5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

1/40

Nepszeri i pszicholoeiaEzt a konyvet a Po ldon el6 valam enny i sziil6n ek , nagyszu lonek es

k is gy er me ke kk el f og la lk oz o s za ke mb er ne k e l k e ll o lv as ni a, e s a k ic si ny ek n ev el es en ekgyakor la taban a b e nn e f o gl al ta k at k o v et k ez e te s en m eg ke l l val6sitania .

A zt tud juk , h ogy msn ny tre fo nto s m in de n n em ze t s zam ar a a te het se ge k fe lfe de ze-s e, go nd oz as a es ta rn ogat zs a, d e a zt m ar s ajn os k ev es be t ud juk , h ogy h ogy an k ele tk e-z ik a tehe tseg , a ta len tum. Vannak f e lt e te l ez e se k , . h tp o te z ts e k" a r ro l , h ogy a z se ni eg y-s ze nie n c sak s zule tik . A zo nb an M as ar u I buk a ,,3 e ve s k or uta n m ar k es 6" c ir mi k on yv e-b 61 m as d er ul ki, m egp ed ig a z, h ogy a te he ts eg, a z se ni n em s zule tik , h an em a zz a v ali k,A s ze rz 6 a zt a ll it ja , h og y- a g ye rm ek et s z u le t e se p i ll a n a ta t o l m e gf el el 6e n k e ll n e ve ln i,- a gy erm ek e sz be li k ep ess egein ek fe jlc de se he z a k uI cs el ete ne k e ls6 e ve ib en , v agy isa z a gy s ej te k f ej lo d es en ek i do s za ka ba n s ze rz et t s ze m el ye s t ap as zt al at ai ,

- e gy et le n g ye rm ek s em s zi il et ik z se ni ne k e s e gy ik s em b ut an ak , k or la to lt na k,- m ind en az agy me g fe le l o s e rk e n te s et d l e s f e jl o de s i f ok a t6 1 f ii gg a g ye rm e k e le tenekm e gh a ta ro z ot t e v ei be n ,

- ez a legfo nto sabb peri6d us a s z ul e te s to l 3 eves kor tg tart.B pp en e bb en a z i d 6s zak ba n, v agy is a gy err nek e ls e e ve ib en sz uk se ge s a m in de n

p er ce t k ih as zn al o f og la lk oz ta ta s, a z " er te lm es " s zi go r e s a s ze re te tt 61 a th at ot t g ye ng ed -s eg . A m ik or m ar o na ll oa n kezd f ej l6 d ni , a k ko r v a li k f o nt os sa , szuksegesse a z 6 a k ar at a-n ak , e go ja na k f ok o za to s e rv en ye si te se , e s a s zi i1 6k , n ev el 6k e z i ra nt i m el ys eg es t is zt e-le te .

M a sa ru I bu ka e gy sz en ie n a g ye rm ek n ev el es en ek , t an it as an ak m o ds ze re t j av as ol -[ a m eg va lt oz ta tn i, n em p ed ig a nn ak t ar ta lm i kerdese i t ,

H ig gy ii nk a s ze rz dn ek , a ki n em e lm el et i p ed ag 6g us , v ag f g ye rm ek ps zi ch o l6 gu s,d e z sen iali s n ev elc , m en ed zs er, a id 7 00 d olla rra l a zse be be n le tre ho zta a "S ON Y" c e ge te s e gy ik e an nak a z e ls 6 h aro m n ev es e gy en ts egn ek , ak ik a ro rn ok ba n h ev er6 , re me ny -vesz te t r japan t a v il ag v ez et 6 n ag yh at al ma va t et te k.

p ro f. d r. T o ro k S z il ve sz te ra Magy ar I e rr n es z et gy o gya s zo ke s E l et re fo r me re k T u do m an y os

E g ye su le te n ek e ln o ke

Foqyaszt- 1 1 1 1 -1 I I I I I I I I I I I I I I I I I I I I i l i l i5 998219 304086

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

2/40

Tartalomjegyzek

E16sz6 a m agyar k iadashoz 5A szerzd eloszava 7I. resz - A gyerm ek po tencia lis Iehetdsegei., 9

1 . A z ovodaban mar k e s o 92 . M ire kepes a kisgyerm ek? 13

II. resz - A korai tapaszta la tok hatasa 22III. resz - M i hasznos a k icsinek? 29I V . resz - A neveles elvei 45

1 . Osztonzes es torekves a rendre 452 . A jellem fejlesztese csecsem 6korban 533. A lko tas es keszseg 59

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

3/40

El6sz6 a m agyar kiadashoz

V alam en ny ien buszk ek vagyunk azo kra a m agyarok ra :- ak ik 1000 eves hazank joh ire t noveltek , novelik itthon es a nagyvilagban ,- ak ike t a nem zet es a v ilag nepei erderne ik a lapjan ism ernek es e lism ernek ,- ak ik a nem zet es az em beriseg haladasa t m aradand6 alko tasokkal segi te t tek ,

A statisztikak igazo ljak , ho gy az orszag Iako ssaganak le lekszam ah oz v iszo -nyi tva . nagyha ta lom ' ' vagyunk a tudom anyok , a rm ivesze tek , a spo rt es az e le tsok m as te rule ten,

M indenkiben jogosan m erulhe t fel a kerdes: m i a titk a ennek a fo lyam at-nak ? L eh et-e , tud juk -e befo lyaso ln i a k iva losagok , a .zsen ik " m egje lenese t, vagyez egy spon tan fo lyam at? A zt tud juk , hogy m ennyire fon to s m inden nem zetszam ara a tehe tsegek fe lfedezese , gondozasa es tam ogatasa , de azt m ar sa jnoskevesbe tud juk , hogy hogyan keletkezik a tehe tseg, a ta len tum . V annak fe lte te -Iezesek , .Iiipo tez isek" arro l, hogy a zsen i egyszen ien csak szule tik . A zonbanM asaru Ibuka ,,3 eves ko r utan m ar keso" c irm l konyvebol m as derul k i, rnegpe-dig az , hogy a tehetseg, a zsen i nem szule tik , hanem azza va lik .

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

4/40

"S O NY " ce ge t e s e gy ik e a nn ak a z e ls 6 h ar em n ev es e gy en is eg ne k, a ki k a r om o k-b a n h ev e r6 , rernenyvesztettjapant a v i la g v e z et 6 n agy h a ta lmava tettek, MasaruI bu ka n em cs ak i r e s s z6 n ok o l, j el en le g i s t e v ek en y en el I ga zga t 6j a k e t v i la ghi n l,a lta la a la pito tt sz erv ez etn ek , a M ac urn ata ha ba n ta la lh ato .K ora i P ejle sz te s"E gy esule re ne k e s a .T ale ntum ke pz es i T ars as agn ak ", m ely ek re ve n e ve nte s oks za z k is ko ni g ye rm e k k ap f ej l6 de si I eh et os eg et a k on yv be n re sz le te se n i sm e rt e-t et t p ro gr am a la pj an .

G l en D owman na l, a z em be r p ot en c ta li s J eh e tc se ge in ek f ej le sz te se v el f og la l-k oz 6 i nt ez et i ga zg at oj av al ( Ph il ad el ph ia , U S A) e g yu tt h is ze m , h og y e z a z e gy ikl eg fo nt os ab b k o ny v, am it y a la h a i s m e gi rt ak .

H is ze m , h og y e zt a k on yv et a F ol de n e l6 v al am e nn yi s zu lo ne k ( na gy sz ul o-n ek ) e s a k is gy er me ke kk el f og la lk oz 6 s za ke m be re kn ek e l k el l o lv as ni , e s a k ic si -n ye k n ev ele se ne k gy ak orla ta ba n a b en ne fo gla lta ka t k ov etk ez ete se n m eg k elIval6sitan i.

G ye rm e ke in k e s n em z et un k j ov 6j e sz empon t j i bo l e l n e fe le jtse k: "A H A R-MADIKELETEVUTAN M A R ELKESTUNK! "S ok z se ni al is u t6 do t k iv an

M'~~~p ro f. d r. T o ro k S z il ve sz te ra Magya r Te rmesze tgyogya szoke s E le tr ef or m er ek T u do m an y o s

Egy es u le t en e k e l n ok eBuda pe st , 2 00 1 . t av a sz a n

6

A s ze rz 6 e 16 sz av a

O sid ck 6 ta ugy ta rtja k, h og y a k ie me lk ed 6 te he ts eg m in de ne k e l6 tt o ro k-Io tt , a t er rn es ze t s ze sz el ye to l fu gg 6 d ol og . A m ik or a rr ol b es ze ln ek , h og y M o za rth are m e ve se n a dta e ls6 k on ce rtje t, v agy h ogy J oh n S tu art M ill u gy an ily en id 6-s en k la ss zi ku s i ro da lm a t o lv as ot t l at in ul , l eg to bb en k on ny en o da ve ti k: . Pe rs ze ,h is z 6 k z se ni k" .U g ya n ak k or M o z ar t e s M i ll k o r ai e le te v ei ne k r es zl et es e lem z es ek or k id e ru l,h og y a pa ik , a k ik k iem e lk e d6 s ze rn e ly is eg ge a k ar ta k f ar ag ni g ye rr ne ku ke t, s zi go -nian n eve ltek 6 ket. F eltete lez em , hogy sem M ozart, se m M ill nem sz ule tettz se ni k v ol ta k , t eh e rs eg uk a n na k k o sz o nh e to en b o nt ak o zh a to tt k i t el je ss eg eb e n,h ogy k ora i gy erm ek ko ruk t6 1 k ez dv e m egfe le l6 k orn ye ze tb en e lte k e s k in in dk epz e s ben r e sz e su lt e k,

M in de z fo rd itv a is ig az - h a a z ujs zulo tte t k ez de tto l fo gv a te rm esz ete to lta vo l a llo , id eg en k orn ye ze tb en n ev elik - a k eso bb ie kb en s em le sz le he to se ge an o rr na li s f ej le tt se g e le re se re . L e gm e gg y6 z6 b b p el da ]a e nn e k a . fa rk a s- la ny o k" ,A m ala e s K am ala to rte ne te a kik et a z 1 92 0-a s e ve kb en ta la lt m eg e gy K alk utta -t 61 ( In di a) d el ny ug at ra e s6 b ar la ng ba n e gy m i ss zi on ar iu s e s a fe le se ge . O k m in -d en e ro fe sz ite st m egte tte k a ze rt, h ogy a fa rk as ok a lt al n ev elt gy erm ek ek ne ke m be ri fo rm a t a dj an ak , d e m i nd en e ro fe sz it es uk h ia ba va lo na k b iz on yu lt .

K o nn yt i m a ga to l e rt et od on ek v en ni , h og y a z e m be r u t6 dj a - e m be r, a f ark a-s e - fa rk as . A zo nb an e ze kn el a k is la ny ok na l a z e mb eri k orn ye ze tb en is m egm a-ra dtak a farkasszokasok", M in de bb ol a z k ov et ke zi k, h og y a k ic si ny ek s za m ar amindeneke ld t t a szuletes utani kepzes es a ko rnyezet hata rozza m eg, m ivev aln ak - e mb erre v agy fa rk as s a!

E lgo nd olk od va e ze ke n a pe ld ak on e gy erte lm uv e v alik , h ogy m ily en n ag ym erte kb en b efo ly aso l]a a z ujs zu lo tt e le te t a k ep ze s e s a k orn ye ze t. E z a pro ble -m a nem csak a z e gyes gye rm eke k ele tebe n bir nagy je len tc se ggel, h ane m a ze ge sz e rn be ri se g e ge sz se ge t e s b ol do gs ag at b efo ly as ol ]a , E ze rt f og la lk oz ta m1 96 9-b en a .K ora i F ejl es zte s" ja pa n e gy esule te ne k m ega la ptta sa va l. J ap an e sk ul fo ld i t ud 6s ok g yu lt ek o ss ze a z er t, h og y k is er le ti o sz ta ly o kb a n t an ulm an yo z -z a k, e lem e zz ek e s e lt er je ss ze k d r. S in ic h i S u zu ki k is gy e rm e k ek h e ge d ut an it .a sa -b an k ife jle sz te tt m od sz ere t, m ely a bb an a z id 6b en a z e ge sz v ila go n n agy VlSSZ-h an go t k e lt e tt .

7

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

5/40

A h ~g y e l6 re ha la dt un k m u nk an kb an , v tl ag os s v al t s za m un kr a, h og y m e ny -n ~l.~ ~k aro s a gy errn ek ek n ev ele se nc k tra di ci on al ts m 6 ds ze re . A lta la ba n u gyv ~I J~ k:,h og ~ ~ ln de nt t ud un k a g ye rm e ke kr 61 , p ed ig a g ye rm e ke k r ea li s I eh et o-s eg e ir ol v a lo J ~b a ~ n a gy o n k e ye s i sm e re tt el r en d el ke z un k , N a gy f ig ye lm e t f or di -t un ~ a rra a k erd es re , h og y m it ta nits un k a h aro rn e ve n fe lul i g ye rm ek ek ne k.P ed :g a m o~ ern k uta ta so ~ s ze rin t, e rre a z e le tk orra a z a gy se jte k pa ly ai m ar 7 0-8 0 ~ -b an k ~a la k~ l~ ak . Mm d ez n em a zt j el en ti -e , h og y e ro fe sz ft es ei nk et a g ye r-m e k i a gy f eJ le sz te s er e h a ro rn e v es k o ri g k e ll m e g te n ni in k ?.. .~ k ora i fe ile sz te s n em a zt je le nti , h ogy a c se cs em 6k fe je t e rd sz ak os an te le -t om ! ,u ~ a ~a ~? k~ ~l e ~ ~ za m ok ka l. A l eg fo nt os ab b - a z u j p ro ba lk oz as ok " id ej e-b en t orte no e lc se gfte se . A ki n ap m in t n ap go nd os ko dik a gy erm e kr6 l _ a lta la -

~ an az a ny a -, ~ s~ erh eti ~~ l, hogy m iko r jon e l ez a z "ido ". E zt a ko ny ve t a zerti rt am , h o gy s e gl ts eg e t n y uj ts ak a z e d es a ny a kn a k.

M a s ar u I bu ka

8

I. reszA gyermek potencialis Iehetosegei

1.Az ovodaban mar kesdValo sz f rn l leg mindanny ian ernlekeznek a rr a i sk o la s eveikbol , h og y a z o sz -

t al yb an v ol t e gy k ul on os en t eh et se ge s t an ul 6, a ki m i nd en l at ha to e ro lk od es n el -k ul le tt o sz ta ly els o, ug ya na kk or m as te ru le te ke n, b arrn en ny ire is i gy ek ez ett,l emar ad t .

