3-anayasa ders notu

7/31/2019 3-Anayasa Ders Notu

1/50

KPSS A GRUBU ve MESLEK SINAVLARINA HAZIRLIK N

ANAYASA HUKUKU2010 ANAYASA DEKLKLER LENM

Hazrlayan:

r. Gr. Fatih BRTEKNide Polis Meslek Yksek Okulu

Haziran 2011

NDE

1


2/50

ANAYASA HAREKETLERSened-i ttifak (1808), padiahn yetkilerinin snrland ilk belge olmas sebebiyle, ilk anayasaclk

hareketi olarak kabul edilmektedir. Bu belge padiahn otoritesinin zayfladnn gstergesidir. II. Mahmutmerkezi otoriteyi glendirince bu belgeyi tanmad. Sened i ttifak Padiahn bir ksm yetkilerini Heyet-iAyan ile paylamasn ngrd iin ilk anayasaclk hareketi olarak adlandrlmtr.

1876 Kanun i Esasi; ilk anayasamzdr. Kanun i Esasi de iki meclisli bir sistem vardr. HalkMeclisi ve Heyeti Ayan olmak zere iki meclisten oluan meclisi Padiahn her zaman fesh yetkisi

mevcuttu. Arlk padiahtayd. Meclis millete deil Padiah a kar sorumluydu.1876 Anayasas resmen yrrlkten kaldrlmam sadece fiilen uygulamadan kaldrlmtr. Kald ki

1921 Anayasas da Kanun i Esasi nin 1921 Anayasasna aykr olmayan hkmlerinin yrrlkte olduunudzenlemitir.

Dokunulmazlklara, milletin temsili ilkesine, olaanst ynetim usullerine ve baz st dzeykamu grevlilerinin Yce Divan da yarglanmasna yer veren ilk yazl anayasamzdr.

23 Nisan 1920 ylnda TBMM nin almasyla birlikte TBMM kendi ierisinden bir YRTMEoluturmu ve Anayasa tarihimizde LK DEFA MECLS HKMET SSTEM UYGULANMAYABALANMITIR.

1921 ANAYASASI Buanayasa da bir devlet bakanl makam yoktur.(siyasal nedenlerden dolay). En yeni en devrimci ilke Milli Egemenlikilkesidir.Egemenlik bila kayd u art milletindir. Bakanlar teker teker meclis seti ve gler birlii ve Meclis Hkmeti sistemi vard. (lk kez 1920 de

uygulanmaya baland ) Bakanlar Kurulu meclise kar sorumluydu ve meclise kar hibir hukuki silahlar yoktu. Yasama ve yrtme erklerinin meclise ait olduu bir meclis sistemi vard.( kuvvetler birlii) Bakanlar Kurulu nun kollektif sorumluluu yoktur, her biri meclise kar ayr ayr sorumludur. Temel hak ve hrriyetlerden ve yargdan hi sz etmemitir. Trk Anayasa tarihinin TEK YUMUAK ANAYASASI dr. Saltanat ve hilafet Anayasa da zme kavuturulmamtr fakat daha sonra 30 Ekim 1922 tarihinde

nce hilafet ve saltanat birbirinden ayrlm daha sonra da 1 Kasm 1922 de SALTANATKALDIRILMITIR. ( 16 Mart 1920 tarihinden geerli olmak zere GEME DNK olarak

kaldrlmtr. )BRNC T.B.M.M. 1 Nisan 1923 tarihinde seimlerin yenilenmesine karar verdi ve 11 Austos 1923 teKNC DNEM TBMM almalarna balad.

29 Ekim 1923 te; Cumhuriyet ilan edildi, ( Cumhuriyet kinci Dnem TBMM de ilan edildi ) Cumhurbakanl modeli ve bakanlarn seiminde parlamenter rejime yaklald. Cumhurbakan meclis yeleri arasndan seildi.1921 Anayasasnda Yaplan 1923 DEKLKLER

- Trkiye Devletinin HKMET EKL Cumhuriyet olarak kabul edilmitir. Dier AnayasalarmzDEVLET EKL olarak kabul etmektedir.

- Devletin dininin slam olduu ve dilinin Trke olduu hkm getirilmitir. Cumhurbakannnmeclis iinden seimi ve bakanlarn Babakan tarafndan Meclis iinden seilerek tamamnnCumhurbakan tarafndan MECLSN ONAYINA SUNULMASI hkm getirildi.

3 Mart 1924 tarihinde Hilafet KALDIRILDI ancak devletin dininin SLAM olduu ibaresi 1928ylna kadar ANAYASA da varln srdrd.

1924 ANAYASASI24 anayasasnn zellikleri ; ounluku demokrasi modelini benimsemitir. Laik deildir. Laiklik ilkesi 1937 de girmitir fakat 1928 de devletin dini slam dr ibaresi ve

milletvekili yeminindeki VALLAH ibaresi anayasadan karld. Rousseu nun genel irade amaz ve yanlmaz bir iradedir prensibi uygulanmtr.

Kuvvetler birlii grevler ayrl esastr.24 ANAYASASININ PARLAMENTER REJM ANDIRAN YNLER- Meclis yasama yetkisini kendisi kullanmasna ramen Yrtme yetkisini Cumhurbakan ve Bakanlar

Kurulu eliyle kullanmtr.2


3/50

- Babakan cumhurbakannca meclis iinden seiliyordu.21 Anayasasnda bakanlarn atanmas; Meclis Onay yoluyla olurken24 Anayasasnda bakanlarn atanmas; Meclise Sunma yoluyla olmaktadr.

Bakanlk sfat 21 anayasasnda meclis onayyla kazanlrken 24 anayasasnda cumhurbakannn onay ilekazanlyordu.- 24 Anayasasnda hkmetin kollektif sorumluluu esastr. lkenin genel siyasetinin yrtlmesinden

her bakan ayr ayr kendi bakanlndan sorumlu olduu gibi babakana kar da sorumluydu.- Anayasa yargs olmad gibi sert bir anayasa vardr.1/3 teklif ve 2/3 ile kabul- 24 Anayasas oulcu deil ounlukudur. Bu nitelik 27 Mays 60 darbesine ortam hazrlamtr.

1961 ANAYASASI Millet egemenlii anayasann koyduu esaslara gre yetkili organlar eliyle kullanlr. Tmyle anayasann stnl prensibi esastr. Anayasa Mahkemesi kurulmutur. TRT ve niversitelerar zerkbir hal almtr. ki meclisli bir sistem vardr. Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi ( Her iki meclisli yap federal

devlet deildir fakat federal devletler mutlak ift meclisli bir yapya sahiptir).Cumhuriyet Senatosu yeleri;

- Tabi yeler; eski cumhurbakanlar, MBK bakan ve yeleri- Kontenjan Senatrleri; 40 ya ve zeri sekin hizmet sahibi kiilerden,Bu iki grup senatrler seilmeyen yelerdir.

Tabi yeler; eer siyasi partilere ye olurlarsa, sfatlar bir sonraki cumhuriyet senatosu seimlerinekadar devam eder.

Milletvekillii seimleri 4 ylda bir senato seimleri ise 2 ylda bir yaplyordu. Kuvvetlerin yumuak ayrl prensibi esastr. Mahalli idarelerin yneticilerini seimlerle serbeste belirleyebilmesi getirildi. Seimlerin yarg organlarnn ynetiminde yaplmas LK KEZ kabul edilmitir. lk Kez Anayasa balang metni konuldu. nsan haklarna dayanan devlet modeli benimsendi hrriyeti, modern ve zgrlk

1961 de temel hak ve zgrlkler Anayasann szne ve ruhuna uygun olarak ancak kanunlasnrlanabilmekteydi.1961 Anayasasnda hak ve zgrlklere geni yer verilmesi yrtmenin zamanla grevini yerine

getirememesine yol at tm siyasi sorumlulua sahip olan ve bunu yklenen hkmetin yetki ynnden elikolu bal hale geldi ve muhalefetin iktidar tarafndan etkisiz hale getirilmesi meclisi de ilemez hale getirdi.Btn bu skntlardan sonra ordu Demirel hkmetini devirdi ve Demirel i siyasi yasakl hale getiripZincirbozan a srd.

1971 - 1973 ARA REJM DNEM Yrtme glendirildi, Bakanlar Kurulu na KHK karma yetkisi verilmitir, Vergi , resim ve har almada Bakanlar Kurulu yetkili klnd, niversitelerin zerklii zayflatld, TRT nin zerklii kaldrld, DGM ler kuruldu, ( Devlet Gvenlik Mahkemeleri 2004 Yl Anayasa Deiiklii ile kaldrld ) Temel Hak ve Hrriyetleri snrlama sebepleri artrld, Anayasal denetimin ancak ekli denetimle snrl olaca getirildi, ptal davas ama yolu kk partilere kapatld ancak mecliste grubu bulunan ( en az 10 milletvekili)

partilere tannd. Askeri Yksek dare Mahkemesi Dantay n grev alanndan karld, Tabi yarg yolu yerine kanuni yarg yolu prensibi esas alnd.

1982 ANAYASASI VE MGK REJM MGK kurucu iktidara tannan yetkileri kendisine tanmtr. MGK ya ait bildiri ve kanunlara kar Anayasal Denetim yolu kapatlmtr.

3


4/50

MGK ya ait KHK ve kararnamelerin yrrlnn durdurulmas ve iptali istenemez.Kurucu Meclisi ;

Anayasay hazrlamak, siyasi partiler kanununu yapmak, seim kanununu yapmak gibi yasama grevlerivard.Danma Meclisi;

yelerini siyasi parti yesi olmayan kiilerden MGK tarafndan seilmi bir meclisti. Asl yetki bumeclisindi. Danma meclisince kabul edilmeyen bir tasarnn kanunlamas olduka zordu.61 ve 82 ANAYASALARININ BENZERLKLER ki anayasa da askeri mdahale ile yaplmtr, kisinde de ikili bir kurul vardr, kisinde de sivil kanat seimle oluturulmamtr, kisi de halkoyu ile kesinlemitir, Sivil kanadn Bakanlar Kurulu nu kurma ve drme yetkisi yoktur.61 ve 82 ANAYASALARININ FARKLILIKLARI 61 deki Temsilciler Meclisinde meslek mensuplar vs olmasna karn 82 de Danma Meclisi nin tm

MGK tarafndan seildiinden 61 daha toplumsal ve daha fazla milli iradeye yakndr. 61 Anayasas hazrlanrken Temsilciler Meclisinde siyasi partiler etkili olmutur fakat 82 Anayasas

hazrlanrken Danma Meclisine Siyasi Parti yesi olanlar alnmadlar, 61 Anayasasnda Temsilciler Meclisi sayca stnd ve yetkileri fazla olduundan MBK bir noter

gibiydi. Oysa 82 de nihai sz MGK ya aitti, 61 de referandumda hayr kmas halinde ne yaplaca belirtilmi iken( yeni meclis kurulaca

ngrlmt) 82 de byle bir dzenleme bulunmamaktadr. 61 referandum ve cumhurbakan seimi ayrlmken 82 de referandum ve cumhurbakan seimi ayn

anda yaplmtr. 1961 Anayasas hibir kstlamaya tabi olmadan tartlabilmi ve siyasi partiler semenin oyunu

etkileyebilmitir.82 Anayasas hazrlanmasnda ise tartma eletirme ve oyu etkileyecek her trlhareket yasaklanmtr.

1982 ANAYASASININ BALICA ZELLKLER Ayrntcdr, 61 anayasasna oranla daha KAZUSTK (ayrntc) bir anayasadr. ereve anayasa

olmaktan ok tedir, ayrntc olduu iin deien artlara uyarlamak iin ok sk deitirmekgerektiinden ve anayasa deitirmek ok zor bir sre ve meclis ounluu gerektirdiinden en uzunmrl anayasalar ABD anayasas gibi ereve anayasalardr.

1982 anayasas 1961 e oranla daha katdr;- Deimeyecek maddelerin says artrlmtr.- Anayasa deiikliklerine bir de Cumhurbakannn onay safhas eklendi,Geri gnderilen deiiklik teklifleri iin 6 yl sreyle ounlukla kabul edilmesi halinde onaylanmasart eklendi, 82 Anayasas 6 yllk bir gei dnemi ngrmtr. Otorite hrriyet dengesinde Otorite daha ar basmtr, Devlet yaps iinde yrtme organ yrtme organ iindede cumhurbakan glendirilmitir.

61 anayasas dneminde siyasal sistemi tkayan sorunlara kar bu siyasal tkanklklar gidericimekanizmalar getirilmitir.

Siyasal Tkanklklar Giderici Mekanizmalar;1. Cumhurbakan seimi ilk iki turda 2/3 TBMM ounluu eer bu salanamazsa ncturda meclis salt ounluu yine salanamazsa nc turda en ok oy alan iki aday arasndadrdnc tur yaplr ve bu turda salt ounluu salayan Cumhurbakan seilir. Seilemezseseimler yenilenir. Bu hkm 2007 YILINDA KALDIRILDI. 2007 Deiiklii ile birlikte,Cumhurbakannn Halk Tarafndan seilmesi sistemi benimsenmitir.2. TBMM bakan seimlerinde ilk iki turda 2/3 TBMM ounluu, eer bu salanamazsanc turda, meclis salt ounluu yine salanamazsa nc turda en ok oy alan iki adayarasnda drdnc tur yaplr ve bu turda en fazla oy alan aday TBMM bakan seilir,

3. 1982 Anayasasnn ilk halinde Anayasa Mahkemesine TBMM tarafndan ye seilmesineson verilmiti. Ancak 2010 yl deiiklii ile Anayasa Mahkemesinin 3 yesi TBMM tarafndanseilmesi sistemi benimsenmitir. 1961 Anayasas dneminde Anayasa Mahkemesine ye seimi

4


5/50

dneminde ok byk skntlar yaanmas ve ok uzun sreler ye seilememesi sebebiyle (aslsebep gl iktidarlarn olmay, meclis aritmatiinde partilerin birbirine yakn milletvekilisaysnn olmas idi) bu sistem kaldrlmt. Ancak 2010 ylnda tekrar Anayasa MahkemesineTBMM nin ye seme yetkisi geri getirilmitir.4. TBMM nin BTN LEMLERNDE 184 SAYISI LE TOPLANACAIDEKL YAPILDI. ( 2007 YILI ) Toplant yeter says TBMM nin 1/3 , karar yetersays katlanlarn salt ounluu ile karar alnr ancak bu karar yeter says her halkardaTBMM nin nn bir fazlasndan eksik olamaz.( 61 de TYS;1/2+1 ve KYS; TYS nin yarsnn

bir fazlas idi.)5. Meclis gruplar 61 de en az 10 milletvekili iken bu say 82 ile en az 20 milletvekilinekarld,6. Yasama ilemini uzatan iki meclisli sistemden vazgeilip tek meclisli sisteme geildi,

7. Cumhurbakanna Anayasadaki artlar olutuunda seimleri yenileyebilme yetkisi verildi.

Tm bu yukarda saylanlar gibi; anayasal sisteme ilerlik kazandrmak iin gereksiz tkanma ve aksamalarnlemek iin konulan tm bu kurum ve kurallara Rasyonelletirilmi Parlamentarizm denmektedir. 82 Anayasas 61 Anayasasna oranla daha az katlmc bir demokrasi modelini benimsemitir.

