- 3 4 -

7.23

7.24

hulle is van ’n afskrif van my voorlegging voorsien.

Na afloop van die voorlopige sitting is sy Edele Regter

Goldstone, al die lede van sy Kommissie sowel as dr

Waddington en sy assistente na Vanderbijlpark geneem met

polisie helikopters waar Boipatong en die Kwa-Madala hostel

uit die lug aan hulle getoon is. Hulle is daarna na my

operasionele sentrum te Vanderbijlpark Polisiestasie geneem

waar gebiedskaarte, lugfoto’s en alle ander operasionele

inligting, van sowel my ondersoekspan as die kriminele

ondersoekspan, aan hulle getoon is. Sy Edele Regter

Goldstone het sy tevredenheid daarmee uitgespreek.

Dr Waddington het intussen ’n skriftelike versoek gerig dat ek

’n verskeidenheid van inligting aan hom beskikbaar moes stel,

onder andere logstate van voertuie, dienslyste, bandopnames

van radiogesprekke, ens, wat wel gedoen is. Alle ander hulp

wat hy verlang het is aan hom gegee en op 13 Julie 1992 het

hy ’n verslag uitgebring waarin hy hewige kritiek uitgespreek

het teenoor die SA Polisie, veral wat betref voorkomings-

maatreels om so ’n voorval soos hierdie te kon verhoed,

sowel as ten opsigte van die ondersoekmetodes deur die SA

boi-dav.ver

- 3 5 -

7.25

boi-dav.ver

Polisie aangewend in hierdie geval. Hy het ook spesifiek

aandag gegee aan die kwessie van beweerde polisie

betrokkenheid en in die verband het hy soos volg opgemerk:

"Police complicity:

Amidst all this gloom and negative appraisal, there is an important source o f relief to the SAP and it is that this inquiry had not uncovered any information that suggests any complicity on the part o f the SAP in the attack. Indeed, all the evidence suggests a genuine desire to identify the perpetrators and prosecute them . "

Dr Waddington merk ook verder op:

''It is also pleasing to note that a star that shines brightly to the credit o f the SAP is the investigation o f allegations made against the SAP under M ajor Davidson. This investigation is thorough, well manned by a team o f 12 detectives, well led and properly structured. Most impressive o f all is the fa c t that these investigators have not waited to receive form al complaints or allegations, but have pursued any accusations o f wrongdoing by the Police from whatever source. Thus, complaints made through the news media have been treated with as much thoroughness as allegations from specific individuals. The Commission can be confident that all allegations about police complicity are

- 3 6 -

7.26

7.27

boi-dav.ver

being thoroughly investigated."

Die verslag van dr Waddington het verskeie ander aspekte

van polisieringmetodes aangespreek wat volledig mee

gehandel is by wyse van ’n verslag wat deur die bestuur van

die SA Polisie opgestel is maar wat nie tersake is in hierdie

verband nie.

Ondersoek na alle aspekte van die saak het onverpoos

voortgegaan en ’n volledige Kommissie-ondersoek is later

gedurende 1992 te Vereeniging deur sy Edele Regter

Goldstone gehou waar ek weer getuig het. Alle ander

getuienis en getuies wat tot op daardie stadium beskikbaar

was, is voorgele. Dit is ook opmerklik dat regsverteen-

woordigers van partye wat die SA Polisie en SA Weermag van

betrokkenheid beskuldig het en tydens die Kommissiesitting

aangedui het dat hulle 41 getuies het om daaroor te getuig,

nooit daardie getuies na vore gebring het nie. Daar is selfs

ook met die destydse Prokureur-Generaal oorleg gepleeg ten

opsigte van die gebruik van getuies wat in die strafsaak sou

moes getuig. In die proses is daar ook by twee geleenthede

ondersoeke ter plaatse deur die Kommissie in Boipatong

- 3 7 -

7.28

boi-dav.ver

gehou, naamlik een in die nag en een in die dag. Dit was ook

duidelik dat die kwessie van sigbaarheid ’n belangrike faktor

was, beide vir die kommissie-ondersoek sowel as die

strafsaak, en ek het reelings getref met die personeel van

Eloptro om ’n wetenskaplik gefundeerde ondersoek in die

verband te doen. Ek was self teenwoordig toe hierdie toetse

uitgevoer is en ’n volledige verslag is aan die Goldstone

Kommissie sowel as aan die hot tydens die latere verhoor van

die beskuldigdes oorhandig. Toe hierdie toetse uitgevoer is,

was die sigbaarheidstoestande ook beter as tydens die nag

van 17 Junie 1992. Ek sal later meer volledig met die

sigbaarheidstoetse handel.

Twee getuies, Sello and Xaba, wie spesiale konstabels op

daardie stadium was en tydens die Kommissie-ondersoek

sowel as die strafsaak oor die bewerings van

polisiebetrokkenheid getuig het, se getuienis is nie net tydens

kruisverhoor omvergewerp nie, maar die ondersoek ter

plaatse deur die Kommissie in die nag, sowel as die Eloptro

verslag, het aan die lig gebring dat hulle getuienis vals was.

Dit is opmerklik dat sy Edele Regter Goldstone, tydens die

ondersoek ter plaatse in die nag, opgemerk het dat hy self nie

- 3 8 -

7.29

7.30

boi-dav.ver

kan sien wat die getuies, Sello en Xaba, beweer hulle kon

gesien het nie. Dit dien ook gemeld te word dat die betrokke

ondersoek u i tgevoer is in effens gunst iger

sigbaarheidsomstandighede as wat gedurende die nag van 17

Junie 1992 geheers het.

