3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

အခြငအေရးမား ၊ တာဝနယမႈမား

ႏင ကယစားျပျခငး

ျမနမာႏငငအတြက ဘ၀သကတာ ကၽြမးကငမႈမားက

အေထာကကေပးျခငး

Fundamental Principles and Rights at Work Branch International Labour Organization

သငတနးဆရာမားလမးညႊန

3-R သငတနးဆရာမားလကစြခ

FUNDAMENTALS

အခြငအေရး၊ တာ၀နယမႈ၊ ကယစားျပျခငး၊ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားက လပပငခြငေပးအပျခငး၊ ျမနမာႏငငအတြက ဘ၀သကတာကၽြမးကငမႈမားက အေထာကကေပးျခငး/International Labour Office, Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS) - Yangon: ILO, 2017.

ISBN: 978-92-2-830850-1(Print); 978-92-2-830851-8(Web PDF)

International Labour Office; Fundamental Principles and Rights at Work Branch

အဂၤလပဘာသာျဖငလညးဖတရႏငသည။Empowerment for children, youth and families: 3-R trainers’ kit on rights, respon-sibilities and representation - Supporting Life Skills in Myanmar(ISBN 978-92-2-130249-0 (print); 978-92-2-130250-6(Web PDF)),Yangon, 2017

အငအယလအ ပႏပထတေ၀ျခငးအခကအလကစာရငးျပစျခငး

ILO ပႏပထတေ၀ျခငးသည ကလသမဂၢ၏လပထးလပနညးႏငအည ထတေ၀ၿပး တငျပမႈမားတြင ပါ၀ငေသာအေၾကာငးအရာမား သညလညး ILO က မညသညႏငင၊ ေဒသ (သ႔) နယေျမမား၏အေျခအေနေပၚမ မတညျခငးမရပ တငျပထားျခငးျဖစပါသည။ အမညႏငတကြ ေရးသားေဖာျပထားသည ေဆာငးပါးမား၏ေတြးေခၚထငျမငခက၊ ေလလာခကႏင အျခားသတငးေဆာငးပါးမား သည စာေရးသႏငသာ သကဆငၿပးပႏပထတေ၀ရာတြငလညး ILO၏ေရးသြငးခက ထငျမငယဆခကမားလး၀မရပါ။ILO အေနျဖငလပငနးမား၊ စးပြားျဖစထတကနမားႏင ျဖစစဥမား၏ အမညနာမမားအားထတေ၀သည စာအပတြငေဖာျပရညညႊနး ခေသာသြယ၀က၍ ေထာကချခငးမဟတသလ မေဖာျပပါကလညး သေဘာမကမႏစသက၍ မေဖာျပျခငးမဟတပါ။ILO ပႏပထတေ၀ျခငးႏင လပစစပငးဆငရာ ထတကနမားက အဓကစာအပေရာငးသထမတစဆငႏင လပစစပငးဆငရာျဖန႔ေ၀ သမားထမရရႏငမည။ (သ႔) ilo@turpin-distribution.com မတစဆငမာယႏငသည။ ပမသရလပါက ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒျဖစတ www.ilo.org/publns or contact ilopubs@ilo.org သ႔၀ငေရာကၾကညရႏငပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ထတေ၀သည။K Creative House မ စာအပဒဇငးဆြသည။

ကၽြႏပတ႔၏ ၀ကဘဆဒ: www.ilo.org/ipec

အသအမတျပမႈဤပႏပထတေ၀ျခငးအားILO အတြက Busakorn Suriyasarn, Nelien Haspels and Rosalinda Terhorst မ အေသးစတစစဥျပငဆငၿပး ျမနမာႏငငကေလးသငယအလပသမားပေပာကေရးအစအစဥ (My-PEC)၊ILO ရနကနရးမ Selim Be-naissa မညႏႈငးေဆာငရြကသည။ ဤ ILO ပႏပထတေ၀ျခငးအတြက ရနပေငြအား အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာနမ ေထာကပေပးသည။ (Project MMR/13/10/USA).ဤပႏပထတေ၀ျခငးသည အေမရကနျပညေထာငစ အလပသမားဌာန၏ အျမင(သ႔) မ၀ါဒမားႏင သကဆငမႈမရပါ။ (သ႔) လပငနးအမည၊ စးပြားေရးထတကနမား (သ႔) အေမရကနျပညေထာငစအစးရမ အတညျပေထာကခထားေသာအဖြ႔အစညး မား အျဖစေဖာျပထားျခငးမရပါ။

မပငခြင © အျပညျပညဆငရာအလပသမားေရးရာအဖြ႔ ၂၀၁၇ပထမအႀကမထတေ၀သည။ ၂၀၁၇

ကမၻာတစလႊားမပငခြငသေဘာတညခကကင၀တ ၂ အရ အငအယလအ၊ အျပညျပညဆငရာအလပသမားရးမမပငခြငအေနျဖင ပႏပထတေ၀ျခငးျဖစသည။ မညသညမလရငးျမစမကးယေၾကာငးေဖာျပပါက ခြငျပခကရယမႈမရေသာလညး အစတအပငးတေလးမား ကထတႏတကးကားေဖာျပခြငရပါသည။ ျပနလညဆငပြားျခငး (သ႔) ဘာသာျပနမႈမားအတြက အငအယလအ ပႏပထတ ေ၀ျခငး (လပပငခြငႏငခြငျပခက)၊ အျပညျပညဆငရာအျပညျပညဆငအလပသမားရး၊ CH-1211 ဂနဗာ ၂၂၊ ဆြဇလန (သ႔) အးေမးလ - rights@ilo.org သ႔ေလာကထားေတာငးခရပါမည။အျပညျပညဆငရာအလပသမားရးမ ထကသ႔ ေလာကထားမႈမားက လကကမး ႀကဆပါသည။စာၾကညတကမား၊ အဖြ႔အစညးမားႏင အျခားမတပတငထားသည ျပနလညဆငပြားအဖြ႔အသညးမားကသတ႔ အားခမတေပးထား သညလငစငႏငအညျပနလညကးယႏငပါသည။သငႏငငအတြငးတြငရေသာ ျပနလညဆငပြားခြငwww.ifrro.org သ႔၀ငေရာက ၾကညရႏငသည။

အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

အခနး ၁ 3R ဘဝတြငတာသငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား ၁၁.၁ ထအရာသညဘာလ? ၁၁.၂ အဘယေၾကာငလအပပါသနညး? ၁၁.၃ မညသ႕အတြကနညး? ၃၁.၄ မညသ႔ ျဖစေပၚလာခသနညး? ၄ အခနး ၂ 3R ဘဝတြကတာသငယစရာသငတနးသးနညးစနစမား၏ ၇ ဖြ႕စညးပႏင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမား ၂.၁ ဖြ႕စညးပ ၇၂.၂ ပါဝငသညအေၾကာငးအရာ ၁၁

အခနး ၃ ထေရာကေသာ 3R သငတနးျဖစရနအတြက အၾကျပခကမား ၁၃၃.၁ ထေရာကေသာသငတနးတစခ က ျဖစေစသည အခကမားမာ ၁၄ အဘယနညး?၃.၂ သငတနးပ႕ခမႈေကာငးသ တစဦး မညသ႕ ျဖစႏငပါသလ? ၂၁၃.၃ သင၏သငတနးသားမားမာ မညသတ႕ျဖစၿပး ၎တ႕႔ မညသ႕ ၂၃ ေလကငသငၾကားမညနညး? ၃.၃.၁ ကေလးသငယ ၂ ၂၄ ၃.၃.၂ ကေလးလပသားမား ၂၅ ၃.၃.၃ မနးကေလးမားႏင အမးသမးမား ၂၇ ၃.၃.၄ တငးရငးသားလနညးစမားႏင ဘာသာေရးဆငရာ ၂၈ အပစမား ၃.၃.၅ ပညာအရညအခငးနညးပါးေသာ သ႕မဟတ ၂၉ အထးလအပခက ရေသာသမား ၃.၃.၆ အ႐ြယေရာကၿပးသမား ၃၀၃.၄ ထေရာကေသာ 3R သငတနးတစချဖစလာရနအတြက မညသ႕ ၃၁ ေရးဆြေဖာေဆာငရန ၃.၄.၁ ကား/မ သာတညမမႈဆငရာ အေျခခအခကမား ၃၁ (သေဘာတရားမားႏင ပဓာနကသည အသေပးလေသာ အခကမား) ၃.၄.၂ ကား/မ သာတညမမႈ မဟာဗဟာမား ၃၇

ဂ

မာတကာ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

၃.၄.၃ 3-R သငတနးစစဥေရးဆြရနအတြက ကားမ ၄၄ ကြျပားမႈေရးရာအၾကျပခကမား ၃.၄.၄ 3R သငတနးလပေဆာငရနအတြက ၄၈ ကားမေရးရာအၾကျပခကမား၃.၅ အပစတြငး ပဋပကၡမားႏင အဖကသေဘာေဆာငသည ၅၁ အမအကငမားက ကငတြယျခငး

အခနး ၄ ထေရာကေသာ 3R သငတနးျဖစရနအတြက အၾကျပခကမား ၅၅၄.၁ 3R သငတနးနညးဗဟာမားႏင လအပခကမား ၅၅ ဆနးစစေလလာျခငး၄.၂ သငတနးဆငရာအဖြ႕ႏင သငတနးတကေရာကမညသမားက ၅၈ ေ႐ြးခယျခငး၄.၃ သငတနးအစအစဥတစခက ေရးဆြျခငး ၆၁၄.၄ တ႔ျပနအသေပးျခငးႏင အကျဖတျခငး ၆၃၄.၅ မတတမးတငျခငးႏင အစရငခစာေရးသားျခငး ၆၅

အခနး ၅ 3R သငတနးအတြက သငတနးပ႕ခသမား၏ ၾကတငျပငဆငမႈ ၆၇၅.၁ သင၏သငတနး ရည႐ြယခကမားႏင အစအစဥမားကသျခငး ၆၇ ဆနးစစေလလာျခငး၅.၂ သငတနးတကေရာကသမား၏ သကဆငရာ အခကအလကမား ကစစေဆးျခငး ၆၇၅.၃ အပစတြငး မတညသည အငအားမား သရနားလညျခငး ၆၈၅.၄ သငတနးေနရာႏင အခနးမားက ေရြးခယျခငး ၆၉၅.၅ ထငခေနရာခထားမႈ ၇၁၅.၆ အခနစမခန႕ခြေရး ၇၅၅.၇ သငတနးအစအစဥ၊ သငတနးသးပစၥညးမားႏင သငတနး ၇၆ အစအစဥအဆငဆငက ျပငဆငျခငး၅.၈ စားပြမားႏင သြကလကလႈပရားစားျခငးမား ၈၁

အခနး ၆ သငတနးတငး၏ အစႏင အဆး ၈၃မတဆက သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥက ၈၅ေလကငခနး ၁.၁ မတဆကျခငး (TOT သငတနးအတြက)

ဂ

အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

မတဆက သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥက မတဆကျခငး ၉၀ေလကငခနး ၁.၂ (ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားအတြက 3-R သငတနးအတြက)မတဆက ေမာမနးခကမားႏင ထည၀ငမႈမားက ကကညေစျခငး ၉၄ေလကငခနး ၂ ေနာကဆး လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥေရးဆြျခငး ၉၇ေလကငခနး ၁ ေနာကဆး အကျဖတဆနးစစျခငး ၁၀၀ေလကငခနး ၂

အခနး ၇ သငေထာကက ၁၀၃ ၁။သတငးမတစ (3-R LIFE SKILLS TRAINING KIT) ၁၀၃ ၂။ သငတနးသားေရြးခယမႈေဖာငပစ ၁ 3R TOT အတြကသငတနးသားကယေရးအကဥး ၁၀၆ ၃။ သငတနးသားေရြးခယမႈေဖာငပစ ၂ ၁၀၈ ကေလး၊ လငယႏင မသားစ 3R သငတနးအတြက သငတနးသား ကယေရးအကဥး ၄။ သငတနးဦးစးျပလပသမားအတြက CHECKLIST မား- ၁၁၀ သငတနးစစဥျခငး ၅။ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏင လကနကးျခငး၏ အဓဇစျမစ ၁၁၂ ေနရာမားရ သငတနးနညးျပမားအတြက 3R TOT အစအစဥ နမနာပစ ၆။ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသအ၀ငးအ၀နးအတြငးရ ၁၁၆ ကေလးငယမားႏငလငယမားအတြက အလပလပေနေသာ သငတနးနညးျပမားအတြ 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ ၇။ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏင လကနကးျခငး၏ အဓက ၁၂၀ ဇစျမစေနရာမားတြငရေသာ ကေလးငယမားႏင လငယမား အတြက 3-RTOT အစအစဥ နမနာပစ ၈။ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏင လကနကးျခငး၏ ၁၂၄ အဓကဇစျမစေနရာမားတြငရေသာ ေလးငယမားႏင လငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ ၉။ အမအကလပေနၾကေသာ ကေလးမားႏင လငယမား ၁၂၈ အတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ ၁၀။ စကရမား (သ႔) တရားမ၀ငေသာ ကနသြယမႈႏင ၁၃၂ ၀နေဆာငမႈလပငနးမားတြင အလပလပေနၾကေသာ လငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

ဃ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ

၁၁။ ေဖာေျဖေရးလပငနးမားတြငလပကငေနၾကေသာ ၁၃၆ လငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ ၁၂။ ပါ၀ါပြငစလကေတြ႔ၾကသငယမႈစက၀ငး ၁၄၀ ၁၃။ 3-R ေနာကဆကတြ အစအစဥေရးဆြျခငး ၁၄၁ ၁၄။ နမနာ 3-R သငတနးအတြက ၁၄၂ ေန႔စဥတ႔ျပနမႈေဖာငပစ (DAILY FEEDBACK FORM) ၁၅။ နမနာ 3-R သငတနးအတြက ၁၄၃ ေန႔စဥတ႔ျပနမႈေဖာငပစ (DAILY FEEDBACK FORM) ၁၆။ နမနာ သငတနး WORKSHOP တစခ၏ အစရငခစာ ၁၄၆ ၁၇။ နမနာသငတနး WORKSHOP တစခ၏ အစရငခစာ ၁၄၇ ၁၈။ သငတနးနညးျပမားအတြက CHECKLIST မား - ၁၄၈ သငတနးျပငဆငျခငး ၁၉။ ENERGIZING စားနညးနမနာမား ၁၅၀ မတဆကကစားနညးမား (ေအးခမႈက ၿဖခြငးသ)

င

1အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

၁. 3R ဘဝတြကတာသငယစရာ သငတနးသး နညးစနစမား

3R ဘဝတြကတာသငယစရာသငတနးသးနညးစနစမားသည ကေလးသငယ၊ လငယႏင မသားစမား၏ အခြငအေရး၊ တာဝနယမႈႏင ကယစားျပမႈကေဖာျပျခငး သ႕မဟတ 3R နညးစနစမား သည အထးသျဖင ကေလးလပသား၊ ကေလးသငယလကနကးျခငး၊ အမးသမးမားက လငပငးဆငရာအျမတထတျခငးခရႏငေျခရေနေသာ ရပ႐ြာလထမ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားက အျပနအလနတ႕လယ သငၾကားေသာသငတနးမားတြင အသးျပရနအတြက နညးစနစမားျဖစသည။ ဤ 3R နညးစနစမားသည ဘဝအခကအခမားက ႀကေတြ႕ေနရသည ကေလးသငယ၊ လငယမားႏင အ႐ြယေရာကၿပးသမားအၾကား ကေလးလပသား၊ ကားမ အခြငအေရး တနးတညမမႈ၊ အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမားႏင ကယစားျပမႈမားက ပမတးတကသေဘာေပါကလာေစရနအတြက သငတနးပ႕ခသမားႏင ကြငးဆငး ဝနထမးမားအတြက လႈပ႐ားမႈအသားေပး နညးစနစမားျဖစသည။

3R နညးစနစမား၏ အလးစေသာရညမနးခကပနးတငမာ ကေလးမား၊ လငယမားႏငအ႐ြယေရာကၿပးသမားအတြက ၎တ႕၏ ရပ႐ြာလထမားအတြငး ဘဝတြကတာကၽြမးကငမႈ၊ လပငနးခြငဆငရာကၽြမးကငမႈမား ေပးႏငရနျဖစၿပး ျပညတြငးရၿမ႕မား၊ ၿမ႕ႀကးမားတြင သ႕မဟတ ႏငငရပျခားတြင ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသ၊ အလပလပသမား အတြကလညး ျဖစသည။ ၎တ႕၏အခြငအေရးမားႏင ကၽြမးကငမႈအရညအခငးမားက ပမသ႐လာျခငးသည ၎တ႕၏ ဘဝမားႏင ပတသကသည အေျမာအျမင႐ေသာဆးျဖတခကမား ခမတျခငး၊ အလားအလာေကာငးေသာ အလပအခြငအလမးမား ႐ာေဖြႏငျခငး၊ ေျပာဆတငျပလသညအသမားက ပမတးတကေဖာထတႏငျခငး၊ မသားစမား၊ ရပ႐ြာလထႏင အလပခြငမားတြင ကယစားျပေဆာင႐ြကမႈမားက ပမလပ ေဆာငလာႏငေစသည။ 3R နညးစနစမားက အျပညျပညဆငရာ အလပသမားအဖြ႕ခပ (ILO) မ မတဖကမားႏင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးေရးဆြထားၿပး အစးရေအဂငစမား၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ဆငရာအဖြ႕အစညးမားႏင ျမနမာႏငငရအျပညျပညဆငရာ အသကအဝနးမားအေနျဖင အလပသမားႏင လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈဆငရာ ကစၥရပမားက ကငတြယေျဖ႐ငးရာတြင နညးလမးတခအေနျဖင ပမထေရာကစြာ အသးျပလပေဆာငႏငေစရန အတြကျဖစသည။

ပညာေရး၊ လမႈေရးေနာကခ ခ႕တသမား အထးသျဖင ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ တငးရငးသားမား သ႕မဟတ ဘာသာေရး ကြျပားသည လနညးစမားႏင ေ႐ႊ႕ေျပာငးသြားလာေနေသာ အသကအဝနးမားသည ေခါငးပျဖတအျမတထတခရျခငးႏင အျခားေသာ လမႈေရးရာ တရားမတမႈ မရျခငးမားက ထခကလြယခစားၾကရသည။ သ႕ေသာလညး ကေလးမား၊ လငယမားႏင အမးသမးမားမာမ ယဥေကးမႈ စႏႈနးမားႏင လကနာကငသးမႈမားေၾကာင ၎တ႕၏ မသားစႏင လ႕အသကအဝနးတြင အဆငႏမထား႐တတေသာ သးသန႕ ဆးကးမားက ခစားၾကရသည။ ထသ႕

၁.၁ ထအရာသညဘာလ?

၁.၂ အဘယေၾကာငလအပပါသနညး?

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၁)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ2

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၁)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ႏမခထားရမႈသည တခါတရအျခားသမားမ ၎တ႕၏ အခြငအေရးမားက လစလ႐ႈခထားျခငး ခၾကရသည။ ထအေျခအေနေၾကာင မမကယက ယၾကညေလးစားမႈမား ေလာကေစၿပး သတငး အခကအလကမားႏင ကြနရကခတဆကမႈ အခြငအလမး မားႏင အဆကျပတေစသည။

ကေလးလပသားႏင လကနကးမႈဆငရာ စမခကေတာေတာမားမားတြင ကားမအခြငအေရးႏင အသကအ႐ြယကြာျခားမႈ ဆငရာ တနးတညမမႈမရျခငး အျမင႐ႈေထာငမားက ထေရာကစြာထညသြငးစဥးစားေလ မ႐ၾကေပ။ ဆလသညမာ အမးသမးမားႏင ကေလးငယမား၏ သးသန႕လအပခကမားႏင သကဆငရာကစၥရပမားမာ လေလာကမႈမရျခငးပင ျဖစသည။ ယငးအခကသည ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးစမခကမား၏ ေအာငျမငႏငမႈအလားအလာက ေလာက ေစသည။ ကေလးလပသားႏင လကနကးမႈဆငရာ ျပနာမားတြင ကားမအခြငအေရးႏင အသကအ႐ြယကြာျခားမႈ ဆငရာ တနးတညမမႈမရျခငး အျမင႐ႈေထာငမားက နားလညၿပး လပမေဆာင႐ြကျခငး၊ အျခားေသာ လမႈေရး၊ စးပြားေရးဆငရာ မညမမႈမားႏင ခတဆက ေဆာင႐ြကျခငးသည ထခကအလြယဆးသမားက လပပငခြငေပးႏငရနအတြက အေရးပါ ေသာအခကျဖစၿပး အလပသမားႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ ေဖာကဖကကးလြနမႈမား ပေပာကေစရန ေဆာင႐ြကခက မားက ေရ႐ညတညတခငၿမမႈရေစသည။

3R နညးစနစမား၏ ရည႐ြယခကမားမာ :• ထခကႏငေခရေသာ ရပ႐ြာလထမားႏင လပငနးခြငမားရ ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင ၎တ႕၏ မသားစမား အၾကားတြင ကေလးသငယအခြငအေရး၊ အလပသမားအခြငအေရးႏင ကားမအခြငအေရး တနးတ ညမမႈက နားလည သေဘာ ေပါကမႈ တးျမႇငရန။• ရပ႐ြာလထမားႏင လပငနးခြငမားရ ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင အ႐ြယေရာကၿပးသမား အၾကားတြင သျမငရငးႏးမႈမားတးျမႇငျခငးႏင ဘဝတြကတာ ကၽြမးကငမႈမား ေပးအပျခငးျဖင ကားမကြျပားမႈႏင လမႈေရးဆငရာကြာဟမႈမားက ေလာခရန။• ဆငးရႏြမးပါးေသာ၊ လမႈေရး/ပညာေရးေနာကခခ႕တေသာ မသားစမားက လပပငခြင ေပးအပျခငး အထးသျဖင ကေလးသငယမားႏင အမးသမးမားအေနျဖင ၎တ႕၏ ဘဝႏငအလပအကငမားေ႐ြးခယရာတြင အေျမာအျမငရေသာ ဆးျဖတခကမား ခမတႏငေစရနႏင ၎တ႕၏ ရပ႐ြာအသငးအဝငးတြင ၎တ႕၏ ခစားခကအသမား၊ ကယစားျပပါဝငျခငးမားက တးျမႇငလပေဆာငလာႏငေစရန။

3အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၁)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3R ဘဝတြကတာသငယစရာမား သငတနးနညးစနစမား၏ ရည႐ြယထားေသာ အကးခစား ခြငရသမားမာ- • ကေလးလပသားေခါငးပျဖတျခငးခရရန ထခကလြယေသာ မသားစမားႏင ရပ႐ြာအသကအဝနးမ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မဘမား၊ စက႐မား၊ အေသးစား/ အလတစားလပငနးမား (SME) ၊ စကပးေရးလပငနး သ႕မဟတ သမား႐းက မဟတေသာ အေရာငးအဝယမားႏင ဝနေဆာငမႈေပးေသာ လပငနးမားတြင အလပလပသ သ႕မဟတ အလပလပခဖးသ ကေလးမားႏင လငယမား• အမအကလပငနးလပကငသ ကေလးမားႏင၊ အ႐ြယေရာကၿပးလငယမား• ေဖာေျဖေရးလပငနးမားရ လငယမား• ေ႐ႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင လကနကးမႈဆငရာအရငးအျမစမား၊ ခရးလမးဆးမားရ ရပ႐ြာလထမ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မဘမား• လကနကးမႈမ ကယဆယထားျခငးခရေသာ မနးကေလး၊ ေယာကၤားေလးမားႏင အ႐ြယေရာကၿပးသမား3R နညးစနစမားတြင ပါဝငသညေလကငခနးမားမာမတညေသာ အသကအ႐ြယအပစသးစအတြက ရည႐ြယ ေရးဆြ ထားျခငးျဖစသည။• အသက (၁၀) ႏစမ (၁၄) ႏစအတြငးရ ကေလးမား• အသက (၁၅) ႏစမ (၂၄) ႏစအတြငးရ လငယမား• အသက(၂၅)ႏစႏငအထကရ အ႐ြယေရာကၿပးသမား ဤနညးစနစမားက တက႐က အသးျပမညသမားမာ ကေလးလပသားႏင အလပသမား သ႕မဟတ လငပငးဆငရာ ေခါငးပျဖတရနအတြက လကနကးခရႏငေခရေသာ ရပ႐ြာလထမားႏင အလပခြငမားတြင အလပလပေနသည အစးရ၊ အရပဖကဆငရာလမႈအဖြ႕အစညးမား၊ ILO ႏင UN မတဖကအဖြ႕အစညးမားမ သငတနးပ႕ခမညသမားျဖစသည။ ထ သငတနးပ႕ခမညသမားမာ ပညာ႐ငသငတနးဆရာ/ဆရာမမား၊ သမား႐းက/ သမား႐းကမဟတေသာ ပညာေရး က႑ မ ဆရာ/ဆရာမမား၊ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးလပသားမား၊ တးခ႕လပသားမား၊ လငယ ႏငသကတ႐ြယတ အသပညာ ေပးသမား၊ သ႕မဟတ ထသ႕ေသာ ကးလြနမႈမားက တကကြစြာဆန႕ကငသည လငယမား၊ အမးသမးမားႏင ရပ႐ြာလထ ေခါငးေဆာငမားျဖစႏငသည။ ထသမားအေနျဖင ပညာေရး နမပါးေသာ ကေလးမား၊ လငယမား၊ အ႐ြယေရာကၿပးသမား ႏင အလပလပခဖးသညအေတြ႕အႀက႐ထားသငသည။

၁.၃ မညသ႕အတြကနညး?

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ4

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၁)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကေလးလပသားသည အျခားေသာအခကမားထက ကယျပန႕စြာျဖစေပၚသည ဆငးရႏြမးပါးမႈ၊ ပညာေရးႏင စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ မရရျခငး၊ အေျခခလ႕အခြငအေရး ခးေဖာကခရျခငး စသညတ႕ေၾကာငျဖစပြားရသည ကမၻာလးဆငရာ ကစၥရပတစချဖစသည။ ကမၻာအႏ႕တြင အသက (၅) ႏစမ (၁၇) ႏစၾကားကေလးငယ (၁၆၈) သနး သ႕မဟတ ထအသကအ႐ြယရေသာကေလးစစေပါငး၏ (၁၀) ရာခငႏႈနးသည (၂၀၁၂) ခႏစတြင ကေလးလပသားမားအျဖစ လပကငေနၾကသည။ ထကေလးမားထမ ကေလးေပါငး သနး (၁၂၀) သ႕မဟတ (၇၂) ရာခငႏႈနးမာ အသက (၅) ႏစမ (၁၄) ႏစအတြငးျဖစၾကၿပး ကေလးေပါငး (၈၅) သနး သ႕မဟတ (၅၁) ရာခငႏႈနးမာ ေဘးအႏရာယရေသာအလပမားတြင ဝငေရာကလပကငလကရသည။၁

ျမနမာႏငငတြင (၂၀၁၅) ခႏစ တရားဝငစာရငးအငးေဖာျပခကမားအရ အသက (၅) ႏစမ (၁၇) ႏစၾကား၏ (၁၀%) ေကာမာ အလပလပလကရၿပး ကေလး (၁၀) ေယာကတြင (၉) ေယာကမာ (၁.၁ သနး) ကေလးလပသားမားျဖစကာ တဝကေကာ ( ၆ သနးေကာ) မာ ေဘးအႏရာယရေသာ အလပမားလပေနၾကသည။ (၂၇%) မာ အသက (၁၄) ႏစႏင ေအာကျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ ကေလးလပသားမားအမားစ (၈၀% ေကာ) မာ စကပးေရး၊ သစေတာလပငနး၊ ေရလပငနး၊ ကနထတလပေရး၊ အေရာငးအဝယႏင အျခားေသာဝနေဆာငမႈလပငနးမားတြင လပကငလကရသည။ အခ႕မာ တရကလင (၈) နာရထကေကာေအာငအလပလပၾကရၿပး အ႐ြယေရာကၿပးသမားထက လပခနညးၿပး ရၾကသည။ ေယဘယအားျဖင မနးကေလးမားသည ေယာကၤားေလးမားထက နာရပၾကာေအာငလပၾကရၿပး လပခ လညးပနညးပါးသည။၂ ျမနမာႏငငရ ILO ၏ ကေလးလပသားပေပာကေရး စမကနး (My-PEC) သည ႏငငတြငးရကေလးလပသားမားက ေလာခႏငရနအတြက ျပညစကယျပန႕ေသာ၊ အားလးအတပါဝငေစေသာ၊ အကးရထေရာကေသာ အကးသကဆငသ အားလး၏တ႕ျပနမႈက တညေထာငၿပး ႏးၾကားအသျမႇငတငျခငး၊ ကေလးလပသားဆငရာ အသပညာမားက ျဖန႕ကက အသေပးျခငး၊ အမးသားအဆင ဥပေဒျပေရးတြင ႏငငတကာစႏႈနးမားႏင ကကညေစရနလပေဆာငျခငး၊ ဥးတည ေဆာင႐ြကလကရေသာ ရပ႐ြာလထမားအတြငး တက႐ကၾကားဝငကညမႈမားျဖင ကေလးလပသားေလာခရနအတြက ႏငငေတာအဆင၊ ေဒသဆငရာအဆင စြမးေဆာငမႈမားက အားေကာငးေစျခငး စသညတ႕ျဖင ကေလးလပသားဆငရာ ကစၥရပမားက လပမေဆာင႐ြကလကရပါသည။ စမကနးမ ၾကားဝငကညမႈမားသည ကေလးလပသားမားႏင ကေလး လပသားျဖစႏငေခရေသာကေလးမားအၾကားတြင အရညအေသြးရေသာပညာေရးက လကလမးမရရႏငေစရနအတြက တးျမႇငေဆာင႐ြကလကရၿပး အနမဆးအလပလပခြငရသည အသကထကေကာလြနေသာ ကေလးမားအတြက ေဘးကငးေသာအလပမားျဖစေစရန ျမႇငတငေဆာင႐ြကျခငး၊ ကေလးလပသားမား၏ အမေထာငစမား ထခကလြယမႈ မျဖစေစရန ေလာချခငးတ႕ကလညး ေဆာင႐ြကလကရသည။

အေတြ႕အႀကမားအရ ကေလးလပသားေခါငးပျဖတျခငး၊ လကနကးျခငးႏင အျခားေသာ အလပသမား သ႕မဟတ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား တကဖကေရးအတြက ပမထေရာက

၁.၄ မညသ႕ျဖစေပၚလာခသနညး?

5အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၁)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လာေစရနအတြက လ႕အဖြ႕အစညး အတြငးရ ကားမကြျပားမႈအၾကား တနးတညမမႈက တးျမႇငျခငးသည မရမျဖစအေရးပါသညဟေသာအခကျဖစသည။ ထအခကေၾကာင ILO အေနျဖင ဤ 3R သငတနးလမးညႊနက ေဖာထတရျခငးျဖစပါသည။ ဤနညးစနစမားတြင ကေလးလပသား၊ ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈ၊ အလပသမားႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာနယပယမားမ လကရ၊ ယခင ျပလပခေသာ သငတနးအစအစဥမား၏ ေအာငျမငေသာ သငခနးစာမား၊ အေတြ႕အႀကမားစြာက ထညသြငးထား ပါသည။ ၎သည အေရ႕ႏင အေရ႕ေတာငအာရႏငငမားရ ႏငငတကာအဆင၊ ေဒသတြငးအဆငအမးမးေသာ ဘဝတြကတာ ကၽြမးကငမႈမားႏင အလပသမားပညာေပးေရးသငတနး အရငးအျမစမားမ အခကအလကမားအေပၚတြင အေျခခထားပါသည။ ထ႕အျပင အလပသမားဆငရာ အျမင႐ႈေထာငမားက ကေလးသငယႏင အမးသမးအခြငအေရး သငတနးအရငးအျမစမားတြငထညသြငးထားၿပး အလပသမားဆငရာပညာေပးက႑တြင ဘဝတြကတာ ကၽြမးကငမႈမား ကလညးထညသြငးထားကာ ငယ႐ြယသည ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမားႏင ကေလးလပသား၊ အျခားေသာ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကခရႏငေခရေသာ သားေကာငမားအတြက အလြနအေရးႀကးေသာေၾကာငျဖစပါသည။ မနးကေလးမား/ အမးသမးမား၏ စြမးအားက ေယာကၤားေလး/ အမးသားမား၏ စြမးအားႏငအတ 3R နညးစနစမား၏ ေကာငးမြနေသာ နညးလမးမားျဖင ကငသးသြားရနျဖစပါသည။

ဤ 3R နညးစနစမားသည ဘနေကာက ILO မ ၂၀၁၀ ခႏစတြင ထတေဝခသည မရငးစာမက ျပနလညသးသပ ျပငဆငထားျခငးျဖစပါသည။ ဤတညးျဖတမႈမားကျမနမာႏငငရ ILO ၏ မတဖကအဖြ႕မား၊ အျခားေသာ အကး သကဆငပတသကသမား၏ အႀကျပခကမားျဖင ျမနမာႏငငႏငသးသန႕ကကညေသာ အေျခအေနမားျဖစေစရန လကေလာညေထြျပျပငထားျခငးျဖစပါသည။ 3R နညးစနစမားတြင ပါဝငသည အဓကအပငးမားမာ ILO ၏ ယခင သငတနးအေထာကအကျပနညးစနစမားျဖငေပါငးစပထားၿပး အထးသျဖင GECL လမးညႊန၃ ၊ လပငနးမားတြင အမးသမးမား ေရ႕သ႕ေရာကေရး (Get Ahead for Women in Enterprise)၄ ႏင လမၼာပါးနပစြာအသးစရတစမျခငး (Budget Smart)5 စသည သငတနးအေထာကအကျပနညးလမးမားမ ျဖစပါသည။

၁Global Child Labour Trends 2008-2012 (ILO: Geneva, 2013)၂ျမနမာ: ၂၀၁၅ ခႏစ ကေလးလပသား ဆငရာအဓကအခကအလကမားႏင စာရငးမား၊ MOLIP, CSO and ILO (ILO: Yangon, 2016); ၂၀၁၅ ခႏစ ျမနမာလပသားအငအား၊ ကေလးလပသားႏင စာသငေကာငးမ လပငနးခြငသ႕အကးအေျပာငးစစတမး။ အႏစခပအစရငခစာ၊ MOLIP, CSO and ILO (ILO: Yangon, 2016)၃Promotion of Gender Equality in Action against Child Labour and Trafficking: A Practical Guide for Organization (GECL Guide) by Nelien Haspels & Busakorn Suriyasarn (ILO: Bangkok, 2003), http://www.ilo.org/ipec/Informationresources/WCMS_IPEC_PUB_281/lang--en/index.htm (အဂၤလပ၊ ဘဂၤါလ၊ တ႐တ၊ ခမာ၊ ျပငသစ၊ အငဒနးရား၊ လာအ၊ နေပါ၊ ထငးႏင ဗယကနမ ဘာသာစကားမားျဖငရႏငသည)၄The training package Gender and Entrepreneurship Together - GET Ahead for Women in Enterprise Training Package and Resource Kit by Susanne Bauer, Gerry Finnegan & Nelien Haspels (ILO: Bangkok, Berlin and Geneva, 2008) (အဂၤလပ၊ ကေမၻာဒးယား၊ တ႐တ၊ လာအ၊ မြနဂလးယား၊ ထငး၊ ဗယကနမ ဘာသာစကားမားျဖငရႏငသည)5Budget Smart - Financial Education for Migrant Workers and their Families: Training Manual (ILO: Bangkok, 2011)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ6

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

7အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

၂. 3R ဘဝတြကတာသငယစရာသငတနးသးနညးစနစမား၏ ဖြ႕စညးပႏင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမား

ဤ 3R နညးစနစမားတြင သငတနးလမးညႊနတစခႏင သငတနးသင႐း (၁၁) ခပါဝငပါသည။ သငတနးလမးညႊနႏင သငတနးသင႐းမားက စာအပ (၁၂) အပ သတသတစထတေဝပါသည။