A z e n i do m be n t an ar ai nk p el da ul ig y o s zt on o zt ek m i nk e t: . O ko s v a gy , v a g yn em - ez n em o rok olhe td . M in de n a sa ja t e rofe szftese id to l fugg." E s m egis , as ze me ly es ta pa sz ta la to k v ila go sa n m ut at ta k, h og y a k ln in d - m in di g k in in d, ag ye n ge p ed ig m i n di g g ye n ge . U g y t ti nt , h og y a z e rt el er n ( in te ll ek tu s) e le ve m e g-h a ta ro z ot t, M i t l e h et k e zd e ni e z ze l a z e ll en tm o n da ss a l?

A rra a k ov etk ez te te sre ju to tta m , h ogy a z e mb er k ep es se ge i e s je lle m e n ema s zu le te st dl f og va a do tt , h an em n ag yr es zt e le te ne k e gy m e gh at ar oz ot t i d6 sz a-k ab an a la ku l k i. R e ge n v it az na k a zo n, h og y a z e m be rt a z o ro kl ot t t ul aj do ns ag okte sz ik o ly an na a mily en , va gy a ke pze s es a ne veles , am elyb en resz esul. A m ain ap ig e gy et le n t ob be v ag y k ev es be m e gg yo zd t eo ria se m tu do tt po nto t te nn i ev i ta k v eger e .

vegul i s e gy re sz t a z a gy fi zi ol 6g ia i k ut at as ok e re dm e ny ei , m a sr es zt a g ye r-m e kp sz ic ho l6 gi a b eb iz on yi to tt a, h og y a g ye rm e k e sz be li f ej le tt se ge ne k k ul cs ata z e le t e ls 6 h ar em e ve ne k t ap as zt al at ai a dj ak , h is z e n e z a z a gy se jt ek k ia la ku la -s an ak i do sz ak a. E gy et le n g ye rm e k s em s zu le ti k z se ni ne k, v ag y b ut an ak . M i nd ena z a gy na k a m e gh at ar oz o e ve kb en t or te no s ti m ul ac io ja to l e s f ej lo de si u te m et olfu gg , E z a s zu le te std l h ar orn ev es k orig te rje do i do sz ak . A z o v od ab an m a r k esoneveln i.Barki lehetj6 tanulo - minden a tanitas modszeretdl fiiggA z o lv as ob an fe lm eru lh et, h ogy m ie rt p on t e n, e gy m ern ok , j ele nle g e gy ta rs a-s ag v ez et6 je fo gla lk oz om a z e m be r k ora i fe jle sz te se ne k k erd es eiv el , A z o ko kre sz be n .ra rs ad alrru ak ": e nge m e gy alta la n n em h ag y h id ege n a m ai fia ta lo klaz ada sa, e s m agam nak is fe lte sze m a k erde st: m enn yibe n felelo s a m od erno kt at as a ze rt , h og y e ze k a f ia ta l e m be re k e le ge de tl en ek a z e le tu kk el . Szernelyesin di te ko m i s v an - sa ja t g ye rm ek em i s e lm a ra dt a s ze lle mi fe jlo de sb en .

9

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

6/40

Am fg k ic si v olt, e sz em be s em juto tt, h ogy e gy ily en e lte re se kk el sz ule te ttgy erm ek n orm alisan k epzett ern berre fe jl6 dhet, m eg ak ko r sem , h a ro gton as zu le te st ol j 61 o k ta tj uk . S z em em e t d r . S h in ic h i S uz uk i n y it ot ta f el , a k i a zt m o n dt a:"nin es elm arad ott gyerm ek - m in den a t a ni ta s m o d s ze re t ol f ug g" . Am i ko r e 1 6-s zo r m e gl at ta m , h og y m i ly en k im a ga sl 6 e re dm e ny ek re k ep es d r. S uz uk i " te he t-se gn ev elo " m od sz ere a k isgy erm ek ek h ege duta nf ta sa ba n, n agy on sa jn alta m,h og y m in t szulc n em a lk alm az ha tta m e zt an na k i d ej e n s a ja t g y er m e k em n e l

Am ik or e lo sz or f og la lk oz ta m a z e gy et em is ta k la za da sa va l, r ne ly en e lg on -d olk od ta m a k ep ze s je le nto sege n e s m egpr ob alta m m ege rte nl, m ie rt sz ul a m ir en ds ze ru nk e nn yi a gr es sz iv it as t e s e le ge de tle ns eg et . K ez de tb en u gy v el te rn ,h ogy en nek az agresszivirasnak a gy okerei az egyetem i kepzesb ol ered nek .E lm ely ed ve a k er de sb en m ege rte tte m, h ogy e z a p ro ble ma m ar a k oz ep isk ola -b an is je lle mz 6. E zuta n a kozep e s a lt al an os i sk ola t v iz sg alv a a rr a a k ov et ke zt e-tesre juto tta m, h ogy m ar a z ovodaban is k eso a gy er me kr e h atn i. E s e z a go nd o-la t var a t lanul e gy b ee se tt a zz al , a m iv e l d r. S uz uk i es ko l l ega i fog la lkoz tak .

D r. S u zuk i m a r 3 0 e ve gy ak or olj a e gy ed ula ll o m o ds ze re t. A d dig a z a ls 6b b e sf e l sobb o s zt a ly o kb an h a gyo r na nyo s tan itasi m6d sz er ek e t a lk a lm a zv a o k ta to tt .F el ta rt a, h og y a t eh ets eg es e s k ev es be t eh et se ge s gy er m ek ek k oz ot ti k ulo nb se ga f el so bb o sz ta ly ok ba n r en dk iv ul n ag y, e ze rt h at ar oz ta e l, h og y m e gp ro ba l a f ia -t al ab b k o ro sz ta ly o kk al f og la lk o zn i, a zt an p ed ig a l eg ki se b be kk e l- f ol yam at os ancsokken tv e a t an i tando gyermekek eletkorat, D r . S uz uk i h e ge d ul ni t a ni tj a ag ye rm e ke ke t, m iv el 0 m a ga h eg ed ti rm i ve sz . Am ik or m e ge rt ett em , h og y ug ya n-e zt a m 6d sz ert s ik ere se n le he t a lk alm az ni a z o k ta ta s b a rr n el y t e ru le t en , e l ha t a-r oz ta m , h o gy k omol ya b ba n f o go k f og la lk o zn i a . ko ra i f ej le sz te s" p ro b lem aj av al ,A koraifejlesztes celja nem zsenik neuelese

G y ak ra n r ne gk er de zn ek , s egf ti -e a k or ai f ejl es zt es a z se ni k n ev el es et r v al a-s zom : "N em ! ". A k o ra i f ej le sz te s e gy e tl en c el ja , h o gy a g ye rm e k ne k o ly a n k ep ze stb tz to sit su nk , a m i a lt al f ejl et t e ss ze l e s e ge sz se ge s t es tt el r en de lk ez ik , v ala m in tg on do lk od 6 e s j 6e rz es u l en ny e v ali k.

M in de n e m be r, a ki ne k n in es t es ti f og ya te ko ss ag a, n ag yj ab ol e gy en l6 e se ly -ly el s zul et ik , A gy er m ek ek c so po rt os ft as a o ko sa kr a e s b u ta k ra , f el en ke kr e e sa gr es sz fv ek re c sa kis a n ev el es k ov et ke zm e ny e. B ar rn ely gy er m ek , a ki e pp i de je -be n kap]a m eg m in dazt am ire szuksege v an - go nd ol ko d6 es eros jellerrni em -ber r e f o g v a ln i .

V e le rn en ye rn s ze ri nt a k or ai f ej le sz te s a la pv et o c el ja - a gy er m ek h atr an yo sh ely zetbe k eruln enek m egelozese . A gy erm ekk el nem azert h allgattatn ak j610

z en et , n em a ze rt t an it ja k h ege du ln i, h og y k im a ga sl 6 z en es zt n ev el je ne k b elo le .I de ge n n ye lv re s em a ze rt t an it ja k, h og y z se ni al is n ye lv es zt f ar ag ja na k b elc le ,vagy eppen e gy " j6 " ovodar a , vagy a l ta l an o s i sk o la r a k e sz i ts e k t el . A l eg f on t o-s ab b : k if ej le sz te n i a g ye rm e k be n s a j a t, r e a li s a n megval6sfthat6 l eh e to sege in ekh a ta r ta l an v o lt a t, hogy eza l ta l a v t la g ba n r n in e l o r om te l ib b , t a rt a lma s abb e le te telhessen,Az ember-gyermekfejletlensege egyben hatalmas potencitilislehettisegeinek bizonyiteka

I l g y g on d ol om , h o gy a k o ra i f ej le sz te s a z u js zu lo tt k o rl at la n k e pe ss eg ei ne kk ih aszna lasa t jelenti.

T er rn es ze re se n e gy i ijs zul ot t n ag yo n e le se tt , d e e pp en e le se tts ege m ia tt f ej -l od es en ek p ot en ci al is l eh eto se ge i h at al ma sa k. A z e m be r g ye rm e ke le ny ege se nf ej le tl en eb bu l j on v ila gr a, m in t a z a ll ato k k ic si ny ei : c sa k o rd it an i e s s zo pn i k e-p es . A z a ll at ok u t6 da i (peldaul a k uty ae , a m ajo rn e v agy a lo e) m ar sz ule te sukuta n tud na k m asz ni, k apa sz ko dn i, s ot a zo nn al la bra is a lln ak e s j irn ak . A z oo l6 -g us ok s ze ri nt a z u js zu lo tt g ye rm e k 1 0- 11 h 6n ap pa l v an e lm a ra dv a a f ej lo de sb ena z a ll at ok k ic sin ye ih ez k ep es t, e nn ek e gy ik o ka a z e m be r k ie gy en es ed et t j ar as a-b 61 ered . A z em ber k et lab ra allasa 6 ta m ar n em tudja m agzata t an nak teljesk if ej lo de se ig m e he be n h or da ni, e ze rt s zul et ik a z t e lj es en e le se tt en , s v il ag ra jo t-t e u ta n k el l m e gta nu ln ia t es te ve l b an ni , E s u gy an fg y t an ulj a m e g a gy a h as zn ala -t at i s. A z a ll at ko ly ok a gy a a s zul et es ko r m a r g ya ko rl at il ag te lj es en k lf ejl od ot t,u gy an ak ko r a z i ijs zu lo tt a gy a e gy u re s l ap ho z h as on la to s. A g ye rm e k te he ts eg ea t t o l fugg, h ogy m i m it i runk e rr e a t is zta p ap fr ra .Az agy szerkezete a harmadik eore alakul ki

O gy ta rtj ik , h og y a z e m be ri a gy k b. e gy rn il li ar d s ejt b6 1 a ll , d e a z uj sz ul ot t-n el e nn ek n agy r esz e m eg n em r mik od ok ep es.

H a o ss ze ha so nl itj uk a z u js zul ot t a gy se jtj ei t a f eln ott ev el , k in in ik , h ogy a za gy f ej lo de se s or an a s ej te k k oz ot t h id ak -n yu lv an yo k f or ma lo dn ak , A z a g ys ejt ekm i nt ha k in y ti jt an a k k e zu ke t e gym a s f el e a ze rt , h o gy e ro se n t am a sz k od h as sa n ake gy m as ra , h og y r ea ga lh as sa na k a k ul sd i nf or m ac io kr a, a m el ye ke t a z e rz ek sz er -veken keresztul k ap na k. E z a fo ly am at n agy on h aso nl6 a hh oz , a mely e gy szami-to gep tran ziszto ra ib an m egy vegb e, A tranziszto ro k on alloan nem k epesekr m ik od ni , c sa k a kk or f un kc io na ln ak s za m ito ge pk en t, h a e gy se ge s r en ds ze rb env a nn a k f og la lv a .

11

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

7/40

A z a z id 6s za k, a mik or a s ejte k k oz otti k ap es ola to k a le ga ktiv ab ba n fe jl6 d-n ek , a sz ule te sto l a gy erm ek h are m e ve s k ora ig ta rt. E bb en a z id 6s za kb an le te -s ul a k ap es ol at ok 7 0-8 0 % -a . An na k f ug gv en ye he n, h og y e ze k m il ye n m e rt ek be nf ej l6 dn ek , n ov ek sz ik a z a gy i k ap ac it as , A z a g y m a r a s zu le te s u ta ni e ls o 6 h 6n aps or an e le ri a fe ln 6t tk or i t el je si td ke pe ss eg en ek 5 0 % -a t, h a ro m e ve s k or ba n p ed ig80 % -a t. T erm esz ete se n e z nem jele nti az t, hogy a gye rm ek agya hare m e vesk or a u ta n n em fe jl 6d ik t ov ab b, d e h ar om e ve s k or ra a la pv et 6e n k if ej l6 di k a z a gyh at so l eb en y e, negy e ve s k or ra p ed ig e bb e a b on yo lu lt r en ds z erb e b ek ap es ol 6-d ik a z a gy h om lo kle be ny ne k n ev ez ett re sz e is .

A z a gy a la pv et 6 k ep es se ge a k ii ls 6 j el ek b ef og ad as a, a zo k k ep pe ( in fo rr na -c io va ) a la ki ta sa e s r og zi te se , ig y a lakul k i a z az alap, a z a kom puter, am elyen ag ye rm e k t ov ab b i i nt el le k tu al is f ej lo d es e a la pu l. O l ya n m a ga ss zi nn l f ej le tt k e pe s-s eg ek , m i nt a g on do lk od as , a z e le ts zu ks eg le te k k ie le gi te se , a z a lk ot as , a k if in o-m u lt e rz es ek , h ar or n e ve s k or u ta n t ov ab b f ej l6 dn ek a z a dd ig k ia la ku lt b az is on .

