกษาและปฏบตตนตามมงคลไปโดยปรยายนนเอง

บทสงทำย มงคล 38 เปนพระสทธรรมทพระพทธเจาทรงมอบไว

ใหกบชาวโลก เพอเปนแนวทางในการปฏบตตนไปสความเจรญ

ทงตนเองและสงคม จดเปนหนงในบรบทแหงการสรางจต

วญญาณไปสความดงาม ส�าหรบมนษยนอกเหนอไปจากความร

ทางวชาการในโลกทสงคมยกยองใหคนทวไปจะถกวดความเกง

หรอความฉลาดดวย “ไอคว (Intelligence Quotient, IQ)”

แตมงคล 38 เปนวถทยกระดบจตใจหรอจตวญญาณใหสงขน

ซงสามารถพฒนาไปสตววดทาง “อารมณ” ทรจกกนในชอวา

“อคว (Emotional Quotient, EQ)” หรอกาวไปสการวดระดบ

“มโนธรรมส�านก” ทเรยกวา “เอมคว (Morality Quotient,

MQ)” สดทายเพอวดศกยภาพสงสดทางใจในระดบ “จตวญญาณ”

ทอาจใหชอวา “เอสคว (Spiritual Quotient, SQ)”

บทความนจงเขยนขนเพอเปนการนอมน�าสงดงาม

จากค�าสอนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา มาสแวดวงการ

ศกษาเพอปลกจตส�านกของผเปนครอาจารย และนกเรยน

นกศกษาใหหนมาสนใจหลกธรรมเหลาน ทงนกเพอมงหวงให

เยาวชนถกหลอหลอมดวยความดงามผานมงคล 38 จนสดทาย

ไดประชากรของชาตทมคณภาพและประสทธภาพสามารถม

ปฏสมพนธกบผอนอนไดแก มตรสหาย บดามารดา และเครอ

ญาต ครอาจารย ผ บงคบบญชาหรอเพอนรวมงาน สงคม

ประชาคมโลก มวลมนษย และสดทายคอ “ตนเอง” ไดอยาง

มความสข

22 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

บญกรยาวตถ 10 กบการเรยนการสอน

อำรมภบท ในจ�านวนธรรมะหมวดสบ อนไดแก กศลกรรมบถ 10 บญกรยาวตถ 10 กถาวตถ 10 สงโยชน 10 ทศพธราชธรรม

ดเหมอนวา บญกรยาวตถสบจะเปนหลกธรรมทคนทวไปคนเคยกนมากกวาหมวดใด ๆ แตมกจะรจกกนแค 3 หวขอหลก

คอ ทานมย สลมย ภาวนามย สวนทเหลออก 7 หวขอมกจะรแบบแผวปลายคอ จ�าไดบางไมไดบาง อาจจะจ�าบางหวขอได

แตไมแมนในนยามหรอลงรายละเอยดไดไมลก หวขอกลางๆ หรอทายๆ ไมคอยรจก การน�าไปประยกตใชในชวตประจ�าวน

อาจจะไมตอเนอง บางครงไมรดวยซ�าวาก�าลงใชหวขอนนๆ ในการกระท�ากศลกรรมบางอยางทเคยชนอยเปนนตย

บทความนจะฉกประเดนทจะไมเนนการประยกตบญกรยาวตถสบในการด�าเนนชวตทวไป แตจะเนนการน�ามาประยกต

ใชกบการศกษา โดยเฉพาะอยางยงเพอใหนกเรยนนกศกษา รวมทงผทเปนครอาจารยเหนคณคาและประโยชนทจะไดรบจาก

หลกธรรมขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจา สวนผใด (รวมทงนกเรยนนกศกษาหรอครอาจารย) หากบงเอญไดอานบทความน

แลวคดวา เรองดงกลาวเปนสงทด โดยขอน�าไปพจารณาใหถองแทกอนการทดลองปฏบตในภายหลง กใหเปนไปตามเหตปจจย