1982 Anayasasna Gre Cumhuriyet;Egemenliin bir kiiye veya zmreye ait olmad toplumun tmnn egemenlii paylat ynetim

biimidir.Egemenliin kaynana gre devlet tanm yapldnda bu ynyle de cumhuriyet bir devlet biimidir.

1982 Anayasnn Dier zellikleri Cumhuriyeti bir anayasadr, monariyi reddetmitir, Balang ilkeleri ve toplumun huzur ve adalet anlayna sahiptir, Atatrk milliyetiliine baldr,Atatrk milliyetilii;

- Zengin bir ortak mirasa sahip olmay

- Gemite beraber yaam olma ve gelecekte de beraber yaama arzusunda olma,- Ortak tarihi mirasn muhafazas ve devam hususunda ayn duyguyu paylamak unsurlarnierir.

Laiktir, Demokratiktir.

Demokratik devlet;- millet egemenlii

- serbest seimler- insan haklarna saygl olma unsurlarn ierir.

nsan Haklarna Sayglbir devlet anlayn benimsemitir.(61 de insan haklarna dayanan devlet tabirivardr.)

Hukuk Devleti dir ve hukuk devletinin baz unsurlar unlardr:- dari ilemlerin yargsal denetimi- Yasama ilemlerinin yargsal denetimi- Yarg bamszl- Kanuni hakim gvencesi ( Hi kimse kanunen tabi olduu mahkemeden baka bir mercinne karlamaz )- Temel haklarn gvence altna alnmas

- Kuvvetler ayrlnn benimsenmesi ve hukukun genel ilkelerine (ahde vefa,kazanlm hakka sayg,kesin hkme sayg, mcbir sebep, sahip olunandan fazla hakkn devredilememesi, kimsenin kendi davasnnhakimi olamamas, hakkn ktye kullanlamamas, gecikme faizi talep hakk) ballk- Kanun nnde Eitlik

- darenin bireylere vermi olduu zararlardan dolay mali sorumluluuHukuk devleti ilkesinin amac; bireylerin hukuki gvenliini salamaktr. Sosyal Devlet anlay hkimdir,

5


6/50

Sosyal Devletin bavurduu aralar:- Vergilemede adalet,- Kamulatrma ve devletletirme,- Planlama,-

nsanca bir yaam iin gerekli olan tedbirlerin alnmas,- Sosyal ve ekonomik haklara yer verilmesi.

Eitliki dir.Anayasa eitlie ilikin u hkmleri iermektedir:

Herkes, dil, rk, renk, cinsiyet, siyasi dnce, felsefi inan, din, mezhep ve benzeri sebeplerleayrm gzetilmeksizin kanun nnde eittir.

Kadnlar ve erkekler eit haklara sahiptir. Devlet, bu eitliin yaama gemesini salamaklaykmldr. Bu maksatla alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr olarak yorumlanamaz.

ocuklar, yallar, zrller, harp ve vazife ehitlerinin dul ve yetimleri ile malul vegaziler iin alnacak tedbirler eitlik ilkesine aykr saylmaz.

Hibir kiiye, aileye, zmreye veya snfa imtiyaz tannamaz.

Devlet organlar ve idare makamlar btn ilemlerinde kanun nnde eitlik ilkesine uygunolarak hareket etmek zorundadrlar.1961 Anayasas ile ilk kez dzenlenen Anayasaya BALANGI koyma 1982 Anayasasnda da

tekrarlanmtr. Balang metni Anayasa Metninden saylr ve DETRLEBLR.

1982 ANAYASASI BALANGI METN

Trk Vatan ve Milletinin ebed varln ve Yce Trk Devletinin blnmez btnln belirleyen bu Anayasa,Trkiye Cumhuriyetinin kurucusu, lmsz nder ve esiz kahraman Atatrkn belirledii milliyetilikanlay veOnun inklp ve ilkeleri dorultusunda;

Dnya milletleri ailesinin eit haklara sahip erefli bir yesi olarak, Trkiye Cumhuriyetinin ebed varl, refah,madd ve manev mutluluu ile ada medeniyet dzeyine ulama azmi ynnde;

Millet iradesinin mutlak stnl, egemenliin kaytsz artsz Trk Milletine ait olduu ve bunu millet adna

kullanmaya yetkili klnan hibir kii ve kuruluun, bu Anayasada gsterilen hrriyeti demokrasi ve bununicaplaryla belirlenmi hukuk dzeni dna kamayaca;

Kuvvetler ayrmnn, Devlet organlar arasnda stnlk sralamas anlamna gelmeyip, belli Devlet yetki vegrevlerinin kullanlmasndan ibaret ve bununla snrl meden bir iblm ve ibirlii olduu ve stnln ancakAnayasa ve kanunlarda bulunduu;

(Deiik: 3.10.2001-4709/1 md.) Hibir faaliyetin Trk mill menfaatlerinin, Trk varlnn, Devleti ve lkesiyleblnmezlii esasnn, Trkln tarih ve manev deerlerinin, Atatrk milliyetilii, ilke ve inklplar vemedeniyetiliinin karsnda korunma gremeyecei ve liklik ilkesinin gerei olarak kutsal din duygularnn,Devlet ilerine ve politikaya kesinlikle kartrlamayaca;

Her Trk vatandann bu Anayasadaki temel hak ve hrriyetlerden eitlik ve sosyal adalet gereklerinceyararlanarak mill kltr, medeniyet ve hukuk dzeni iinde onurlu bir hayat srdrme ve madd ve manev varln bu

ynde gelitirme hak ve yetkisine doutan sahip olduu;Topluca Trk vatandalarnn mill gurur ve iftiharlarda, mill sevin ve kederlerde, mill varla kar hak ve

devlerde, nimet ve klfetlerde ve millet hayatnn her trl tecellisinde ortak olduu, birbirinin hak ve hrriyetlerinekesin sayg, karlkl iten sevgi ve kardelik duygularyla ve Yurtta sulh, cihanda sulh arzu ve inanc iinde,huzurlu bir hayat talebine haklar bulunduu;

FKR, NAN VE KARARIYLA anlalmak, szne ve ruhuna bu ynde sayg ve mutlak sadakatle yorumlanpuygulanmak zere,

TRK MLLET TARAFINDAN, demokrasiye k Trk evlatlarnn vatan ve millet sevgisine emanet ve tevdiolunur.

6


7/50

1982 ANAYASASINDA TEMEL HAK VE HRRYETLER1961 Anayasas insan haklarna dayal ifadesine yer vermi iken, 1982 Anayasas insan haklarna

saygl devlet ibaresine yer vermitir. nsan haklarna dayanan devlet ibaresi anayasann deimez maddeleriierisinde yer almaktadr.

Trkiye 1987 ylnda Avrupa nsan Haklar Mahkemesi ne BREYSEL BAVURU HAKKINITANIMI,

1989 ylnda ise Avrupa nsan Haklar Divannn zorunlu yarg yetkisini kabul etmitir.

TEMEL HAK VE HRRYETLERN SINIRLANDIRILMASI

Her temel hak ve hrriyetin Anayasa ve yasalarda yer alan snrlarnn yannda bir de doalsnrlamalar vardr. rnei, toplant ve gsteri yrylerinin silahsz ve saldrsz olmas, dnceaklamasnn hakaret ve iftira iermemesi gibi..

Anayasada temel hak ve hrriyetlerin bazlar iin zel snrlama sebepleri ngrlmtr. 1971ylnda Anayasaya giren GENEL SINIRLAMA SEBEPLER 2001 YILINDA ANAYASADAN karlmve her bir temel hak ve hrriyet iin ilgili olduu maddede ZEL SINIRLAMA SEBEPLERNGRLMTR.

Snrlama mutlaka KANUN LE YAPILAMALIDIR. dare dzenleyici ilemlerle temel hak vehrriyeti snrlayamaz. Ancak Anayasamz, Olaanst KHK lar ile temel hak ve hrriyetlerindzenlenebilecei konusunda ve sosyal ve ekonomik hak ve hrriyetlerin olaan KHK lar iledzenlenmesi konusunda KANUNLA SINIRLAMA KURALINA STSNA GETRMTR.

Temel haklarn YASA KOYUCU tarafndan KANUN ile snrlanmas konusunda getirilmi olanLLLK, ZE DOKUNMAMA vs. kriterleri ANAYASA KOYUCU N GEERL DELDR.

Anayasann 13. Maddesine gre temel hak ve hrriyetlerin snrlanmas kriterleri:- ZLERNE DOKUNMAMA ( ze dokunmama 1961 Anayasasnn temel kriteri iken 1982

Anayasasna alnmam fakat 2001 ylnda Anayasaya eklenmitir. Ancak 1982 ile 2001 yllar arasndaAnayasa Mahkemesi tarafndan yargsal denetimde kullanlmtr. ). ze dokunmak, hakkn

kullanlamaz hale getirilmesi demektir.- Anayasada belirtilen DEMOKRATK TOPLUM DZENNN GEREKLERNE UYGUN OLMA

( lk kez 1982 Anayasas ile benimsenmitir )- LLLK( lk kez 2001 ylnda Anayasaya girmitir )- LAK CUMHURYETN GEREKLERNE UYGUNLUK(ilk kez 2001 ylnda Anayasaya girmitir)

Yabanclar iin temel hak ve hrriyetler uluslar aras hukuka uygun olarak KANUN ilesnrlanabilir.

TEMEL HAK VE HRRYETLERN DURDURULMASIAnayasann 15. Maddesine gre, olaanst dnemlerde temel hak ve hrriyetler askya alnabilecek ve

Anayasa da yer alan gvencelere aykr tedbirler alnabilecektir.Sava, Seferberlik, Skynetim, Olaanst Hal durumlarnda milletleraras hukuktan doanykmllkler ihlal edilmemek kaydyla durumun gerektirdii lde temel hak ve hrriyetlerin birksmnn KISMEN veya TAMAMEN DURDURULMASINA ve Anayasada yer alan gvencelereaykr tedbirler alnmasna yer verilmitir.

Dikkat edilirse Anayasa bu hallerde DURDURMA dan bahsetmitir SINIRLAMA dan szetmemitir.

1961 Anayasas olaanst dnem olarak sadece SAVA ve SIKIYNETM durumlarna yer vermitir.Ancak hangi halde olursa olsun H BR ZAMAN:

- Sava hukukuna uygun fiiller sonucu meydana gelen ldrmeler dnda kiinin YAAMAHAKKINA, Maddi ve Manevi btnlne DOKUNULAMAZ,

- Kimse Din, vicdan, dnce ve kanaatlerini AIKLAMAYA ZORLANAMAZ ve bunlardan

dolay sulanamaz,- Su ve cezalar GEME YRTLEMEZ, sululuu mahkeme karar ile saptanncaya kadar

KMSE SULU SAYILAMAZ ( masumiyet karinesi ).

7


8/50

Bu saylan haklar hibir zaman DURDURULAMAYACAK SERT EKRDEKL- HAKLARDIR.

Temel Hak ve Hrriyetlerin Ktye KullanlmamasAnayasada yer alan hak ve hrriyetlerden hi birisi Devletin lkesi ve milletiyle blnmez

btnln bozmay ve insan haklarna dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldrmay

amalayan faaliyetler biiminde kullanlamaz. Temel hak ve hrriyetler, temel hak ve hrriyetleri ortadankaldrmak amacyla kullanlamaz. Ktye kullanma faaliyetler ynyle yasaklanmtr. Salt ifade

biimindeki aklamalar bu hkmn kapsamnda deildir. ( 2001 Deiiklii )

1982 ANAYASASINDA SAYILAN TEMEL HAK VE HRRYETLERTemel hak ve hrriyetlerin korunmas bakmndan 1982 Anayasas insan haklarna saygl devlet

anlayn benimsemitir. Anayasaya gre temel haklar, herkesin kiiliine bal olarak sahip olduu,bakasna devredilemeyen, rza ile dahi vazgeilemeyen hak ve hrriyetlerdir.Temel Hak ve Hrriyetler;- Kiinin Hak ve devleri, negatif hrriyet alandr ve devletin MDAHALE ETMEMEsinin yeterli

olduu hak ve devlerdir,

- Sosyal ve Ekonomik Hak ve devler, pozitif hrriyetlerdir ve devletin aktif olarak salamas gerekenve devlete grev ykleyin hak ve hrriyetlerdir,- Siyasi Hak ve devler, KATILMA haklardr ve devlet ynetimine katlma haklar ve devleridir.

KNN HAKLARI VE DEVLER1- Kiinin Dokunulmazl ve Maddi ve Manevi VarlHerkes, yaama, madd ve manev varln koruma ve gelitirme hakkna sahiptir.

Tbb zorunluluklar ve kanunda yazl haller dnda, kiinin vcut btnlne dokunulamaz; rzasolmadan bilimsel ve tbb deneylere tbi tutulamaz.

