ВОВЕД

Во современите пазарни услови на глобалното поврзување меѓу деловните

ентитети, покрај другото, се позначајно место зазема и ревизијата, сватена и како

теоретска мисла, и како практика. Самиот термин „ревизија“ етимолошки потекнува од

латинскиот збор „revidere“ што преведено значи „да се испита“, „да се изврши

преглед“ и од новолатинскиот „revisio“ , што значи „повторно да се прегледа“, „одново

да се погледа“, „уште еднаш да се види“ заради испитување и просудување. Во

англиското јазично подрачје за ревзија се употребува поимот “audit” што потекнува од

латинскиот збор “audite” со значење да се чуе, т.е да се слушне. Изворното толкување

на ревизор во англискиот јазик е “оној кој што слуша” и од него е изведен поимот

ревизија, без оглед на своето дамнешно потекло, до денес ја задржал оригиналната

форма. Имено, од почетокот на развојот на ревизијата, ревизорот своите активности ги

споредувал преку сослушување на усните извештаи на обврзиците за ревизија. Поради

ваквото определување на поимот, ревизијата во литературата се идентификува со

“душевно повторување на активностите” што укажува и на нејзиниот карактер во

функција на проверка на работењето. Поконкретно, ревизијата претставува

дополнително проверување на секојдневните деловни настани, што се врши врз основа

на постојаните документи, но за разлика од контролата, таа има глабно корективен

карактер.

Во најширока смисла на зборот, ревизијата претставува сретство со помош на

кое едно лице се уверува (од страна на друго лице) во квалитетот, состојбата или

статусот на некое предметно прашање, што другото лице го испитувало. Потребата од

ревизија настанува поради тоа што првоспоменатото лице е во дилема или се сомнева

во квалитетот, состојбата или статусот на релативното предметно прашање, а не е во

состојба да го отстрани таквото сомневање или дилема1.

Ревизијата најкратко може да се дефинира како инспекција и верификација на

точноста на финансиските податоци и извештаи. Таа е систематски процес на

објективно прибирање и оцена на докази поврзани со извештаите за економските

настани и резултати, со цел да се потврди степенот на кореспондентност помеѓу

1 Дефиниција според Tom Lee.

3

постоечките извештаи за работењето и однапред утврдените критериуми и да се

дистибуираат добиените резултати до заинтересираните страни.

Основна компонента на процесот на ревизија е прибирање на докази во врска со

извештаите за економските настани и резултатите од работењето. При спроведувањето

на ревизијата, ревизорот добива финасиски извештаи од деловниот ентитет – субјектот

на ревизијата што треба темелно да ги провери и врз основа на спроведените

испитувања, да оформи и изрази експертско, објективно и пред се независно мислење.

Финансиските извештаи претствауваат документи кои што ги изработува

организацијата, и податоците кои што ги содржат мора да бидат веродостојни и точни,

и токму поради утврдување на нивната точност, тие подлежат на ревизија.

Ревизијата ќе биде ставена во функција да ги задоволува интересите на

определени корисници на ревизорски услуги само доколку ревизорот собере докази за

економските настани и резултати, едноставнo за да се утврди дали тие адекватно се

презентирани во финансиските извештаи, дали биле во согласност со утвредните

критериуми. Ревизијата претстваува независно испитување и давање – изразување

мислење за финансиските извештаи на организацијата, што е извршено во согласност

со барањата на поставената задача и соодветните законски и професионални обврски,

односно соодветната регулатива.

Кога станува збор за дефинирање на ревизијата од страна на професионални

асоциации со изградена репутација во светски рамки, заслужува да се обрне внимание

на следната дефиницијa: “Ревизијата претстваува независно испитување на

финансиките извештаи или на оние финансиски информации што се однесуваат на

субјектот, профитно ориентиран или не, без оглед на неговата големина или законска

форма, кога таквото испитување е поттикнато со намера да се изрази мислење за нив”2.

Ревизијата сватена како метод на испитување има цел да помогне во

одговорноста и контролата при водењето на економските и финансиските активности

во комапанијата. Таа, и пред се нејзиното независно мислење, им гарантира на

корисниците на информациите од финансиските извештаи дека нивните одлуки или

постапки нема да бидат преземени врз непознати и неревидирани деловни финансиски

настани.

2 Дефиниција според IFAC

4

Основната улога на равизијата се поврзува со самото барање на општеството,

претпријатието да ги објаснува и доставува финансиските извештаи до сите

надворешни внатрешни корисници на информациите за нејзината финансиска

ситуација и остварениот резултат од работењето. Ваквите информации подлежат на

верификација. Потребата за верификација се јавува особено во услови кога улогата на

сопствениците на стопанските ресурси е разграничена од управвуањето со тие ресурси.

Вредностите во финансиските извештаи сами по себе не можат да бидат основа

за донесување на квалификувани оценки за тековната состојба и успехот на

компанијата. Токму заради тоа е потребно да се пресметаат финансиски показател,

преку кои ќе се оцени финансиската состојба на една компанија. Финансиските

показатели се релативни показатели и ги претставуваат односите меѓу одделни

билансни позиции. Тие се добиваат врз база на хоризонтални, вертикални и временски

споредби на позициите од финансиските извештаи на претпријатието и помеѓу

претпријатијата, врз база на споредба на податоците од финансиските извештаи и

утврдените стандарди, како и врз база на пресметаните проценти за индустриската

гранка, за стопанската гранка на ниво на земјата.

5

1. ЦЕЛИ, ЗАДАЧИ И ПРЕДМЕТ НА РЕВИЗИЈА

1.1 Цели на ревизијата

Ревизијата како метод на испитување има цел да помогне во одговорноста и

контролата во водењето на економските активности на претпријатието. Таа и нејзиниот

извештај обезбедуваат извесна сигурност дека одлуките или постапките нема да бидат

преземени врз основа на непознати околности или квалитет. Основна цел на ревизијата

претставува зголемување на одговорноста во работењето, па во таа смисла може да се

разликува нејзината улога како општествена, психолошка, јавна и како лична интерес3.

Општествената улога на ревизијата се поврзува со самите барања заради

известување на финансиските информации од страна на претпријатието, а кои им се

наменети на неговите внатрешни и надворешни членови, при што се применуваат

општи принципи за верификација. Потребата за верификација се јавува во услови кога

е разграничена улогата на носителите на финансиските ресурси и носителите на

управувачките ресурси во претпријатието. Носителите на изворите кои се надвор од

претпријатието, како и сите оние субјекти кои на некаков начин се заинтересирани за

судбината на сретствата, сакаат постојано да бидат во тек и да знаат како, добро или

лошо, управата на претпријатието ги извршува своите обврски спрема сретствата кои

им се доверени на управување. Оваа активност претставува дел од односите кои се

следат преку деталните сметководствени податоци. Менаџерите секојдневно се

одговорни за своите постапки, а заинтересираните ги известуваат за својата работа и

тоа формално преку финансиските извештаи. Ревизијата на таквите извештаи ја

зголемува веродостојноста на објавените информации и претставува сретство за

зголемување на одговорноста. Ваквата улога на ревизијата ја дефинирале авторите на

модерната теорија на ревизијата Mautz и Sharaf во 1961 година, и според нив, целта на

ревизијата е да им обезбеди на заинтересираните странки докази за веродостојноста на

определени информации што се добиени од оние на кои им е доверен имотот на

другите. Верификацијата на финасиските извештаи е од интерес за одделни акционери,

за претпријатието, но и за општеството во целина. Врз основа на нив се донесуваат

одлуки со општествени и економски последици.