သငတနးလမးညႊန သည နညးစနစမားက မတဆကေပးၿပး သငတနးဆငရာနညးစနစမားက ႐ငးလငးတငျပကာ 3R သငတနးစစဥေရးဆြပႏင အေကာငအထညေဖာပမားက တဆငျခငးလမးညႊနခကမားေပးထားပါသည။ လမးညႊနက ေအာကပါအတငး အခနး (၇) ခနးခြထားပါသည။

၂.၁ ဖြ႕စညးပ

ဇယားကြက ၁: 3R သငတနးလမးညႊန ဖြ႕စညးပ

အခနး အေၾကာငးအရာမား ရည႐ြယခက

၁. 3R ဘဝတြကတာသငယစရာသငတနးနညးစနစမားအေၾကာငး• ရညရြယခကမား၊ သေဘာတရားႏင နညးဗဟာ• ဥးစားေပးဥးတညအပစမားႏင တက႐ကအသးျပ မညသမား

ဤနညးစနစမားက

၂. 3R နညးစနစမား၏ဖြ႕စညးပႏင ပါဝငသညအေၾကာငးအရာ• ဖြ႕စညးပ• ပါဝငသညအေၾကာငးအရာ

ဤနညးစနစမား၏ အေၾကာငးအရာအကဥးခပ ႏငၿခငေဖာျပခကမား

၃. 3R သငတနးက ထေရာကေစမည အႀကျပခကမား• အတတကြပါဝငေစသည သငတနးနညးစနစမား• ထေရာကေသာသငတနးႏင ထေရာကစြာ သငၾကားႏငမည သငတနးပ႕ခသတစဥး ျဖစေစရန• ဥးစားေပးဥးတညအပစမား• ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈအတြက အဓက သေဘာတရားမားႏင နညးဗဟာမား• 3R သငတနးကစစဥျပလပရနအတြက ကားမ ကြျပားမႈ ဆငရာ အႀကျပခကမား• ပဋပကၡျဖစေနေသာ၊ အဖကသေဘာရသည အျပအမမား ရေနသည အပစမားက မညသ႕ ကယတြယရနအခကမား

ေယဘယအားျဖင သငတနးပ႕ခသမား 3R သငတနးက စစဥေရးဆြ ျပငဆငေနခနအတြငး ကးကားအသးျပရန ျဖစသည။

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၂)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ8

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၂)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၄. 3R သငတနး စစဥျခငးႏင ေရးဆြျခငး• 3R သငတနးနညးဗဟာႏင လအပခကမား ဆနးစစ ေလလာျခငး• သငတနးပ႕ခမညအဖြ႕ႏင ပါဝငတကေရာက မညသမား ေ႐ြးခယျခငး• သငတနးအစအစဥတစခက ေရးဆြျခငး• ျပနလညတ႕ျပနခကမားႏင အကျဖတျခငး မတတမးျပစျခငးႏင အစရငခစာေရးျခငး

အမနတကယသငတနး မစတငမ ၂ လ ၃ လ အလမ စ၍ သငတနးမးမား ႀကတငျပငဆငရန လကေတြ႕ လမးညႊနခက မား

၅. 3R သငတနးအတြက သငတနးပ႕ခမညသမားႀကတင ျပငဆငရန• သငတနးရညရြယခကမားႏင အစအစဥက အဆး သတျခငး• သငတနးတကေရာကမညသမား၏ ကယေရး အခကအလကမားက ျပနလညသးသပျခငး• အပစတြငးရမတညေသာ အငအားမားက သရ နားလည ျခငး• သငတနးျပလပမညေနရာႏင အခနး (မား) က ေရြးခယျခငး• ထငခေနရာခထားမႈမား• အခနစမခန႕ခြမႈ• သငတနးအစအစဥ၊ သငတနးသးပစၥညးမားႏင သငတနး အစအစဥျပ ကားခပက ႀကတင ျပငဆငျခငး• ကစားပြမားႏင သြကလကလႈပရားေစမည နညးစနစမားက အသးျပျခငး

အမနတကယသငတနး မစတငမ ၂ ပတ ၃ ပတ အလမ စ၍ သငတနး ပ႕ခမညသမား ႀကတင ျပငဆငရန လကေတြ႕ လမးညႊနခကမား

၆. 3R သငတနးတငးအတြက အစႏင အဆးပငး က႑မား• ပထမေန႕ : ပါဝငတကေရာကသမားႏင သငတနး အစအစဥက မတဆကျခငး• ေနာကဆးေန႕ : လပေဆာငရနအခကမား စစဥေရးဆြ ျခငးႏင အကျဖတျခငး

အမနတကယ သငတနး ပ႕ခခနတြင အစပငး၊ အဆးပငးမား၌အသးျပရန သငတနးဆငရာ ေလကငခနး မား

၇. သငတနးအေထာကအကျပပစၥညးမား သငတနးစစဥသမားႏင သငတနးပ႕ခမညသမား အတြက သငေထာကက ပစၥညး (၁၉) ခ

9အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၂)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3R သငတနးသငရး (၁၁) ခ၏ သင႐းတစခစတငးသည ေအာကတြငေဖာျပထားသညပအတငး အဆငသးဆငျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ သင႐းတစခစတငးတြင အေၾကာငးအရာတ အခနး တစခ သ႕မဟတ တစခထကပ၍ ပါဝငၿပး ထအခနးတစခစတငးတြင တစခ သ႕မဟတ တစခထကပေသာ ေလကငခနးမားပါဝငသည။

• သင႐းတစခစတငးသည အဓကအသားေပးလသညအခက၊ သငရးတြငးပါ အခနးမား၏ စာရငး၊ အခနးတစခနးစရ ေလကငခနးမားစာရငးက အကဥးခပၿခငေဖာျပထားသည ဇယားႏင၊ ရည႐ြယခကမား၊ သငတနး ၾကာျမငခန စသညတ႕က မတဆကျခငးျဖင စတငသည။• အခနးတစခနးစတငး၏ ပထမဆးမကႏာတြင ပါဝငသညအေၾကာငးအရာအကဥးခပ၊ အဓက အသေပးလ သညအခက၊ အခနးတြငးပါရေသာ ေလကငခနးမားစာရငးႏင သကဆငရာအခနးမားက ေဖာျပခကမား ပါရ သည။• ေလကငခနးတစခစသညေအာကပါေခါငးစဥမား၏ေအာကတြင ထးျခားကြျပားသည Icon မားျဖင ထပတည ဖြ႕စညးေဖာျပထားသည။

သင႐း အခနး

ေလကငခနး

ရညရြယခက (လပသားေကာငးတစေယာက၏ လကၡဏာရပမားႏင အရညအခငးမားက) ဥးတညအပစ (ေလကငခနးအတြကသငေလာသည ဥးတညအပစမားက သတမတျခငး) ၾကာျမငခန (ေလကငခနးအတြက အႀကျပလသည ၾကာျမငခန)

ထငခေနရာခထားမႈ (အခနးႏင တကေရာကသမားထငရနပစက ေဖာျပခကမား)

အသးျပမည ပစၥညးမား (ေလကငခနးအတြကလအပမည သငတနးသးပစၥညးမား စာရငး)

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညးမား (ေလကငခနးအဆးပငးတြငေပးထားသည သငေထာကကပစၥညးမား ႏင အကဥးခပမတစ (မား))

ေလကငခနး (နပါတႏင ေခါငးစဥ)

အခနးအခနး ေလကငခနး

ေလကငခနး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ10

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၂)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးဆရာျဖစ သငတနး (TOT) တြင တကေရာကသမားသည သငတနးအစတြင 3R kit မတတစအပစရၾကမည ျဖစသည။ ဥးစားေပးဥးတညအပစမားသငတနးတြင တကေရာကသမားသည စာတတေျမာကသမားျဖစပါက သငတနး ပ႕ခသအေနျဖင အကဥးခပမတစမားႏင လကကမးစာေစာငမားကသ႕ ေ႐ြးခယထားသည သငေထာကကပစၥညးမားက သငတနးသားမားအား ေပးေဝႏငသည။

ေဆြးေႏြးပြအစအစဥအဆငမား (သငတနးပ႕ခရနအတြက တဆငၿပးတဆင လမးညႊနခကမားေပးျခငး) တဆငျခငးစတငးတြင လမးညႊနခကမားက သငတနးတြငး ပါဝငသညအေၾကာငးအရာမားႏင သငတနးလပငနးစဥ အေပၚ၌ပါ ေပးထားသည။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား (သညအေျခအေနအရ ေမာလငထား သညစနေခၚမႈမား သ႕မဟတ တနညးတဖ ေျပာငးလသငၾကားရနနညးစနစမားျဖစသည။ ေလကငခနးတစခစအတြက နဂးခပရန အဓကအသေပး လသညအခကမားက ေဆြးေႏြးပြအစအစဥအဆငတစခတငး၏ ေနာကဆးအဆငမားတြင ေဖာျပထားသည။)

လကေတြ႕ သငေထာကကပစၥညးမားႏင အကဥးခပမတစမား ေဆြးေႏြးပြအစအစဥမားေနာကတြင သငေထာကကပစၥညးမားႏင အကဥးခပမတစမား (ရခပါက) အတပါရသည။ သငေထာကကပစၥညးမားတြင အပစလကလပေဆာငခကမား သ႕မဟတ သ႐ပတတငျပျခငးမား၊ အလပမတတမး စာ႐ြကမား၊ ကစားပြဘတျပား မတမား၊ ကစားပြစညးမဥးစညးကမးမား၊ ႐ပပ (အေသးစား) မားႏင အေျခအေနျပ ကတျပားမား ပါဝငသည။ အကဥးခပမတစသည သငတနးဆငရာ အေၾကာငးအရာမားႏင ပတသကသည သတငး အခကအလကမားျဖစသည။

11အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၂)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3R နညးစနစမားတြင သငတနးသင႐း (၁၁) ခ၊ အခနး (၃၃) ခနးႏင ေလကငခနး (၈၉) ခပါဝငသည။ သင႐းတစချခငး စ၏ အဓကအေၾကာငးအရာမားက ဇယားကြက (၂) တြင အကဥးခပေဖာျပထားသည။

၂.၂ ပါဝငသညအေၾကာငးအရာ

ဇယားကြက ၂ : 3R သငတနးသင႐းမားကအကဥးခပေဖာျပခက

သင႐း ၁

မမ၏ ကယရညကယေသြး၊ အားနညးခက/အားသာခကမား၊ လႈ႕ေဆာခကမား၊ ခစားမႈမား အစရသည ပငကယရညအခကမားက သတျပ သရျခငး (Self-awareness) ႏင ကယပင လကၡဏာ (Identity) အခနးသည မမကယတငႏင လမႈေရးပတဝနးကင အၾကားဆကသြယမႈက ေဖာျပသည။ ထသင႐းသည မမ၏ပငကယရညအခကမားႏင မမကယကယၾကညမႈမားက ဖြ႕ၿဖး တးတကေစရန၊ ရပ႐ြာလထ၏ စ႐ကလကၡဏာမားက နားလည ေစရနႏင ဘဝအတြက ျဖစလသညဆႏၵမားက ရာေဖြျခငး ျဖစသည။

သင႐း ၂

ဘဝတြငရေသာအခြငအေရးမားသည ကေလးသငယ၊ လငယႏင အ႐ြယ ေရာကၿပးသမား၏ အေျခခလ႕အခြငအေရးမားက မတဆကေပးထားၿပး ထအခြငအေရးမားႏငအတ တာဝနခရမႈမားလညးပါဝငသည။ ဤသင႐းသည ထအခြငအေရးမားက ေန႕စဥႏငအမေတြ႕ႀကရသည ဘဝတြင ေလးစားမႈ ရေစရန ခတဆကေပးသည။

သင႐း ၃ ဘ၀ႏင မသားစအတြငးတြင သာတညမရေစမႈမားသည အမးသား/ အမးသမး၊ ေယာကၤားေလး/မနးကေလးမား၏ ဆကဆ ေရးကအဓကဥးတညသည။ ယငးသည ကားမကြျပားမႈတနဖးမားႏင အခနးက႑မားက နကနစြာနားလညေစရနႏင ဘဝ၊ မသားစႏင လ႕အဖြ႕စညးအတြငးတြင ထအခကမား၏လႊမးမးမႈမားအတြက ရည႐ြယသည။

သင႐း ၄ မသားစတြငးရအလပႏင အရငးအျမစမားသညမသားစအတြငးမ အလပ တာဝနခြေဝမႈ၊ တာဝနယမႈႏင အရငးအျမစမား ခြေဝမႈ စသညတ႕အေၾကာငးျဖစသည။ ယငးသည မသားစတြငးမ အကးအျမတမားႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးတ႕ ေဝမလပေဆာငပ ႏင ကေလးလပသား၊ ကေလးမားကထခက ေစမည အလပပစႏင ကေလးမားႏင သငေလာေသာအလပ စသညတ႕က ရငးျပ ထားသည။

သင႐း ၅ ျပနာေျဖရငးျခငးႏင လမႈေရးဆငရာအရညအခငး အခနးတြငျပနာ ေျဖရငးျခငး၊ အဖြ႕လကလပေဆာငမႈ၊ မတေဆြဖြ႕ျခငး၊ သစမးမားက ယၾကည အားထားႏငမႈမားအား ဆနးစစျခငးႏင ပဋပကၡမားက ကငတြယျခငး စသညတ႕အတြက ဖနတးတထြင တတသညအေတြးအေခၚ၊ ယတေဗဒကကခြျခမးစတျဖာႏငမႈတ႕က မတဆကေပးထားသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ12

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၂)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သင႐း ၆ ဆယေကာသကအ႐ြယ ေပါငးသငးဆကဆေရး အခနးသည ႀကးေကာငဝင ခနတြင ႐ပပငးဆငရာ၊ ခစားမႈဆငရာ ေျပာငးလမႈမား၊ လငမႈဆငရာကစၥမားႏင ကားမ ကယပငစ႐ကလကၡဏာ၊ ေပါငးသငးဆကဆေရး၊ ေဘးကငးေသာ လငမႈကစၥႏင ဆယေကာသက အ႐ြယကယဝနေဆာငျခငးမားအပါအဝင ဆယေကာသကမားအတြက စတဝငစားဖြယရာ ကစၥရပမားစြာက လႊမးၿခေဖာျပထားသည။

သင႐း ၇ ကနးမာေအာငေနျခငးအခနးတြင မးဆကပြားကနးမာေရးကစၥရပမား၊ မသားစ အစအစဥခမတျခငး၊ ကယဝနေဆာငမခငအား ဂ႐ျပ ေစာငေ႐ာကျခငး၊ ကေလး ေမြးဖြားျခငးႏင ျပစေစာငေရာကျခငး၊ HIV၊ AIDSအပါအဝင လငမတဆငကးစကတတေသာ ေရာဂါမား(STD) က ကာကြယျခငးစသညတ႕ပါဝငသည။

သင႐း ၈ အၾကမးဖကမႈႏင မးယစေဆးမ ကာကြယျခငး အခနးတြင ႐ပပငးဆငရာ၊ စတပငး ဆငရာႏင လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈမားအပါအဝင မတကြျပားသည အၾကမးဖကမႈပစမားက ရငးျပထားသည။ အဓကအသားေပးသညမာမသားစတြငး၊ စာသငေကာငးႏင အလပခြငတြင အၾကမးဖကမႈမားက မညသ႕ကငတြယရငဆငရနႏငမးယစေဆးဝါး၊ အရက စသည ကးလြနမႈမားမ ကာကြယရနအခကမားျဖစသည။

သင႐း ၉ ေငြေၾကးက လမၼာပါးနပစြာ စမခန႔ခြျခငး အခနးတြင လငယမားႏင အ႐ြယ ေရာကၿပးသမား၊ အထးသျဖင ေျပာငးေ႐ႊ႕သြားလာ ႏငေခရသမားႏင ၎တ႕၏ မသားစမားအတြက အေျခခ ေငြေၾကးစမခန႕ခြမႈႏင ဘ႑ာေရးဆငရာဆးျဖတခကခမတျခငးမား ျပလပရန လကေတြ႕အသပညာႏင နညးစနစမားကေဖာျပထားသည။ အေျခခနညးစနစမားမာ ပနးတငမားခမတရနႏင အသးစရတစာရငးထားရရန၊ ေငြေၾကးသးစြရာတြင ဥးစားေပးမညသ႕ သတမတရနႏင အေကြးမတငရေစရနမညသ႕ ေရာငရားရမည စသည အခကမား ျဖစသည။

သင႐း ၁၀ လမၼာပါးနပေသာ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသႏင အလပအကငရာေဖြသ အခနးတြငအသကႀကးေသာလငယမားႏင အ႐ြယေရာကၿပးသမားအတြက ေဘးကငးေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈႏင အလပရာေဖြျခငးမားအတြက လကေတြ႕အသပညာ မားႏင နညးစနစ မားက တငျပထားသည။ ထအခနးတြင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈမ မညသ႕အကးအျမတရရေစရနႏင လကနကးမႈအႏရာယက ေရာငရားႏငရန၊ ထ႕အတ အလပရာေဖြရနအတြက လကေတြ႕ကေသာ လမးညႊနခကမားက ရငးျပထားပါသည။

သင႐း ၁၁ လမၼာပါးနပေသာ လပသားတစဥး အခနးတြငအလပခြငႏင မသားစအတြငး၌ အလပသမားမား၏ တာဝနယမႈမား၊ အလပခြင အတြငးရ ၎တ႕၏ အေျခခ အခြငအေရးမားက ေဆြးေႏြးတငျပထားသည။ အဓက အေလးေပးသညအခကမားမာ အလပသမား မားအတြက မတေသာဆကဆမႈႏင ခြျခားႏမခဆကဆမႈမားမရေစေရး၊ အဖြ႕အစညးဖြ႕ပငခြင၊ အမအကလပသားမားအတြက သငေလာသညအလပမား၊ လပငနးခြငအတြငးရ မခငမားက ကာကြယေစာငေရာကေရး၊ လပငနးခြင ေဘးကငးလၿခေရးႏင ကနးမာေရး၊ HIV ၊AIDS ႏငပတသကေသာကစၥရပမားအပါအဝင ကနးမာေရးဆငရာအဓကကစၥရပမားက အေလးေပး တငျပထားသည။

13အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

သငတနးပ႕ခသမားအေနျဖင ပရတသတမား၏ သးသန႕လအပခကက ျဖညဆညးႏငရနအတြက သငတနးဆငရာ ကစၥရပမားက အဝငခြငကစစဥထားရနလအပသည။ ဤအခနးတြင ကေလးမား၊ လငယမားႏင အ႐ြယေရာကၿပးသမား ကေအာငျမငေသာ 3R သငတနးတစခေပးျခငး၊ ႀကတငစစဥျခငးမားျပလပရန သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား၊ လမးညႊနခကမားေပးထားသည။ ေအာကေဖာျပပါမားက မတဆကတငျပထားသည။• မတညေသာ သငယေလလာမႈပစမား၊ သငတနးနညးစနစမားႏင ထေရာကေသာ သငတနးတစခက ျဖစေစသညအခကမား• ထေရာကေသာသငတနးပ႕ခသတစဥးျဖစေစသညအခကမား• မညသတ႕သည ဥးစားေပးဥးတညအပစမားျဖစၿပး ၎တ႕၏ စြမးေဆာငရညႏင အတားအဆးမား၊ ထသမားက မညသ႕သငတနးပ႕ခမညက ျပငဆငျခငးမား• 3R သငတနးတြင ကားမအခြငအေရးတနးတညျဖစေစရန ျမႇငတငျခငး အဓက သေဘာ တရားမားႏင နညးဗဟာမား• 3R သငတနးစစဥျခငးႏင ေရးဆြျခငးတ႕တြင ကားမကြျပားမႈက႑ဆငရာ အႀကျပခကမား• ပဋပကၡရေသာ၊ အဖကသေဘာ အျပအမမားရေသာ အပစမားက မညသ႕ကငတြယ ဆကဆရနအခကမား

၃. ထေရာကေသာ 3R သငတနးျဖစရနအတြက အႀကျပခကမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ14

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သင၏ပရတသတက သငၾကားမႈနညးလမးမား ေရာေႏာၿပး ထေတြ႕သငၾကားပါ။ေကာငးမြနသညဆကသြယေရး၊ အခကအလကမားက လြတလပစြာဖလယျခငးႏင ပြငလငး လြတလပစြာ ေျပာဆ ေဆြးေႏြးႏငမႈမားသည သငတနးအားလး၏ အခရာကေသာအခကျဖစသည။ မတညေသာသမားသည မတညေသာ နညးလမးမား၊ သငယမႈႏႈနးမားျဖင ေလလာသငယၾကသည။ ေလလာသငယမႈမားက နားေထာငျခငး၊ စာဖတျခငး၊ ေရးသားျခငး၊ လကေတြ႕ လပေဆာငျခငးႏင အေတြ႕အႀကမားမတဆင လပေဆာငၾကရသည။ သငတနးပ႕ခသမားႏင ေလလာသငယသမားအၾကား ပါဝငလပေဆာငမႈႏင အျပနအလနအတ႕အလယ ေဆာင႐ြကၾကျခငးသည ထေရာကေသာသငတနးတစချဖစေစသည။ သငတနးပ႕ခသ၏အခနးက႑မာ အသပညာမားေဝမရနႏင ေလလာ သငယသမားက မညသ႕ သငယရရႏငရနအကအညေပးရၿပး ထ႕ေၾကာင ကယတငအသးျပသငၾကားရန နညးလမးမား ရၾကရသည။ သငတနးပ႕ခသမားသည သငၾကားသည ဆရာ/ဆရာမမားသကသကသာမဟတဘ ေလလာသငယမႈက ဥးေဆာငပပးေထာကကေပးရသမားလညးျဖစသည။သငတနးပ႕ခရာတြင ညႊနၾကားမႈနညးလမးမးစအသးျပႏငပါသည။ ထးစအတငး သငၾကားမႈပစမားမား မားေသာအား ျဖင ေဟာေျပာသငၾကားပ႕ခခကမားအေပၚ၌သာ အားျပၿပး ျမငသာသည အေထာကအကပစၥညးမား၊ အေမးအေျဖ က႑မားျဖင ေပါငးစပလပေဆာငသည။ ထကသ႕ေသာ သငၾကားမႈပစမားတြင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမာ အားေကာငးစလငၿပး အသပညာပငးဆငရာနယပယက အသားေပးသည။ ေဟာေျပာပ႕ခခကမားမာ သငတနးဆရာ သညသငၾကားသညအေၾကာငးအရာ၏ နညးပညာပငးတြင အလြနကၽြမးကငၿပး သငၾကားတငဆကပသညလညး အလြန စတဝငစားဖြယထးျခားမႈရပါက အထေရာကဆးျဖစသည။ ေဟာေျပာသငၾကားမႈပစက အသးျပရနစစဥပါက အေရးႀကး ေသသထားရမည အခကတစခမာ အထးသျဖင ပညာေရးနမကသမားႏင အသကႀကးေသာသမား၏ အာ႐စကႏငစြမး မာ (၁၅) မနစ၊ မနစ (၂၀) ထကမပေပ။ ထ႕ေၾကာင ေဟာေျပာပ႕ခမႈမားသည ခပတတျဖစရနလၿပး ဥာဏဖြငေဆြးေႏြးျခငး (brainstorming)၊ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ျဖစရပေလလာမႈမားျဖင ခြျခမး ေလလာျခငး၊ သ႐ပျပတငဆကျခငး သ႕မဟတ ကစားပြမားျပလပျခငးႏင အကးရလဒမားက ခြျခမးေလလာျခငးစသည အတတကြပါဝငေစေသာ၊ ‘လပရငးသင’ နညးလမးမားျဖင သငၾကားရနလသည။ ထနညးလမးမားသည သငေလာေကာငးမြနၿပး အထးသျဖင ေလလာသငယသမား၏ ကယပငအေတြ႕အႀကမားျဖင စတငကာ ၎တ႕ကယတင ခစား ေတြးေတာ လပကငမႈျဖင အသပညာအသစ မားက ကယအေနအထားႏင လကေလာေအာင အသးခသငယသြားျခငးမးျဖစသည။

မညသညနညးလမးတစခတညးကသာ အျခားနညးလမးမားထက သာလြနေကာငးမြနသညဟ၍ မရပါ။ နညးလမးတစခ စတငးတြင အားသာခက၊ အားနညးခကမားရစၿမျဖစပါသည။ အေကာငးဆးမာ သငၾကားမႈနညးလမးမားက ေပါငးစပၿပး သငတနးတကေရာကသမား

၃.၁ ထေရာကေသာသငတနးတစခက ျဖစေစသည အခကမားမာ အဘယနညး?

15အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

စတပါဝငစားမႈရၿပး ေလလာလစတျဖစေပၚလာရနအတြက သငၾကားမႈႈႏႈနး သ႕မဟတ အရနက ေျပာငးလျခငးမားျပလပၿပး သငတနးေပးရျခငး၏ ရညရြယခကအတငးရရေအာငေဆာငရြကရန သာျဖစသည။ ဇယားကြက (၃) တြင ျပခသညအတငး ေလလာသက ဗဟျပသည နညးလမး ျဖစေလေလ သငတနးသား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈလေလေလျဖစၿပး ေလလာသငယမႈတြင တကကြေသာသငတနးသားမား ျဖစရနလသည။ အားလးအတပါဝငေစသညနညးလမးက သငတနးမားတြင အသးျပရသညအေၾကာငးရငးမားတခ႕မာ ေအာကပါတ႕ျဖစသည။• ေလလာသငယသမားက ပ၍လႈ႕ေဆာမႈျဖစေစၿပး စတဝငစားေစျခငး• နက႐ႈငးစြာနားလညသေဘာေပါကေစျခငး• မတဥာဏထတြင ပ၍ၾကာရညစြာမတမျခငး• ခယခကသေဘာထားမားႏင အမအကငမားက ေျပာငးလျခငး သ႕မဟတ ပမေကာငးမြန သနမာလာေစျခငး• လကေတြ႕လပေဆာငရန တြနးအားမားျဖစေစျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ16

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ဇယားကြက ၃ : အားလးအတတကြပါဝငေစေသာ ေလလာသငယမႈ နညးလမးမား

ခဥးကပပ နညးလမး အေၾကာငးအရာမား

လပေဆာငခက (မား)

အတတကြပါဝငမႈ

သငယေလလာမႈ

ဆရာဗဟျပအေပၚမေအာကသ႕

သငတနးသားဗဟျပေအာကမအေပၚသ႕

ေဟာေျပာပ႕ခခကမား နားေထာငျခငး နညးလကခရယရန’(Passive)

‘လပေဆာငရန’(Active)

ျမငသာေသာပစၥညးမား အကအညျဖငသ႐ပျပျခငး(ဥပမာ ႐ပပမား၊ ဇာတကား မား)

ၾကညျခငးႏင နားေထာငျခငး နညး

အေမး ႏင အေျဖေျဖၾကားျခငးႏင ေမးခြနးမား ေမးျခငး

တစဥးျခငးစ၏အေနအထား အေပၚမတည၍ နညး ရာမ အလယအလတအဆင

ဥာဏဖြငေဆြးေႏြး

ျခငးႏင အျပနအလန

ေဆြးေႏြးျခငး

ေတြးေခၚထငျမငခကမားက ေဝမျခငးႏင ဖလယျခငး

ႀကးမားေသာအပစမားတြင နညး ၿပး၊ အပစအေသးမားတြင အလယအလတမ မား သညအဆင

ခြျခမးေလလာျခငးႏင

တငဆကျပသျခငး

(ျဖစရပ ေလလာျခငး

သ႕မဟတ ျပနာမား)

ဖတျခငး၊ ခြျခားေလလာျခငး၊ ျပနာေျဖ႐ငးျခငး၊ ေရးသားျခငး/ပဆြျခငးႏင အစရငခတငျပျခငး)

မား

သ႐ပတ

တငဆကျခငး၊

ကစားပြမားႏင

ေလကငခနး မား

ဖနတးမႈပါေသာ အေတြးအေခၚမား၊ ခြျခမးစတျဖာႏငျခငးႏင ကယရညကယေသြးဆငရာ ကၽြမးကငမႈမား

မား မ အလြနမား

လႈပ႐ားမႈအေျချပ

လပေဆာင မႈမား

(ဥပမာ လပငနးခြငဝင

သငတနး)

အမနတကယလပေဆာငျခငးႏင အသပညာ၊ ကၽြမးကငမႈမားက လကေတြ႕လပကငျခငး

အလြနမား

17အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အရငးအျမစမား: CRP TOT: Materials & Ideas about Training by Jay Wisecarver (Save the Children: Bangkok, June 2002); and A Trainer’s Guide for Participatory Learning and Action, IIED Participatory Methodology Series by Pretty et al. (Sustainable Agriculture Programme and International Institute for Environment and Development: London, 1995).

ဆလသညမာ အတတကြပါဝငေစသညနညးလမးမားက သးသန႕အသးျပရနမဟတပါ။ သငတနးပ႕ခမညသအေနျဖင သငၾကားမညဥးတညပရတသတ၏ သငယႏငစြမးႏင သငယမညပစအလက သငၾကားမညနညးလမးက စဥးစား ဆးျဖတရနျဖစၿပး (အသကအ႐ြယ၊ အာ႐စးစကႏငစြမး၊ စတဓာတတကကြမႈ၊ ပညာေရးႏင ေနာကခအလပအကင စသျဖင) သငတနးရည႐ြယခကမားအတငးရရေအာငျမငႏငရနျဖစသည။ ပမနအားျဖင သငတနးတငးတြင စနစကၿပး ယတေဗဒကေသာ နညးလမးမားကအသးျပေလရၿပး အေတြ႕အႀကဆငရာေလလာသငယမႈစကဝနး (experiental learing cycle) ဟေခၚသည။

အေတြ႕အႀကဆငရာေလလာသငယမႈစကဝနးအားလးအတပါဝငေစေသာ သငတနးမားျဖစသည ‘လပရငးသင’ သ႕မဟတ ‘အေတြ႕အႀကမတဆငေလလာသငယမႈ’ သငတနးမားသည သငတနးတကေရာကသမား စတငတကေရာကခနမစ၍ လပေဆာငခကမားႏင အေတြ႕အႀက မားမတဆင သငယျခငးမးျဖစသည။ သအရမားက သငတနးပ႕ခသမ ေဟာေျပာပ႕ခခကမားႏင သငျပၿပး တငျပမႈမား သညလညး အကဥးဆးျဖစေစကာ ေဆြးေႏြးဖလယမႈမား မစတငမ တငျပသညထက ေဆြးေႏြးမႈမားအရငၿပးသည ေနာကမ တငဆကျပသရျခငးမးျဖစသည။ တကေရာကသသငတနးသားမားသည ပထမဥးစြာ လပေဆာငခကမား သ႕မဟတ လကေတြ႕ေလကငခနးမားက အရငျပလပၾကရသည။ ထ႕ေနာက ၎တ႕လပေဆာငခသညေဆာင႐ြကခက မားအေပၚ ခစားမႈမား သ႕မဟတ ေလလာေတြ႕ရခကမားက ေဝမၾကရသည။ ေနာကဆးတြင လကေတြ႕တကယ ဘဝတြင အသးျပႏငရနအတြက ျပလပခသညေလကငခနးမားမ ေလလာခသည အဓကအခကမားႏင အဆးသတ သးသပမႈမားက ခြျခားစတျဖာၿပး ခြျခားသတမတရသည။ အေတြ႕အႀကဆငရာေလလာသငယမႈစကဝနးႏင ပတသက၍ ပမသရလပါက ဤသငတနးလမးညႊန အခနး (၆) မတဆကေလကငခနး (၁.၁) တြင ၾကည႐ႈႏငသည။

အားလးအတပါဝငေစၿပး၊ လႈပ႐ားမႈအသားေပးနညးလမးမားမာ ဘဝအေတြ႕အႀကရေသာလညး စာတတေျမာကမႈႏင ပညာေရးဆငရာ အဆငနမပါးေသာ ကေလးသငယမား၊ အ႐ြယေရာကၿပးသမားႏင သငေလာၿပး အဘယေၾကာငဆ ေသာ ၎တ႕ဘဝအေစာပငးကာလမားမ ရရထားခေသာ အေတြ႕အႀကမားမတဆင ျပနလညဆြထတေလလာရသည အမးအစားျဖစေသာေၾကာင ျဖစပါသည။ ၎တ႕အေနျဖင ေဘးကငးေသာ သငတနးပတဝနးကငတြင အေတြးအေခၚ၊ အႀကဥာဏအသစမားက ဖနတးလပေဆာငရန အခြငအလမးရၾကသည။ ထ႕ေနာက ၎တ႕၏ ရၿပးသားအေတြ႕အႀက မားအေပၚ၌ ဆနးစစေဝဖနမႈမားျပလပလာႏငၿပး တကယလကေတြ႕ဘဝတြင ေအာငျမငေကာလႊားရနအတြက ေျဖရငး ေဆာင႐ြကမႈနညးလမး အသစမားကလညး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ18

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ခြျခားလပေဆာငလာႏငေစသည။ ၎နညးအားျဖင ၎တ႕၏ ဖးကြယေန ေသာ အရညအခငးမား၊ ကၽြမးကငမႈမားႏင ဖနတးႏငစြမးမားက ထြကေပၚလာေစၿပး လပပငခြငမား ရရလာေစသည။

ဤကသ႕ေသာ ေလလာသငယမႈနညးလမးမား၏ အကးေကးဇးမားမာ ပါဝငတကေရာကသည သငတနးသ၊ သငတနး သားမားသည ၎တ႕၏ ကၽြမးကငမႈအရညအခငးမားက အသးျပၾကရၿပး အဆငမးစက ေလလာၾကရသည။ ‘လပေဆာငေနခန’၊ ကစားပြကစားခန သ႕မဟတ ပေဟဠ၊ ျပနာတစစတစခက ေျဖရငးေနခနတြင သငတနး တကေရာကသမားသည ၎တ႕၏ စတ၊ ႏလးသား ႏင ခႏၶာကယ အားလးက အသးျပၾကရၿပးယငးတ႕သည ၎တ႕၏ အသဥာဏ၊ ခစားခက၊ လမႈေရးႏင လပေဆာငမႈစြမးရညမားလညးျဖစသည။ ကစားပြၿပးေနာက ခြျခမးေလလာမႈတြင သငတနးသားမားသည ၎တ႕၏ႏလးသား (ခစားခကမားႏင စတထခကလႈပရားမႈမားကေဝမျခငး) ႏင စတဓာတ ( ခြျခမးေလလာစဥးစားမႈက အဆးသတ အဓကကေသာေလလာရနအခကမားတြငအသးျပျခငး) ႏစမးစလးျဖင ေလလာၾကရသည။

အားလးအတပါဝငေစေသာ ေလလာမႈနညးလမးမားႏင မရငးႏးသအခ႕သည ‘လပရငးသင’ နညးလမးမားျဖစသည ကစားပြမားကစားျခငး၊ သ႐ပတလပေဆာငတငဆကျခငး စသညနညးလမးမားက ေဖာေျဖမႈ (အေပာသတသတ)သာ ျဖစသညဟ ထငၾကေသာေၾကာင အေလးမထားၾကေပ။ အမနတကယတြင ထနညးလမးမားသည အေပာသတသတ သာမကဘ အသကအ႐ြယအားလး၊ ပညာေရးအဆငအတနးအားလးအတြက ထေရာကအားေကာငးေသာ သငယ ေလလာမႈစြမးအားမားက ရရေစသည။ တခနတညးမာပင သငတနးဆရာမားမမညသ႕လပေဆာငရမညက သရမသာ ထေရာကမႈရသည သငတနးမားျဖစလာမညမာလညး အမနပငျဖစသည။ သငတနးပ႕ခသေတာေတာမားမားသည ေဟာေျပာသငၾကားသည သငတနးပစကသာ တကဖးခၾကသညမားရသည။ ၎တ႕သည ယခငသငၾကားခသည နညးလမးေဟာငးမားက ေမပစၿပး အားလးပါဝငေစေသာနညးလမးျဖင ထေရာကေစရနမညသ႕ သငၾကားရမညက ေလလာသငသည။ အကယ၍သငၾကားပ႕ခသမားသည အရညအခငး လေလာကမႈမရဘ စညးကမးလညးမရပါက ပါဝင တကေရာကသမား၏ ‘လပေဆာငခက’ မားသည အေပာသကသကျဖငသာအဆးသတသြားမညျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ သငတနးပ႕ခသမသေဘာတရား (သအရ) မားက ထတႏႈတသငၾကားမႈမျပခေသာေၾကာင ျဖစသည (ဥပမာ ထလပေဆာငခကမား၏ ေနာကကြယတြငရသည တကယလကေတြ႕ဘဝတြင အသးျပရမည သငခနးစာမားႏင အသေပးလေသာ အေၾကာငးအရာမား)။အားလးပါဝငေစေသာနညးလမးမားမ အခ႕ေသာ အဓက ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားႏင လပငနးစဥမားမာ -• ဥာဏဖြငေဆြးေႏြးျခငး (Brainstorming)သည အေတြးအေခၚအသစမား၊ သေဘာထား မတခကမားႏင ထငျမငယဆခကမားက ရာေဖြစာရငးျပစျခငးျဖစသည။ ယငးက အပစအေသးျဖငေသာလညးေကာငး၊ အပစ အႀကးျဖငေသာလညးေကာငး လပေဆာငႏငသည။ အဓကရညရြယခကမာ ထငျမငယဆခကမား မပါဘ အေတြးအေခၚအသစမားက လြတလပစြာဖနတးထတလပႏငရနျဖစသည။• စစညညအပစမား (Buzz group)မာ လႏစေယာကသးေယာကပါဝငၿပး အေတြးအေခၚမား၊ ခစားခကမား၊ ထငျမငယဆခကမားက ဖလယၾကၿပး လတငးကယပငအေတြးအျမင

19အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မားက ေဖာထတျပသႏငသည အေသးစားေဆြးေႏြးမႈမားျဖစသည။ (အေၾကာငးအရာတစခက ဝငးဝနးေဆြးေႏြးစဥ စစညညထြကတတသည အသက ျမညသစြ၍ ေပးထားသည နညးလမးပစျဖစသည)• ကစားပြမားႏင သ႐ပတတငဆကျခငးမား (Games & Role-plays) မားသည ပါဝငသမားအေနျဖင လကေတြ႕ဘဝတြငေတြ႕ႀကရသည ျပနာမားက ရငးလငးသကသ႕ အေတြ႕အႀကမားက သ႐ပေဆာငခငး ျခငးျဖစသည။ ဤနညးလမးသည မမကယကယၾကညမႈ တးတကလာေစၿပး ပါဝငကစားသမားမ ေစတနာ ဝနထမးပါဝငကာ သငတနးဆရာမားမ ေကာငးစြာ ထနးသမးႏငလင ပါဝငသမားအေနျဖင လပပငခြငရၿပး စတဓာတတကကြမႈလညးျဖစေစသည။• ျဖစရပေလလာမႈမား (Case studies) တြင ျမငကြငးတစခ သ႕မဟတ တရားေရးရာကစၥမား ကသ႕ ျဖစရပမားအစဥလက၊ ျဖစပကခဘးေသာ သ႕မဟတ ျဖစလာႏငဖြယရေသာ အေၾကာငးအရာမားအေပၚတြင တငဆကျပသျခငးႏင ခြျခမးစတျဖာျခငးမားက ျပလပရျခငးမားျဖစၿပး ျပနာတစရပက မညသ႕ ေျဖရငး မည၊ အႀကျပတငျပျခငးမား မညသ႕ျပလပေဖာထတမညက ဆးျဖတသတမတျခငးျဖင အဆးသတသည။

တကကြစြာအားလးပါဝငေစေသာ၊ လြတလပစြာေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမားက အေလးေပးေသာ သငတနးမားတြင သငၾကားပ႕ခသကယတငသညလညး အတတကြပါဝငမႈတနဖးက ေကာငးမြနမနကနစြာ အသးခသငၾကားသျဖစရန လညး မျဖစမေနအေရးႀကးသည။ ၎တ႕မာ အျမငကယျခငးႏင သေဘာထားထငျမငခကမားက ေဝမျခငး၊ အျခားသ မားက ေလးစားျခငး၊ မတညေသာအေတြ႕အႀကမားက စတဝငစားမႈရျခငး၊ မမကယတငႏင တျခားသမား၏ ေတြးေခၚ ထငျမငခကမားက ေျပာငးလျပငဆငရန၊ ခတဆကပါဝငရန စတဝငစားျခငး စသညတ႕ျဖစသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ20

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ဇယားကြက ၄ : ေအာငျမငေသာ အေတြ႕အႀကဆငရာေလလာသငယမႈ အေျခခမမားႏင ကငသးရနအခကမား

အဓက ေဝါဟာရမား ေဖာျပခက

၁. ေလးစားမႈ• ေလလာသငယသမားသည ေလးစားမႈက တနးတညမႈက ခစားၾကရသည။

၂. သကဆင ဆေလာမႈ

• ေလလာသငယသမားသည ၎တ႕၏ ကယပငအသပညာႏင အေတြ႕အႀကမားမ အေကာငးဆး ထတႏႈတသငယၾကရသည။• ေလလာသငယမႈမားသည သငယသမား၏ လကေတြ႕ဘဝမ လအပခက မားႏင ကကညမႈရရမည။

၃. စဥးစားျခငး၊ ခစားျခငးႏင လပေဆာငျခငး

• ေလလာသငယမႈသည စတဓာတ၊ ႏလးသားႏင ခႏၶာကယက အသးျပၿပး ထငဟပေဆငရြကမႈႏင ခြျခမးေလလာမႈ၊ စတလႈပရားခစားမႈႏင မနကန ေသာလပေဆာငမႈမား ျဖစရမည။

၄. ၂၀/၅၀/၉၀ စညးမဥး

• ေလလာသငယသမားသည အခကအလကအသစမားက ကငသးလပေဆာငမႈက အေကာငးဆးလပေဆာငႏငရန အတြက မကျမငသရ ႏငေသာ အရာမားျဖင တငဆကမႈသည ပမမတမေစသည။ လမား မတမသည o ဖတ႐ႈမႈ ၏ ၁၀ ရာခငႏႈနး o ၾကားရသည၏ ၂၀ ရာခငႏႈနး o ျမငရသညမား၏ ၃၀ ရာခငႏႈနး o ၾကားရ/ျမငရသညမား၏ ၅၀ ရာခငႏႈနး o ေျပာၾကားခသညမား၏ ၇၀ ရာခငႏႈနး o ေျပာခသည/လပခသညမား၏ ၉၀ ရာခငႏႈနး

၅. ေျပာဆေဆြးေႏြးမႈ • အရြယေရာကၿပးသမားသည သတငးအခကအလကက ေဆြးေႏြးမႈျဖင ပမေလလာသငယႏငၾကသည။• ေလလာသငယမႈတြင ဆရာ/သငတနးပ႕ခသႏင သငတနးသား ေလလာ သငယသမားအၾကား အျပနအလန ေျပာဆေဆြးေႏြး ႏငသည ႏစလမးသြား ပစမးျဖစရမည။

၆. ခတဆကေဆာငရြကမႈ

• ေလလာသငယသမားသည သကတရြယတမားပါဝငသည အပစငယမားတြင ေဆြးေႏြးျခငး၊ သငယျခငးမားျဖင ခတဆကပါဝငလာၿပး ေျပာငးလမႈ မားက ျဖစေပၚလာေစရမည။

၇. လတတေလာအသးျပမႈ

• ေလလာသငယသမားသည သငယမႈတြင ျပနာေျဖရငးမႈက လပေဆာငလစတရရမည။• ေလလာသငယသမားသည ၎တ႕အသစေလလာေတြ႕ရ ရသညမားက ခကခငးအသးခႏငၿပး ၎တ႕၏ကယပင ဘဝတြငျဖစေပၚေနသည မားႏငဆကစပႏငလင အသး အဝငဆး ျဖစသည။

21အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၈. လၿခစတခမႈ • ေလလာသငယသမားသည ၎တ႕၏ ေတြးေခၚယဆခက မားႏင ပါဝငေဆြးေႏြးမႈမားက တနဖးထားမႈရသညဟ ခစားမေစရနလသည။ ေလာငေျပာငသေရာျခငး သ႕မဟတ သမငယေစျခငး မျဖစေစရ။

၉. အတညျပခငမာမႈ • ေလလာသငယသမား၏ ေကာငးမြနေသာ ႀကးပမးအားထတ မႈတငး အတြက ခးမြမးမႈရရရနလသည။

၁၀. တာဝနခမႈ • သငတနးပ႕ခသမားအေနျဖင ေလလာသငယသမားက တာဝနခမႈရရန လသည။ ၎တ႕ေလလာလသညမားက သငၾကားေပးလကႏငၿပး သငတနးသညလညး ေလလာသမား အတြက အကးရရမည။

အရငးအျမစ : Budget Smart - Financial Education for Migrant Workers and their Fami-lies: Training Manual (ILO: Bangkok, 2011), P.9.

သငတနးပ႕ခမႈေကာငးသ တစဥး မညသ႕ ျဖစႏငပါသလ?သငတနးပ႕ခသတစဥး၏ အခနးက႑မာ သငၾကားပ႕ခရနႏင ၎တ႕၏ အသပညာ၊ ကၽြမးကငမႈမားက ေဝမရန၊ သငတနးတကေရာကသမား၏ ေလလာသငယမႈလပငနးစဥက ဥးေဆာငပပးရနႏင စျပပဂၢလတစဥး၊ အေျပာငးအလက ျပလပေပးသတစဥးအျဖစ လပေဆာငရနျဖစသည။ ေတာေသာသငတနးဆရာတစဥးတြင သငၾကားမႈႏင ဥးေဆာငပပးမႈ အရညအခငးႏစခလးရၿပး သငျပမညအေၾကာငးအရာအေပၚတြငလညး ႏ႕စပကၽြမးကငမႈရကာ လၿခေကာငးမြနေသာ ေထာကကမႈေပးသည သငတနးတစခက ဖနတးႏငသည စြမးေဆာငရညလညးရရသည။

သငတနးပ႕ခသတစဥး၏အခနးက႑သည အေတြ႕အႀကမတဆငေလလာသငယမႈစကဝနး၏ မတညေသာအဆငမား တြင အမးမးပါဝငသည။

• သငတနးအစပငးတြင - သငတနးတစခလးႏင သငတနးအပငးလကတစချခငး စ- သငတနးတကေရာကသမား သည သငတနးတြင ပါဝငသညအေၾကာငးအရာမားႏင နညးလမးမားက ရငးႏးမႈမရၾကေသးဘ၊ မတညကြျပား ေသာအပစတြငး အငအားမား ကလညး မဖြ႕စညးရေသးေသာေၾကာင သငတနးပ႕ခသဆရာ၊ဆရာမမားက အရငဆး ထနးခပလပေဆာငရသည။ အခ႕ေသာသငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင မေသခာေသးျခငး၊ ေၾကာငၾကပပနျခငးသ႕မဟတ ရကေၾကာကျခငးမားလညး ရေကာငးရေပမည။ ထအဆငတြင သငတနးပ႕ခသ ၏ အခနးက႑သည သငတနးက ညႊနၾကားဥးေဆာငရနႏင တကေရာကသမား သကေတာငသကသာ ျဖစေစရနအတြက ရငးႏးခငမငဖြယ၊ အေထာကအကျပ သငၾကားေလလာမႈ ပတဝနးကငက ဖနတးေပးရ သည။• သငတနးတကေရာကသမား သကေတာငသကသာျဖစလာပါက သငတနးပ႕ခသသည ပမတကကြေသာ ပါဝငမႈမား ရလာေစရနအတြကလႈ႕ေဆာေပးရၿပး ၎တ႕မ ဥးေဆာင

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ22

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လပကငရန အားေပးတကတြနးရမည။ ဤအဆငတြင သငတနးပ႕ခသမာ ဥးေဆာင ပပးသအျဖစျဖငသာ အဓကလပေဆာငရမညျဖစသည။• သငတနးသားမားမ လပေဆာငမႈတစခက ျပလပျခငး၊ ၎တ႕၏ အေတြ႕အႀကမားက ေဝမျခငးမား ျပလပၿပး ေနာက သငတနးပ႕ခသသည ဥးေဆာငပပးသအေနအထားမ သငတနးဆရာအေနအထားသ႕ျပနေျပာငးၿပး လပေဆာငခကမားက ထငဟပေဖာျပျခငး၊ ခြျခမးစတျဖာျခငးမား ျပလပေပးၿပး ေနာကဆးတြင တကယ လကေတြ႕ဘဝ၌ အသးခရမည အဓက ေလလာရနအခကမားက ဆြထတျပရမညျဖစသည။

သငတနးပ႕ခသမားတြင ေကာငးမြနေသာ ဆကသြယမႈအရညအခငး ရရနလသည။ ၎တ႕သရရန လအပသညမာ -• ေကာငးစြာနားေထာငျခငး• သငတနးသားမားေကာငးစြာ သေဘာေပါကနားလညေစရနအတြက လြယကရငးလငးေသာ ဘာသာစကားႏင ေဝါဟာရမားက အသးျပရန• စကားေျပာမဟတသည သငေလာေသာ ကယလကအမအယာမားက အသးျပရန (ဥပမာ အခနးတြငးမညသ႕ မတတပရပရနႏင လႈပရားသြားလာရန) ႏင သငတနးသ/ သငတနးသားမားႏင မကလးခငး ထေတြ႕ ဆကဆမႈရရန• သငတနးတကေရာကသမားအေပၚတြင တရားမတမႈရၿပး ေလးစားမႈရရန• မတညေသာ အျမငမားက လကခအားေပးရနႏင တကေရာကသအားလး ပါဝငမႈရေစရန• သငတနးတကေရာကသမား၏ ေျပာငးလလအပမႈမားက သတရရန၊ သတျပမေစရနႏင တ႕ျပနေဆာင႐ြက ေပးရန• လအပသလ ထနးခပျခငးႏင ခြငျပျခငးမားရရန

သငတနးပ႕ခသမားတြင ေကာငးမြနေသာ စစဥေဆာင႐ြကမႈဆငရာ အရညအခငးလညးရရန လသည။ ေအာငျမငသည သငတနးမားတြင သတျပ ႀကတငျပငဆငျခငး၊ စစဥေဆာငရြကျခငးႏင အခနပငးဆငရာ စမခန႕ခြမႈမား လအပသည။

သငတနးကာလအတြငး သငတနးပ႕ခသသည အေၾကာငးအရာအားလးအေပၚတြင ကၽြမးကငသ ျဖစေနရနမလအပပါ။ အသပညာ ေဘာဂေဗဒႏင အသပညာပငးဆငရာမား ရာေဖြသငယမႈတြင သငတနးသသငတနးသားမားသည သတငး အခကအလကအသစမား မညသ႕ရာေဖြရမညက ၎တ႕ကယတင ေလလာသရရနလအပသည။ သငတနးပ႕ခသသည သငတနးသားမားရငးလငးစြာ သငယႏငရနအတြက လမးညႊနဆငးဘတ ကသ႕ အေနအထားျဖစရနလၿပး သငတနး တကေရာကသမား မညသ႕ေလလာသငယရမည၊ မညသညေနရာသ႕သြားေရာကရမညက ညႊနျပရနျဖစသည။ သငတနး၏ သးသန႕အပငးမားတြင အထးျပဘာသာရပမားအတြက ျပငပမ အရငးအျမစပဂၢလမားက ဖတၾကားျခငး သညလညး အသးဝငသည။ ျပငပမကၽြမးကငသက ဖတၾကားပ႕ခခငးေသာလညး သငတနးပ႕ခသသည သငတနး က႑၏ ဥးေဆာငေပးေနရသပင ျဖစေနဆျဖစေၾကာငး သရထားရနအေရးႀကးသည။ အလြနရညလားေသာ ေဟာေျပာ ပ႕ခခကမားမာ မလအပအပေၾကာငး၊ သငတနးသားမားႏင ျပငပမ ကၽြမးကငပဂၢလမားအၾကား

23အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အျပနအလန ေမးျမနးေဆြးေႏြးရနႏင ေလလာခသည အေၾကာငးအရာမားက လကေတြ႕ေလကငခနး ျပနလညလပခငးရနအတြက လေလာက ေသာအခနေပးရနလေၾကာငး သငတနးမစတငမ ျပငပမ ကၽြမးကငသ အရငးအျမစပဂၢလက ႀကတငေျပာျပထားရမည။

သငတနးပ႕ခသတစဥးအေနျဖင အဓက သတျပရမညအခကမာ သင၏သငတနးသားမား သငယေလလာရာတြင ရငးႏးကၽြမးဝငေသာ၊ ေလးစားမႈရေသာ၊ အေထာကအကျပေသာ ပတဝနးကငတစခဖနတးေပးရန ျဖစသည။ တစဥးျခငး စ၏ အျမငမားႏင မတကြျပားေသာ ထငျမငယဆခကမားက ေလးစားျခငးသည ထသ႕ေသာ ပတဝနးကငတစချဖစေစ သညအဓကအခကျဖစသည။ စတထတြငမတယထားရနအခကမာ ကေလးသငယ သ႕မဟတ အ႐ြယေရာကၿပးသ၊ ေယာကၤား/မနးမ၊ ပညာတတသ/မတတသ မညသမဆ လတငးတြင ေဝမရနအတြက အေတြးအေခၚ အယအဆမား ရၾကပါသည။မတညေသာအပစမားတြင မတညေသာ စတဝငစားမႈမားႏင ေလလာမႈပစမားရၾကသည။ ထ႕ေၾကာင သငတနးပ႕ခမႈ သည ၎တ႕၏လအပခကမားႏင ကကညေစရနအတြက သဟဇာတရေစရမည။ ေအာကတြင ဥးစားေပး အပစမား၊ သငတနးပ႕ခသမားႏင ပညာေပးသငျပသမားအတြက 3R သငတနးေပးရာတြငႀကတငျပငဆငထားရမညအခကမားက အႀကျပတငျပထားသည။

၃.၃ သင၏သငတနးသားမားမာ မညသတ႕ျဖစၿပး ၎တ႕က မညသ႕ ေလကငသငၾကားမညနညး?

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ24

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကေလးသငယမားကဥးတညအပစအျဖစ သတမတပါက အ႐ြယေရာကၿပးသမားသည ထကေလးမားအတြက လပေဆာငေပးရန စဥးစားၾကၿပး ထကေလးမား ႏငအတ လပေဆာငမညဟ မစဥးစားၾကေပ။ ဆလသညမာ ကေလး သငယမားသည ရဖနရခါတြင ၎တ႕၏ ထငျမငယဆခကမားက ေမးျမနးျခငး သ႕မဟတ စးရမပပနမႈမားက ဖြငထတ ေျပာဆရန ခြငေပးျခငးမား မခၾကရေပ။ ပမအသကႀကးသည ကေလးမားႏင လငယမားမ တခါတရ ႏးၾကားအသရေစရန ျမႇငတငေရး လႈ႕ေဆာပြမား သ႕မဟတ အခကအလက ေကာကယျခငးကသ႕ေသာ သငေလာသညဟ ယဆသည လပငနးမားတြင ပါဝငၾကရန အခြငအလမးရၾကေသာလညး ပ၍ငယရြယသညကေလးမားမာမ ၎တ႕၏ဘဝမားက သကေရာက ေစမညကစၥရပမားႏငပတသက၍ ေျပာေရးဆခြင အနညးငယသာရရၾကသည။

ကေလးသငယအ႐ြယအားလးသည အတတကြပါဝငခြငရရေစရနမာ အေရးႀကးပါသည။ အသကပငယေသာ ကေလးမား၏ စးရမပပနမႈမားမာ အသကႀကးေသာကေလးမားႏင ကြာျခားပါသည။ ထ႕ေၾကာငတခါတရတြင မတညေသာအသက အပစမားခြ၍ သငတနးေပးရနလအပၿပး ပမလညးထေရာကပါသည။ ဥပမာအားျဖင -• သငအေနျဖင ကေလးမားထမ ပမအဓပၸာယရေသာ ပါဝငမႈႏင ပမနကနေသာ အႀကျပပါဝငမႈမားက လခငပါက အရြယေရာကၿပးသမားႏင ခြျခားထားပါ။• တခါတရ ပမငယေသာကေလးမားက အသကပႀကးေသာကေလးမားႏင ခြျခားထားျခငးက ပ၍ အသးဝင ပါသည။

ကေလးမား၏ ပါဝငမႈက အားေပးရနအတြက သငခမတမညအစအစဥမားတြင လအပသညမာ -• သငတနးပ႕ခရာတြင စတဝငစားဖြယ၊ လႈ႕ေဆာမႈေပးေသာ အျပနအလနလပေဆာငရသည ေပာရႊငဖြယ နညးလမးမား အသးျပရန၊ ကစားပြမားမားပါရန• အလြနမၾကာေစရန၊ ပမနအားျဖင ေလကငခနးတစခစက တနာရထကပမၾကာေစရ။ ပ၍ငယရြယေသာကေလး မားသည အာ႐စးစကႏငစြမးပနညးသည။• နားလညလြယမညဘာသာစကားက အသးျပရမည (႐းရငးေသာစကားလးမားႏင သငေထာကကပစၥညးမား)

၃.၃.၁ ကေလးသငယ

25အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အလပလပေနသညကေလးမားမာ လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးရ အထးအခြငအေရးမရေသာ၊ ခြျခားဆကဆခရေသာ အပစမားမျဖစသည။ အလြနဆငးရေသာကေလးမား၊ လမးေပာကေလးမား၊ တငးရငးသားလနညးစမ ကေလးမား၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာေနသညကေလးမားႏင အမအကလပငနး သ႕မဟတ ျပညတနဆာလပငနးမ ကေလးမားမ ၎တ႕ လပေနသညအလပ သ႕မဟတ ၎တ႕၏အေနအထားႏင လာေရာကရသည အေျခအေနမားေၾကာင ကရ႕ျပစတငျခငး မားခစားၾကရသည။ လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးရ ထကေလးမားက ကညရနလပကငေပးေနသမားပင ထကေလးမား၏ နမပါးသညလမႈေရးအေျခအေနႏင ပညာေရးခ႕ငမႈမားေၾကာင ၎တ႕၏အရညအခငးမားက အနညးငယသာ ေမာလင ၾကသည။

ကေလးလပသားအမားစတြင သမားရးကပညာေရးနညးပါးျခငး သ႕မဟတ မရျခငးမာလညး အမနပငျဖစသည။ သ႕ေသာလညး အထးသျဖင အဆးဝါးဆးပစ ကေလးလပသားမားအျဖစ လပခဖးသမားတြင အေတြ႕အႀကမားစြာႏင ရငသနရပတညေရးအရညအခငး မားစြာရတတၾကသည။ တခနတညးမာပင ထကေလးမားသည ၎တ႕၏ နမပါးသည ပညာေရးေၾကာင ပမနပညာေရးက တကေရာကထားသညကေလးမားကသ႕ စာဖတတတျခငး၊ ေျမပဖတတတျခငးမား လညး ရေကာငးမရေပမည။ သ႕ေသာယငးအခကသည ထကေလးမားတြင မညသညအျမင၊ သ႕မဟတ ထငျမင ယဆခကမားမရျခငး မဟတေပ။ ၎တ႕တြင လမႈေရးရာ အရညအခငးမား အေတာအသငရၾကမညျဖစၿပး ‘လမးေပၚမ ပညာသငခသမား’ လညးျဖစႏငပါသည။ အကယ၍သတ႕တြင ဆးဝါးသည အေတြ႕အႀကမားရခပါကလညး လစမးမား ႏင ခပခြာခြာေနျခငး၊ ရနလျခငးမား ရေကာငးရေပမည။

သငယေလလာမႈ လပငနးစဥတြင ကေလးလပသားမားအေနျဖင ၎တ႕ကယတင ေဖာထတတငျပျခငး၊ လပေဆာငျခငးမား ျပလပလာေစရနအတြက အေထာကအကျဖစေစမညနညးလမးမားက စတကးေကာငးေကာငးျဖင ရာေဖြထားရနလသည။ ကေလးလပသား၊ အထးသျဖင အဆးဝါးဆးပစ ကေလးလပသားမားက ေတြ႕ရရနမာ ၎တ႕၏ ခကခေသာဘဝႏင အလပအေန အထားမားေၾကာင ခကခေကာငးခကခႏငသည။

၎တ႕က အတပါဝငေစရာတြင သင အေနျဖင စနေခၚမႈမးစက သတျပရနလသည။၆ • ကေလးျပညတနဆာ၊ မးယစေဆးဝါးကနကးျခငးႏင အဓမၼလပသားကသ႕ေသာ အဆးဝါးဆးပစ ကေလး လပသားမားသည တရားမဝငျဖစၿပး အ႐ကရဖြယရာ အလပမားျဖစသည။ ယငးအခကသည အားလးပါဝငေစ ေသာ (သ႕မဟတ အျခားေသာ)

၃.၃.၂ ကေလးလပသားမား

၆ကေလးလပသားမားႏင ကေလးမား၏ပါဝငမႈမားႏင ပတသက၍ ပမသရလပါက, Learning to Work Together: A Handbook for Managers on Facilitating Children’s Participation in Actions to Address Child Labour by the Regional Working Group on Child Labour (RWG-CL) (RWG-CL: Bangkok, 2003), and Participatory Project Design & Monitoring Guidelines, Sec-tions POM 4.1-A and 4.1-D by Hans Van de Glind, Pamornrat Pringsulaka & Chen Yonglin, (ILO Beijing and Bangkok, June 2005), Annex 3 တ႕တြငၾကညပါ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ26

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လႈပရားလပေဆာငမႈမား ျပလပရန ခကချခငး သ႕မဟတ ေဘးအႏရာယရ ျခငးပင ျဖစေစႏငသည။ ကေလးမားႏင သငကယတင စြန႕စားလပေဆာငရျခငးမးမျဖစ ပါေစႏင။ စတထတြင စြမတထားရမညအခကမာ ထသ႕ေသာကေလးမားက ထေရာကစြာကညႏငမည နညးလမးမားမာ တရားဥပေဒအရ၊ ႏငငေရးႏင အဖြ႕အစညး အလက ေရရညနညးဗဟာမားျဖစသည တရားဥပေဒစးမးေရး၊ လ႕အဖြ႕အစညးတြင ႏးၾကားအသျမႇငတငျခငး၊ အလပရငမားႏင မတဖကေဆာငရႊကျခငး၊ ရတပဖြ႕ႏင ဥပေဒေရးရာ ဝနေဆာငမႈ စသညတ႕ႏငသာ ေဆာငရြကႏငမညျဖစသည။• အလပလပေနသညကေလးမားႏြင လြတလပမႈသညအကန႕အသတရေကာငးရမည ျဖစၿပး အထးသျဖင အမအကကေလးလပသား သ႕မဟတ အလပသငမားကသ႕ အလပရငမားႏင ေနရသမားျဖစသည။ ထကေလးမားႏင ဆကသြယၿပး ပါဝငခငးရနအတြက ခကခမညျဖစသည။ သငအေနျဖင ၎တ႕ႏင ခတဆက ႏငသည တငေအာင ထကေလးမားက အလပရငက ေၾကာကရျခငးႏင ၎တ႕၏ အေတြ႕အႀကမားက ေဝမရန ခကခေပလမမည။ ထကသ႕ေသာ ကေလးလပသားမားႏင လပေဆာငရနအတြက တခါတရ အလပရင၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရရႏငရန ပထမဥးစြာ စညး႐းရနလအပသည။• မဘမားသညလညး ကေလးမားက ထသ႕သငတနးမား၊ ပညာေပးျခငးမားတြင ပါဝငေစရနအတြက အတားအဆးမားျဖစႏငၿပး ကေလးမားထသ႕ပါဝငၾကျခငးျဖင တနဖးရေသာအခနႏင ရရလာႏငသည ဝငေငြမားက ျဖနးတးရာေရာကသညဟ ယဆၾကျခငးေၾကာငျဖစသည။ ကစၥရပေတာေတာမားမားတြင မဘမားမ ထကသ႕ ျငငးဆနမႈမားက ေျပာဆစညး႐းျခငး သ႕မဟတ မဘမားအတြက အရငသငတနးေပးျခငး သ႕မဟတ ကေလးမားႏငအတတကြ သငတနးေပးျခငးမားျဖင ေကာလႊားႏငသည။• ကေလးလပသားမားသည တရားမဝငေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသမား သ႕မဟတ လကနကးခရသည သားေကာင မားႏင မသားစမားႏင အေဝးသ႕ေရာကေနသမား ျဖစႏငသည။ ထ႕သ႕ တရားမဝငသညအေနအထားေၾကာင ထကေလးမားသည သကဆငရာအာဏာပငမားမ ဖမးဆးမညက ေၾကာက႐ြ႕ျခငး၊ မသေသာသမားက သသယဝငျခငး၊ ေၾကာကျခငးမားျဖစႏငသည။ ထ႕အတ ေဒသခဘာသာစကားကလညး ေျပာေကာငးမ ေျပာတတေပမည။ ထသ႕ေသာကေလးမားႏငဆကဆရာတြင ၎တ႕၏ အေနအထားက သငအေနျဖင နားလညထားရနလၿပး သတျပခဥးကပရနလသည။• အဆးဝါးဆးပစကေလးလပသားႏင အျခားေသာ ႏပစကညႇငးပနးမႈမားကခခၾကရသည ကေလးမားမာ စတပငးဆငရာ ထခကမႈမားလညး ခစားခၾကရမညျဖစသည။ ၎တ႕ႏင ဆကဆရာတြင အထးဂ႐စကရန လအပသည။ သငသည ကေလးသငယစတပငးဆငရာ ကၽြမးကငသတစဥးမဟတဘ ကေလးမားသညလညး စတဒဏရာမားရေနၿပး သငအေနျဖငကငတြယရနမျဖစႏငပါက ထကေလးမားကအကအညေပးႏငမညလပဂၢလ သ႕မဟတ အဖြ႕အစညးမားထသ႕ လႊေျပာငးေပးရမည။• အမအကလပငနးကသ႕ေသာကစၥရပမားစြာတြင ကေလးလပသားမားသည အလြန ရညၾကာစြာလပၾကရျခငး သ႕မဟတ မးလငးမးခပလပေနရျခငးမား ရတတသည။

27အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အကယ၍၎တ႕သည အလပႏင မသားစ၏ တာဝနမားက ေပါငးလပရလင (တခါတရ ေကာငးတကျခငး၊ အျခားေလလာသငယျခငးမား) ထကေလးမားသည တျခားေသာကစၥရပမားတြင ပါဝငရနအတြက အခနႏင အားအငအနညးငယသာ ရမညျဖစသည။ အတတကြ ပါဝငေစမညလပေဆာငမႈမားသည အခနယမညျဖစၿပး သငအေနျဖင ထကေလးမား၏ အခနဇယားႏင ဝငေအာင လပေဆာငရနလေပမည။ အပနးေျဖျခငးသည ထကေလးမားအတြက အလြနအေရး ႀကးသည။ သင၏ သငတနးတြင ကစားပြမားကစားျခငးက အမားအျပားပါဝငေစၿပး အားကစား သ႕မဟတ အျပငထြက လပေဆာငရသည လႈပရားမႈမား ထညသြငးရမညျဖစသည။

ျမနမာႏငငႏင အာရႏငငေတာေတာမားမားတြင မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားသည ေယာကၤားေလးမားႏင အမးသားမားထက မတကြျပားေသာ အမအကငႏင အကငစာရတစႏႈနးမားက အၿမလလလကနာၾကရသည။ လၾကား သၾကားထတြင ပါဝင ေဆာငရြကျခငးသည ေယာကၤားမား၏ကစၥျဖစၿပး အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားသည ၎တ႕၏ဖခငမား၊ ခငပြနးမား၊ အစကမား သ႕မဟတ အျခားေယာကၤားမားကသ႕ အမ၊ အလပ၊ လထအစညးအေဝးမား ႏင အျခားေသာ ေနရာမားတြင ဆးျဖတခကခမတရာ၌ မတကြျပားၾကသည။

ေယာကၤားေလးမားသည အမျပငပတြင အခနျဖနးရနအတြက လြတလပခြင ပမရရၾကၿပး မနးကေလးမားမ အမတြင အမမႈကစၥမား လပၾကရသည။ ထ႕အတ ဖခငျဖစသမား အနားယေနခန၊ မတေဆြမားႏင ျပငပထြကခန သ႕မဟတ အမျပငပတြင ေခါငးေဆာငမႈတာဝနမား ယေနရခနတြင မခငျဖစသမားသည အမမႈကစၥမား၊ မသားစျပစ ေစာငေရာကေရးစသညတ႕ျဖင အၿမတေစ အလပ႐ႈပေနတတၾကသည။ သြားလာလႈပရားႏငမႈ အကန႕အသတရျခငးမာ အျခားကစၥျဖစသည။ ေယာကၤားေလး၊ အမးသားမားအျပငထြကေနၾကခနတြင မနးကေလးမားႏငအမးသမးမားမာ အမတြငး သ႕မဟတ အမအနးအပါးတြငသာေနၾကရသည။ မနးကေလးမားႏင ငယ႐ြယေသာမနးမပမား၏ အပစငဘဝက ကာကြယေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရးမာလညး ပပန ရမည ကစၥတစရပျဖစသည။ ထသ႕ေသာ အေၾကာငးရငးမားေၾကာင မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားက သငတနးရ လႈပရားလပေဆာငမႈမားတြင ပါဝငေစရန ခကခေကာငး ခကခေပမည။

ထ႕ေၾကာင ကားမႏစဘကလးမ ပါဝငအႀကျပျခငး၊ လပေဆာငျခငးမားျဖင ကားမအခြင အေရးတနးတညမမႈက ျမႇငတင ရနအတြက အမးသမး/မနးကေလး ႏင ေယာကၤားေလး/အမသားမားက သငတနးတြငတနးတပါဝငႏငေစရန စစဥ ရမညျဖစသည။ 3R သငတနးတြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာႏငလပငနးစဥ (မညသ႕၊ မညသညအရာ) မားတြင ကားမအခြငအေရး တနးတညမမႈက ျမႇငတငႏငရနအတြက လမးညႊနခကမားက သငတနး လမးညႊန (အထးသျဖင အခနး၃.၄) ႏင သငတနးသင႐းမားတြင ေဖာျပထားပါသည။

၃.၃.၃ မနးကေလးမားႏင အမးသမးမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ28

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

တငးရငးသားလနညးစမားမာ တခါတရ သငတနးမားႏင အျခားေသာလပေဆာငမႈမားတြင ဘာသာစကား၊ တငးရငးသား၊ ဘာသာေရး၊ တရားမဝငသည အေနအထား သ႕မဟတ အျခားေသာ စးပြားေရး၊ လမႈေရး အတားအဆး မားေၾကာင ပါဝငလပေဆာငခြင မရျခငးမးရတတသည။ ထဥးတညအပစမား၏ မတကြျပားမႈမားႏင အထးလအပခက မားက သတျပရန အေရးႀကးသည။ သငအေနျဖင ဥးတညအပစ၏ ဓေလထးစ၊ ယဥေကးမႈႏင ဘဝလမးေၾကာငးမား အေနအထားက ေလးစားရမညျဖစၿပး ထအခကသည ထသမား လလားစြာပါဝငမႈရလာေစရနအတြက ႀကတင လအပေသာ ယၾကညကးစားမႈက ရယရာတြင အေရးပါသည။ တငးရငးသားလနညးစမားက သငတနးပ႕ခရာတြင လကေတြ႕လအပေသာ စဥးစားရမညအခကတခ႕မာ -