Kimseye ikence ve eziyet yaplamaz; kimse insan haysiyetiyle badamayan bir cezaya veyamuameleye tbi tutulamaz. ( kence ve eziyetin STSNASI YOKTUR )

Mer mdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarnn yerine getirilmesi, bir tutuklu veyahkmlnn kamasnn nlenmesi, bir ayaklanma veya isyann bastrlmas, skynetim veyaolaanst hallerde yetkili merciin verdii emirlerin uygulanmas srasnda silah kullanlmasna kanununcevaz verdii zorunlu durumlarda meydana gelen ldrme fiilleri, birinci fkra hkm dndadr.

2- Zorla altrma Yasa

Hi kimse zorla altrlamaz. Angarya yasaktr.

ekil ve artlar kanunla dzenlenmek zere hkmllk veya tutukluluk sreleri iindekialtrmalar; olaanst hallerde vatandalardan istenecek hizmetler; lke ihtiyalarnn zorunlu kldalanlarda ngrlen vatandalk devi niteliindeki beden ve fikir almalar, zorla altrma saylmaz.

3- Kii Hrriyeti ve Gvenlii

Herkes, kii hrriyeti ve gvenliine sahiptir.

ekil ve artlar kanunda gsterilen:

Mahkemelerce verilmi hrriyeti kstlayc cezalarn ve gvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi;bir mahkeme kararnn veya kanunda ngrlen bir ykmlln gerei olarak ilgilininyakalanmas veya tutuklanmas; bir kn gzetim altnda slah veya yetkili merci nnekarlmas iin verilen bir kararn yerine getirilmesi; toplum iin tehlike tekil eden bir akl hastas,uyuturucu madde veya alkol tutkunu, bir serseri veya hastalk yayabilecek bir kiinin bir messesedetedavi, eitim veya slah iin kanunda belirtilen esaslara uygun olarak alnan tedbirin yerinegetirilmesi; usulne aykr ekilde lkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakknda snr d etmeyahut geri verme karar verilen bir kiinin yakalanmas veya tutuklanmas; halleri dnda kimsehrriyetinden yoksun braklamaz.

Sululuu hakknda kuvvetli belirti bulunan kiiler, ancak kamalarn, delillerin yok edilmesiniveya deitirilmesini nlemek maksadyla veya bunlar gibi tutuklamay zorunlu klan ve kanunda

8


9/50

gsterilen dier hallerde hkim kararyla tutuklanabilir. Hkim karar olmadan yakalama, ancak susthalinde veya gecikmesinde saknca bulunan hallerde yaplabilir; bunun artlarn kanun gsterir.

Yakalanan veya tutuklanan kiilere, yakalama veya tutuklama sebepleri ve haklarndaki iddialarherhalde yazl ve bunun hemen mmkn olmamas halinde szl olarak derhal, toplu sularda en gehkim huzuruna karlncaya kadar bildirilir.

Yakalanan veya tutuklanan kii, tutulma yerine en yakn mahkemeye gnderilmesi iin gerekli sre

hari en ge 48 saatve toplu olarak ilenen sularda en ok drt gn iinde hkim nne karlr.Kimse, bu sreler getikten sonra hkim karar olmakszn hrriyetinden yoksun braklamaz. Bu srelerolaanst hal, skynetim ve sava hallerinde uzatlabilir.

Kiinin yakaland veya tutukland, yaknlarna derhal bildirilir.

Tutuklanan kiilerin, makul sre iinde yarglanmay ve soruturma veya kovuturma srasndaserbest braklmay isteme haklar vardr. Serbest braklma ilgilinin yarglama sresince durumada hazr

bulunmasn veya hkmn yerine getirilmesini salamak iin bir gvenceye balanabilir.

Her ne sebeple olursa olsun, hrriyeti kstlanan kii, ksa srede durumu hakknda karar verilmesini vebu kstlamann kanuna aykrl halinde hemen serbest braklmasn salamak amacyla yetkili biryarg merciine bavurma hakkna sahiptir.

Bu esaslar dnda bir ileme tbi tutulan kiilerin uradklar zarar, tazminat hukukunun genelprensiplerine gre, Devlete denir.

4- zel Hayatn Gizlilii ve Korunmas

Herkes, zel hayatna ve aile hayatna sayg gsterilmesini isteme hakkna sahiptir. zelhayatn ve aile hayatnn gizliliine dokunulamaz.

Mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlknkorunmas veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas sebeplerinden biri veya birkana

bal olarak, usulne gre verilmi hkim karar olmadka; yine bu sebeplere bal olarakgecikmesinde saknca bulunan hallerde de kanunla yetkili klnm merciin yazl emri bulunmadka;kimsenin st, zel ktlar ve eyas aranamaz ve bunlara el konulamaz. Yetkili merciin kararyirmidrt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibaren

krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar.Herkes, kendisiyle ilgili kiisel verilerin korunmasn isteme hakkna sahiptir. Bu hak;

kiinin kendisiyle ilgili kiisel veriler hakknda bilgilendirilme, bu verilere erime, bunlarndzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amalar dorultusunda kullanlpkullanlmadn renmeyi de kapsar. Kiisel veriler, ancak kanunda ngrlen hallerde veyakiinin ak rzasyla ilenebilir. Kiisel verilerin korunmasna ilikin esas ve usller kanunladzenlenir.

5- Konut dokunulmazl

Kimsenin konutuna dokunulamaz. Mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genelsalk ve genel ahlkn korunmas veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas sebeplerinden

biri veya birkana bal olarak usulne gre verilmi hkim karar olmadka; yine bu sebeplere bal olarakgecikmesinde saknca bulunan hallerde de kanunla yetkili klnm merciin yazl emri bulunmadka;kimsenin konutuna girilemez, arama yaplamaz ve buradaki eyaya el konulamaz. Yetkili merciin kararyirmidrt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibarenkrksekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar.

6- Haberleme hrriyeti

Herkes, haberleme hrriyetine sahiptir. Haberlemenin gizlilii esastr.

Mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk ve genel ahlkn korunmasveya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas sebeplerinden biri veya birkana bal olarakusulne gre verilmi hkim karar olmadka; yine bu sebeplere bal olarak gecikmesinde saknca bulunanhallerde de kanunla yetkili klnm merciin yazl emri bulunmadka; haberleme engellenemez ve

gizliliine dokunulamaz. Yetkili merciin karar yirmidrt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur.Hkim, kararn krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, karar kendiliinden kalkar.

stisnalarn uygulanaca kamu kurum ve kurulular kanunda belirtilir.

9


10/50

7- Yerleme ve seyahat hrriyeti

Herkes, yerleme ve seyahat hrriyetine sahiptir.

Yerleme hrriyeti, su ilenmesini nlemek, sosyal ve ekonomik gelimeyi salamak, salkl vedzenli kentlemeyi gerekletirmek ve kamu mallarn korumak( yerleme hrriyetinin snrlanmasndaGENEL AHLAK YOKTUR ) amalaryla kanunla snrlanabilir.

Seyahat hrriyeti, su soruturma ve kovuturmas sebebiyle ve su ilenmesini nlemekamalaryla snrlanabilir.

Vatan-dan yurt dna kma hrriyeti, ancak su soruturmas veya kovuturmas sebebiylehkim kararna bal olaraksnrlanabilir.

Vatanda snr d edilemez ve yurda girme hakkndan yoksun braklamaz.

8- Din ve vicdan hrriyeti

Herkes, vicdan, din inan ve kanaat hrriyetine sahiptir. Din ve vicdan hrriyeti snrszdr.

14 nc maddehkmlerine aykr olmamak artyla ibadet, din yin ve trenler serbesttir. badet veayin hrriyeti ise Anayasann 14. maddesi ile snrlandrlmtr. badet hrriyeti snrsz deildir.

Kimse, ibadete, din yin ve trenlere katlmaya, din inan ve kanaatlerini aklamaya zorlanamaz; din

inan ve kanaatlerinden dolay knanamaz ve sulanamaz.Din ve ahlk eitim ve retimi Devletin gzetim ve denetimi altnda yaplr. Din kltr ve ahlk

retimi ( DN RETM DEL !!!!) ilk ve orta-retim kurumlarnda okutulan zorunlu derslerarasnda yer alr. ( 1982 Anayasas ile ilk kez zorunlu hale getirilmitir )

Bunun dndaki din eitim ve retimi ancak, kiilerin kendi isteine, kklerin de kanuntemsilcisinin talebine baldr.

Kimse, Devletin sosyal, ekonomik, siyas veya hukuk temel dzenini ksmen de olsa, dinkurallarna dayandrma veya siyas veya kiisel kar yahut nfuz salama amacyla her ne suretle olursaolsun, dini veya din duygularn yahut dince kutsal saylan eyleri istismar edemez ve ktye kullanamaz.

9- Dnce ve kanaat hrriyeti

Herkes, dnce ve kanaat hrriyetine sahiptir.Her ne sebep ve amala olursa olsun kimse, dnce ve kanaatlerini aklamaya zorlanamaz;

dnce ve kanaatleri sebebiyle knanamaz ve sulanamaz.

10- Dnceyi aklama ve yayma hrriyeti

Herkes, dnce ve kanaatlerini sz, yaz, resim veya baka yollarla tek bana veya toplu olarakaklama ve yayma hakkna sahiptir. Bu hrriyet resm makamlarn mdahalesi olmakszn haber veya fikiralmak ya da vermek serbestliini de kapsar. Bu fkra hkm, radyo, televizyon, sinema veya benzeriyollarla yaplan yaymlarn izin sistemine balanmasna engel deildir.!!!!

Burada dnce ve kanaat hrriyeti deil bu hrriyetin radyo, tv, sinema ve benzeri yollarlayaplan yaymlarn izin sistemine tabi tutulmas ngrlmektedir.

Bu hrriyetlerin kullanlmas, mill gvenlik, kamu dzeni, kamu gvenlii, Cumhuriyetin temelnitelikleri ve Devletin lkesi ve milleti ile blnmez btnlnn korunmas, sularn nlenmesi,sulularn cezalandrlmas, Devlet srr olarak usulnce belirtilmi bilgilerin aklanmamas,bakalarnn hret veya haklarnn, zel ve aile hayatlarnn yahut kanunun ngrd mesleksrlarnn korunmas veya yarglama grevinin gereine uygun olarak yerine getirilmesi amalarylasnrlanabilir.

Haber ve dnceleri yayma aralarnn kullanlmasna ilikin dzenleyici hkmler, bunlarn yaymnengellememek kaydyla, dnceyi aklama ve yayma hrriyetinin snrlanmas saylmaz.

Dnceyi aklama ve yayma hrriyetinin kullanlmasnda uygulanacak ekil, art ve usuller kanunladzenlenir.

11- Bilim ve sanat hrriyeti

Herkes, bilim ve sanat serbeste renme ve retme, aklama, yayma ve bu alanlarda her trlaratrma hakkna sahiptir.

10


11/50

Yayma hakk, Anayasann 1 inci, 2 nci ve 3 nc maddeleri hkmlerinin deitirilmesinisalamak amacyla kullanlamaz.!!!!

Bu madde hkm yabanc yaynlarn lkeye girmesi ve datmnn kanunla dzenlenmesine engeldeildir.

12- Basn ve yaymla ilgili hkmler

Basn hrriyeti

Basn hrdr, sansr edilemez. Basmevi kurmak izin alma ve mal teminat yatrma artnabalanamaz.

Devlet, basn ve haber alma hrriyetlerini salayacak tedbirleri alr.

Devletin i ve d gvenliini, lkesi ve milletiyle blnmez btnln tehdit eden veya su ilemeyeya da ayaklanma veya isyana tevik eder nitelikte olan veya Devlete ait gizli bilgilere ilikin bulunan hertrl haber veya yazy, yazanlar veya bastranlar veya ayn amala, basanlar, bakasna verenler, bu sularaait kanun hkmleri uyarnca sorumlu olurlar. Tedbir yolu ile datm hkim kararyla; gecikmesindesaknca bulunan hallerde de kanunun aka yetkili kld merciin emriyle nlenebilir . Datmnleyen yetkili merci, bu kararn en ge yirmidrt saat iinde yetkili hkime bildirir. Yetkili hkim bu karar

en ge krksekiz saat iinde onaylamazsa, datm nleme karar hkmsz saylr.Yarglama grevinin amacna uygun olarak yerine getirilmesi iin, kanunla belirtilecek snrlar

iinde, hkim tarafndan verilen kararlar sakl kalmak zere, olaylar hakknda yaym yasakonamaz.

Sreli veya sresiz yaynlar, kanunun gsterdii sularn soruturma veya kovuturmasna geilmiolmas hallerinde hkim kararyla; Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnlnn, mill gvenliin,kamu dzeninin, genel ahlkn korunmas ve sularn nlenmesi bakmndan gecikmesinde saknca bulunanhallerde de kanunun aka yetkili kld merciin emriyle toplatlabilir. Toplatma karar veren yetkili merci,

bu kararn en ge yirmidrt saat iinde yetkili hkime bildirir; hkim bu karar en ge krksekiz saat iindeonaylamazsa, toplatma karar hkmsz saylr.

Sreli veya sresiz yaynlarn su soruturma veya kovuturmas sebebiyle zapt ve msaderesinde genelhkmler uygulanr.

Trkiyede yaymlanan sreli yaynlar, Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnlne,Cumhuriyetin temel ilkelerine, mill gvenlie ve genel ahlka aykr yaymlardan mahkm olma halinde,mahkeme kararyla geici olarak kapatlabilir. Kapatlan sreli yaynn aka devam niteliini tayan hertrl yayn yasaktr; bunlar hkim kararyla toplatlr.

Sreli ve sresiz yayn hakk

Sreli veya sresiz yayn nceden izin alma ve mal teminat yatrma artna balanamaz.

Sreli yayn karabilmek iin kanunun gsterdii bilgi ve belgelerin, kanunda belirtilen yetkilimercie verilmesi yeterlidir. Bu bilgi ve belgelerin kanuna aykrlnn tespiti halinde yetkili merci, yaynndurdurulmas iin mahkemeye bavurur.