3 Проф д-р С.Станоевски –Контрола и Ревизија Скопје 1998 стр- 351

6

Економската улога на верификацијата претставува способност за донесување на

рационални економски одлуки и за преземање на рационални економски постапки во

односите на определена економска организација. Верификацијата помага во

управување и контрола на економскиот ризик, т.е помага во ситуациите каде што

сомненијата и несигурноста на постоењето во врска со економскиот излез на

договорените одлуки и постапки заради непознатата иднина, но каде што таквите

излези можат да бидат проценети со извесен степен на вероватност. Верификацијата на

состојбата или на квалитетот со сомнителни појави поврзани со економските одлуки

или постапки според намената да помага ограничување на несигурноста, преценување

на веројатноста и минимизирање на ризикот кој што следи. Се презема во рационален

свет кога нејзините остварени користи се поголеми од нејзините предвидени тошоци.

Економската улога на превијата треба да биде сватена како посредување за

сопствениците и индирекно за другите заинтересирани, така што: 1. Информациите ги

прават јасни 2. Можноста да го штити економскиот интерес на сопственикот ако

финансиските извештаи и информации немаат минимум квалитет што го бара

ревизијата4. Економската улога на ревизијата се детерминира преку независен и

квалификуван ревизор кого го плаќаат сопстениците на капиталот.

Личниот интерес на ревизијата не се согледува само преку нејзината економска

димензија, туку и нејзината улога што ја има кај оние чии одлуки и информации се

подлежуваат на процесот на ревизија. Улогата на ревизијата во овој случај се согледува

во обезбедувањето порака на корисниците на извештајот дека лицето на кое му се

доверени ресурсите, од своја страна е согласно кај него да се спроведе ревизја;

ревизијата и нејзиното мислење го потврдува и подига имиџот на менаџерите;

ревизијата придонесува за угледот и статусот на поедниците; отвара можност

поединецот за својот труд да очекува адекватна награда.

Карактеристично за психолошката улога на ревизијата е тоа што таа помалку

“опиплива”. Таа треба да влијае врз психата на заинтересираниот корисник на

ревизорскиот извештај да ги отстрани сомненијата и несигурностите на финансиксиот

извештај. Вредноста на психичката улога на ревизијата се состои во настојување да ја

отстрани нелогичноста на заинтересираните поедници со што во исто време се помага

за одржување на стабилни економски и општествени односи. Самото постоење на

4 Според М.Андриќ, оп.цит. стр 74-75 цитирано од проф д-р С.Станоевски- Контрола и Ревизија Скопје 1998

7

ревизијата некогаш е доволно да го намали сомнението и несигурноста во

финансиската состојба, раководството и претпријатието како целина. Ревизијата

станува знак дека објавените информации се сигурни за понатамошна употреба.

Јавната улога на ревизијата може да се смета како синоним на политичката

улога. Тоа произлегува од таму што ревизијата дејствува во јавниот интерес,

користејќи притоа авторитативен дел на знаења, задоволувајќи ги личните интереси, но

и задржувајќи определени односи во општеството.

Целта на ревизијата е дадена во нејзиното основно поимно дефинирање, и дека

таа произлегува од нејзината задача да ги верефицира сметководствените извештаи и

на заинтересираните корисници авторитативно и комплементно да им го соопшти

мислењето за вистинитоста и точноста на сметководственте искази во согласност со

општо прифатените сметководствени стандарди. Основната цел на ревизијата се

остварува со едновремено остварување на парцијалните цели кои ги сочинуваат

системот на ревизијата и тоа: сеопфатност, точност, постоење, сопственост,

вреднување, проценка, прикажување, и прекинливост5.

Сеопфатноста претставува потреба со сметководствени извештаи да се

прикажат сите економски трансакции и износи што настанале кај

претпријатието во временскиот период на сметководствениот период на

кој се однесуваат сметководствените извештаи. Поточно, под

сеопфатност се подразбира прикажувањето на сите приходи и расходи во

тој период, како и неостварените приходи за производите или услугите

што се извршени како и остварените приходи за кои стоката или

услугите не се испорачани или односно извршени.

Под точност како одделна цел се подразбира сите трансакции што се

засновуваат на прецисзно утврдените цени и количества, како прецизно

класифицирање на документите и износите според принципите на

сметководството, односно во сообразност со сметководствените

стандарди

Постоењето – како цел – се однесува на потребата на сите износи

содржани во билансите да бидат прикажани врз основа на документи.

5 Проф д-р С.Станоевски –Контрола и Ревизија Скопје 1998 стр- 356

8

Така, кај инвестициите нивното постоење се потврдува со увид на

документацијата и сл.

Сопственоста како цел на ревизијата подразбира сите позиции што се

искажуваат во билансот да се сопственост на претпријатието. При

определување на сопственоста посебно треба да се обрне внимание на

сопственоста на залихите на стоките и репроматеријалите, бидејќи

залихите можат да се наоѓаат кај претпријатието на чување, а да не се

негова сопственост или негови залихи можат да се наоѓаат на чување кај

некое трето лице, или постојаните сретства можат да бидат во фунција,

но врз основа на лизинг, закуп и слично

Под вреднување, како цел на ревизијата се подразбираат износите под

кои се приказани сретствата да бидат утврдени според прифатлив метод

кој се применува конзистентно. Притоа треба да се води сметка за

сметководствените концепти кои имаат влијание врз вреднувањето.

Проценката, како цел на ревизијата, подразбира достасаните приходи да

овозможуваат утврдување на нето реализацијата а достасаните сметки за

плаќање да овозможуваат мерење на трошоците со примена на соодветни

критериуми.

Под прикажување и објаснување се подразбира сите сметки и сите

трансакции точно да се прикажани и објавени во финансиски извештај.

Прекинливоста како цел на ревизијата, подразбира сите трансакции да

се евидентирани и прикажани за периодот на кој се однесуваат.

Денес, основната цел на независната екстерна ревизија е да даде свое мислење дали во

финансиските извештаи е прикажана вистинито и објективно финансиската состојба и

остварениот деловен резултат. Другите цели (откривањето на измамите,

злоупотребите, грешките и слично) имаат секундарен карактер. Ваквото

детерминирање на основната цел на независната ревизија прозизлегува оттаму што

испитувањето на финансиските извештаи и формирањето и извршувањето на

мислењата дали тие ја прикажуваат вистинската состојба и дали резултатите се

вистинити и објективни, претставува фундаментално прашање за управувањето на

претпријатието од страна на акционерите, кои единствено на свој начин можат да

9

проверат дали раковотството на претпријатието во финансиските извештаи состојбата

ја прикажало вистинито и објективно.

1.2 Задачи на ревизијата

Ревизијата има задача да обезбеди чесно и објективно информирање за сите

корисници со што ќе им помогне да донесуваат оптимални одлуки. Таквите одлуки се

секогаш од финансиска природа и суштествено влијаат врз капиталот, на определен

начин го штитат од лоши решенија, ризици и потенцијални загуби, односно го

насочуваат на подрачјето каде што може да се зголеми. Сепак, со веродостојните

информации не може во целост да се заштити капиталот. Од лошите одлуки не може да

се обезбеди целосна заштита. Треба посебно да се истакне дека покрај испитување на

финансиските извештаи ревизијата се занимава и со испитување на работењето, а со

цел да се придонесе за поголемо користење на внатрешните резерви и зголемување на

успешноста на работењето. Треба да се прави разлика меѓу ревизија на финансиски

извештаи, која во најголем број земји е законска обврска и ревизија на работењето чие

воведување и споведување е факултативно. Неа менаџментот на претпријатието ја

користи како можност за зголемување на успешноста во работењето и стапката на

придонес6.