Ek het ook later tydens die strafverhoor, by twee geleenthede

getuig. Dit is opmerklik dat sy Edele Regter J M C Smit, na

’n verhoor wat maande geduur het en waartydens talle getuies

getuig het die volgende opmerking ten opsigte van beweerde

polisiebetrokkenheid in sy uitspraak op 30 Maart 1994 maak:

"Ek is gevolglik bo enige redelike twyfel oortuig dat lede van die SA Polisie nie voor, tydens o f na die aanval enige voertuig o f ander bystand aan die aanvallers verleen het nie. In die lig van Selo en Mabuza se getuienis en hulle optrede in die hof is dit egter verstaanbaar hoe die gerugte van polisiebetrokkenheid in die woonbuurt versprei is - gerugte waarin daar geen waarheid steek nie . "

Die Goldstone Kommissie het nooit ’n bevinding ten opsigte

van die Boipatong voorval gemaak nie. In die finale verslag

van die Goldstone Kommissie gedateer 27 Oktober 1994 word

die volgende opmerking ten opsigte van Boipatong gemaak:

- 3 9 -

7.31

"3.1.1 The Appellate Division has not ye t adjudicated upon the petition fo r leave to appeal by the accused in the criminal trial follow ing upon the massacre.

3 .1 .2 The Commission considers it inappropriate to submit a report while the matter is still sub iudice. The presentation o f a report on the inquiry by the Commission into the Boipatong massacre will therefore have to stand over until the criminal proceedings have run their course, even if it eventuates after the termination o f the commission . "

Dit is jammer dat hierdie uitstaande verslag tot op datum nooit

die lig gesien het hie.

Gedurende April 1999 is ek deur mnr Jan-Ake Kjellberg, ’n

ondersoekbeampte van die Waarheidskommissie genader oor

die Boipatong voorval. Ek het alle hulp en bystand wat ek

kon gee, aan horn gegee. Ek het ook kennis geneem van ’n

verslag deur horn opgestel gedateer 2 Mei 1999. Sonder om

op al die stellings deur horn in te gaan of sy kundigheid en

vermoe enigsins aan te tas, is ek van mening dat die

gevolgtrekkings waartoe hy kom onder die opskrif

boi-dav.ver

- 4 0 -

"Conclusions", ’n duidelike gebrek toon aan oorweging en

vergelyking van al die feite, getuienis en omstandigheids-

getuienis wat aan die Goldstone Kommissie sowel as tydens

die strafverhoor gelewer is en ek kan nie daarmee saamstem

nie. As enkele voorbeelde in die verband is die kwessies van

die bandopnames wat na bewering opsetlik deur die SAP

vernietig is en die patroondoppies wat vernietig is sonder om

dit as bewysstukke te gebruik het.

7.31.1 Tydens die strafverhoor het sy Edele Regter Smit

omvattende aandag aan onder andere die twee

aspekte gegee en bevind hy die volgende:

"V ernietm m van die bandopnames:

... dat daar geen doelbewuste poging was om die inligting op die bande bloot uit te wis nie en dat die bande uit onkunde omgedraai is wat tot gevolg gehad het dat die bande nie uitgevee is nie maar dat daar bo-oor die bestaande opname opgeneem is."

7.31.2 Die geleerde regter gaan verder en se:

- 4 1 -

"Ek is oortuig daarvan dat die getuienis aangaande die bande hoegenaamd nie aandui dat die SAP betrokke was o f ’n aandeel in die aanval in Boipatong gehad het nie. Ook die transkripsies van die gesprekke wat wel beskikbaar is openbaar nie enige polisie betrokkenheid by die aanval n ie."

7.31.3 Die geleerde regter het die volgende gese met

betrekking tot die vernietiging van bewysstukke:

"Vernietisins van bewysstukke:

In die lig van hierdie getuienis is ek oortuig dat die bewysstukke nie doelbewus en in ’n opsetlike poging om getuienis te verberg deur lede van die SA Polisie vernietig is nie."

G. ELOPTRO V E R S L A G ;

8 .

Met aanvang van my ondersoek na hierdie gebeure was dit ooglopend dat

die kwessie van sigbaarheidstoestande van kardinale belang by getuienis-

lewering in enige moontlike regsproses sou wees. Reeds op daardie vroee

stadium het ek weerverslae en verslae van plaaslike lugbesoedelingsvlakkeboi-dav.ver

foo

- 4 2 -

bekom. Persoonlike waarnemings is ook deur myself en lede van my

ondersoekspan in Boipatong uitgevoer in toestande, inaggenome die stand

van die maan, wind en temperatuur, wat so na as moontlik was aan die

toestande wat geheers het die aand van 17 Junie 1992. Dit was egter

duidelik dat hierdie waarnemings subjektief kon wees of so beskou kon

word, en het ek gevolglik navrae begin doen om ’n wetenskaplik

gefundeerde ondersoek te laat doen. Gevolglik het ek reelings getref met

die personeel van Eloptro om ’n wetenskaplike fundeerde ondersoek in die

verband te doen. Ek was self teenwoordig toe die toetse uitgevoer is deur

Eloptro en ’n volledige verslag is later aan die Goldstone Kommissie

voorgele. Ek het ook in hierdie verband in die strafverhoor getuig. Ek word

geadviseer dat ’n ware afskrif van daardie verslag voor hierdie komitee

geplaas is en deel vorm van bewysstuk "EE". Die Agbare Komitee sal

verder opmerk uit die Eloptro verslag dat daar tydens die toetse ’n Casspir

voertuig gebruik is en ook van ’n groep mense gebruik gemaak is. Ek het,

ten einde die personeel van Eloptro by te staan, die Casspir voertuig

beskikbaar gestel en gereel vir die groep mense. Terwyl mnr Dicks van

Eloptro die toetse uitgevoer het, het ek hom bygestaan en het hy sy

gevolgtrekkings met my gedeel. Gevolglik, bevestig ek die volgende:

8.1 Dat indien ’n persoon op die hoek van Hlubi- en Lekoastrate

sou staan sou hy kon sien dat ’n groot voertuig in Lekoastraat

boi-dav.ver

beweeg indien daardie voertuig sy ligte aangehad het. Indien

die voertuig in Ngwenyastraat draai sou ’n persoon die

voertuig as ’n Casspir identifiseer en sou ’n persoon kon sien

dat die voertuig 'n gekamoefleerde voertuig was.