Sreli yaynlarn karlmas, yaym artlar, mal kaynaklar ve gazetecilik meslei ile ilgili esaslarkanunla dzenlenir. Kanun, haber, dnce ve kanaatlerin serbeste yaymlanmasn engelleyici veyazorlatrc siyasal, ekonomik, mal ve teknik artlar koyamaz.

Sreli yaynlar, Devletin ve dier kamu tzelkiilerinin veya bunlara bal kurumlarn ara veimknlarndan eitlik esasna gre yararlanr.

Basn aralarnn korunmas

Kanuna uygun ekilde basn iletmesi olarak kurulan basmevi ve eklentileri ile basn aralar,su aleti olduu gerekesiyle zapt ve msadere edilemez veya iletilmekten alkonulamaz . ( 2004 YILIANAYASA DEKL ile getirilmi bir hkmdr )

Kamu tzelkiilerinin elindeki basn d kitle haberleme aralarndan yararlanma hakk

Kiiler ve siyas partiler, kamu tzelkiilerinin elindeki basn d kitle haberleme ve yaymaralarndan yararlanma hakkna sahiptir. Bu yararlanmann artlar ve usulleri kanunla dzenlenir.

11


12/50

Kanun, mill gvenlik, kamu dzeni, genel ahlk ve saln korunmas sebepleri dnda, halkn buaralarla haber almasn, dnce ve kanaatlere ulamasn ve kamuoyunun serbeste olumasn engelleyicikaytlar koyamaz.

Dzeltme ve cevap hakk

Dzeltme ve cevap hakk, ancak kiilerin haysiyet ve ereflerine dokunulmas veya kendileriyleilgili geree aykr yaynlar yaplmas hallerinde tannr ve kanunla dzenlenir.

Dzeltme ve cevap yaymlanmazsa, yaymlanmasnn gerekip gerekmediine hkim tarafndan ilgilininmracaat tarihinden itibaren en ge yedi gn ierisinde karar verilir.

13- Toplant hak ve hrriyetleri

Dernek kurma hrriyeti

Herkes, nceden izin almakszn dernek kurma ve bunlara ye olma ya da yelikten kmahrriyetine sahiptir.

Hi kimse bir dernee ye olmaya ve dernekte ye kalmaya zorlanamaz.

Dernek kurma hrriyeti ancak, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salkve genel ahlk ile bakalarnn hrriyetlerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilir.

Dernekler, kanunun ngrd hallerde hkim kararyla kapatlabilir veya faaliyetten alkonulabilir.Ancak, mill gvenliin, kamu dzeninin, su ilenmesini veya suun devamn nlemenin yahutyakalamann gerektirdii hallerde gecikmede saknca varsa, kanunla bir merci, dernei faaliyetten menile yetkilendirilebilir.!!!!!!!!! Bu merciin karar, yirmidrt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur.Hkim, kararn krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, bu idar karar kendiliinden yrrlkten kalkar.

Silahl Kuvvetler ve kolluk kuvvetleri mensuplarna ve grevlerinin gerektirdii lde Devletmemurlarna kanunla dernek kurma hrriyetine snrlamalar getirilebilir.

Toplant ve gsteri yry dzenleme hakk

Herkes, nceden izin almadan, silahsz ve saldrsz toplant ve gsteri yry dzenlemehakkna sahiptir.

Toplant ve gsteri yry hakk ancak, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi,genel saln ve genel ahlkn veya bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas amacyla ve kanunlasnrlanabilir.

14- Mlkiyet hakk

Herkes, mlkiyet ve miras haklarna sahiptir.Bu haklar, ancak kamu yarar amacyla, kanunlasnrlanabilir.

Mlkiyet hakknn kullanlmas toplum yararna aykr olamaz. Mlkiyet ve MRAS birer NSANHAKKIDIR ve tek snrlama sebebi de KAMU YARARI dr.

Temel Hak ve Hrriyetlerin Korunmas

Hak arama hrriyeti

Herkes, mer vasta ve yollardan faydalanmak suretiyle yarg mercileri nnde davac veya davalolarak iddia ve savunma ile adil yarglanma hakkna sahiptir.

Hibir mahkeme, grev ve yetkisi iindeki davaya bakmaktan kanamaz.

Kanun hkim gvencesi

Hi kimse kanunen tbi olduu mahkemeden baka bir merci nne karlamaz.

Bir kimseyi kanunen tbi olduu mahkemeden baka bir merci nne karma sonucunu douran yargyetkisine sahip olaanst merciler kurulamaz.

Su ve cezalara ilikin esaslar

Kimse, ilendii zaman yrrlkte bulunan kanunun su saymad bir fiilden dolay cezalandrlamaz;kimseye suu iledii zaman kanunda o su iin konulmu olan cezadan daha ar bir ceza verilemez.

Su ve ceza zamanam ile ceza mahkmiyetinin sonular konusunda da kanunilik ve lehe kanun ilkesiuygulanr.

12


13/50

Ceza ve ceza yerine geen gvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur.

Sululuu hkmen sabit oluncaya kadar, kimse sulu saylamaz.

Hi kimse kendisini ve kanunda gsterilen yaknlarn sulayan bir beyanda bulunmaya veya buyolda delil gstermeye zorlanamaz.

Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular, delil olarak kabul edilemez.

Ceza sorumluluu ahsdir.Hi kimse, yalnzca szlemeden doan bir ykmll yerine getirememesinden dolay

zgrlnden alkonulamaz. (2001 DEKL)

lm cezas ve genel msadere cezas verilemez. (2004 DEKL )

dare, kii hrriyetinin kstlanmas sonucunu douran bir meyyide uygulayamaz. SilahlKuvvetlerin i dzeni bakmndan bu hkme kanunla istisnalar getirilebilir.

Uluslararas Ceza Divanna taraf olmann gerektirdii ykmllkler hari olmak zere ( 2004DEKL ) vatanda, su sebebiyle yabanc bir lkeye verilemez.

spat hakk

Kamu grev ve hizmetinde bulunanlara kar, bu grev ve hizmetin yerine getirilmesiyle ilgiliolarak yaplan isnatlardan dolay alan hakaret davalarnda, sank, isnadn doruluunu ispat hakknasahiptir.

Bunun dndaki hallerde ispat isteminin kabul, ancak isnat olunan fiilin doru olup olmadnnanlalmasnda kamu yarar bulunmasna veya ikyetinin ispata raz olmasna baldr.

Temel Hak ve Hrriyetlerin Korunmasna likin TEMNATLAR

Anayasa ile tannm hak ve hrriyetleri ihll edilen herkes, yetkili makama geciktirilmedenbavurma imknnn salanmasn isteme hakkna sahiptir.

Devlet, ilemlerinde, ilgili kiilerin hangi kanun yollar ve mercilere bavuracan ve srelerinibelirtmek zorundadr. ( 2001 DEKL )

Kiinin, resm grevliler tarafndan vki haksz ilemler sonucu urad zarar da, kanuna gre,Devlete tazmin edilir. Devletin sorumlu olan ilgili grevliye rcu hakk sakldr.

SOSYAL VE EKONOMK HAKLAR VE DEVLER

1- Ailenin korunmas

Aile, Trk toplumunun temelidir ve eler arasnda eitlie dayanr.

Devlet, ailenin huzur ve refah ile zellikle anann ve ocuklarn korunmas ve aile planlamasnnretimi ile uygulanmasn salamak iin gerekli tedbirleri alr, tekilt kurar.

Her ocuk, ko-runma ve bakmdan yararlanma, yksek yararna ak-a aykr olmadka, ana vebabasyla kiisel ve do-rudan iliki kurma ve srdrme hakkna sahiptir.

Devlet, her trl istismara ve iddete kar ocuklar koruyucu tedbirleri alr.2- Eitim ve renim hakk ve devi

Kimse, eitim ve renim hakkndan yoksun braklamaz.

Eitim ve retim hrriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldrmaz.

lkretim, kz ve erkek btn vatandalar iin zorunludur ve Devlet okullarnda paraszdr.

Eitim ve retim kurumlarnda sadece eitim, retim, aratrma ve inceleme ile ilgili faaliyetleryrtlr. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez.

Trkeden baka hibir dil, eitim ve retim kurumlarnda Trk vatandalarna ana dilleriolarak okutulamaz ve retilemez. Eitim ve retim kurumlarnda okutulacak yabanc diller ile yabancdille eitim ve retim yapan okullarn tbi olaca esaslar kanunla dzenlenir. Milletleraras andlama

hkmleri sakldr.3- Kamu yarar

13


14/50

-Kylardan yararlanma

-Toprak mlkiyeti

-Tarm, hayvanclk ve bu retim dallarnda alanlarn korunmas

- Kamulatrma

Devlet ve kamu tzelkiileri; kamu yararnn gerektirdii hallerde, gerek karlklarn pein demek

artyla, zel mlkiyette bulunan tanmaz mallarn tamamn veya bir ksmn, kanunla gsterilen esas veusullere gre, kamulatrmaya ve bunlar zerinde idar irtifaklar kurmaya yetkilidir.

Kamulatrma bedeli ile kesin hkme balanan artrm bedeli nakden ve pein olarak denir. Ancak,tarm reformunun uygulanmas, byk enerji ve sulama projeleri ile iskn projeleriningerekletirilmesi, yeni ormanlarn yetitirilmesi, kylarn korunmas ve turizm amacylakamulatrlan topraklarn bedellerinin denme ekli kanunla gsterilir. Kanunun taksitle demeyingrebilecei bu hallerde, taksitlendirme sresi be yl aamaz; bu takdirde taksitler eit olarakdenir.

Kamulatrlan topraktan, o topra dorudan doruya ileten kk iftiye ait olanlarnnbedeli, her halde pein denir. iftinin iledii topran kamulatrlmasnda TAKSTLE DEMEYOKTUR.

Taksitle demede ve herhangi bir sebeple denmemi kamulatrma bedellerinde kamu alacaklar iinngrlen en yksek faiz uygulanr.

- Devletletirme ve zelletirme:

Kamu hizmeti nitelii tayan zel teebbsler, kamu yararnn zorunlu kld hallerdedevletletirilebilir.

Devletletirme gerek karl zerinden yaplr.

Devlet, kamu iktisad teebbsleri ve dier kamu tzelkiileri tarafndan yrtlen yatrm vehizmetlerden hangilerinin zel hukuk szlemeleri ile gerek veya tzelkiilere yaptrlabilecei veyadevredilebilecei kanunla belirlenir.

4-alma ve szleme hrriyeti

Herkes, diledii alanda alma ve szleme hrriyetlerine sahiptir. zel teebbsler kurmak serbesttir.

alma hakk ve devi

alma, herkesin hakk ve devidir. Hem HAK hem de DEVDR.!!!!!!!!!

Devlet, alanlarn hayat seviyesini ykseltmek, alma hayatn gelitirmek iin alanlar ve isizlerikorumak, almay desteklemek, isizlii nlemeye elverili ekonomik bir ortam yaratmak ve alma

barn salamak iin gerekli tedbirleri alr.

alma artlar ve dinlenme hakk

Kimse, yana, cinsiyetine ve gcne uymayan ilerde altrlamaz.

Kkler ve kadnlar ile beden ve ruh yetersizlii olanlar alma artlar bakmndan zel olarak

korunurlar.Dinlenmek, alanlarn hakkdr.

cretli hafta ve bayram tatili ile cretli yllk izin haklar mevcuttur ve artlar kanun ile dzenlenir.

5- Sendika kurma hakk

alanlar ve iverenler, yelerinin alma ilikilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerinikorumak ve gelitirmek iin nceden izin almakszn sendikalar ve st kurulular kurma, bunlara serbesteye olma ve yelikten serbeste ekilme haklarna sahiptir. Hi kimse bir sendikaya ye olmaya ya dayelikten ayrlmaya zorlanamaz.

Sendika kurma hakk ancak, mill gvenlik, kamu dzeni, su ilenmesinin nlenmesi, genel salk vegenel ahlk ile bakalarnn hak ve zgrlklerinin korunmas sebepleriyle ve kanunla snrlanabilir.

Ayn i kolunda birden fazla sendikaya ye olunabilir. (2010 Deiiklii)i nitelii tamayan kamu grevlilerinin bu alandaki haklarnn kapsam, istisna ve snrlar grdkleri

hizmetin niteliine uygun olarak kanunla dzenlenir.14


15/50

Sendika ve st kurulularnn tzkleri, ynetim ve ileyileri, Cumhuriyetin temel niteliklerineve demokrasi esaslarna aykr olamaz.

6- Toplu i szlemesi, grev hakk ve lokavt

Toplu i szlemesi ve toplu szleme hakkiler ve iverenler, karlkl olarak ekonomik ve sosyal durumlarn ve alma artlarn

dzenlemek amacyla toplu i szlemesi yapma hakkna sahiptirler.

Toplu i szlemesinin nasl yaplaca kanunla dzenlenir.Memurlar ve dier kamu grevlileri, toplu szleme yapma hakkna sahiptirler.Toplu szleme yaplmas srasnda uyumazlk kmas halinde taraflar Kamu Grevlileri

Hakem Kuruluna bavurabilir. Kamu Grevlileri Hakem Kurulu kararlar kesindir ve topluszleme hkmndedir.

Toplu szleme hakknn kapsam, istisnalar, toplu szlemeden yararlanacaklar, topluszlemenin yaplma ekli, usul ve yrrl, toplu szleme hkmlerinin emeklilere yanstlmas,Kamu Grevlileri Hakem Kurulunun tekili, alma usul ve esaslar ile dier hususlar kanunladzenlenir.

7- Grev hakk ve lokavt

Toplu i szlemesinin yaplmas srasnda, uyumazlk kmas halinde iiler grev hakkna sahiptirler.Bu hakkn kullanlmasnn ve iverenin lokavta bavurmasnn usul ve artlar ile kapsam ve istisnalarkanunla dzenlenir.

Grev hakk ve lokavt iyi niyet kurallarna aykr tarzda, toplum zararna ve mill serveti tahripedecek ekilde kullanlamaz.

Grev ve lokavtn yasaklanabilecei veya ertelenebilecei haller ve iyerleri kanunla dzenlenir.