Карактеристично за екстерната независна ревизија е тоа што, главно, е ориентирана

за годишната сметка, на оценката на уредноста на поднесувањето на сметката пред

надлежните институции, органи, сопственици на капиталот и слично. Главна задача на

екстерната ревизија на годишната сметка е да утврди дали податоците во билансот на

состојба и билансот на успех се правилно искажани, како и дали се реални кога се

набљудуваат од аспект на постоењето, од аспект на правото на управување, и од аспект

на правото на располагање и користење.

Кај интерната ревизија постојат поголеми разлики во однос на нејзината задача од

претпријатие во претпријатие. Тие разлики произлегуваат од самиот факт што

одлуката за формирање на оваа ревизија ја донесуваат самите претпријатија, па спорет

тоа некој од нив можат да обезбедат помал домен на дејствување на интерната

ревизија, на пример, испитување само на финансиските и сметководствените работи, за

6 Проф д-р С.Станоевски –Контрола и Ревизија Скопје 1998 стр- 359

10

разлика од други кои можат тој обем да го зголемат на вкупното работење. Според

современите сваќања интерната ревизија тргнува од потребата да врши испитување на

целокупното работење, при што нејзината задача не треба да биде свртена само кон

минатото, туку посебно внимание треба да му се обрни на работењето кое треба да

следи во наредниот период. Во спроведување на своите задачи, интерната ревизија не

бе требало да се вклучува во вршење на какви да било оперативни задачи, туку во прв

ред ќе ја спроведува својата функција на надзор. Тоа не значи дека интерната ревизија

не треба да ги врши сите активности во врска со изработка на плановите, програмите,

извештаите и слично, да дава свој советодавен придонес, а се со цел да се постигнат

најдобри резултати во иднина7.

Задачите на екстерната независна се многу значајни и одговорни. Во текот на

историскиот развиток тие се менувале и се надополнувале. Денес, независната ревизија

се јавува како моќен фактор на надзор кој се состои во стручно и независно

испитување и оценување на финансиските извештаи на претпријатието. Меѓутоа,

самото самото испитување и оценување на исправноста на финансиските извештаи

бара по определени методолошки постапки да се испита и оцени целокупната деловна

активност и тоа почнувајќи од системот на интерна контрола се до дефинитивно

изготвување на биланост на состојба, билансот на успех и известувањето за вкупното

работење. Покрај задачите што ги има независната ревизија во доменот на испитување

на работењето, таа по барање на своите клиенти врши и други активности, како што се:

проблемите на организацијата, унапредувањето на функционирањето на интерните

контроли, пресметка на трошоци, активности сврзани во врска со даноците, пресметка

на економичноста и рентабилноста на определени проекти, финансирањето, водењето

на деловна евиденција и слично.

Доколку задачите на ревизијата се набљудуваат во потесна смисла на зборот, тогаш

може да се истакне дека нејзината главна задача е со испитување на работењето на

претпријатијата да се утврди дали финансиските извештаи се реално изготвени или

прикажани.

7 Проф д-р С.Станоевски –Контрола и Ревизија Скопје 1998 стр- 340

11

1.3 Предмет на ревизија

Често се истакнува дека во историскиот развиток на ревизијата се менувал и

нејзиниот предмет на дејствување, како и нејзините цели и задачи, при што некои

активности што во определени активности се сметале за примарни, со текот на времето

биле потиснати во редот на секундарни цели. Исто така во областа на теоријата и

практиката ревизијата значително внимание му посветува на самото идентифицирање

на објектот на ревизијата и на прашањето на неговото идентификување и

квалитативните димензии од кои многу зависи сигурноста на мислењата што ги дава

ревизијата по спроведеното испитување.

Ревизорската дејност најпрво се засновала врз испитувањето на исправноста на

деловните книги и книговодствената документација, па затоа, кога станува збор за

ревизијата обично се мислело на работењето на финасиско – сметководствениот

сектор. Непоредно со развитокот на претпријатијата и зголемувањето на нивното

работење се усложил и предметот на ревизијата.

Според Фрањо Крајчевиќ објекти на испитување на ревизијата се8:

- Организацијата како деловна функција

- Сметководствената евиденција

- Интерната контрола

Сите три спомнати објекти овозможуваат да се изврши испитување на

работењето на сите подрачја според нивните функции и средства што ги

користи работната организација.

Според Mellerowiez, под објекти на ревизијата се сметаат9:

- Организацијата

- Испитувањето на ефектот

- Посебни задачи, односно објекти

- Испитувањето на опремата од гледна точка на техничката способност,

како и производствените постапки и степенот на економичноста

- Испитувањето на исправноста на пресметката на трошоците8 F. Krajcevic оп. Цит стр 919 Mellerowiez ‘Unterneljunespolnik’ 1963 стр 304 цитирано кај С.Станоевски Контрола и Ревизија Скопје 1998

12

- Отстапувањето од планираните величини

- Комерцијалните договори, како и нивната подготовка за екстерно

испитување

- Пресметките и односите со купувачите

- Одделни организациони единици од гледна точка на одвивањето на

произветствениот тек и остварувањето на степенот на економичноста

- Рентабилноста.

Во врска со објектот и предметот на ревизијата K. Zager и К. Zager истакнуваат

дека воопшто земено објектот на ревизијата, како и кај другите макроекономски

дисциплини, е работењето на претпријатијата, со тоа што кај ревизијата посебен аспект

се става на финансиските извештаи.

Според наведеното може да се заклучи дека предмет на ревзијата е работењето

на претпријатијата со нагласување на финансиските извештаи што произлегуваат од

тоа работење. Исклучок претставува само јавната и државната ревизија каде предмет

на ревизијата, покрај работењето на јавните претпријатија и нивните финансиски

извештаи е испитувањето на буџетските приходи и расходи како и приходите и

расходите на различни фондови за финансирање на дејностите од јавен интерес.

Подобро согледување на предметот и на корисниците на информациите за

работењето на претпријатието, шематски може да се прикаже на следниов начин10:

ПРЕДМЕТ НА РЕВИЗИЈАТА

РАБОТЕЊЕ НА

ПРЕТПРИЈАТИЕТО И

ФИНАСИСКИ ИЗВЕТАИ

НА ПРЕТПРИЈАТИЕТО

РЕВИЗИЈА

КОРИСНИЦИ НА

ИНФОРМАЦИИ ЗА

РАБОТЕЊЕТО НА

ПРЕТПРИЈАТИЕТО

ОЦЕНКА НА УСОГЛАСЕНОСТА

СО ОДНАПРЕТ ПОСТАВЕНИТЕ КРИТЕРИУМИ

10 Проф д-р С.Станоевски “Контрола и ревизија” 1998 str365

13

2. ВИДОВИ РЕВИЗИЈА

Во современата теорија и пракса, во зависност од различните аспекти на приоѓање,

се јавуваат и различни видови ревизија. Така, ревизијата, набљудувана од аспект на

предметот на испитување, се јавува во неколку видови. Потоа се врши поделба на

ревизијата и од аспект на органот што ја спроведува, како и според подрашјето на

испитување.