T eha t, ha hare m eve s ko rig ne m ala kult k i ez a ta rt6san sz ilard baz is - h ia-b av al 6 a zt t an it an i, h og ya n k el l h as zn os it an i. M a s s z 6v al h ia ba a ka ru nk j 6 e re d-m e n ye k et e le rn i r os sz k omp ut er re l.A gyermek fetenksege idegen jelenleteben - bizonyitek afejlodesleheuisegere a kepek (abraaat, kulso, alak, forma, megjelenes, stb.)felismerese teren

S ze re tn em m egm agy ara zn i a "k ep " s z6 k on yv em be n h as zn alt k ulo nl ege ser telmet,A "k ep " s z6 t l eg gy ak ra bb an a . va zl at ", . ke pe lr en de ze s", . mo de ll " e rt el er n-

be n ha szna ljak , E n m aga m ezt a sz6t egy sze lesebb , de spec ialis erte lem benh asz na lo m: a go nd olk od as fo ly am ata na k je lo le se re , m ely ne k s egits eg ev el ag ye rm e ki a gy f el is m eri e s b efo ga dj a a z i nf or ma ci ot , A m ik or a fe ln 6t t e m be r f el -fo gja a z in fo rrn ac io t, fo ke ppe n a lo gik us g on do lk od as k epe ss ege t h as zn alia ,m eg a gyerm ek oszto nos m ege rz eseve l, e gyed ulallo pilla natn yi kepalkotok ep es se ge ve l e l, A f el n6 tt g on do lk od as m od ]a e le rh et et le n a g ye rm e k s za m ar a,e z a fo ly am at n ala e sa k k es ob b a la ku l k i.A le gv ila go sa bb b iz on yite ka e nn ek a k ora i fe lism er6 k epe ss eg ne k, h ogy ae se es em 6 m eg tud ja k ul on bo zte tn i a z e mb ere k a rc at. K ul on os en e rn le ke ze te ss za m om ra a z a e se es em 6 , a ki t e gy g ye rrn ek ko rh az ba n l at ta rn . A z t a ll it ot ta k r 6l a,h og y a li g e gy e ve s k or ab an k ep es v ol t t ob b, m i nt 5 0 e m be rt m e gk ul on bo zt et nt ,S n e m es ak h og y fe li sm e rt e 6 ke t, h an em m in de gy ik ne k k ul on ( gu ny in ev et a do tt .

1 2

,,50 e mbe r" - le het, h ogy n em nin ik sokn ak e z a szam , de m eg egy feln6 tts za m ar a i s n e he z m e gj eg ye zn i 5 0 a re ot e gy e v a la tt . P ro ba lj ak e sa k m e g p on to sa nl ei rn i m i nd en e gy es i sm e ro su k a rc vo na sa it e s k id er ul , h og y m e g t ud ja k- e k ul on -b oz te tn i e gy ik a re ot a m a s ik to l a n al it ik us uton,

A g ye rm e k f el ts m ere si k ep es se ge k b. f el e ve s k or ar a l es z s ze mm el l at ha to -a mik or a fe le nk se g m egje le nik . E z a k ie sin y fe je cs ke m ar m eg tud ja k ulo nb oz -tetn i a z ism er6 s areo kat, pe ldaul az any jae t e s apjae t az ism eretle neto l es e ztk i fe j ez e sr e i s j u tt a tj a .A modern neoeles hiba:kovet el, amikor oaltogatja a "szigorti"es a "mindent lehet" korszakokat

M e g r na is so k ps zie ho l6 gus e s pe da g6 gus - k ul on os en a zo k, a kik et .ha la-d 6n ak " te kin te ne k - h ely te le nitik a k is gy erm ek tu da to s tani tasa t , I l g y velik ,hogy az inform acto boseg karte kony an h at a gyerm ek id egren dszere re , job bin ka bb m aga ra h agy ni e s m ege nge dn i n ek i m in d en t, a mit e sa k a ka r. N ern ely ekm eg m eg is van nak gy6z 6dve a rro l, ho gy e bbe n a k orban a gy erm ek ego ista esm i n d en t e sa k a s aj at o ro m er e c si na l, A z i ly en i de ol og ia k h at as ara a s zu lo k v tl ag -s ze rt e t ud at os an k ov et ik a " h ag yj uk b ek en " e lv et .

U gy an ez ek a s zi il 6k , a m ik or g ye rrn ek ul o vo da ba v ag y i sk ol ab a m e gy , h ir te -l en e lh at ar ol od na k e tt dl a z e lv to l, r og ve st sz igon iva v al na k e s e kk or p ro ba lj akm e g n ev el ni , v al am ir e m e gt an it an i g ye rm e ki ik et . A .kedve s" a ny a k e gy ik p il la -n at ro l a m a si kr a .re t reget tekke" valnak ,

M in de m el le tt , a ho gy a f en ti ek bo l v il ag os an k it ti ni k, m in de nn ek e pp en f or -d it va k el le ne t or te nn ie . P on to sa n a g ye rm e k e ls o e ve ib en k el l f el te tl en ul s zi go -run ak e s ugy an ak ko r k ed ve sn ek is l en ni, a mik or pe dig o na llo an k ez d fe jl 6d ni,a kk or k el l tisz te le tb en ta rta ni a ka ra ta t, "E nje t". P on to sa bb an fo ga lm az va , asz ii1 6i b efo ly as na k b e k ell fe je z6 dn ie a z o vo da ig. A k ora i e le tk orb an v al6 "b en em a va tk oz as ", m a jd a g ye rm e k k es ob bi b ef ol ya so la sa e sa k e ln yo m ja k ib on ta -k oz 6 t eh et se ge t, s 6t e ll en al la st v al t k i.

2.Mire kepes a kisgyermek?Afelnottek "nehez" es "konnyii"fogalmai erthetetleneka gyermekek szamdra

M i f e ln 6t te k v es sz ii k a b at or sa go t a hh oz , h og y m e gh at ar oz zu k p el da ul a zt ,h og y e z a k on yv n il n eh ez e gy gy erm ek ne k, v ag y h ogy a gy erm ek n em tud ja m el-

13

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

8/40

t on e rt ek el ni a k la ss zi ku s m u zs ik at . D e m i a la pj an v on ju k l e e z e ke t a k ov et ke zt e-teseket?

A g y e rm e k ne k , a k i n em r en d el ke z ik p on to s a n k o ru lh a ta ro lt e lk e pz e le s ek k ela rro l, h ogy m i a .nehez" , v agy a "ko nn yli" - a z an go l v agy a ja pa n ny elv ; B ac hz en e]e , v agy a g ye rm ek da lo k; a z e gy ha ngu , m on oto n z en e v ag y a h an go k h ar-r no ni aj a - m i nd en t e gy sz er re k el l m e gi sm e rn ie , s za m ar a m i nd en egyforrnan u] .

A k ov et ke zt et es , a m el ye t a z e rz es ek a la pj an v on un k I e, n em f ii gg a t ud as to l,s ot e lle nk ez 61 eg: a tud as a z e rz es ek g at ja va v alh at . B iz on ya ra s ok an m on dja km a gu kb an , a m ik or e gy h ir es f es tm e ny t m e gn ez ne k: - . Hi sz e z g yo ny on i! '' - , b arig az ab ol n em e rin te tte m e g 6 ke t. E rte ke t c sa k a fe st6 n ev e e s a z a lk ota s pe nz be -lie rte ke a dja s za muk ra . A gy erm e k - e zz el e lle nte tb en - m in dig tis zte ss eg es .C sa k a kk or k ot i l e f ig ye lm e t b ar rn el y t ar gy v ag y f og la lk oz as , h a a z s za m ar a e rd e-kes.A gyermeknek egyszertibb megjegyeznie azt,hogy "galamb" mint azt, hogy "kilenc"

E rn le ke ze te s s za m or nr a e gy e se t, a m i a kk or t or re nt , a m ik or m e gl at og at ot tregen nem la to tt 2 eves unokam . K ineze tt az ab lakon, m egm uta tta nekem an eo nf en ye ke t e s b us zk en a zt m o nd ta : E z a " Hi ta ch i", e z p ed ig a " To sh ib a" . L e lk e-s ed es em et le ple zn i p ro ba lv a a zt g on do lta m, h ogy a z e n u no ka m m ar k et e ve se ne l t ud ja o lv as ni a k in ai " Hi ta ch i" e s " To sh ib a" h ie ro gl if ak at . M e g i s k er de zt em a ze de sa ny ja t, h ogy m ik or ta nu lta m eg a g ye rm ek a k in ai a be -t, e s a kk or v ila go so -d ot t m e g e lo tt em , h og y 6 n em a " Hi ta ch i" e s "T o sh ib a" s za va ka t o lv as ta k in ai ul ,h an em e gy sz er ue n m e gj eg ye zt e a m a rk an ev ek et , m i nt k ep ek et e s I gy . ol va so tt ".M i nd en ki n ev et et t r aj ta m , . bu ta , s ze re te tt ol e lv ak ul t n ag ya pa n", d e m e gg y6 z6 -d es em , h og y i ly es m i m a so kk al i s e lo fo rd ul

N em re g l ev el et k ap ta m e gy 2 8 e ve s e de sa ny at ol F uj is av a- b6 1, a ki e gy h et i-la pb an o lv as ta c ik ks oro za to m at a k ora i fe jle sz te sro l L ev ele bo l m e gtu dt am ,h og y 2 ,5 e ve s i d6 se bb ik f ia 2 e ve s k or a k or ul k ez dt e e l m e gj eg ye zn i a z a ut or na r-k ak at. M a r n eh an y h 6n ap u ta n k on ny ed en m eg ne ve ze tt k b. 4 0 ja pa n e s k ulfo ld ia uto m ark at, n eh a m eg a p on yv av al le ta ka rt a uto m ark aja t is m eg tud ta n ev ez ni.V a la m iv el k or ab ba n - valoszfrnileg a z " Ex po -7 0" t el ev iz io s p ro gr am h at as ar a -k ul on bo zo o rs za go k z as zl oi t j eg ye zt e m e g, e s m o st 3 0 o rs za g z as zl aj at k ep es f el -i sm e rn i e s h el ye se n m e gn ev ez ni , k oz ot tu k o ly an ok et , m i nt M o ng 6l ia , P an am a ,L ib an on - m ely ek et a fe ln 6t te k is c sa k n eh ez en tu dn ak m e gj eg ye zn i. E z a p el daa rro l s z6 1, h ogy a g ye rm ek ek ne k v an e gy o ly an tul ajd on sa gu k, a me ly a fe ln ot -te kn ek m ar n in es m eg . A gy erm e kn ek v an e gy fig ye le m re m e lto k epe ss eg e, a mi-14

v e l a t ar gy a ka t forrnajuk a la pja n fe l t ud ja k is me rn i. E nn ek s em m i k oz e n in es a za na li za la sh oz , a m it a g ye rm e k s ok ka l k es ob b t an ul m e g. E f el te te le ze s m e ge ro -s it es en ek c so da la to s p el da ja a z, h og y a c se cs em 6 k ep es m e gi sm e rn i e de sa ny jaa rc at . S ok g ye rm e k sfrni k ez d, h a id eg en e m be r v es zi k ez be , e s m e gn yu gs zik ,m o s ol yo gn i k e zd a n yj a k e ze b en .

E g y k i se rl et k e re te b en M r . Is a o I si i k i n ai I ra s or ak a t t ar to tt . K or ai F e jl es z te s "E gye siile tiin kb en. A h aro me ves gy erm eke k k on ny en m egta nulta k a z o ly anb on yo lu lt k in ai ira sje le ke t, m in t a "g ala mb " v ag y .z si ra f", A h ely ze t a z, h og ya nn ak a g ye rm e kn ek , a ki k ul on os eb b e ro lk od es n el ku l m e gj eg yz i a z a rc ki fe je ze -s ek l eg ki se bb v al to za sa t, n em j el en te ne k p ro bl em a t a n eh ez k in ai h ie ro gl if ak .A z e lv on t s za va kt6 1 - m in t p l. . kt le nc " - e lt er oe n k on ny en m e g t ud ja j eg ye zn ia zo ka t a s za va ka t, a m el ye k k on kr et t ar gy ak at j el ol ne k, m i nt p l. . zs ir af ", . m os o-m e dv e" , . ro ka ", b ar rn il ye n n eh ez ne k i s n i nn ek . B z er t n in es a bb an s emm i c so da l-n iv al o, h og y e gy k is gy er me k l eg y6 zh et i a f el n6 tt ek et k ar ty ab an . A m ig a f el no tt -n ek tud ato sa n k ell m eg je gy ez ni a h el ye t, a s za mo t e s a k ep et, a g ye rm ek k it tin dk ep i em l ek ez e t te l r e n de l ke z i k.Agyermek konnyebben megerti az algebras, mint a szdmtant

A m a te ma tik a e gy ik a la pe lv e a s oro k e lm ele te . A fe ln ott ne k, a ki e lo sz or as za m ok ka l f og la lk oz ik , s c sa k a zu ta n a g eo rn et ri av al e s a z a lg eb ra va l, e le g n eh eze zt m e ge rte ni e, A gy erm e k s za ma ra a s oro k v ag y a h alm a zo k te oria ja t k on ny tim e g er te n i, R i ch e ni F e li x a s s zo n y, i sm e rt s z ak te k in te ly a m a t em a t ik a ok ta ta s ba n ,6 is m eg er6 siti, h ogy a g ye rm ek et b arrn ely k orb an e ll eh et k ez de ni m at em a ti-k a ra o k ta t ni .

A .sor" v agy .h alm az " e gy sz en ie n k oz os jellernzojti t a rgy ak o s sz e s sege .A g ye rm e k m a r a kk or m e gi sm e rk ed ik v el ii k, a m ik or e lk ez d k oc ka kk al j at sz an i.E kk or e gy ma s u ta n k ez be ve sz i, s forrnajuk a la pj an - n eg yz et ek , h ar om s zo ge ks tb . - k ulo nb oz te ti m e g 6 ke t. M a r e bb e n a k orb an j6 1 erti, h ogy m in de n k oc ka as or e gy ik e le me , e s h o gy a h alo m k oc ka e gy so r, a h aro ms zo ge k p ed ig m a sik s or.A sorelrnelet a la pj a a z a z e gy sz er u e ly , h og y a t ar gy ak at m e gh at ar oz ot t [ellern-z ok a la pjin c so po rto kb a l eh et s oro ln i. A gy erm e kn ek te rrn es ze te s, h ogy a h al-m a zo k e gy sz erti e s l og ik us e lm ele te t k on ny eb be n m eg ert i, m in t a s za m ta n o sz -s z et et t e s b o ny o lu lt l og ik a ja t.

T eha t m eg v agy ok gy6 z6d ve a rro l, h ogy az a h agyo man yo s e lke pz ele s,m is ze rin t a sz am ta n e gy sz en i, a z a lg eb ra pe dig n eh ez - a fe ln 6tte k u ja bb te ve -d es e a g ye rm e ke k k ep es se ge iv el k ap cs ol at ba n. A g ye rm e k a gy a k on ny en b e t ud -ja fo ga dn i a h alm az ok e lv et , a mi a z a lge bra m e ge rte se ne k a z alapjit adja.

1 5

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

9/40

fm e e gy sz am ta ni pe ld a: "A z a lla tk ertb en o ssz es en 8 a li at v an - te kn osb e-k ak e s d arv ak . E ze kn ek 2 0 la buk v an . H an y t ek n os be k a e s h an y d aru e l a z a lla t-ker tben?"