แหงความพรอมของแตละบคคลไป

บญกรยำวตถ 10 ความหมายของบญกรยาวตถ 10 ทกระชบทสด คอ

ทตงแหงการท�าบญ หรอ ทางแหงการท�าความด (พระพรหมคณา

ภรณ. 2553) แบงเปน 10 อยางไดแก

1. ทานมย ท�าบญดวยการใหปนสงของ

2. สลมย ท�าบญดวยการรกษาศล หรอประพฤตด

3. ภาวนามย ท�าบญดวยการเจรญภาวนา ฝกอบรม

จตใจ เจรญปญญา

4. อปจายนมย ท�าบญดวยการประพฤตออนนอม

5. เวยยาวจจามย ท�าบญดวยการชวยขวนขวายรบใช

6. ปตตทานมย ท�าบญดวยการเฉลยสวนแหงความด

ใหกบผอน

7. ปตตานโมทนามย ท�าบญดวยการยนดในความด

ของผอน

8. ธมมสสวนมย ท�าบญดวยการฟงธรรม ศกษา

หาความร

9. ธมมเทสนามย ท�าบญดวยการสงสอนธรรม ให

ความความร

10. ทฏฐชกมม ท�าบญดวยการท�าความเหนใหตรง

หากจะจดกลมหลกเปน 3 กลมใหญ คอ ทาน ศล และ

ภาวนา หวขอทเหลอ สามารถจะพจารณาใหอยในกลมหลกได

ดงน

(6) ปตตทานมย (7) ปตตานโมทนามย จะอยในกลม ทานมย

(4) อปจายนมย (5) เวยยาวจจมย จะอยในกลม สลมย

(8) ธมมสสวนมย (9) ธมเทสนามย จะอยในกลม ภาวนามย

แตส�าหรบขอท 10 คอ ทฏฐชกมม จะเปนขอทสามารถ

เปนไดทง ทาน ศล และภาวนา รวบยอดอยในขอเดยวกน

ซงทฏฐชกมมจะมความหมายเหมอนกบสมมาทฏฐนนเอง

กำรปฏบตตนของผเรยนและผสอนดวยบญกรยำวตถ 10 ในแตละหวขอของธรรมหมวดน หากจะไลเรยงตาม

ล�าดบโดยเนนบคคลทจะไดประโยชนจากการปฏบตตนให

สอดคลองกบบญกรยา อนไดแก (1) นกเรยนนกศกษา และ

(2) คร อาจารยผ สอน จะพบวาบคคลเหลานนสามารถ

ปฏบตตนตามหวขอธรรม ไดดงสรปเปนแนวทางกวางๆ

ไว ในตารางท 1 ดงน

23จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

หวขอธรรม นกเรยน นกศกษำ คร อำจำรยผสอน

ทานมย

สลมย

ภาวนามย

อปจายนมย

เวยยาวจจมย

ปตตทานมย

ปตตานโมทนามย

ธมมสสวนมย

ธมมเทสนามย

ทฏฐชกมม

-แบงปนความรระหวางเพอนนกเรยน นกศกษา เชน

การ tutorial ระหวางกลม เปนตน

-แบงปน ใหการหยบยมสงของทเกยวของกบการเรยน

การสอน เชน การใหยมสมดจด lecture ต�าราเรยน

อปกรณการเรยน เปนตน

-ไมท�าผดกฎระเบยบของสถาบนทก�าลงศกษา รวมทง

ประพฤตตนใหอยในศลธรรมอนดของสงคม

-ใชสตปญญาการท�าความเขาใจเนอหาวชาการตางๆ

และทดลองท�าแบบฝกหดโจทยตางๆ ในแตละวชา

รวมทงภาคปฏบตในหองทดลอง จนรจรง หรอสามารถ

น�าไปใชประโยชนไดตอไป

-ประพฤตปฏบตตนใหมความออนนอมถอมตนม

สมมาคาราวะตอครอาจารย ผอาวโสและเพอนนกศกษา

ดวยกน

-ชวยเหลอเกอกลในดานแรงกาย ใหขอคดเหนตลอดจน

ขวนขวายในการท�ากจกรรมตางๆ อนควรแกสถาบนคร

อาจารยตลอดจนเพอนกศกษาดวยกน

-บอกกลาวสงทดงามใหผอนมโอกาสสรางประโยชนหรอ

บญกศลรวมกน

-รวมกลมเพอนพองเพอชวยกนท�ากจทเปนประโยชนแก

สวนรวม โดยไมตผลงานวาเปนของตนเองแตเพยงผเดยว

-ยนดตอผลส�าเรจในการเรยน การฝกปฏบตของเพอน

นกศกษา

-ยกยองความดงามเมอรวาเพอนกระท�าความด เชน

การบรจาคโลหต เกบสงของมคาคนใหเจาของ เปนตน

-ศกษาเลาเรยนสรรพวชาตาง ๆ ดวยความเคารพ ศรทธา

ทงครอาจารย องคความร รวมทงศรทธาตอตนเองวา

สามารถเรยนรในวชาการนนๆ ได

-แบงปนความรและประสบการณทไดรบจากครอาจารย

หรอความรอนๆ ทตนมใหแกเพอนนกศกษาหรอผไตถาม

ดวยความเตมใจ

- ระลกร ถงสถานะของความเปนนกเรยนนกศกษา

รวมทงกระท�าตนใหเหมาะสมกบสถานะนนๆ

- พงตระหนกรวา วชาการทไดรบเปนเพยงสงทจะน�าไป

ใชในการด�ารงชพดวยสมมาอาชวะ มใชเพอความร�ารวย

มงคงจนเกนพอด หรอน�าไปใชในทางทผดท�านอง

คลองธรรม

-ใหความร โดยการสอนศลปวทยาทงหลายเปน

วทยาทาน แกผเรยน

-ใหหรอชแจงหลกธรรม(ธรรมทาน) แกนกเรยนนกศกษา

เพออบรมขดเกลาหรอชวยเหลอชแนะสงทถกตอง

เหมาะสมมการแกปญหาทงในและนอกหองเรยน

-ประพฤตตนตามกฎระเบยบขององคกร สถาบน และ

สงคม

-ขวนขวายหาความรทงภาคทฤษฎภาคปฏบตในวชาท

รบผดชอบ หรอวชาทสนใจจนมความรความสามารถ

เขาใจอยางถองแทเพอความมนใจในการถายทอดองค

ความร

-มความออนนอม เปนกนเองระหวางผ สอนและ

ผเรยนตามฐานะและความเหมาะสมอนควร

-ใหค�าแนะน�า (ความคด) หรอสละแรงกายอนเหมาะสม

ตามโอกาสอนควร แกบคคลหรอองคกรทตองการความ

ชวยเหลอ

-ใหค�าแนะน�าทางวชาการในฐานะอาจารยทปรกษา เชน

การท�าโครงการตางๆ และใหเกยรตยกยองความสามารถ

ของนกศกษาทท�าผลงานรวมกน

-ยกยองชมเชยใหรางวลในความสามารถหรอการกระท�าอน

ดงาม เปนประโยชนตอสวนตนหรอสวนรวมของนกเรยน

นกศกษารวมทงเพอนคณาจารยดวยกน

-ศกษาหาความรในวชาการตางๆ ดวยตนเองและ

จากผอน ทงเนอหาและหลกปฏบตจนรจรงและไดสาระ

มากเกนพอ ส�าหรบการถายทอดใหผเรยน

-ใหความรอยางถกตองและไมปดบงแกนกเรยนนกศกษา

หรอผตองการใหความรใหเขาใจอยางแจมแจง

- ตระหนกร ถงสถานภาพของความเปนครอาจารย

แหงตน และกระท�าตนใหเหมาะสมกบสถานภาพนนๆ

- พยายามสรางพละในหวขอธรรมทง 9 ขางตนใหเขมแขง

ยงขน

- พยายามศกษาและประพฤตปฏบตตนตามหลก

แหงสปปรสธรรม 7 ใหไดมากทสด เทาทก�าลงแหงตนจะ

พงม

ตำรำงท 1 หวขอธรรมในบญกรยาวตถ 10 ทนกเรยนและครอาจารยสามารถน�าไปปฏบต

24 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

กำรประยกตใชบญกรยำวตถ 10 ในชวตประจ�ำวน หลกปฏบตตามบญกรยา ดงกลาวขางตน เปนเพยง

ตวอยางของการน�าหลกธรรมในศาสนาพทธมาประยกตใชใน

มตของการศกษา โดยภาพรวมคนทวไปมกจะมองบญกรยา

เหลานวาใชไดกบเฉพาะบคคลทวไปในการด�าเนนชวตประจ�าวน

หรออาจมองแค ทานมย สลมย เพราะมความรสกวากระท�าได

งาย แตพอกาวไปถงภาวนามยจะรสกวาเรมตดขด มอปสรรค

ไมสะดวกตอการปฏบต โดยไมพยายามมองหวขออนทสามารถ

กระท�าได เชน การประพฤตตนออนนอม (อปจายนมย)

การชวยเหลอเกอกล (เวยยาวจจมย) ยนดในความดของผอน

หรอยกยองผท�าด (ปตตานโมทนามย) เปนตน

หากน�าหลกธรรมในหมวดนไปพจารณาอยาง

แยบคายจะพบวา แตละบคคลสามารถปฏบตตนตามบญกรยา

ในชวตประจ�าวนไดเกอบทงหมดโดยไมจ�าเปนตองปฏบตครบถวน

ในแตละวน แตควรจะลองท�าตามก�าลงทสามารถกระท�าได

ตวอยางเชน

1. ขณะขบรถ เราสามารถหยดรถเพอใหทางผาน

(ดวยความเตมใจ) แกยวดยานคนอนเมอมการแซงหรอเลยวตด

หนาเขาซอยทางซายมอ (ทานมย)

2. กระท�าตนไมเบยดเบยน ทางกาย วาจา แกบคคล

ขณะทมปฏสมพนธ (สลมย)

3. มความสภาพออนนอมตอบคคลทก�าลงเกยวของ

(อปจายนมย)

4. ใหความชวยเหลอตอภารกจของบคคลหรอสถาน

ทตามความเหมาะสม (เวยยาวจจมย)

5. บอกบญแกบคคลอนเพอเปดโอกาสใหสรางกศล

ตามกาลอนควร หรอขอรองใหเพอนขบรถรบสงเพอไปบรจาค

โลหต (ปตตทานมย) เพอใหเพอนไดบญตามขอ 4

6. ยนดตอการกระท�าดของผอน เชน ชนชมยกยอง

คนขบแทกซทเกบของมคาคนใหเจาของ (ปตตานโมทนามย)

7. ศกษาคนควาหาความรในหลกธรรมโดยการอาน

หนงสอ หรอจากสอตางๆ (ธมมสสวนมย)

8. สนทนาธรรมแลกเปลยนความรกบผร (ทงพระสงฆ

และฆราวาส) ตามโอกาสอนควร (ธมมเทสนามย)

9. ไหวพระสวดมนต หรออบรมจตผานกรรมฐาน 2

คอ สมถะกรรมฐาน และวปสสนากรรมฐาน (ภาวนามย) รวมทง

ศกษาอรยสจ 4 และปฏจจสมปบาท ดวยปญญา 3 (ทฏฐชกมม)

บทสรป บญกรยาวตถ 10 ถกจดใหอยในกลมของ “ธรรมท

พงมพงปฏบตส�าหรบผ ใกลชดศาสนา (อบาสก)” และ

“กศลธรรมอนพงท�าใหเจรญ” (พระพรหมคณาภรณ, 2553)

ถาพจารณาอยางผวเผนแลวจะไมรสกวามความเกยวของกบ

การเรยน การสอนแตอยางใด แตเมอ “มองนอกกรอบ” แลว

ลองพจารณาอยางใครครวญจะพบวา ถาตองการกระท�าตนให

เปนผใกลชดศาสนา หรอ ท�ากศลในตนใหเกดขน บญกรยาวตถ

10 จะเปนหลกธรรมทสามารถประยกตผานการกระท�ากจการ

งานหรอการประกอบอาชพในชวตประจ�าวนไดเปนอยางด

เนองเพราะผอยในวยเรยนจะใชเวลา (กลางวน) สวนใหญหมด

ไปกบการเรยน รวมทงผทเปนครอาจารย ทใชเวลาอยกบการ

เรยนการสอนในสถานศกษาเชนกน ดงนนถาอาศยรปแบบ

(model) ทกระท�าผานปรากฏการณจรง คอการเรยน

การสอน สงนจงมไดเปนอปสรรคตอการน�าหลกธรรมหมวดน

มาประยกตใชแตอยางใด แตจะเปนตวชวยทใชในการด�าเนน

กจวตรประจ�าวนในการเรยนการสอน ผลกดนใหบคคลเหลา

นน “ท�ากศลในตนใหเจรญขน” รวมทง “ปฏบตธรรมในฐานะ

ผใกลชดศาสนา” ไดดยงขน

เอกสำรอำงอง1. พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). 2553. พจนำนกรม

พทธศำสตรฉบบประมวลธรรม. พมพครงท 18. มลนธการ

ศกษาเพอสนตภาพพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). โรงพมพ

เพมทรพยการพมพ : นนทบร.

25จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

เสยงดนตร : สนทรยแหงสจธรรม

อำรมภบท มนษยทวไปทสามารถไดยนเสยงซงอยรายรอบตวเรากเนองมาจากการสนสะเทอน (vibration) จากแหลงก�าเนด

(source) ผานตวกลาง (media) คออากาศแลวสงพลงงานในรปคลนตามยาว (longitudinal wave) เขากระทบอวยวะรบเสยง

(ห) เพอเปลยนเปนสญญาณทางชวภาพในรางกาย (ประสาทห สมอง การแปลความหมาย) จนเกดการไดยนเสยงตางๆ

เสยงเหลานนอาจเปนเสยงธรรมชาต เชน ฟารอง ภเขาไฟระเบด คลนในทะเล หรอเสยงทเปลงออกมาจากปากมนษย

สตว รวมทงเสยงทเกดจากกจกรรมทมนษยสรางสรรคขนมาอนไดแก เสยงเครองจกร เรอบน ระเบด และเสยงดนตร เปนตน

แตจะมกคนทน�ามาคดวเคราะหตอวาผลของการไดยนเสยงท�าใหมผลตอรางกายและจตใจมนษยอยางไร โดยเฉพาะอยางยง

ผลทางใจ ดงนน บทความนจะลองวเคราะหในเรองของเสยงโดยอาศย เสยงดนตร เปนประเดนหลก ทงนเพอสรางหรอ

เชอมโยงเสยงกบหลกธรรมในพทธศาสนาใหสอดคลองประสานซงกนและกน เพอผลลพธสดทายในการพฒนาปญญา

เสยง เสยง (sound) ความหมายตามหลกวชาการ คอ

พลงงานรปหนงทเกดจากการสนของโมเลกลอากาศท�าใหเกด

อดและคายสลบกนของโมเลกลดงกลาว กอใหเกดการ

เปลยนแปลงความดนบรรยากาศจากการเคลอนทของโมเลกล

อากาศ เรยกวา “คลนเสยง” ซงวดออกมาเปนความถ

(frequency) ในหนวยรอบตอวนาท (Hertz, Hz) โดยความดน

เสยง (sound pressure) จะวดในรปพลงงานโดยใชหนวย

Pascal (Pa) หรอ micro pascal (10-6 Pa) โดยนยามหลกของ

Pascal มาจากหนวย Newton /m2 แตระดบความดนเสยง

(sound pressure level) จะวดเปน decibel (dBA)