2.1 Ревизија според предметот на испитување

Ревизијата според предметот на испитување се јавува во повеќе видови и тоа:

ревизија на финасиските извештаи, ревизија на усогласеност, ревизија на работењето и

судска ревизија11.

Ревизијата на финансиските извештаи има за цел да даде независно и

објективно мислење за вистинитоста и чесноста на презентираните податоци во

финансиските извештаи на компаниите – клиентите на ревизорските друштва. Во

фокусот на интересирањето на ревизијата на финансиките извештаи, најчесто се

основните финасиски извештаи: билансот на состојба, билансот на успе и извештајот

за паричните текови. Ревизијата на финасиските извештаи има за задача да утврди дали

овие извештаи се изработени во согласност со општоприфатените сметководствени

стандарди(меѓународни и национални). Токму во оваа насока, а нагласувајќи ја

есенцијалната улога на реалното и објективното презентирање на финансиските

извештаи во севкопниот процес на донесување деловни одлуки, креатприте на

Меѓународните ревизорски стандарди, преку целта и содржината на овие стандарди, се

недвосмислени во инсистирањето дека финансиските извештаи на компаниите треба да

бидат подготвувани во комбинација или во согласност само со следниве стандарди12:

- Меѓународни сметководтствени стандарди

- Национални сметководствени стандарди

- Други утврдени и усогласени рамки на финансиското известување

Ревизијата на усогласеност на постапките има за цел да го утврди степенот до

којшто компанијата во којашто се врши ревизијата ги следи стандардите или правилата

11 Зорица Б.Лазаревска – Ревизија Скопје 200412 Исто

14

воспоставени, креирани или донесени од страна на повисоките авторитетни инстанци –

договорите, законската регулатива или писмената согласност.

Според тоа, ревизијата на усогласеност на постапките ги има следните

карактеристики: компанијата ги ангажира ревизорите и им го определува подрачјето на

ревизија, заедно со презентирањето на стандардите релативни за нејзиното работење;

ревизорот поднесува извештај до врвниот менаџмент на компаниајта за своите

активности и сознанија до коишто дошол во текот на ревизијата.

Ревизијата на работењето има за цел да изврши систематско испитување на

активностите на целиот деловен субјект или дел од него, од аспект на ефективно и

ефикасно користење на ресурсите. Испитувањето на ефективноста се врши на тој

начин што се оценува како организацијата ги остварува поставените цели од аспект на

набавките, произвотството, продажбите и слично. Ефективноста, пак се испитува на тој

начин што се оценува со каков успех – рентабилност компанијата ги остварувала

поставените деловни цели. Може да се констатира дека ревизијата на работењето ги

има следниве карактеристики:

- ревизорите кои ја спроведуваат ревизијата се независни од активностите што

ги ревидираат (на пример, ревизорот не може да биде вработен во комерцијалната

служба или нејзин раководител, а воедно да врши ревизија на комерцијалното

работење на фирмата)

- ревизорот е вработен во компанијата во којашто се врши ревизија

- ревизорот поднесува извештај за извршената ревизија и го доставува до

официјалните лица во компанијата.

Судската ревизија има за цел да ги открие или промовира активностите што

како последица имаат измами или други нелегални активности, интегрирани во

финансиските извештаи на компанијата – клиент на ревизија. Со зголемувањето на

бројот на деловните субјекти и нивните финансиски извештаи, и покрај законские и

други мерки, бројот на измами е се поголем, па судската ревизија бележи евидентен

раст.

Судската ревизија, најчесто, се спроведува во следните случаи:

- Деловни измами направени од надворешни и внатрешни субјекти

15

- Криминални истраги

- Конфронтации и спорови меѓу акционерите, менаџерите и партнерите

- Економски загуби

- Граѓански спорови

2.2 Видови ревизија според органот што ја спорведува

Во зависност од органот што ја спроведува ревизијата, во совремната теорија и

пракса се издиференцирани два вида ревизија, и тоа интерна и екстерна ревизија13.

2.2.1 Интерна ревизија

Интерната ревизија настанала како резултат на потребите на современите

деловни субјекти да воведат сопствен, интерен и дополнителен облик на надзор за

контрола и испитување на системот за интерни контроли (што ги вршат сите

вработени, како составен дел од работните обврски) и оценка на неговата ефикасност,

откривање на слабите точки во неговото функционирање и предлагање мерки за

елиминирање на појавените слабости.

Интерната контрола може да се дефинира како активност на овластени

работници или посебно овластена организациона единица во претпријатието со задача

да се обезбеди извршување на програмата поставена со планот и тоа по обем, квалитет

и во поставените рокови, да се осигура правилност во користење на средствата,

исправност во финансиско-материјалното работење и да се обезбеди доследно и

целосно спроведување на налозите и одлуките на управните и работоводните органи14.

Интерната контрола е вклопена во организационата шема на претпријатието, за да

може да ги следи тековите на деловните процеси, навремено да ги константира

евентуалните отстапувања и во рамки на своите овластувања веднаш да презема мерки

за отстранување на причините за истите или да ги информира ссоодветните одговорни

одговорни органи во претпријатието за преземање на потребните мерки. “Според тоа,

добрата организација на работењето на секое претпријатие истовремено е и

најефикасна форма на внатрешната контрола за зачувување на интегритетот на

нејзините средства, но, се разбира, под услов строго да се почитува така поставената

организација. Работејќи подолго време заедно, луѓето стекнуваат меѓусебна доверба,

13 Проф д-р Пеце Николовски Организација на ревизијата, Економски факултет Прилеп 200414 Исто стр-17

16

од што се раѓа фамилијарност која негативно влијание врз строгото почитување на

утврдената организација на работењето. Кога еднаш ќе попушти правилно поставената

организација на работењето, широко се отворени вратите на секоја несовесна постапка,

па оттаму и перманентната потреба за постојана контрола на почитувањето на

поставената организација на работењето.“15

Контролата како метод треба да се вклопи во самиот процес на работа на

претпријатијата. Тоа е пат по кој се обезбедува рационално користење на средствата за

производството, работната сила и се осигурува производството со определен квалитет

и во определени рокови. Според тоа, ниту една активност во претпријатијата, ниту

една промена во врска со ангажирањето на средствата и создавањето обврски на

претпријатието не би требало да поминат без проверување и контролирање. Значи,

практичната важност на контролата се согледува во фактот што таа е составен дел на

секој активен организам и основен елемент на секоја активност, а посебно придонесува

за нивното функционирање и вклучување во поголеми асоцијации на претпријатијата.

Анализа на дефинициите за интерна контрола16

Ако се сака да се дефинира интерната контрола, може да се каже дека во

литературата мислењата се прилично идентични. Така некои автори под внатрешна

контрола ја подразбираат онаа контрола што трајно и на текушт начин ја вршат органи

на препријатието, што е објект на контролата, испитувајќи ја сегашната состојба и

работењето на претпријатието.

Danert давајќи дефиниција за контролата тргнува од давање на одговор на повеќе

прашања и тоа:

Што е контрола?

Кој може да спроведува контрола?

Кој треба да биде контролиран?