Eldszdr o ld ju k m e g e zt a fe la da to t a lg eb ra i m 6 ds ze re kk el . A d ar va k szamatX -s ze l h ata ro zz uk m eg, a te kn osb ek ak et Y -n al, fgy X +Y = 8 , e kk or 2 x+ 4Y =2 0.T e gy ii k f el , h o gy X+2Y=1 0, a z az X=8 -Y =1O- 2Y ; eh a t Y = 2 . lg y k ij ot t 2 t e knosbekaes 6 daru.

E s m o st o ld juk m eg e zt a fe la da to t s za mta ni a la po n (a te kn osb ek ak e s d ar-y ak s za mta na va l). H a a zt fe lte te le zz uk , h ogy m in de n a li at te kn osb ek a, a kk orez ekne k 3 2 lab a le nne . A fela dat szerin t a zonb an c sa k husz van, fgy m ara d 1 2f el es le ge s l ab . A z er t f el es le ge s, m e rt a z t f el te te le zt uk , h o gy a z a ll at ok m i nd eg yi -k e te kn os be ka - m ely ne k 4 la ba v an , v alo ja ba n p ed ig n eh an y a lla t d aru, a rn ely -ne k 2 Iab a van . E ze rt a fele sle ges 12 lab - a d arvak szam a, m egsz orozva m ind-k et a lla t la ba in ak k ulo nb se ge ve l; 1 2-t e lo sz tu k 2 -v el a z e re dm en y 6 l es z, a za z 6da ru, e s ha kivon unk a 8-b61 (am ennyi a llat o ssze se n van ) 6-o t (a d arvak sza -m a t) m e gk ap ju k a t ek no sb ek ak s za m at .

M i er t i ly e n b o ny ol ul t, . t e kndsbeka s" sz am ta ni m 6d sz erre l o ld ju k m eg e zta fe la da to t, h og yh a v an e gy lo gik us , e gy en es utun k a m ego ld as ra a zz al, h a X -e te s Y -t a ll it ju k a z i sm e re tl en s za m ok h el ye be ?

B a r a z a lg eb ra i m e go ld as t i s n eh ez a zo nn al e ls aj at it an i, a z a lg eb ra l og ik usrn agy ara za ta t s ok ka l k on ny eb b m ege rte ni, m in t a z e ls 6 Ia ta sra k on ny eb bn ekt et sz 6 n em l og ik us m e go ld as t.Az 5honapos csecsemo mar ertekel! Bachot

A " SONY "c e g e gy ik v a ll al at an al o v od at n yi to tt ak . O t t f ol yt at ta k k is e rl et ek e ta nn ak k id er it es er e, h og y m il ye n z en et s ze re tn ek a g ye rm e ke k. v ar at la n e re dm e -n ye k s zu le tt ek . A g ye rm e ke ke t l eg jo bb an B e et ho ve n V . sz im f on ia ja r ag ad ta m e g!A te le vfz i6 ba n re gge lt6 1 e stig s uga rz ott n epsz en i d alia mo k a 2 . h ely en , a g ye r-r ne kd al oc sk ak p ed ig a l eg ut ol s6 n v eg ez te k, E ze k a z e re dr ne ny ek f el ke lt et te kerdeklodesemet.

A k ic si k I eg er de ke se bb ne k a k la ss zi ku s z en et t al al ta k, m e ly et m i f el n6 tt ekg ya kr an t av ol t ar tu nk t 6l ii k. T eh at a g ye rm e ke k s zu le te su kt ol fo gv a r en de lk ez -n e k z en e i f zl es se l, am i f el te tl en ul s zu ks eg es a hh o z, h o gy e gy b on y ol ul t s zim fo ni -a t e rt ek el ni t ud ja na k? D r. S h in ic hi S uz uk i t ap as zt al at ai s ze ri nt m a r a z 5 h 6n ap osk is de de kn ek i s t e ts zi k V iv al di k on ce rt je . E z e g y t ort en et re e rn le ke zt et e ng em .

A k la ss zi ku s z e ne t n ag yo n k e dv el 6 f ia ta l s zu lo k u js zu lo tt g ye rr ne k uk n ek n a -ponta neh any oran at B ach II . s zv it tj et j at sz ot ta k. H a ro rn h 6n ap m u lv a a k ic si a16

mu zs ik a u te m ere e le nk en m o zo gn i k ez de tt . A m ik or a r it mu s fe lg yo rs ul t, a g ye r-m ek rnozgasa i s s zagga to t tabb es a ktfv ab b le tt. A m ik or a z en e v eg et ert, elege-d etle nse ge t fe je zte k i. G ya kra n, a mik or a gy erm ek m erge s v olt, v agy s irt, a sz u-1 6k b e ka pc so lt ak e zt a z en et e s 6 a zo nn al m e gn yu go do tt . E gy sz er p ed ig , a m ik ora s zu lo k j az z z en et k ap cs ol ta k b e n ek i, a g ye rm e k e gy sz en le n s fr va fa ka dt .

A b on yo lu lt z en ei fo rm ak b efo ga da sa na k k ep es se ge - c so da . M eg v agy okg y6 z6 dv e a rro l, h og y s ok ja pa n e gy sz en ie n a ze rt n em e rti a n yuga ti k la ss zik usz en et , m e rt g ye rm e kk or uk ba n a g ye rr ne kd al oc sk ak on e s a n ep ze ne n k iv ul s em -m i t s em h a li ga tt ak .A 6honapos gyermek uszni is tud

S ok feln6tt ne m tud usz ni (a rno ndassal elve - ugy uszn ak, m int a balta ).E z er t l eh e t, h og y Onok e lc so da lk oz na k a zo n, h a m e gt ud ja k, h og y a c se cs em 6 ke tm eg le he t ta nfta ni usz ni. A z a gy erm ek , a me ly ik m eg n em tud [a rn i, ug ya nu gym oz og a vfz ben , m in t a hogy a foldon m aszik . E s e bbe n nem a z a lenye g, hogy ak is gy er me k u sz ni t ud , h an em a z, h og y u sz ik , m e rt g ye rm e k.

N eh an y e vv el e ze l6 tt o lv as ta m e gy c ik ke t a rr ol , h og y e gy b el ga f er fi u sz oi s-k ol at n yi to tt c se cs em 6 k szamara , Dgy v elte , h ogy a 3 h 6n apo s g ye rm ek ek et m eglehe t tanftan i a hata n fe kudn i a m ed enc ebe n, 9 h6n apos k orara pe dig a he lyesl e vegov e te l t i s meg ta n ul ja .

N a gy s ze n za c io t k e lt et t, am ik or 1 96 5 . a ug us zt us ab a n R iz e D im , a N em ze tk o-z i N 6i A tle tik ai S zo ve ts eg e ln ok e to ki6 i la to ga ta sa s ora n a rro l b es ze lt , h ogy ag ye rm e ke ke t 1 e ve s k or ig m e g l eh et t an ft an i u sz ni . M r s. D im 5 h 6n ap os k ora ba nb ev itt a 3 2C -o s m ed en ce be e gy c se cs em 6t, a ki 3 h 6n ap m ulv a m ar k b. 6 pe rc igus zo tt, A k ic si m eg sa ja t re ko rd ot is fe la llito tt - 8 pe rc 4 6 m aso dpe rc et tud ott av f zb en t a rt 6 zk o dn i .

A s ajto ta je ko zta to n M rs . D im e lm on dta : "A g ye rm ek s ok ka l jo bb an tu djah og ya n k el l a v fz be n m o zo gn ia , m in t a s za ra zfo ld on ( ja rn i) . B lo sz or a k ic si t a dd igfo gjik a v fz be n, a mfg m eg n em s zo kja e s n em ta rtja fe nn m aga t, L em erulv e a v iz -b e, a gy erm ek v is sz ata rtja le le gz ete t e s b ec suk ja a s ze rn et, a mfg fe l n e m e r a fe l-s zfn re . P on to sa n fgy ta nul m eg u sz ni a k ez ev el e s la ba va l d olgo zv a." M rs . D imt ob bs zo r h an gs ul yo zt a, h og y a z e m be ri k ep es se ge ke t e s t eh et se ge t 1 e ve s k or iglehe t f e j le sz teni .

A z, h ogy a k is de d tud us zn i, c sa k e gy te ny a zo k k oz ul, a me ly ek a gy erm ekk o rl at la n I eh e to se ge tt b iz o ny it ja k, A z e l s o l ep es el t m e gt ev 6 g ye rm e k et e gy id ej tl -l eg m e g l eh et t an ft an i g ork or cs ol ya zn i i s. A j ar as t, a z u sz as t, a s ik la st a g ye rm e kj at sz va t an ul ja m e g, h a m e gfe le l6 en i ra ny it ju k e s osztonozzuk,

17

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

10/40

T er rn esz ete se n a z e hh ez h as on l6 k is er le te ke t n em a ze rt f oly ta tja k, h ogy agy er me ke ke t us zn i, v agy h ege diiln i ta nits ak , A z u sz as c sa k e gy m 6 dsz er a gy er-m e k k ep es se ge in ek f ej le sz te se re - j av it ja a z a lv as t, e tv ag ya t c si na l, f ejl es zti a r ef -l ex ek et e s e r6 si ti a z i zm o ka t. A m o n da s s ze ri nt : " A dd ig u sd a v as a t, a m ig m e le g" .M a s s za va kk al - k es o a kk or k o va cs ol ni , h a a z a ce I m a r m e gs zi la rd ul t.A gyermek agya korldtlan mennyisegti informdciot kepes befogadni

"A f iu e s h uga n ye lv i z se nik , a kik a n go luI, s pa ny olul, o la sz ul, n em etul e sfranciaul- a za z o t n y el ve n e rt en ek e s m e g r aa da su l " ag re ss ziv " a pj uk n ye lv en i s. "B iz on ya ra s ok ja pa n e rn le ks zi k a s ze nz ac to s h ir re , a m el y a z u js ag ba n " A gr es sz iva pa " c im m el je le nt m e g. A c ik kb en M a sa o N aga ta ur ro l ir ta k, a ki o tth agy ta ta na -ri palyaj i t , h az ta rt as be li l et t e s e le te t t el je s e ge sz eb en g ye rm e ke i n ev el es er e f or -d ito tta . F ia e kk or k et e s f el e ve s, I an ya 3 h 6n ap os v olt. A gy er me ke k m eg n agy onk ic si k v o lt ak , i gy a z " ag re ss zi v" a pa -t an a rt s zi go r u k r it ik a va l i ll et te k . O l ya n f el el -m ek is f elm e riilte k, h ogy a n ag y tud asm e nn yise g v esz ely es a gy erm e ke k id eg-rendszerere .

A r r6 1 , h og y e z a k ri ti ka a la pt al an v ol t, k o nn yt i m e gg y6 z6 dn ii nk , h a m e gn ez -zuk N agata ur b old og es sik eres c sa lad ja t, N em ite lh etjuk m eg az t se m, h ogyh el ye se n c se le ks zi k- e a z a pa , a ki f el re do bv a k ar ri er je t t el je se n g ye rm e ke i n ev e-I e se n e k s z en t e li ele te t ,A le ny eg a z, h ogy a m 6 dsz er, a m ely et N aga ta ur a lk alm az ott, f elf ed i a gy er-m e k ek i nt el le k tu al is l eh e to s eg et t. f gy b e sz el t:

.C sak nem e gy sz erre k ezd te m el ta nitan i gy erm ek eim et az an go l, o lasz ,n ern et e s fran c ia n yelv re . A rad io ban a fra ncia n ye lv leck ek et gy ak ra n a ngo lm agy ara za to kk al la tja k e l. E ze rt h ata ro zta m e l, h ogy ha e gy sz er re to bb n ye lv ret an it om g ye rm e ke im e t, a kk o r a t an it as m o d sz er et e gy es it en i l eh et . Eppen ekkort an ul ta k g ye rm e ke im z on go ra zn t, e s a k ot ta ka t, a m el ye kb 61 t an ul ta k o la sz n ye l-vtl m a gy ar az at ok ka l l at ta k e l, m e ly ek et a ng ol , n em e t e s f ra nc ia n ye lv re f or di to t-ta k Ie . H a n em e rte tte k a m agy ara za to t, a kk or n em tud ta k h ely ese n e lja tsz an i, E zv olt a z e gy ik o ka a nn ak , h ogy n ye lv et k ez dte m ta nita ni n ek ik . G ya kra n k erd ez -te k !6 Ie m , h og y n em z av ar ta -e o ssz e a gy erm e ke ke t a z o t ny e lv e gyi d e ji i t a nu la -s a. U gy g on do lo m , h ogy n em , m iv el h ely ese n h asz na lta k 6 ke t. C sa k a r ad io a la p-jan fo glalk oztun k az id ege n n yelv ek ke l. E ze ket az a daso kat n agy on k ed vesb em o nd 6k v ez et ik . A k ie jt es i g ya ko rl at ok m 6 ds ze re se n e s s ok sz or i sr ne tl od ne k.E s a m ik or a gy er me ke k e lk ez de ne k b es ze ln i, m in d en t h ely es en e jte ne k k i."

( "Ko r a i f e jl e sz t es " , 1 9 79 . r n a ju s )18

Ezek alapj in e lm o nd h at ju k, h og y a g ye rm e ke k a gy an ak i nf or m ac io b ef og a-d ok epe ssege so kk al n agy ob b, m in t a feln ottek e. N em k ell fe ln i a .ni l te rheles-t6 1", v agy a tu lin ge rle std l: a gy er me k a gy a o ly an , m in t a sz iv ac s - gy or sa n b ef o-ga dja a tud as t, d e a mik or e rz t, h ogy te lito do tt, a kk or k ik ap cso l e s n em f oga d b eto bb u] in fo rr na cio t. N em a tt6 1 k ell fe ln un k, h ogy n il s ok in fo rr na cio t a dun k ag ye rm e kn ek , h an em a tt 61 , h o gy s ok sz or n il k ev es et a du nk a hh o z, h og y s ok o ld a-h i v a f e jl e ss z uk gy ermek i in k e t.

A gyermek csak azt jegyzi meg, ami szamara erdekesE d di g a g ye rm e ki a gy c so da la to s t nf or m ac io be fo ga do -k ep es se ge t i rt am I e.T er rn es ze te se n a gy er me k a gy a e ze n a s zin te n h aso nl6 a ge ph ez , a me ly m ec ha -n ik usa n b ef oga d m in de nt, a mit b ele te sz ne k, d e o ssz ess ege be n m eg n em k ep esm e gv al og at ni e s m e ge rt en i a zt .