• သင၏ဥးတညအပစႏင ပတသကေသာအေျခခအခကမားျဖစသည ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးစမားက သငတနး မတငမ ႀကတငသရနားလညထားရမည။ အေရးႀကးေသာ အမအကငဆငရာအခကမားႏင အယအစြမားက အထးသတျပရမည။• လမးစ ယဥေကးမႈမားႏင ဘာသာေရးအပစမားတြင ကားမအခြငအေရးတနးတ ညမမႈမရျခငးမားမာ ခငၿမစြာ ရေနျခငးမားလညးရႏငသည။ ထအခကမားသည ႐းရာဓေလထးစ သ႕မဟတ ဘာသာေရး၏ တစတတပငး လညးျဖစေနႏငသည။ ထသ႕ေသာ ဓေလထးစ သ႕မဟတ ဘာသာေရး ရသညအသကအဝနးမ အမးသမး မားသည ပညာေရးခ႕ငျခငး သ႕မဟတ ၎တ႕ရငသနရသည လ႕အသကအဝနး မားေၾကာင ၎တ႕၏ အခြငအေရးႏငပတသက၍ ဖြငဟေျပာဆျခငးမားမရၾကဘ ခ႕ငမႈမားက ရငဆငၾကရကာ အမးသမးမားသည ထလ႕အဖြ႕အစညးတြငးရလမႈေရး ပတဝနးကငက သစၥာရၾကရသည။ အမးသမးမား၏ အခြငအေရးအတြကအတကအခ ျပရျခငးသည ေဒသခတငးရငးသားျဖစျခငး သ႕မဟတ ဘာသာေရးအခြငအေရး မားက အတကအချပရျခငး၏ ေနာကတြငသာရသည။ ထကစၥမားက လပမေျဖရငးရာတြင - - ထအပစမားရငဆငေနရသည လမႈေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ ျပနာမားက အသအမတျပပါ - ကားမအခြငအေရးတနးတမညမမႈ ဓေလထးစ သ႕မဟတ ကငသးလကနာရမႈ မားသည မတျခငးရမရႏင လကရ လမႈေရး၊ စးပြားေရး အေျခအေနမားက ေမးျမနးပါ သ႕မဟတ အေျပာငးအလမား လအပျခငး ရမရ ေမးပါ - ႏငငတကာအဆငတြငလကခထားေသာ အမးသမးမား၏ လ႕အခြငအေရးႏင အလပသမားအခြငအေရး မားက ရငးျပပါ• သငအေနျဖင ဘာသာစကားက နားမလညပါက စကားျပန စစဥငားရမးပါ။ အကယ၍ သင၏ သငတနးဆငရာ အဖြ႕တြင ေဒသခ လနညးစတငးရငးသားထမ အနညးဆး တစဥးခန႕ပါဝငလင ပ၍ပငေကာငးမြနသည။

၃.၃.၄ တငးရငးသားလနညးစမားႏင ဘာသာေရးဆငရာအပစမား

29အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3R သငတနး ဥးစားေပးအပစမားထမ ကေလးသငယမား၊ လငယႏင အ႐ြယေရာကၿပးသမားသည ႐ပပငးဆငရာ၊ စတပငးဆငရာ သ႕မဟတ လမႈေရးရာစနေခၚမႈမား ေတြ႕ႀကေကာငးေတြ႕ႀကရမညျဖစသည။ ၎တ႕အတြက သငတနး အစအစဥေရးဆြရာတြင သငအေနျဖင ေသခာစြာျပလပရမညမားမာ -• သငတနးအစအစဥမားႏင သငတနးပါ အခနးမားမ အတခပျဖစရမည။• သငတနးနညးစနစမားမာ တကကြၿပး လႈ႕ေဆာမႈရရမည။• သငတနး တကေရာကသမားက လႊမးမးသြားမည အခကအလက အလြနအကၽြ ေပးျခငးမရေစရ။• အခကအလကမားသည လကေတြ႕ကၿပး ၎တ႕၏လကေတြ႕ဘဝႏင သကဆငမႈ ရရမည။• ဘာသာစကားသည ႐ရငးၿပး နားလညလြယရမည။• သငေထာကကပစၥညးမားႏင သငတနးသးပစၥညးမားမာ ဆြေဆာငမႈရၿပးမတမလြယ ေစရမည (မကျမငသငေထာကကပစၥညးမားစြာသးပါ)။• မသနစြမးသမားႏင အထးလအပခကရသမားအတြက လအပသည အထးတလည အေထာကအကျပ ပစၥညး မားကရေအာငစစဥေပးထားပါ။

၃.၃.၅ ပညာအရညအခငးနညးပါးေသာ သ႕မဟတ အထးလအပခက ရေသာသမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ30

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အရြယေရာကၿပးသမားသည သငတနးသ႕ အေတြ႕အႀကေပါငးမားစြာႏင လာေရာကၾကျခငးျဖစသည။ တခါတရ ေဆြးေႏြးၾကသည အေၾကာငးအရာမားအေပၚတြင ထငျမငယဆခကမား၊ ခစားခကမားႏင ပေသအေတြးအေခၚမား ရႏငၿပးျဖစသည။ ငယ႐ြယသမားႏင အသကပႀကးသမားသည အေတြ႕အႀကနညးၿပး ပမပြငလငးေသာ ကေလးသငယမားႏင မတဘ ကြျပားေသာနညးလမးမားျဖင ေလလာသငယၾကသည။

ေအာကပါအေျခခမမားသည (ငယ႐ြယေသာ) အ႐ြယေရာကသမားအတြက သငတနးေပးရာတြင ထေရာကေသာ ေလလာမႈမား ျဖစေစရန အတြက အသးဝငသည။• အရြယေရာကၿပးသမားသည ၎တ႕၏ႏစေပါငးမားစြာေသာ အေတြ႕အႀကမားအေပၚတြင အေျခခ၍ တနဖးမား၊ ယၾကညမႈမားႏင ထငျမငယဆခကမားက တညေဆာကသည။• အရြယေရာကၿပးသမားသည ယခငသငၾကားခသည အေတြ႕အႀကမားႏင အသစရရေသာ အသပညာမား၊ သတငးအခကအလကမားကႏႈငးယဥသည။• အရြယေရာကၿပးသမားသည ေလလာသငယရာတြင ျပနာေျဖရငးသညပစက ပ၍ႏစၿခကသည။ ဆလသညမာ ၎တ႕သည အရာရာတငးက ၎တ႕၏ဘဝႏင ခတဆကၿပး ခကခငးလကငငးအသးခႏငပါက ပ၍စတဝငစားျခငး သ႕မဟတ အသးဝငသညဟ ယဆၾကသည။• အရြယေရာကၿပးသမား၏ ေလလာသငယသညပစႏင ႏႈနးသည ေျပာငးလေကာငး ေျပာငးလႏငသည။ ၎တ႕အတြက သငယရသည အေၾကာငးအရာမားမ လးဝအသစ အဆနးမဟတေသာေၾကာငကေလးမား ထကပ၍ စးစကမႈအားနညးသည။• အရြယေရာကၿပးသမားသည ေခတနားခနမၾကာခဏလအပသည။• အရြယေရာကၿပးသမားတြင မာနတရားရၾကၿပး ဆကဆမႈႏငပတသက၍ အထမခၾကဘ ေလးစားစြာဆကဆ တတရနလသည။• အရြယေရာကၿပးသမားသည မမကယက ထနးေကာငးလမးညႊနမႈ နကနကနန လအပသည။• လတစဥးခငးစ၏ စ႐ကလကၡဏာႏင မတကြျပားမႈမားမာ အသကအ႐ြယအလက တးျမင လာတတသည။

၃.၃.၆ အ႐ြယေရာကၿပးသမား

31အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈျမႇငတငျခငးသည 3-R သငတနးတစခ၏ မရမျဖစအပငးတစပငးျဖစသည။ ကားမ အခြငအေရးတနးတညမမႈႏင ပတသက၍ သငတနးပ႕ခမညသမားသည ေကာငးစြာနားလညရနႏင သငတနး ကာလတေလာကလး မညသ႕ထေရာကဆေလာစြာထညသြငးေပါငးစပသငၾကားသြားမညက သရထားရန အေရးႀကးသည။

ဤအခနးတြင ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈျမႇငတငျခငးႏင သကဆငေသာ အဓက သေဘာတရားမားႏင နညးဗဟာမားက လႊမးၿခ ေဖာျပထားသည။ လင၊ ကားမကြျပားမႈ ႏင ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈအစရသည ေဝါဟာရမားသည တခါတရ မတညေသာသမားအၾကား ဝဝါဒကြျပား တတေသာေၾကာင အဓကသေဘာတရားမားက ဖြငဆျပထားၿပး ပဓာနကသည အသေပးလေသာအခကမားက စာရငးျပေဖာျပထားသည။ ကားမ အခြငအေရး တနးတညမမႈျမႇငတငေရးအတြက အဓကနညးဗဟာႏစချဖစသည ကားမကြျပားမႈဆငရာ အခကမားက ထညသြငး စဥးစားျခငးႏင ကားမ ကြျပားမႈအထးျပလပေဆာငခကမားကရငးလငးထားသည။ ကားမ အခြငအေရးတနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးအတြက လကေတြ႕အႀကျပခကမား၊ အေျခခစညးမဥးမားႏင ေကာငးမြနစြာ ကငသးလကနာရမည အခကမားက သငတနးတြင ပါဝငေသာအေၾကာငးအရာမားႏင လပငနးစဥမားတြင ေဖာျပထားၿပး သငအေနျဖင -• သငတနးအစအစဥ ေရးဆြျခငးႏင မညသက မညသညအရာ သငၾကားမညဟ ဆးျဖတရာတြငလညးေကာငး• လကေတြ႕အမနတကယ သငတနးေပးရာတြငလညးေကာငး အသးျပႏငရနျဖစသည။

၃.၄ ထေရာကေသာ 3R သငတနးတစချဖစလာရနအတြက မညသ႕ ေရးဆြေဖာေဆာငရန

ကား (သ႔) အျဖစ ေမြးဖြားလာေသာကေလးတစေယာကက လမႈ႕စးပြားအဆင (သ႔) လတနးစား၊ မးႏြယစ (သ႔) လမး စသည အေရးႀကးေသာ အခကမားမ လ႔ဘ၀တစေလာကလးတြင လႊမးမးလကရသည။ ေယာကၤားေလး (သ႔) မနးကေလးအျဖစ ေမြးဖြားလာသတစေယာက၏ ဇ၀ေဗဒဆငရာ ကြျပားမႈမားသည အပေဖာ (သ႔) လပေဖာ ၀ငလာေသာအခါမသာ အေရးပါလာသည။ သ႔ေသာလညး ေမြးဖြားခနမစ၍ လ႔အဖြ႔အစညးအမးမးတ႔သည ေယာကၤားေလး (သ႔) မနးကေလးမားက မတညေသာ အခနးက႑မား၊ အရညအေသြးမားႏင အခြငအလမးမား ေပးလကရၾကသည။ လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး အမးသားမားႏင အမးသမးမား မညသ႔ျပမသငသညဟေသာ အေတြးအေခၚအေပၚတြင မတညလက ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးမား၏ အခနးက႑မားက ၄ငးတ႔လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး လမႈ႔ေရးရာအရ

၃.၄.၁ ကား/မ သာတညမမႈဆငရာ အေျခခအခကမား (သေဘာတရားမားႏင ပဓာနကသည အသေပးလေသာ အခကမား)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ32

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လငဆတာဘာလ။ ကား/မ ဆတာဘာလ။

•

•

• လတ႔သည ေယဘယအားျဖင ေမြးရာပါ လငက ေျပာငးလမႈမျပၾကေသာလညး ၄ငးတ႔စတဆႏၵရပါက မမတ႔မသားစႏင လ႕အဖြ႔အစညးအတြငး ကား/မေရးရာဆငရာ ခြျခားမႈမားႏင ဆကဆေရးမားက ေျပာငးလယ၍ရသည။

မတညေသာယဥေကးမႈႏင ရးရာအစဥအလာအမးမးတြငရေသာ လမားသည မနးကေလး/အမးသမး ႏင ေယာကၤားေလး/အမးသားမား၏ ၀ေသသလကၡဏာရပမား၊ စြမးရညမားႏင ျပမေဆာငရြကပမားအေပၚတြင မတညေသာ အေတြးအေခၚႏင ေမာမနးခကမားရၾကသည။ ဥပမာ - မနးကေလးဆနမႈ၊ ေယာကၤားဆနမႈ စသည။ ၄ငးအေတြးအေခၚမားသည အမးသမး/

ကား/မ ဆသညမာ လငႏစခ အၾကား လမ႔ႈေရးရာဆငရာႏင ဆကဆေရးဆငရာ ကြျပားမႈျဖစသည။ ၄ငးတ႔မာ သငယမႈ ေၾကာင ျဖစေပၚလာၿပး ယဥေကးမႈ တစခတညးအတြငး၊ ယဥေကးမႈတစခႏငတစခအတြငး အမးမး ကြျပားလကရၿပး အခနႏင အမလညးေျပာငးလလကရသည။ ဥပမာ - ႏငင အမားအျပားတြင အမးသမးမားမ ကေလးထနးေကာငးေသာအလပက လပၾကေသာလညး အမးသားမားမ ကေလးထနးေကာငးလာၾကသညကလညး ပမေတြ႔လာရသည။

လငဆသညမာ ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလး မားအၾကား ဇ၀ေဗဒဆငရာ ကြာျခားခကျဖစၿပး ၄ငးသည ထာ၀ရ အမနတရား တစချဖစၿပး ေျပာငးလယ၍မရပါ။ ဥပမာ - အမးသမးမားသာ ကေလးေမြး ႏငၿပး ေယာကၤားေလးမားသာ သတရည ထတလႊတ ႏငသည။

သြတသြငးလကၾကသည။ ဇ၀ေဗဒဆငရာကြျပားေသာ လငႏစခ၏ ထကသ႔ေသာ လမႈ႕အဓပၸါယဖြငဆခကမားက ကား/မေရးရာ ဟေသာ ေ၀ါဟာရျဖင ေခၚျခငးျဖစသည။

33အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၇ ေယာကၤားဆနမႈ (သ႔) မနးမဆနမႈဟေသာ အေတြးအေခၚသည “ဆန႔ကငဘကလငအခငးခငးသာ စြေဆာငေသာ” ဟေသာ သေဘာတရားအေပၚတြင မားစြာအေျခတညသည။ သ႔ရာတြင တခ႕ေသာလမားသည ဆန႔ကငဘကလငက စတ၀ငစားၾကသမားမဟတဘ ကြျပားသာ လငဆငရာစတ၀ငစားမႈ (သ႔) ကား/မ ရပတညေဖာျပခက ရၾကသမားျဖစသည။ (သငရး ၆၊ ေလကငခနး ၆.၁.၅ တြင လငဆငရာစတ၀ငစားမႈ ႏင ကား/မ ရပတညေဖာျပခကအေၾကာငး ပါရသည။)

မနးကေလးႏင အမးသား/ေယာကၤားေလးမား၏ မမကယမမ မညသ႔မညပ ေဖာျပရမညက လႊမးမးလကရသည။ ၄ငးတ႔တြင ေျပာဆ၊ ၀တစားဆငယငပအျပင ၄ငးတ႔အလပႏင ဘ၀အတြငးတြငရရသည အခြငအလနးမားလညး ပါ၀ငသည။ အခ႕ေသာ မသားစမား၊ ရပရြာမားႏင လ႔အဖြ႔အစညးမားတြင အမးသမး/မနးကေလးႏင အမးသား/ေယာကၤားေလးမားအတြက တငးၾကပေသာ အေတြးအေခၚမားႏင စႏႈနးမားရၾကၿပး ၄ငးတ႔သည တခါတရတြင အမးသမး/မနးကေလးအတြက အခြငအေရးမားက ကာဆးရာကၿပး တခါတရတြင အမးသား/ေယာကၤားေလးမား၏ အခြငအေရးမားကပါ အတားအဆး ျဖစေစလကရသည။ ၄ငးအေတြးအေခၚမားသည အမနတရားမဟတေသာလညး တခါတရတြင မသားစ၊ အလပခြင၊ ရပရြာႏင လ႔အဖြ႔အစညးအတြငးတြငရေသာ အမးသမးမားႏင အမးသားမား၏ အမနတကယေဆာငရြကခကမားကသ႔ အသြငေဆာငလကရသည။ ၇ အမးသမး/မနးကေလးႏင အမးသား/ေယာကၤားေလးမား၏ အမနတကယ ေဆာငရြကခကမားႏင လတ႔ေခါငးထတြငရေသာ ကား ႏင မဆသညမာ မညသ႔ျဖစသငသည၊ မညသညကလပႏငသည၊ မညသညက မလပႏငပါ၊ မညသ႔ျဖစသငသည၊ မညသ႔မျဖစသငပါ စသညတ႔ကၾကညလက အမနတညရမႈႏင ထငျမငယဆခကမားက ခြျခားနားလညရန အေရးႀကးေပသည။

• ကား/မ အခနးက႑ ဆသညမာ လငႏစမးစလးမ အမနတကယျပလပေနေသာ ေဆာငရြကခကမားျဖစသည။ ဥပမာ - ေယာကၤားေလးမားသည ၄ငးတ႔ဖခငမားက အမအျပငလပငနးမားတြင ကလပရၿပး၊ မနးကေလးမားသည ၄ငးတ႔မခငမားက အမမႈကစၥမားတြင ကလပရသည။ ကား/မ အခနးက႑ဆသညမာ လ႔အဖြ႔အစညး အသးသးတြငရေသာ ကား/မဆငရာ သတမတတနဖးမား၊ စသတမတခကမားႏင ပေသကားကခ ပစသြငးမႈမား၏ တြနးအားေပးမႈေအာကတြငရၿပး ၄ငးသည အခနႏငအမ၊ ယဥေကးမႈတစခႏငတစခအၾကား ေျပာငးလလကရသည။ • ကား/မ တနဖးမား၊ သေဘာထားမား၊ စထားသတမတမႈမား ဆသညမာ မးဆက တစေလာကတြင အမးသားႏင အမးသမး ဆသညမာ မညသ႔ျဖစသငသညဟေသာ လတ႔၏အေတြးအေခၚမားက ဆလသည။ ဥပမာ - လ႔အဖြ႔အစညးအမားစတြင မနးကေလး မားသည နာခတတ ေသာ၊ ခစစရာေကာငးေသာ၊ ငခြင ရေသာ သမားျဖစၾကၿပး ေယာကၤားေလး မားသည ရရငရမညျဖစၿပး မငေၾကြးသငေပ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ34

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

• ကား/မ ပေသကားခ ပစသြငးမႈ ဆသညမာ အမးသမး/မနးကေလးႏင အမးသား/ ေယာကၤားေလးမားမာ မညသ႔ေသာစြမးေဆာငရညမားရသညက အခငအမာ ယၾကညထားေသာ အေတြးအေခၚတစရပျဖစသည။ ဥပမာ - အမးသမးမားသည အမမႈကစၥမားတြင ကြမးကငၿပး၊ အမးသားမားသည စကျပငလပငနးမားတြင ကြမးကင ၾကသည။ (သ႔) ေယာကၤားေလးမားသည သခၤာေတာၾကၿပး မနးကေလးမားသည သနာျပအတတတြင ကြမးကငၾကသည။ တခါတရတြင ပေသကားခသတမတခက မားသည မနတတၾကေသာလညး ၄ငးတ႔သည မၾကာခဏ မားယြငးေန တတၾကသည။ လ႔အဖြ႔အစညးအမားစတြင လငကြျပားမႈအေပၚမတညၿပး ရရေသာအခြငအေရးမား မတညၾကပါ။ ဘျခားနားခကမား တညရေနသညမာ အမနပငျဖစသည။ ဥပမာ - ေယာကၤားေလးမားႏင မနးကေလးမားအၾကား ပညာေရးလကလမးမမႈ၊ အမးသမးႏင အမးသားမားအၾကား အလပပမာဏ၊ အရငးအျမစမားႏင အကးအျမတ မားအား လကလမးမမႈႏင ရရသးစြခြင၊ ဆးျဖတခကခမတမႈ အပငးတြငရေသာ အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ အခနးက႑ စသည။ ၄ငးအတြကေၾကာင ႏငငတကာလ႔အဖြ႔အစညမား၊ အမားစေသာအစးရမားႏင အရပဘကလ႔အဖြ႔အစညး မားသည ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငရန ႏစျမႇပလပကငလကရၾကသည။

• ကား/မ သာတညမမႈ (သ႔) လငႏစခအၾကား သာတညမမႈ ဆသညမာ လ႔ဘ၀အတြငး (သ႔) လပငနးခြငမားအတြငးတြင အမးသမး/မနးကေလးႏင အမးသား/ ေယာကၤားေလးမားအၾကား ညမေသာ အခြငအေရးမား၊ တာ၀နမား၊ အခြငအလနးမား၊ ဆကဆပမားႏင တနဖးထားမႈမား ရေစျခငးက ဆလသည။ ကား/မ သာတညမမႈ ဆသညမာ မညသညအသကအရြယမဆ၊ မညသညလငမဆသည ဘ၀ ေအာငျမင မႈမားက ဆြတယရန ညမေသာ အခြငအေရးရရရမညဟ ဆလျခငးျဖစသည။ ဆးျဖတခကခမတမႈတြင ပါ၀ငခြငရၿပး တးတကမႈအကးရလဒမားက ရရခစားႏငေစရန အတြက လသားမားအားလးသည အရငးအျမစမားႏင အကးေကးဇးမားက ညမစြာ (သ႔) တရားမတစြာ လကလမးမခြင၊ ရရသးစြခြင ရရမညျဖစသည။

• ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငျခငးဆသညမာ အမးသမး/မနးကေလးႏင အမးသား/ ေယာကၤားေလး မားအၾကား ညမေသာ အကးရလဒမားႏင ခြေ၀မႈမား ရရေစျခငးက ဆလသည။ သ႔မသာ လသားမားအားလး၏ ဂဏသကၡာက တေျပးညတနဖးထား

35အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ဆကဆရာေရာကၿပး မမတ႔အနာဂတအတြက အခြငအလနးေပးျခငးျဖင ပမေကာငးမြနေသာဘ၀မားက တကလမး ႏငေစမညျဖစသည။ ၄ငးမာ အမးသမးမားႏင အမသားမားမာ တထပတညးျဖစရမညဟ ဆလျခငးမဟတေပ။ အမးသမးမားႏင အမးသားမားမာ ကြျပားျခားနားႏငသည။ သ႔ေသာ ဘ၀တြငရေသာ အခြငအေရးမား၊ တာ၀န၀တရားမားႏင အခြငအလနးမားက သာတညမ ရရရမည ျဖစသည။ ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလး၊ အမးသား ႏင အမးသမး အၾကားဆကဆပ ႏင ၄ငးတ႔၏ အလပအေပၚ တနဖး ထားပမားသည ကား (သ႔) မအျဖစ ေမြးဖြားလာမႈအေပၚတြငတညမမေန သငေပ။ အမးသားႏင အမးသမးမားသည တည ေသာလ႔အခြငအေရးႏင အလပခြငဆငရာ အခြငအေရးမားက ရရခစားရလင ေသာလညးေကာငး၊သာတညမ တနဖးထားဆကဆခရလငေသာလညးေကာငး၊ ၀ာာ၀န၀တရားမားႏင အခြငအလနးမား၊ အလပပမာဏ၊ ဆးျဖတခကခမတမႈႏင ၀ငေငြ တ႔က မမတတ ခြေ၀ရရလငေသာလညးေကာငး ကား/မ သာတညမမႈက ေဆာငကဥးႏငမညျဖစသည။

ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငရနအတြက အဓကသတငး ေပးခငေသာ အေၾကာငးအရာ ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငေသာ သငတနးမားတြင သငတနးတစေလာက ေအာကပါ အဓကအခကမားက အသေပးရန လမမသငသည။ မဟတလင သငတနးမာ မထေရာကႏငပါ။

• ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငရနမာ လ႔အဖြ႔အစညးအားလး၏ တာ၀နျဖစသည။ အမးသားမားႏင အမးသမးမားအၾကား တာ၀န၀တရားႏင အခနးက႑မား ဘကညမတေစရန မသားစမားႏင လ႔အဖြ႔အစညးမားအၾကား သေဘာတညမႈ တညေဆာကၾကရန လအပသည။ မးဆကအဆငဆင သညလညး အမတြင ေသာလညးေကာငး၊ အလပခြငတြင ေသာလညးေကာငး၊ ရပရြာအတြငးတြငေသာ လညးေကာငး၊ ကား/မ သာတညမရရရန မညသ႔ေဆာငရြကမညက သေဘာတညခကတစခ ထားရၾကရမညျဖစသည။ ကား/မသာတညမမႈ ျမႇငတငမႈတြငအမးသားမားႏင အမးသမးမားႏစလကစလးမ ပးေပါငးပါ၀င လပေဆာငရန လအပသည။ • ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငျခငးသည လ႔အဖြ႔အစညးတစရပလးက အကးျဖစ ေစမညျဖစသည။ တခါတရတြင အမးသမးမားက ပမေရ႕ေရာကေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးျဖင

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ36

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အမးသားမားထမ တစစတစရာက ယေဆာငသြားျခငးခရမညဟ စးရြ႕မႈမားရႏငသည။ သ႔ေသာ ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငျခငးသည အမးသမးမားက ပမအခြင အာဏာႀကးေအာင ျပလပေပးၿပး အမးသားမားက အခြငအာဏာနညးပါးေအာင လပေဆာငးျခငးမဟတေပ။ အမးသမးမားႏင အမးသားမားအၾကား သာတညမမႈက ျမႇငတငေပးျခငးသည ကား ႏင မ ႏစမးစလးက စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးရာကၿပး ႏစဥးႏစဘကစလးအတြက အရႈးမရေသာ အေျခအေနတစခက ေပးစြမးမညျဖစသည။

• ကား/မ သာတညမမႈက ျမႇငတငျခငးသည မနကနေသာလပရပ တစခတညးမဟတေပ။ ပါးနပေသာလပရပ တစခလညးျဖစသည။ ၄ငးသည ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတြင အမးသားမားႏင အမးသမးမားက တရားမတစြာ သာတညမ ပါ၀ငေစရသာမက မသားစမားႏင လ႔အဖြ႔ အစညးမားအတြငးတြငရေသာ အရညအေသြးမားႏင အရငးအျမစမားက စးပြားေရးအျမငျဖင ခငခနေဆာငရြကရာလညးကသည။

37အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကား/မ သာတညမမႈ (Gender Equality)၊ ကား/မ ေထာကထားညာတာမႈ (Gender Equity) ႏင တရားမတမႈ (Gender Justice) ဆသညမာ အဘယနညး။

မညမမႈမားႏင ခြျခားဆကဆမႈမားက တကဖကရနအတြက လအပေသာအစအမမားက ပစထတရာတြင အဖြ႔အစညးအမားစသည ကား/မ ေထာကထားညႇာတာမႈ (တရားမတမႈ)၈ ဆငရာ သေဘာတရားက မတဆကေပးၾကသည။ တခ႕ေသာအဖြ႔အစညးမားသည ေ၀ါဟာရတစခကသာ သးလၾကၿပး တခ႕အဖြ႔အစညးမားသည Gender Equality ႏင Gender Equity က တစမးမဟတ တစမး ေျပာငးလအသးျပၾကသည။ ၄ငးေ၀ါဟာရႏစခ၏ အဓကကြျပားျခားနားခကမာ ေအာကပါတငး ျဖစသည။ • ကား/မ သာတညမမႈ (Gender Equality) ဆသညမာ လင ႏစမးစလးအေပၚတြင အခြငအေရးႏင ဆကဆမႈက သာတညမေပးျခငးျဖစသည။ ထသ႔ေပးျခငးျဖင အမးသမးမားႏင အမးသားမား၊ မနးကေလးမားႏင ေယာကၤားေလးမားသည အေျခအေနအတတခငးတြင ဆးျဖတခကခမတမႈတြင ပါ၀ငခြငရလက တးတကမႈအတြက ညမေသာ အကးခစားခြငမား ရရေစရမညျဖစသည။ • ကား/မ ေထာကထားညႇာတာမႈ (Gender Equity) ဆသညမာ ရလဒႏင အကးအျမတ မား သာတညမေစမႈျဖစသည။ ကား (သ႔) မ လငကြႏစမးစလးက ၄ငးတ႔၏ လအပခက၊ ယဥေကးမႈအဟန႔အတားမားႏင တခ႕ေသာအပစမား၏ (ယခင) ကခြျခားဆကဆခရမႈ စသညတ႔က ထညသြငးစဥးစားလက တရားမတစြာ ဆကဆျခငးမးျဖစသည။ မနးကေလးမားႏင ေယာကၤားေလးမား၊ အမးသမးမားႏင အမးသားမားသည စတငမတတြငသာမက အဆးမတတြငလညး တနးတအခြငအေရး ရရေစရမည။ • ကား/မ သာတညမ (Gender Equality) ႏင ကား/မ ေထာကထားညႇာတာမႈ (Gender Equity) ေ၀ါဟာရႏစရပ၏ ကြျပားျခားနားမႈက ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ငားကားႏင ေျမေကြး သရပျပပတြင ၾကညႏငသည။၉

၈ILO သည ကား/မ ေထာကထားညႇာတာမႈ (Gender Equity) ဆသညက “အမးသားမားႏင အမးသမးမားအား ၄ငးတ႔၏လအပခကမားအရ မမတတ ဆကဆျခငး ဟ အဓပၸါယဖြငသည။ ၄ငးတြင ညညမမဆကဆျခငးအျပင အခြငအေရး၊ အကးခစားခြင၊ တာ၀န၀တရားႏင အခြငအလနးမား၏ ပမာဏအလက ကြျပားစြာဆကဆသညလညး ရသည။” ABC of Women Workers’ Rights and Gender Equality by ILO (ILO: Geneva, 2000), p. 48. ၉Source: Gender Awareness Handbook by Gender and Development for Cambodia (GAD/C: Phnom Penh, 2001).

၃.၄.၂ ကား/မ သာတညမမႈ မဟာဗဟာမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ38

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ဟးေရးေရးတနးက ငကကားတစေကာငႏင ေျမေခြးတစေကာငရတယ။ ေျမေခြးဟာ ငကကားက သ႕အမက ညစာစားဖ႔ ဖတတယ။ အစာက ပနးကနျပားတစခပထ ထညေကြးတာေၾကာင ႏႈတသးအရညႀကးရတ ငကကားဟာ အစာက ေကာကမရဘးျဖစခတယ။ ေနာကတစေန႔မာပ ငကကားဟာ ေျမေခြးက ညစာစားဖ႔ဖတတယ။ ငကကားဟာ ပနးအး အရည တစလးတညး အစာက ထညေကြး တအတြက လာတတ ေျမေခြးဟာ စားမရဘး ျဖစခတယ။

မတညေသာနညးလမးမားလအပေပသည။ ၄ငးသည လတ႔၏ မတညေသာ လအပခကမားက ကယစားျပသည။ တခါတရတြင တညေသာအခြငေရး (ႏစဥးစလး ညစာစားခြင) ေပးေသာလညး (တရစာၦနေကာငႏင တစေကာင အစာစားပခငး မတညေသာေၾကာင) ရလဒသည မတမႈ၊ သာတညမမႈ ရမေနသညက ဤပျပငတြင ျပသထားသည။ • ကား/မ တရားမတမႈ (Gender Justic) ဆသညမာ အမးသားမားထက အမးသမးမားက နမကေစသည အမးသမးမားႏင အမးသားမားအၾကား ခြျခားဆကဆမႈ၊ မညမမႈမားက အဆးသတျခငးႏင တရားသျဖငျဖစေစျခငး ျဖစသည။ ကား/မ တရားမတမႈဗဟာတြင အမးသားမားႏင အမးသမးမားအၾကား အခြငအာဏာမညမမႈမားက ေျပာငးလေပးျခငးပါ၀ငသည။ ဥးစားေပးအခကမားတြင အမးသမးမား၏ အခြငအေရးက ျမႇငတငေပးျခငးႏင အရငးအျမစမားက အမးသားမားနညးတ ရရလကလမးမလာေစေရး၊ အမးသမးမား၏ အသႏင “ေအဂငစ” မားက တညေဆာကေပးျခငးတ႔ပါ၀ငသည။ ထသ႔ တညေဆာကေပးျခငးျဖင ေရြးခယမႈမား ျပလပႏငစြမးရလာျခငး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင ႏငငေရးအ၀ငးအ၀နးမားတြငးရ မ၀ါဒႏင ဆးျဖတခကခမတမႈ အပငးတြငရေသာ အဖြ႔အစညးမားသ႔ လကလမးမလာေစျခငးႏင ၄ငးအဖြ႔အစညးမားက အမးသမးမားအတြက တာ၀နခမႈရလာေစျခငးတ႔က ျဖစေပၚလာေစမညျဖစသည။

39အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကား/မ သာတညမမႈက အဓကထညသြငးစဥးစားထားေသာ နညးဗဟာမားမာ အဘယနညး။ ကား/မ သာတညမမႈက အဓကထညသြငးစဥးစားထားေသာ နညးဗ ဟာ (Gender Mainstreaming Strategies - GMS) ဆသညမာ ေအာကပါတ႔အားျဖင အမးသားမားႏင အမးသမးမားက အကးခစားခြငရသမား၊ ပါ၀ငသမားႏင ဆးျဖတခကခမတသမားအျဖစ တညေသာအခြငအေရး၊ အခြငအလနးမားႏင ဆကဆပမားေပးရန ရညရြယျခငးျဖစသည။ • မ၀ါဒမား၊ အစအစဥမား၊ စမကနးမား၊ အဖြ႕အစညးေဆာငရြကေနမႈမားႏင ရသးမနးေျခ ေငြစာရငးမားတြင အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ ဥးစားေပးအရာမားႏင လအပခက မားတြင စနစတကစြာ၊ ရငးလငးတကစြာ ပါ၀ငေစျခငးျဖင ကား/မ သာတညမမႈက အဓက ထညသြငးစဥးစားလက ေပါငးစညးပါ၀ငေစျခငး။ • အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ မးဆကပြားမႈအခြငအေရးမားက ကာကြယရနႏင ကား (သ႔) မ (ေယဘယအားအျဖင အမးသမးမား - အဘယေၾကာငဆေသာ အမးသမးမားသည လမႈေရး၊ ႏငငေရး (သ႔) စးပြားေရးဆငရာ အခကအခမားက ႀကေတြ႔ရန အလားလားပမားေသာေၾကာငျဖစသည။) တစဘကလကက စြမးေဆာငရည ျမႇငတငေပးျခငးျဖင လြနခေသာ (သ႔) ဆကလကျဖစတညေနေသာ ခြျခားဆကဆမႈမားက ျပျပငေျပာငးလရန ကား/မ ဆငရာ အထးျပေသာ အစအမမားက ပစထတျခငးႏင အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကျခငး။ • လကေတြ႔ကသညအျပင ဗဟာေျမာကေသာ ကား/မ လအပခကမားက လမမေစျခငး။ အဘယေၾကာငဆေသာ အလပခြငႏင မသားစမားအတြငးတြငရေသာ အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ အခနးက႑မားမာ မတညသညအတြက ၄ငးတ႔၏ လအပခကမား ကလညး ခြျခားလမမရမညျဖစသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ40

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကား/မ အထးျပတ႔ျပနေဆာငရြကမႈဆသညမာ အဘယနညး။

မနးကေလးမားႏင အမးသမးမား၊ ေယာကၤားေလးမားႏင အမးသားမားအၾကား လအပခကမားသည အမးမးကြျပားေပလမမည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဇ၀ေဗဒဆငရာလပေဆာငခကမားႏင လ႔အဖြ႔အစညးအတြငး သတမတခထားရေသာ ကား/မ စႏႈနးမား၊ တနဖးမာ၊ ပေသကားခထားမႈမားႏင ျပမေဆာငရြကပမားေၾကာင လမႈ႔မညမမႈမား ရေနေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ကား/မ သာတညမမႈက ရရေစရနအတြက ပမလအပသညအရာမားက ေဆာငရြကရနလသည။ • အမးသမးမားႏင အမးသားမား၏ ဇ၀ေဗဒလပေဆာငခကမားက အကာအကြယေပးရန အထးလအပသည။ အမးသမးမား မးဆကပြားမႈတြင ကနးမာစြာ မးဖြားႏငရနႏင မခငႏငကေလးမား ကနးမာေစရနအတြက ကယ၀နမေဆာငမ၊ ကယ၀နေဆာငခန အတြငး ႏင မးဖြားၿပးခနတစေလာကတြင အထးဂရစကမႈမား လအပသည။ • ကား/မ တနဖးမား၊ စႏႈနးသတမတမႈမားႏင အေလအထမားေၾကာင ျဖစေပၚလာသည မညမမႈမားက လမမျခငး။ မညမမႈႀကးႀကးမားမားရေနပါက အမးသားမားႏင အမးသမးမားက သာတညမဆကဆရျဖင မလေလာကေတာပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ

လကေတြ႔ကသညအျပင ဗဟာေျမာကေသာ လအပခကဆသညမာ အဘယနညး။

လကေတြ႔ကေသာလအပခက ဆသညမာ စား၀တေနေရးအတြက အေျခခလအပခကမား ျဖစသည အစားအစာ၊ ေရ၊ အမးအကာ၊ ၀ငေငြ၊ အ၀တအစားႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ တ႔က ဆလျခငး ျဖစသည။ အေျခခ လအပခကမားက ျပညမေစျခငးဆသညမာ အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ ေနထငမႈႏင အလပအကင အေျခအေနမားက တးတကေအာင ျပလပ ေပးျခငးျဖစသည။