Met betrekking tot die bewerings deur die twee getuies in

Bapedistraat dat hulle ’n Casspir voertuig gesien het bevestig

ek die volgende:

8.2.1 Indien ’n persoon in Senqustraat sou staan sou dit

moontlik wees om ’n Casspir voertuig te identifiseer en

waar te neem dat persone uit die voertuig klim. Dit is

egter onmoontlik om enige detail en meer spesifiek die

kopbande of kleredrag wat die persone na bewering

gedra het uit te ken.

8.2.2 Indien ’n persoon te Bapedistraat 113 sou staan kon 'n

persoon mense identifiseer wat uit ’n Casspir voertuig

klim maar sou ’n persoon nie die kopbande of

kleredrag kon identifiseer nie.

Met betrekking tot die bewerings wat deur die inwoner van

- 4 4 -

Majolastraat 641 gemaak is, bevestig ek die volgende:

8.3.1 Indien ’n persoon te Majolastraat 641 sou staan sou so

’n persoon Casspirs wat in Lekoastraat ry kon

identifiseer. Dit hoog onwaarskynlik wees om waar te

neem of die voertuie gekamoefleer is of nie.

8.3.2 Indien ’n persoon by die boompie in Majolastraat sou

staan en ’n Casspir met brandende ligte in die rigting

van die persoon sou beweeg sou hy nie kon vasstel,

op ’n afstand van 20 meter, of die persone kopbande

aangehad het, welke wapens die persone gehad het en

of die persone uniform gedra het of nie.

8.3.3 Met betrekking tot die bewerings dat die getuie

ongeveer 50 persone uit ’n huis in Thabo Bosiustraat

sien beweeg het, was dit wel moontlik om te sien dat

’n groot groep mense uit daardie huis beweeg het

maar dit sou nie moontlik wees om die aantal mense te

tel nie. Dit sou ook nie moontlik wees om vas te stel

of daardie persone kopbande gehad het en/of hulle

vuurwapens by hulle gehad het of nie.

boi-dav.ver

- 4 5 -

8.4 Met verwysing na die bewerings dat ’n persoon te Unipark

Motors twee Casspirs op die sokkerveld sou kon identifiseer

bevestig ek dat:

8.4.1 Indien ’n persoon te Unipark Motors sou staan sou hy

’n groep mense in die veld kon sien beweeg op ’n

afstand van ongeveer 100 meter. Indien die groep

persone verder weg van die getuie sou beweeg sou

daardie groep persone in die nag "verdwyn" het.

8.4.2 Die afstand van Unipark Motors tot by die sokkerveld

is ongeveer 240 meter. Dit sou nie moontlik wees om

die Casspirs wat na bewering op die sokkerveld was

vanaf Unipark Motors te sien nie. Dit sou ook nie

moontlik wees om ’n groep mense om die Casspirs te

sien beweeg nie.

8.5 Met betrekking tot die bewerings dat motoriste in Frikkie

Meyer Boulevard ’n groep persone onder ’n boom gesien het,

is dit wel moontlik dat ’n motoris ’n groep mense sou kon

waarneem maar dit sou nie moontlik wees om enige detail of

ander identifiseerbare waarnemings te maak nie.

boi-dav.ver

I

- 4 6 -

8.6 Met betrekking tot die bewerings dat lede van die Suid-

Afrikaanse Weermag, terwyl hulle in Frikkie Meyer Boulevard

beweeg het, gesien het dat ’n groep persone oor die staal

bruggie gehardloop het in die rigting van Kwa-Madala hostel,

bevestig ek dat hulle menselike figure sou kon waarneem op

’n afstand van tot ongeveer 60 meter maar indien die persone

verder as 60 meter sou wegbeweeg, sou hierdie persone in

die nag "verdwyn" het.

8.7 Met betrekking tot die bewerings dat die inwoner van

Amatolostraat 99 ’n Casspir voertuig gesien het wat in

Bakoenastraat ingedraai het, is ek die mening toegedaan dat

’n persoon die Casspir sou kon gesien het.

H. OMDERSOEK M E T BETREKKING T O T S U ID -A F R IK A A N S E

W E E R M A G L E D E :

9.

Met die aanvang van my ondersoek na die beweerde Polisie betrokkenheid

by die Boipatong voorval, was daar uiteraard ook bewerings van Weermag

betrokkenheid by die voorval. Uit die aard van die operasionale

boi-dav.ver

- 4 7 -

samewerking tussen die SAP en die SAW was dit logies dat my ondersoek

ook aktiwiteite van die SAW moes dek om volledigheidshalwe. Hierdie

aspek is op bevelvoerdersvlak bespreek en daar was algemene konsensus

dat ek die rolle van die SAP sowel as die van die SAW in ’n enkele

ondersoek sou hanteer. In die verband is offisiere van die SAW aangewys

om my behulpsaam te wees en het ek voile ondersteuning en samewerking

van hulle ontvang.

9.1 Toe ek my ondersoek begin het op 18 Junie 1992 het dit

onder my aandag gekom dat maj Van Wyk van Vaal

Kommando ook besig was met ’n ondersoek. Ek het myself

vergewis dat dit ’n interne ondersoek was, dat dit geen

invloed gehad het op my ondersoek nie en dat hierdie twee

ondersoeke onafhanklik van mekaar gestaan het. Tydens die

loop van my ondersoek het ek self verklarings van Vaal

Kommandolede geneem.

9.2 Op ’n stadium is ’n afskrif van die Raad van Ondersoek aan

my beskikbaar gestel. Ek het die Raad van Ondersoek

sorgvuldig bestudeer en met maj Van Wyk se bevindings

saamgestem.