Grev ve lokavtn yasakland hallerde veya ertelendii durumlarda ertelemenin sonunda, uyumazlkYksek Hakem Kurulunca zlr. Uyumazln her safhasnda taraflar da anlaarak Yksek HakemKuruluna bavurabilir. Yksek Hakem Kurulunun kararlar kesindir ve toplu i szlemesi hkmndedir.

Siyas amal grev ve lokavt, dayanma grev ve lokavt, genel grev ve lokavt, iyeri igali, iiyavalatma, verim drme ve dier direniler yaplamaz.

Greve katlmayanlarn iyerinde almalar, greve katlanlar tarafndan hibir ekilde engellenemez.

8- crette adalet salanmas

cret emein karldr. Devlet, alanlarn yaptklar ie uygun adaletli bir cret elde etmeleri vedier sosyal yardmlardan yararlanmalar iin gerekli tedbirleri alr.

Asgar cretin tespitinde alanlarn geim artlar ile lkenin ekonomik durumu da gznndebulundurulur. (2001 DEKL)

9- Salk, evre ve konut

Salk hizmetleri ve evrenin korunmas

Herkes, salkl ve dengeli bir evrede yaama hakkna sahiptir.

evreyi gelitirmek, evre saln korumak ve evre kirlenmesini nlemek Devletin ve vatandalarndevidir.

Devlet, herkesin hayatn, beden ve ruh sal iinde srdrmesini salamak; insan ve maddegcnde

Salk hizmetlerinin yaygn bir ekilde yerine getirilmesi iin kanunla genel salk sigortas kurulabilir.

10- Konut hakk

Devlet, ehirlerin zelliklerini ve evre artlarn gzeten bir planlama erevesinde, konut ihtiyacnkarlayacak tedbirleri alr, ayrca toplu konut teebbslerini destekler.

11- Genlik ve spor

Genliin korunmas

Devlet, istikll ve Cumhuriyetimizin emanet edildii genlerin msbet ilmin nda, Atatrk ilke veinklplar dorultusunda ve Devletin lkesi ve milletiyle blnmez btnln ortadan kaldrmay amaedinen grlere kar yetime ve gelimelerini salayc tedbirleri alr.

15


16/50

Devlet, genleri alkol dknlnden, uyuturucu maddelerden, sululuk, kumar ve benzeri ktalkanlklardan ve cehaletten korumak iin gerekli tedbirleri alr.

Sporun gelitirilmesi

Devlet, her yataki Trk vatandalarnn beden ve ruh saln gelitirecek tedbirleri alr, sporunkitlelere yaylmasn tevik eder.

Devlet baarl sporcuyu korur.

12- Sosyal gvenlik haklar

Sosyal gvenlik hakk

Herkes, sosyal gvenlik hakkna sahiptir. Devlet, bu gvenlii salayacak gerekli tedbirleri alr vetekilat kurar.

Sosyal gvenlik bakmndan zel olarak korunmas gerekenler

Devlet, harp ve vazife ehitlerinin dul ve yetimleriyle, mall ve gazileri korur ve toplumdakendilerine yarar bir hayat seviyesi salar.

Devlet, sakatlarn korunmalarn ve toplum hayatna intibaklarn salayc tedbirleri alr.

Yallar, Devlete korunur. Yallara Devlet yardm ve salanacak dier haklar ve kolaylklar kanunla

dzenlenir.Devlet, korunmaya muhta ocuklarn topluma kazandrlmas iin her trl tedbiri alr.

zel olarak korunmas gerekenler, harp ve vazife malulleri ile dul ve yetimleri, sakatlar, yallarve ocuklardr. KADINLAR bu saylanlardan DELDR. !!!!!

Yabanc lkelerde alan Trk vatandalar

Devlet, yabanc lkelerde alan Trk vatandalarnn aile birliinin, ocuklarnn eitiminin, kltrelihtiyalarnn ve sosyal gvenliklerinin salanmas, anavatanla balarnn korunmas ve yurda dnlerindeyardmc olunmas iin gereken tedbirleri alr.

13- Tarih, kltr ve tabiat varlklarnn korunmas

Devlet, tarih, kltr ve tabiat varlklarnn ve deerlerinin korunmasn salar, bu amala destekleyici vetevik edici tedbirleri alr.

14- Sanatn ve sanatnn korunmas

Devlet, sanat faaliyetlerini ve sanaty korur. Sanat eserlerinin ve sanatnn korunmas,deerlendirilmesi, desteklenmesi ve sanat sevgisinin yaylmas iin gereken tedbirleri alr.

15- Devletin iktisad ve sosyal devlerinin snrlar

Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen grevlerini, bu grevlerinamalarna uygun ncelikleri gzeterek mal kaynaklarnn yeterlilii lsnde yerine getirir.!!!!!

Ancak, grev hakk, toplu i szlemesi yapma hakk, cretli izin hakk ve sendika kurmahakk mali kaynaklarn yeterlilii ltne bal deildir.

SYAS HAK VE DEVLER

1- Trk vatandal

Trk Devletine vatandalk ba ile bal olan herkes Trktr.Trk babann veya Trk anann ocuuTrktr.

Vatandalk, kanunun gsterdii artlarla kazanlr ve ancak kanunda belirtilen hallerde kaybedilir.

Hibir Trk, vatana ballkla badamayan bir eylemde bulunmadka vatandalktan karlamaz.

Vatandalktan karma ile ilgili karar ve ilemlere kar yarg yolu kapatlamaz.

2- Seme, seilme ve siyas faaliyette bulunma haklar

Vatandalar, kanunda gsterilen artlara uygun olarak, seme, seilme ve bamsz olarak veya birsiyas parti iinde siyas faaliyette bulunma ve halkoylamasna katlma hakkna sahiptir.

16


17/50

Seimler ve halkoylamas serbest, eit, gizli, tek dereceli, genel oy, ak saym ve dkm esaslarnagre, yarg ynetim ve denetimi altnda yaplr. Ancak, yurt dnda bulunan Trk vatandalarnn oy hakknkullanabilmeleri amacyla kanun, uygulanabilir tedbirleri belirler.

Onsekiz yan dolduran her Trk vatanda seme ve halkoylamasna katlma haklarna sahiptir.

Silah altnda bulunan er ve erbalar ile asker renciler, taksirli sulardan hkm giyenler hariceza infaz kurumlarnda bulunan hkmller oy kullanamazlar. Ceza infaz kurumlar ve tutukevlerinde

oy kullanlmas ve oylarn saym ve dkmnde seim emniyeti asndan alnmas gerekli tedbirler YksekSeim Kurulu tarafndan tespit edilir ve grevli hkimin yerinde ynetim ve denetimi altnda yaplr.

Seim kanunlar, temsilde adalet ve ynetimde istikrar ilkelerini badatracak biimdedzenlenir.

Seim kanunlarnda yaplan deiiklikler, yrrle girdii tarihten itibaren bir yl iindeyaplacak seimlerde uygulanmaz. ( 2001 DEKL )

3- Siyas partilerle ilgili hkmler

Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrlma

Vatandalar, siyas parti kurma ve usulne gre partilere girme ve partilerden ayrlma hakkna sahiptir.Parti yesi olabilmek iin onsekiz yan doldurmu olmak gerekir.

Siyas partiler, demokratik siyas hayatn vazgeilmez unsurlardr.

Siyas partiler nceden izin almadan kurulurlar ve Anayasa ve kanun hkmleri ierisindefaaliyetlerini srdrrler.

Siyas partilerin tzk ve programlar ile eylemleri, Devletin bamszlna, lkesi ve milletiyleblnmez btnlne, insan haklarna, eitlik ve hukuk devleti ilkelerine, millet egemenliine, demokratikve lik Cumhuriyet ilkelerine aykr olamaz; snf veya zmre diktatrln veya herhangi bir trdiktatrl savunmay ve yerletirmeyi amalayamaz; su ilenmesini tevik edemez.

Hkimler ve savclar, Saytay dahil yksek yarg organlar mensuplar, kamu kurum vekurulularnn memur statsndeki grevlileri, yaptklar hizmet bakmndan ii nitelii tamayandier kamu grevlileri, Silahl Kuvvetler mensuplar ile yksekretim ncesi rencileri siyas

partilere ye olamazlar.Yksekretim elemanlarnn siyas partilere ye olmalar ancak kanunla dzenlenebilir. Kanun bu

elemanlarn, siyas partilerin merkez organlar dnda kalan parti grevi almalarna cevaz veremez ve partiyesi yksekretim elemanlarnn yksekretim kurumlarnda uyacaklar esaslar belirler.

Yksekretim rencilerinin siyas partilere ye olabilmelerine ilikin esaslar kanunla dzenlenir.

Siyas partilere, Devlet, yeterli dzeyde ve haka mal yardm yapar. Partilere yaplacak yardmn,alacaklar ye aidatnn ve balarn tabi olduu esaslar kanunla dzenlenir.

Siyas partilerin uyacaklar esaslar

Siyas partilerin faaliyetleri, parti ii dzenlemeleri ve almalar demokrasi ilkelerine uygun olur. Builkelerin uygulanmas kanunla dzenlenir.

Siyas partiler, ticar faaliyetlere giriemezler.Siyas partilerin gelir ve giderlerinin amalarna uygun olmas gereklidir. Bu kuraln uygulanmas

kanunla dzenlenir. Anayasa Mahkemesince siyas partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerininkanuna uygunluunun tespiti, bu hususun denetim yntemleri ve aykrlk halinde uygulanacakyaptrmlar kanunda gsterilir. Anayasa Mahkemesi, bu denetim grevini yerine getirirkenSaytaydan yardm salar. Anayasa Mahkemesinin bu denetim sonunda verecei kararlar kesindir.

Siyas partilerin kapatlmas, Yargtay Cumhuriyet Basavcsnn aaca dava zerine AnayasaMahkemesince kesin olarak karara balanr.

Bir siyas partinin tz ve programnn Anayasadaki ilkelere aykr bulunmas halinde temellikapatma karar verilir.

Bir siyas partinin Anayasann 68. maddesinin hkmlerine aykr eylemlerinden tr temellikapatlmasna, ancak, onun bu nitelikteki fiillerin ilendii bir odak haline geldiinin AnayasaMahkemesince tespit edilmesi halinde karar verilir.

17


18/50

Bir siyas parti, bu nitelikteki fiiller o partinin yelerince youn bir ekilde ilendii ve bu durum opartinin byk kongre veya genel bakan veya merkez karar veya ynetim organlar veya Trkiye BykMillet Meclisindeki grup genel kurulu veya grup ynetim kurulunca zmnen veya aka benimsendii yahut

bu fiiller dorudan doruya anlan parti organlarnca kararllk iinde ilendii takdirde, sz konusu fiillerinoda haline gelmi saylr.

Anayasa Mahkemesi, yukardaki fkralara gre temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin

arlna gre ilgili siyas partinin Devlet yardmndan ksmen veya tamamen yoksun braklmasnakarar verebilir.

Temelli kapatlan bir parti bir baka ad altnda kurulamaz.

Bir siyas partinin temelli kapatlmasna beyan veya faaliyetleriyle sebep olan kurucular dahil yeleri,Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilikin kesin kararnn Resm Gazetede gerekeli olarakyaymlanmasndan balayarak be yl sreyle bir baka partinin kurucusu, yesi, yneticisi vedeneticisi olamazlar. BAIMSIZ aday ve milletvekili olabilirler.

Yabanc devletlerden, uluslararas kurululardan ve Trk uyrukluunda olmayan gerek vetzelkiilerden madd yardm alan siyas partiler temelli olarak kapatlr.

4- Kamu hizmetlerine girme hakk

Hizmete girmeHer Trk, kamu hizmetlerine girme hakkna sahiptir. Hizmete alnmada, grevin gerektirdii

niteliklerden baka hibir ayrm gzetilemez.

Mal bildirimi

Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmalar ve bu bildirimlerin tekrarlanma srelerikanunla dzenlenir. Yasama ve yrtme organlarnda grev alanlar, bundan istisna edilemez.

5- Vatan hizmeti ( ASKERLK )

Vatan hizmeti, her Trkn hakk ve devidir. Bu hizmetin Silahl Kuvvetlerde veya kamu kesiminde neekilde yerine getirilecei veya getirilmi saylaca kanunla dzenlenir.

6- Vergi devi

Herkes, kamu giderlerini karlamak zere, mal gcne gre, vergi demekle ykmldr.

Vergi yknn adaletli ve dengeli dalm, maliye politikasnn sosyal amacdr.

Vergi, resim, har ve benzeri mal ykmllkler kanunla konulur, deitirilir veya kaldrlr .

Vergi, resim, har ve benzeri mal ykmllklerin muaflk, istisnalar ve indirimleriyle oranlarnailikin hkmlerinde kanunun belirttii yukar ve aa snrlar iinde deiiklik yapmak yetkisi BakanlarKuruluna verilebilir.

7- Dileke, bilgi edinme ve kamu denetisine bavurma hakk

Vatandalar ve karlkllk esas gzetilmek kaydyla Trkiyede ikamet eden yabanclarkendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve ikyetleri hakknda, yetkili makamlara ve Trkiye Byk MilletMeclisine yaz ile bavurma hakkna sahiptir.

Kendileriyle ilgili bavurmalarn sonucu, gecikmeksizin dileke sahiplerine yazl olarakbildirilir.

Herkes, bilgi edinme ve kamu denetisine bavurma hakkna sahiptir.Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlna bal olarak kurulan Kamu Denetilii

Kurumu idarenin ileyiiyle ilgili ikyetleri inceler.Kamu Badenetisi Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan gizli oyla drt yl iin

seilir. lk iki oylamada ye tamsaysnn te iki ve nc oylamada ye tamsaysnn saltounluu aranr. nc oylamada salt ounluk salanamazsa, bu oylamada en ok oy alan ikiaday iin drdnc oylama yaplr; drdnc oylamada en fazla oy alan aday seilmi olur.