เสยงในตวกลำงกบกำรไดยน โดยความเปนจรงแลวมนษยมกไดยนเสยงผานหโดย

การแพรจากโมเลกลอากาศซงเสยงจะมอตราเรวในอากาศ

ประมาณ 340 เมตรตอวนาท แตถาแพรผานตวกลางทเปน

ของเหลว เชน น�า อตราเรวจะเพมเปน 1,500 เมตรตอวนาท

ในขณะทผานของแขง (โลหะ) อตราดงกลาวจะสงถง 5,000

เมตรตอวนาท

ในบรรยากาศทวไปมนษยสามารถไดยนเสยงดวย

ชวงความถประมาณ 20-20,000 Hz เมอพจารณาในรปของ

ระดบความดนเสยงจะอยในชวง 0 dB-140 dBA โดยประมาณ

แตถาระดบความดนเสยงเพมขนถง 130-140 dBA จะเปน

ระดบทกอใหเกดความเจบปวดรนแรง ซงทางการแพทยพบวา

ระดบความดนเสยงเทากบ 100 Pascal คอระดบของความ

เจบปวด (threshold of pain) ซงระดบดงกลาวเทยบไดกบ

130-140 dBA นนเอง ดงนนเมอกลาวถงเรองเสยง เรามกคดถง

หนวยของ decibel มากกวา ความถ (Hz) หรอ ความดนเสยง

(Pascal) ในแงของมลพษในสงแวดลอม เสยงทเขาขายเปน

มลพษทางเสยง (noise pollution) มกจะก�าหนดคาทวไป

ในบรรยากาศ (threshold) ไวในระดบทไมเกน 65 dBA

เสยงดนตร เสยงดนตรเปนเสยงทมนษยท�าขนโดยอาศยการเปลง

เสยงของมนษยและ/หรอเครองดนตรประเภทตางๆ 4 กลม

(ดด ส ต เปา) มสมเสยงทก�าหนดให เกดระดบเสยงดนตรหลก

7 เสยง อนไดแก โด (C) เร (D) ม (E) ฟา (F) ซอล (G) ลา (A)

ท (B )โดยมเสยงครงเสยงคอ แฟลต (b) และชารป (#) ระหวาง

เสยงหลกดงกลาว ท�าใหเกดเสยงทหลากหลาย เมอผนวก

ใหเขากบจงหวะ(ชา เรว) ความดง (ดง คอย) ฯลฯ และระดบ

เสยง (คแปด, Octave) จะท�าใหเกดความไพเราะ รวมทง

สนทรยทางเสยงทมนษยสมผส ซงระดบเสยงคแปดเมอน�าไป

เทยบกบคยเปยโนทมจ�านวนแปนขาว 52 ตว แปนด�า (เสยง

ครง) อก 36 ตว รวมเปน 88 คย แลวจะเทยบตวอยางของเสยง

โด (C) ทมความถ (Hz) ดงสรปไวในตารางท 1 ดงน

26 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 1 ระดบเสยงคแปดของเสยงโด (C) เทยบกบความถเสยง (Hz)

เสยงคแปด ควำมถ (Hz) ต�ำแหนงแปนคย

C1C2C3C4*C5C6C7C8

32.70365.406130.81261.62523.25

1,046.502,093.04,186.0

310172431384552

หมายเหต : * สญลกษณของ middle C บนคยเปยโน ซงเปน Octave ท 4

เสยงในศำสนำพทธ “เสยงรไดดวยหหนอ” เปนวลทผสนใจในศาสนาพทธ

อยางลกซงเมอไดยนหรอระลกถงจะเกดความตระหนกอยาง

ชดเจนตอค�ากลาวขางตน เสยงในทนหมายถงสรรพเสยงทงหลาย

ไมวาจะเปนเสยงของมนษย สตว หรอธรรมชาต รวมทงเสยง

ดนตร แตผทไดยนรวมถงผทกลาวค�าน มกจะเนนเสยงมนษย

โดยเฉพาะอยางยง เสยงนนทาวาราย ค�าชม เสยงทฟงแลว

เกดความไมพอใจ วลขางตนเปนการเตอนสตจากผรใหแก

ผทไดรบฟงค�านวาเสยงเปนเพยง “รปภายนอก” หรออายตนะ

ภายนอก ทเขามากระทบกบ “รปภายใน” อนหมายถงห

(อายตนะภายใน) แลวเกดอาการรเสยงเปน “นาม” จาก

การท�างานของ “โสตวญญาณ” แลวเกดการปรงแตง (สงขาร)

ไปตาม “สญญา” หรอการจ�าไดหมายรเกบไวในจต ขณะไดยน

“ปรมตถสจจะ” จะปรากฏขนแตมนษยจะยดตดกบค�าแปลภาษา

ทเรยกวา “สมมตสจจะ” ท�าใหเกดความชอบหรอไมชอบใจ

หรอกอใหเกดความสขหรอทกขหรอเฉยๆ ซงความรสกเหลาน

เรยกวา “เวทนา” นนเอง

ดงนนเมอเกดสภาวะไดยนเสยงใดๆ ขนมา “ขนธ 5”

อนไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร วญญาณ จะท�างานประสาน

กนโดยอตโนมตในแตละขณะจตทไดยนเสยงรวมทงขณะทเสยง

ดบไปแลว ซงเปนทมาของการขบเขยวเคยวฟนทกครงทไดยนค�า

วาดาเมอวานแต “ธรรมารมณ” หรอตะกอนค�าดาทไดยนและ

ดบไปแลว แตถกเกบไวในความทรงจ�า (ใจ) ถกขดขนมาครนคด

ค�านงในขณะทระลกถงมนดวยมโนวญญาณ รปท 1 เปนภาพรวม

ของการอธบายความดงกลาวขางตน ผอานสามารถใช “จนตามย

ปญญา” คดพจารณา เพมเตมในเรองของรป / ภาพ และตา หรอ

รสกบลนไดดวยตวเองโดยอาศยการวเคราะหดงตวอยางของเสยง

และหไดโดยไมยากนก

เมอน�าเสยงโดยเนนเสยงดนตรมาเปนตวอยางในการ

ขยายความโดยอาศยรปท 2 มาชวย เราสามารถเชอมโยงจาก

ค�าหลกคอ เสยง ห ดนตร โดยเจาะค�าวาเสยงทผานมาจาก

โมเลกลของอากาศ หรอ “วาโยธาต” อนหมายถงธาตลมเขาไป

ในกลมของธาตส (ปฐว อาโป เตโช วาโย) น�าไปรวมอยในค�าวา

“สมถกรรมฐาน 40” ไดอยางชดเจน สวนในมมมองของเสยง

ดนตรในรปท 2 กมค�าส�าคญอธบายเชอมโยงไวเปนสงเขป

ใหผอานพจารณาเอาเองไดโดยงายเชนกน

ดนตรกบปญญำ ๓ ผ ท ป ระสบความส� า เ ร จทา งดนตร ม กจะม

ความสามารถในการพฒนาปญญา 3 (ทางโลก) อยางเปน

รปธรรมยกตวอยางเชน ผสนใจและอยากเลนเปยโนใหเปน

แตไมมฐานความรทางดานดนตรประเภทนอย เลยจ�าเปน

ตองเรมตนดวยสตตมยปญญา ตามดวยจนตามยปญญา และ

จบดวยภาวนามยปญญา แลววนซ�ามายงสตตมยปญญา เปน

วงจรเรอยไปจนกวาจะเลนเปนจนถงระดบตกผลก (ช�านาญจน

ไมตองดโนต) กลาวคอ ตองเรมจาก สตตมยปญญา อนหมาย

ถงการฝกอานภาษาดนตร (ตวโนต) ทฤษฎท เกยวของ

แบบทองจ�า จากค�าบอกเลาของครผสอนหรอสงเกตการเลน

จากผทเลนเปนไปกอน (รวมทงการดภาพตางๆ ในหนงสอ ทว

วดโอ) เพอใหผเรยนรความหมายของตวโนตทบงคบจงหวะ

เพลงอยางถกตองเปนประการแรก และตองรวาตวโนตตวใด

บงคบใหเลนมอซาย-ขวา อยางไร เปนตน

ตอไปจะตองจนตนาการใหไดวา ถากดนวลงบนแปน

คยเปยโนดวยน�าหนกและเปลยนคยดวยความเรวตางๆ กน

จะเกดเสยงและจงหวะแตกตางกนอยางไร หรอคาดการณถกวา

กดคยตาง ๆ แลวจะใหเสยงตรงกบตวโนตใด เหลานคอ การฝกใน

ขน จนตามยปญญา

27จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

สดทายในชน ภาวนามยปญญา คอ ลงมอเลน

เปยโนจรงดวยการฝกมอทงสองขาง โดยอาจจะฝกแตละขาง

ใหช�านาญกอนกได ฝกการใชนวและประสานกบการอานโนต

เพลงไปพรอมกบรบฟงการชแนะจากครผ สอนโดยอาศย

อทธบาท 4 และอนทรย 5 ภาวนามยปญญาจะถกพฒนาขนและ

วนมาท�าปญญา 3 ซ�า เพอพฒนาความช�านาญอยางตอเนอง

จนสดทายสามารถเลนเพลงนนๆ ไดโดยไมตองดโนต เพราะทก

อยาง ถกบนทกไวในสมอง จต และความรสกเรยบรอยแลว

สามารถเรยกยอน (recall) ประสบการณจากการฝกฝน (การจ�า

ตวโนต แปนคย น�าหนกกดของนวมอ) มาใชงานไดตามใจนก การ

ฝกเครองดนตรประเภทอน ๆ หรอแมแตการฝกรองเพลง กอาศย

หลกการดงกลาวขางตนไดเชนเดยวกน

รป

ดนตร

นำม

จต เจตสก

นำมรป

รปท 1 ความสมพนธระหวางอายตนะภายนอก (เสยง) และอายตนะภายใน (ห) ในมมมองของขนธ 5 หรอนามรป