- 4 8 -

9.3

boi-dav.ver

In die loop van my ondersoek na beweerde weermagbetrok-

kenheid het ek en my eie ondersoekspan self verklarings van

weermaglede geneem. Afgesien van die verklarings wat van

Vaal Kommandolede geneem is het ek onder andere ook:

9.3.1 Die oorspronklike logboek wat betrekking gehad het op

die seinkamer te Vaal Kommando nagegaan en niks

ongeruimds opgespoor nie.

9.3.2 Ek het die operasionele kamer se skedules nagegaan

en niks ongeruimds opgespoor nie.

9.3.3 Ek het die ammunisieregisters nagegaan en niks

ongeruimds opgespoor nie.

9.3.4 Ek het alle insidentverslae nagegaan en kon geen

ongeruimdhede opspoor nie.

9.3.5 Ek het die patrollieverslae wat tot die voertuigplanne

aangeheg was nagegaan en bevind dat die verslae met

die weergawe wat reeds aan maj Van Wyk sowel as

aan myself oorgedra is, geklop het.

- 4 9 -

9.3.6 Nadat ek al die beskikbare dokumente nagegaan het,

was ek tevrede dat geen getuienis gevind is om die

bewerings dat Vaal Kommando ’n rol in die aanval op

Boipatong gespeel het, te staaf nie.

9.4 Tydens my ondersoek het ek ook onderhoude gevoer met en

verklarings geneem van lede van Groep 17. Ek het vasgestel

dat 3 Buffel voertuie van Groep 17 tussen 24:00 en 00:30 by

sersante Schlebush en Kruger te Unipark Motors aangesluit

het. Aangesien dit die taak van Groep 17 was om die lede

van ABS te ondersteun het twee Buffel voertuie van Groep 17

Boipatong saam met sersante Schlebush en Kruger

binnegegaan.

9.5 Met betrekking tot Groep 17 het ek ook die volgende

ondersoek gedoen:

9.5.1 Ek het alle oorspronklike dokumentasie wat in Groep

17 se seinkamer gehou is nagegaan ten einde enige

ongeruimdhede op te spoor. Daar is geen

ongeruimdhede gevind nie.

boi-dav.ver

- 5 0 -

9.5.2 Ek het alle operasionelekamer-skedules nagegaan en

geen ongeruimdhede gevind nie.

9.5.3 Ek het Groep 17 se ammunisieregisters nagegaan en

geen ongeruimdhede gevind nie.

9.5.4 Ek het Groep 17 se insidentverslae nagegaan en geen

ongeruimdhede gevind nie.

9.5.5 Ek het die patrollieverslae wat aangeheg is tot die

voertuigplanne nagegaan en geen ongeruimdhede

gevind nie.

9.5.6 Nadat ek al die beskikbare dokumente nagegaan het,

was ek tevrede dat geen getuienis gevind is om die

bewerings dat Groep 17 ’n rol in die aanval op

Boipatong gespeel het, te staaf nie.

9.6 Ek moet verder aan die Agbare Komitee verduidelik dat in die

proses van hierdie ondersoek ek fisies self tonele saam met

getuies besoek het ten einde weergawes wat deur lede van

die Weermag gegee is te verifieer. Ek het, indien ’n lid

boi-dav.ver

verklaar het dat hy ’n bepaalde roete gery het en dit in ’n

bepaalde tyd gery het, het ek die spesifieke roete in dieselfde

voertuig gery om te bepaal of die weergawe wat die lid aan

my gegee het, korrek was. Ek het hierdie prosedure gevolg

met iedere en elke verduideliking wat Weermaglede sowel as

Polisielede en ander getuies aan my gegee het en het tot die

slotsom gekom dat die weergawes wat die Weermaglede

gegee het met die van ander getuies gestrook het, dat dit

waar is en nie bevraagteken of weerle kon word nie.

Nadat ek my ondersoek voltooi het, het ek tot die slotsom

gekom dat die Suid-Afrikaanse Weermag op geen manier in

die aanval op Boipatong betrokke was nie.

KROIMOLOGIESE VERLOOP V A N IN S ID EN TE OP 17 JUNIE 1992:

10.

Na ’n volledige ondersoek het ek ’n uiteensetting opgestel van

die kronologiese verloop van insidente wat op 17 en 18 Junie

1992 plaasgevind het. In voormelde uiteensetting verwys ek

na die volgende:

- 5 2 -

1 0 . 1 . 1

10. 1.2

10.1.3

10.1.4

10.1.5

10.1.6

10.1.7

10.1.8

Beweging van die lede van die Suid-

Afrikaanse Polisie in die Boipatong area.

Die voertuie wat deur die Suid-Afrikaanse

Polisie gebruik is tydens 17 en 18 Junie 1992.

Die optrede van die Suid-Afrikaanse Polisie

op 17 Junie 1992.

Optredes van die Suid-Afrikaanse Weermag

op 17 Junie 1992.

Optredes deur sekuriteitspersoneel.

Optredes deur Yskor se sekuriteitspersoneel.

Optredes deur Cape Gate se sekuriteits­

personeel.

Optredes deur Metal Box se sekuriteits­

personeel.

- 5 3 -

10.2 Dit moet beklemtoon word dat die tye wat in hierdie uiteen-

setting weergegee word, akkuraat is in soverre dit gekry is uit

amptelike dokumente, registers, logstate ens. Kennis moet

egter geneem word van die feit dat sekere tye mag verskil van

sekere ander getuienis weens die feit dat die tyd wat

aangetoon word teenoor ’n inskrywing nie noodwendig altyd

die presiese tyd is waarop die voorval plaasgevind het of die

rapport ontvang is nie, maar dat die ook die tyd kan wees

waarop die inskrywing gemaak is. In hierdie verband het ek

ook tot ’n groot mate gesteun op die verskillende individue se

herinnering. Die tye kan vir alle praktiese oorwegings oor die

algemeen egter as so na as moontlik aan akkuraat aanvaar

word.

10.3 18:15 - 18 :20 :

Twee patrollievoertuie van die ABS rapporteer dat die

Sebokeng-gebied en meer spesifiek Zone 12 en 14 stil is. Die

roepsein wat deur die twee voertuie gebruik is, is "Victor Zero".