Bu maddede saylan haklarn kullanlma biimi, Kamu Denetilii Kurumunun kuruluu,

grevi, almas, inceleme sonucunda yapaca ilemler ile Kamu Badenetisi ve kamudenetilerinin nitelikleri, seimi ve zlk haklarna ilikin usul ve esaslar kanunla dzenlenir.

18


19/50

SERBEST SEMLER

Vatandalarn hibir bask ve zorlama altnda kalmadan oy kullanabilmesi ve oy kullanmannmecburiyet haline getirilmemesidir. Seimlerin serbestlii ilkesi hukukumuzda mevcut iken SERBEST OYilkesi yoktur. Oy kullanmak ZORUNLUDUR. Oy kullanmayanlar hakknda seim kurullar tarafndanidari yaptrm tedbir olarak para cezasna hkmedilir.Eit OY;

Her semenin tek bir oya sahip olmasn anlatr.Tek Dereceli Seim:

Tek dereceli seimde semenler temsilcilerini dorudan seerler. ki dereceli seimde ise, semenlernce ikinci semenleri seerler ve daha sonra bu seilen kimseler de temsilcileri seerler. Anayasamz TEKDERECEL SEM sistemini ngrmtr. Trkiye de K DERECEL SEM YAPILAMAZ ve bunailikin bir yasa da yaplamaz. 1946 ylna kadar iki dereceli seim uygulanm daha sonra ilke kez 1946seimleri tek dereceli yaplmtr. Tek dereceli seim ilk kez 1961 Anayasas ile dzenlenmitir.

Anayasa K DERECEL SEM YASAKLAMITIR.Genel Oy;

Servet vergi renim durumu ve cinsiyet gibi snrlamalar olmakszn btn vatandalarn oy hakknasahip olmasdr.Gizli oy ve Ak Saym ve Dkm lkesi;

1950 ylnda gizli oy ve ak saym ve dkm ilkeleri kabul edilmitir. Gizli oy ilkesi 1961 ve 1982Anayasalarnda aka dzenlenmitir. lk kez 1876 Kanuni Esasi GZL OY a yer vermitir.Demokratik Devlet;

Egemenliin bir kii , zmre veya snf tarafndan belli snflar yararna kullanlmad, serbest veyagenel seimin iktidara gelmede ve iktidardan ayrlmada tek yol olarak kabul edildii ve iktidarn btn milletyararna kullanld bir idare biimidir.

Oyun Gizlilii;1950 de getirilmitir, iradenin serbeste ve her trl baskdan uzak kullanlmasdr.

SEMEN OLAMAYACAK KMSELER18 yan tamamlam olan her TRK seimde ve halkoylamasnda SEMEN olma hakkn sahiptir. Ancak

- Kstl olanlar ve- Kamu hizmetinden yasakl olanlar semen olamazlar.

OY KULLANAMAYACAK KMSELER- Silh altnda bulunan erler, onbalar ve kta avular (Her ne sebeple olursa olsun, izinli

bulunanlar da bu hkme tabidir)- Asker renciler.

- Ceza infaz kurumlarnda hkml olarak bulunanlar. ( TUTUKLULAR ve TAKSRL SUTANHKM GYENLER HAR)

- Yukarda saylan semen olamayacak kimseler de ( kstllar ve kamu hizmetinden yasakllar ) oykullanamazlar.

SEMLERN GENEL YNETM VE DENETMSeimler, yarg organlarnn genel ynetim ve denetimi altnda yaplr. (Bu hkme ilk kez 1961

Anayasnda yer verilmitir.)

Seimlerin balamasndan bitimine kadar, seimin dzen iinde ynetimi ve drstl ile ilgilibtn ilemleri yapma ve yaptrma, seim sresince ve seimden sonra seim konularyla ilgili btnyolsuzluklar, ikyet ve itirazlar inceleme ve kesin karara balama ve Trkiye Byk Millet Meclisi

yelerinin seim tutanaklarn ve Cumhurbakanl seim tutanaklarn kabul etme grevi YksekSeim Kurulunundur.

19


20/50

Yksek Seim Kurulunun kararlar aleyhine baka bir mercie bavurulamaz. KararlarKESNDR.

Yksek Seim Kurulu yedi asl ve drt yedek yeden oluur. yelerin alts Yargtay, bei DantayGenel Kurullarnca kendi yeleri arasndan ye tamsaylarnn salt ounluunun gizli oyu ile seilir .Bu yeler, salt ounluk ve gizli oyla aralarndan bir bakan ve bir bakanvekili seerler.

Anayasa deiikliklerine ilikin kanunlarn halkoyuna sunulmas ilemlerinin genel ynetim ve

denetimi de milletvekili seimlerinde uygulanan hkmlere gre olur.Anayasa deiikliklerine ilikin kanunlarn halkoyuna sunulmas, Cumhurbakannn halk tarafndan

seilmesi, ilemlerinin genel ynetim ve denetimi de milletvekili seimlerinde uygulanan hkmlere greolur.

Yksek Seim Kurulu Anayasa m. 152 balamnda bir MAHKEME DELDR. tiraz YoluylaBir kanunun iptali iin Anayasa Mahkemesine mracaat edemez.

SYAS PARTLERSiyasi partiler gerek anayasa da ve gerekse siyasi partiler kanununda dzenlenmitir. Demokratik rejim

denince akla ilk gelen seim ikinci gelen ise siyasi partilerdir. Siyasi partiler siyasal ve demokratik sisteminvazgeilmez unsurlardr.

Siyasi Partilerin Yasak Amalar; Devletin bamszl, lkesi ve milletiyle blnmez btnlne, Milli egemenlik insan haklar eitlik ve hukuk devletine aykrlk, Demokrasiye ve laik cumhuriyete aykrlk, Su ilemeye tevik, Kii, zmre hkimiyetini amalamak,

SYAS PARTLERN RGTLENME VE ALIMA YASAKLARI almalardemokratik olmal ve kanunla dzenlenmeli, Anayasa Mahkemesinin mali denetimine tabidirler, yksek mahkeme bu denetimi Saytay eliyle yapar, D yardm alma yasa,( d yardm alan parti temelli kapatlr). lke iinden ba kabul

edebilirler. (Yurt iinden ba kabul edilmesi ve ban snr konular Siyasi Partiler Kanunundadzenlenmitir.)

Hkim, savc, askeri personel devlet memurlar ve yksekrenim ncesi rencileri siyasi partilere yeolamazlar,

Siyasi partilerTCARET YAPAMAZLAR. Temelli kapatlan bir parti bir daha ayn adla kurulamaz, Parti kapatlmasna sebep olanlar 5 yl boyunca siyasi partilere ye olmazlar ve bu partilerde deneti

dahi olmazlar,( 5 yl siyasi yasakl olurlar), Kapatlan partinin ismi amblemi hibir ekilde kullanlamaz, Partiler millete mal olmu, iaret bayrak ve dini motifleri kullanamazlar, Siyasi partilerin gelir ve giderleri Anayasa Mahkemesi tarafndan SAYITAY yardm ile denetlenir.

MLTAN DEMOKRAS;Hrriyeti demokrasiyi ortadan kaldrmay amalayan akmlara meru siyasal faaliyet alann

kapatmaktr. Siyasi parti kapatmaya ilikin hkmler bir militan ( mcadeleci ) demokrasi aracdr

SYAS PART KAPATMA DAVASI;USUL;Yargtay Cumhuriyet Basavcs- Re sen- Adalet bakannn isteiyle- Dier siyasi partilerin isteiyle kapatma davasn aar. Yksek mahkeme kapatma davalarnda ilk

derece mahkemesi olarak, dava mahkemesi olarak grev yapar, kapatmaya ve devlet yaptrmnnkesilmesine karar vermek iin ANAYASA MAHKEMES yelerinin2/3 ounluunun oyu arttr( 2010 Deiiklii uyarnca, toplantya katlan yelerin (12 yedir) 2/3 ounluu, 8 yedir.)

20


21/50

Ancak, bir siyasi partinin Cumhuriyet Basavclndan dava almasn isteyebilmesi iin, bu partininson milletvekili genel seimlerine katlm olmas, Trkiye Byk Millet Meclisinde grubu bulunmas, ilk

byk kongresini yapm olmas, partinin merkez karar ve ynetim kurulunun ye tamsaysnn saltounluunun oyu ile dava almasnn istenmesi yolunda karar alnm bulunmas ve istemin parti adna

parti genel bakan tarafndan Cumhuriyet Basavclna yazl olarak yaplm olmas gerekir.Cumhuriyet Basacl, Adalet Bakannn veya partinin yazl isteminde yeterli delil bulunduu

kansna varrsa davay aar. Yeterli delil bulunmad kansna varrsa dava amayacan istemde

bulunan Adalet Bakanna veya siyasi parti genel bakanlna yaz ile bildirir.

Siyasi Partilere Hazine Yardm

- Yksek Seim Kurulunca son milletvekili genel seimlerine katlma hakk tannan ve 2839sayl Milletvekili Seimi Kanununun 33 nc maddesindeki genel baraj (% 10 )am bulunansiyasi partilere ve

- Milletvekili genel seimlerde toplam geerli oylarn % 7'sinden fazlasn alan siyasi partilere deDevlet yardm yaplr.

YASAMA

Yasama yetkisi; meclisin kanun yapma ve karar alma yetkisidir.Yasamann Genellii: Anayasaya aykr olmamak kaydyla her konunun TBMM nce diledii

kadar ayrntl dzenlenebilmesidir. Yasama yetkisi meclise aittir. Bu yetki devredilemez.Yasamann Aslilii: Meclisin bir konuyu dorudan doruya dzenleyebilmesi demektir.TBMMnden baka kanun ve kanun gcne edeer ilem yapma yetkisi devredilemez. Oysa olaan

KHK lar iin biryetki devri ( yetki kanunu) gerekmektedir. Bu sebepten dolaydr ki KHK lar idarenindier tasarruflar gibi dari Yargnn deil de Anayasa Yargsnn denetimine tabidir.

TBMM nin kanun karma alan snrlanmamtr. TBMM den kanun ad altnda ve kanunlara hasusullerle karlan her ilem kanundur. nk Trk Anayasa Hukukunda kanun anlay ekli Kanundur.

karlan kanunun maddi niteliine baklmakszn ( kanun; soyut ve geneldir, kiilere zel olamaz),kanun saylmas esastr.zel Nitelikli Kanunlar1. Bte kanunu ( Cumhurbakan tarafndan veto edilemez fakat ANAYASA MAHKEMESNCE PTAL

EDLEBLR. BTE KANUNUNDA KHK LE DEKLK YAPILAMAZ. )2. Kesin hesap kanunu3. Milletleraras Anlamalarn Uygun Bulunmas KanunuBte ve kesin hesap kanunu ekli manada kanundur ve bu kanunlarda KHK ile deiiklik yaplamaz.

Milletleraras Anlamalarn Uygun Bulunmasnda hkmetin onaylad anlamay denetleyenDANITAY, Anayasaya uygunluu deil yetki almasn denetler.

PARLAMENTO KARARIMeclisin kanun dndaki btn ilemleri parlamento karardr. tzk deiiklikleri de bir parlamento

karardr. Bu kararlara kar Anayasa Yargs denetimi yoktur. Anayasal denetimin tek art meclisin

usul saptrmas yoluyla kanunla dzenlenebilecek bir alanda parlamento karar ile dzenleme yapmasdurumunda yksek mahkeme kendisini yetkili addeder ve yargsal denetimini yapar.TRKYE BYK MLLET MECLSNN KARAR (PARLAMENTO KARARI)

BMNDE YAPTII LEMLER1- Silahl kuvvetlerin yurt dnda grevlendirilmesi2- Sava ilanna karar vermek (Basit ounlukla karar verilir)3- Bir bakan veya Babakann Yce Divana sevkine karar vermek4- Milletvekilliinin drlmesine karar vermek5- tzk deiiklii6- Dokunulmazln kaldrlmasna karar vermek7- Seimlerin yenilenmesine TBMM, KARAR ya da KANUN biiminde karar verebilir. Her ikisi

yoluyla da seimlerin yenilenmesine karar verebilir.

8- Cumhurbakan bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulunun OHAL ve SIKIYNETMLANI KARARLARININ ONAYLANMASI.

9- Anayasa Mahkemesine ye Seimi (2010 Anayasa Deiiklii)

21


22/50

10- Saytay Bakan ve ye seimi (2010, Saytay Kanunu Deiiklii)

Kural olarak Parlamento kararlar Anayasa Yargs denetimine tabi deil iken, istisna olarak 3 grupParlamento Kararar Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir.

1. tzk deiiklii ve Eylemli tzk hlal edilerek, fiilen i tzk deitirilmesi suretiyle alnanParlamento Kararlar )

2. Milletvekilliinin dmesi karar3. Dokunulmazln kaldrlmas kararParlamento kararlar Meclis karar ad altnda Meclis Bakan tarafndan 15 gn iinde Resmi gazetedeyaynlanr.

TZKHer meclisin i alma dzeni ve yntemini kendisi belirler. Buna YNTEMSEL

BAIMSIZLIK ad verilir. Bu bir parlamento karardr. Sessiz Anayasa olarak adlandrlr. ktidarmuhalefet ilikileri asndan nemlidir. Bir konunun itzkle dzenlenebilmesi iin o konunun meclisinalma alan iinde olmas gerekir. tze TBMM nin alma alan dndaki konularla ilgili hkmlerkonulamaz.

tzk deiimi Resmi Gazete de yaynlanmasndan itibaren 60 gn iinde dava edilebilir, budava Anayasa Mahkemesince grlecek olan esas ve ekil ynnden iptal davalardr.

1982 ANAYASASINDA MLLETVEKLLMilletvekillii Seimi

Karma Liste; semen eitli partilerin adaylarn ve bamsz partilerin adaylarn birletirerek birliste yapar ya da bir partinin listesinden bir ismi alarak baka bir partini listesine ekler,

Blok Liste; aday listesini parti belirler, semen bu listeyi deitiremez.Tercihli Liste; semen karma liste yapamaz ancak setikleri parti listesindeki adaylarn srasn

deitirebilir.

Trkiye deki genel seim sistemi % 10 lke barajl d hont sistemidir.