На прашањето што е контрола, авторот одговара: “контролата претставува

тековен наадзор над деловните промени“. На второто прашање, одговорот би бил дека

контрола треба да врши секој поединец над промените што тој ги врши, а потоа таа се

пренесува по хиерархиска организациона структура. Одговорот на третото прашање би

15 Проф. Тоша Тишма “Велики финансијски приручник“, “Привредни преглед“, Београд, 1975, стр. 19516 Проф д-р Пеце Николовски Организација на ревизијата, Економски факултет Прилеп 2004

17

бил дека може да се контролира она што е мерливо, т.е. она што може да се утврди и

спореди.Сепак најкомпетентни дефиниции за интерна контрола се оние што беа

формулирани од страна на професионалните организации на ревизорите и на

експертите по сметководство. Ни се чини дека е корисно да ги земеме како предмет на

разгледување оние што се дадени во Франција, во Англија и во САД. Ги наведуваме по

ред:

а) Интерната контрола резултира од изборот и од примената на методите, на човечките

и на материјалните фактори, адаптирани во препријатието и соодветни за

отстранување, или барем за откривање, без задоцнување на грешките и на

злоупотребите.

б) Интерната контрола ги опфаќа сите системи на контрола и на финансискиот и на

другите системи, применети од управата, со цел да можат да се управуваат работите на

едно претпријатие по редовен пат, да се зачуваат неговите добра и да се обезбеди

колку што е можно искреноста и веродостојноста на регистрираните информации.

Како составен дел на интерната контрола се дејностите за верификација, за бодирање и

за интерна ревизија.

в) Интерната контрола се состои од плановите на организацијата и од сите методи и

процедури донесени во рамките на едно претпријатие за заштита на својот имот, за

контролирање на точноста на информациите што ги обезбедува сметководството, за

зголемување на рентабилноста и за обезбедување на инструкции на управата.

Како што можеме да забележеме во сите три случаи, интерната контрола се

јавува како општа концепција на системите и на процедурите во претпријатието, а не

само како функционална дејност или како органска служба.

2.2.2 Екстерна ревизија

Според една од најсовремените дефиниции екстерната ревизија се дефинира како

предмет на акомулирање и оценка на доказите од информациите заради утврдување и

18

известување за ситемот на кореспондентност меѓу податоците и воспоставените

критериуми. Ревизијата треба да биде спроведена од страна на компететни и независни

лица. Од оваа дефиниција може да се констатира дека поимот на екстерна ревизија е

поширок од поимот од поимот на ревизијата на финансиски извештаи и опфаќа низа

атестирачки услуги, односно услуги за осигурување на квалитетот на презентираните

информации, пред се, наменети за носителите на деловните функции17. Главниот

државен ревизор го претставува и застапува Државниот завод за ревизија, обезбедува

законито и ефикасно вршење на работите и задачите, раководи и ја организира

работата на Државниот завод за ревизија. Главниот државен ревизор го претставува

Државниот завод за ревизија пред меѓународните организации на врховните

ревизорски институции18.

Спроведувањето на екстерната ревизија е условено од постоење на информации

презентирани во верифицирана форма и со определен стандарден критериум, врз

основа на кој што ревизорот ќе ги оценува. Од рутински аспект пак, ревизорот

спроведува ревизија на квантитативните информации, вклучувајќи ги тука и

финансиските извештаи на деловните ентитети. Покрај ова, екстерниот ревизор исто

така спроведува ревизија и на субјективни информации, како што се: ефективноста на

комјутерсите системи, и ефекнтивноста на производните активности. За разлика од

презентираните финансиски извештаи, ревизијата на субјективните информации бара

посебно и точно утврдени критериуми. Оттука вообичаена е практиката ревизорите и

клиентите, пред да започне нивниот ангарѓман, да постигнат компромис околу

критериумите што ќе се користат во текот на екстерната ревизија.

Независно од современите трендови за проширување на спектарот ревизорски

услуги што им се нуди на клиентите, екстерната ревизија најчесто се изедначува со

ревизијата на финансиски извештаи. Имено, за екстерната ревизија од витално значење

е ревизорот да биде надворешно лице кое во своето професионално работење ке

манифестира апсолутна независност од менаџментот на клиентот.

Што се однесува до појавата на екстерната ревизија, може да се каже дека таа е

иницирана со воведување на прулализмот во сопственичките односи и со одвојувањето

на функцијата раководење од управувањето со капиталот. Според ваквата поставеност,

17 Проф д-р Пеце Николовски Интерна и Екстерна ревизија 2009. Стр-19

18 Член 9 Закон за државна ревизија. Службен весник на РМ, бр 66 од 13.05 2010година

19

екстерната ревизија треба да овозможи заштита на интересите на сопствениците на

капиталот, а воедно да им понуди веродостојни информации на другите корисници на

ревизорски услуги, односно: акционерите, кредиторите, потенцијалните инвеститори,

вработените, и воопшто пошироката јавност.

Имајќи ја предвит комплексноста на активностите што треба да ги спроведуваат

екстерните ревизори, успешното функционирање на оваа ревизија е поврзано со

нагласени ингеренции во доменот на креирањето професионална регулатива, односно

стандарди за ревизија и кодексот на прфесионална етика.

2.3 Видови ревизија според подрачјето на испитување

Тргнувајќи од видот на подрачјето што се испитува, во ревизорската теорија и

практика се рпави ралика меѓу комерцијала и државна ревизија, и нивното значење е

специфично.

2.3.1 Комерцијална (независна) ревизија

Терминот комерцијална ревизија се користи во економиите во транзиција, и тоа

како синоним на екстерна и независна ревизија на финансиските извештаи на

деловните субјекти. Во Република Македонија како земја во транзиција, поимот

комерцијална ревизија е воведен со Законот за ревизија од 1997 година19.

Според оваа законска регулатива поимот ревизија се идентификува со

испитување и оценка на финансиските извештаи и сметковотствените извештаи, како и

податоците и методите примени во нивното составување и врз таа основа, давање

независно професионално мислење за тоа дали тие извештаи вистинито и објективно ја

прикажуваат состојбата на сретствата, капиталот, побарувањата и обврските и

резултатите од работењето на субјектите на ревизијата.

Комерцијалната ревизија секогаш се спроведува врз основа на валиден договор

потпишан меѓу компанијата, во улога на клиент на ревизорски аранжман, од една, и

ревизорската фирма, како примерен носител на обврските за спроведување на

ревизорската услуга, од друга страна. Во овој договор се регулираат прашањата за

почетокот на ревизијата, предметот, постапките и завршувањето на ревизијата, како и

19 Закон за ревизија Службен весник на Република Македонија, бр 65/1997

20

надоместокот и начинот на плаќање. Договорот може да биде еднократен (за една

година) или за повеќе години (долгорочен). Според договорните одредби, независниот

ревизор, вработен во ревизорската фирма, работи за клиентот што ја плаќа услугата за

спроведување ревизија. И покрај ваквиот третман на ревизорот, сепак треба да се

истакне фактот дека ревизорите независно од тоа што се ангажирани и платени од

клиентите, секогаш дејствуваат во функција на заштита на интересите на пошироката

јавност. Токму во таа насока, законската регулатива и професионалната етика

инсистираат на транспарентност во дејствувањето на членовите на професионалната

асоцијација. Имено, ревизорската фирма треба да биде регистрирана за спроведување

ревизорски услуги во согласност со Законот за ревизија. Според Законот за ревизија,

став 4, член 4, во Република Македонија ревизоркса фирма може да се регистрира само

доколку има најмалку двајца вработени овластени ревизори20. Исто така, поради

суптилноста на ревизорскиот аранжман (ризик што може да го претрпат корисниците

на ревизорскиот извештај), од ревизорската фирма се бара непосредно пред

започнувањето со ревизијата кај конкретен клиент, да се осигура од одговорност за

штета во случај на несовесно спорведување на ревизијата од страна на ревизорите.