H am ar os an e le rk ez ik a zo nb an a z i d o, e s a gy er me k ra ta la l a z o n allo d on te -s ek m e gh oz at al an ak k ep es se ge re , a za z a gy an ak a z a t er ii le te f ejl 6d ik , a m el y k e-p es rr nik od te tn i a k ia la kult in te lle ktua lis r en dsz ert. D gy ttin ik , h ogy m in de zv al am i ko r 3 e ve s k or ba n tor tenik, P on to sa n e kk or m er iil f el a k er de s, h ogy an e sm i ke nt l eh et a g ye rm e k e rd ek lo de se t f elk el te ni . A k is gy er m ek m i nd en re e rn le k-sz ik , am i sza mara e rd ek es . F ejld desn ek in duln ak m as k ep essege i is - m ar tudv ag yn i a z a lk ot as ra , v al a m i e lk es zi te se re , m i nd ez p ed ig f on to s a z i nt el le kt us f ej -I od e se h ez e s j el le m e k ia la k ul as ah o z.

Onok is o lv asn ak gy er me ke ik ne k e lb es ze le se ke t e s m e se ke t m eg a kk or is,h ogy ha 6 k a z o lv aso tta kb ol k ev es et e rte ne k m e g. G y er me kiik so ks zo r m egh all-g at ja e ze ke t e s m e gj eg yz i, e s h a f ig ye lm e tl en ii l o lv as na k f el , a zo n na l e sz re ve sz ia h ib ak at, A gy erm ek n agy on po nto san m egjegy zi a gy erm ek to rten ete ket e sm es ek et, d e e z a p on to ssa g in ka bb a z a ss zo cia tiv e rn le ke ze tn ek e s n em a z e rte -l em n e k k o sz o nh e to ,

K es ob b a gy er me k s za ma ra v ala m ely ik to rte n et e rd ek ess e v alik , e s 6 m agaa karja e lo lv asn i a zt. B ar n em ism eri az A BC -t, o ssze veti a h allo tt to rten ete t ak on yv k ep eiv el e s .olvas", a kk ur atus an k ov etv e a b en ik et, a me ly ek et m e g n emtud e lo lv as ni. E bb en a sz ak as zb an k ez di e l k ita rt6 an k erd ez ge tn i a k ulc nb oz ob en ik je le nte se t. E z a k ita rta s b iz on yitja h ata lm as e rd ek lo de se t a m egis me re si rant ,

H ar or n e ve s k ora ig a gy er me kn ek k on ny ti m egta nita ni a zt, a mi 6 t e rd ek li,es n em k ell n yugta lan ko dn i a miatt a h ata lm as en ergia e s er6 m iatt, am it errefordit .

19

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

11/40

Agyermekkorban el nem sajatitott szokasokatkesobb mar nehez kialakitaniMunka rn s or an g ya kr an k el l a ng ol ul beszelnern, d e m in dig z av ar na k k ie j-

te sb eli e s in to na cio s h ib aim , N em a z, h ogy a h allga to n em e rti m eg a z e n " ja pa n-a ng olo m at", h isz en m eg er ti. D e n eh a a rc an a z av ar od otts ag k if eje ze se je le nikm e g e s m e gk er , h ogy ism e te lje k m eg v ala mit. E kk or a z a d ott s zo t b en iz om , h ogymegertse ,

U gyanakkor a 14 ho napos szom szed k isfiii - nagyon jo l e jti k i az ango ls za va ka t. S ok ja pa nn ak n eh ez k ie jte ni a z "r " e s , , 1 " h a ng o ka t, n e ki p ed ig s ik e ru l,E z b iz on ya ra a bb ol a do di k, h og y e n k o ze pi sk ol ab an k ez dt em e l a ng ol ul t an ul ni ,e z a k is fi ti p ed ig a j ap an na l e gy i d6 be n t an ul t m e g a ng olu l b es ze ln i. E Is 6 t a la lk o-zasa a m aso dik n yelv vel an go l h an gsza lago k h allga tasav al to rren t, m ajd egya m er ik ai va l b es ze lt a ng ol ul , a ny an ye lv ev el e gy id ej ul eg s aj at ft va e l a z i de ge nnyelvet .

E z a z o ssz eh as on lf ta s a rro l a rulk od ik , h ogy a mik or a z a gy ba n k ia la kult a za ny an ye lv r nin ta ja , m ar n eh ez b ef oga dn i a z id ege n mintat, Ug ya n ak k or , a h og ym ar elm agy araztam , a gy erm ek agy a 3 ev es k oraig k epes elsajititani nemesakja pan an yan yelv en ek go nd olk od asi ren dszeret, d e b arrn ely m asik n ye lv et is ,e ze rt e z a f ol ya m at , m i nt m a r m o n dt uk , v eg be rn eh et e gy td ej ul eg i s. E ze rt a g ye r-m ek ek e bb en a k orb an k ulo no s n eh ezsege k n elk ul tud nak b arm ily en n yelv enu gy am i gy b es ze ln i, m i nt a z a ny an ye lv uk on . H o gy ha e lm u la sz tj ak e zt a s za ka sz t,k eso bb so kk al n eh ezeb b lesz m egtan ftan i arra , a mit k ora gy errn ek ko rab ano ly a n k o nn y en m e gt an ul ha tn a .

A z id ege n n ye lv n em a z e gy etle n d olo g, a me ly et a gy er me k f ejlo de se ne kk or ai s za ka sz ab an k on ny en e ll eh et s aj at it an i.

A z en ei h al la s, a f iz ik ai k ep es se ge k ( a m o zg as k oo rd in al as a e s a z e gy en su ly -e rz ek ) e pp en e bb en a k or ba n fo rm a lo dik . K o ru lb elul e bb en a k or ba n f ejl6 dik k ia z e sz te tik ai e rz ek a la pja - a s ze nz oro s r ea kc io is.

M in de n e vb en a n ya ri sz iin id 6 k ez de te n k ulo nb oz o o rsz ago kb ol e rk ez ne kg ye rm e ke k s zu le ik ke l d r. S uz uk i h eg ed ii os zr aly ab a. N e m i s k el l m o nd an i, h og yk oz uluk egy sem tud egy szo t sem [apa nul. E lsd ke nt a legk ise bb ek k ezd en ekb es ze ln i, A z uta n a z a ls o e s a k oz ep sd o sz ta ly os ok . A l eg re m en yt el en eb be k a s zu -1 6k .A g y er m ek ek e gy h o na p m u lv a m a r g yo ny on ie n b es ze ln ek japanul- a s z ul o k -n ek e hh ez e ve k k el le ne k. K e ny te le ne k g ye rm e ke ik t ol rn ac ss zo lg al at at i ge ny bevenni.

20

A halldsserult gyermekek halldsd; is lehetJejleszteniE dd ig a n orm a lis gy er me ke k r ejte tt k ep es se ge it te kin te tte m a t, v ala min t a

k o ra i f ej le sz te s f on to ss ag at e ze n k ep es se ge k f ej le sz te se be n. S a jn os , a zo nb an av il ag on s ok g ye rm e k e l f iz ik ai d ef ek tu ss al : g ye rr ne kb en ul as sa l, e rt el m i f og ya te -k o sa n, s uk et en , n em a n. A k or ai f ej le sz te st n al uk s em k el l e lv et ni , e ll en ke z6 le g:p on to sa n n eh ez h el yz et uk m i at t k el l m i ne l k or ab ba n m e ga lla pi ta ni f og ya te ko s-sa guk at a ze rt, h ogy a k or ai fe jle sz te s te ch nik aja va l, a me nn yir e e z le he ts ege s,k omp en z al ni l eh e ss en e z ek e t a h ia n yo ss ag o ka r.S ze re tn ek e lm es eln i O no kn ek e gy to rte ne te t, a me ly et n em re g o lv asta m .A t or te ne t e gy g ye rm e kr 61 s zo l, a ki s uk ete n s zu le te tt , d e k es ob b, s zu le i h at al m ase ro fe sz it es ei ne k e re dm e ny ek en t, n eh ez se ge k n el ku l r es zt t ud ot t v en ni a b es ze l-g et es be n, A e ut o - m o st 6 e ve s - s zu le te se ko r m a g a v ol t a m e gt es te si il t e ge sz se g.E gy e ve s v olt, a m ik or s zule i e sz re ve tte k a z e lv alto za st, e s fe lte tte k m aguk na k ak er de st , h og y m i nd en r en db en v an -e a g ye rm e k h al la sa va l, d e a dd ig n em i zg ul ta k,f el te te le zv e a zt , h o gy g ye rm e ki ik a zo k k oz e t ar to zi k, a ki k k es on k ez de ne k b es ze l-n i. D e a m ik or A e ut o m a sf el e ve s k o ra ba n s em s zo la lt m e g, e lv it te k k iv iz sg al as ra .

A s zu lo k d r. M a eu za va ho z f or du lt ak , a ki a h al la ss er ult g ye rm e ke k g yo gy ft a-s an ak e s k ep ze se ne k s pe cia li st aj a, 6 a zz al k ez dte , h ogy m egta nfto tta a gy er-m e ke t s aja t n ev en ek h alla s uta ni m ege rte se re . A zuta n a gy erm e k m as sz av ak atk ez de tt t an ul ni . A z o rv os f ok o za to sa n k o to tt e o ss ze a s za va ka t a j el en te su kk el ,f ej le sz tv e e zz el a m e g f eU e lh et 6 h al la s n yo m ai t. D r . M a e uz av a s ze ri nt a k or ai e ve i-b en s uk et g ye rm ek ek et m e g le he t .ranftani'' hallani .

A z t I rj a: . Cs ak a z a ny a t ud ja e le g k or an e sz re ve nn i, h og y a g ye rr ne kn el v al a-m i n in es ren db en . A szulete s utan e gy h ette l a z ujsz ulo tt m ar rea gal a h an go shangrayagy z ajr a. N eh an y h on ap e lte lte ve l a e se ese m6 m egis me ri a ny ja h an g-ja t, n egy h 6n ap utan ped ig a saja t n ev et, H ogy ha a gy erm ek n em re agal a h an -go s z ajr a, v agy n em v ala sz ol, h a n ev en s zo litja k, f elte te le zh etd , h ogy v al a m in in es ren db en a h allasav al, K b. 3 ev es k ora ra a gy erm ek so k szo t m egism ert,a me ly ek et a f eln 6tte k a m in de nn ap i e le tb en h as zn aln ak , e ze rt e ze k a k or ai e ve ka le ga lk alm as ab ba k a rr a, h ogy a h alla sse rult gy er me ke ke t m eg ta nf tsuk k ulo n-b oz 6 sz av ak ra . A le gf on to sa bb , h ogy e lk eruljuk a zt a h ib at, h ogy a gy er me ke te lz ar juk a h an go kto l e sa k a ze rt, m e rt n em h allja 6 ke t. N em iga z a z, h ogy a te lje -se n s uk et gy er me k n em k ep es s em m it s em h alla ni. H a a gy er me k a lla nd oa n h an -g ok at h aU , e l6 jo n a h al la s k ep es se ge ."

Ily m od on , a sz iil6 k ero feszitesei e s a ta nulas m eg ak ko r is fe jlesz th eti ag ye rm e k h a ll as at , h a k omo ly h a ll as ka ro s od a ss al szule te t t ,

21

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

12/40

II.reszAkorai tapasztalatok hatasaA kornyezet a/0, nem pedig a genek

A z e l6 z6 fe je ze tb en a k isgy erm e ke k a lv 6 k ep es se ge ir ol b es ze lte m . D e a z,h o gy k in 6- e a c sf ra bo l a f a, v a gy a b im b 6b 61 a virag, a t t6 1 fugg , h ogy m i l y en korul-m e ny ek et te re rn tun k e s h og ya n go nd oz zuk a ra nk b iz otta ka t. V ele rn en ye m s ze -r in t a gy erm e k fe jlo de se be n a ta nula s e s a k or ny ez et n ag yo bb sz er ep et ja ts zik ,m i nt a z o ro kl es .

j ap an ba n k is er le te k e ge sz s or at f ol yt at ta k I e i kr ek k el , a ki ke t s zu le te su kt olfo gv a k ulo nb oz o c sa la do kb an n ev elte k. A k ls er le te k a zt b iz on yito tta k, h ogy h am as k oru lm en ye k k oz ott n 6n ek f el e s m a s e mb er ek n ev elik 6 ke t, m eg a z i k re k is ,n ag yo n k ul on bo zh et ne k e gy m as to l j el le m be n e s k ep es se ge kb en e gy ar an t.

A k er de s I en ye ge a z, h ogy m ily en o kta ta s e s k or ny ez et f ejle sz ti le gjo bb an agy ermek po te n c ia l is k e p es s eg e it . Valaszul s zo lg al na k e rr e a zo k a z e re dm e ny ek ,a m el ye ke t k ulc nb oz o t ud 6s ok k ul on bo zo s zi tu ac io kb an e s k ii l6 nb 6z 6 m 6 d sz e-r ek ke l k ap ta k. E m elle tt n em e gy p eld a v an a rr a, h ogy a z isk ola va l e le ge de tle nsz iil6 k m a guk p ro ba lta k gy er me kiik et ta nf ta ni. I de ta rto zn ak m eg a zo k a k fse r-l et ek , a m el ye ke t k ut ya kk al e s m a jm o kk al v eg ez te k, e s e ze k a z e re dm e ny ek m a gu -k er r b es ze ln ek . S ze re tn ek b em u ta tn i n eh an ya t e ze n k is er le te k k o zu lA tud6s apa gyermeke nem leszfeltetlenid tudos

G ya kr an h allo m , a min t a z a ny uk ak m ese lik : .B iz to s a z a pja ra uto tt e z a g ye -rek , m ert sem m i z en ei erzek e n in es" v agy "A ferjern f r6 , e ze rt i r a g ye rm e ki in kj6 f oga lm az as ok at". T erm e sz ete se n - a ho gy a k oz rn on da s is m o nd ja .n em e sikm essze az a lm a a faja to l", v agy a ho gy Ia pan ban m on djak "a h agy ma bo l n em n 6r 6z sa " - v al6 ba n v an na k e se te k, a mik or a tud 6s f la bo l tud 6s le sz , a k er es ke do e-h O I p ed ig k er es ke dd , D e e z n em a zt j el en ti , h o gy a z a do tt f og la lk oz as i t ul aj do n-s ag ok a g en ek ke l k er ul te k a t a g ye rm e ke kb e. Valoszfmileg s z ul e te s uk p i ll a n at a -t6 1 o ly an k or ulm en ye k k oz ott n ev elte k 6 ke t, a ho l a zt su ly ko lta k b ele juk , h ogya pjuk h iv ata sa t k ell fo ly ta tn iuk . A gy erm e k s za m ar a a z a k or ny ez et le sz a terrne-s ze te s, a m el ye t a s zi il 6k a la ki to tt ak k i s z ama r a E z a k oz eg f ej le sz ti k i a z a pa h iv a-t as ah o z s zu ks eg es k e pe ss eg ek e t, f el ke lt ve e z ze l a z e rd e kl dd e st e f o gl al ko z as h oz .