Milletvekillii artlar; En az ilkokul mezunu olmak. 25 yan (2006 DEKL) bitirmi olmak, Kstl olmamak, Kamu hizmetinden yasakl olmamak Taksirli sular hari kastl sulardan toplamda 1 yldan fazla hkm giymemi olmak, Askerlik yapmak veya muaf olmak, Yasakl olmamak, AFFA URAMI OLSA BLE; zimmet, ihtils, irtikp, rvet, hrszlk, dolandrclk, sahtecilik,

inanc ktye kullanma, dolanl iflas gibi yz kzartc sularla, kaaklk, resm ihale ve alm satmlarafesat kartrma, Devlet srlarn aa vurma, terr eylemlerine katlma ve bu gibi eylemleri tahrik vetevik sularndan biriyle hkm giymi olanlar milletvekili olamazlar.

MLLETVEKLLERNE VERLEBLECEK DSPLN CEZALARItze gre: Milletvekillerine verilebilecek disiplin cezalar unlardr:

1. Uyarma;2. Knama;3. Meclisten geici olarak karma.( Meclisten geici olarak karma cezas, en ok birleim

iin verilir)

SEMLERYSK nfus saymndan sonra 6 ay iinde semen listelerini yaynlar. Semen listeleri ile semenler ve

semenlerin says belirlenir.TBMM seimleri 4 YILDA ( 2007 YILI DEKL ) bir yaplr.

22


23/50

Bir nceki seimin yapld tarihten itibaren drt yln dolmasndan nceki son Pazar gn oyverilir. Oy verme gnnden geriye doru hesaplanacak doksan gnlk srenin ilk gn seiminbalang tarihidir.

Seim Propagandas:

Seime katlan siyasi partiler ve bamsz adaylar, seim propaganda sresinin sona ermesine kadar,yazl basnda ilan ve reklam yoluyla veya internet sitesi aarak szl, yazl veya grntl propagandayapabilirler.

Vatandalarn, elektronik posta adreslerine gnderilecek mesajlarla, tanabilir veya sabittelefonlarna sesli, grntl veya yazl mesaj gndermek suretiyle propaganda yaplamaz. Ancak, siyasipartilerin kendi yelerine gnderdii sesli, grntl veya yazl mesajlar her zaman serbesttir. (SiyasiPartiler Kanunu m. 55/B)

Propaganda iin kullanlan el ilanlar ve dier her trl matbuat zerinde Trk Bayra ve diniibareler bulundurulmas yasaktr.

Siyasi partiler ve adaylarn yapacaklar propagandalarda Trke kullanlmas esastr. (SiyasiPartiler Kanunu m. 58.- 2010 yl Deiiklii-). Kanun sadece esas (kural) olarak Trke kullanlmasndzenlendiinden, Trke den baka dillerde de seim propagandas yaplabilir. n Seim;

Seimden en az on gn nce YSK ya siyasi partilerin TBMM nin %5 ini gememek zere merkezaday belirlemesidir.

Yurt dndaki vatandalar ise seimden 75 gn ncesinden seim gn saat 17-00 a kadar oyverilebilir. Yerel seimlerde yurt dndaki vatandalar BAIMSIZ ADAYLARA OYVEREMEZLER.

Her il bir SEM EVRESDR. Ayrca illerde her 18 milletvekili iin bir seim evresioluturulmutur. Ankara ve zmir 2, stanbul ise 3 Seim evresine blnmtr.

Seim kanunlarnda yaplan deiiklikler, deiiklik YRRLE GRD TARHTENTBAREN 1 YIL iinde yaplacak seimlerde UYGULANMAZ. (2001 DEKL )

SEMLERN YENLENMESAnayasa da yer alan 4 yllk sre dolmadan:1. Meclis isterse seimlerin yenilenmesine karar verebilir (Kanun biiminde ya daParlamento Karar ile)2. Anayasa daki artlar olutuunda Cumhurbakan da karar verebilir.

Hkmetin gvenoyu alamamas veya gvensizlik oyuyla drlmesini takip eden krkbe gniinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamad veya kurulduu halde gvenoyu alamad takdirdeCumhurbakan, Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanna danarak, seimlerin yenilenmesine kararverebilir.

Babakann gvensizlik oyu ile drlmeden istifa etmesi zerine krkbe gn iinde veya yeni seilenTrkiye Byk Millet Meclisinde Bakanlk Divan seiminden sonra yine krkbe gn iinde Bakanlar

Kurulunun kurulamamas hallerinde de Cumhurbakan Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanna danarakseimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Bu hallerde Cumhurbakan seimleri yenilemek ZORUNDA DELDR. TAKDR YETKS vardr.Ayrca TBMM Bakan na DANIMA zorunluluu vardr. TBMM Bakan nn olumlu grnn

bulunmas zorunlu deildir.

Yenilenme karar Resm Gazetede yaymlanr ve Cumhurbakan seime karar verirse kararnyaynlanmasndan itibaren 90 gn takip eden ilk Pazar gn seim yaplr, ancakTBMM seime kararverirse seimin tarihini de belirler.

Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seilmesine kadar srer.ARA SEM(HER HANG BR NEDENLE BOALAN TBMM YELKLER N YAPILIR !!!!!!!) Genel seimlerden 30 ay gemeden ara seim yaplamaz, Her seim dneminde bir defa yaplr, TBMM nin %5 i boalrsa 3 Ay iinde ara seime TBMM karar verir,

23


24/50

Genel seimleri 1 Yl kala ara seim yaplamaz,

TBMM yeliinin %5 inin boalmas halinde genel seimlerden 30 AY GEMESE bile ara seimyaplmak zorundadr. Ayrca her %5 lik boalma durumunda ARA SEM YAPILMAK ZORUNDADIR( Ara seimin 1 kez yaplaca kuralnn istisnas ).

Ancak Genel Seimlere 1 YIL kala TBMM yeliklerinin %5 i boalm olur ise ARA SEMYAPILAMAZ.

2002 yl Anayasa Deiiklii uyarnca;Bir ilin veya seim evresinin TBMM de yesi kalmaz iseGenel seimlerden sonra 30 AY gememi olsa bile, Genel Seimlere 1 Yl dan az kalm olsa bile

boalmay takip eden 90 gn sonraki ilk Pazar gn ARA SEM YAPILIR.Sava sebebiyle seimler1 Yl geri braklabilir. Her iki halde de bu kararlar 48 saat iinde Bakanlar

Kurulu duyurur.

TEMSLMilletvekilleri seildikleri blgeyi deil btn milleti temsil eder. ( lk kez 1876 Kanun i Esasi de

yer almtr ve btn anayasalarmzn ortak hkmdr).Milletvekillerinin seilmesinden sonra Millet tarafndan geri arlmas ( GER AIRMA )

ya da semenlerin milletvekillerine emir ve talimat vermesi anlamna gelen EMREDC VEKALET

yoktur.Ayrca partisinden istifa eden milletvekilinin MLLETVEKLL SIFATI DMEZ.Milletvekillii sfat L SEM KURULU TARAFINDAN SEM TUTANAI

DZENLEND ANDA KAZANILIR. Yemin etme greve balamak iin bir arttr. SfatYEMNDEN NCE KAZANILIR. Yemin etmeden nce milletvekili dokunulmazla sahiptir.

Nfusu az olan illerin, -nfuslar yeterli olmasa da- en az 2 milletvekili ile temsil edilmesineilikin kanun hkm Anayasa Mahkemesi tarafndan (ubat 2011 de) temsilde adalet ilkesine aykrbulunarak iptal edilmitir.

Yasama Uyumsuzluu ( mtizaszl )Milletvekillerinin herhangi bir yrtme grevini kabul etmemesi ve onlarn yrtmeye kar tam

bamsz olmasn ifade eder. Bu balamda milletvekillii ile badamayan iler Anayasa da saylmtr.

Anayasaya gre Milletvekilliiyle badamayan iler; Sermayesi devlete veya zel teebbslere ait kurum ve kurulularda grev alamazlar, Temsilci ve hakem olamazlar, Taahht iini takip edemez, yrtme organnn teklif ve nerisine bal grev alamazlar,

Milletvekilinin yrtme organnn teklif ve nerisi ile grev almasna 6 ay gememek zereTBMM karar verebilir.

Milletvekillerinin BAZI DAVALARDA AVUKATLIK YAPAMAYACAI Anayasa da deil3069 Sayl Trkiye Byk Millet Meclisi yelii le Badamayan ler Hakknda Kanunda yeralmaktadr.

Bu kanuna gre, Devletin ahsiyetine kar ilenen sular ile zimmet, ihtilas, irtikap, kaaklk vedviz sular gibi Devletin maddi karlaryla ilgili davalarda Devlet aleyhine vekil (avukat) olamazlar.

YASAMA SORUMSUZLUU ( KRS DOKUNULMAZLII )Yasama grevi srasnda krsde sylenen sz ve davranlardr. nemli olan eylemin ve dnce

aklamasnn meclis almalar ( Meclis binas iinde olmas art deildir ) srasnda ilenmi olmasdr.Mutlak muaflktr, Sreklidir, Ceza davlarna kar mutlak koruma ierir, Meclise kaldrlamaz, yelik bitince soruturulamaz,iki esas unsur vardr;- meclis almalar srasnda ( MECLS KRSS LE SINIRLI DELDR ) ve

oy, sz veya dnce aklamas yoluyla ilenmelidir.

YASAMA DOKUNULMAZLII

24


25/50

Milletvekillerini keyfi ve aslsz su isnatlarndan ve ceza kovuturmalarndan korur.Seimden nce veya sonra bir su iledii ileri srlen vekil, meclis karar olmadkatutulamaz, sorguya ekilemez, tutuklanamaz, yarglanamaz.

Ancak ar cezay gerektiren bir sust hali ve soruturmaya secimden nce balanmak artylaANAYASA m. 14 te yer alan durumlarda bu kural ihlal edilebilir.Cezas var ise ceza vekillik sfat bitinceye kadar geriye braklr. Nispi ve geicidir nk hukuk davalarna kar korunma salamaz, Hukuk davas almasna engel deildir, yelik sresince zamanam ilemez,

TBMM de ; siyasi partilerde yasama dokunulmazlnn kaldrlmas ( buna ek olarakmilletvekilliinin dmesi ve yce divana sevk) ile ilgili oylamalarla ilgili karar alnamaz.

Dokunulmazln kaldrlmasnda; anayasa, adalet karma komisyonlarnda hazrlanan rapor genelkurulda okunur 10 gn iinde rapora itiraz edilebilir, itiraz edilmezse rapor kesinleir. Vekil kendisinisavunur veya savundurur.

Dokunulmazlk, vekilin kendisi istese dahi kalkmaz ancak meclis kaldrr. nk bu ayrcalk iindeil kamu yarar iin konulmu bir hkmdr.

Dokunulmazlk adi ounluk( Karar Yeter says ) ile alnan bir T.B.M.M karar ile kaldrlr. zelbir ounluk aranmamtr.

MLLETVEKLLNN DMESDme Trleri: stifada, istifann geerliliinin meclis bakanlk divannca tespiti nden sonra Genel Kurulca karar

verilir, Kesin hkm giyme halinde, kstlanmada, mahkeme kararnda, kararn genel kurula bildirilmesiyle, Badamayan ilerde srar etmede ise, yetkili komisyon raporu genel kurulun gizli oyuyla normal

karar yeter says ile, Bir ayda 5 birleim gn oturumlara katlmayan vekil ise, Meclis Bakanlk divannca durumun

tespiti ve genel kurulun ye tam saysnn salt ounun kararyla, Siyasi partinin kapatlmasna ilikin dava sonucunda Anayasa Mahkemesinin kapatmaya sz eylem

ve davranlaryla sebep olan vekillerle ilgili kararn resmi gazetede yaynland gn TBMMbakanl durumu meclise sunar ve bilgi verip gereini yapacana ilikin hkm 2010 AnayasaDeiiklii ile kaldrlmtr. 2010 Anayasa deiiklii ile birlikte, partisin temellikapatlmasna neden olma hali milletvekilliinin dren bir sebep deildir.

DME KARARININ DENETMSadece STFA, DEVAMSIZLIK, BADAMAYAN TE ISRAR hallerinde karardan sonra 7 gn

iinde ilgili milletvekili veya dier bir milletvekili Anayasa kanun veya itzk hkmlerine aykrlkiddiasyla iptal iin Anayasa Mahkemesine bavurabilir.Anayasa Mahkemesi iptal istemini 15 gn iinde kesin karar balar.

Mecliste siyasi partilerin dokunulmazlkla ilgili oylamalarda meclis gruplarnda grmeyapp karar alamazlar.( siyasi saik etkisi kaldrlmak istenmitir).

T.B.M.M. MECLS BAKANLIIBakanlk Divan; meclis bakan, bakan vekilleri, katip yeler ve idare amirlerinden oluur.

Siyasi partiler meclis bakanl iin aday gsteremezler. Meclis Bakanl seiminde:- lk iki oylamada TBMM nin 2/3 ounluu aranr,- nc oylamada TBMM nin salt ounluu- Drdnc oylama nc turda en ok oy alan aday arasnda yaplren fazla oy alan seilir.

Meclis toplannca 5 gn iinde gizli oylama ile seim yaplr ve 10 gn iinde tamamlanr.Trkiye Byk Millet Meclisi Bakanlk Divan iin, bir yasama dneminde iki seim yaplr.

lk seilenlerin grev sresi iki yldr, ikinci devre iin seilenlerin grev sresi ise o yasamadneminin sonuna kadar devam eder.

Meclis Bakan; kendi partilerinin grmelerine katlamaz, katld oturumlarda oy kullanamazlar.Grevleri;

25


26/50

Cumhurbakanna vekalet etmek, Tatilde 1/5 TBMM istei ile veya kendiliinden olaanst toplantya armak, Geici Bakanlar Kurulu iin siyasi partilerden ye tesbiti, Cumhurbakan seimin yenilenmesine karar vermesi halinde kendisine fikir belirtmek,

Mecliste Siyasi Parti Gruplar;Siyasi parti gruplar en az 20 milletvekilinden oluur.