รปท 2 บรณาการระหวางเสยงกบหทเชอมโยงไปยงกรรมฐาน 40

ผสสะ

วาโยธาต หทพย (อภญญา 6)

โสตวญญาณ

ปฐวธาต

อาโปธาต

เดโชธาต

จงหวะบนไดเสยง

ตวโนตOctave

ดดสตเปา

กายหยาบมสองขางโครงสรางทางชววทยา (คณะแพทยศาสตร)

มผรอง

มผเลน

ชำ

ดง

ยำว

เนบนำบ

ไพเรำะ

มสำระ

ไดอำรมณ

เลยงชพ

เรว

คอย

สน

กระแทกกระทน

ไมไพเรำะ

ไรสำระ

ไรอำรมณ

งำนอดเรก

ขนธ 5

สมถกรรมฐาน 40

อำยตนะ (ภายนอก)

เสยง ห

รป/ภาพเสยงกลนรส

สมผสธรรมารมณ

ตาห

จมก

ลนกายใจ

อำหำเรปฏกลสญญำ 1อรป 4 อปปมญญำ 4อสภกรรมฐำน 10อนสต 10กสณ 10

จตธำตววตถำน 1

จกขวญญาณโสตวญญำณฆานวญญาณชวหาวญญาณกายวญญาณมโนวญญาณ

เวทนาสญญาสงขาร

อำยตนะ (ภายใน)

28 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

สำระทไดจำกกำรเรยนร กลาวโดยสรปจากภาพรวมของเสยงใด ๆ โดยไมเนน

เฉพาะเสยงดนตรสามารถแจกแจงสาระทไดเปนขอหลกๆ ดงน

1. เรยนรแนวคดในการบรณาการเนอหาวชาเขา

กบหลกธรรมในศาสนาพทธ

2. ท�าใหรจกความหมายเบองตนของค�าส�าคญตางๆ

ในศาสนาพทธ เชน อายตนะ 6 ขนธ 5 รปและนาม (จต เจตสก)

3. มองเหนวถของการเชอมโยงเพอเรยนรตอไปใน

เรองเหลานเปนบาทฐาน คอ

ปฏจจสมปบาท (สงขาร วญญาณ นามรป อายตนะ

ผสสะ เวทนา)

กรรมฐาน (สมถกรรมฐาน 40 วปสสนากรรมฐาน)

ธาต 4 (ดน น�า ลม ไฟ)

อภญญา 6 (หทพย ตาทพย ระลกชาต แสดงฤทธ

ทายใจ สนอาสวะ)

จรยธรรม คณธรรมทไดจำกดนตร ในมมมองของจรยธรรม คณธรรมเกยวกบเสยง

ในมตของเสยงดนตร ซงจะตองประกอบดวยผ เลนผ ร อง

และเครองดนตรตางๆ โดยเฉพาะคณธรรม จรยธรรมทพงม

หรอควรบงเกดแกนกดนตร สามารถกลาวเปนขอๆ ไดดงน

ดำนจรยธรรม

(1) พงสงวรในเรองของความเดอดรอนอนเนอง

มาจากเสยงดนตรตอผคนรอบขาง (การเบยดเบยน)

(2) รจกกาลเทศะในการแสดงดนตร (เวลาใดและ

สถานทใด)

(3) ร จกความพอด (ระยะเวลาทเหมาะสมใน

การแสดง)

ดำนคณธรรม

(1) เรยกรองคาตอบแทนการจางทเหมาะสม

(2) ชน�าในเรองทกอประโยชนแกสงคมโดยใชเพลง

เปนสอ

(3) เปนตวแทน (สญลกษณ) ทางดานความดงาม

และความถกตอง

(4) ชวยเหลอการกศลในโอกาสอนควร

หลกธรรมทไดจำกดนตร หลกธรรมในทนจะแบงออกเปน 2 สวน คอ หลกธรรม

ทางโลก และหลกทางธรรมทเชอมโยงกบทางโลก มรายละเอยด

สรปไวในตารางท 2 ดงน

ตำรำงท 2 สรปหลกธรรมทเรยนรจากเสยงดนตร

ทำงโลก ทำงธรรม

1. หาเลยงชพเฉพาะตน

2. ฝกสมาธ

3. ฝกความเพยร

4. ฝกความอดทน

5. ฝกความสามารถเฉพาะตน

(ศกยภาพ พรสวรรค)

6. สรางความสามคค

7. ผอนคลายอารมณ

1. สมมาอาชวะ (มรรคมองค 8)

2. อนทรย 5 (ศรทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา)

3. อทธบาท 4 (ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา)

4. ขนตธรรม

5. ปจจตตง

6. สามคคธรรม

7. ปต ปสสทธ

8. ทางสายกลาง (มชฌมาปฏปทา)

9. ความแปรเปลยนแหงเสยง (ไตรลกษณ)

10. เหตปจจยแหงการเกดดบ (อทปปจจยตา)

29จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

บทสรปจำกเสยงดนตร บทเพลงซงกอก�าเนดมาจากผประพนธทมงมนตงใจ

แตงขนมาเพอวตถประสงคใดๆ กตาม ยอมมเสยงปรากฎให

ไดยนเปนเปาหมายหรอผลลพธในทสด แตละบทเพลงยอม

สะทอนถงนสยใจคอ (สนดาน) อารมณ ความดงาม ความรสก

โดยเฉพาะผแตงหรอแมแตนกดนตรหรอนกรอง ทถกก�าหนด

ใหเลนหรอรองเพลงนนๆ ดงนนจงอาจกลาวไดวา แตละเสยง

เพลงสะทอนจตวญญาณของผประพนธ ถาผแตงมอารมณ

ฝายบวก เสยงเพลงและทวงท�านองทปรากฏยอมเปนทสบ

อารมณของผฟง ในทางตรงขาม หากผแตงมจตใจทหยาบ

กระดาง ถอยเถอน เพลงทแตงออกมาจะท�าใหผฟงรสกกดดน

ฟงแลวไมเกดความสนทรย จนถงขนฟงซาน หรออยากท�าราย

สงทอยขางเคยง ซงผแตงมกจะเผลอสะทอนตวตนทแทจรง

ออกมาโดยผานเสยงเพลง เสยงทปรากฏในแตละเพลงจง

สามารถคาดเดาอารมณหรอตวตนของผแตงวา จะชน�าชกจงผ

ฟงไปสความสนทรย และมความสข หรอเกดความทกขใจเมอ

ไดยนเสยงเพลงเหลานน ดงนนผประพนธเพลงทมจตวญญาณ

เขาถงเพลงทแตงขนยอมจะมความร สกวา “เสยงเพลง

คอตวเรา ตวเราคอเสยงเพลง” และเมอผฟงไดรบฟงเพลง

นนๆ แล ว ย อมมอารมณสะทอนออกมาในความร สก

(ทางจตวญญาณ) ทางใดทางหนงคอ

มเสยงเพลง มตวเรา (เกด เกด)

ไรเสยงเพลง ยงคงมตวเรา (ดบ เกด)

มเสยงเพลง แตไรซงตวเรา (เกด ดบ)

ไรเสยงเพลง ไรแลวซงตวเรา (ดบ ดบ)

30 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

จรยธรรมทยงยนส�าหรบระบบสงแวดลอมกบมวลมนษย

อำรมภบทมนษยและสงแวดลอมตางมปฏสมพนธกนอยางหลากหลายในขอบเขตของภมแหงชวต (biosphere) ดวยเหตทมนษยใช

ทรพยากรธรรมชาตอยางขาดส�านกจนเสยสมดล ยงผลใหเกดปญหาดานสงแวดลอมแพรขยายไปทวโลก วสยทศนในการแกปญหา

เพอหยดยงความหายนะขนอกฤษฏในอนาคต รวมทงสรางวถทยงยนในการรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม จ�าเปนตอง

พงพาแนวคดเชงสนต บทความนเปนผลพวงของการใชหลกแหงทางสายกลางในองคมรรคหมวดปญญาของศาสนาพทธทน�ามา

บรณาการกบศาสตรทางดานสงแวดลอมและนเวศวทยา และไดน�าไปใชเปนสอการเรยนการสอนในรปของบทความ

เสรมการเรยนรในระดบอดมศกษาตามความมงมนแหงการพฒนาบณฑตอดมคตไทย

บทน�ำ นบแตมนษยววฒนเขาส ยคปฏวตอตสาหกรรม

(industrialization) มนษยบางกลมไดทกทกและสถาปนาตวเอง

วาเปนผครอบครองระบบนเวศในระดบสงสด (highest trophic

level) รปธรรมทเหนไดชดเจนกคอ การสรางกฎเกณฑ

เพอกอบโกย (take benefit) จากทกๆ องคประกอบของระบบ

นเวศทงสวนทเปนสงมชวต (biotics) และสงไรชวต (abiotics)