10.4 18:30 - 18:40 :

’n Klipgooiery word gerapporteer in Sebokeng naby Vaal

boi-dav.ver

- 5 4 -

10.5

10.6

10.7

Transport Company en Cape Gate. Die twee patrollievoertuie

in die vorige paragraaf het ook met hierdie insident gehandel.

18 :4 5 :

’n Patrollie-eenheid rapporteer dat alles stil is te Bophelong.

18 :55 :

Ongeveer 10 jeugdiges vergader te Cape Gate en is in die

proses om Nobel Boulevard te versper. ’n ABS Casspir het

by hierdie toneel aangedoen waarop die jeugdiges

weggehardloop het. Geen polisie-optrede is geneem nie.

19 :10 :

’n Petrolbomaanval het ongeveer op die h/v Hlubi- en

Bafokengstrate te Boipatong plaasgevind. ’n ABS Casspir is

deur ongeveer 50 persone aangeval en die ABS lede is

gedwing om 8 rondtes donshael te skiet ten einde die

aanvallers uitmekaar te jaag.

boi-dav.ver

- 5 5 -

1 0 . 8

10.9

10.10

10.11

’n ABS eenheid het by ’n huis wat in Sebokeng, Zone 10, aan

die brand gesteek is aangedoen.

19 :45 :

Ongeveer 100 tot 200 persone het bynnekaar gekom tussen

Zone 10 en 11 te Sebokeng. Die ABS het hierop gereageer.

21 :25 :

’n Patrollievoertuig van die ABS het in ’n Suidelike rigting in

Frikkie Meyer Boulevard beweeg, Oos gedraai en aan die

Suidekant van Boipatong beweeg en gerapporteer dat alles in

die gebied stil is. Die patrollievoertuig is toe na die ABS se

perseel te Powerville, Vereeniging, ten einde skofte om te ruil.

21:25 - 21 :50 :

Mnre de Jager en Wilken, beide werknemers van Cape Gate

Security het in aparte voertuie in ’n Noordelike rigting beweeg

19 :35 :

boi-dav.ver

- 5 6 -

in Frikkie Meyer Boulevard. Beide getuies het ongeveer 200

na 300 persone, wat Frikkie Meyer Boulevard van Wes na Oos

oorsteek, gesien. Hierdie persone het Frikkie Meyer

Boulevard Suid van die kwekery oorgesteek. Beide getuies

het omgedraai huistoe en hierdie insident telefonies aan die

sekuriteitspersoneel te Cape Gate gerapporteer.

10.12 21 :55 :

’n Werknemer van Cape Gate Sekuriteit, mnr Viljoen, het

voormelde insident wat deur mnre De Jager en Wilken

waargeneem is aan die Suid-Afrikaanse Polisie, Vanderbiljpark

gerapporteer wat die ABS daarvan verwittig het.

10.13 22 :00 :

Die Suid-Afrikaanse Polisie, Vanderbijlpark, het telefonies

verskeie verslae ontvang van die inwoners van Boipatong van

aanrandings, saakbeskadiging, beweerde moord en

skietvoorvalle. Hierdie insidente is deur die SAP

Vanderbijlpark aan ABS gerapporteer.

- 5 7 -

1 0 . 1 4

boi-dav.ver

10.14.1 Konstabel G D Marx wat 'n lid is van die

motordiefstaleenheidte Vereeniging hetVereeniging

om ongeveer 22:00 verlaat op pad na

Vanderbijlpark. Hy het in Frikkie Meyer Boulevard

in ’n Noordelike rigting in die rigting van Uniepark

Motors beweeg. Konstabel Marx was in ’n wit

Volkswagen Golf motorvoertuig.

10.14.2 Op pad na Uniepark Motors is hy deur ’n

onbekende persoon gestop wat aan horn

meegedeel het dat daar ’n groep mense Frikkie

Meyer Boulevard oorgesteek het. Nadat hy hierdie

berig ontvang het, het hy na Uniepark Motors toe

gegaan.

10.14.3 Konstabel Marx het met die petroljoggie te Uniepark

Motors gepraat. Die petroljoggie het aan hom

meegedeel dat daar ’n aantal persone aan die

Westekant van Boipatong is. Konstabel Marx kon

nie hierdie persone sien nie aangesien die sig baie

22:00 - 22 :45 :

!/b

swak was.

10.14.4 Konstabel Marx het toe in ’n Suidelike rigting in

Frikkie Meyer Boulevard beweeg in die rigting van

Vanderbijlpark en hy het opgemerk dat persone

vanaf Boipatong in die rigting van Kwa-Madala

hostel hardloop.

10.14.5 Op die hoeke van Frikkie Meyer Boulevard en

Delfos Boulevard (Suid van Boipatong) het

konstabel Marx die verkeer in Frikkie Meyer

Boulevard gestop. Hy het toe die insident per radio

aan die beheerkamer te Vereeniging gerapporteer

en versoek dat SAP Vereeniging ABS versoek om

die aangeleentheid te ondersoek.

10.15 22 :04 :

10.15.1 As gevolg van die feit dat die petroljoggie te

Uniepark Motors die alarmstelsel geaktiveer het, is

die SAP Vanderbijlpark ontbied na Uniepark Motors.

- 5 8 -

- 5 9 -

10.16

boi-dav.ver

10.15.2 Twee patrollievoertuie van die SAP Vanderbijlpark

het op voormelde alarm gereageer en in Frikkie

Meyer Boulevard in ’n Noordelike rigting beweeg.

Die twee patrollievoertuie is deur konstabel Marx op

die h/v Frikkie Meyer Boulevard en Delfos

Boulevard gestop.

22 :10:

10.16.1 Die ABS eenheid het ’n rapport ontvang van die

Boipatong Polisie via die Sebokeng beheerkamer

dat Inkhata-lede in die proses is om die inwoners

van Boipatong aan te val.