Siyasi parti gruplar u alardan nemlidir;- Anayasa Mahkemesine iptal davas amada,- Meclis grmelerinde sz hakk almada,- Geici Bakanlar Kurulu na ye vermede,- Bte komisyonuna ye seiminde,- Bakanlk divan oluumunda,

T.B.M.M yi TATL veya ARA VERME Halinde Olaanst Toplantya arabilecek KLER- TBMM nin 1/5 i ,

- Bakanlar Kurulu,- Meclis Bakan,- Cumhurbakan, Meclisi toplantya arabilir. lgili konu grlmeden tatile devamedilemez.

Meclis EN OK 3 AY TATL YAPAR. almalarna 15 gn gememek zere ara verebilir.TBMM her yl ekim aynn ilk gn TBMM kendiliinden toplanr.

Toplant Yeter Says;Meclis BTN VE LEMLERNDE ye tam saysnn 1/3 (184) ile toplanr (2007

Deiiklii )

Karar yeter says;Anayasa da aksi belirtilmedike; toplantya katlanlarn salt ounluuyla karar alnr fakat bu

say TBMM ni nn bir fazlasndan -139 dan- az olamaz.

ANAYASA GRE ZEL KARAR YETER SAYISI ARANAN HALLER1. Anayasa deiiklii iki tr oran vardr 2/3,3/52. Meclis Bakan seiminde ilk iki turda 2/3, nc turda salt ounluk, drdnc turda nc turda en

ok oyu alan iki aday ierisinden EN FAZLA oyu alan aday.

- Gvenoyu, (greve balamak iin katlanlarn salt ounluu ( adi ounluk )- grev srasnda iseTBMM nin salt ounluu

Anayasa koyucu hkmetlerin kurulmasn kolaylatrrken gvensizlik oyuyla yklmasn zorlatrmtr.

3. Yce divan a sevk TBMM nin salt ounluu,4. Bakann gvensizlik oyu TBMM nin salt ounluu,5. Cumhurbakannn vatan ihanet itham ile yce divana sevkinde TBMM nin 4/56. Genel ve zel afta TBMM nin 3/57. TBMM Kamu Ba Denetisi Seimi (lk iki oylamada ye tamsaysnn te iki ve nc oylamada ye

tamsaysnn salt ounluu aranr. nc oylamada salt ounluk salanamazsa, bu oylamada en okoy alan iki aday iin drdnc oylama yaplr; drdnc oylamada en fazla oy alan aday seilmi olur.)

8. Anayasa Mahkemesine ye seimi (Trkiye Byk Millet Meclisinde yaplacak bu seimde, her boyelik iin ilk oylamada ye tam saysnn te iki ve ikinci oylamada ye tam saysnn salt ounluuaranr. kinci oylamada salt ounluk salanamazsa, bu oylamada en ok oy alan iki aday iin ncoylama yaplr; nc oylamada en fazla oy alan aday ye seilmi olur.)

OYLAMALAR: Ak kapal gizli ve iaret oylamas ile yaplr.Beyaz, olumlu- Yeil, ekimser -Krmz, red

26


27/50

En az 15 yenin teklifiyle ak yaplmas zorunludur en az 20 millet vekilinin istemesi halindeise gizli oylamaya genel kurul karar verir. 5 ye ayaa kalkarak teklif ederse taraf tarafa saym yaplr.

TBMM NN GZL OY LE YAPILMASI ZORUNLU OLAN YASAMA LEMLER1- Anayasa Deiikliklerinde maddelerin ve tmnn kabul edilmesi2- Meclis Bakann semek3- Meclis soruturmas alp almayacana karar vermek (2001 Yl Anayasa deiiklii)

4- Yce Divan a sevk iin yaplan oylama (2001 yl Anayasa Deiiklii)5- yelikle badamayan grevde srar nedeniyle milletvekilliinin drlmesi6- Anayasa Mahkemesine ye seme (3 ye seimi)7- Kamu Badenetisinin (Ombudsman) seimi.8- Saytay Bakannn ve Saytay yelerinin seimi.

BTE ve KESN HESAPBtenin hazrlanmas ve uygulanmas

Devletin ve kamu iktisad teebbsleri dndaki kamu tzelkiilerinin harcamalar, yllk btelerleyaplr. Mali yl balangc ile merkezi ynetim btesinin hazrlanmas, uygulanmas ve kontrol kanunladzenlenir.

Bte kanununa, bte ile ilgili hkmler dnda hibir hkm konulamaz.

Btenin Grlmesi

Bakanlar Kurulu, merkezi ynetim bte tasars ile mill bte tahminlerini gsteren raporu, mal ylbandan en az yetmibe gn nce, Trkiye Byk Millet Meclisine sunar.

Bte tasarlar ve rapor, krk yeden kurulu Bte Komisyonunda incelenir. Bu komisyonunkuruluunda, iktidar grubuna veya gruplarna en az yirmibe ye verilmek art ile, siyas parti gruplarnn ve

bamszlarn oranlarna gre temsili gz nnde tutulur.

Bte Komisyonunun ellibe gn iinde kabul edecei metin, Trkiye Byk Millet Meclisindegrlr ve mal yl bana kadar karara balanr.

Trkiye Byk Millet Meclisi yeleri, Genel Kurulda, kamu idarebteleri hakknda dncelerini, herbtenin tm zerindeki grmeler srasnda aklarlar; blmler ve deiiklik nergeleri, zerinde ayrcagrme yaplmakszn okunur ve oylanr.

Trkiye Byk Millet Meclisi yeleri, bte kanunu tasarlarnn Genel Kurulda grlmesisrasnda, gider artrc veya gelirleri azaltc nerilerde bulunamazlar.

Btelerde Deiiklik Yaplabilme Esaslar

Merkezi ynetim btesiyle verilen denek, harcanabilecek miktarn snrn gsterir.Harcanabilecek miktar snrnn Bakanlar Kurulu kararyla alabileceine dair btelere hkmkonulamaz. Bakanlar Kuruluna kanun hkmnde kararname ile btede deiiklik yapmak yetkisiverilemez. Car yl btesindeki denek artn ngren deiiklik tasarlarnda ve car ve ileriki yl

btelerine mal yk getirecek nitelikteki kanun tasar ve tekliflerinde, belirtilen giderleri karlayabilecekmal kaynak gsterilmesi zorunludur.

Bte kanunlar Cumhurbakan tarafndan VETO EDLEMEZ. Ancak Bte Kanunlar dadier kanunlar gibi ANAYASA MAHKEMES DENETMNE tabidir.

Btenin TBMM tarafndan kabul edilmemesi hkmetin istifa ettii anlamna gelmez. Ancakhkmet kendiliinden ekilmez ise bir GENSORU ile drlebilir.

Btenin denetimi ( harcamalarn bteye uygunluu ) TBMM adna SAYITAY tarafndanyerine getirilir. Saytay Bakan ve yelerini TBMM gizli oy ile seer. Ancak bu hkm Anayasa dadeil Saytay Kanununda yer almaktadr !!!

KESNHESAP KANUNU

Kesinhesap kanunu tasarlar, kanunda daha ksa bir sre kabul edilmemi ise, ilgili olduklar mal yln

sonundan balayarak, en ge yedi ay sonra, Bakanlar Kurulunca Trkiye Byk Millet Meclisine sunulur.Saytay, genel uygunluk bildirimini, ilikin olduu kesinhesap kanunu tasarsnn verilmesinden

balayarak en ge yetmibe gn iinde Trkiye Byk Millet Meclisine sunar.

27


28/50

Kesinhesap kanunu tasars, yeni yl bte kanunu tasarsyla birlikte Bte Komisyonugndemine alnr. Bte Komisyonu, bte kanunu tasarsyla kesinhesap kanunu tasarsn Genel Kurula

birlikte sunar, Genel Kurul, kesinhesap kanunu tasarsn, yeni yl bte kanunu tasarsyla berabergrerek karara balar.

Kesinhesap kanunu tasars ve genel uygunluk bildiriminin Trkiye Byk Millet Meclisineverilmi olmas, ilgili yla ait Saytayca sonulandrlamam denetim ve hesap yarglamasn nlemez

ve bunlarn karara baland anlamna gelmez.

TBMM nin YETKLER Kanun koymak, kaldrmak, deitirmek, Bte, kesin hesap kanunu yapmak, Milletleraras anlamalar onaylamay uygun bulmak, TBMM nin 3/5 ile zel ve genel affa karar vermek, Hkmetin denetimi,

Yurt dna Asker gnderilmesine karar verme, ( Normal karar yeter says ile karar verilir. )Meclis toplank deilse Cumhurbakan karar verir.Kanunlarn teklif edilmesi ve grlmesi

Kanun tasar ve tekliflerinin Trkiye Byk Millet Meclisinde grlme usul ve esaslar tzkledzenlenir.

Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir. Bakanlar Kurulunun teklifineTASARI ad verilir. Ancak Bakanlar Kurulu Anayasa Deiiklii hakknda TASARIHAZIRLAYAMAZ. Anayasa Deiiklikleri mutlak surette TEKLF eklinde olmaldr.

Kanun Teklifi reddedilirse 1 gemeden tekrar meclis gndemine getirilemez ve bir yasamdneminde kanunlaamayan teklifler KADK olur.Kanunlarn Cumhurbakannca Yaymlanmas

Cumhurbakan, Trkiye Byk Millet Meclisince kabul edilen kanunlar onbe gn iinde yaymlar.Kanunlar ONAYLANMAZLAR. Kanun teklifi TBMM Genel Kurulunda kabul edildii andaKANUNLAIR. Cumhurbakan onaylama deil YAYIMLAMA yetkisine sahiptir.

Yaymlanmasn ksmen veya tamamen uygun bulmad kanunlar, bir daha grlmek zere,bu hususta gsterdii gereke ile birlikte ayn sre iinde, Trkiye Byk Millet Meclisine gerignderir. Cumhurbakan ksmen uygun bulmasa bile TAMAMEN geri gnderir.

Cumhurbakannca ksmen uygun bulunmama durumunda, Trkiye Byk Millet Meclisi sadece uygunbulunmayan maddeleri grebilir.

Trkiye Byk Millet Meclisi, geri gnderilen kanunu aynen kabul ederse, kanun Cumhurbakanncayaymlanr; Meclis, geri gnderilen kanunda yeni bir deiiklik yaparsa, Cumhurbakan deitirilen kanunu

tekrar Meclise geri gnderebilir.

TBMM nin YRTMEY DENETLEME YOLLARISoru, gensoru, meclis aratrmas, meclis grmesi, genel grme yoluyla meclis denetim

yapar.

SORUKsa gerekesiz kiisel olmayan, zel hayat ilgilendirmeyen baka kaynaktan kolayca

renilemeyen bir konuya ilikin 100 kelimeyi gememek kaydyla ilgili milletvekili veya bakan tarafndancevaplandrlmas isteiyle meclise verilen sorulardr.

birleimde cevaplandrlmayan sorular yazl soruya evrilir.Szl sorular, 1 AY ierisinde; Yazl sorular ise 15 gnde cevaplandrlmaldr.

GENEL GRMEToplum ve devlet faaliyetleriyle ilgili bir konunun genel kurulda grlmesidir. Siyasi Parti gruplar

veya en az 20 milletvekilinin istemiyle olur.( ilk imza sahibi veya onun gsterdii vekil istemi yapar)

28


29/50

MECLS ARATIRMASIBelli bir konuda bilgi edinmek iin yaplan incelemedir. Hkmet, siyasi parti gruplar veya en az 20

milletvekili isteyebilir.MECLS SORUTURMASI

Babakan veya bakanlarn grevleriyle ilgili cezai sorumluluklarnn aratrlmasn salar. TBMM nin1/10 unun kararyla teklif edilir.

Genel kurul gizli oyla soruturmay karara balar ve istem kabul edilince rapor2 ayda tamamlanr eer

tamamlanamazsa yeni bir 2 aylk kesin sre verilir. Rapor bakanla verilir ve 10 gnde datlr ve 10gn iinde grlr ve yce divan a sevk edilir TBMM nin salt ounluuyla sevk karar verilir.( gizlioy)

Yasama dnemi bitse ve seimler yenilense bile Meclis Soruturmas dmez. Ancak, soru, gensoru, genel grme ve meclis aratrmalar der.

Meclisteki siyasi parti gruplarnda meclis soruturmasyla ilgili grme yaplamaz ve kararalnamaz.

Yce divana gnderilen bakan bakanlktan DER.Babakan yce divana gnderilirse hkmet STFA ETM SAYILIR.

GENSORUHkmetin veya bir bakann SYAS SORUMLULUUNU GEREKTRR. En az bir siyasi parti

grubu adna 20 milletvekilinin imzasyla istenir.neri; 3 gn iinde baslp datlr 10 gnde gndeme alnp alnmayacana karar verilir.

nerge grmelerinden 1 tam gn gemeden oylama yaplamaz. Yalnz gvensizlik oylar saylr.TBMM nin salt ounluu ile karar verilir.

Gensoru grmelerine program mecliste okunduktan 48 saat sonra balanr. Bu vekillerin daha iyidnp karar vermesi iin bir tr Serinleme Sresidir.

Grevde iken gvenoyu istemek gven istemidir. stem okunduktan 1 tam gngemedike oylamaya geilemez.( serinleme sresi ) Grevde iken gvenoyu istemi ancak TBMM ye tamsaysnn SALTOUNLUUNUN oyuyla kabul edilirse hkmete gven oyu verilmemi saylr.( 82Anayasas hkmetlerin kuruluunu balangtaki gvenoyunu toplantya katlanlarn

ounluunu, karar yeter says ararken hkmetin grev srasnda gvenoyu isteminde 2/3gibi nitelikli bir ounluu aramas onun hkmet kurmay kolaylatrdnn gstergesidir.nk 1980 ihtilalini oluturan sebeplerden biriside uzun sre istikrarl hkmetler ( hkmetler)kurulamamasdr.1982 Anayasas hkmetin greve balarken almas gereken gvenoyu iin her hangi bir

ounluk ngrm

3-anayasa ders notu

Documents