แนวคดในการปฏวตอตสาหกรรมลามมาจนถงโลกาภวตน

(globalization) กอใหเกดผลลพธในเชงท�าลาย จนธรรมชาต

สงสญญาณเตอนภยมายงมนษยทงกลมทมสวนและไมมสวน

ตอการกระท�าในรปของภยธรรมชาต วสยทศนทน�ามาซง

ผลกระทบเชงลบท�าใหถงเวลาทควรยอนกลบมาทบทวนใหม

วาจะยงคงเดนหนาพฒนาดวยกรอบความคดเดมหรอจะหา

วสยทศนใหมในเชงใฝสนตเพอตดวงจรหายนะไดทนทวงท

ความพยายามท�าความเขาใจกบวสยทศนทเนน “กำรอยรวมกน

อยำงยงยนดวยหลกแหงสนตธรรมระหวำงมนษยกบสง

แวดลอม” ทองหลกแหงทางสายกลางโดยเรมจาก ความเหน

ถกตองและด�ารถกตอง นาจะน�ามาพจารณาเพอใชเปนทางออก

ส�าหรบปญหาทมวลมนษยก�าลงเผชญอย

ตอภาระหนาทของความเปนครอาจารยซงมกถกคน

ทวไปยกใหเปนผน�าทางปญญา จงจ�าตองแสวงหาสาระทจะน�ามา

ปลก “มโนธรรมส�านก” แกเหลานกศกษาใหตระหนกถงปญหา

สงแวดลอมทเผชญกนอยในปจจบน รวมทงเสนอแนวคดใหม

ในการพฒนาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน

เพอคงไวซงทรพยากรเหลานนใหกบมวลมนษยในยคหนา (next

generation) ดวยเหตทบทความนมใชเปนบทความงานวจย

แตเปนบทความทพยายามเสนอแนวคดในรปแบบบรณาการ

ระหวางสาระเชงวชาการกบแนวคดเชงพทธ โดยอาศยขอธรรมะ

พนฐานทถกสงเคราะหออกมาเปนบทความบรรยาย และแจกจาย

ใหนกศกษาเพอสงเสรมการเรยนรนอกหองเรยน โดยหวงผลในแง

กระตนใหเกดการคดแบบบรณาการเชงบวกอยางเปนระบบ

ปญหำสงแวดลอมกบคณภำพชวต คณภาพชวตของมนษยสามารถอาศยสขภาพ (health)

เปนตวชวด ซงสะทอนออกในรปสขภาพกาย (physical)

และสขภาพทางจต (mental, or psychological) โดยทงสองสวน

จะขนอยกบตวแปรหลกของเหตปจจย คอ

ความอยาก (เหต)

สงแวดลอมในโลกมนษย (ปจจย)

การกระท�า (ปจจย)

ผลจากการปฏสมพนธระหวาง 3 ตวแปรดงกลาว

กอใหเกดกจกรรมหลากหลายทน�ามาซงผลกระทบทงเชงบวก

และเชงลบตอคณภาพชวต ดวยเหตททรพยากรสงแวดลอม

ในปจจบนเรมมจ�ากด สวนหนงเปนเพราะถกใชในปรมาณทมาก

เกนพอด อกสวนหนงคอ คณภาพของทรพยากรทถกใช (บางชนด)

ฟนคณภาพเดมไมทนการกลาวคอ ปรมาณลดลง คณภาพแยลง

ตวอยางเชน ทรพยากรน�า ตวเรงทท�าใหปญหาดงกลาวเพม

มากขนถาจะสรปอยางยนยอกคอ การแยงชงและครอบครอง

ทรพยากรบางประเภทถกท�าลายในอตราทเรวกวาการฟนคน

(recovery) และการเกดสภาวะมลพษ (pollution) อนเนอง

มาจากการพฒนาหรอดดแปลงทรพยากร อนเปนวงวนใหเกด

ผลกระทบตอคณภาพชวตจนกลายเปนวฏจกรนรนดร

หากจะดวรกรรมอนยงใหญของปญหาสงแวดลอมอนเกดจาก

น�ามอมนษย และเกดขนเองโดยธรรมชาตจะสามารพจารณา

ไดจากขอสรป ตามตารางท 1 ดงน

31จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ตำรำงท 1 มหนตภยทเกดจากน�ามอมนษยและภยธรรมชาต

มนษยสรำง ธรรมชำตบนดำล

1. มลพษทางน�า อากาศ ดน

2. การขาดแคลนน�าและคณภาพน�าเสอมโทรม

3. การตดไมท�าลายปา (ทกประเภท)

4. การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ

5. การขยายพนททะเลทรายและการกดเซาะดน

6. ฝนกรด

7. โลกรอน

8. รรวในชนโอโซน

9. การเพมประชากร

10. ของเสยอนตราย

11. ของเสยกมมนตรงส

1. แผนดนไหว

2.ภเขาไฟระเบด

3. ลมพาย (เฮอรเคน ไตฝน)

4. อกกาบาตชนโลก

5. ไฟปา

6. คลนใตน�า (สนาม)

7. ดนถลม หมะถลม

8. อทกภย

9. ภยแลง

10. น�าทะเลหนนสง

11. การเปลยนแปลงภมอากาศ

ระบบนเวศและหลกแหงควำมยงยน กลาวโดยยอระบบนเวศมองคประกอบหลกทส�าคญ 2 สวนคน (1) กลมของสงมชวต และ (2) กลมของสงไรชวต

โดยมองคประกอบยอย ๆ ดงแจกแจงไวในรปท 1

รปท 1 องคประกอบในระบบนเวศ

แพลงตอน ตนไม

พช

แบคทเรย ราหนอนแมลง

Herbivores

(พวกกนพช) Carnivores (พวกกนเนอ) Omnivores (พวกกนพชและเนอ) มนษย

ระบบนเวศ

สงมชวต สงไรชวต

ผผลต ผบรโภค ผยอยสลาย สสาร พลงงาน

ปฐมภม ทตยภม

ธาต แรธาตดน หนน�าอากาศไฟ

แสงอาทตยชวเคม

สงคม (community) ของระบบนเวศอนไดแก

ประชากรในระบบ และสงแวดลอมทางกายภาพจะประกอบขน

เปนระบบทลงตว ตางมปฏสมพนธตอกนระหวางผลา (predator)

และผถกลา (prey) ในหวงโซอาหาร (food chain) และสายใย

อาหาร (food web) ดวยปจจยทางสงแวดลอมในธรรมชาต

และพลงงานทสงเคราะหโดยสงมชวตท�าใหเกดความสมดลอยาง

ยงยนดวยสมมตฐานกายา (Gaia hypothesis) ทกลาวโดยภาพ

รวมวา “โลก คอ องคำพยพทมชวตระดบอภมหำชวต (living

superorganisms) ทมกำรปรบตวทำงกำยภำพและเคม

อยทกขณะเพอสรำงสมดลและววฒนำกำรในรปแบบของ

กำรชวยกนผลตทรพยำกรทำงชวภำพและกำยภำพใหเปน

แหลงอำศยทำงนเวศทเออตอกำรด�ำรงชวต ถำระบบดงกลำว

ถกท�ำใหเสยสมดลจะสงผลกระทบไปยงองคประกอบยอยได”

สมมตฐานดงกลาวสามารถมองในมมกลบไดวาตราบใดทระบบ

นเวศไมถกรบกวน (ท�าลาย)จนเสยสมดล มนษยและสงมชวตอนๆ

กจะคงความเปนปกตสขอยไดโดยไมถกผลกระทบจากสงแวดลอม

(ธรรมชาต)

แตจากสภาพปจจบนพบวาสมมตฐานของกายา ก�าลง

ปรากฏผลใหเหนถงการรบกวนระบบนเวศจนเสยสมดล ดงตวอยาง

ของปญหาทางสงแวดลอมทมนษยเปนผสรางตามทกลาวไปแลว

ขางตน นกวทยาศาสตรเองไดตระหนกถงภยพบตทจะตองเผชญ

ในอนาคต จงไดจดประชมรวมกนในระดบโลกเมอป ค.ศ.1992

ทกรงรโอ เดอ จาไนโร ประเทศบราซล (Earth Summit) และ

ไดประกาศปฏญญา วาดวยสงแวดลอมและการพฒนาอนเปนทมา

32 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

ของการพฒนาแบบยงยน ซงโดยหลกการแลวกคอ การพฒนา

ทกอใหเกดการอยรวมกนอยางสมานฉนทระหวางระบบนเวศ

(ecological system) และสงคมมนษย (human society)

จากผลของการประชมไดมการทบทวนนยามและความหมาย

ของค�าวาการพฒนาทยงยนทเคยใหไวแตเดม และไดปรบเปลยน

มาเปนสาระทพอจะเขาใจไดในความหมายดงตอไปน

“สทธอนถกตองและชอบธรรม (right) ในการพฒนา

จะตองปฏบตใหตรงตามพนธะกรณอยางมดลพนจดวยความ

ยตธรรม (equity) เพอสนองความตองการในสงทพงมพงได

ทางดานสงแวดลอมใหกบมวลมนษยทงในยคปจจบนและ

ยคอนาคต (future generation)”

“เพอใหบรรลถงการพฒนาทยงยนแบบองครวม

การพทกษสงแวดลอม (environmental protection) จะถอ

เปนรากฐาน (constitute) ซงจะตองพจารณาใหเปน

องคประกอบส�าคญของกระบวนการพฒนา โดยมอาจคด

แบบแยกสวน”