За задоволување на барањето за независност, друштвото за ревизија не може да

врши ревизија кај клиентот кај кого што21:

- поседува акции

- е вложувач на сретства (основач)

- членува во органите на управување

- и е во роднинаска врска со менаџментот на компанијата

Покрај тоа, комерцијаната ревизија се карактеризира и според тоа што клиентот

е должен на ревизорите да им дозволи простап до деловните простории (и да им

обезбеди простор за работа) и да им ја стави на увид целокупната расположлива

документација, како и да им дава објаснувања и други потребни информации.

Од друга страна, пак ревизорите се должни според Кодексот на етика, да се

придржуваат кон чувањето на деловната тајна, да ја заштитат документацијата што ја

изготвуваат во текот на ревизорската постапка, да ги разрешуваат проблемите со

клиентот и, доколку тоа не можно, во интерес на објективната ревизија, како крајна

20 Закон за ревизија . Службен весник на РМ, бр 66 од 13.05 2010година21 Проф д-р Пеце Николовски Интерна и Екстерна ревизија 2009. Стр-21

21

мерка (ако се попречени во вршењето на ревизијата), да го раскинат договорот за

ревизиско ангажирање.

2.3.2 Државна (јавна – фискална) ревизија

Државната ревизија според Законот за државна ревизија подразбира испитување

на документите, исправите и извештаите на извршената интерна контрола и интерна

ревизија, сметководтствените и финансиски постапки и други евиденции од аспект на

тоа дали финансиските извештаи вистинито и објективно ја искажуваат финансиската

положба и резултатот од финансиските активности во согласност со прифатените

сметководствени начела, сметководтствени стандарди и стандардите на ревизијата. Со

овој закон се уредуваат условите и начинот на вршење на државната ревизија, како и

организацијата и надлежностите на Државниот завод за ревизија22.

Фискалната државна ревизија претставува и постапка за испитување на

финасиските трансакции како држави расходи во смисла на законското и наменското

користење на сретствата, како и оцена за користење на сретствата од аспект на

квалитетот на остварување на програмите на јавниот сектор.

Целта на фискалната ревизија е осигурување одговорност на Владата и органите

на ЕЛС23 за приспособувањето и употребата на сретствата обезбедени со прибирање,

врз основа на утврдените даночни и други давачки на граѓаните. Таа придонесува да се

зголеми економичноста, ефикасноста, и го спречува корумпирањето на структурите во

органите и институциите од јавниот сектор, обезбедувајќи соодветна вредност на

вложените сретства прибрани од граѓаните.

Законот за државна ревизија му обезбедува на Државниот завод за ревизија како

ВРИ24 услови за функционирање, а во практична примена на своите овластувања

независност и самостојност во извршување на дадените областувања.

Главниот државен ревизор ги има следниве надлежности25:

22 Член 1 Закон за ревизија . Службен весник на РМ, бр 66 од 13.05 2010година23 Единици на локална самоуправа24 Врховна ревизорска институција25 Член 9 Закон за ревизија . Службен весник на РМ, бр 66 од 13.05 2010година

22

1) го предлага буџетот на Државниот завод за ревизија;

2) ја донесува годишна програма за работа на Државниот завод за ревизија;

3) ги утврдува критериумите за обемот, субјектите и предметот на државната ревизија;

4) го пропишува начинот на вршење на државната ревизија;

5) ја пропишува формата и содржината на образецот на легитимацијата, како и начинот

на издавање и одземање на истата;

6) ја донесува програмата за полагање на испит за стекнување на звање овластен

државен ревизор;

7) ја утврдува висината на трошоците за полагање на испитот за стекнување на

звањето овластен државен ревизор согласно со реалните трошоци за спроведување на

испит за стекнување на звањето овластен државен ревизор и за издавање на уверение

за овластен државен ревизор;

8) го пропишува начинот на полагање на испитот за стекнување на звањето овластен

државен ревизор;

9) ја пропишува формата и содржината на уверението за овластен државен ревизор;

10) донесува подзаконски акти за спроведување на овој закон и истите ги објавува во

“Службен весник на Република Македонија“;

11) донесува акт за организација и работа на Државниот завод за ревизија и акт за

систематизација на работните места во Државниот завод за ревизија;

12) одлучува за правата и обврските на вработените во Државниот завод за ревизија

согласно со закон;

13) донесува акт за начинот на водење на дисциплинска постапка во Државниот завод

за ревизија;

14) формира комисии и други работни тела во Државниот завод за ревизија;

15) комуницира со медиумите со цел за информирање на јавноста за работата на

Државниот завод за ревизија и резултатите од извршените ревизии и

23

16) врши и други работи утврдени со овој закон.

3.Финансиските извештаи како предмет на ревизија

Промените на начинот на стопанисување и усогласувањето на регулативата што

го следи стопанисувањето со истата во земјите на Европската унија се карактеристични

кај нас во последните неколку години.Едно од таквите прашања е и ревизијата на

извештаите на работењето.Овој извештај кај нас е наречен сметководствен исказ и

покрај тоа што се пчекува измена на назиовот во сметководствениот извештај, а

практичарите и теоритечарите на сметководството и ревизијата често го нарекуваат и

финансики извештај.Сепак без разлика на различните називи, се работи за годишни

финасиски извештаи кои се изготвуваат и им се презентираат на заинтересираните

субјекти во согласност со Законот и сметководствените стандарди.

Треба да се констатира дека целта на финасиските извештаи е врз основа на

доволно собраните релевантни докази, ревизорот компетентно и авторитативно да ги

верифицира финасиксите извештаи.Ревизорот, според општо прифатените стандарди

на ревизијата утврдува дали финанскиот извештај вистинитоп и чесно ја прикажува

состојбата на претпријатието и остварените резултати во текот на изминатата

година.Тоа не е ништо повеќе од компетентната оценка дека финасискиот извештај е

изработен и објавен во согласност со општоприфатените стандарди.Мислењето што го

издава ревизорот за финасиските извештаи или атрбутивно обележје и како такво

задржано во ревизијата поради следните причини26:

1) Финансиските извештаи за работењето се изработуваат врз основа на

респектирањето на сметководствените стандарди кои пред се преставуваат

работа во конвенцијата.Во таа смисла на сметководственото известување не

може да се очекува апсолутна точност туку почитување и примена на

стандардите.

2) Ревизорското испитување на финасиските извештаи не се состои од утврдување

на апсолутната точност на податоците за трансакциите и промените туку од

спроведувањето на ревизорските процедури што му обезбедуваа на ревизорот

26 Проф д-р С.Станоевски – Контрола и Ревизија Скопје 1998 стр- 590

24

да стекне уверување за сигурноста на сметководственото процесирање на тие

трансакции.Со други зборови апсолутната точност од страна на ревизорот не

може да се утврди.За таквата постапка ревизијата би била премногу

скапа,непотребна и излишана.

3) Корисниците на финасиските извештаи не се во прв ред заинтересирани за

апсолутна точност на податоците. Поточно нивниот интерес се задоволува со

тоа што професионално компетента и незвисна личност врз основа на

спроведените ревизорски постапки може да потврди дека тие се донесители на

деловни одлуки можат да поверуваат во финасиските извештаи.