H a a szarrnazas l en ne a m e gh at ar oz o f ak to r a k ep es se ge k f or m al od as ab an ,a kk or a gy er me ke k n em ze de kr ol n er nz ed ek re o ro ko ln ek a pa ik h iv ata sa t. D e a z

22

ele t so kk al erd ek ese bb , es n em o ly an ritk ak az ok az ese tek , am ik or a tud 6s fiaheged tim iivesz le sz , vagy a z o rvose iro . " .

E le g, h a e sa k m e gn ez zuk a k nn ilo ttiin k e l6 e m be re ke t ~ s,m e gl~ t)~ k, h o~ ,at eh et se ge s s zu lo k g ye rm e ke n em f elt et le nu l t eh et se ge s. A v i la g l en :l Oe ~ " atY J ~-h oz m e lta tla nn ak " n ev ez i a gy erm e ke t, p ed ig n em a gy erm e k fe le lo s a ze rt, a m~ -v e v alik , h an em e pp en se gge l a z 6 t gy er me kk or a 6 ta k or ulv ev o k or ny ez et a la ki-to tta "m elta tlanna". . .' . " , .. ,lis fo rd ftv a - a n aplo p6 es reszeges em ber fia IS v alh at k iv alo m ern ok kevagy festov e. " ..,K im o nd ot ta n a k o rn ye ze t e s a z e le tta pa sz ta la t h ata sa ra v aln ak a s zule te -s uk ko r o ly e gy fo rm a g ye rm e ke k k ul on fe le t eh et se ge kk e e s s ze m el yt se ge kk e.

M a s s za va kk al , a s zi il 6k f og la lk oz as a e s k ep es se ge i n em g ya ko ro ln ak e gy e-n es h ata st a gy erm e k k ep es se ge in ek e s je lle me ne k f or ma ,la sa ra . C sa k a zt le h< :tm o nd an i, h ogy a nn ak a z o ka , h og y a z o r vo s fia o rv os sa v alik a bb a? k e~ e~ en do ,h ogy gy 6gy sz er illa t a tr no sz fe ra ja ba n, f eh er ko pe ny es e mb er ek e s p ac te ns ekk o zo tt n 6 f el .Agyermek ma egeszen mas lesz, mint tegnap volt

N em m i nd ig v es sz uk e sz re g ye rm e ke in k f ej lo de se ne k a pr 6 l ep es ei t, h is ze nn ap m in t n ap la tjuk 6 ke t. P ed ig 6 k so kk al gy or sa bb an f ejl? dn ek , m ,i? ~ go nd ol-n a nk .I ea n P i ag et p ro f es sz o r, a f ej lo d es le le k ta n v il ag sz er te i sm e r t s V ~ Je lp ro f es ~ -s zo ra a la kf to tt a k i a n o ve ke de s f az is ai na k e lm e le te t h ar em g ye rm e ke ne k m e gf t-g ye le se a la pj in . M i ne l t ob be t o lv as ?m k ~ ~y v~ t, a ?n al h at ~r ?l Ot ~a bb an e rz er n ah elyes ok ta tas es ko rnyezet szerepet a fejlod es m inden stad l~m aban .. '" ,

P i age t megf igyele s e i alapjin a z u js zu lo tt m i n d e nt S lO P ?l ~ ez ~, ~ m l a s za Ja :b a k eru l, ugy an ak ko r m ar s zule te se uta n 2 0 n ap pa l e sa k te je t is zik e s a zt k ez dik i ta r t6 a n kov e te l ni .H aro m h 6n ap m ulv a a gy erm ek be n k ife jl6 dik a v agy , h ogy v ala mit m eg-e ri nt se n e s m e gf og jo n, p el da ul a z a gy a f ol ot t levc r on gy ba ba t, e .s m ! ~d ez t n ag ye le ge d et ts eg ge l v e gz i. M a s fe l e v es k o ra b an u gy a ne z a g ye rm e k ~ l t~ l aI J, a, ? o gy h an em tud ja k ez ze l e le rn i a k iv an t ta rgy at, a kk or b otta l e lle he t e rr u. K .e te ve ~ ~ o-r a u ta n m ar m eg pr6 bilja o ss ze fugg esb e h oz ni a sz av ak at a bsz tra kt Je le nt~ ~uk -k e l, b a r g ya k ra n s aj at os an e rt el m e zi a zo k at . P e ,l da u; a " fe r. fi " ~ z ?t ,e sa k a z a p ja v alk a pe so lj a o ss ze , v a gy a " es 6" s zam a ra ~ l oe so l~ ~ ,u ~o u t ~ at ls ~ t~ ta s. av a l a ~ o n o~ .A g ye rm e k m e gd 6 bb en t6 g yo rs as ag ga l f ej lo dt k m i nd f lz ik ai la g, m i nd e .r te l-m ile g. E ze rt o ly an f on to s, h ogy f ejl6 de se t m in de n s ta di~ m ba n. ~ ely es en s nm u-la ljuk . H ogy ez t elerjuk , a szulo kn ek n agy on o da k ell figy eln iuk arra , h ogy a

23

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

13/40

g ye rm e kn ek m ik or e s m ir e v an s zu ks eg e, m i a z, a m i f el ke lt i e rd ek lo de se t, h is z e np on to sa n a s zi il 6k a zo k, a ki k l eg ko ze le bb a ll na k h oz za . A h og y f on to s a z i de ge n-n y el v- ta n ul as h e ly e s i do po n tj an a k k iv a la sz ta sa , u gy a nugy I et ez ik a k o ra i f ej le s z-t es m i nd en s za ka sz a s za m ar a l egm eg fe le l6 bb i d6 .

P el da ul f ol ot te bb n eh ez d ol og m e gt an it an i g or ko rc so ly az ni e gy o ly an g ye r-m eke t, a ki m ar tud jarn i, de ha ez t a kk or tessziik , a mik or jirni t an ul , n e ha n yh on ap a la tt c so da la to s k or cs ol ya zo v al ha t b el 6l e.

M cG ro y am e ri ka i p sz ic h ol 6g us e gy i ke rp ar ra l v e gz e tt k is er le te t. E g yi ki ik e t1 1 h on ap os k or ab an , a m a si ka t p ed ig 2 2 h on ap os k or ab an t an it ot ta m e g k or cs o-lyazni , A z e re dm e ny s ze m la to m as t kulonbozc v ol t: a g ye rm e k, a ki t k or ab ba nt an it ot t m e g s ok ka l n ag yo bb s ik er ek et e rt e l.

N a pj ai nk b an n il bo n yo lt tj uk g ye rm e k ei nk e le te t a z za l, h o gy ugy g on do lj ukk ora i m eg e ze ke t v agy a zo ka t a k epe sse ge ke t fe jle sz te ni, e s ig y e lm ul as zt juk a. Iegmegf e le l ob b i d 6t "."Egy kandl katrany tonkre tud tenni egy hord6 mezet" - ez agyerme-kekre is igaz

H o gy m e ge rr he ss ek , r nt ro l i s v an s zo , e lm e se le k e gy t or te ne te t. E gy f ia t a l-em b er t k ul fo ld i m u nk a ra k ii ld te k , f el es e ge p ed ig u js z ii lo tt g ye rm e k ii kk e l s zu le -ih ez u ta zo tt T oh ok ab a. A n ag ypa pa e s n agy ma ma is te nite tte a z un o k a t, s ok atj at sz ot ta k e s b es ze lg et te k v el e. E gy e v m u lv a, a f ia ta le m be r h az at ert e s f el es eg e-v el, v ala min t a g ye rm ek ke l e gy iitt v is sz ak ol to zte k T ok i6 ba . E bb en a z id 6b en ak is la ny m e g n em t ud ot t b es ze ln i, D e a m ik or e lk ez de tt b es ze ln i a s zi il 6k z av ar bajo tt ek : a gy erm ek m in de n s za va t t oh ok ai d ia le ktus sa l e jte tte ki . M in de z a z er tv ol t n ag yo n f ur cs a, m i ve l a c sa la d m i nd en t ag ja a z a lt al an os an e lf og ad ot t j ap ann ye lv et b esz elte - a d ia le ktu st p ed ig c sa k a kis lany,

M e g n eh an y e v r m il va , i sk ol ab a m e ne te le ko r s em t ud ta e lh ag yn i a k is la ny at o ho k a i a k c en tus t .

U gy t ti ni k, h og y m e g a b es ze dt an ul as e l6 tt e lt er je dt a gy te ke rv en ye ib en e z ad ia le ktus . A m ik or pe dig m a r a z a la po k ro gz ult ek , v al6 ba n n agy on n eh ez k ito -r ol ni a zo ka t a ze rt , h og y u ja ka t u lt es su nk h el ye be ..Egy k an al k atra ny to nk re te sz e gy h ord 6 m ez et" a k ora i gy erm ek ko rb ana zt j el en ti , h og y a z a h at as , a m el y e kk or e ri a g ye rm e ke t, e ge sz e le te re k it or ol he -te tle n n yo mo ka t h ag y b en ne . K im on do tt an a s zulo k k ote le ss ege go nd os ko dn ia rr ol , h og y e ze k a h at as ok j ot ek on ya k l eg ye ne k.

24

Az ingerszegeny kornyezet ueszelyes a gyermekreK e pz el je ne k m a gu k e le e gy s zo ba t c su pa sz f eh er m e nn ye ze tt el e s fa la kk al ,

a m el y t el je se n e l v a n s zi ge te lv e a k ii ls 6 z aj ok t6 1. T al an v an o ly an a ny uk a, a ki a ztg on do lj a, h og y e z a z i de al is k or ny ez et u js zu lo tt ] s za m ar a. V a lo ja ba n a zo nb ane gy ily en s zo ba , a me ly bo l m in de n s aj ato s a ttrib utu m h ia ny zik n em cs ak h og ye ge sz s eg te le n , d e v e sz e ly e s i s a k ic s ir e.

A B r un n er p ro fe s sz or a lt al Am e ri ka b an l ef ol yt at ot t k is er le te k b e bi zo n yi to t-ta k, h ogy a g ye rm ek et e r6 k uls o h ata so k fo ka je le nt6 s h at as sa l b ir a g ye rm e kii nt el le kt us f ej lo de se re . E z t a k ov et ke zo k is er le te kk el b iz on yi to tt a. B lo sz or i s a zu js zu lo tt g ye rm e ke ke t k et c so po rt ra o sz to tt a. A z e gy ik c so po rt ot t el je se n i ng er-s ze ge ny k orn ye ze tb en h ely ez te e l, a m asi ka t pe dig e gy o ly an s zo ba ba n, a ho l af al ak at s ok sz m ti v ir ag os t ap et a b or it ot ta , a p la fo n s zi ne s, a z a gy ne rm i t ar ka v ol t,a z ab la kbo l Ieh ete tt la tn i m unka k oz be n a z orv osoka t e s a no ve rek et. Itt m egr aa da su l z en e i s szolt,

M i nd ke t c so po rt k ii lo nb O z6 k or ul me ny ek k oz ot t n ev el ke de tt n eh an y h on a-p on k er es zt ii l, s e zu ta n a z i nt el le kt ua li s f ej lo de sr e i ra ny ul o t es zt ek et v eg ez te k,M i nd en g ye rm e k e le o da te tt ek e gy f en yl d t ar gy at , e s a z e le re se he z s zu ks eg es i d6alapjin h a ta ro z ta k m e g a f ej le tt se g s zi nt je t, A z e r e dm e n ye k j el en t6 s k ul on b se ge -k et m uta tta k: a zo kn ak a gy erm ek ek ne k a z in te lle ktus a, a kik a pu sz ta , c su pa szs zo ba ba n v ol ta k h ar em h on ap pa l e lm a ra dt a zo ke to l, a ki k i ng er ga zd ag k orn ye -z e tb e n v ol ta k e lh e ly e zv e .

E z a h are m h 6n apo s e lm a ra da s e bb en a s ta dium ba n k im on do tta n n ag yo nl en y eg es , m i ve l a g ye rm e k e sz b el i f ej lo d es e a I eh e to s eg ek a l_ a pj an s z ii le te se t6 1 3e ve s k or ai g u gy an an ny i, m i nt 4 e ve s k or at ol l ? e ve s koraig, E s b ar a tu d6 so k ug yt art ja k, h og y e zt a l em a ra da st n ag yo n g yo rs an b e l eh et h oz ni , h a h el ye se n n ev el -juk a gy erm ek et, m in da zo na lta l e z e ro fe sz ite st k iv an a k is gy erm ek t6 l e s k erry -s z er t j el en t s z am a ra ,

B ru nn er p ro fe ss zo ro n k iv ul s ok m a s p sz ic ho l6 gu s i s v e gz et t h as on l6 k is er -l et ek et . A z e r e dm e n ye k v il ag os an b e bi zo n yi to tt ak , h o gy a k ii ls 6 i ng er ek m e gl et ev ag y h ia ny a s zo ro s k ap cs ol at ba n v an a k ep es se ge k f ej lo de se ve l.

R es zl et es en f og la lk oz ta k a s ti m ul ac io f or ma iv al i s, a m el ye k a l eg na gy ob bh a ta s t g ya k or ol ta k a z i nt el le k tu s f ej lo de s er e. S o k e sz k oz t k ip ro b al ta k : r in ga t6 z 6b o lc so t, r oj to k at , v il ag os f od ro ka t, v il ag it o l ab d ak a t, s zi ne s t ap et at , s tb .

W h it e p ro fe ss zo r, a ki a h ar wa rd i e gy et em p sz ic ho l6 gu sa e s a k or ai f ej le sz -t es se l k a pc s ol at ba n f ol yt at k is e rl et ek e t, b iz o ny it ot tn a k l at ]a , h o gy ha a g ye rm e k

2 5

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

14/40

s za m ar a m a r a s zu le te st ol k ez dv e v al to za to s k or ul rn en ye ke t b iz to si ta na k, a kk ore z [ el en tr is h a ta ss al v a n e rt el rn i k e pe ss eg ei n ek f o rr n al od a sa ra .Agyermekre a legoaratlanabb dolgok vannak hatassal

K a rl F ri ed ri ch G a us s, a XIX. s za za d e gy ik l eg na gy o bb m a te m at ik us a f ed ez -te f el a s za m ta ni so ro k o ssz ege ne k f or mu la ja t - 8 e ve s k or ab an .