ถาจะวากนตามหลกการแลว การพฒนาแบบยงยน

จะมงไปยง 3 ประเดนหลก คอ (1) ความพอใจในความตองการ

ของนษย (2) การบ�ารงรกษาระบบนเวศใหเกดความสมบรณและ

มนคง (integrity) และ (3) มความยตธรรมในแงกฏหมายและ

ความเปนธรรมในสงคมมนษย การพฒนาดงกลาวจะเกดขนได

กตอเมอมการบรหารจดการใหเกดเปนรปธรรมโดยผานทาง

ระบบนเวศมความเปนไปไดในเชงเศรษฐศาสตรและความ

ตองการ (การยอมรบ) ของสงคม อยางสอดคลองและสมดล

ระหวางสามมมมองเหลาน หากมมมองใดมมมองหนงไมสามารถ

บรหารจดการไดอยางบรณาการ (ลมเหลว) อาจมผลใหการ

พฒนาแบบยงยนไมอาจบรรลเปาหมายได

จรยธรรมของสงแวดลอม แนวคดทางดานจรยธรรมสงแวดลอมเปนผลมาจาก

การประชมทางดานการอนรกษสงแวดลอมทกรงโตเกยวในป

ค.ศ.1989 แตสาระในเรองดงกลาวมงเนนในระดบนโยบาย

เกยวกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาต การประหยดพลงงาน

และการพทกษสงแวดลอม โดยการเสนอแนะอยางกวางๆ

(guidance) ซงไมลงรายละเอยดแตหวงผลในแงของผลทเกดขน

(output) ใน 3 ประเดนหลกขางตน โดยขาดการมองถงสาเหต

(cause) และกระบวนการ (processes) ทกอใหเกดปญหา

และกระบวนการแกปญหาเพอใหบรรลเปาหมาย ท�าให

กระบวนการซงจะกอใหเกดจรยธรรมสงแวดลอมอยางเปน

รปธรรมทเปนไปไดในทางปฏบตจงยงไมชดเจน สดแลวแต

ผเกยวของจะตองไปด�าเนนการตอใหเหมาะสมกบสภาวการณ

จรยธรรมทยงยน จรยธรรมเปนนามธรรมทเกยวของกบความรสกนกคด

มโนธรรมส�านก หรอความรสกผดชอบชวดทสามารถแสดงออก

(ทางกาย วาจา ใจ) ของมนษยตอสงทมปฏสมพนธใหเปน

ทประจกษ จดเป นกฎเกณฑสงคมขนพนฐานทจ�าเป น

ตองม การเชอมโยงจรยธรรมกบเรองใดๆ จงสงผลใหเรองนนๆ

มความดงาม ความถกตองปรากฏใหเหน

สงแวดลอมทองจรยธรรมเปนบรบทจงตองอาศย

แนวคดทเ กยวกบความถกตอง (เพอใหเกดความดงาม)

น�ามาผสมผสานกบหลกแหงการพฒนาทยงยนจนบรรลผล

ผานทางระบบนเวศ การผสมผสานสงเหลาน สามารถเชอมโยง

ดวยแผนภาพ ดงปรากฏในรปท 2

รปท 2 เหตปจจยและผลในกระบวนการพฒนาทยงยนในระบบสงแวดลอม

ปจจย

เหต (ตวคม)

ผลยงยน

Sustainable Goal

จรยธรรมคณธรรมยงยนSustainable Morality

สนองความตองการ (Need) เปนธรรมและยตธรรม

(Equity&Justice) บรณาภาพสงแวดลอม

(Integrity)

ความอยากDesire ปจจยทนEconomic Feasible ทางผานโดยระบบนเวศEcological Viable

ถกตองชอบธรรม (Right)ยตธรรม (Equity)พทกษสงแวดลอม(Environmental Protection)

สงมชวต (Biotics)

สงไรชวต (Abiotics)

การพฒนาทยงยน(Sustainable Development)

ระบบนเวศEcosystem

+

33จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

หลกแหงทำงสำยกลำง ความยงยนทเกดจากการพฒนาสงใดๆ ยอมจะม

กระบวนการทเหมาะสมเพอขบเคลอนใหการเปลยนแปลง

ทด�าเนนไปในทามกลางกระบวนการมความสมดลทกขณะ

ความสมดล (หรอความพอด) ทเกดขนยอมน�าไปสผลทถกตอง

ตามเหตปจจยทใสเขาไปในระบบหรอกระบวนการ ดชนชวด

ทปรากฏในทามกลางขณะ หรอทจดหมายปลายทางยอม

สอดคลองกบผลในเชงบวก หากเกดผลในทางตรงกนขามยอมจะ

มปรากฎการณในธรรมชาตและสงแวดลอมเชงลบ (การท�าลาย

หรอความหายนะ) อยางใดอยางหนงหรอหลายๆ อยางในคราว

เดยวกน ซงจะสอดคลองกบสมมตฐานของกายา (Gaia) ดงกลาว

ขางตน

การองหลกแหงทางสายกลางดวยหลกธรรมเชงพทธ

จะมงไปสมรรคาของอรยมรรคมองค 8 โดยจะเลอกองคมรรค

ในกลมปญญา อนไดแก สมมาทฏฐ (ความเหนถกตอง) และ

สมมาสงกปปะ (ด�ารถกตอง) มาประยกตกบเหต (ตวควบคม)

ในแผนภาพทปรากฏในรปท 2

โดยหลกแหงสมมาทฏฐทมตอสงแวดลอมยงคงอาศย

ฐานความคดทเกดกบมนษยทกลาวถงกฎแหงกรรม ความคงอย

และดบสญของชวต ความเทยงไมเทยงของโลก ในสวนของ

สมมาสงกปปะจะมงพจารณาในแงของความไมเบยดเบยน

(สมานฉนทสนต) ความหลกหนออกจากความยนดเพลดเพลน

ตอสงเรา ความไมกอแนวคดในแงท�าลาย (อาฆาตพยาบาท)

ดงนน ทางสายกลางทยดเอามรรคมองค 8 จะเปรยบเสมอนเปน

ทางแหงความพอด สมดล อนจะน�าไปสกระบวนการพฒนา

ทยงยนในระบบสงแวดลอมหรอระบบนเวศไดดวยแนวคด

รวบยอดดงสรปในตารางท 2 ดงน

ตำรำงท 2 ความเหนและด�ารทถกตองของมนษยตอระบบสงแวดลอมสมมำทฏฐ สมมำสงกปปะ

1. มนษยและสงแวดลอมมความเปนหนงดยวกน (homogeneity)

มก�าเนดและการคงอยดวยองคประกอบรวมเดยวกน

1. ยตความคดทจะเบยดเบยนท�าลาย (อยางเมามน)กบทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอม (ด�ารถงความไมเบยดเบยน)

2. มนษยเปนเพยงหนงในองคประกอบของระบบนเวศ มใชผ

ครอบครองระบบนเวศ

2. พงคดถงความละ ลด ปลอยวางตอความอยากอนเกนขอบเขต (over desire)

(ด�ารออกจากกาม)

3. การเกดการววฒนและการคงอยของทรพยากรธรรมชาต

ดวยกฎแหงอทปปจจยตายอมอาศยเวลา การท�าลายกฎดง

กลาว (โดยมนษย ) ในอตราทเกนพอดย อมท�าให การ

เปลยนแปลงเสยสมดล

3. ไมพงคดเปลยนแปลง ขดขวาง ท�าลาย หรอควบคมวถอนเปนสภาวะแหง

ธรรมชาตของสงแวดลอมจนเสยสมดล เนองเพราะเกรงภยพบตจะมากระทบ

กบชวตความเปนอย (ด�ารออกจากความพยาบาท)

4.การเปลยนแปลงทเกดขนในระบบนเวศหรอสงแวดลอมโดย

มนษย จะมผลยอนกลบมากระทบความเปนอยและสวสดภาพ

(security) ทงแงบวกและแงลบ

4. กอนจะท�าการเปลยนแปลงในทกๆ รปแบบของทรพยากรธรรมชาตจง

พจารณาดวยมโนธรรมส�านก (ด�ารในสมมาทฏฐ)

บทสรป การพจารณาองครวมของระบบนเวศและสงแวดลอม

เพอใหการพฒนาทยงยนขบเคลอนไปดวยหลกแหงทางสาย

กลางทองมรรคมองค 8 ในหลกธรรมจากศาสนาพทธ โดยอาศย

หมวดปญญาเปนการเปดแนวคดใหเกดมมมองทสะทอน

ครรลองแหงสนตวธในการแกปญหาจากตนเหต รวมทง

ตองการใหเกดความสมดลทกขนตอนของการขบเคลอน

กระบวนการอยางสมานฉนท การพลกแนวคดโดยอาศย

สจธรรมทสามารถน�าพามนษยเขาสวถแหงความพนโลกได

ยอมปราศจากขอสงสยตอการน�ามาปฏสมพนธกบระบบ

สงแวดลอมและการพฒนาทยงยน การใชปญญาเปนตวน�า

ยอมเปนวถทตรงและถกตองตอการแกปญหา ขอแตเพยงมอง

ใหเหนสจธรรมแหงความถกตองในระบบสงแวดลอมดวยวลท

กลาววา “สรรพสงในโลกลวนองอาศยซงกนและกนอยาง

เปนระบบ ส�านกทถกตองวา “เรากบโลกเปนหนงเดยวกน”

ยอมน�าไปสความไมเบยดเบยนตอชวตและสรรพสงรอบขาง

ยงผลใหเกดความสมดลในใจของผทหยงได”

เอกสำรอำงองศภฤกษ สนสพรรณ. (2548). จรยธรรมทยงยนส�ำหรบระบบ

สงแวดลอมกบมวลมนษย. สมมนาวชาการเรอง “การพฒนา

บณฑตอดมคตไทยเพอชวตและสงคมทสนตและการน�าเสนอ

ผลงาน”. โรงแรมขอนแกนโฮเตล อ.เมอง จ.ขอนแกน

34 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

สตวแพทยศาสตร : ศาสตรแหงเมตตาธรรมแดเดรจฉานภม

อำรมภบท ในยคโลกาภวตนทมนษยชาตก�าลงเผชญอยขณะน จะพบวาโลกทเราอาศยอยมความกาวหนาทางวทยาการในศาสตร