ဗဟာေျမာကေသာလအပခက ဆသညမာ အမးသားမားႏင အမးသမးမားအၾကား သာတညမမႈႏင စြမးေဆာငရညျမႇငတငမႈက ဆလသည။ ဥပမာ - မသားစေစာငေရာကမႈႏင ဆးျဖတခကခမတမႈမားက ေ၀မ ထမးေဆာငျခငး၊ ပညာေရးႏင သငတနးမားက သာတညမ လကလမးမေစျခငး။ ဗဟာေျမာက လအပခကမားက ျပညမေစျခငးသည မညမမႈမားက ျပျပငေျပာငးလျခငးျဖစသည။

41အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ရရငးစြမညမမႈမာ ဆကလကတညရေနမည (သ႔) ပမႀကးမားလာမည ျဖစေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထအေျခအေနမားတြင ရရငးစြမညမမႈမားက ျပျပငဖယရားရနအတြက ကား/မ ဆငရာ အထးျပတ႔ျပနေဆာငရြကမႈမားက ျပလပရန လအပသည။ သ႔မသာ အားလးေသာသမား၏ လအပခကမားက ထထေရာကေရာက ျပညမေအာင ေဆာငရြကေပးႏငမညျဖစၿပး ဘ၀တြင တညေသာအခြငေရးမား ရရေစမညျဖစသည။ မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားသည ေယာကၤားေလးမားႏင အမးသားမားႏင ႏႈငးယဥလင အခြငအေရးနညးပါးေသာ အေျခအေနတြငရေနပါက ၄ငးတ႔က ဖြြ႔ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကေပးရနမာ လအပေသာ နညးဗဟာတစရပျဖစသည။ ၄ငးနညးျဖင စြမးေဆာငရညျမႇငတငေပးရာေရာကၿပး မသားစအတြငးရ လသား

ကား/မ အထးျပတ႔ျပနေဆာငရြကမႈတြင ေအာကပါအခက ၁ ခကစ (သ႔) အခကမား ပါ၀ငသည။ • အျပသေဘာေဆာငေသာ (သ႔) (လမး၊ အသားအေရာင စသည) ခြျခားဆကဆမႈက ေကာလႊားေသာ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈသည ယခငကရခေသာ (သ႔) လကရ တညရေနေသာ ခြျခားဆကဆမႈမားက ဖယရားသည ယာယအစအမတစရပျဖစသည။ ၄ငးသည ေယဘယအားျဖင သတမတထားေသာ အခနကာလတစခအတြက စမကနးအစအစဥမားတြင ခြျခားဆကဆခထားရေသာ အပစမားပါ၀ငေစေရးအတြက ကတာမား (သ႔) ရညစးသတမတခကမား ခမတျခငးျဖစသည။ ႏငငတကာ အဖြ႔အစညးမားသည ထကသ႔သာ အျပသေဘာေဆာငသည ခြျခားဆကဆမႈက ကးေၾကာငးဆေလာၿပး စစမနေသာ သာတညမမႈ ရရေစေရးအတြက လအပသညဟ သေဘာတၾကသည။ • ကား၊ မ ႏစမးစလး လပေဆာငႏငေသာ ေဆာငရြကခကမားတြင အမးသမးမား ပါ၀ငခြငက ယဥေကးမႈစႏႈနးမားႏင တနဖးမားမ ကန႔သတလကရသညအခါမးတြင အမးသမးအထးျပ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈ ကလအပသည။ ၄ငးသည အမးသမးမားက မမကယကမမ တနဖးထားေလးစားမႈက ျမႇငတငေစလက အမးသမးတ႔က ဟန႔တားလကရသညမားက ကယတငေဖာထတလက ရငဆငေကာလႊားရန နညးလမး မားက ပးေပါငး ေဖာေဆာငႏငေစမည။ • အမးသားအထးျပ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈ မာ လအပသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ကား/မ သာတညမေစေရးအတြက ကား (သ႔) မ ႏစဘကစလးမ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈမား

အထးျပတ႔ျပန

ေဆာငရြကမႈ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ42

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လအပသည။ အမးသားမားသည အထးသျဖင လငေယာကၤားမား၊ ဖခငမားႏင ဆးျဖတခvကခမတသမားအျဖစ အခြငအာဏာပငစးထားသမား ျဖစေသာေၾကာင အမးသားမား ပမအသအျမငရလာေအာင ျပလပေပးရနလသည။ ၄ငးတ႔သည အမးသမးမားႏင လကတြေဆာငရြကလက ကား/မ သာတညမေစေရးအတြက တာ၀န၀တရားမားက ႏစျမႇပေဆာငရြကၾကရန လအပသည။

အတြက အခနအတငးအတာတစခ ရညစးသတမတျခငး - ဖခငမား၊ မခငမားႏင ကေလးမားအၾကား ပညာေရးႏင ပတသကသည သေဘာထားမားက ေျပာငးလယျခငး - မနးကေလးမား ေကာငးေ၀းေ၀းက သြားတကရာတြင စတခရေအာင ေဆာငရြကေပးျခငး - ရပရြာအတြငး ေကာငးမားေဆာကလပေပးျခငး • အမးသမးႏင အမးသားမားသည ၄ငးတ႔ဘ၀အတြကႏင ရပရြာမား၊ လ႔အဖြ႔အစညးမား၏ ဖြ႔ၿဖးတကမႈတြင ပါ၀ငခြငေရးတ႔တြင သာတညမ ဆးျဖတခကခမတပငခြငရသည ဟေသာ အခကက ႏငငအမားစ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင ျပဌာနးထားသည။ လကေတြ႔တြငမ ႏငငအမားအျပားတြင ရပရြာႏင လ႕အဖြ႔အစညးအတြက ဆးျဖတခကခမတလကရေသာ ေကးရြာ၊ ခရင၊ ခရငစႏင ႏငငေတာအဆင ေကာမတမားတြင အမးသမးမားကယစားျပမႈမာ အလြနနညးပါးက ေတြ႔ရသည။ အေၾကာငးျပခကမာ အမးသမးမားသည အမမႈကစၥမားႏင မအားလပဘ ရပေရးရြာေရး ကစၥရပမားမာ အမးသားမား၏ တာ၀နျဖစျခငးေၾကာငဟ ဆသည။ ၄ငးမာ ရပရြာတြငး ဆးျဖတခကအမားစသည အမးသမးမားဆမ တကရကလာျခငးမဟတဘ

ကား/မ အထးျပ တ႔ျပနေဆာငရြကမႈမားအတြက သာဓကမား• ႏငငအမားစတြင ဥပေဒအားျဖင ေယာကၤားေလးမားေရာ၊ မနးကေလးမားပါ ပညာသငခြငရၾကေသာလညး ေကာငးမားတြငေယာကၤားေလးမားႏင မနးကေလး မား၏ ေကာငးအပႏမႈပမာဏမာ အျမတေစ မတည ေနေပ။ အဘယေၾကာငဆေသာ မဘမားသည မနးကေလးမားအတြက ပညာေရးမာ သပအေရးမႀကး ဟေတြးေသာေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ေကာငးေ၀းလင စတမခေသာေၾကာင မနးကေလးမားက ေကာငးမပ႕ျခငး ေၾကာငေသာလညးေကာငး ျဖစသည။ ထကသ႔ေသာ ကစၥရပမားတြင ေကာငးမားတြင ေယာကၤားေလးမားႏင မနးကေလးမား ေကာငးအပႏမႈညမလာေစရနအတြက ေအာကပါလပေဆာငခကမားက ေဆာငရြကရန လအပသည။ - မနးကေလးမား ေကာငးအပႏမႈတးလာေစရန

43အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အမးသမးမား၏ အျမငမား (၄ငးသည အမးသားမား၏အျမငမားႏင ကြလြေကာငး ကြလြႏငသည။) က လလေလာကေလာက ထညသြငးစဥးစားျခငးမရျခငးက ျပသသည။ ထကသ႔ေသာ ကစၥရပမားတြြင မညမမႈမားက ေအာကပါတငး လမမႏငသည။ - အမားျပညသဆငရာ ကယစားျပအေရးဆမႈ၊ အမးသမးမားအတြက ဆႏၵမေပးရန လထအား တြနးအားေပးျခငး - ေကးရြာေကာမတမားတြင အမးသမးကယစားျပမႈမားရလာေစရန ရညစးခကမား သတသတမတမတထားရျခငး။ ဥပမာ - ေကာငမတ၀ငမား၏ အနညးဆး သးပတစပသည အမးသမးအဖြ႔၀ငမားျဖစလာေစရမညျဖစၿပး ၄ငးပနးတငက ေရာကရေစရန အခနဇယားေရးဆြျခငး - အမးသမးမားက ေခါငးေဆာငေနရာတြင ေဆာငရြကလာႏငေစရန သငတနးမားေပးျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ44

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးအေနျဖင ဥးတညအပစမားႏင မတဖကအဖြ႕အစညးမားအၾကား ခြျခမးစတျဖာမႈျပလပရနလသည3R သငတနးက ျပငဆငေရးဆြသညအဆငတြင သငတနးစစဥမညသမားသည မနးကေလး၊ ေယာကၤားေလး၊ အမးသား၊ အမးသမးမား၏ ၎တ႕အၾကားတြငရေသာ ကားမအခြငအေရးမညမမႈအေျခအေနမားက ႀကတငသရ ထားရန လအပသည။ ထ႕အတ မတဖကအဖြ႕အစညးမားမ ကားမအခြငအေရးတနးတညမရနအတြက ေထာကက ပပးေပးေနေသာ ကားမဆငရာသျမငရငးႏးမႈျမႇငတငျခငး၊ ကတျပေဆာင႐ြကျခငးအဆငမားကလညး သထားရန လအပၿပး တခါတရ အဖြ႕အစညးမားတြငလညး ကားမတနးတညမမႈက ထေထာငေဆာင႐ြကသညလညး ရေသာ ေၾကာငျဖစသည။ အဖြ႕အစညးေပါငးမားစြာသည ကားမေရးရာကထညသြငးစဥးစားေသာ ခဥးကပလပကငမႈႏင ကားမေရးရာအေလးေပးေသာမဝါဒမား၊ စမခကမားႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ အတငးအတာျဖင လကေလာညေထြ ရေစရန ကငသးေဆာင႐ြကလကရသည။ သ႕ေသာလညး ပညာေရး သ႕မဟတ ေလကငေရး ေကာငးမား၊ ကေလး အခြငအေရးဆငရာအဖြ႕အစညးမားကသ႕ေသာ အဖြ႕အစညးမားတြင ဤနယပယႏငပတသက၍ အေတြ႕အႀကနညးပါး ေကာငးနညးပါးမညျဖစၿပး ဤအေၾကာငးအရာႏင ပတသက၍ စြမးေဆာငရညျမႇငတငရနလအပသည။

3R သငတနးဥးတညအပစမားႏင ၎တ႕၏ပတဝနးကငက သေတသနျပလပရာတြင ယေန႕ေခတ၌ ကားမေရးရာ ခြျခမးေလလာမႈပါရသည။၁၀ သင၏ဥးတညအပစမားအတြငးမ ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈဆငရာအေနအထားမား ကမသခပါက မတဖကအဖြ႕အစညးမားႏင ၎တ႕တြငရေသာသငတနးဆငရာ လအပခကမားအရ ကားမေရးရာ အထးျပ သငတနးလအပခကမား ခြျခမးေလလာျခငးက ျပလပရနလေပလမမည။ ထ႕အတ 3R ဆရာျဖစသငတနး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ(TOT) တကေရာကမည မတဖကအဖြ႕အစညးမားအၾကားတြငလညး ျမနဆနေသာ ကားမဆငရာ ဆနးစစခကတရပျပလပရနလေပမည။၁၁

သငတနးပ႕ခမညအဖြ႕အစညးႏင သငတနးပ႕ခမညအဖြ႕က ေ႐ြးခယျခငးႏငငေတာေတာမားမားတြင အဖြ႕အစညးမားသည 3R သငတနးတြငပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားႏင သငတနး ပ႕ခမႈႏငပတသက၍ အထးျပကၽြမးကငမႈမား ရၾကသည။ ထ႕ေၾကာင စြမးေဆာငရညျမႇငတငရနႏင 3R သငတနး ေရးဆြျပငဆငပ႕ခရာတြင အဖြ႕အစညးမားေပါငးစပရနေ႐ြးခယၿပး ဆငပြားျပနလညသငၾကားရနအတြက အသးဝငသည။ ထအဖြ႕အစညးမားထမ တဖြ႕သည ကားမေရးရာပငးႏင ပတသကၿပး ကၽြမးကငမႈရရမညျဖစၿပး ကနအဖြ႕မားမာ ကေလးသငယႏင လ႕အခြငအေရး၊ လကနကးျခငး၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငးႏင အလပအကင

၃.၄.၃ 3-R သငတနးစစဥေရးဆြရနအတြက ကားမကြျပားမႈေရးရာ အႀကျပခကမား

၁၀See GECL Guide by Nelien Haspels & Busakorn Suriyasarn (ILO: Bangkok, 2003), Part 1 and Checklist 4: Is gender included in your research design?, pp. 62-66.၁၁သငအေနျဖင လပေဆာငရနစာရငး Checklist 6: How does your organization deal with gender equality promotion? In the GECL Guide, pp. 68-69 မလညးရယအသးျပႏငသည။

45အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ခန႕အပျခငး၊ စသည သကဆငရာ ဘာသာရပမားႏင ပတသကၿပးကၽြမးကငမႈရသငသည။

3R သငတနးအဖြ႕ေရြးခယရာတြင အနညးဆးတစဥး သ႕မဟတ တစဥးထကပေသာ ဥးေဆာငသငတနးပ႕ခသမားသည ကားမအခြငအေရး တနးတညမမႈ ျမႇငတငျခငးႏင အားလးအတပါဝငေစေသာသငတနးပ႕ခမႈတ႕ႏငပတသက၍ အသပညာ ကြယဝကၽြမးကငသ ျဖစသငသည ထ႕အတသငတနးေပးသမားႏင ပတသက၍လညး လအပသည သးသန႕စစဥထားရရနလအပသညမားက ျပလပရမညျဖစၿပး သငတနးပ႕ခသမားအၾကားတြင ကားမ အခးညေစရမည ျဖစသည။ ဤလမးညႊနတြငပါသည အခနး ၄.၂ တြင ဤအေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ အေသးစတေဖာျပပါရသည။

သငတနးတကေရာကမညသမားေ႐ြးခယျခငး

မတမနကနေသာ သငတနးမားတြင မၾကားသၾကေသာ၊ ေျပာဆဆးျဖတျခငးမားတြင ပါဝငမႈမျပၾကေသာသမားက စြမးေဆာငရညျမႇငတငျခငးႏင ဖြငဟေျပာဆျခငးရလာေစရနထေထာငျခငးသည အေရးပါသည။ အၿမတမးလလ မဟတ ေသာလညး ထသ႕ျဖစတတသညမာ မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားျဖစသည။ တခနတညးမာပင ကားမအခြင အေရး တနးတညမႈက လပေဆာငရနသာျဖစၿပး ‘အမးသမးမားသကသက’ အေၾကာငးအရာမားက ျပလပရနလညး မဟတေပ။ ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈသည ကားမႏစဖကလးအတြကျဖစၿပး လကရဖြ႕စညးပက ေျပာငးလရန နညးလမးမာ အမးသမး၊ အမးသားႏစမးလးက ပါဝငေစျခငးပငျဖစသည။ သာတညမရေရးက ပမဖနတးႏငရန အတြက အမးသမး၊ အမးသားႏစဖကလးမ သေဘာတပါဝငျခငးမား လအပသည။ေယဘယအးျဖင အမးသားဥးေရတဝကႏင အမးသမးဥးေရတဝက အခးအစား ျဖစေစရနမာ စပစျဖစသည။ သ႕ေသာလညး တခါတရတြင သငတနးစစဥသမားသည စနေခၚမႈမားက ႀကေတြ႕ၾကရသည။ အမးသားမား အတြက ရည႐ြယေသာ ကားမေရးရာသငတနးသ႕ အမးသမးမားကသာတကေရာကၿပး ကားမေရးရာသငတနးမဟတေသာ သငတနးမားသ႕သာ အမးသားအမားစက တကေရာကၾကသည။ ေယဘယအားျဖင သငတနးမားသည အရငးအျမစ တစချဖစၿပး ရဖနရခါရားပါးကာ ျဖစရပေတာေတာမားမားတြင မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားသည သငတနး တကေရာကရနအခြငအလမးက တနးတညမရရၾကျခငး သ႕မဟတ ကားမႏစမးလးအတြက တခနတညး ပ႕ခေသာ သငတနးအစအစဥမားမ အကးေကးဇးမခစားရျခငးတ႕က ႀကေတြ႕ရသည။ ထအေၾကာငးရငးေၾကာင မညသတ႕က မညသညအေၾကာငးအရာပ႕ခမညက သငတနးစစဥသမားမ ႀကတငသတမတဆးျဖတထားရန လအပသည။

ေရာေႏာအပစမားအတြက သငတနးပ႕ခရန ဥးတညသတမတခကမားခမတျခငး

ကားမႏစမးလးတြက ရည႐ြယပ႕ခေသာ 3R သငတနးမားတြင အမးသား၊ အမးသမးတ႕၏ ပါဝငမႈႏင ပတသက၍ သးသန႕ ဥးတညသတမတခကမား အေရအတြကျဖင ခမတရနအႀကျပလပါသည။ အမးသမးမားႏင အမးသားမား အမနတကယပါဝငမႈ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ46

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အေနအထားမာ ကစၥရပမား၊ က႑ႏင ခမတခကမား အေပၚတြင မတညမညျဖစေသာလညး ထေရာကေစမည အခ႕ေသာအႀကျပခကမားမာ -

• သငတနးဆရာျဖစသငတနး တြင အမးသား၊ အမးသမး သငတနးပ႕ခသမားက တခနတညး ေလကင သငၾကားပ႕ခလငေကာငးသည။ သငတနးပ႕ခမညအဖြ႕သည မးစေရာေႏာေနသည ပရတသတမားႏင အလပလပရမညဆပါက စအားျဖင အမးသမး၊ အမးသား သငတနးပ႕ခသအနညးဆးတစေယာကစ ပါဝငရ မည။• ဥးစားေပးဥးတညအပစအတြင အမးသမးစျပပဂၢလလအပျခငး သ႕မဟတ အမးသမး သငတနးပ႕ခမည ပညာရင သ႕မဟတ ေခါငးေဆာင လအပသညဆပါက 3R ဆရာျဖစသငတနးႏင ဥးတညအပစမားအတြက သငတနးမားတြင အမးသမး သးပ ႏစပႏင အမးသား သးပတစပက ပါဝငပါေစ။ ေယဘယအားျဖင အမးသမး၊ မနးကေလးမားသည သငတနးတြင တကကြစြာ ေျပာဆ ပါဝငရန ယၾကညစတခရမႈ ရသညဟ ယဆပါကသငအေနျဖင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားဥးေရက ပမ ထညသြငးႏငသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ ေယာကၤားေလး/ အမးသားမားအေနျဖင ရငးရငးႏးႏး ေရာေႏာေျပာဆဆကဆတတၾကေသာလညး အမးသမးမားမာ ႏႈတဆတ ေနတတၾကသညက မားေသာေၾကာငျဖစသည။ အမးသားမားသည လနညးစပင ျဖစေသာျငားလညး အပစတြငး၌ လႊမးမးေလရၾကသည။• ေယဘယအားျဖင ကားမဆငရာ အျမငမားႏင ကယစားျပပါဝငျခငးမား ခနညႇႏငရနႏင လေလာကေသာ အသမား ထတေဖာလာေရးတ႕အတြက ေရာေႏာေနသည အပစမားတြင အမးသား/အမးသမး ကယစားျပ ပါဝငမႈအခးအစားမာ ၄၀ မ ၆၀ ရာခငႏႈနးအတြငး ျဖစသငသည။ ကယစားျပပါဝငသည ကားမႏစရပလး၏ အခးအစားမားသည အနညးဆး သးပတစပ ရရမညျဖစၿပး သ႕မဟတပါက လနညးစသည ထေရာကစြာ ေျပာဆခြငရရရန ခကခသြားမညျဖစသည။• မတကြျပားေသာ ကားမႏင အသကအ႐ြယ အပစမားအတြက တညေနရာႏင လပေဆာငရမညအခနဇယားက စစေဆးၿပး သငလပေဆာငရနအဆငေျပမည ေနရာႏင အခနအေပၚမတည၍ သင၏သငတနးက စစဥပါ။• ‘စတသေဘာလပေဆာငျခငး’ ကေရာငၾကဥပါ။ ဥပမာအားျဖင သင၏သငတနးတြင အခြငအလမးမား တနးတ ညရရၿပး ကားမႏစဘကလးအတြက သာတညမ အကးရပါသညဟ ထငျမငရေစရနအတြက အမးသမး တစဥး သ႕မဟတ အမးသမး အနညးငယ သ႕မဟတ အမးသားအနညးငယကသာ ကြက၍ ပါဝငေစျခငးမးျဖစသည။ ထသ႕လပေဆာငမႈသည လနညးစအေနအထားတြငရေနသမားအတြက ပါဝငရန အလြနခကချခငးမား ျဖစေကာငးျဖစသြားေစတတသည။• ေရာေႏာအပစမားအတြက သငတနးတြင ကားမ တစအပစစအတြက သးသန႕က႑ မားက မညသညအခနတြင ခြျခားစစဥေဆာင႐ြကမညနညး? ေဆြးေႏြးမည အေၾကာငးအရာမားသည လငမႈကစၥ၊ မးဆကပြားကနးမာေရး၊ အမတြငးအၾကမးဖကမႈ စသည အထခကမခေသာ၊ ထရလြယေသာ အေၾကာငးအရာမားျဖစပါက သငအေနျဖင

47အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မနးကေလးသတသတ၊ ေယာကၤားေလးသတသတ၊ အမးသား/ အမးသမးသတသတ အပစခြ၍ သငတနး ေပးရနလသည။အမးသမးမားက မညသညအခနတြင သတသတခြ၍ သငတနးပ႕ခမညနညး?တခါတရတြင ဥးတညအပစမားမ အမးသမးမားအတြက သးသန႕ခြ၍ သငတနးပ႕ခရနလအပသည။ အကယ၍ -• အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားသည ပညာေရး၊လမႈေရးေနာကခ ခ႕တေသာ အေနအထားမျဖစၿပး ဘဝတြင အခြငအလမးနညးပါးခသမား ျဖစခလငျဖစသည။ ၎တ႕သည တခါတရတြင ၎တ႕ထကပ၍ ၾသဇာရေသာ သမားကသာ နာခခရၿပး ဘဝကျဖတသနးၾကရကာ ထသမားမာ ဖခငမား၊ ခငပြနးမား၊ သားမားႏင ပမအသကႀကးေသာ သ႕မဟတ ခမးသာေသာ အမးသမးမား ျဖစတတသည။ အကယ၍ထသ႕ျဖစခသညဆပါက အမးသမး/မနးကေလးသးသန႕သငတနးမား အရငေပးသငၿပး တစဥးထမတစဥးဖလယသငယေစရမညျဖစကာ အပစတြငး၌ မမကယက ယၾကညမႈမားကတညေဆာကၿပး ကမၻာေပၚရအမးသမးမားသည ထသ႕ေသာ စနေခၚမႈမားက တညစြာေတြ႕ႀကၾကရေၾကာငးသျမငေစၿပး ထအေျခအေန မားက ေကာလႊားရနအတြက နညးလမးမား ေဖာထတေစရမညျဖစသည။• လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးတြင တငးၾကပေသာ ကားမခြျခားမႈမားရၿပး ယဥေကးမႈဓေလထးစ သ႕မဟတ ဘာသာေရးအရ အမးသား၊ ေယာကၤားေလးမားရေနစဥ မနးကေလး၊ အမးသမးမား ဝငေရာကေျပာဆျခငးက တားျမစျခငး စသျဖင ကစၥရပမားျဖစသည။• သငတနးတကေရာကလာၾကသည အပစမားမ အ႐ြယေရာကၿပးသ အမးသား၊ အမးသမးတ႕၏ ပတဝနးကင မားတြငလညး ကားမေရးရာ သျမငရငးႏးမႈ ျမႇငတငျခငးမားလအပျခငးရမရ၊ တကေရာကမည သငတနးက အေထာကအက ျဖစေစမည သငတနးမားေပးျခငးရမရ စစေဆးေမးျမနးပါ။ ဥပမာအားျဖင ေရႊ႕ေျပာငး သြားလာမႈ အရငးအျမစ ရပ႐ြာလထမားက သငတနးေပးမညဆပါက မခင၊ ဖခငမားႏင ရပ႐ြာလထေခါငးေဆာငမား 3R သငတနးတြင အတတကြပါဝငေစရနအေရးႀကးသည။ ကေလးအမအကလပသားမားက သငတနးေပးရာတြင ျဖစႏငပါက အမးသား၊ အမးသမး အလပရငမားက အကဥးအားျဖင သငတနးေပးထားရနလညး လသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ48

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးဆငရာအေၾကာငးအရာသငတနးစတငခနအေစာပငးတြင ပါဝငတကေရာကမညသမား၏ ကားမအခြငအေရး တနးတညမမႈ ျမႇငတငျခငးဆငရာ အျမင႐ႈေထာငမားက သတမတပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ သငတနးလာတကၾကသမားတြင ကားမအခြငအေရး တနးတညမမႈ၊ လႏင အလပသမားအခြငအေရးစသညတ႕အေပၚတြင မတညေသာသေဘာထားမားရၾကျခငးေၾကာင ျဖစသည။ ကားမေရးရာႏင တနးတညမျခငး ကစၥရပမားက ေျပာဆျခငးသည တခါတရ ခ႕ငေသာ အသငးအဝငးမ ကေလးမား၊ လငယမားႏင အမးသမးမားအတြက မကစဖြငေပးသကသ႕ျဖစၿပး တျဖညးျဖညးခငး စတဝငစားျခငး သ႕မဟတ စပစျခငးမားျဖစလာၿပး အေၾကာငးအရာေပၚတြင အျပသေဘာေဆာငေသာ သ႕မဟတ ဘကမလကေသာ၊ ပြငလငးသည စတသေဘာထားမားက ျဖစေပၚလာေစသည။

အေၾကာငးအရာသည အ႐ြယေရာကၿပးသမားအၾကားတြင အထမချဖစေကာငးျဖစမညျဖစၿပး ပဂၢလေရးတနဖးမားႏင စႏႈနးမားအေပၚ ဆကႏြယေနၿပး လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးရ အမးသား၊ အမးသမးတ႕ၾကား အခနးက႑ႏင ဆကသြယေရးမား ႏငလညး သကဆငသည။ ေရးယခငကတညးက ထားရခသည ဓေလထးတမးတနဖးမား၊ သေဘာထား ခယခကမား ေၾကာင လကရအခနးက႑၊ ပစမားႏင ၾသဇာအာဏာမား ေျပာငးလျခငးႏငပတသက၍ ခနးေျခာကမႈ သ႕မဟတ အဆးျမငခစားခကမား ျဖစေကာငးျဖစလာမညျဖစသည။ သ႕မဟတ ၎တ႕အေနျဖင လအားလးက တညေသာအခြငအလမးႏင ဆကဆေရးက အာမခထားေသာ သကဆငရာႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခ ဥပေဒ၊ တရားဥပေဒမားႏင ၎တ႕စြၿမစြာဆပကငထားသည တနဖးမားသည ကကညေကာငးမကကညမညက ဝနခရန တြန႕ဆတေကာငးတြန႕ဆတေနမည ျဖစသည။ ထသ႕ေသာကစၥရပမားတြင သငအေနျဖင အၿမတေစမဟတေသာလညး ခြျခားဆကဆျခငးက ကယတငမေတြ႕ႀကဖးေသးသည အ႐ြယေရာကၿပးသအမးသားမား ႏင/သ႕မဟတ ေကာငးစြာ တတသ နားလညသ အမးသမးမား၏ လကမချငငးဆန ျခငးမားကႀကေတြ႕ေကာငးႀကေတြ႕ရေပမည။ ဤလမးညႊန မား၏ ပထမဆးေသာေလကငခနးမားသည သငတနးပ႕ခမညသမားအေနျဖင ပါဝငတကေရာကသမား၏ ကားမေရးရာ အေပၚ အျမင႐ႈေထာငမားက အျမနဆးသရႏငရနႏင ထေရာကၿပး ဆြေဆာငမႈရေသာ၊ ၿခမးေျခာကသညအေနအထား မျဖစေသာသငတနးက ျပလပႏငရနအတြက စစဥရမည အေနအထားမားက သရႏငရနအေထာကအကျပသည။

စကားလးႀကးႀကးမားကေရာငရားၿပး ႐း႐းရငးရငးႏငလရငးကသာေျပာပါ။ ကားမအခြငအေရး တနးတညမမႈ ျမႇငတငေရးဆငရာ သေဘာတရားမား၊ အဓပၸာယဖြငဆခကမားႏင နညးဗဟာမားမာ ႐း႐းစငးစငးတက႐ကႏင နားလညလြယေအာငေျပာရမညအရာမားျဖစသည။ ယငးသည လအားလးအတြက တညေသာ လႏင အလပသမား အခြငအေရးမား ေပးအပျခငးျဖစၿပး တညသညစႏႈနးႏင သာတညမအခြငအလမးမား၊ တာဝနယမႈမား၊ အလပဝနထပ ဝနပးမား၊ ဆးျဖတခကခမတျခငးႏင မသားစတြငး၊ ရပ႐ြာလထ၊ အလပခြငႏင လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး ဆးျဖတခက ခမတျခငးႏင ဝငေငြတ႕က အားလးတနးတညခြေဝေဆာင႐ြကရနသာျဖစသည။ ၎တ႕၏ ပညာေရးအဆငအရ မညသည

၃.၄.၄ 3R သငတနးလပေဆာငရနအတြက ကားမေရးရာအႀကျပခကမား

49အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အရာသည တရားမတသည၊ သာတညမရၿပး ေကာငးမြနသညက ေကာငးစြာသနားလညျခငးႏင မသကဆငဘ လ႕အဖြ႕အစညးအတြငးရလအားလး သရရမညသာျဖစသည။ ထကသ႕ လမႈေရးရာတရားမတမႈဆငရာ ခစားခကမားႏင မညသညကမနသညမားသညဟသညအေပၚတြင သာမာနအားျဖင သေဘာတညခကမား ရေအာင ဆြေဆာငျခငးသည၎တ႕က ပညာရပဆငရာေဆြးေႏြးပြမား၊ ကားမဆငရာ စကားလးႀကးႀကးေဝါဟာရမားကအသးျပ ရငးျပျခငးထကပ၍ ထေရာကသည။ အမးသားအမးသမးတ႕၏ ေန႕စဥဘဝႏင သကဆငမႈရေသာ သငတနးသးပစၥညးမားက စစဥအသးျပရမည ျဖစၿပး အမးသား၊ အမးသမးတ႕ ႏစဖကစလးမ အျမင႐ႈေထာငမားျဖင ကားမေရးရာ ျပနာမားက ထငရားေအာင ေဖာထတ ရမည။ ကားမႏစဖကစလးအတြက အဆငေျပမည ဘာသာစကား၊ အသးအႏႈနးက အသးျပပါ။ဥပမာအားျဖင ကားမကြျပားမႈ၊ အသကအ႐ြယႏင တငးရငးသားျဖစမႈ သ႕မဟတ (ေကးလက) မာေမြးဖြားသမား စသျဖင 3R သငတနးသားမားတြင မတညေသာခြျခားဆကဆမႈမားက ရငဆငေနရသညဆပါက ထကစၥရပမားက တၿပငနကတညး လပမေျဖရငးရမညျဖစသည။ ဥပမာ ယငးသည ကားမႏစမးအတြငး တနးတညမမႈမားက ျမႇငတငရန အတြက သေဘာေပါကေစျခငးသကသကသာျဖစၿပး အျခားေသာခြျခားဆကဆမႈမားက ေမထားရနမဟတပါ။သငတနးလပငနးစဥ• ကားမႏစဖကလး အထးသျဖင အမးသမးမားအတြက လေလာကေသာ စကားေျပာခန ရပါေစ။ လအမား ေရ႕တြငအမးသားမားသည ပ၍ေျပာဆၾကေလရၿပး တ႕ျပနမႈ မားတြငလညး ပ၍ျမနဆနကာ ၾကာတတသည။ ထသ႕ျဖစလာပါက ေျပာေနသက ၿပးဆးေအာငေျပာေစေသာလညး ခပတတေျပာရနသာ ေျပာပါ။ အမးသားမား သညသာ အမားဆးေနရာယထားခသညမာမားၿပး အမးသမးမား၏ အျမင႐ႈေထာငမားသညလညး တနးတအေရးႀကးေၾကာငးေျပာပါ။ အမးသားမားက ေျပာဆရနေနရာေပးျခငးက ရပနားၿပး “အမးသမး၊ အမးသား ေျပာဆရန တနးတအခြငအေရးရသည” အေနျဖင အမးသမးမားက ေျပာဆၾကရန ဖတေခၚပါ။ သငတနး အပငးမား စတငသည၊ နဂးခပသည အခနတငးတြင အမးသမးမား၏ အျမင႐ႈေထာငမားက ၾကားရၿပး ထညသြငးအႀကျပမႈမား၊ အမးသား/အမးသမးႏစဖကလး၏ အျမငမားေသခာစြာ ပါရေစပါ။ စကားမားေသာ အမးသမးမားလညးရသျဖင အကယ၍၎တ႕မ ေနရာယ အခနယေနခပါကလညး အထကပါနညးလမး အတငးေျဖရငးပါ။• လတငး၏ သေဘာထားယဆခက အထးသျဖင လနညးစအေနအထားသာရေနသည သမား၏ သေဘာထား ထငျမငယဆခကမားက ေလးစာမႈရပါေစ။• အမးသမးမားအၾကားတြင အလအေလာကစညးလးညညြတမႈရလမမညဟ မယဆပါႏင။ အမးသမး မားသည ထပတညေသာအပစမားမဟတၾကဘ တျခားေသာေနာကချဖင လာေသာအမးသမးမားထက ၎တ႕၏ လမႈ စးပြားအေျခအေန သ႕မဟတ ဘာသာေရး သ႕မဟတ ဓေလထးစအရရေနေသာ အသကအဝနးမ ေယာကၤားမားက ပ၍ သစၥာရတတၾကသည။• အမးသမးမားသည ကားမအခြငအေရးတနးတညမရနအတြက ျမႇငတငေဆာင႐ြကမည သမား အလအေလာက ျဖစသြားမညဟလညး မယဆပါႏင။ ၾသဇာအာဏာရေသာ အမးသမးမားအေနျဖင ကားမအခြငအေရး ျမႇငတငမႈသငတနးသည ေယာကၤားမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ50