10.16.2 Sersant Schlebush van ABS het op hierdie rapport

gereageer en van ABS se perseel na Boipatong

gery. ABS se perseel is ongeveer 12 kilometers van

Boipatong.

10.16.3 Mnr J Mgcina van Bofokengstraat 696, Boipatong

het aan Cape Gate se personeel en aan lede van

die Weermag te Cape Gate gerapporteer dat sy

- 6 0 -

10.17

10.18

huis aangeval word en dat hy deur aanvallers

beseer is.

22 :20 :

Op pad na Boipatong het sersant Schlebush ’n rapport

ontvang vanaf die beheerkamer dat ’n skietvoorval in

Sharpville plaasgevind het. Sersant Schiebush het, op pad na

Boipatong, hierdie insident gaan ondersoek.

22 :25 :

10.18.1 Lede van Cape Gate Sekuriteit het skote wat uit

Boipatong gekom het gehoor en die insident aan

die SAP gerapporteer.

10.18.2 Sersant Kruger, ’n lid van die ABS, het op hierdie

rapport gereageer en ABS se perseel verlaat na

Cape Gate om die klagte te ondersoek.

boi-dav.ver

-61 -

1 0 . 1 9

10.19.1 Sersant Schlebush het Boipatong aan die Suidekant

te Lekoastraat van Boipatong binnegegaan. Terwyl

sersant Schlebush in Lekoastraat beweeg het, het

hy ’n munisipale Casspir voor hom gesien. Op die

h/v Hlubi- en Lekoastrate is sersant Schlebush deur

’n swartman gestop en is hy meegedeel dat daar

persone te Lekoastraat 761 dood is, dat die huis

beskadig is en dat daar ook ander huise in die

omgewing is wat beskadig is. Die persoon wat die

rapport aan hom gemaak het, het gese sy naam is

Abednego. Hierdie persoon het in sersant

Schlebush se Casspir geklim en hulle het in

Hlubistraat beweeg om te sien of hulle ander

aanvallers sien. Sersant Schlebush het opgemerk

dat daar ook ander huise in Hlubistraat beskadig is.

Hulle het daarna in trurat terugbeweeg na

Lekoastraat 761.

10.19.2 Terwyl sersant Schlebush se Casspir in trurat

beweeg het, het hy oor ’n heining van die huis te

22:30 -22 :40 :

boi-dav.ver

- 6 2 -

Lekoastraat 761 gery ten einde nader aan die deur

van die huis te kom, om veiligheidsredes. Hierdie

heining was toe reeds plat getrap. Sersant

Schlebush het vasgestel dat een persoon in die huis

dood is en dat ’n ander ernstig beseer is. Sersant

Schlebush het sy beheerkamer te ABS gekontak en

versoek dat daar versterkings en ’n ambulans na

die toneel gestuur word. Sersant Schlebush is deur

verskeie persone genader wat horn meegedeel het

dat daar ook ander wonings is waar mense gedood

of beseer is.

10.19.3 Sersant Schlebush het toe na die huis te

Lekoastraat 765 beweeg ten einde klagtes te

ondersoek. Bystaanders tot die insidente het aan

sersant Schlebush meegedeel dat ’n groot groep

persone die inwoners aangeval het en eiendom

beskadig het.

10.19.4 In die tussentyd het die munisipale polisie in

Lekoastraat beweeg tot in Nobel Boulevard in die

rigting van Uniepark Motors. Te Uniepark Motors

boi-dav.ver

- 6 3 -

10.20

boi-dav.ver

het hulle lede van die SAW ontmoet. Die munisipale

polisie het ’n SAW voertuig gevolg tot by Kwa-

Madala hostel. By die hostel het hulle ook ’n Nyala

voertuig gesien. Die munisipale polisie Casspir het

toe teruggekeer na die Boipatong Polisiestasie via

Bafokengstraat en Lekoastraat aangesien dit nie

hulle verantwoordelikheid was om sulke gevalle te

ondersoek nie en die ABS reeds op die toneel was.

10.19.5 Korporaal Roberts van Vaal Kommando wat in ’n

Suid-Afrikaanse Weermag "riot bakkie" in

Dongesstraat patrollie ry, hoor skote vanuit

Boipatong en het na Cape Gate terugkeer om die

situasie te monitor.

22:40 - 24 :00 :

10.20.1 Sersant Kruger het by Unipark Motors aangedoen

en is daarna na die Kwa-Madala hostel toe waar hy

na Boipatong gery het om by Sersant Schlebusch

aan te sluit.

10.20.2 Sersant Kruger het in Nobel Boulevard in ’n Oos-

- 6 4 -

telike rigting vanaf Uniepark Motors beweeg en

vanuit Nobel Boulevard het hy in Boipatong ingery.

Hy het toe by sers Schlebush te Lekoastraat 765

aangesluit. ’n Ambulans van Sebokeng het te

Lekoastraat 765 opgedaag en die beseerdes

bygestaan.

10.20.3 Terwyl sers Schlebush besig was te Lekoastraat het

mnr De Jager dieselfde mnr De Jager as vermeld in

paragraaf 10.11 terwyl hy weer op pad was na sy

werksplek te Cape Gate, verskeie persone gesien

wat, Suid van die kwekery wat uit die rigting van

Boipatong oor Frikkie Meyer Boulevard in die rigting

van Kwa-Madala hostel gehardloop het.

10.20.4 Korporaal Odendaal van Vaal Kommando wat in ’n

Buffel voertuig beweeg het rapporteer dat hy swart

persone in die veld gesien het.

10.20.5 Vaal Kommando berig aan Groep 17 dat ongeveer

300 mense in die rigting van Kwa-Madala hostel

beweeg.

boi-dav.ver

- 6 5 -

10.20.6 Majoor Jordaan van Vaal Kommando word ingelig

dat die swartmense wat in die veld tussen Frikkie

Meyer Boulevard en Boipatong was, oor Frikkie

Meyer Boulevard in die rigting van Kwa-Madala

hostel beweeg het.