หลากหลาย อกทงยงสามารถคนควาสาระในศาสตรนน ๆ ตามความตองการไดโดยงายจากสอทางสารสนเทศ สรรพวทยาการ

ทงหลายอาจแบงออกเปนสายใหญๆ 2 สาย อนไดแก (1) วทยาศาสตรและ (2) ศลปศาสตร โดยสายวทยาศาสตรยงแยกยอย

ออกไปไดอกหลายแขนง เชน วทยาศาสตรกายภาพ วทยาศาสตรสขภาพ และวทยาศาสตรประยกต ในสวนทเกยวของกบศาสตร

ทางสายวทยาศาสตรสขภาพ เราจะรจกและคนเคยกบเรองของสขภาพอนามย และโรคภยไขเจบของมนษย รวมทงของสตว

ทมนษยเลอกศกษากนในคณะแพทยศาสตร หรอสตวแพทยศาสตร เปนตน

ปจจบนความรทางดานวทยาศาสตรสขภาพไดววฒนาการกาวไกลไปถงระดบโคลนนง (Cloning) ทงในสตว พช และ

แมแตพยายามทจะกระท�ากบมนษย เจตนาในเรองดงกลาวผเขยนคงไมกาวลวงไปวจารณวาดหรอไมดอยางไร เพราะเปน

เรองทหนไมพนการโตแยงทมแตจะกอใหเกดความขดของหมองใจระหวางควจารณ โดยทายทสดกมอาจหาขอยตทพอใจใหกบ

ทกฝาย และบทความนไมมความประสงคจะกลาวถงการโคลนนงแตอยางใด บทความนตงใจจะใชศาสตรทรกษาสตวมาสราง

รปแบบ (model) การเรยนรเชงจรยธรรม คณธรรม โดยเชอมโยงระหวางวทยาการในศาสตรแขนงนใหเหนถงสจธรรมทสามารถ

สมผสไดซงอาจน�าไปสการปลกจตส�านกทดงามและพฒนาภมปญญาแกผอานใหสะทอนถงชวตตนเองและสรรพสงรอบขาง

สตวแพทยศำสตร บคคลทวไปทไมไดเรยนหรอศกษาในศาสตรสาขาน

คงพอจะเขาใจในความหมายของค�าวาสตวแพทยศาสตร

ไดไมยากนกแมจะไมเขาใจอยางถองแทตามค�าจ�ากดความ

(definition) ทถกตองเหมอนผทเรยนมาโดยตรง ศาสตรดงกลาว

คงจะหนไมพนในเรองของการรกษาสตวใหหายปวยจากโรคภย

รวมทงตกแตงอวยวะทไมสมประกอบทงภายนอก ภายในใหอย

ในสภาพปกต และคงจะรวมไปถงการวจยทดลองทางการแพทย

โดยอาศยสตวเปนตวอยางศกษา หากจะพจารณาตอไปโดยอง

ลกษณะทางสรระวทยากคงสงเกตไดวา สตวและมนษยคงจะม

โรคภยไขเจบตางกน ความทนทานหรอภมคมกนตลอดจนความ

สามารถในการฟนคนสภาพ (recovery) อาจจะตางกนตามไป

ดวย อยางไรกตามวชารกษาสตวทมสภาวะเจบปวยคงตองยกให

เปนภาระกจของสตวแพทยเพราะเปนผทเรยนมาโดยตรง แตมม

มองโดยภาพรวมแลวศาสตรดงกลาวจะมรปธรรมทมองเหนได

ชดเจนจากสงเหลานทมปฏสมพนธตอกน คอ

-สตว

-แพทยผรกษา

-ความเจบปวยและการปองกนเกยวกบอนามย

ของสตว

-ปจจยทใชรกษา (เชน ยา เครองมอ และอปกรณ

ทใช)

โดยการเชอมโยงของสงท เป นนามธรรมทมในตวมนษย

(สตวแพทย) ทเรยกวา “ความเมตตา” ตอสตวเหลานน

เปนตวผลกดนใหเกดกจกรรมในการรกษาท�าใหศาสตรแขนงน

กลายมาเปนวชาชพทสรางกศลกรรมไดดพอๆ กบการรกษา

มนษย

ควำมเหมอนทแตกตำง

แมว ามนษยและสตวซงเกดมาจากเหตปจจย

ทางชววทยาและสามารถสมผสซงกนและกนไดในเชงกายภาพ

ทงสองสงจะมความเหมอนหรอความแตกตาง ซงอาจจ�าแนก

ไดเปนประเดนใหญๆ ดงน

1. มนษยและสตวตางเปนสงมชวตเหมอนกน ท�าให

ตองมการเกด แก เจบ ตาย และมพนฐานความตองการปจจย

ทยงชวตไดอยรอดเหมอนๆ กน

2. มกายหยาบ (เปนกมมชรป) ซงตางสมผส

ซงกนและกนได ทางกาย วาจา และอาจรวมไปถงทางใจ

แตสงทตางกนกยงมปรากฏใหเหนถาอาศ�ยมมมองจากทางมต

ศาสนามาเปนแนวคด อนไดแก

1. ภพภม-มนษยภม (สคตภม) กบเดรจฉานภม

(ทคตภม)

2. ภมปญญา-มนษยสามารถใชภมปญญาในการ

พฒนาเทคโนโลยใหกาวหนาไดอยางไมหยดยง รวมไปถงการ

พฒนาปญญาญาณ เพอใหบรรลถงความหลดพน (นพพาน)

ในคตทางศาสนาได ในขณะทสตวมต�ากวาหรอไมสามารถ

กระท�าได

35จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

3. ความหลายหลาย-สายพนธ มนษย (homo

sapiens) มความหลากหลาย (diversity) นอยกวาสายพนธ

สตว กลาวใหชดเจนคอ มนษยม 3 เผาพนธ หลก ไดแก

(1) Corcasoid (2) Mongoloid และ (3) Negroid ในขณะท

เผาพนธสตว จะมสตวน�า สตวบก และสตวบนได ซงแตละกลม

จะมความหลากหลายทสงเกตเหนไดชด

ดงนน ในทศนคตของผสงเกตการณ (observer) จะเหน

ทงความแตกตางและความเหมอนของทงสตวและมนษย

ดงกลาวเปนตวอยางขางตน และหากพจารณาใหเกดองครวม

(holistic) ทางการเรยนรจากสงรอบขางทงในสภาวะทมองเหน

ไดและมองไมคอยเหน ซงจะน�าไปสการวเคราะหและสงเคราะห

ใหเกดภมปญญาและการเรยนรนอกกรอบวชาการ คงจะตอง

อาศยสงทกลาวน�าไปแลวมาประมวลเปนองคความรใหมตอไป

ภำพองครวมจำกกำรวเครำะหและสงเครำะห จากสงดงกลาวขางตนหากน�ามาวเคราะหและ

สงเคราะหเพอใหเกดการเรยนร คงตองอาศยแผนภมการเชอม

โยงสงตาง ๆ ทองค�าหลก (keyword) ซงมรากมาจากค�าวาสตว

แพทยศาสตร เปนตวตง มมมองในภาพกวางทสะทอนความ

รสกเสมอนจรง (perspective) ดงแสดงในรปท 1 จะเปนสงท

ถกวเคราะหและวจารณอยางเชอมโยงซงกนและกนไดงายขน

ตวอยาง คณะสตวแพทยศาสตร

เนนระดบ perspective (มมกวาง ๆ ในองครวม)

รปท 1 แผนภมแสดงการเชอมโยงองครวมของความรทสงเคราะหจากวชาการทางสตวแพทย

เดรจฉานภม

31 ภพภม

กายหยาบ มนษยภม

อกศลกรรม

กายกรรม วจกรรม มโนกรรม

อาสนนกรรม ครกรรม อาจณณกรรม

ชนกกรรม

รกษาฟนตวแพทย

อบายภม

สคตภม

นรก

เปรต

อสรกาย

เดรจฉาน

กศลกรรม

สมมาอาชวะ

เมตตาธรรม

กตตตาธรรม

มรรค 8

พรหมวหาร 4

อปตถมภกกรรม อปปฆาตกรรม

อปปฬกกรรม

สตว

ท�าไมจงเกดเปนเดรจฉาน ?