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ကသ႕ပင ၎တ႕၏အေနအထားအားၿခမးေျခာကသကသ႕ ယဆသြားႏငၿပး ထကသ႕ စဥးစားသညဆပါက လတငးတြင ႏစဘကအရႈးမရျဖစေစမည အေနအထားထက ၎တ႕ထမ တစစတစခကရယသြားမညအေနအထားဟ စဥးစားသြားႏငသည။ သ႕ေသာလညး မားစြာေသာအမးသမးမား သည တကကြသည ျမႇငတငေရး ေဆာင႐ြကသမားအျဖစေျပာငးသြားႏငၿပး ကားမဆငရာ အတားအဆးမားက ေဝမျခငးႏင ၎တ႕အသကအဝနးအတြငးရအျခားေသာအမးသမးမား၏ အဟန႕အတား မားက မေဝျခငးမား လညးလပေဆာငသြားႏငသည။• အမးသမးႏငအမးသားမားအၾကား ခြျခားျခငးမားက မျဖစပါေစႏင။ အမးသမး အားလးသည အၿမ သားေကာငမားသာျဖစၿပး အမးသားမားသည အၿမတေစကးေကာ လႊမးမးသမားျဖစသညဟသည ပေသကားက စဥးစားျခငးမားသည လမးလြသြားေစႏငၿပး အမနတရားလညးမဟတေပ။ သငအေနျဖင တနဖး ရေသာ ကညေထာကပသမားက ရနစသလျဖစသြားေစႏငသည။ ေယဘယခ သတမတျခငးမားက မျပလပပါ ႏင။ အမးသမးမား၏ အျမင႐ႈေထာငႏင အမးသားမား၏ အျမင႐ႈေထာငႏစခလးက ေလးစာရမညျဖစၿပး လအပပါက အျခားသငေလာသလ ေဆာင႐ြကသြားရနသာျဖစသည။• လငကစၥဟာသမားကကငတြယျခငး။ အကယ၍ အမးသမး၊ အမးသားတ႕သည အေၾကာငးအရာႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးရာတြင ၎တ႕အေနအထားႏငပတသက၍ ဖစးခရသညအေနအထားမးခစားရပါက လငပငးဆငရာဟာသမား ျပလပျခငး၊ အမးသမးမားက ဥးတညသည ညစညမးသည အသးအႏႈနးမား သ႕မဟတ အမးသမးမား အမးသမးေနရာ၌သာေနရန ေဝဖနသည အသးအႏႈနးမား ေျပာဆျခငးတ႕က စတင ျပလပတတသည။ အကယ၍ အမးသမးမားအေနႏင ထသ႕ေသာ အေနအထားတြင မလၿချခငး သ႕မဟတ စတမခရဟခစားရျခငးမားျဖစေပၚၿပး လကခေကာငးလကခ လကၾကေပမည။ ထသ႕ေသာ အျပအမမားက ႀကေတြ႕ရပါက ထသ႕ျပလပသက ၎တ႕ေျပာေနသညစကားမားက တကယယၾကညမႈ ရပါသလား၊ အဘယေၾကာငထသ႕ ယၾကညရသညက ေမးျမနးပါ။ အျခားသမားကလညး ထအေၾကာငးအရာမားက သေဘာတယၾကညျခငးရမရေမးျမနးၿပးမ ေဆြးေႏြးမညအေၾကာငးအရာကစတငပါ။ ေယဘယအားျဖင လတ႕သညတပါးသက ေလးစားမႈမရျခငးႏင အေျခခ အခြငအေရးမားက ခးေဖာကရာ ေရာကသြားေစသည ျဖစေသာေၾကာင ထသ႕ေမးျမနးေျဖရငးျခငး နညးလမးသည အလပျဖစသည။ ထစကဆပ႐ြ႕ရာဖြယ အျပအမက ဆကလက ျပလပေနသညဆပါက ထသ႕ေသာ ေလးစားမႈမရသည အျပအမက အပစတြငး လကမခႏငေၾကာငး အတအလငးညႊနျပေျပာဆပါ။ (ေအာကတြငၾကည)• အကယ၍ လကမခပါက ေလးစားရသည ကားမေရးရာ ေထာကခအားေပးသည ပညာရငမားက ဖတၾကားပါ။ ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈဆငရာ လပငနးမားတြင အဆငျမငေသာ ပဂၢလမား၏ အကအညသည လြနစြာအေထာကအကျဖစေစသည။ ၎တ႕သည သင၏အဖြ႕အစညးတြငးမ၊ ေဒသခအႀကးအမး သ႕မဟတ လပငနးခြငတြငး၊ ရပ႐ြာလထတြငးမ ေလးစားၾကညညရသည အမးသား၊ အမးသမးမားျဖစႏငပါသည။ လတ႕သည ၎တ႕ေလးစားရသညပဂၢလမားမ အေၾကာငးအရာႏငပတသက၍ အေထာကအကေပးသညဟ နားလညပါက တငျပသညအေၾကာငးအရာက တကကြစြာ ပါဝငေဆာင႐ြကလၾကသည။

51အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ေနာကခအေနအထား၊ ကယရညကယေသြး မတညေသာသမားပါဝငသည အပစမားက သငတနးေပးရာတြင ပဋပကၡမားႏင အခကအခမား ေတြ႕ႀကႏငပါသည။ ပဋပကၡမားသည ေလလာသငယရနအတြက အျပသေဘာေဆာင ေသာအရငးအျမစမား ျဖစလာႏငသလ အႏႈတသေဘာျဖစမသြားေစရနအတြက သငေလာမနကနစြာ ကငတြယရန လညးလအပသည။ ျပနာမာမညသညျဖစသညက သငအေနႏင သရရနအေရးႀကးသည။ ပဋပကၡမားသည ႐းရငး သည မရငးႏးသမားအၾကား စတငအလပလပခနတြင ႐းရငးသည နားလညမႈလြျခငး သ႕မဟတ ခတဆကမႈ လြျခငး မားေၾကာငလညး ျဖစႏငသည။ မတညသည အေတြးအျမင၊ ပဂၢလေရးရာ မတညအခငးပြားျခငး သ႕မဟတ မတညသညဘာသာေရးယၾကညမႈမား၊ အေတြးအေခၚ သ႕မဟတ ႏငငေရး အဖြ႕အစညးမားမတညကြျပားျခငး၊ သ႕မဟတ ကယရညကယေသြးႏင အဖြ႕အစညးဆငရာ ၿပငဆငမႈမားသည တကေရာကသမားအၾကားရေနႏငၿပး သငအေနျဖင အနညးငယမသာ သရႏငမညျဖစသည။ပဋပကၡမားသည သငေျဖရငးႏငသည အတငးအတာထက ေကာလြနသညလညး ရႏငပါသည။ အခ႕ေသာ ျဖစခသည ကစၥရပမားတြင ပဋပကၡမားသညလညး သငတနးက အလြနအမငးအေႏာကအယက ျဖစေစသညဆပါက သငအေနျဖင ထသ႕ျဖစေစသည သ သ႕မဟတ အဖြ႕က သငတနးမ ထြကခြာေပးရန သတေပးမႈလေကာငးလေပမည။ ကေကာငး ေထာကမစြာပင မားေသာအားျဖင ပဋပကၡမားက ေကာငးစြာကငတြယႏငေသာအဆငထေလာခႏငၿပး သငတနးကာလ အတြငးပင ေျဖရငးလကႏငသညကမားပါသည။ေယဘယအားျဖင လငကြျပားမႈ၊ တငးရငးသားေရးရာ သ႕မဟတ ဘာသာေရးတနးတညမမႈ မရသညမားက ခငၿမစြာကငသးသည မတကြျပားေသာ လမႈစးပြားေနာကခမား သ႕မဟတ အပစမား ပါဝငတကေရာကလင ပဋပကၡမား ျဖစေပၚတတသည။ ယငးသည တနဖးရေသာ အခြငအလမးတရပျဖစႏငသည။ အကာအကြယေပးထားသည သငတနး ပတဝနးကငတြင သာမနအားျဖင အေတြးအျမငအယအဆ အသစမားက ဖလယေလမရေသာ ေနာကခအေျခအေန မတညသမား အၾကား ေလးစားမႈႏင ေနရာေပးမႈမားက ဖနတးႏငသည။ အပစတြင မတညသည အငအားမားက ကငတြယေမာငးႏငရသျဖစသည သင၏ သငၾကားမႈပစက ဤေနရာတြင ဝငေရာကျပသရမညျဖစသည။ သငတနးသား၊ သငတနးသမားအေနျဖင သငသည တရားမတၿပး ဘကမလကသျဖစေၾကာငး ခစားသရေနရန အေရးႀကးသည။ေယဘယအားျဖင တစဥးျခငး သ႕မဟတ အပစလကျဖစပြားသည ပဋပကၡမားက ပြငလငး၊ မတၿပး ေလးစားမႈရေသာ နညးလမးျဖင မျဖစေပၚေစရနကာကြယျခငး သ႕မဟတ ေလာချခငးမား ျပလပႏငသည။ အထေရာကဆးနညးလမးမာ သငတနးစတငခနတြင ေမာလငခကမားက ခနညႇေဆြးေႏြးၿပး အဖြ႕လကစညးမဥးမား ႀကတငသတမတရနျဖစသည။ အဖြ႕လကအေျခခစညးမဥးစညးကမးမားမာ ဥပမာအားျဖင အခနမနေရာကရရန၊ အျခားသမား၏ ထငျမငယဆခကက ေလးစားရန၊ စကားေျပာရနအခနက တနးတညေပးရနႏင လကကငဖနးမား ပတထားရန စသျဖငျဖစသည။

၃.၅ အပစတြငး ပဋပကၡမားႏင အဖကသေဘာေဆာငသည အမအကင မားက ကငတြယျခငး ၁၂

၁၂A Trainer’s Guide by Pretty et al, pp. 40-44, and CRP TOT: Materials & Ideas about Training by Wisecarver, pp. 62-63.

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ52

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးခနအတြငး ေအာကပါစညးမဥးမားသညလညး သငတနးပ႕ခသမားအတြက အသးဝငပါသည။• သငတနးသားမား၏ ေဝဖနအႀကျပခကမားက အေရးမထားျခငး သ႕မဟတ သမငယျခငး မျဖစေစဘ ‘မားသည’ ဟယတျပတေျပာၿပး ၎တ႕က အေနရခကေစျခငးမားက ေရာငရားပါ။ ေဝဖနအႀကျပခကမား က အျပသေဘာျဖင ပထမဥးစြာတ႕ျပနၿပး အကယ၍ သငအေနျဖင သေဘာမတခသညတငေအာင ေလးစားမႈရေသာ အေနအထားျဖင ေဖာျပပါ။ အျပသေဘာဟနေဆာငထားသညပစမားျဖစသည “ကၽြနေတာ/မ သေဘာတပါတယ..ဒါေပမယ..” စသျဖငေျပာဆမႈမားသည ႏမချခငး၊ မ႐းသားျခငးျဖစၿပး မယၾကညမႈႏင မေကမခမးမႈမားက ျဖစေစသည။ အမနတကယအျပသေဘာဟနေဆာငသည တ႕ျပနမႈ မားမာ “ ကၽြနေတာ/မ နားလညပါတယ…….ၿပးေတာ….” “ေလးစားပါတယခငဗာ/ရင….န႕” “တကယ ေကးဇးတငမပါတယ……န႕……” စသျဖငျဖစသည။• သငတနးတကေရာကသမား၏ အေတြးအျမငမားႏင ခစားခကမားက အသအမတ ျပၿပးေနာက အျခားေသာကစၥရပမားက ေဆြးေႏြးရနႏင အျခားထငျမငယဆခကမားက ဖတေခၚရမည။ အားလး အတတကြပါဝငေစေသာသငတနးတြင ေဆြးေႏြးမႈ၏ အဓကပနးတငမာ အလးစမနကနေသာ အေျဖတစခ တညးကသာရာေဖြရန မဟတသလ အရာအားလးသေဘာတညမႈရရရနလညးမဟတပါ။ ျဖစႏငေခမားစြာ က ရာေဖြ ေဖာထတရန၊ မတညေသာထငျမငယဆခကမားက ၾကားသႏငရန၊ ျပနာတရပ၏ ျဖစႏငေခ ရေသာေျဖရငးမႈမားက ရာေဖြရနႏင မညသညအရာသည တရားမတမနကန ေကာငးမြနသညက သငတနး တကေရာကသမားအတတကြ ဆးျဖတသတမတရန သာျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင လးဝဥသမနကနေသာ သ႕မဟတ မားယြငးေသာ အေျဖဟ၍ မရပါ။အပစတြငး ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရနအတြက အခ႕ေသာအႀကျပခကမားမာ -• သငအေနျဖင အျငငးပြားမႈ သ႕မဟတ ပဋပကၡျဖစလာေနသညက သရပါက အေန အထားက သငတနးဆရာ တစဥးအေနျဖင ထနးသမးေလာခရနအတြက ဟာသတစခက ေျပာပါ။• အကယ၍ ပဋပကၡသည သငတနးအေၾကာငးအရာ သ႕မဟတ လပငနးစဥႏင မသကဆငပါက အျခားေသာ အေၾကာငးအရာသ႕ ေျပာငးလကပါ။• အကယ၍ ပဋပကၡသည သငတနးအေၾကာငးအရာ သ႕မဟတ လပငနးစဥႏင သကဆငမႈရပါက ဥပမာအားျဖင ကားမေပါငးသငးဆကဆေရး - ပြငလငးစြာေဖာထတၿပး မညသညက တရားမတမနကနသညက ေဆြးေႏြးပါ (အခနး ၃.၄ မအေၾကာငးအရာ မားတြငၾကညပါ)• ပါဝငတကေရာကသအားလးသည ေလးစားမႈျဖငဆကဆခရၿပး ၎တ႕၏ အသက ေကာငးစြာ ၾကားသႏငမည တညေသာ အခြငအလမးရရပါေစ။• တငးမာမႈမား ေလာကရနႏင အပစတြငး ဆကဆေရးမား တးျမငလာေစရနအတြက ေပာ႐ႊငဖြယရာ ကစားနညးမား၊ ေလကငခနးမားကလပေဆာငပါ။• မတညေသာ ေနာကခအေျခအေနမလာသည သငတနးတကေရာကသမားက

53အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အပစငယမားအျဖစခြပါ။ ယငးသည အျပနအလနတ႕ျပနလပေဆာငမႈက လႈ႕ေဆာမႈ ေပးၿပး လကေတြ႕ဘဝတြင လြနစြာမတညေသာ ေနာကခအေျခအေနမ လာသမားအၾကား စညးလးမႈက ျဖစေပၚေစသည။• အကယ၍ မညသတ႕သည တစဥးႏငတစဥး ပဋပကၡျဖစေနသည အထးသျဖင ကယေရးကယတာပဋပကၡ ျဖစေနသညက သရပါက တစအပစထတြင မထညသြငးပါႏင။• အပစငယမား၏ ဖြ႕စညးပက မၾကာခဏေျပာငးေပးၿပး ထအဖြ႕မားက အပစခြပါ၊ သ႕မသာ လတငးတစဥးႏင တစဥး စညစြာေတြ႕ဆၾကရမညျဖစသည။ တခ႕ေသာ သငတနး တကေရာကသမားသည သငတနးပ႕ခသမားႏင ပဋပကၡျဖစတတသည။ သငတနးတငး လလတြင အထးအာ႐စကမႈကခလသမားရတတသည။ အဘယေၾကာငအခ႕ေသာ ပါဝငတကေရာကသမားအေနျဖင အဖက သေဘာ သ႕မဟတ လမႈေရးမသတတသည ပစမား ျပလပလျခငးႏင ပတသက၍ အေၾကာငးရငးအခ႕ရသည။ ထသ႕အဖကသေဘာ လပေနျခငးေၾကာင အေထာကအကမျဖစေစျခငးက အခ႕ေသာသမားမ သတမမျခငး သ႕မဟတ ေကာငးစြာသေဘာမေပါကျခငးရႏငေသာလညး အခ႕မာ ၎တ႕လပေနသည အလပမားသည အဖကသေဘာ ျဖစေနေၾကာငးေကာငးစြာသသည။ အဖကသေဘာ ျဖစေစသည အမအကငမား ဥပမာအားျဖင စကားမားျခငးႏင ေဆြးေႏြးရာတြင လႊမးမးလျခငး၊ အၿမတေစ ဟာသလပေနျခငးႏင ရယစရာလပေနျခငး၊ အဖြ႕မ ခမတထားသည အေျခခ စညးကမးမားက ဂ႐မျပျခငး၊ သငတနးပ႕ခသ သ႕မဟတ သငတနးပါအေၾကာငးအရာမားက မတဆကတငျပလင အၿမတေစဆန႕ကငဘက လပျခငး စသညတ႕ျဖစသည။ ေယဘယအားျဖင ထအမအကငမားျပလပၿပး သငတနးပ႕ခသ၏ အာ႐စကမႈကရယလသမားမာ ၎တ႕အား အထးတလည သေဘာထားေစလျခငး၊ ေတာသည သ႕မဟတ အေရးပါ သညဟ အသအမတျပေစ လျခငးေၾကာင ျဖစသည။ သငတနးပ႕ခသက ပဂၢလေရးအရ သေဘာမကျခငးမားမာမ ရားပါး ပါသည။ဆကဆရခကခသမားႏင တစဥးျခငးကငတြယရနနညးလမးအခ႕မာ -• တစဥးတစေယာကသည သငတနးက ဖကလဖကဆးလပေနသညက သငေတြ႕ရပါက ထသႏင တစဥးျခငး ေျပာဆၿပး ယဥေကးေလးစားေသာအေနအထားျဖင ျပလပေနသည မညသည အေႏာကအယက သ႕မဟတ ျပနာက ေလာကသြားေအာငႀကးစားပါ။• အကယ၍ ထအေႏာကအယကေပးေနသညအမအကငက စြစြၿမၿမဆကလပေနလင ထသႏငရငးႏးသည အျခားၾကားခလတစဥးဥးမတဆင ထျပနာက ေျပာျပပါ။• ထအေႏာကအယကေပးေနသ၏ အမအကငမားႏငပတသက၍ ထသႏငေဆြးေႏြးရာတြင (သးသန႕ သ႕မဟတ အမားေရ႕တြင) သ/သမေၾကာင အေႏာကအယကျဖစေနသည သးသန႕အခကကေထာကျပပါ။ သ႕ေသာ ထသက သငအေနျဖင ပဂၢလေရးအရ မႀကကျခငး သ႕မဟတ တကခကသညပစ မျဖစပါေစႏင။• ထအေႏာကအယကျဖစေစသက သငတနးတြငး တာဝနတရပသးသန႕ေပးထားျခငးျဖင သ/သမက စးစကရန အလပေပးထားပါ။• ခၽြငးခကအေနျဖင ထပဂၢလက သ/သမ၏ ျပနာက ေမးျမနးၿပး အပစတြငးတြငချပ၍ အတတကြ ေျဖရငးရန နညးလမးရာပါ။ သ႕ေသာမတသားရနအခကမာ ထကသ႕

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ54

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ခဥးကပေျဖရငးသညပစသည ထသအတြက ခမးေျခာကဖအားေပးခရသလျဖစသြား ေစႏငၿပး အခနမားစြာကနကာ အဖြ႕တစခလးအေနျဖငလညး အလပမျဖစသညအေန အထားမးျဖစသြားေစႏငသည။ေန႕တေန႕ၿပးဆးသညအခနတငး ပါဝငတကေရာကသမားႏင ေဆြးေႏြးၿပး တေန႕တာသငတနးက ႐းရငးစြာ အကျဖတပါ။ မညသညအခကမားေကာငးခသည၊ မညသညအခကလသည၊ မညသညအရာမားခကခသည၊ မညသညကလြယကသညစသျဖင ျဖစသည။ အကယ၍ သငတနးသသငတနးသားမားအေနျဖင အရကအေၾကာကႀကး ေနျခငး သ႕မဟတ သေဘာမတေၾကာငးျပရနအလြနအားနာေနျခငး အစရသညတ႕ရခပါက ပြငလငးစြာေဆြးေႏြးၿပး ၎တ႕၏ ထငျမငယဆခကမား၊ စတပကေစသညအရာမားက အမညမေဖာေစဘ တငျပခငးပါ။• ေန႕စဥ တ႕ျပနအသေပးမႈ ေဖာငပစ• လ႕ဝက သေဘာထား သ႕မဟတ တ႕ျပနအသေပးသည စာတကပး• ဂရပဖတဘတ (သငတနးသားမား သငတနးႏငပတသက၍ စတႀကကေရးသားႏငသည ဘတျပား)• စတအေျခအေနျပမတာ (သငတနးသ/သားမား သငတနးႏငပတသက၍ ၎တ႕၏ စတခစားခကႏႈနးက ေဖာျပရနႏင ေဝဖနအႀကျပခကမားေရးရန) ထထြကေပၚလာသည အကျဖတခက ရလဒမားက ျပသၿပး သငတနးခနအတြငး စနစတကေဆြးေႏြးသြားရမည။

55အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဤအခနးတြင 3R သငတနး နညးဗဟာမားက ရငးျပထားသည။ သငတနးမတငမ သငတနး၏လအပခကမား ဆနးစစေလလာျခငးက မညသ႕ျပလပမည၊ သငတနးအဖြ႕သားမားက မညသ႕ေ႐ြးခယမည စသညတ႕က လမးညႊန ထားသည။ TOT အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမား၊ ကေလးသငယ၊ လငယႏင မသားစမားအတြက သငတနးေပးရန နမနာ အစအစဥမားလညးပါရၿပး သငတနးကာလအတြငးႏင သငတနးၿပးဆးခနမားတြင အကျဖတမႈမား၊ တ႕ျပနအသေပးမႈ မားမညသ႕ေကာကရမည၊ မညသ႕အစရငခတငျပမည စသညတ႕ကလညး လမးညႊနတငျပ ထားသည။ 3R သငတနး အစအစဥမားက အမနတကယလကေတြ႕သငတနးမေပးမ (၂) လ (၃) လခန႕ႀကတင၍ စစဥေဆာင႐ြကသငသည။

၄. 3R သငတနးက စစဥေရးဆြျခငး

3R သငတနးနညးစနစမား (3R kit) သည သငတနးဆရာအႀကးအမးမားႏင ဥးတညအပစမားျဖစသည လႏင အလပသမားအခြငအေရးခးေဖာကခရႏငေခရသည ကေလးသငယ၊ လငယႏငမသားစမားက ျပနလညသငၾကား ပ႕ခမည သငတနးဆရာ/ဆရာမမားအတြက ရည႐ြယသည။ 3R သငတနးနညးဗဟာမားသည ထ႕ေၾကာင သငတနး ဆရာျဖစသငတနး (TOT) ႏင ဥးတညအပစမားအတြက သငတနး ႏစခလးက ၿခငမေစသည။

သငတနးတစခကစစဥရာတြင သငတနးလအပခကမားက ေလလာဆနးစစျခငးသည ပထမဆးအဆငျဖစသည။ သငတနးအစအစဥတြင ပါဝငသည အေၾကာငးအရာမားႏင ပစမားက လအပခကႏငအညကကညေအာငလပႏင ေလေလ သငတနး၏ရလဒမားမ ပ၍ေကာငးေလေလျဖစသည။ သငတနးလအပခကမားဆနးစစေလလာျခငးက ပမာဏနညးနညး သ႕မဟတ မားမားျဖစေစျပလပႏငၿပး ကေလးမား၊ လငယ သ႕မဟတ မသားစမား ႏင/သ႕မဟတ ၎တ႕ႏင ၾကားခပဂၢလမားျဖစသည စမကနးမနေနဂာ သ႕မဟတ ညႇႏႈငးကြပကေရးမးမား၊ ဆရာ/ဆရာမမား၊ သငတနးပ႕ခသ သ႕မဟတ တးခ႕လပသားမား အစရသညတ႕ႏငျဖစသည။ ထဆနးစစမႈက ေလလာျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငး၊ ေသခာစစဥထားေသာေမးခြနးမားပါသည လေတြ႕ေမးျမနးျခငး စသျဖင ပစကနညးလမးမဟတဘ လပေဆာငႏငသလ ေရးဆြစစဥမႈမားကစနစတကျပလပျခငး၊ လေတြ႕ေမးခြနးပစမားက ခြျခားေလလာျခငးမားျဖင လညးျပလပႏငသည။အဖြ႕အစညးမားအေနျဖင မညသညအရာက ရယေအာငျမငလသည၊ မညသမားကသငတနးပ႕ခလသည၊ မညသည ရည႐ြယခကႏငျပလပမညက ပထမဥးစြာ ဆးျဖတရနလသည။ အဓကေမးရမညေမးခြနးမားမာ -• 3R သငတနး/TOT က ပမကယျပန႕ေသာ ရညမနးခကမား၊ အဖြ႕အစညး (မား) ၏ လပပငခြငမားႏင ေဘာငဝငကကညေစရန မညသ႕လပေဆာငရနႏင မညသည တ႕သညဥးစားေပးမားျဖစပါသလ?• သငတနး/TOT ႏင/သ႕မဟတ သငတနးတကေရာကသမားထမ သငတနးၿပးဆးခနတြင မညသည အဆးသတရလဒမားက ေမာလငပါသလ?

၄.၁ 3R သငတနးနညးဗဟာမားႏင လအပခကမား ဆနးစစေလလာျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ56

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

• သငတနးမ မညသတ႕သည အကးအျမတရပါမညလ၊ မညသညအဖြ႕အစညးမား သ႕မဟတ လပဂၢလ တစေယာကျခငးစသည သငတနးမရရသည အသပညာႏင ကၽြမးကငမႈမားက အနာဂတလပေဆာငခကမား အတြကမညသ႕ျပနလညအသးျပမညနညး?• သငတနးပ႕ခသမား ႏင/သ႕မဟတ သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင သငတနး မတငမ ႀကတငရထားရမည ကၽြမးကငမႈမားႏင အရညအခငးမားမာ မညသညတ႕ ျဖစပါသလ?• သငတနးပ႕ခမညသမားႏင ဥးေဆာငစစဥမညသမားမာ အလားသ႑နတ သငတနးက ယခငက လပေဆာငခ ဖးျခငးရပါသလား? မညသညတ႕သည အားေကာငးသည/ အားနညးသညအခကမားျဖစၿပး ေသခာစစဥထား သညသငတနးအစအစဥအတြငး မညသ႕ ထညသြငးျခငး သ႕မဟတ ေကာလႊားျခငးမား ျပလပမညနညး?• လကရ မညသညစြမးေဆာငမႈမား ရႏငၿပး မညသည ကၽြမးကငမႈ၊ အရညအခငးမားက ျပငပမ ရယရန လအပမညနညး?ဤေမးခြနးမားက ေျဖၾကားၿပးေနာက သငတနး/TOT အတြကတာဝနရသမားအေနျဖငျပလပႏငသညမာ -• သငတနးလအပခကမား၊ ရည႐ြယခကမားႏင အေၾကာငးအရာမားက အကဥးခပ ႀကတငျပငဆငရန• ထအခကမားက သငတနးအစျပရနအတြက အဖြ႕အစညး (မား)ႏင တရားဝငျပလပရန• ဥးတညအဖြ ႕အစညးမား၊ အလားအလာရေသာ သငတနးပ ႕ခသမားႏင သငတနး တကေရာကမညသမားက ေ႐ြးခယရန• ေထာကပပ႕ေဆာငေရးဆငရာစမမႈမားက ျပငဆငရန• အဖြ႕အစညးဆငရာ စစဥေဆာင႐ြကမႈမားကသတမတျခငးႏင သငတနးအစအစဥ တစခလးအတြက တာဝန မားခြေဝရန• သငတနးက႑အားလးတြင သငေလာသညအခန၌ လႏင ဘ႑ာေရးအရငးအျမစမား ဖလမႈရေစရန ေဆာင႐ြကရန• သငတနးအတြက ေနရာႏင အခနက ဆးျဖတရန• သငတနးအစအစဥ၊ အေၾကာငးအရာမားႏင အသးစရတက ျပငဆငရနသငတနးၾကာခနသည ရည႐ြယသညအေၾကာငးအရာ၊ တကေရာကမညသမား၏ ကယေရးအခကအလက၊ ၎တ႕၏ လအပခကမားႏင ရႏငသညအခနေပၚတြငမတညသည။ ပထမဆး TOT အလပ႐ေဆြးေႏြးပြသည သငတနးပ႕ခမညသ မားအတြက သကဆငရာဥးတညအပစ၏ အသပညာမားက နကနကနနသငၾကားျခငးႏင 3R အေၾကာငးအရာႏင နညးလမးမားအေပၚတြင အခ႕ေသာ အေတြ႕အႀကမားက သငၾကားျပသည ငါးရကတာအစအစဥျဖစသည။ ထသ႕ေသာ အစအစဥသည ရကသတေပါငးမားစြာလညး ျဖစႏငၿပး ဥပမာအားျဖင 3R သငတနးအစအစဥက ပမႀကးမားေသာ သငတနးသင႐းႏင ေပါငးစပသငၾကားရမညအခနမးျဖစသည။ သ႕မဟတ TOT သငတနးမား အတြလက သငၾကားမႈ ကလညးျပလပႏငၿပး 3R သင႐းပါအေၾကာငးအရာႏင နညးလမးမားက အေတြ႕အႀကနညးေသးသည သငတနးပ႕ခ မညသ အသစမားအတြက သင႐းအားလးကၿခငမေစရနျဖစသည။ကေလးသငယမားႏင လငယမားအတြက သငတနးမားတြင ပမနအားျဖင သငတနးမားက

57အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အခနတးကာ အတြလက သငၾကားျခငးမးမားပါရၿပး ဥပမာအားျဖင ကေလးလပသားမား အပတစဥနားရကမားႏင အပနးေျပေတြ႕ဆခနမားတြင မဘမား၊ အလပရငမားႏင အျခားရပ႐ြာတြငး သ႕မဟတ အလပခြငအတြငးရ အဓကကသကဆငသမား၏ သငတနးခန မားႏင ေပါငးစညးသငၾကားႏငသည။ ျဖစႏငပါက ကေလးမား၊ လငယမားႏင တရကမ ငါးရကသငတနးက အားလပရကမား၊ စေန/တနဂၤေႏြ စခနးသြငးသငၾကားမႈမားျဖင လပေဆာငသငၿပး ထသ႕လပေဆာငျခငးျဖင သငၾကား မညအေၾကာငးအရာအေပၚ၌ ပမအာ႐စကႏငၿပး ကၽြမးကငမႈမားကလညး ျဖညးျဖညးခငး စနစတကထေထာငသြားႏင ၾကမညျဖစသည။ ထ႕အျပင ႏးၾကားအသျမႇငတငေရး သ႕မဟတ ပညာေပးလႈ႕ေဆာငပြမား၏ တစတတပငးအေနျဖင သးသန႕အထးျပသင႐းမား၊ အခနးမား သ႕မဟတ ေလကငခနးမားကလညး အသးျပႏငသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ58

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ဘဝတြကတာကၽြမးကငမႈသငတနးမားက သငတနးပ႕ခသတစဥးတစေယာကတညးက သငၾကား သညထက အဖြ႕ႏင ေလကငသငၾကားမႈက ပေကာငးၿပး သမား႐းကသငတနးမားထကပ၍ ထေရာကသည။သငတနးအေၾကာငးအရာမားႏငပတသက၍ သငတနးပ႕ခမညသမားသည နညးပညာပငးဆငရာကၽြမးကငမႈ အေတာအတနရထားရမညျဖစၿပး ကေလးသငယဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ ကားမေရးရာတနးတညမႈျမႇငတငေရး၊ လႏင အလပသမားအခြငအေရး၊ ကေလးလပသားႏင အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားဆန႕ကငေရး အစရသည အေၾကာငးအရာ မားျဖစသည။ အနညးဆးသငတနးပ႕ခသတစဥးသည ကေလးသငယဖြ႕ၿဖးတးတကေရးႏင ကေလးလပသားဆငရာ ကၽြမးကငမႈမားရသငၿပး၊ အျခားတစဥးသည ကားမေရးရာတနးတညမမႈကမညသ႕သငၾကားရမညက သထားသငၿပး ေနာကတစဥးသည အားလးအတတကြပါဝငေစသည သငတနးမညသ႕သငရမညက သရထားသငသည။ ေဖာျပခသည အတငး သငတနးပ႕ခသမားသည အေၾကာငးအရာအားလးအေပၚတြင အႀကးတနးအဆင ကၽြမးကငသမားျဖစရန မလဘ လအပသည အထးျပဘာသာရပႏငပတသက၍ ျပငပမ အရငးအျမစပဂၢလမားကလညး လအပသလ ဖတၾကားႏငသည။

သငတနးအဖြ႕တြင မတကြျပားစလငမႈသည အဖးတနသည။ အနညးဆး အမးသားဆရာတစဥးႏင အမးသမး သငတနးဆရာမတစဥးပါဝငေစရနႀကးပမးသငၿပး သငတနးဆရာ/ဆရာမ အနညးဆးတစေယာကသည သငတနး တကေရာကသမားႏင လမးတ၊ တငးရငးသား၊ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈအေနအထား၊ ယဥေကးမႈ သ႕မဟတ ဘာသာေရး ေနာကခတညသ ျဖစသငသည။ ကားမေရးရာႏင အျခားပေသကားကလပေဆာငမႈမားျဖစသည ေခါငးေဆာင သငတနး ပ႕ခသအျဖစ ၿမ ႕ေပၚမလာေသာ အမးသားဆရာကထားၿပး လနညးစတငးရငးသာအပစမ သ႕မဟတ ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသည အမးသမးဆရာမက ဆရာ၏ လကေထာကအျဖစ လပခငးျခငးမးက ေရာငရားရမည။

ႏစရကထကပေသာ 3R သငတနးအတြက သငတနးအဖြ႕က ေ႐ြးခယရနလၿပး ထအဖြ႕တြင အရညအခငးျပည ဆရာ၊ ဆရာမမား ႏစမးလးပါေစရမည။ ႏစရက၊ သးရက သ႕မဟတ ထ႕ထကပမရညလားေသာသငတနးမားတြင အခနျပည သငၾကားပ႕ခသ (အမးသား၊ အမးသမး) ႏစဥးျဖငလေလာကပါသည။ ပထမဆးျဖစၿပး ကြငးဆငးစမးသပမႈလညးပါဝင ေသာ ငါးရကသငတနးမားအတြက အခနျပညသငတနးပ႕ခသေလးဥး (အမးသား ၂ ဥး၊ အမးသမး ၂ ဥး) လအပသည။ ကားမေရးရာႏင အျခားပေသကားကလပေဆာငမႈမားျဖစသည ေခါငးေဆာငသငတနး ပ႕ခသအျဖစ အမးသားဆရာ ကထားၿပး အမးသမးဆရာမ (မား) က ထဆရာ၏ လကေထာကအျဖစ လပခငးျခငးမးက ေရာငရားရမည။3R သငတနးပ႕ခသမားအတြက အဓကအရညအခငးမားႏင ေ႐ြးခယရနစသတမတခကမား မာေအာကပါအတငး ျဖစသည။• ကေလးသငယဖြ႕ၿဖးတးတကေရးႏင ကေလးလပသားဆန႕ကငေရး၊ လကနကးမႈ၊ အလပသမားႏင လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈဆငရာ အေတြ႕အႀကမားႏင ကၽြမးကငမႈမား

၄.၂ သငတနးဆငရာအဖြ႕ႏင သငတနးတကေရာကမညသမားက ေ႐ြးခယျခငး

59အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လကေတြ႕ျပသႏငရမည• ကားမအခြငအေရးတနးတညမမႈ သငတနးေပးျခငးဆငရာ အေတြ႕အႀကမားႏင ကၽြမးကငမႈမား လကေတြ႕ ျပသႏငရမည• အားလးအတတကြပါဝငေစေသာသငတနးေပးျခငးမးႏင သကဆငသည အေတြ႕အႀက မားႏင ကၽြမးကငမႈမား လကေတြ႕ျပသႏငရမည• ဥးတညအပစမား၏ အေျခအေနမားႏင လအပခကမားအတြက အသပညာဗဟသတမား ရရမည• ဆကသြယေရးႏင ဥးေဆာငပပးမႈ အရညအခငးမား အေကာငးဆးျဖစရမည• ခြျခမးစတျဖာႏငေသာ၊ စစဥႏငေသာ၊ စမေဆာင႐ြကမႈအရညအခငးေကာငးရမည• အဖြ႕လကအလပလပတတရမည• အစရငခတငျပေရးသားမႈ တတေျမာကရမည