G aus s a pj a n em v olt k ulo no se bb en ta nult e m be r. E gy sz en l k om uv es v olt,f al ak at , k er it es ek et , k an d a1 1 6k at r ak o tt e s g ya kr an r na ga va l v it te d ol go zn i a f ia t.G a us s a t eg la ka t a do ga tt a a pj an ak e s k o zb en s za m ol ta o k et . F el te he to le g G a us sm a te m at ik ai k ep es se ge i e s zo ka s h at as ar a a la ku lt ak k i k o ra gyerrnekkoraban,

A c se cs em o k or k et se gt el en ul f og ek o ny k or sz ak a z e m be r e le te be n. A z t, a m ia s zu lo kn ek l en y eg te le nn ek e s e rt el m et le nn ek t ti ni k, a g ye rm e k o ly an e rz ek en y -se gge l e s e rd ve l tud ja b efo ga dn i, h ogy e z a ta pa sz ta la t a la pv eto ve v alh at e ge szt o v abb i e l et e be n .Agyermek a konyv kepei alapjan teljesen mas tortenetet tudelmondani, mint amit afelnott olvasott neki

A g ye rm e k e s a f el no tt b ef og ad o ke pe ss eg en ek e s r ea ke i6 in ak k ul on b oz os e-g e a kk o r v al ik e sz re ve he to ve , a m ik o r e gy ut t k ez de ne k k ep es v ag y r ne se ko n yv eto lv as ni . M o n te ss or i a ss zo n y, a k or a g ye rm e kk or i o kt at as k iv al o o la sz f el fe de zo -je k on yv eb en p eld ak en t e gy k isgy er me k v ise lk ed ese t h oz za f el. A z a ny a s zin esa ll at o ka t e s v a da sz je le n et ek e t a b ra z ol o k e pe k et a d o t t m a s fe l e v es g ye r rn e ke n ek .A g ye rm e k m eg muta tt a a k ep et M o nte ss or i a ss zo ny na k e s a sa ja t gy er me kn ye l-y en a zt h aj to ga tt a: - " A ut 6, a ut 6. " 6 s eh og y n em t al al t s emm i a ut 6h oz h as on l6 ta k epen es k erd ezv e m on dta: - "Itt n in es aut6 !" - "D e v an !" - m utatta b usz ken ag ye rm e k u jj av al a k ep re bokve , A k ko r m e g f ig ye lm e se bb en m e gn ez te . A k ep enk ut ya k, v ad as z, 1 6 v ol t, e s v eg ul v al ah o l a h at te rb en m e gl at ot t e gy s av or , a m el yegy utra hason lito tt e s azon vo lt egy pon t. A k isfiti rabok ott a pon tra es aztm o nd ta : " A ut 6" . E s v a l6 ba n, e gy p ar an y i a ut 6 v o lt .

M o n te ss or i a ss zo n y b em u ta t m e g e gy p el da t. A m a sf el e ve s k is fn in ak a ny u-k aj a e gy .S z am b o " c im t i k ep ek ke l i ll us zt ra lt k on yv et a do tt e s a k o ve tk ez d t or te -n et et m e se lt e n ek i.

" A k is n eg er f ii ic sk a, a ki t S za m b6 na k h iv ta k m e nt a z u to n, e s a s zu le te sn ap -ja ra k ap ott a ja nd ek ok at v itte . A z uto n v ad alla to kk al ta la lk oz ott, a kik e lv ette kto le a z o ss ze s a ja nd ek ot. E ls ir ta m a ga t e s h az am e nt. O tth on a pja e s a ny ja m e g-n y ug ta tt ak O t .A f lu l eu lt a z e b ed he z e s a z a sz ta l k o ze pe n e gy n ag y u nn ep i l ep en yv olt, e pp o ly an , m in t e ze n a z u to ls o k ep en " - fe je zte b e a r ne se t a ny ja e s b e es uk ta2 6

a k o ny ve t, K i sf ia h ir te le n f el ki al to tt : - " N em , 6 s ir !" - e s r am u ta to tt a h at so b or i-t6 ra , a ho l S za mb 6 k on ny be n a zv a a llt.M a s s za va kk al f og alm a zv a - a gy er me k e rz ek el es e s po nta n e s a f eln otte ks za m ar a gy ak ra n o nk en ye sn ek tiin ik , e ze rt a gy er me ke kh ez f or du lv a m eg k ellt an ul nu nk m e gs za ba du ln i f ol dh o zr ag ad t g on d ol at ai nk t6 1 e s u gy h as zn al ni k ep -z el et un k et , h o gy a v il ag ot o ly an n ak l as su k, m i nt ok .Ismeretlen ember feliigyeletere bizni gyermekiinket - hockdzatosdologE gy b ec suletes , j6 h aza sp arn ak 2 fia v olt - 5 e s 4 evesek , A k is eb be t a z 6 v o-d ab an m in de nk i s ze re tte e gy en ess ege er t e s e le ve ns ege er t, m ig a m a sik at n emn agy on , m iv el e le gg e m o go rv a e s s ze m me l la th ar oa n r os sz m o do ru v olt. A s zu-1 6k n y ugta la nk od ta k e m ia tt, n em e rtv e, h on na n e re dh et e z. ,Nvegul, v eg so e lk es er ed et ts eg uk be n o rv o sh o z f or du lt ak . H o ss za s k er de zo s-k od es uta n k id er ult, h ogy a z id 6se bb ik f iur a 1 e ve s k or ab an f el e ve n k ere sz tule gy f ia ta l d ad a fe lugy elt, m iv el e de sa ny ja n agy on r os sz ul e rz ete m a ga t a m as o-d ik s zu le s u ta n .A z o rv o s f el te te le zt e, h og y a j el en le gi a ll ap ot o k ai v al ah o l a k or ai g ye rm e k-k or ba n k ere se nd ok , le he ts ege s, h ogy v ala mily en r ege n a te lt e se m en y h ata sa .T ala lk oz ott a d ad av al e s m a s e m be re kk el, a kik m e se ln i tud ta k a fni gye rmekko-r ar ol , K i de ru lt , h og y a d ad a, a ki e gy f ia ta l l an y v ol t, a he ly et t, h og y s et al ni v it tev oln a a fnit, a h at so u dv ar on l ev a r eg i s ot et f es ze rb en t al al ko zg at ot t s ze re lm e -v el e s a ta la lk oz ok on a k isf iu is [ ele n v olt. M in de n n ap igy to rr en t. T er rn es ze te -se n a z e gy ev es k is fn in ak f oga lm a s em v olt a rr6 1, h og y m it c sin alh at a d ad u~ e ,ssz er elm e , d e 0 , a kit e gy ed ul h agy ta k, s us og6 h an go ka t h all o tt, a m ely ek a so te ts ar ok b6 1 jo tte k, s m in de z b iz on yta la ns agg al, fe le le m me l to lto tte e l o t. A la rr yn y ug ta la n e s b ti nt ud at os v is el ke de se v al am i ke pp en s zi nt en m e go rz od o u e m le -k ez et eb en , A z o r v os m e ga ll ap it ot ta , h og y e ze k a k or ai g ye rm e kk or ba n a te I t e se -m en ye k te tte k a f iut m o go rv av a e s d uh oss e. E l6 fo rd ul, h ogy a z e le t ugy h oz za ,h og y a s zu ld k k en y te le ne k g ye rm e ki ik et i de ge n e m be re k f el ug ye le te re b iz ni . D er er ne le m , h og y e z a t or te ne t m e gg yo zi O n ok et a rr 61 , h og y m e nn y ir e 6 va to sn akk e ll le n ni a n na k k iv a la sz ta sa k or , a k ir e r a bi zz a k g y erm e ki ik e t.

27

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

15/40

A korai gyermekkor benyomdsai meghatdrozzak a gyermek kes6bbigondolkodasmodjat es tetteitHa r n eg ke ri k O n o ke t, h o gy m e s el je n ek e gy t or te n et et k is gy e rm e k ko ru kb 6 1,

c so da lk oz va jo nn ek ra , h ogy jo fo rm an s em m ire s em e mle ke zn ek , h ac sa k a z e se -m e ny n em v ol t e ge sz en r en dk iv ul i. H a m e gi s f el el ev en ft en ek e gy -e gy e se rn en ytk et- ha ro m e ve s k or uk b6 l, v al 6s zf m ll eg n em s aj at e m le ku ke t i de zi k f el , h an em a ze d es an y ju k, v a gy m a s f el no tt ek to r ten e te tbo l i sm e r ik a zt .

A zonban az a terry, hogy az em ber nem emlekszik m i nd en re , a m i k is gy er -m ek ko ra ba n to rte nt v ele n em je le nti a te lje s f ele de st, B arr ne ly b en yo m as, b ar -m ely ta pa sz ta la t, a me ly et 3 e ve s k ora e l6 tt k ap a z e mb er f orm alo do s ze me ly ise -g en e k r es ze v e v a li k.

M e se li k, h og y h ip n6 zis ba n b ar rn el yi k e m be r, a ki be b el es zu gg er al ja k, h og ye gy e v es , ugy kezd beszelni e s v is el ke dn i, m i nt e gy egyeves g ye rm e k. E z p ed iga zt je le nti, h ogy a gy er me kk or m in de n e se rn en ye o ro kre m egm ar ad a tud atb an .

Meselik, h ogy a mik or a z e mb ert k ritik us h ely ze tb e hozzak, hirte len gyer-me kko ra j e le n e te i t latja ma ga e l6 tt .

K uk ue i M a na ka i sm e rt p ol it ik ai s ze rn el yi se g m e se lte , h og y gy er m ek ko raem lek ei to rtek el6 b el6 le , am ik or a h ab on i ala tt k orh az ba k eriilv e e le t-h ala lk oz ot t l eb eg ett . V is sz ae m le ke ze tt a rr a, h ogy a ny ja h og y v it te 6 t t em p lo m ba , e m -l ek ez et t a s ze rz et es re , a ki a k ap ub an a llt , a z a r ca ta , a r uh aja ra , b esz ed m od ja ra -m in de nre a le ga pr6 bb re sz le te kig, K eso bb e lm ese lte .I ato m asa t" a ny ja na k e sk id er iilt, h ogy m in de z a v alo sa gb an k et e ve s k ora ba n to rte nt m eg.

M o ri at su M i na to u r, a n ik k6 i K ut at ok oz po nt e ln ok e K in ah an s zi il et et t, e s o ttis to lto tte k lsgy er me kk ora t, A c sa la d ja pa nb a k olto ze se uta n s oh ase m b esz eltk in aiul e s ugy go nd olta , h ogy te lje se n e lf ele jte tte a n ye lv et. S ok e vv el k es ob bm un ka ia bo l a d6 d6 an K in ab a uta zo tt. M o ria ts u M in ato v ala mit m on da ni a ka rt,es a k in ai szav ak h irte len eszeb e juto ttak . A n ye lv te lje sen terrn eszetes v oltszam ara , es o ly an sz ab ad on b esze lt, h ogy az on saja t m aga es k ln ai k ollegai ise lcsodalkoztak.

E z m e g e gy b iz on yite k a rr a, h ogy a k isgy er me kk or ta pa sz ta la ta i b ev eso d-n ek a z a gy ba .

H a k ezd etek to l n em szilard alapra e pitk ezun k, a kk or h ia ba sze retn en ksz ila rd e pule te t f elh uz ni: m eg h a k fv ulr ol sz ep is le sz , e gy e r6 s s ze lto l v agy e gyf ol dr en ge st ol d a ra b ja ir a h ul li k.

A k or ai f ejle sz te s p eld aul ily en a la p. A k ez de te ktd l e ro ss e k ell te nn i, m er tn em le he t a kk or e lk ez de ni a la po t e pite ni, a mik or m ar a z e p ule t k esz en a ll.

28

III. reszMihasznos a kicsinek?

A kisgyermekek tanitdsdra nines receptE dd ig a rr ol b esz elte m, h ogy m en ny ir e fo nto s a k iils6 k or ny ez et e s e nn ek

h ata sa a g ye rm e k e ge sz e lk ov et ke zo e le te be n. S o k c s al ad ba n, t ob be k k oz t a ja pa -n ok nal is az a ny a v iseli v alla in a fele lo sseget gy erm ek ei n ev ele seert, d e az,a m ir 61 b es ze ln i s ze re tn ek , m i nd en ki t e ri nt , a ki a k is gy er m ek ek n ev el es ev el f og -l al ko zi k. M i nd en ek e l6 tt a z a ny an ak k ell f elh as zn al ni a k ep ze lo er ej et e s ta la le-k on ysa ga t a n ev ele sb en ugy , h ogy e ko zb en te rrn esz ete se n f igy ele mb e v egy e,m i ly en f ejl et ts eg l f ok on v an g ye rm e ke . A z ok at a r es zl et es t an ac so ka t, a m el ye ke tO no kn ek s ze re tn ek a dn i, c sa k e lv ke nt k ez elje k, a me ly ek a la pjin b ar rn ely a ny am eg tud ja h oz ni d on te se it e s e lf oga dn i v agy e lv etn i e zt v agy a zt a ta na cso t m eg-h a ta ro z ot t j el le rm i v a gy f ej ld d es i f ok ii g ye rm e k e e gy e ni s aj at os sa ga in a k figye-l embe v e te l ev e l,M i nd en a lk al omm a l, a m ik or a zt a ja nl or n, h og y a g ye rm e ke t v eg ye k k or ul j 6z en ev el e s f es te sz ett el a s zo fo ga do a ny ak m e gk er di k: m i szamit n al am " j6 " z en e-n ek v ag y .v al od i" f es te sz et ne k. B e et ho ve n v ag y M o za rt ? V a n G o g h v ag y P ic as so ?T er rn es ze te se n n eh a s pe ci al is ta kk al v al 6 k on zu lt al as u ta n a du nk k on kr et t an a-c so ka t i s. A z on ba n a s zi il 6k ne k k el l a da pt al ni uk a t an ac so ka t g ye rm e kii k e gy e-n is eg eb dl k ii nd ul va , e s n em d og rn ak en t k ez el ve a h al lo tta ka t. A lt al ab an a j ap a-n ok k es z r ec ep te ke t v arn ak : a d d ig n em m aga biz to sa k, a mig m eg n em mond j i kn ek ik k on kre ta n, h ogy an k ell a do tt e se tb en c se le ke dn iiik . D e a n ev ele sb en ,k ulo no se n c se cse m6 ko rb an n in cse ne k k es z f orm ula k, H a a z a ny a iigy gondolja ,h og y v al a m i j6 k ic sin ye ne k, a kk or a zt h al ad ek ta la nu l a dj a m e g n ek i.