Keyword

จากแผนภมดงปรากฏในรป ซงสงเคราะหมาจาก

ค�าหลกเพยง 2 ค�า คอค�าวา “สตว” และค�าวา “แพทย”เรา

สามารถเรมพจารณาจากค�าใดกอนกได ไมวาจะเรมจากค�าวาสตว

หรอค�าวาแพทย เพอใหงายตอการอธบาย จะขอเรมจากค�าวา

“สตว” กอนดงน

ในความหมายของสตว มนษยสามารถรวาสงนนเปน

สตวกจากการมองเหน (ดวยตา) และสมผสได (ดวยห จมก กาย)

จากเสยงรอง กลน และการจบตอง ลบคล�า ในมตทางศาสนา เรา

รวาสตวเปนสงมชวตทม “กายหยาบ” เฉกเชนมนษย และถก

นยามใหอยในกลมของ “เดรจฉานภม” ซงภมดงกลาวจดอยใน

“31 ภม” ในสงสารวฏ หากตองเรยนรตอไปในเรองภพภม เรา

สามารถเชอมโยงค�าวา เดรจฉานภม เขากบ “อบายภม 4”

เพอใหรวาภมเหลาน มองคประกอบเปนอยางไร ซงจากแผนภม

ดงกลาวจะใหค�าตอบวาในอบายภม 4 จะประกอบดวย นรก

เปรต อสรกาย และเดรจฉาน โดยสภาวะจตใจทเกดในภม

เดรจฉาน แสดงวา เคยสราง “อกศลกรรม” จนมเหตปจจยถง

พรอมใหเกดกมมชรปเปนเดรจฉานในทสด

ในความหมายของมนษยภม ซงในทนหมายถง

“แพทย” โดยภาระหนาทคอ การรกษาพยาบาลสตว (healing)

และท�าใหสตวคนสภาพเปนปกต (recover) วเคราะหตอไปวา

มนษยในทางคตศาสนาถกนยามใหอยใน “มนษยภม” ซงจดไวใน

กลมของ “สคตภม” โดยเชอแหงกรรมทผเกดเปนมนษยไดจะตอง

ม “กศลกรรม” เปนพนฐานอยบาง ซงทงกศลกรรมและอกศล

กรรมทงสองกลมน สามารถเรยกใหสนเขาไดวา “กรรม 2”

กรรม2

กรรม3

กรรม12

36 จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

โดยภมแหงมนษยผ ทมอาชพแพทย ถอวาเปนผ

ประกอบอาชพทเปนกศล (ถาแพทยผนนมจตใจทดงามเปนพน

ฐาน) จงสงเคราะหใหอยในกลมของผประกอบ “สมมาอาชวะ”

ซงเปนหนงในองคธรรมของ “มรรค 8” และอาชพดงกลาวควร

จะม “เมตตาธรรม” ซงอยในหลกธรรมของ “พรหมวหาร 4”

เปนพนฐานของจตใจในบคคลอาชพน

จากการเชอมโยงระหวางกรรม 2 ซงหมายถง

อกศลกรรม (กรรมฝายชว) และกศลกรรม (กรรมฝายด)

หากสนใจใครรในเรองของกรรมตอไป ยงสามารถโยงไปส

ในเรอง “กรรม 3” อนหมายถง กายกรรม (กรรมทเกดจาก

การกระท�าทางกาย) วจกรรม (กรรมทเกดจากวาจา ค�าพด)

มโนกรรม (กรรมทเกดจากการนกคดทางใจ) และ “กรรม 12”

ดงแสดงตวอยางไวในแผนภมรวม 8 ค�า คอ

• ครกรรม-กรรมหนกทงฝายอกศลและกศล ทจะสงผล

ใหไปเกดในอบายภมหรอสคตภม เปนล�าดบแรก (ภพชาตถดไป)

• อาสนนกรรม-กรรมทกระท�าในขณะกอนตาย หรอ

สภาวะจตของผใกลตายวาก�าลงระลกถงความดหรอความชวท

ตนไดเคยกระท�าไวในอดต

• อาจณณกรรม-กรรมทเคยไดกระท�าอยเปนประจ�า

กระท�าบอยๆ

• กตตตาธรรม-กรรมทสกแตวาท�า ไมไดเจตนา

• อปตถมภกกรรม-กรรมทท�าหนาทค�าจนสตวโลก

ทงหลายทไปเกดในภพภมตาง ๆ ใหไดรบความสข/ทกข ตาม

วบากกรรมของตน

• อปปฬกกรรม-กรรมทเบยดเบยน บนทอนกรรม

ทมสภาพตรงกนขาม

• อปฆาตกรรม-กรรมตดรอนหรอท�าลายผล

แหงกรรมอนๆ ใหสนลงอยางเดดขาดในปจจบนทนดวน ทง

ฝายกศลและอกศล

• ชนกกรรม-กรรมซงท�าหนาท ให วบากและ

กมมชรปไปเกด (ปฏสนธ) ในภพภมตางๆ อนมเหตมาจากคร

กรรม อาสนนกรรม อาจณณกรรม หรอกตตตากรรม ตามล�าดบ

ในแผนภมดงกลาวไมไดแสดงความหมายของกรรม

อก 4 จ�าพวกเอาไว คอ กลมของกรรมทวาโดยเวลาทใหผล

อนไดแก ทฐธรรมเวทนยกรรม (กรรมทใหผลในชาตปจจบน)

อปปชเวทนยกรรม (กรรมทใหผลในชาตหนา) อปราปรย

เวทนยกรรม (กรรมทใหผลในชาตตอไป) และอโหสกรรม (กรรม

ทไมมโอกาสใหผล) รายละเอยดของกรรมทกประเภทไม

สามารถอธบายในทนไดทงหมด เนองจากบทความนตองการ

เพยงเหนยวน�าใหผอานทสนใจในเรองกรรมไปศกษาคนควา

เพมเตมตอไปดวยตนเอง

คณธรรมและหลกธรรมแหงวชำชพ วชาการของสตวแพทยศาสตร เปนศาสตรทใชเรยน

รในเรองของคณธรรมและหลกธรรมไดอยางดเยยม ดงตวอยาง

แผนภมการเชอมโยงทน�าเสนอขางตน หากน�าสาระตางๆ มา

สรปรวบยอดอกครงหนง เราสามารถเรยนรในมตคขนานทาง

โลกและทางธรรมได ดงน

สตวตางๆ ทมปฏสมพนธระหวางผเรยน ผสอนใน

การเรยนการสอนโดยเฉพาะอยางยงในขณะปฏบตการ (รกษา

วจยในหองปฏบตการ) เปนชวตทกอก�าเนดจากอกศลกรรม

ท�าใหจดอยในอบายภม (เดรจฉาน) ในขณะทมนษย (แพทย)

ทก�าลงชวยเหลอสตวเหลานนเปนชวตทเกดในสคตภม (มนษย)

เนองจากมกศลกรรมเกอหนน ทงมนษยและสตวตางกมรปราง

เปนกายหยาบทงค ซงอาศยอยใน 31 ภพภม ถาพจารณาสตว

เปนตวตงจะพบวาเปนชวตทเกดในอบายภม 4 ซงประกอบดวย

นรก เปรต อสรกาย และ เดรจฉาน

มนษยทเลอกประกอบอาชพสตวแพทยถอวาเปนผ

มเมตตาธรรม (พรหมวหาร 4) เปนพนฐาน จงเลอกประกอบ

อาชพสจรต ฝายกศล ซงจดเปนสมมาอาชวะ (องคธรรม

ในมรรค 8)

ดวยเหตทสตวตาง ๆ ทปรากฏตอหนามอดตทสราง

กรรมฝายอกศลเอาไว ซงอาจเปนกายกรรม วจกรรม

หรอมโนกรรมอยางใดอยางหนงหรอคละเคลากน ดวยแรง

และวบากกรรมซงมรายละเอยดอยในกรรม 12 จงท�าใหสตว

เหลานนถกจ�าแนกประเภท และมสภาพโครงสรางทางสรระ

แตกตางกนตามทเหน

37จรรยาบรรณ จรยธรรม “รากแกวแหงมโนธรรมสำานก”

สรปสำระทไดจำกศำสตร

วชาชพของสตวแพทย หากพจารณาแตเพยง

วชาการทางโลกคงจะมงไปในเรองของการมงานหรออาชพเพอ

หาเลยงชวตและครอบครวดวยการแสวงหาปจจย 4 เปนหลก

หากมองลกเขาไปในมตของการเชอมโยงสรรพสงทแวดลอม

วชาชพน เราสามารถพฒนาปญญาเชงคณธรรมและจรยธรรม

ไดโดยอาศยปจจยเฉพาะหนาขณะประกอบภารกจ ลองสรป

จากแผนภมทบรณาการขน เราคงจะพบสงทเรยนรดงตอไปน

1. สาระจากการสงเคราะหสงทเชอมโยงซงกนและกน

สามารถนอมน�าใหเกดเมตตาธรรมตอสตวตางๆ ทเขามา

เกยวของ

2. สามารถใชตวอยางดงกลาว ปลกเราใหนกศกษา

มความภมใจในวชาชพ เนองจากกจกรรมทกระท�าอยเปนปกต

วสย ประกอบดวยพนฐานของความเมตตาและสมมาอาชวะ

ซงประยกตมาใชทางโลก (โลกยะธรรม) ยงไมใชทางธรรม

(โลกตตระธรรม) เตมรปแบบ

3. ปลกจตส�านกใหผเรยนและผสอนพงสงวรในเรอง

กรรม ทสามารถน�าใหชวตทงหลายไปบงเกดเปนสตวหรอ

มนษย มาตามวบากทสรางขน

4. เปดโลกทศนใหรจกภพภมในคตทางศาสนาพทธ

อนจะท�าใหเกดความเกรงกลวตออบายภม หรอพอใจในสคตภม

5. ฝกเรยนรวธบรณาการเนอหาวชาการเขากบหลก

ธรรมในพทธศาสนา

โดยทายทสด เมอเกดการเรยนร จากแนวคดท

บรณาการขนอยางตอเนอง คงจะตองชวยกนหาค�าตอไปวา

สงทประจกษอยตรงหนาขณะเรยนรนน “เหตใดชวตทเหนจง

เกดเปนเดรจฉาน ?” และ “จะมเหตปจจยใดทปองกนไมให

เกดเปนเดรจฉาน ?”

เอกสำรอำงอง

1. ปยทธ ปยตโต. (2528). “พจนำนกรม

พทธศำสตร ฉบบประมวลธรรม” . มหาจฬาลงกรณ

ราชวทยาลย กรงเทพมหานคร.

2. พระเทพมน . (2527). “วรรณกรรมไทย

เรอง กรรมทปน” สถานวทยทหารอากาศ 01. บางซอ

กรงเทพมหานคร.

พมพท โรงพมพมหาวทยาลยขอนแกน, มหาวทยาลยขอนแกน

ถนนมตรภาพ อ�าเภอเมอง จงหวดขอนแกน 40002

โทร 043-202100