သငတနးတကေရာကမညသမားေ႐ြးခယျခငးသငတနးအတြက ပါဝငတကေရာကမညသမားေရြးခယရာတြင လကေတြ႕စဥးစားရမည အခကမားစြာရပါသည။ ဥးတညအပစႏင ေလလာသငယရန ရည႐ြယခကမားက သတမတၿပးသညႏင ေအာကပါတ႕ကလပေဆာငရနလသည။• သငတနးသားသငတနးသစစေပါငးဥးေရက ဆးျဖတပါ။ အေကာငးဆးမာ သငတနး တကေရာကမညသ ၂၀ - ၂၅ သညစျပျဖစသည။ ၃၀ - ၃၅ ေယာကခန႕သညလညး လပေဆာငႏငေသးေသာလညး ၃၅ ေယာကေကာသြားလင တကကြမႈႏင အားလးတနးတ ပါဝငရနအတြက ခကခသြားမညျဖစသည။ ဖတၾကားခကမားမျပလပရေသးမ သငတနး တကေရာကမညသအေရအတြက အမားဆးက ဆးျဖတရနမာ ေကာငးေသာအႀက ျဖစသည။ သငစစဥထားသညထက သငတနးသ႕ လာေရာကပါဝင တကေရာကသည ဥးေရ မာ မားေနခပါက သငတနးအရညအေသြးကမသြားေသာလညး ေထာကပပ႕ေဆာင စစဥေရးႏင အသးစရတ မားအခကအချဖစကနမညျဖစသည။• လင၊ အသကအ႐ြယ၊ အဖြ႕အစညးအမးအစားႏင အျခားေသာစသတမတခကမား အလကသငတနးသားမား၏ ကယစားျပပါဝငမႈ ဟနခကညပါေစ။ ယငးသည သငတနးအတြငး အမးသား၊ အမးသမးတ႕၏ အသမား ႏင ကယစားျပအယအဆမား၊ အျမင႐ႈေထာငမားက ထေရာကမႈရေစမညျဖစၿပး အပစတစခမ တျခားအပစတစခ က လႊမးမးျခငးမားအား ေရာငရားႏငမညျဖစသည (သငတနးသည အမးသမး/မနးကေလး သ႕မဟတ အမးသား/ ေယာကၤားေလး သးသန႕မဟတခပါက)။ ေရာေႏာအပစမားတြင ဟနခကညကယစားျပမႈရ ေၾကာငးေသခာေစရနအတြက ႀကတငစစဥသညအဆငတြင အမးသား/ေယာကၤားေလးႏင အမးသမး/ မနးကေလးမားအေရအတြကက ႀကတင သတမတျခငးသည အေကာငးဆးျဖစသည။ - ေယဘယအားျဖင ကား/မ ကယစားျပပါဝငမႈအခးသည ေရာေႏာအပစမားတြင ၄၀ မ ၆၀ ရာခငႏႈနး အတြငးျဖစသငၿပးသ႕မသာ လေလာကသည ထတေဖာ တငျပမႈႏင ကားမကယစားျပမႈ ဟနခကည ေစမညျဖစသည။ - အညအမ ကယစားျပပါဝငေစမႈ မျဖစႏငခပါက အနညးဆး သငတနး တကေရာက သည ကား သ႕မဟတ မ အေရအတြက အနညးဆးသးပတစပရေစရမည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ60

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

- အကယ၍မနးကေလးမား၊ အမးသမးမားသည စြမးေဆာငရညပမျမႇငတငရန လအပပါက အျခား သငတနးမားက ၎တ႕အတြကစစဥေပးရမည ဥပမာ ေယာကၤားေလးသးပတပ မနးကေလး၊ အမးသမးဥးေရ သးပႏစပ - သငတနးသည အားလးအတြက အခြငအေရးတနးတရပါသညဟ အေနအထား ျဖစေစရနအတြက စတသေဘာ ကားမ တစေယာကႏစေယာကကသာ ဖတၾကားျခငးမးက ေရာငၾကဥရမညျဖစသည ယငးသည ထေရာကမႈရမည မဟတဘ လနညးစျဖစေနသမားအတြက ပမခကခသြားေစသလ သငတနး လညး အလပမျဖစဘ ျဖစသြားေကာငးျဖစသြားႏငပါသည။• ပါဝငတကေရာကမညအဖြ႕အစညးမားႏင သငတနးသားမားအတြကေ႐ြးခယမႈဆငရာ စသတမတခကမားက ရငးလငးစြာသတမတပါ။ သငတနးက သငေတာမနကန သမားသာ တကေရာကပါေစ။ အမးမးေသာ ကန႕သတခကမားေၾကာင သငတနး တကေရာကမညသမားက မနကနစြာေ႐ြးခယရနမာ အၿမတေစ လြယကလသည မဟတေပ။ ေအာကပါအခကမားျဖင ထအခကအခမားကေကာလႊားေဆာင႐ြကပါ။ - သငတနးတကေရာကမည သမားအတြက အဖြ႕အစညးမား သ႕မဟတ ရပ႐ြာလထမားထသ႕ ဖတၾကားခကမားပ႕ရာတြင ေရြးခယေစလႊတေသာ သမားသည အၿမတေစ သငအလရေသာသမား မဟတၾကပါ။ ဥပမာအားျဖင အလြနအေတြ႕အႀက၊ ရာထးႀကးျခငး သ႕မဟတ နညးပါးျခငး၊ အမးသား မားခညး သ႕မဟတ အမးသမးမားခညးသာေစလႊတျခငး၊ သ႕မဟတ ၎တ႕၏အလပတာဝနႏင မသငေလာျခငး စသညအေနအထားမား ျဖစတတသည။ ထသ႕မျဖစေစရနအတြက ဖတၾကားမႈတြင ကား/မ၊ အသကအ႐ြယ၊ ရာထးႏင ျဖစႏငပါက အလားအလာရေသာသ၏ အမညကပါတပ၍ ဖတၾကားသငသည။ - ဆရာျဖစသငတနးတြင ဖတၾကားမႈ၌ သငတနးတကေရာကမညသမား ေရြးခယေစလႊတရန စသတမတခကမားက သးသန႕အထးတလည ေ႐ြးခယ ေဖာျပႏငသမ ေဖာျပရနအေရးႀကးသည။ TOT သငတနးမ သငတနးတကေရာက သမားသည သငတနးၿပးဆးပါက သငတနးတဖနျပနလည ပ႕ခမညသမား ျဖစသည။ အျခားသမားကျပနလညသငၾကားရနအရညအခငး၊ အခြငအလမး သ႕မဟတ ဆႏၵမရသမားက သငၾကားျခငးသည အခနႏငအရငးအျမစမားက ျဖနးတးျခငးပင ျဖစသည။ သငတနးတကေရာကမညသက အမညႏငတကြ မသတမတႏငလင သငတနး တကေရာကမညသအတြက ေ႐ြးခယရနစသတမတ ခကမားက ရငးရငးလငးလငး အေသးစတေဖာျပ ရနလသည။ ကား/မ၊ အလပအကင၊ ရာထးႏင လပသကႏစေပါငး၊ ဥပမာအားျဖင အမးသမး (အမးသား) အငယတနး သ႕မဟတ အလတတနး သ႕မဟတ အနညးဆး အေတြ႕အႀကရသည လငယလပသား စသျဖင (3R သငတနးနညးစနစမားထမ သတငးအခကအလကမတစတြင ပါဝငသည။ သငေထာကက ၁) - ရပ႐ြာလထမားအတြငး အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားျပလပသညအခါ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား သည မားစြာေသာအေၾကာငးရငးမားေၾကာင ပါဝငမႈျပေကာငး

61အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မျပေပမည။ ဥပမာအားျဖင လထအတြငးလပေဆာငသညအလပမားသည အမးသားမား၏အလပဟ ယဆၾကျခငး သ႕မဟတ ၎တ႕၏ အမမႈကစၥမား၊ အလပမားျဖင အလပ႐ႈပေနၾကျခငးေၾကာငလညးျဖစႏငသည။ အမးသမး မားႏင မနးကေလးမား သငတနးတြငပါဝငႏငရနအတြက အေကာငးဆး ျပလပရနမာ အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြက ၎တ႕အလပလပေနရသည အခနမားႏင လြတေအာငစစဥျခငး သ႕မဟတ ၎တ႕ လပရသည အလပဝနမားေလာသြား ေစရန ယာယဝနေဆာငမႈမားေပးျခငးတ႕ျဖင လပေဆာငသငသည။ ဥပမာအားျဖင ေဆြးေႏြးပြလပေဆာငေနစဥ ၎တ႕၏ ကေလးမားက ထနးေပးျခငး စသျဖင ျဖစသည။ (အခနး ၃.၃ မညသတ႕သည သင၏သငတနး သားမားျဖစပါသလ၊ ၎တ႕က မညသ႕ ေလကငသငၾကားရနအတြက ေ႐ြးခယရန စသတမတခကမားက မညသ႕သတမတပါမညလ) 3R သငတနးအတြက စစဥမႈမားျပလပရနႏင ပါဝငတကေရာကမညသမားေ႐ြးခယရန အတြက ဤလမးညႊန အဆးရ အခနး (၇) ၌ သငေထာကကမားက ေဖာျပထားပါသည။• သငေထာကက ၁ : သတငးအခကအလကမတစ - 3R ဘဝတြကတာသငယစရာ ကၽြမးကငမႈမား သငတနး နညးစနစမား• သငေထာကက ၂ : လေ႐ြးခယရနပစ ၁ - 3R TOT အတြကသငတနးတကေရာကမည သမားဆငရာ ကယေရးအခကအလက• သငေထာကက ၃ : လေ႐ြးခယရနပစ ၁ - 3R TOT အတြကသငတနးတကေရာကမည ကေလးသငယ၊ လငယႏင မသားစမားဆငရာ ကယေရးအခကအလက • သငေထာကက ၄ : သငတနးမးမားအတြက လပေဆာငရနစာရငးမား - သငတနးကစစဥျခငး

သငတနးအစအစဥတစခက ေရးဆြျခငးသည သငတနးမးမား၏ ဥးစားေပးႏင အရငးအျမငမား၊ သငတနးရည႐ြယခက ႏင အ႐ြယအစား၊ ဥးတညအပစမားအတြက ေဆာင႐ြကေပးရသည အရာမားႏင လအပခကမား အေပၚမတည၍ ကြျပားသည။ သငတနးပ႕ခမညသမားႏင စစဥေဆာင႐ြကေပးရမည သငတနးမးမားသည သငတနးအမးအစားအေပၚ မတည၍ သငတနးဖြ႕စညးပက ဆးျဖတရသည။ (ဥပမာ တခနတညးသာသငမည သငတနး၊ သ႕မဟတ သငတနးစဥ မားႏင မညမၾကာေအာငျပလပမည စသျဖင)။ ထ႕ေနာကသငတနးပ႕ခသမားမ သငတနးက စစဥရမညျဖစသည။

၄.၃ သငတနးအစအစဥတစခက ေရးဆြျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ62

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးအစအစဥတစခက ဖြ႕စညးပ

ဥးတညအပစမားႏင သငၾကားပ႕ခမည ၁ ရကမ ၅ ရကအထၾကာျမငႏငေသာ သငတနးဆရာမားအတြကသငတနး TOT အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ သ႕မဟတ သငတနးျပလပရာတြင တေန႕လင သငတနးအခန (၆) နာရထကမပေစရ။ သငတနးက မနစ (၉၀) စာ ေလးပငးခြၿပး မနကခငးႏင ေန႕လညခငးတြင နားခန မနစ (၃၀) ခန႕ ႏစခါေပးကာ ေန႕လညစာစားခနအနညးဆး မနစ (၉၀) ေပးရမည။ အလးစေရးဆြထား သည အခနဇယားအတငးလကမလပဘ သငတနးခနမားက လအပသလဆြဆန႕ႏငပါသည။

သငေထာကကမား : မတညေသာဥးတညအပစမားႏင ျပလပရနအတြက အခနး (၇) တြင (၅) ရက သငတနး အစအစဥ (ရ) ခနမနာက ထညေပးထားပါသည။ ထအစအစဥမားမာ နမနာမားသာျဖစၿပး လကနာလပေဆာငရန အတအကေပးထားေသာပစမားမဟတဘ ေဒသဆငရာႏင သငတနးသ/သငတနးသားမား၏ လအပခကအတငး ေျပာငးလျပျပငႏငပါသည။• သငေထာကက ၅ : ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈအရငးအျမစေဒသမားမ သငတနး ပ႕ခမညသမားအတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ• သငေထာကက ၆ : ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈျပသည ရပ႐ြာလထမားမ ကေလးသငယ၊ လငယမားႏင အလပလပေနသည သငတနးပ႕ခသမားအတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ• သငေထာကက ၇ : ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈျပသည ေဒသမားမ ကေလးသငယမားႏင လငယမားအတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ• သငေထာကက ၈ : ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈျပသည အရငးအျမစေဒသမားမ မဘမား အတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ• သငေထာကက ၉ : အမအကလပငနးမားမ ကေလးသငယမားႏင လငယမားအတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ• သငေထာကက ၁၀ : စက႐မားႏင သမား႐းကမဟတေသာ ေရာငးဝယမႈမားႏင ဝနေဆာငမႈလပငနးမားမ လငယမားအတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ• သငေထာကက ၁၁ : ေဖာေျဖေရးလပငနးမားတြင လပကငေနၾကသညလငယမား အတြက နမနာ 3R TOT အစအစဥ

63အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးတစချပလပရာတြငအေရးႀကးေသာအပငးမာ ႏႈတအားျဖငေသာလညးေကာငး၊ စာျဖငလညးေကာငး စနစတက အကျဖတျခငးျဖင တ႕ျပနအသေပးမႈမား ရယျခငးျဖစသည။ တ႕ျပနအသေပးမႈမားက မရရႏငပါက မသႏငသညမာ-• ပါဝငတကေရာကသမားေကနပမႈရမရ• သငတနးရည႐ြယခကအတငးျပညမမမ• မညသညမားက ေကာငးမြနၿပး မညသညအခကမား လအပသည• အနာဂတတြငျပလပမညသငတနးမားအတြက တးတကလပေဆာငရမညအခကမားအကျဖတျခငးမားက မတညေသာအဆငမားတြင ျပလပႏငၿပး သငတနးေပးေနစဥႏင သငတနးၿပးအခနမားတြင ျပလပသည။ ရကေပါငးမားစြာ သငတနးအခနမား အစဥလကျပလပသည အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတြင ေန႕စဥ အကျဖတျခငးႏင သငတနးၿပးဆးခနတြင ႏႈတအား၊ စာအားျဖင အကျဖတျခငးမးကလညးျပလပသည။• ေန႕စဥအကျဖတျခငး သညေန႕ရကတရကအတြငး သ႕မဟတ သငတနးခနမားအတြငး သငတနးသည လမးေၾကာငးမနေပၚတြငရမရစစေဆးရနႏင ေနာကထပသငတနး အခနမားတြင ပမေကာငးမြနေအာငျပလပ ႏငမညအခကမားအေပၚ၌ သငတနး တကေရာကသမား၏ ခစားခကႏင အျမငမားက ခကျခငး ႐းရငးစြာအကျဖတျခငး ျဖစသည။• သငတနးၿပးဆးခန အကျဖတျခငးသည ပ၍ကယျပန႕ျပညစသည။ ယငးသည သင႐းအေပၚတြင သငတနးသား မားေလလာခရသညမား၊ သငတနးပါအေၾကာငးအရာ မားႏငပတသက၍ တ႕ျပနခကမား၊ သင႐းတစခလးတြင သငတနးလပငနးစဥမား စသညတ႕ႏငပတသက၍ ေကနပမႈရမရက သရႏငရနႏင အနာဂတတြင ျဖစေပၚ လာမညေနာကထပသငတနးမားအတြက သငတနးသ၊ သငတနးသားမား၏ အႀကျပခကမားက ရယႏငရနျဖစ သည။

အကျဖတျခငးမားကနညးလမးမးစျဖငျပလပႏငသည။• သငတနးပ႕ခသမားအေနျဖင သငတနးကာလမတငမ၊ သငတနးကာလအတြငးႏင တကေရာကၿပးခနမားတြင သငတနးတကေရာကသမား၏ အမအကင မားကေလလာျခငး သ႕မဟတ ယခငရခသည အမအကငမား ေျပာငးလျခငးက ေလလာျခငးျဖင အကျဖတႏငသည။ ယငးက သငတနးစစဥသညအဖြ႕မ သငတနးရက အတြငးတြငလညးေကာငး သငတနးခနမား ၿပးၿပးျခငးႏင ေနာကတရကသငတနး မစတငမအခနမားတြင ၎တ႕ေလလာေတြ႕ရခရသညမားက ျပနလညေဆြးေႏြးျခငးျဖင ျပလပႏငသည။• သငတနးတကေရာကသမားထမ ေအာကပါအခကမားျဖငလညး တက႐ကတ႕ျပန အသေပးမႈက ရယႏငသည။ o သငတနးရကအဆးတြင မကႏာစညေဆြးေႏြးျခငးျဖင ၎တ႕၏ အျမငမားက ေဝမခငးျခငး

၄.၄ တ႕ျပနအသေပးျခငးႏင အကျဖတျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ64

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

o ၎တ႕၏ တစဥးျခငးစခစားခကမားႏင အေတြးအျမငမားက flipchart သ႕မဟတ အႀကျပစာ ထညရန စာရြကေပၚတြင အမညမတပဘေရးခငးျခငး o သငတနးခနးမအတြငးျပသထားသည ဂရပဖတဘတ သ႕မဟတ စတခစားမႈ ျပမတာေပၚတြင ခစားခကမားက ျပသခငးျခငး o ေန႕ရကတရကျခငးစတငးႏင သငတနးၿပးဆးခနတြင တ႕ျပနအသေပးမႈပစက စနစတက ျဖညခငးျခငး

သငေထာကကမား• သငေထာကက ၁၄ : 3R သငတနး အတြက ေန႕စဥတ႕ျပနအသေပးခကပစနမနာ• သငေထာကက ၁၅ : 3R သငတနးဆငရာ တ႕ျပနအသေပးခကပစနမနာေန႕စဥတ႕ျပနအသေပးမႈပစက တေန႕တာသငတနးၿပးဆး၍ မထြကခြာမအခနတြင သငတနးတကေရာကသ တစဥးျခငးစက ေပးေဝျခငးျဖငလညးေကာငး သ႕မဟတ အႀကးခ႕၍ အပစတစခလး စေပါငးျဖညစြကရနလညးေကာငး ျပလပႏငသည။ တေန႕တာသငတနးၿပးခန အကျဖတျခငးပစသည တကေရာကသအားလး တစဥးျခငးစ ျဖညရန ေပးျခငးသညအေကာငးဆးျဖစၿပး ရလဒမားက စနစတကခြျခမးေလလာၿပး သငတနးဆငရာအစရငခစာတြင အကဥးခပထညသြငးရမညျဖစသည။ (အကျဖတျခငးဆငရာအႀကျပခကမားက အခနး ၆၊ အဆးသတေလကငခနး : သငတနးလမးညႊနတြငပါသည အကျဖတျခငးတြင ၾကညႏငသည။)

65အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးတစခအတြက အစရငခစာေရးသားျခငးသည အကယ၍သငတနးသည ပမနေကာငး သ႕မဟတ ရပ႐ြာ လငယဆငရာေကာငးမ သင႐းတစခအတငး သြားျခငးမဟတခပါက သငတနးစစဥရနအတြက ပမနျပလပရမည အစတအပငး၊ အထပအထည တစချဖစသည။ ေကာငးစြာ မတတမးတငထနးသမးထားေသာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတစခ သည အနာဂတတြင လပေဆာငရနရသညမားအတြက အသးဝငေသာ ကးကားမႈတစချဖစေစသည။ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ အစရငခစာမားသည တခါတရအျခားေသာရည႐ြယခကမားအတြကလညး လအပသည - အဖြ႕အစညးတစခ၊ အထကအရာရမားႏင အလရငမားအတြက ပမန မတတမးတငထနးသမးမႈတရပ စသျဖင ျဖစသည။မတကြျပားေသာ အစရငခစာအမးအစားမားအတြက မတညေသာ ပစခထားမႈမားရသည။ အစရငခစာေရးသားျခငး သည လေတာေတာမားမားအတြက ေၾကာကရြ႕တနလႈပဖြယကစၥတစရပျဖစသည။ သ႕ေသာလညး အလပ႐သငတနး မစတငမ ေကာငးမြနစြာစစဥမႈျဖင ပမလြယကစြာျပလပႏငသည ကစၥတရပျဖစပါသည။သငတနးအစရငခစာတစခက ျပငဆငရာတြင ပထမဆးအဆငမာ သငစစဥမညသငတနးအတြက မညသ႕ေသာ အစရငခစာလအပသနညးဟသည အခကျဖစၿပး ေအာကပါေမးခြနးမားျဖငအေျဖထတပါ။• အဘယေၾကာင အစရငခစာလသနညး?• မညသ႕က အစရငခစာတငရပါမညနညး?• သးသန႕ပစ သ႕မဟတ အဆငအျပငရပါသလား?• သငတနးခနအတြငး မတစေရးသားရနမညသတာဝနရပါသနညး?• မညသက အစရငခစာက ေရးပါမညနညး?• အစရငခစာမတငျပမ မညသမ ျပနလညသးသပစစေဆးပါမညနညး?• မညသမ ထတလပျဖန႕ေဝမညနညး?• အကယ၍ အစရငခစာေရးသားရနအတြက တစစတစေယာကက ငားရမးရန လအပသည ဆပါက ထအတြက အသးစရတအတြငး ထညသြငးစစဥထားပါသလား?• အစရငခစာအတြက နညးဗဟာက ေနာကဆးရက သတမတထားျခငးရပါသလား (လပငနးစဥတဝက ကာလ အတြငး ျပနလညသးသပျခငး၊ စမကနး အကျဖတျခငး၊ စသျဖင) ? အစရငခစာေရးသားျခငးႏငျပငဆငျခငးသည အဖြ႕လကလပေဆာငခကတစချဖစသည။ အလပက ေသခာစြာ ၿပးေျမာကေစရနအတြက တာဝနယမညသတစဥးက ရငးရငးလငးလငးသတမတတာဝနေပးရမည။ အစရငခစာေရးသား ျခငးလပငနးတြင ေအာကပါအဆငမားပါဝငသည။

၁. အခကအလကစေဆာငးျခငး - တြင အထကတြငေဖာျပထားသည သငတနးဆငရာ ရလဒမား ပါဝငသည။

၄.၅ မတတမးတငျခငးႏင အစရငခစာေရးသားျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ66

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၄)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၂. အခကအလကမားက စစဥျခငး - သတငးအခကအလကမားက မညသ႕စစဥတငျပမညက ဆးျဖတပါ။ အေၾကာငးအရာ၊ ရည႐ြယခက သ႕မဟတ အလပ႐သငတနး ရကအလက ဆးျဖတၿပး အစရငခစာ ကနဥး အေျခခ အခကမားကစစဥပါ။

၃. အခကအလကမားက ခြျခမးစတျဖာျခငး - အလပ႐သငတနးမ အဓက ကစၥရပမား၊ သငတနးသားမား၏ သငယမႈ လပငနးစဥမား (မညသ႕ေလလာသငယၾကသည၊ အဓက သ႕မဟတ အနညးဆး စတဝငစားမႈမား)၊ အဓက ေတြ႕ရခက မားႏင သငခနးစာရခသညမားက သတမတရမည။

၄. အစရငခစာေရးသားျခငး - ေကာငးမြနသည အစရငခစာတစခသည ရငးလငးတကကာ အေရးႀကးသည အခကအလကအားလးက ၿခငမေစရမည။ အလပ႐သငတနးအတြငး လပေဆာငခသညမား စာရငးက အစဥလက ေရးသားေဖာျပၿပး မညသတ႕ လပေဆာငခသည ကေတာ ေဖာျပရန အားမေပးပါ။ အဘယေၾကာငဆေသာ အစရငခစာ အလြနရညလားသြားႏငေသာေၾကာငျဖစသည။

၅. အစရငခစာကစစေဆးျခငးႏင ျပနလညသးသပျခငး - အၾကမးၿပးစးပါက သငတနးပ႕ခသတစဥးမ အခကအလကမားမနကနမႈရၿပး အေရးႀကးေသာအခကမား မကနခေစရန အတြကအစရငခစာက စစေဆးၿပး ျပနလန သးသပသငပါသည (ပမဖတ႐ႈ၍ အဆင ေျပရန တညးျဖတျခငးျဖစသည)။ သငေထာကက• သငေထာကက ၁၆ : သငတနးအလပ႐ေဆြးေႏြးပြအစရငခစာတစခ၏ မာတကာ နမနာ

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၃)

67အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

သငတနးပ႕ခမညသတစဥးအေနျဖင ပထမဆးလပေဆာငရမညမာ သငတနးအတြက သငကယသင ျပငဆငရနျဖစသည။ သငအေနျဖငစဥးစားရမညအခကမားမာ သငတနးရည႐ြယခကမားႏင အေၾကာငးအရာမား? မညသတ႕ တကေရာကမည? သငလပေဆာငရနတာဝနရသညမား? မညသညအခန၊ မညသညေနရာတြင မညသ႕သငတနးေပးမည? စသည အခကမားျဖစသည။ စတဓာတပငးႏင ေထာကပပ႕ေဆာငေရးပငးႏစရပလးက ႀကတငျပငဆငျခငးသည သင၏ မမကယကယၾကညမႈႏင သငတနးအရညအေသြးက တးတကေစမညျဖစသည။ သငတနးပ႕ခမညသတစဥး သညအနညးဆး သငတနးမစတငမ ၄ ပတမ ၆ ပတအလကတညးက စတငျပငဆငမႈမား ျပလပသငသည။ လပေဆာငရမည သ႕မဟတ စစေဆးရမညအခက မားက ေအာကတြငေဖာျပထားသည။

၅. 3R သငတနးအတြက သငတနးပ႕ခသမား၏ ႀကတင ျပငဆငမႈ

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

သငအေနျဖင သငတနးတြငး ေဆြးေႏြးမညအေၾကာငးအရာမားက စနစတက၊ ယတေဗဒကက စစဥျပငဆငၿပး ပါၿပလား? အကယ၍သငအေနျဖင မရငးႏးေသးသည အေၾကာငးအရာမား ရေနေသးပါက ပမသရေအာငေလလာရနမာ သငတာဝနပငျဖစသည။ သငထတြင လေလာကေသာ အသပညာဗဟသတရေလေလ ပ၍ သကေတာငသကသာ ရေလေလပငျဖစသည။

ပမနအားျဖင သငတနးစစဥေဆာင႐ြကမညသမားအေနျဖင သငတနးသားမားမ မညသညတ႕က ေလလာရန သ႕မဟတ ရရႏငရနေမာလငသညက သတမတရမည။ သငအေနျဖင ေလလာ သငယမႈဆငရာ ရည႐ြယခကမားႏင သငတနးအစအစဥမထြကေပၚလာရနေမာလငေသာ အကးရလဒမားက တကစြာသရထားရမည။

၅.၁ သင၏သငတနး ရည႐ြယခကမားႏင အစအစဥမားကသျခငး

သငတနးတကေရာကသမားဆငရာအခကမားႏင ေရြးခယရနေဖာငပစမားက သငလကခရၿပး ပါၿပလား? မညသတ႕ သညသင၏ သငတနးသားမား ျဖစၾကပါသလ? သငေလာကကညသည သငတနးသားမားမရရပါက အေကာငးဆးဟ ေသာသငတနးအစအစဥမားသညပင အလပျဖစမညမဟတေပ။ အသကအ႐ြယ၊ ကားမ၊ ပညာေရးအဆငအတနး၊ ေနာကခ အလပအကငႏင လမႈေရးအေျခအေန စသညမတကြျပားသည စ႐ကလကၡဏာမားသည ၎တ႕ေလလာ သငယမႈ မားႏင ဆကႏြယပတသကမႈရသည။ ဥပမာအားျဖင ကေလးသငယမားသည ေယဘယအားျဖင မညသညအခကအလက အသစမားကမဆ သငယရနအတြက ပ၍စတဝငစားေသာလညး အ႐ြယေရာကၿပးသမားမာမ ၎တ႕ေလလာသငယလသညမားက ေ႐ြးခယၿပးမသာ တကေရာကၾကသည။ ပမငယ႐ြယေသာကေလးမားသည အသကပႀကးေသာကေလးမားထက အာ႐စးစကႏငစြမးတသည။ ကေလးလပသားမားသည ပငပနးေကာငးပငပနးေနၾကမညျဖစေသာေၾကာင ၎တ႕၏ ေလလာသငယမႈက လႈ႕ေဆာေပးမည ေပာ႐ြငဖြယကစားပြမား

၅.၂ သငတနးတကေရာကသမား၏ သကဆငရာအခကအလကမားက စစေဆးျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ68

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အပစမားဖြ႕စညးပႏင အ႐ြယအစားသညလညး သငတနးက သကေရာကမႈျဖစေစသည။ ပမႀကးမားသည အပစ အ႐ြယအစားမားသည ပငကယစြမးရည၊ အသပညာႏင ကၽြမးကငမႈမား စလငကြျပားမႈက ရရရနအတြက အလားအလာ ပမားေသာလညး အားလးညတ တကကြစြာ ပါဝငလပေဆာငမႈရရရန အခြငအလမးနညးပါးသည။ ေသးငယေသာအပစ သညတကကြစြာပါဝငမႈ ပရေသာလညး စလငေသာ ထညသြငးပါဝငမႈမားရရရန အကန႕အသတရသည။ အပစ အရြယအစားအမးမၚအတြက မတညေသာ သငတနးပ႕ခမႈနညးလမးမားက သငေလာသလအသးခရမညျဖစသည။ ဥပမာ - ကစားပြမား သ႕မဟတ သ႐ပတလပေဆာငျခငးမားသည ႀကးမားသည အဖြ႕တြင မထေရာကျခငး သ႕မဟတ လပေဆာငရန မျဖစႏငျခငးမားရခပါက အပစအႀကး/ အေသး ႏစမးလးအတြက ေဟာေျပာသငၾကားပ႕ခမႈမားက လပႏငသည။ ေလကငခနး တစခစမ မညသ႕ေသာ မတညသည အပစအငအားမားရလသညက သငကယတင ဆးျဖတရမညျဖစသည။ မတညေသာအပစအရြယအစားမားအတြက ေယဘယအားျဖင ပါဝငေဆာငရြကမႈပစမားက ေအာကပါဇယားကြက (၇) တြင ျပသထားသည။

၅.၃ အပစတြငး မတညသည အငအားမားက သရနားလညျခငး

ပလအပသည။ အ႐ြယေရာကၿပးသမားသည ၎တ႕၏ အေတြ႕အႀကမားကေဝမေပးလၿပး ၎တ႕၏ ဘဝတြင လကေတြ႕အသးကမည အရာမားက သငၾကားရနႏစၿခကၾကသည။

ဓေလထးစအရမားေသာအား လ႕အဖြ႕အစညးမားတြင စြၿမတညရၿပးသည လမႈေရးဆငရာ ႀကးစဥငယလက ကစၥရပမား ရသည။ ဥပမာအားျဖင အာရတကတြင ကားမ၊ အသကအ႐ြယႏင အဆငအတနးအလက ဝါစဥမားမာ ကယျပန႕စြာ ေတြ႕ရႏငသည။ ဆလသညမာ လထအတြငး ကေလးသငယမားႏင လငယမားမာ လႀကးမားႏင ခြျခားထားရမည အရာျဖစၿပး နမပါးဆငးရသမားမာ ျမငမားေသာအဆငရသမားႏင ခြျခားထားသည။ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား မာ လထေဆြးေႏြးပြမားတြင တတတတသာေနရမညသမားျဖစၿပး ေယာကၤားမားသာ ေျပာဆရမည ေနရာျဖစသည။ တငးရငးသားမား၊ ဘာသာစကားႏင ဘာသာေရးဆငရာအပစမားမလမား သ႔ကနးမာေရးမေကာငးသမားက ေလကငသငၾကားရာတြင အထးတထညစစဥေပးမႈမား လအပသည။

ထလမႈေရးပထဝဝင ကစၥရပမားအျပင ပါဝငတကေရာကသမား၏ သငတနးသ႕လာေရာကရသည အေၾကာငးအရငးမား ႏင လႈ႕ေဆာမႈမားသညလညး သငတနးတြငး ေျပာငးလျဖစေပၚမႈအငအားမားက သကေရာကသည။ သငတနးသားမား သညမမတ႕အလဆႏၵအေလာကလာၾကျခငးလား? သ႕မဟတ လာေရာကရန ဝတရားရေသာေၾကာငလား? ဘယအရာေတြက သငတနးကရမယလ႕ေမာလငပါသလ? သငၾကားမညအေၾကာငးအရာက မညမအထသရထားၿပး ျဖစပါသလ? သငတနးပ႕ခမညသတစေယာကအေနျဖင ထအခကမားက ထညသြငးစဥးစားရေပလမမည။သငတနးတကေရာကမညသမားမနကနေသာေရာေႏာေရြးခယမႈမား ျပလပရနအတြက လမးညႊန ခကမားက အခနး ၄.၂ တြင ၾကညပါ။ အကယ၍ ေရြးခယမည စသတမတခကမားႏင မကကညပါက ေ႐ြးခယေပးသည အဖြ႕အစညးသ႕ ျပနအေၾကာငးၾကားၿပး လေျပာငးေ႐ြးခယေပးရန တကတြနးပါ။

69အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ဇယားကြက ၇ : မတညေသာအပစအရြယအစားမားတြင ေယဘယအားျဖင ပါဝငေဆာငရြကတတသညမား ၁၃

၃ ေယာကမ ၆ ေယာက၇ ေယာကမ ၁၀ ေယာက

၁၁ ေယာကမ ၁၈ ေယာက

၁၉ ေယာကမ ၃၀ ေယာက၃၀ ေယာက အထက

လတငးေျပာဆၾကသည။လတငးနးပါးေျပာဆၾကသည။ဆတၿငမေသာသမားအနညးငယ သာေျပာၾကသည၊ တစေယာကစႏစေယာကစသည လးဝ ေျပာဆျခငး ျပေကာငးမျပမည။၅ - ၆ ေယာကမားမားေျပာမည။ ၃ - ၄ ေယာက အလဥးသငသလ ဝငေျပာၾကမည။၃ - ၄ ဥးက လႊမးမးမည။ပါဝငေျပာဆလပေဆာငမႈ အနညးငယသာ ရမည။

၁၃အရငးအျမစ: Adults Learning by Jenny Rogers (Milton Keynes, UK: Open University Press, 1989), cited in Box 3.6 Group size and participation in A Trainer’s Guide by Pretty et al., p. 44.