10.20.7 Mnr M Kruger wat in diens was van Vereeniging

Crime Prevention, was besig met patrollie toe hy ’n

rapport ontvang het van sy beheerkamer om

dadelik na Uniepark Motors te gaan.

10.20.8 Gedurende hierdie tyd het sers Schlebush aan ABS

beheerkamer gerapporteer dat ongeveer 200

jeugdiges in Boipatong hom meegedeel het dat

hulle die inwoners van Kwa-Madala hostel wou

aanval. Hy het hierdie mededeling aan sy

beheerkamer gerapporteer. Hy is deur sy

beheerkamer meegedeel dat verdere versterkings

aan hom gestuur sal word en dat hy in die

tussentyd die gebied tussen Boipatong en Kwa-

Madala moet patrolleer.

boi-dav.ver

- 6 6 -

10.20.9 Sersante Schlebusch en Kruger het van Boipatong

onttrek en na Uniepark Motors beweeg. Hulle het

opgemerk dat daar groepe persone aan die

Westekant van Boipatong groepeer. ’n Ligfakkel is

toe in die lug geskiet om die area te belig en die

groep het toe terugbeweeg binne-in Boipatong.

Terwyl sers Schlebusch te Uniepark Motors

stilgestaan het, het hy gesien hoe ’n voertuig met

soekligte die gebied tussen Frikkie Meyer Boulevard

en Kwa-Madala hostel deursoek het; dit was ’n

Weermag voertuig.

10.20.10 ’n SAW patrollie het ’n groep swartmense sien

beweeg vanaf Boipatong oor Frikkie Meyer

Boulevard in die rigting van die Kwa-Madala hostel.

Die groep het Frikkie Meyer Boulevard, in die

omgewing van die klein staal voetbrug aan die

Oostekant van Frikkie Meyer Boulevard, oorgesteek.

10.20.11 Ambulanse van die Vaaldriehoek ambulansdienste

■ het hulp aan die beseerde persone in Boipatong

verleen.

boi-dav.ver

- 6 7 -

10.20.12 Yskor sekuriteit het 'n rapport van Vaal Kommando

ontvang dat ’n groep persone op pad was na Yskor

se Ooshek.

10.20.13 Yskor sekuriteit het opdrag aan Yskor sekuriteit se

patrollies gegee om die gebied tussen Frikkie Meyer

Boulevard en Kwa-Madala hostel te fynkam vir die

persone wat op pad is na Yskor/Kwa-Madala

hostel.

10.20.14 Yskor sekuriteitspersoneel het ’n swartman aan die

Oostekant van die treinspoor in die veld by ’n

opening in die heining gearresteer.

10.20.15 In die tussentyd het mnr Kruger van Vereeniging

Crime Prevention te Uniepark Motors aangedoen

en, ingevolge instruksies van sy bevelvoerder, die

sekuriteitswagte: Mnr Krohn en mnr Lengane sowel

as die petroljoggie, mnr Theoane na Baldwins

geneem. Baldwins is verder Noord in Frikkie Meyer

Boulevard.

- 6 8 -

10.21

boi-dav.ver

10.20.16 Drie voertuie van die SAW het op die hoeke van

Nobel en Frikkie Meyer Boulevard gearriveer. Van

hierdie voertuie was behulpsaam met die soektog

tussen die gebied tussen Frikkie Meyer Boulevard

en die Kwa-Madala hostel.

10.20.17 Sersante Schlebush en Kruger het toe op dieselfde

tyd vanuit Boipatong na Uniepark Motors beweeg.

Toe hulle by Uniepark Motors aandoen, het hulle

niks vreemd gevind nie.

24:00 - 00 :30 :

10.21.1 Drie SAW voertuie van Groep 17 het by sersante

Schlebush en Kruger te Uniepark Motors aangesluit.

10.21.2 Sersant Morrison, ’n forensiese speurder wat

verbonde is aan SAP Vereeniging en sy kollegas het

by sersante Schlebush en Kruger te Uniepark

Motors aangesluit. Sersante Schlebusch en Kruger

is toe saam met twee Weermagbuffels binne-in

Boipatong om die verskeie tonele wat op daardie

1 -̂7- 6 9 -

stadium aan die SAP bekend was, te ondersoek.

10.22 00:30 - 02:00:

10.22.1 Verskeie persele te Boipatong is deur die SAP

besoek ten einde sers Morrison en sy kollegas in

staat te stel om die nodige forensiese speurwerk te

doen. Hulle was vergesel van sersante Schlebush

en Kruger en die twee Groep 17 Buffels. By

verskeie van hierdie persele is daar vasgestel dat

beseerde persone reeds deur ambulanse na

Sebokeng hospitaal verwyder is. Nadat sers

Morrison sy ondersoek voltooi het, het die polisie,

die SAW en sers Morrison om ongeveer 02:00

Boipatong verlaat.

10.22.2 Kort daarna het sersante Schlebush en Kruger en

die twee Buffels van Groep 17 weer Boipatong

binnegegaan tesame met ’n lykswa van Sebokeng

om die liggame van die afgestorwenes te verwyder

na die Sebokeng lykshuis.

boi-dav.ver

- 7 0 -

10.22.3 Majoor Jordaan van Vaal Kommando het aan die

drie Vaal Kommando Buffels opdrag gegee om te

onttrek en na Vaal Kommando Basis terug te keer.

10.23 03:15 - 07 :20 :

Sersante Schlebush en Kruger het die Boipatong gebied

gepatrolleer en het aan verskeie insidente van klipgooiery,

saakbeskadiging, padversperrings en samedromming van

persone wat ’n direkte gevolg van die menseslagting was,

aandag geskenk. Geen polisie-optrede was genoodsaak nie

en hulle het om ongeveer 07:20 van diens afgegaan

aangesien Luitenant-kolonel Du Pont en ander speurders

ondersoek na die voorval begin doen het.

11.