A z a te nd en cia , h ogy k esz fo rrn ula kr a v arun k - a ja pa n n ev ele s h ia ny ossa -ga oP eld aul, h a a gy er me k 4 e ve s le sz - o vo da ba m egy , h a 6 - isk ola ba , E z a r en d-s ze r, a m el y a z a lta la no sa n e lf og ad ot t h ag yo rn an yo ko n a la pu l, n em v es zi figye-le mb e a gy er me k f ejle tts egi sz in vo na la t. A ja pa n o kta ta s m in de n e le tk or ba ns zi la rd p ro gr am o n a la pu l. U gy an fg y f og ad ja k a k or ai f ejl es zt es e lv er i s: h a n ema dn ak sz igo nia n b eta rta nd 6 uta sita so ka t, a kk or s en ki s em f ogja k ip ro ba ln i.V e le m en ye m s ze ri nt a k es z f or rn ak at e s n or rn ak at m i nd ig k et ke dv e k el l f og ad ni .

2 9

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

16/40

Gyakrabball vegyekfel gyermekiiketA k ie si m egse rto do tr, d e a z a ny ja fe lv es zi, m ire a bb ah agy ja a s ira st e s m o-

s ol yo g: k in ek n em i sm e r6 s a z i l ye n s zi tu ac io , m in de n s zi il 6 m a ga i s s z az sz or a te l-te o A tra dic io na lis b ol cs es se g a zo nb an m egr6 ja a z a ny ak at, a kik m in de n a lk a-l omm a l f el ve sz ik g ye rr ne ku ke t, a m ik or a zt m e g k el l n yu gt at ni , m iv el a g ye rm e k-b en k ia la kulh at a z a sz ok as, h ogy s ira ssa l e lle he t e rn i k iv an sa ga in ak te lje site -se t. A gy erm ek n em n yug sz ik m eg, a ka rh ogy an is v iga sz ta lja k a dd ig, a mfg n emv es zi k f el - i je sz tg et ik a s zi il 6k et . V a l6 ba n f gy v a n? H a a bb an a z e rt el em b en v es z-s zu k, h o gy a z e lv ak ul t s ze re te tt 61 6v ju k m e g g ye rm e k ii nk e t, e gy e te rt ek , D e k a te -g or ik us an e lu ta sf to m a zt , h og y m in de zt s z6 s ze ri nt v eg yu k. M e g v ag yo k g y6 z6 d-v e a rr6 1, h og y a g ye rm e ke t r ni ne l g ya kr ab ba n f el k el l v en ni .

A e se esem 6 sza mara , a ki nem ism eri az onkife jeze s m as m odja t, a siras af tg ye le m fe lk el te s e gy et le n e sz ko ze . H a s fr , a k ko r a z a zt j el en ti , h og y v al am it k ere s k ere se t v ala sz n elk ul h agy ni a nn yit te sz , m in t e lv es zite ni 6 t m ar a k ape so la tIegele jen.

A j 6 za n e sz b iz on yi tj a, h og y a g ye rm e k k ap es ol at a a ny ja va l, e s k ul on os en at es ti ( er in te si ) k a pe so la t n a gy on f on to s a z e rt elm i f ej ld d es s zem po nt ja b ol .

E gy j a pa n u js ag n er nr eg ib en e gy e rd ek es k ts erl et ro l a do tt h ir t, a m el ye t r na ]-m ok kal v ege ztek , D r. H arry H arloy , a V iseo nsin alla mbe li egy etem foe mlosk is er le ti c en tr um a na k v ez et 6j e k ic se re lt e a z u js zu lo u k is m aj om a ny ja t k et m e s-t er se ge s a ny ar a, r na jd a zt f ig ye lt e, h og y a k is a ll a t m e ly ik uk et v al as zt ja . A z e g yi kb ab u c il in de r fo rr na ji i v ol t e s d r6 tb 61 k es zu lt , a m a si k r on gy b6 1. M i nd ke t .ma -m a na l" v ol t e um is ii ve g t ej je l e s m in dk et t6 t ud ot t h im b ak id zn i. A z e re dr ne ny eka zt r nu ta tt ak , h og y a k ie si a m e le g e s p uh a r on gy .anyat" v al as zt ot ta , e s a z 6 m o z-g as ar a r ea ga lt , D r . H a r lo y l es zo ge z te , h og y a z u js zi il ot t e se e sem 6 i s v a l am i m e le g,puh a m oz g6 ta rgy at k ere se tt v oln a, e s h og y a z a gy en ge ds eg, a me lly el a z a ny at art ja k ez eb en g ye rr ne ke t, u gy an ol ya n f on to s a k ie si e rn oc io na li s a ll ap ot an ak ,m i nt a t ej a t es ti e ro nl et en ek .

E n ta mo ga to m a zt a v ele rn en yt, h ogy m in el to bb et v eg yuk fe l a gy erm ek et,m ive l az t sz eretn em , hogy m inde n gye rm ekn ek jusson e lege nd6 a sz uldk kelv al6 ily en fa jta k ape so la tb 61 , e rin tk ez es bo l, h is ze n e bb en la to m a m ege rto e m-b e r k ia la k ul as an a k e gy ik t en y ez 6 je t.Nejeijellekgyermekiiketagyukbaellgedlli

A h og y a g ye rm e k o lb e v ev es e, u gy a g ye rm e kk el v al 6 e gy ut ta lv as s zo ka sa i se lt te le nd on ek t ar to tt d ol og Ia pa nb an , m in t n em k iv an at os o ro ks eg , m e ly a z e 16 -

30

z 6 n em ze de ke kro l m ara dt ra nk . T erm es ze te se n n eh ez se ge t o ko zh at, h a a gy er-m ek e sa k a kk or a ls zik e l, h a e gy ik s ziil 6je m elle tte fe ksz ik , d e s oh ase m h allo t-t am , h og y a s zu lo k e le te t e z k om o ly an m e gz av ar ta v ol na . E ll en ke z6 le g, u j e r te l-m e t t al al ha tu nk a g ye rm e kk el v al 6 e gy ut ta lv as g on do la ta ba n, h a m in de zt a p sz i-e h ik a i e s e rt elm i f ej lo de s s zem po n tj ab o l nezzuk,

P eld aul a z a ny a, a kin ek e ge sz n ap te rn erd ek d olga v an e s n apk oz be n n emm a ra d i de je a g ye rr ne ke ve l v al 6 k oz ve tl en k ap es ol at ra , v eg sd s oro n o da fe ku d-h et gy erm ek e m elle, am fg a z e l nem alszik . E z a la tt a rovid id6 a latt a gyerm ekte lje se n m egn yu gs zik , e s n agy on fo ge ko nn ya v alik . H a n em es ak e gy sz en le ng ye rrn ek un k m elle fe ks zun k, v agy k ora bb an a ls zun k e l m in t 6 , h an em a lta t6 te ne kl un k n ek i - e z a g ye rm e kr e p oz it iv , f ej le sz to h at as sa l v an .

N em esa k az a nya nak, ha nem az apa nak is, ak i ege sz na p n em volt o tthon ,aj inlha t juk e zt a m 6d sz ert a gy erm ek ev el v al6 kapcsola t ta r tasra ,

N alun k so ka n irta k a z a lv as k oz be ni ta nula s m od sz ere ro l, a me ly et a v oltS zo vj e tun i6 b an d o lgo zt a k ki. Ko zi sm e rt , h og y a f el al om b a n m a gn e to fo ns za la g-r 61 h a ll ga to tt i nf or rn ac io t m e gj eg yz i a z e m be r: e z a t ud at al at ti ba n m a ra d, s e bre -d es uta n k on ny en v iss za id ez he td . E ze k a k is erle te k b eb iz on yitja k, h ogy ig enm e gl ep 6 e re dm e ny ek et l eh et e le rn i, h a a g ye rm e ke t fe la lo m ba n t an ft ju k.Ha a gyermeket boifiilii anyuka neoeli ()is boifiilii lesz"A g ye rm ek em ne k se mm i h all as a n in es e s n em tud om m it te gy ek . B iz to sa na fe rj em to l o ro ko lt e, n al uk a z e ge sz c sa la dn ak n in es z en ei e rz ek e." G ya kr an h al -1 0k h a so nl 6 p an as zo ka t a ny ak to l, Ig en , v al 6b an v an na k g ye re ke k, a ki kn ek r os sza z ene i halla sa, ak iknek sz ulei - a hogy m ond jak - b otfuhiek , A zo nban e z nema zt j el en ti , h og y a r os sz h al la s g en et ik ai o ro ks eg , b ar e zt a h ia ny os sa go t a s zi i1 6ka t ad h a tj a k gy ermek ii k nek .

Tegyuk f el , h o gy a z a ny an ak n in es h al la sa , a g ye rm e k p ed ig e ge sz n ap h am i -s an e ne ke lt b ol cs od al ok at h al lg at . E zt a d al la m ot j eg yz i m e g, e s e zt f og ja h el ye s-n ek te kin te ni. A m ik or p ed ig a z a ny a m eg ha Hja e zt, a zt m on dja , h ogy gy erm e-ken ek nin es halla sa , es e gyeb kent is a hall a s - is ten i ad om an y. H a M oz arto t esB e et ho ve nt i ly en a ny ak n ev el te k v ol na , g ar an ta lt l et t v ol na r os sz h al la su k.E lm ele te m sz erin t a zo k a b otfuh i gy erm ek ek , a kik ne k e de sa ny ]a ugy an -ily en h ia ny os sa gga l k uz d, a z a ud itiv e rz ek ele s o ly an k ulo no s k epe ss ege ve lr en de lk ez ne k, a m el ly el n ag yo n g yo rs an m e g t ud ja k j eg ye zn i, 5 6t p on to sa n v is z-s za i s t u dj ak a dn i a h am i s d al la m ot .

M os t, h og y b eb iz on yits am O no kn ek , h og y a z en ei h alla s h ia ny a n em o ro k-l et es t en ye zd , e lm e se le k e gy t or te ne te t. D r. S hi ni eh i S uz uk i t an ft an i k ez de tt e gy

31

5/17/2018 3 ves kor ut n (1).pdf

17/40

6 e ve s f iu t e s h el yr ea ll it ot ta z en ei h al la sa t. A k i sf iu e de sa ny ja na k n em v ol t z en eih al la sa , D r . S u zu ki f el te ve se a k o ve rk ez o v o lt : " A g y er m ek ne k a ze rt n in es h al la -sa , m ert n in es az ed esan yjan ak se m." A fiuv al fo ly to n az t a d alt h allga tta t tah ely es d alla m ma l, a m ely et a z e de sa ny ja h am is an e ne ke lt n ek i. K es ob b e z a fillf o ly ta tt a z e ne i t an ulm a ny a it , h ib a tl an ul j i t szot ta B r ah m s e s B e et ho v en h eg ed ti -v er se ny ei t, s 6t n eh an y a lk al omm a l s zo lo k on ce rt et i s a d o tt K a na da ba n.

I ly m 6 d on a z a ud it iv e rz ek el es , v al am i nt a j el le m e s a k ep es se ge k f ej lo de sen ag yr es zt a s zu lo : s zo k as ok a la pj an f or m al od ik . A s zi il 6i m a ga ta rt as I en ye gt e-l en n ek t un a r es zl et ei i s e r os h at as t g ya ko ro lh at na k a g ye rm e kr e.Soha ne hagyjakfigyelmen kiviil a gyermek sirasa:

A .F o rr ad al or n a g ye rm e kn ev el es be n" c fr m i Am e ri ka ba n k ia do tt k o ny v be ni rt ak I e a k o ve tk e zo k is er le te t.W a sh in gt on ba n s pe ci al is an f el ke sz it et t t an ar ok at k ul dt ek a t ob b se ge be n

n eg er ek l ak ta s ze ge ny n eg ye de k g ye rr ne ki nt ez rn en ye ib e e s c sa la dj ai ho z a zz al ,h ogy k b. h ar min e 1 5 h o na po s k isg ye rm e ke t ta nits an ak . V as ar na p k iv ete le ve l ata na r m in de n n ap e gy o ra t to lr ott a gy erm e ke kk el, m ia la tt ja tsz ott e s b esz elg e-t et t v el uk . D r . E ar l S h e fe r p sz ic ho lo gu s e lm a gy ar az ta , h og y a k is er le t c el ja a g ye r-m e k ek e rt el m i, d e k ul on o se n b es ze dj uk f ej le sz te se ne k o sz to n ze se v ol t. H a so n lok fs er le te ke t v eg ez te k 1 4 h o n ap os k is gy er m ek ek k el i s.

A t es zt ek e re dm e ny ei , a m el ye ke t a kk or v eg ez te k, a m ik o r e ze k a g ye rm e ke k2 7 h on ap osa k v olta k b eb iz on yito tta k, h og y a z " er te lm i f ejl dd es s zin vo na la " e sk ulo no se n a b esz ed fe jlo de se e ze kn el a gy er me ke kn el le ny ege se n m a ga sa bbv o lt , m i nt k or ta rs ai ke , a ki k n em v et te k r es zt a k is er le tb en .

T eh at a gy er me ke k s ze lle m i sz in tje t m e g a zo kb an a c sa la do kb an is le he t f ej-le sz te ni, a ho l a s zi il6 k e gy alta la n n em fo rd ita na k f igy elm e t a n ev ele sr e, m iv elr eg ge lt ol e st ig d ol go zn ak . K e pz el je k e l, m i ly en e re dm e ny ek et l eh et e le rn i a zo k -b an a c sa la do k ba n, a ho l a s zi il 6k s ok ka l t ob b f ig ye lm e t s ze nt el ne k g ye rm e k ei k-n ek e s r en d sz er es en j at sz an ak v el uk ,

A c se cse mo k b. 2 -3 h on apo s k orab an k ezd m oso ly ogn i, gugy ogn . e s m in -d en t m e gje gy ez , a m i k or iilo tte to rte ni k. N eh a n er n is se jtjuk , h og y a gy ab a m a rb ev es od n ek a J eg he rk oz na pi bb s za va k, v al am i nt a ny ja na k t ev ek en y se ge , e ze rt agy er rn ek uk ke l s ok at b es ze lo a ny ak o ria si h ata ss al v an na k a c se cs em o e rte lm ifej lodesere .

f m e e gy p el da . A f ia ta l h az as pa r e gy sz ob as l ak as ba n e lt g ye rm e ki ik s zu le te -s ek or . A la ka s o ly an k ie si v olt, h ogy a z a ny a o nk en te le nu l is m in dig gy er me kem e ll et t v ol t e s f ol yt on b es ze lg et et t v el e. A c sa la d h am a ro sa n e gy h ar or ns zo b as3 2

l ak as ba k o lt oz ot t. M e gs zi il et et t m a so d ik g ye rm e ki ik . K i sl an y l et t, s o t a l eg es en -d es eb b s zo ba ba n h ely ez