4) Ревизорите се свесни дека врз основа на спроведените ревизорски процедури не

моѓат да тврдат дека не постоела случајна грешка поради немарност во

финасискиот извештај која не останла неоткриена.Ревизорските процедури се

така дизајнирани што обезбедуваат доволно докази за определено

тврдење .Секогаш постои доза ризик што ја превзема ревизорот во случаите

кога положбата не е таква како што ревизорот ја констатирал.Способноста на

секој ревизор се гледа во тоа што е во состојба да го проценува нивото на

прифатливоста на ризикот(инхерентен, контролен и летекционен).

5) Ревизорските испитувања и процедури се засновуваат врз промената на

современите информацииони технологии и статистички методи.

6) Мислењето на ревизорот има атрибутивно значење меѓу другото и затоа што е

мислење, а не тврдење.Дури би можело да се најде шричина зашто мислењето

на ревизорот има такво обележје.Една од тие причини која неволно се истакнува

секако е прашањето на ризикот и одговорноста кои ревизорот врз себе сака да

ги превземе.

Ревизијата на финасиските извештаи им се доверува на професионалното

компетентни лица кои врз основа на докази авторитативно го соопштуваат на

заинтерисираните косисници на информациите своето уверување за вистинитоста и

обејтивноста на финасиските извештаии односно за нивната согласност со општите

сметководствени стандарди.27

Финасиските извештаи спаѓаат во одговорност на директорот на

претпиријатеието и тој им поднесува на сопственицте на капиталот.Ревизорите тие

извештаи ги испитуваат и за нив даваат мислење.Ревизорската работа е

27 Проф д-р С.Станоиловски Контрола и Ревизија Скопје 1998 стр-591

25

вископрофесионална па и така е вреднувана.Испитувањето на финасиските извештаи

ревизорот го реалзира врз основа на склучен договор со претпријатието кое ги

подмирува и трошоците за извшената услуга.

Се поставува прашањето каков е интересот на претријатието да плаќа ревизор

што го испитува негпвите извештаи? Од гледна точка на сопствениците на акциитеили

основачите кои управуваат со средствата на претпријатието му го имаат доверено на

менаџментот, ревизијата се јавува во еден вид на премија за

осигурување.Сопствениците на капиталот се свесни дека ревизијата за нив преставува

трошок којшто континуирано поднесуваат како цена за намалување на ризикот на

погрешни информации за раборењето , апротив ревизорот кој непрофесионално се

однесува да побарат надосметок по судски пат.Во секој случај треба да се истакне дека

целта на ревизорските извештаи секогаш е помала од штетата што може да настане во

случај ревизијата да не се изведува.

Наредното прашање што се поставува е колкава е задолжителноста на

ревизијата?На ова прашање не може едноставно кратко да се одговори доколку се има

предвит дека ревизизјата во некои земји е определена со основниот акт за

препријатијата.Според константациите во литературата на оваа област малку се земји

што пропишале задолжителна ревизија за сите стопански субјекти. Во повеќето случаи

обврската е изведена од друг случај. На задожителнсота на ревизија во поголем бројх

развиени земји подлежеат средни и големи акционерски друштва. Покрај

претпријатијата чија задолжителснот за ревизја е определена со закон или со некои

други правила голем број претпријатија бараат ревизорско оценување на финансикото

работење. Некои претпријатија тоа го прават со цел да обезбедат кредибилитет на

менаџментот, некои сопствеици на кашпиталот.28

4. Постапка на ревизијата на финансиските извештаи

4.1 Формална и материјална исправност на финасиските извештаи

28 Walter G.Keli Wiliam C.Boymoni цитирано кај проф д-р Станоил Станоевски Контрола и Ревизија Скопје 1990 стр 592

26

Ревизјата на финасиските извештаи се состои од примена на два основни вида

на проверки:

- Формална исправност на финасиските извештаи и

- Материјална исправност на финансиските извештаи

Со формалната исправност на финансиските извештаи ревизорот треба да согледа:

- дали финансиските извештаи се составени во согласност со општобажечките

принципи и сметководствени стандарди.Ова е посебно важно при

испитувањето на финасиските извештаи. Кога не постојат соодветни

прописи за нивно составување.Во таков случај придружувањето кој

принципите што ги истакнува науката за билансот ке има пресудно значење

за оценувањето на исправоста на финасиските извештаи.

- дали финансиските извештаи се составени според прописите што се во сила

- дали книговодството е уредно и ажурно водено и дали е заклучена главната

книга

- да се испита дали е правилно е спроведен пописот и проценката на

средствата

- да се провери дали е водена посебна книговодствена евиденција за

постојаните средства

- Да се провери дали е усогласени магацинското со материјалното

книговодство

- Дали финансиските извештаи се составени во предвидениот рок дали

финансиските извештаи биле разгледани од страна на органите на

раководење и управување на фирмата

Испитувањето на материјалната исправност на финансиските извештаи има поголемо

значење во споредба формалната исправност. За да биде билансот на состојбата

материјално исправен, средствата и изворите во него треба точно да бидат

искажани.Тоа во прв ред зависи од правилноста на проценката на тие средства како и

на правилноста на извршените отписи. Секоја материјална неисправност може да се

сведе на тоа дек асе сака намерно да се прикаже неточна положба на билансот со цел

јавноста да се донесе во заблуда.

27

Материланото испитување на финансиските извештаи се состои од

извршувањето по повеќе цогледувања и испитувања:

- Да се испита каков план сужтествува, врз чија основа е извршена

инвентаризацијата

- Да се види како е организрана инвентаризацијата, кои комисни постојат и

каквите констатациите за тие коминси

- Да се изврши испитување на залихите, и тоа ретроградно од билансот до

налозите за книжење

- Да се спореди вредноста на сретствата според инвентаризацијата од

тековната со минатата година

- Да се испита дали има стоки и материјали на пат, дали се тие опфатени со

инвентаризацијата и како се искажани

- Да се испита проценката на материјалите и стоките според постојаните

прописи

- Дали во магацинот постојат неизкажани и непроверени залихи, кои и зошто

- Да се утврди дали постои потценување на залихите или двојно изкажување,

како настанале и дали произлегуваат од лошата организација на пописот

- Како е искажано надворешното производтство

- Како се проценети отпадоците

- Како се извршени отписите и расходувањата на постојаните сретства и дали

се тие во согласност со постојаните законски прописи

- Како се искажани побарувањата од купувачите и другите побарувања со

оглед на нивната сигурност и наплатливост

- Да се испита наплатливоста на спорните и сомнителните побарувања и да се

утврди како настанале тие

- Да се испитаат обврските спрема добавувачите и другите обврски, роковите

кога требело да бидат исплатени, и зошто не се исплатени

- Да се испита исправноста на пресметката на амортизација итн29.