Uit voormelde ondersoeke het dit duidelik geblyk dat die geweldadige

aanval tussen 21:45 en 22:30 plaasgevind het.

11.1 Die eerste berigte van insidente in Boipatong is om ongeveer

22:00 deur die SAP ontvang. Alhoewel gemelde berigte om

boi-dav.ver

- 7 1 -

ongeveer 22:00 ontvang is kan dit aanvaar word dat die

aanval in alle waarskynlikheid reeds voor 22:00 begin het.

11.2 Uit die ondersoek is dit duidelik dat die aanvallers nie in een

groep opgetree het nie, maar in verskeie groepe en derhalwe

is dit onmoontlik om die presiese tyd te bepaai wanneer die

eerste aanval begin het en wanneer die laaste aanval voltooi

is. Na die aanval het die groepe teruggekeer na die Kwa-

Madala hostel. Die groepe het die hostel toe of deur die

hoofhek wat aan die Noordekant van die hostel gelee is of

deur ’n hek wat aan die Suidekant van die hostel gelee is

binnegegaan. Hierdie hek aan die Suidekant van die hostel is

op 7 Augustus 1992 aan lede van die Goldstone Kommissie

uitgewys.

12.

12.1 Ek het al die logboeke van SAP voertuie sowel as dienslyste

van lede van die SAP wat gedurende die nag van 17 Junie

1992 in die Vaaldriehoek-gebied in gebruik was of aan diens

was, nagegaan. Ek het ook konsultasies gehad met al die

stasiebevelvoerders in die gebied ten einde te bepaai of enige

boi-dav.ver

- 7 2 -

12.2

12.3

12.4

12.5

van hul personeel of enige van die Casspir voertuie onder hul

beheer gedurende die tyd direk voor, tydens of direk na die

menseslagting in Boipatong of omgewing kon gewees het of

nie, en het verklarings van hulle in die verband geneem.

Die Casspir wat deur sers Schlebush op 17 Junie 1992

gebruik is, het die roepsein "T2" in blokletters in ’n oranje kleur

aan die regtervoorkant gehad. Hierdie Casspir is donker

groen van kleur. Daar is geen roepsein "T2" aan die

agterdeure aangebring soos wat beweer word in die getuienis

voor die Goldstone Kommissie nie.

Volgens hierdie Casspir se logboek is die Casspir nie op

Saterdag, 20 Junie 1992 gebruik soos wat voor die Goldstone

Kommissie beweer was nie.

Volgens my ondersoek het dit geblyk dat daar geen ander

Casspir of Nyala deur die Suid-Afrikaanse Polisie, met die

roepsein "T2", gedurende die aand van die voorval, in die

Vaaldriehoek gebruik is nie.

Die Nyala wat deur sers Kruger gebruik is gedurende die aand

boi-dav.ver

- 7 3 -

van die voorval was geel van kleur en het ’n blou horisontale

streep aan die kant daarvan gehad. Daar is geen

identifikasienommer of letters op hierdie Nyala aangebring nie.

J. SLOT:

13.

Ek wil dit vervolgens aan die Agbare Komitee stel dat ek van die vaste

oortuiging is dat hierdie tragiese voorval, wat byna katastrofiese gevolge vir

die uiterste delikate politieke situasie in ons land op daardie stadium gehad

het, die gevolg is van politieke onverdraagsaamheid en wedersydse

intimidasie tussen die twee hoofstrome in die swart politiek op daardie

stadium, naamlik die ANC en die IVP. Ek is verder van oortuiging, gebaseer

op my ondervinding, ondersoek van hierdie saak en beskikbare getuienis,

dat hierdie tragiese daad deur die inwoners van Kwa-Madala hostel weens

bogenoemde faktore teenoor die inwoners van Boipatong gepleeg is en dat

daar geen ander of derdeparty daarby betrokke was nie, allermins die Suid-

Afrikaanse Polisie of die Suid-Afrikaanse Weermag.

boi-dav.ver

132- 7 4 -

Ek sertifiseer dat die verklaardererken het dat hy met die inhoud van hierdie

verklaringwatvoormyte

2 Bop hierdie d ag va n . I f K j P . _________________ 1999geteken en beedig is, vertroud is en dit begryp en dat daar aan die

bepalings van die Regulasies vervat in Goewermentskennisgewing R1258

van 21 Julie 1972, soos gewysig, voldoen is.

ik o m SSARL3 VAN EDEETTIE MARIA DA SILVAEx Officio: Praktiserende ProkureurDA SILVA PROKUREURSUnikra Woonstel 701Becketstraat 330ArcadiaPRETORIA

boi-dav.ver

AANHANGSEL * C D 1f/is

FOTOBUNDEL

m u r u i u i

FOTO 1s XNS

FOTO 2

m wf

rte *$■

s ill

Collection Number: AK2672 Goldstone Commission BOIPATONG ENQUIRY Records 1990-1999 PUBLISHER: Publisher:- Historical Papers, University of the Witwatersrand Location:- Johannesburg ©2012

LEGAL NOTICES:

Copyright Notice: All materials on the Historical Papers website are protected by South African copyright law and may not be reproduced, distributed, transmitted, displayed, or otherwise published in any format, without the prior written permission of the copyright owner.

Disclaimer and Terms of Use: Provided that you maintain all copyright and other notices contained therein, you may download material (one machine readable copy and one print copy per page) for your personal and/or educational non-commercial use only.

People using these records relating to the archives of Historical Papers, The Library, University of the Witwatersrand, Johannesburg, are reminded that such records sometimes contain material which is uncorroborated, inaccurate, distorted or untrue. While these digital records are true facsimiles of the collection records and the information contained herein is obtained from sources believed to be accurate and reliable, Historical Papers, University of the Witwatersrand has not independently verified their content. Consequently, the University is not responsible for any errors or omissions and excludes any and all liability for any errors in or omissions from the information on the website or any related information on third party websites accessible from this website.

This document is part of a private collection deposited with Historical Papers at The University of the Witwatersrand.