4.2 Почетна фаза, претходна и завршна фаза на ревизија на финасиските

извештаи

29 F. Krajcevic – Kontrola I revizija poslovanja poduzaca Zagreb 1966

28

Процесот на ревизијата треба да отпочне со јасна спецификација на мисиите,

целите и постапките на ревизијата. Ревизијата, како систематски процес на испитување

на суштината на економските настани во претпиратието - клиент, опфаќа повеќе фази

што зависат од големината на претпријатието, каракетистиките на неговата контролна

структура, начинот на управување и сопственоста. Серијата на постапките во процесот

на ревизијата се остварува по хронолошки ред, најчесто низ следниве три етапни

фази30:

1. Почетна фаза во која ревизорот го прифаќа именувањето (најчесто се

спроведува од мај до месец јуни)

2. Претходна ревизија – интерим (се спроведува во периодот од јуни до

ноември месец)

3. Завршна ревизија - ревизорска работа на крајот од годината (оваа финална

ревизорска работа опфаќа временски период од декември до февруари

месец)

Во почетната фаза на ревизијата, ревизорот го прифаќа ангажманот и ги

спроведува следните постапки: комуникација со персоналот на претпријатието клиент,

запознавање со работењето на клиентот и неговото окружување, прелименарно

планирање на ревизијата, дефинирање на глобална стратегија на ревизијата, оценка на

доверливоста на интерната контрола, почетно испитување на сметководтвениот

систем. Пред да се прифати новиот клиент или ангажирање, се прибираат и се

вреднуваат соодветни информации, за да се реши дали да се прифати или да се одбие

ревизорскиот ангажман. Во текот на почетните ревизорски активности треба да се

донесат многу административни и стратегиски одлуки, како што се: дали ке се

ангажираат интерни ревизори специјалисти, дали треба да се користи работата и

извештаите на другите фирми што се ангажирани да извршат ревизија на еден или

повеќе организациски делови на клиентот, определување на персонал и подготовка на

временските планови и други административни активности и планови. Во почетната

фаза на ревизијата, може да се идентификуваат и можностите за подобрување на

клиентските врски и масимирање на квалитетот на нивните услуги.

Во фазата на претходна ревизија, се прават следните постапки: определување на

обемот на ревизорските постапки, планирање за ангажирање на персонал и буџетот на

30 Проф д-р Пеце Николовски –Интрна и Екстерна ревизија 2009 стр-240

29

времето, составување на програма на ревизија, собирање на материјал за постојано

досие на ревизијата, прибирање и оценка на доказите.

Во завршната фаза од ревизијата се извршуваат работите што обично се работат

на крајот на календарската година или непосредно по нејзиното завршување, како што

се: присуствување на пописот на основните сретства и залихите (нагледување и

броење, преглед на деловна документација, утврдување на состојбата, целост и

соптвеност врз нив), независна потврда на салдото на побарувањата и обврските, за да

се утврди можноста за наплата на побарувањата и реалниот износ на долгот. Во

завршната фаза спаѓаат и ревизијата на приходите и расходите, платите, добивката и

паричните текови, преглед на нахнадните настани, постапки на разграничување на

трошоците и приходите, писмена соработка со правните застапници на клиентот,

запознавање со записниците од состанокот на раководството, финален преглед на

работата на соработниците, работните хартии и финалниот аналитички преглед на

финансиските извештаи.

Овде се вбројуваат и резимирањето и проценувањето на наодите на ревизијата,

анализа на утврдените грешки, формирање на мислења, составување и објаснување на

ревизорскиот извештаи, одлагање на работните хартии од трајно значење во посебно

досие, потпишување на ревизорксиот извештај, известување на раководството на

претпријатието за проблемите воочени во процесот на ревизијата и доставувањето на

фактура на клиентот за извршените ревизорски услуги.

ЗАКЛУЧОК

Пазарот се јавува како многу објективен инструментариум кој не простува

никакви погрешни деловни одлуки. Доколку се донесе евентуално погрешна деловна

одлука, таа си има своја цена која во секој случај на пазарот мора да се плати. Со цел

да се оневозможи погрешно донесување на деловни одлуки, самото управување на

претпријатието мора да биде засновано на реални и објективни вистински

информации. Во рамките на сите информации кои се изготвуваат во претпријатијата

посебно место и значење имаат сметководтсвено- финансиските информации кои се

добиваат од годишните финансиски извештаи. Со цел да се обезбеди реалност и

30

објективност на податоците неопходно се наметнува потребата за воведување на

ревизија. Во таа смисла посебно се наметнува прашањето која е улогата на ревизијата

во пазарните услови на стопанисување, како и кои се корисниците на финансиските

информации и финансискиот извештај.

Улогата на ревизијата главно се состои во следното31:

Создавање на реална и објективна основа на информации за успешно

управување

Заштита на интересите на сопствениците на капиталот

Помош во прибавувањето на дополнителен капитал преку преземање мерки

за намалување на ризикот при вложувањето.

Суштината на ревизјата и на целиот ревизорски процес е да се да дојде до

определено ревизорско мислење за состојбата на организацијата, односно по

завршување на целиот ревизорски процес, целта е да се состави ревизорскиот извештај.

Ревизорскиот извештај се сотавува во пишана еднообразна стандардизирана

форма, за да на дециден начин се изрази вкупниот ревизорски наод и формираното

мислење32. Стандардизираниот извештај на ревизијата се состои од три дела33: воведен

дел, аналитички дел и завршен дел. Во воведниот дел се содржи називот на

претпријатието клиеннтот, датумот и периодот на кој се однесуваат финансиските

извештаи. Во воведниот параграф треба да бидат истакнати сведните две работи, прво,

менаџментот на претпријатието клиент е примарно одговорен за финанскиките

извештаи, и второ, ревизорите поднесуваат извештај за финансиските извештаи а не за

сметководтствена евиденција. Аналитичкиот дел, односно параграф на обемот, содржи

опис на планирањето на ревизијата и природата на применетите ревизорски постапки,

значи ја опишува основата за формирање мислење за финансиските извештаи.

Параграфот на мислење е обично трет дел на ревизорскиот извештај кој истакнува

заклучоци на ревизорот од завршената работа.

Постојат четири основни облици на изразувањето на мислења во ревизорскиот

извештај:

31 Проф Д-р. С.Станоевски- Контрола и Ревизија, Скопје 2004, стр 36732 Проф Д-р. П.Николовски- Интерна и Екстерна ревизија, 2009, стр32333 Исто, стр -324

31

1. неусловно или позитивно мислење (мислење без напомени, резерви, или

забелешки, т.е безусловна потврда на веродостојноста на финансиските

извештаи)

2. условно мислење (со напомена, резерва или забелешка, т.е потврда на

веродостојност со ограничување)

3. негативно мислење (мислење без потврдување или спротивно мислење)

4. воздржување од мислење (мислење кое не може да се наведе во целина или

откажување на ревизорот од изнесувањето на мислење0

Откако се изнело ревизорското мислење, станува збор дека врз основа на

стручност и независност се гарантира за веродостојноста на податоците содржани во

финансиските извештаи, и на тој начин, така ревидираниот финансиски извештај,

претставуваат презентер на фиансиски информации, кои се веродостојни, точни, и

сите внатрешни и надворешни членови на организацијата кои што имат потреба од

информациите кои призлегуваат од финансиските извештаи, можат да се потпрат на

нивната веродостојност. Со тоа се согледува значењето на сложениот процес на

ревизијата.

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. Николовски Д-р Пеце – Интерна и Екстерна ревизија, Уневерзитет “Св. Климент Охридски” – Битола, Економски факултет – Прилеп, 2009

2. Николовски Д-р Пеце – Организација на ревизијата, Економски факултет Прилеп 2004

3. Станоевски Д-р Станоил, Котрола и Ревизија, Скопје 19984. Krajcevic D-r Franjo – Kontrola I revizija poslovanja poduzeca, Zagreb, 19665. Б.Лазаревска Д-р Зорица – Ревизија, Скопје 20046. Закон за државна ревизија7. www.dzr.gov.mk 8. Vikipedija – интернет пребарувач

32