ထေရာကေသာအလပ႐သငတနးတစခအတြက သငအေနျဖင လတငး တကကြစြာတနးတညပါဝငႏငေစလလင အပစအ႐ြယအစားက (၂၅) ေယာကထကမပေစရ။ ၂၆ ေယာကမ ၃၅ ေယာကအတြငး အပစသည ကငတြယႏငေသး ေသာလညး တခါတရ သငအေနျဖင ၎တ႕အား အပစငယမားခြၿပး အေၾကာငးအရာအနညးငယကသာ ပ႕ခရမည။

သငတနးတညေနရာႏင အခနးေရြးခယျခငးသည အေရးႀကးၿပး ထေရြးခယသညအမးအစားႏင ေနရာခထားမႈသည သငတနးတကေရာကသမား၏ ေလလာသငယမႈကသကေရာကေစေသာေၾကာငျဖစသည။ လႈပရားမႈအသားေပး အားလးအတတကြပါဝငေစေသာ သငတနးမားတြင ေျပာဆျခငး/လပကငျခငးမား ႏစခလးပါဝငေသာေၾကာင လႈပရား လပေဆာငရန ေနရာလအပသည။ အခနးတြငး၊ အခနးျပငပ အစအမမားသည ေကာငးမြနၿပး ႏစမးလးအသးျပရန တကတြနးပါသည။သငတနးေနရာေရြးခယရာတြင ျပလပသငသညမာ - • သငတနးတကေရာကသမားအတြက အဆငေျပမည ေနရာကရာေဖြပါ။ ဥပမာအားျဖင သငတနးတကေရာက သအားလး အထးသျဖင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအတြက သြားလာရလြယကၿပး လၿခေသာ ေနရာ ျဖစပါသလား?• သငတနးေပးမညေနရာသ႕ ႀကတင သြားေရာကထားၿပး သငစစဥထားသည သငတနးတြငးလႈပရားမႈ အမးအစားမားႏင သငေတာမႈရမရ သငတနးတကေရာကသ အားလးအတြက လေလာကေသာေနရာ အကယအဝနးရမရက ၾကည႐ႈပါ။ မရခပါက အျခားေနရာကရာေဖြပါ။

၅.၄ သငတနးေနရာႏင အခနးမားက ေရြးခယျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ70

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

• သငတနးေနရာႏင သငတနးခနးမအတြငး၌ သငတနးမျပလပရေသးခင ဝငေလာကျခငး၊ ထငခေနရာအမးမး တြငထငၾကညကာ အျမင႐ႈေထာငမားက စစေဆးၿပး လအပသလ ထငခေနရာခထားမႈမားက ျပျပငပါ။ သငအေနျဖင အေႏာကအယကျဖစလာႏငေခ အားလးက ေလာခရမညျဖစၿပး ေသခာစြာျပလပထားရနမာ - - သငတနးေနရာသည ဆညသမား၊ ယာဥေၾကာ႐ႈပေထြးမႈမားႏင ကငးေဝးရမည။ - ျမငကြငးကြယေနသညမားမျဖစရဘ လတငးသည အခနးတြငးရလအားလးက ျမငႏငရမည။ - အေဝးဆးေနရာတြငထငေနသသည သငေျပာသညအသကၾကားႏငရမည။ - သငတနးမစတငမ လပစစပစၥညးမားက စစေဆးထားရမညျဖစၿပး ေကာငးစြာ အလပလပေၾကာငး၊ လေလာကမႈရေၾကာငးေသခာေစရမည (ဥပမာ ပါဝါပြငမားျပရနအတြက ပလပမား၊ မးႀကးေခြ (ဂၽြငးေဘာက)မား၊ မကက႐ ဖနးမား၊ ပ႐ဂကတာမား၊ ဗဒယျပစကမား၊ ကြနျပတာမား စသျဖင)

71အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငေလာေကာငးမြနသည ထငခေနရာခထားမႈသည သငတနးသားမား၏ ေလလာသငယမႈက ပမတးတကေစၿပး သငတနးကလညး ေအာငျမငေစသည။ မတညသည သငတနးပ႕ခမႈနညးလမးမားအတြက ကြျပားေသာ ထငခေနရာခ ထားမႈမားရၿပး အားသာခက၊ အားနညးခကမား အသးသးရသည။ (ဇယားကြက ၈)

၅.၅ ထငခေနရာခထားမႈ

ဇယားကြက ၈ : ထငခေနရာခထားမႈေရြးခယရနမား၁. စားပြဝငးပစ

အားသာခက• သငတနးသားမားတစဥး ႏငတစဥးနး• သငတနးဆရာ အလြယ တက ေလာကႏင• အပစလကလပရနစျပပစ

အားနညးခက• ေနရာအမားႀကးယ• တျခားဘကတြငရေနသ အခငးခငး တစေယာကႏင တစေယာက မကလးျခငး ဆကသြယမႈမရ

၂. စကဝငးပ/ စကဝငးတဝကပ ထငခချခငး

အားသာခက• ပစကမဟတ၊ သကေတာငသကသာ၊ တနးတညပစ• လတငးမကလးျခငးဆေတြ႕ေျပာဆႏင• လတငးသးသန႕ထငခေနရာခထားျခငးမဟတဘ ေလကငခနး မားတြင လြယကစြာသြားလာ လပကငႏင

အားနညးခက• လအနညးငယႏငသာ ကကသည• အလပလပရနအတြက ျပန႕ျပးေခာေမြ႕ေသာ ပစမဟတ• ရကတတသမားအတြက အဆငမေျပ• စကဝငးႀကးပစတြင ဆန႕ကငဘက အေဝးဆးမ လႏင အလမးကြာ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ72

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၃. U ပ

အားသာခက• သငတနးပ႕ခသသည သငတနးသားမားႏင မကလးခငး ဆေတြ႕ ႏငသည• သငတနးပ႕ခသသည သငတနးသားမားအၾကား အလြယတက လမးေလာက သြားႏငသည

အားနညးခက• U ပတေလာကမ သငတနးသား/ သမား မကလးခငး မဆေတြ႕ႏင• လအမားႀကးအတြက အဆငမေျပ• အပစငယမားခြရနမလြယ

၄. ငါး႐းပစ

အားသာခက• မကႏာစည၊ အပစလကလႈပရားမႈႏစခလးအတြက အဆငေျပ• သငတနးပ႕ခသသည သငတနးသားမားအၾကား အလြယတက လမးေလာကသြားႏငသည

အားနညးခက• လအမားႀကးအတြက အဆငမေျပ• သငတနးသား/သ အခ႕တြငသာ မကလးျခငး ေတြ႕ဆမႈရႏင• အစြနဆးတြငရေနသသည ဖယခနခထားရသလ ခစားရႏင

73အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၅. စားပြ၊ ကလားထငမား အတနးလကထငျခငး

အားသာခက• အခနးတြငး လမားစြာဆန႕• လအားလးေရ႕သ႕မကႏာမ

အားနညးခက• သမားရးကအလြနဆန၊ လအားလးပထမဥးစြာ အေနာကပငးတြငသာ ထငၾက• သငတနးသား/သမား မကလးခငး မဆေတြ႕ႏင• သငတနးပ႕ခသသည သငတနးသားမားအၾကား လမးေလာက မသြားႏင• အပစငယမားခြရနမလြယ

၆. ေဆြးေႏြးပြပစ

အားသာခက• သငတနးသား/သအမားစ မကလးခငး ဆေတြ႕ႏင

အားနညးခက• လအမားႀကးအတြက အဆငမေျပ• အပစငယမားခြရနမလြယ• အခ႕ေသာသမားတြင အျခားကစၥမား ေဆြးေႏြးျခငးႏင ဆကလကလပေဆာငရန အေႏာကအယကျဖစေစျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ74

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အားလးပါဝငေစေသာသငတနးမားအတြက သငေလာေသာ အခနးစစဥေရြးခယမႈ အဓက စဥးစားရမညအခကမားမာ -• ထငခေနရာခထားမႈက ပေသမထားဘ စစဥထားသည လႈပရားမႈမားအတြက လေလာကေသာေနရာရရမည• ထငခေနရာခထားရာတြင သငတနးတကေရာကသအားလး မကလးျခငးဆေတြ႕ျမငႏငရမည• သငတနးပ႕ခသသည သငတနးအားလးကျမငႏငရမညျဖစၿပး ၎တ႕အၾကား အလြယတကလမးေလာက သြားလာႏငရမည။• သငတနးတကေရာကသမားက အပစငယမား အလြယတကခြႏငရမည

ထအေၾကာငးရငးမားေၾကာင ဇယားကြက ၈ တြင ျပထားသည ေရြးခယရန ၁၊ ၂ ႏင ၃ က ပ၍ ႏစသကဖြယျဖစၿပး စ ခနးမစစဥမႈပစမား ျဖစသည (ေရြးခယရန ၄၊ ၅ ႏင ၆) တ႕သည မကႏာျခငးဆငေဆြးေႏြးမႈမားမလြ၍ အတ႕အလယ လပကငေသာ ေလကငခနးမားစြာပါသည သငတနးအတြက မသငေလာပါ။

ရကေပါငးမားစြာၾကာျမငမည သငတနး သ႕မဟတ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားတြင ထငခေနရာခထားမႈမား အေျပာငးအလ လပလငေကာငးမြနသည။ အကးေကးဇးမားမာ -• ေလကငခနးတစခစတငးအတြက ထငခေနရာခထားမႈပစမးစ ေတြ႕ႀကရမည• အပစဖြ႕ျခငးမားမရေတာဘ သငတနးတကေရာကသမားအၾကား ဆကသြယေရးႏင ခတဆက ဆကဆမႈက တးျမႇငေစသည• သငတနး ပတဝနးကငက အခနအတငးအတာအလက ျပနလညလနးဆနးေစသည

75အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

• သငတနးတကေရာကသမားအဆငေျပမည အခနကာလက ခနဆပါ• သငတနးအခနႏင လႈပရားမႈတစခစတငးအတြက သငေလာသည အခနပမာဏက စစဥၿပး ၁ နာရခြ ၂ နာရ တငး နားခနေပးပါ• သငတနးအတြက သဘာဝကေသာ အခနဇယားကဆြပါ။ ထေရာကေသာေလလာသငယ မႈသည အေရးပါေသာေၾကာင စစေပါငးသငတနးခနက တရကလင ေျခာကနာရသာ ထားၿပး (ေယဘယအားျဖင တရကလင သငတနးခန မနစကးဆယ ေလးခန) လေလာကေသာနားခနမားေပးပါ။ ယငးသည သငတနးတကသမားက သမားရးကပစ မဟတဘ အခငးခငးလြတလပစြာ ေဆြးေႏြးႏငေစသည။• အခနႏငကကညေအာငလပေဆာငပါ။ ေဟာေျပာသငၾကားမႈတစခသည မနစ ၂၀ - ၃၀ ထကပ၍ မၾကာပါေစ ႏင။ လအပလင အတခပပါ။ စစဥထားသညထက ပၾကာေအာငေျပာရနလသညဆပါက အခနက တငးၾကပစြာကန႕သတထားၿပး တငဆကမႈတစခတငးအတြက နာရကအသးျပ၍ ေဆာငရြကပါ။• လတ႕သည တကကြစြာပါဝငရလင ပမရညၾကာစြာအာ႐စကႏငေသာေၾကာင သငတနးခနတစခတငးတြင သငၾကားမႈနညးလမးေပါငးစအသးျပ၍ သငၾကားပါ။ တငဆကျပသမႈတငးတြင လြတလပေသာ ေမးခြနးမား အျပနအလနေမးျမနးပါ။• ေန႕တေန႕တာ၏ အခနသညလညး သငတနးသား/သငတနးသမား၏ အာ႐စးစကႏငမႈ အေပၚတြင သကေရာကမႈရသည။ ေယဘယအားျဖင လတ႕သည မနကပငးတြင လနးဆနးတကကြစြာသငယႏငၿပး ေန႕လညစာစားၿပးခနမားတြင အာ႐စကႏငမႈ နညးသည။• အကယ၍ သငတနးခနတစခ သ႕မဟတ တကကြသည ေဆြးေႏြးမႈတစခမၿပးခင အခနေစသြားပါက အခန မညမၾကာၾကာ ထပမေဆြးေႏြးၾကမညက သငတနးသားမားအား စေပါငးဆးျဖတေစပါ။ သငတနးတကေနသမားက မဆာေလာငပါေစႏင၊ ဆာေလာငေနသည ဗကျဖင မညသညအရာကမ သငယႏငလမမညမဟတပါ။

၅.၆ အခနစမခန႕ခြေရး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ76

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးဆရာတငးသည သငတနးအခနတစခစအတြက သငတနးအစအစဥ တစခစျပငဆငရမည။ သငတနး အစအစဥတစခသည ဟငးခကရနအညႊနးတစခကသ႕ပငျဖစသည။ သငတနးလပငနးစဥတရပလးတြင တဆငျခငး မညသ႕လပေဆာငရမညက ေဖာျပထားသည။ ထအဆငမားတြင အခနအတငးအတာႏင လအပေသာ သငတနးသး ပစၥညးမားက ရငးလငးစြာေဖာျပထားသည။ အေတြ႕အႀကအလြနမားေသာ သငတနးပ႕ခသမားပင ထအစအစဥမား ျပလပၾကရၿပး အထးသျဖင အေၾကာငးအရာသည အသစျဖစေနလင ႀကတငေလလာၾကရသည။သငတနးပါအေၾကာငးအရာမားႏင သငတနးသးပစၥညးမားက ႀကတငျပငဆငရာတြင ဤေမးခြနးမားက ေမးျမနးျခငး ျဖင အေထာကအကျဖစေစသည။ သငတနးတကေရာကသမား သရမညအရာ၊ သသငသညအရာႏင သႏငသည အရာ မားမာ မညသညတ႕ျဖစသနညး? သငသႏငသမက ေဝမသငၾကားရန အၿမႀကးပမးအားထတသငသလ သငတနးသ သငတနးသားမား သကသထားရမည အေၾကာငးအရာမားအေပၚတြင ထပဆငသငၾကားရနလညး လမၼာပါးနပစြာ သရ ထားရမည။ပစက သငတနးအစအစဥတစခတြင ေအာကပါအေျခခ အပငးသးခပါဝငသည။၁) ႀကဆျခငး၊ မတဆကျခငးႏင ရည႐ြယခကမား - သငတနးခန အပငးတစခစတငး၏ ရည႐ြယခကမားက အၿမတေစ သငတနးတကေရာကသမားအားအသေပးပါ။၂) လကေတြ႕သငၾကားပ႕ချခငး• သငတနးခနတစခစတငရနအတြက ေလကငခနးတစခေ႐ြးခယပါ။ သငတနးသားမား အေနျဖင ကယတင ေတြ႕ႀကလပေဆာငမႈျဖင သငယေလလာရသည အေၾကာငးအရာက ပမမတမေစသည။• သငတနးလပငနးစဥအတြငး သငတနးတကေရာကသမားက အခြငအလမးတနး တညေပးပါ။ အပစတြငးမ ရကတတၿပး ၿငမသကသမားအတြက အတတကြပါဝငလာေစရန ညငသာစြာ အားေပးတကတြနးပါ။ အားလး တနးတညပါဝငႏငေစရနအတြက တခ႕ေသာ လပေဆာငခကမားက သငတနးမစတငမ ႀကတင ေဆာင႐ြက ထားႏငသည။ ဥပမာ - o ေရာေႏာအပစမားတြင ကားမအခးညမမႈရပါေစ (အနညးဆး ကား ျဖစေစ မ ျဖစေစ သးပ တစပ ပါရမည) o သငတနးသသငတနးသားမားက အသကအ႐ြယ၊ လင၊ သ႕မဟတ လပပငခြင ခးေဖာကခရျခငး ႏင လငပငးဆငရာမားကသ႕ အထမခေသာကစၥရပမားအလက သတမတထားခကမားႏင ခြထားပါ။၃) နဂးခပ - သငတနးခနတစခက သငတနးတကေရာကသမား မျဖစမေနသရမည အဓကအသေပးလသည အေၾကာငးအရာျဖင အဆးသတပါ။

သငတနးအသးျပရနပစၥညးမား ျပငဆငျခငး - အားလးပါဝငေစေသာ သငတနးမားတြင အသးျပသည ပစၥညးမားမာ အေျခခစာေရးကရယာမားျဖစသည ေဘာပင၊ စာ႐ြကမား၊ မာကာေဘာပငမား၊ ကတေၾကးႏင တပမား၊ လကကမး စာေစာငမား၊ ျဖစရပေလလာမႈမား၊

၅.၇ သငတနးအစအစဥ၊ သငတနးသးပစၥညးမားႏင သငတနး အစအစဥ အဆငဆငက ျပငဆငျခငး

77အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

႐ပပမားႏင အျခားေသာ မကျမငေထာကကပစၥညးမား၊ ႀကတငျပငဆငမႈမား လအပသည လႈပရားမႈအသားေပး ေလကငခနးမား ပါဝငသည။သငတနးဆရာသးနညးလမးမား၌ ပါသညေလကငခနးအမားစတြင သငတနးသးပစၥညးမားႏင သငေထာကကမား ေပးထားေသာလညး ဥးတညအပစ၏ လအပခကမားႏင ကကညေအာင လကေလာညေထြျပလပရန လေပမည။ သငတနးပ႕ခသတစဥးအေနျဖင မညသ႕ေျပာငးလကကညေအာငလပေဆာငရန ကယတင ဆးျဖတရမညျဖစသည။သငတနးခနတစခမစတငမ အေသးစတအခကအလကမားကစဥးစားထားရနလအပသည။• ဘာသာစကား၊ မကျမငေထာကကပစၥညးအမးအစားမားႏင အရညအေသြးသည ၎တ႕အတြက သငေလာမႈ ရပါသလား?• သငတနးသ/သား အားလးအတြက သငတနးသးပစၥညး မတမား လလေလာကေလာက ရပါရ႕လား?• သငျပငဆငထားသည ပစၥညးမား၊ ေလကငခနးမား အဆငမေျပခပါက အျခားေျပာငးလ အသးျပရန ပစၥညး သ႕မဟတ ေလကငခနးမားက ျပငဆငထားပါသလား?သငတနးပ႕ခသတစဥးအေနျဖင အလပ႐သငတနးပါ အေၾကာငးအရာမားက စစဥျပငဆငျခငးႏင အေသးစတ ပ႕ချခငး မားအတြက အေရးႀကးေသာအခနးက႑တြင ရပါသည။ သငထတြင သငတနးအစအစဥေရးဆြၿပးျဖစေကာငးျဖစႏင ေသာလညး အေသးစတစစဥမႈျပလပရန လအပဆပငျဖစပါသည။သငတနးခနမားႏင ပစၥညးမားအားလးက ျပငဆငၿပးခပါက သငတနးတခလး၏ တခနျခငးစ၊ လပေဆာငမႈ တစချခငးစ အတြက အေသးစတသငတနး အခနဇယား သ႕မဟတ သငတနးလပေဆာငမႈအဆငဆငျပဇယားက အၾကမးေရးသား ရနလအပသည။ ယငးသည သငအေနျဖင သငတနးအဖြ႕မားႏင အတတာဝနခြေဝ လပေဆာငၾကခနတြင အလြန အေရးႀကးသည။ အလပ႐သငတနး ေခာေမြ႕စြာ လညပတရနအတြက သငအေနျဖင သငတနးပါအေၾကာငးအရာ၊ ေထာကပပ႕ေဆာငေရးဆငရာ အေသးစတကစၥရပမားက လပကငရလြယကေစရနအတြက စစဥေဆာင႐ြကသငသည။ေပးထားသည ဇယားကြက (၉) တြင ပါရသည သငတနးလပေဆာငမႈအဆငျပဇယားနမနာက ျပသထားပါသည။ သငတနးဆရာႏင သငတနးစစဥသမားအေနျဖင တေန႕ျခငး၊ သငတနးခန တစချခငးအတြက ႀကတငျပငဆငရနႏင ေစာငၾကညေလလာရန ရညညႊနးခကတစခအေနျဖင အသးျပႏငသည။ သငတနးလပေဆာငမႈအဆငမားျပ ဇယား အလြတတစခကလညး အခနး (၇) (သငေထာကက ၁၇) တြငေပးထားသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ78

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဇယားကြက ၉ : 3R သငတနးလပေဆာငမႈအဆငျပဇယားနမနာ

ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာျခငးႏင လကနကးျခငးအရငးအျမစေနရာမားတြင ေနထငသည ကေလးသငယမားႏင လငယမား အတြက 3R အလပ႐သငတနး

အခန/ေန႕ရက သငတနးခန/ အေၾကာငးအရာ

ေလကငခနး/ လႈပရားမႈ

ပစသတမတခက/ ထငခေနရာခထားျခငး ကရယာ/ ပစၥညးမား တာဝနရသ

မတလ ၁၀၈:၀၀ - ၀၈:၃၀

၀၈:၃၀ - ၀၈:၄၅

၀၈:၄၅ - ၁၀:၀၀

စာရငးသြငးျခငး

ဖြငလစျခငး

သငတနးႏင သငတနးတကသ မားမတဆကျခငး

အဖြငအမာစကား

သငခနးစာ ၁.၂သငတနးတကသ မားမတဆကျခငး အစအစဥ

မကႏာစည/ စကဝငးပထငခမား

သငတနးသား တစဥးစ အတြက သငတနးသး ပစၥညး တစစစ

-

3R အခကအလကမား မတစ မတတစစ၊ သငတနးသား တစဥးစအတြက သငတနး အစအစဥႏင သငတနးတက သမားစာရငး

ဝနထမး ၁

ေကး႐ြာသႀကး

သငတနးပ႕ခသ ၁

79အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

၁၀:၀၀ - ၁၀:၃၀ နားခန

၁၀:၃၀ - ၁၁:၁၅

၁၁:၁၅ - ၁၂:၀၀

ေမာလငခကမား

မမ၏ ပငကယ အရညအခငးမားက သတျပမျခငး

ေလကငခနး ၂ မတဆက: ေမာလင ခကမားႏင ပါဝငမႈ မား

ေလကငခနး ၁ - ေၾကးမမန၊ နရ ေပၚက ေၾကးမမန

စကဝငးပထငခခထား ျခငး

တစဥးျခငးစအတြက Flipchart၊ ၄” × ၆” အရြယ စာရြကမားႏင မာကာ ေဘာပငမား

တစဥးျခငးစအတြက မနအေသးတစခ၊ ခတႏင A4 ႏစ႐ြကစ

သငတနးပ႕ခသ ၁

သငတနးပ႕ခသ ၂

၁၂:၀၀ - ၁၃:၀၀ ေန႕လညစာစားခန

၁၃:၀၀ - ၁၅:၀၀ ကၽြႏပ၏မသားစႏင ကၽြႏပ၏ ရပ႐ြာလထ

ေလကငခနး ၁.၂.၂ ကၽြႏပတ႕၏ ရပ႐ြာ အသကအဝနးေျမပ

အဖြ႕လက ထငျခငး တစဥးျခငးစအတြက flipchart အရြက ၁၀၊ ၂၀၊ တပေခြ ငါးေခြေျခာကေခြႏင ေကာ၊ ေရာငစမာကာေဘာပင မား

သငတနးပ႕ခသ ၁

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ80

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀ နားခန

၁၅:၃၀ - ၁၆:၁၀

၁၆:၁၀ - ၁၇:၁၀

ကားမဆငရာ တနဖး မားႏင သေဘာထား ခယခကမား

ေလကငခနး ၃.၁.၁ မနးကေလးတစဥးက ဘယအရာက ျဖစေစ သလ? ေယာကၤားေလး တစဥးက ဘယအရာ က ျဖစေစသလ?

ေလကငခနး ၃.၂.၁ အကယ၍သာ ကၽြႏပ..

စကဝငးျခမး သ႕မဟတ U ပစ

အပစလကထငျခငး

တစဥးျခငးစအတြက flipchart စငႏစခ၊ မာကာ ေဘာပငႏစခ၊ စာရြကအနပငး ၁ ခႏင အစမးတစခ

Flipchart မား၊ မာကာ ေဘာပငမား

သငတနးပ႕ခသ ၂

သငတနးပ႕ခသ ၁

သငေထာကက• သငေထာကက ၁၇ : နမနာေဖာငပစ : သငတနးအလပ႐ေဆြးေႏြးပြ အစအစဥအဆငဆငျပဇယား• သငေထာကက ၁၈ : သငတနးပ႕ခမညသမားအတြကလပေဆာငရနစာရငး : သငတနး ႀကတငျပငဆငျခငး

81အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အတ႕အလယလပေဆာငရေသာကစားပြမားႏင သြကလကလႈပရားကစားပြမားက သငတနးတကေရာကသမားအတြက အမးမးေသာအေျခအေနတြင အတတကြပါဝငလႈပရားမႈက တးျမႇငရနအတြက မၾကာခဏအသးျပသည။ ဥပမာ အားျဖင -

• မတဆကမႈျပလပစဥအတြငး - သငတနးတကေရာကသမားက သကေတာငသကသာ ျဖစေစရနႏင မရငးႏးသမားအၾကား ဆကသြယမႈ အတားအဆးမားကေလာခရန (ဥပမာ ေအးစကမႈကၿဖခြျခငး) အတြက သငတနးတကေရာကသမားအခငးခငး မတဆကရန၊ ေမာလငခကမား အဆငသတမတရနႏင အေျခခ စညးမဥးမား သတမတရန၊ သငတနးကာလအတြငး ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈက တညေထာငရနျဖစသည။• သငယမႈကစားပြမား - ေပာရႊငဖြယရာသငၾကားေရး၊ မတမေၾကညကလြယေသာ ေလကငခနးမားျဖစေစရန အတြက စတပါဝငစားမႈႏင တကကြေသာ ပးေပါငးပါဝငမႈမားက လႈ႕ေဆာေပးရနျဖစသည။• သြကလကလႈပရားကစားမႈမား - သငတနးတကေရာကသမား ေလလာသငယမႈတြင စတပါဝငစားေစရန၊ တငးမာမႈမား ေလာခရန၊ ခြနအားက တးျမႇငရန၊ ေလကငခနးမား အကးအေျပာငးေခာေမြ႕ေစရနႏင ပတဝနးကငက ျပနလညလနးဆနးမႈရေစရနျဖစသည။• အပစတြငးမတညေသာအငအားမားက တးျမႇငျခငး - အပစငယမားခြျခငး၊ အပစလက ကယပငအမတအသား မားေဖာထတျခငး၊ နးကပစြၿမေသာ၊ စညးလးေသာ၊ ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈရေသာ ေလလာသငယမႈပတဝနးကင ကဖနတးရနျဖစသည။

3R စာအပတြင အထကပါအေျခအေနမား၌ အသးျပရနအတြကေျမာကမားလစြာေသာ ကစားပြမားႏင ေလကငခနးမား ပါဝငသည။ ထကစားပြ သ႕မဟတ ေလကငခနးတစခစတငးတြင သးသန႕ရည႐ြယခက သ႕မဟတ လပေဆာငခကမား ပါဝငသည။ ကစားပြမားကစားရာတြင အားေကာငးေသာသကေရာကမႈမားရရရနအတြက ေပာ႐ႊငဖြယရာမားႏင သငယ ေလလာမႈမားအၾကား ဟနခကညထနးသမးရနသည အေရးႀကးသည။ ကစားပြမားႏင ေလကငခနးမားသည ေလလာ သငယမႈက အေႏာကအယကျဖစေစသညထက တးတကေကာငးမြနလာေစျခငးသာ ျဖစသငသည။ အကယ၍ ေလလာ သငယမႈအတြကအသးျပသည ကစားပြမားအျဖစအသးျပမညဆလင သငတနးတကေရာကသမားအေနျဖင အဓက အခကမားက ျပနလညထငဟပၿပး ခြျခမး ေလလာႏငရနအတြက လေလာကေသာအခနေပးၿပး နကနစြာ သရသငယ သြားႏငေစရမည။ လႈပရားမႈမားၿပး ေလလာသငယမႈအနညးငယသာရသညဆပါက သငတနးတကေရာကသမားက ႐ႈပေထြးၿပး မေကမနပျဖစသြားေစႏငသည။ ကစားပြတစခစတငးက မစတငမ ထကစားပြ၏ ပနးတငမာ မညသညျဖစ သညက ႐ငးျပရနလညး အေရးႀကးသည။

သငအေနျဖငအသးျပႏငေသာ သ႕မဟတ လကေလာညေထြ ေျပာငးလအသးျပႏငေသာ စတဝငစားဖြယရာ ကစားပြ မားႏင ေလကငခနးမားက အမးမးေသာ အရငးအျမစမားမ ရရႏငပါသည။ သငတနးဆရာေကာငးတစေယာကသည သ/သမ၏ ရတနာေသတာအတြငး ထညသြငးသမးဆညးထားရန ဖနတးမႈေကာငးသည ကစားပြမားက အၿမရာေဖြေန ေလရပါသည။

၅.၈ ကစားပြမားႏင သြကလကလႈပရားကစားျခငးမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ82

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၅)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငအေနျဖင ကယပငကစားပြမားက ဖနတးစမးသပႏငသလ အျခားသငတနးသားမားကလညး အခ႕ေသာ ေဒသဆငရာ ကစားပြမားက ျပနလညေဝမျခငးမား ျပလပခငးႏငပါသည (အထးသျဖင သြကလက လႈပရား ကစားနညးမား)။ ထ႕ေနာက သငတနးသ၊ သငတနးသားမားအၾကား အတတကြပးေပါငးပါဝငျခငးႏင မမတ႕ ကယတင ပငဆငလပကငႏငေသာအရာမားျဖစလာေစပါသည။

ေဒသဆငရာကစားပြမားကစားရာတြင သတျပရနမာ ကားမဆငရာ သ႕မဟတ အျခားပေသကားက စြမတၿပး ခြျခား ဆကဆျခငးမားက သတျပေရာငၾကဥရနျဖစသည။ အကယ၍ သငတနးသ/သားမားမ ထသ႕ေသာ ကစားပြမားက မတဆကအသေပးလာပါက ထသ႕ေသာ ပေသကားက စြမတယမႈမားက ကစားပြမစတငမႏင ကစားပြအၿပးတ႕တြင လပမေျဖရငးရန အခြငအလမးက အရယၿပး သငတနးသားမားအေနျဖင ထသ႕ေသာစြမတယမႈမားက ပမ ဘကလကမႈ ကငးေသာ သ႕မဟတ အျပသေဘာေဆာငေသာ အေနအထားအျဖစမညသ႕ ေျပာငးလႏငမညက ေမးျမနးရမည။ ကစားပြမားႏင သြကလကလႈပရားကစားနညးမားက သငေထာကက (၁၉) အခနး (၇) တြင ျပသထားသည။ သငေထာကက• သငေထာကက ၁၉ : သြကလကလႈပရားကစားနညး နမနာမား

83အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

သငတနးတစခ၏ ပထမေန႕သည သငတနးကာလအတြငး သငယေလလာမႈတြငအားသြနခြနစကရေစရနႏင တကကြေသာပးေပါငးပါဝငမႈမားျဖစေပၚေစရန အေရးႀကးသည။ တခါတရတြင သငတနးတကေရာကသအားလးသည သငတနးတကခနတြငမ ပထမဆးေတြ႕ဆၾကျခငးမးလညးရသည။ သငတနးတကေရာကသအခ႕ သ႕မဟတ ေတာေတာမားမားသည တစဥးႏငတစဥး သေကာငးမသၾကေပမည။ အကယ၍ ယခငသကၽြမးချခငးမား ရခလငပင ပြငလငးၿပး ပမတနးတညမေသာ ေလလာမႈရပဝနးတစချဖစေစရနအတြက လမႈေရးရာ အတားအဆးမားႏင ႀကးစဥ ငယလက ဝါစဥမားက ေလာခရနလသည။သငတနးဆရာျဖစသငတနး (TOT) မားတြင အနညးႏငအမား ပစက ဖြငလစျခငးမးႏငစတငေလရသည။ အဖြ႕အစညး မ သငတနးႏင ပတသက၍ ေျပာၾကားမည ဧညသညပဂၢလမားက ဖတၾကားၿပး သမား႐းက ဓေလထးစအတငး ဖြငလစ ျခငးမား ျပေကာငးျပမညျဖစသည။ သငတနးဖြငပြအတြက အဓကတာဝနရသမာ သငတနးပ႕ခမညသ၏ သငတနးမး ျဖစသည။ သငတနးဖြငပြအတြက အနညးဆး မနစ(၃၀)ခန႕ႀကတင ျပငဆငထားသငၿပး ဧညသညတကေရာကသမား၊ သငတနးတကေရာကသမားႏင သငတနးပ႕ခသမားအၾကား လြတလပစြာေျပာဆေဆြးေႏြးမႈမားျပႏငရန ေကာဖ ေသာက နားခနက ေစာေစာျပလပသငသည။

ဘဝတြကတာကၽြမးကငမႈ အလပ႐သငတနးအသစတငး (သငတနးအစဥလက) က ေအာကပါ မတဆကသည က႑မားျဖငစတငရန တကတြနးပါသည။

• သငတနးတကေရာကသမားႏင သငတနးသ/သားမားက မတဆကျခငးသည “ေအးစကေသာ မရငးႏးမႈက ၿဖခြျခငး” (icebreaking) ျဖငေသာလညးေကာငး၊ ေပါေပါပါးပါးကစားပြ သ႕မဟတ ေလကငခနးျဖငစတငၿပး သငတနးသားမား၏ မရငးႏးေသာအေျခအေန၊ မရငးႏးေသာလမားအၾကားတြင ဂနာမၿငမမႈႏင စးရမပပန မႈမား ေလာခၿပး သကေတာငသကသာရေစရနျဖစသည။ ထ႕ေၾကာင တကေရာကသ အားလး သကေတာငသကသာရၿပး အပစတြငးမတစတတပငးျဖစသညဟေသာ ခစားမႈက ျဖစေပၚအားေပးရနအတြက ႀကဆေသာ၊ ရငးႏး ခငမငေသာ ရပဝနးတစခအျဖစဖနတးရန အေရးႀကးသည။• ေလလာသငယမႈဆငရာ ရည႐ြယခကမားႏင သငတနးအစအစဥ၏ ၿခငသးသပခကက အကဥးခပ မတဆကျခငး သည တကေရာကသမား အေနျဖင သငတနးအစအစဥသည မညသညျဖစသညက သရ နားလညသြားေစသည။ အဓကအခကအလကမားမ သငတနး၏ပဓာနရည႐ြယခကမားႏင စးစကလပေဆာငမညအေၾကာငးအရာ၊ ခဥးကပ လပေဆာငပႏင နညးလမးမားျဖစသည။• ေမာလငခကမားႏင အားစကပါဝငမႈမားက ယဥတြျခငးသည သငတနးတကေရာက သမားအေနျဖင သငတနးမမညသညတ႕က ရရလေၾကာငး၊ ၎တ႕၏ သးသန႕ေလလာ သငယမႈဆငရာပနးတငမား၊ အလပ႐သငတနးတြင ၎တ႕မ အားစကပါဝငမႈမား စသညတ႕ကေဖာျပႏငမည အတ႕အလယ လပေဆာငေသာ ေလကငခနးမားမ

၆. သငတနးတငး၏ အစႏင အဆး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ84

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

တဆငသရႏငသည။ ယငးသည သငတနးပ႕ခသႏင သငတနးတကေရာကသမား ႏစဖကလးအတြက ေမာလငခကမားႏင အားစကပါဝငမႈမားက ေဖာျပႏငရန အခြငအလမးပငျဖစသည။ သငတနးပ႕ခသမားအေနျဖင ဤေလကငခနးမ ထြကေပၚ လာမည အကးရလဒမားက သငတနးအစအစဥ ပမေကာငးမြနလာေစရနအတြက လအပသလအသးျပႏငသည။

သငတနးအစပငးတြငအသးျပရနေပးထားေသာ ေလကငခနးမားမာ ေအာကပါအတငးျဖစသည။

• မတဆက ေလကငခနး ၁.၁ : သငတနးတကေရာကသမားႏင သငတနးအစအစဥက မတဆကျခငး - ( TOT အတြက)• မတဆက ေလကငခနး ၁.၂ : သငတနးတကေရာကသမားႏင သငတနးအစအစဥက မတဆကျခငး - (ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားအတြက 3R သငတနး)• မတဆက ေလကငခနး ၂ : ေမာလငခကမားႏင အားစကပါဝငမႈမားက ယဥတြျခငး

သငတနးဆငရာေလကငခနးအားလးၿပးစးၿပး သငတနးတစချခငးစၿပးစးၿပးေနာက အပစမားသည သငယေလလာခ သညမားက ျပနလညေဖာထတျခငး၊ သငတနးတကေရာကသမား၏ဘဝ၊ ရပ႐ြာအသကအဝနးတြငးလပငနးမား သ႕မဟတ အဖြ႕အစညးမား (လပေဆာငခကမားစစဥေရးဆြျခငး) တြင သငတနးတြငးမ ရခသည အသပညာ ဗဟသတႏင ကၽြမးကငမႈအသစမားက လကေတြ႕မညသ႕ျပနလညအသးခမညစသညတ႕က သးသပရမည။ တခါတရ သငတနးမားသည အကျဖတျခငးႏင သငတနးပတပြမားႏငလညး အဆးသတသည။ သငတနးေနာကဆးအဆးသတ ကလပေဆာငရနႏငပတသက၍ လမးညႊနခကမားက ေလကငခနးႏစခတြင ေဖာျပထားသည။

• အဆးသတေလကငခနး ၁ : လပေဆာငခကအစအစဥခမတျခငး• အဆးသတေလကငခနး ၁ : အကျဖတျခငး

သငတနးဆငးပြသည ဖြငပြကသ႕ပင အလားတအစအစဥမားျဖငျပလပသည။ အကယ၍ သငတနးပ႕ခသမ သငတနးသားမားက “သငတနးတကေရာကမႈလကမတ” ခးျမႇငလပါက အဓကကေသာ ဧညသညပဂၢလ တစဥးဥးျဖင ေပးအပေစႏငသည။ အခမးအနားၿပးဆးခနတြင ပါဝငၾကသအားလးက ၎တ႕၏ အားစကပါဝငမႈအတြက ေကးဇးတင စကားေျပာၾကားရမညျဖစၿပး ကေကာငးပါေစေၾကာငးဆေတာငးေပးရမည။

85အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ရညရြယခက• သငတနးအစစဥ၏ ရည႐ြယခက၊ သင႐းပါအေၾကာငးအရာႏင တညေဆာကပက မတဆကရန • “လကေတြ႕လပေဆာငျခငးျဖင သငယျခငး” အားလးပါ၀ငေစသည သငတနးနညးလမးက မတဆကျခငး • သငတနးသားမားႏင သငတနးနညးျပမားအၾကား မတဆကျခငး

ဥးတညအပစ3-R TOT သငတနးအလပ႐ေဆြးေႏြးပြ (သ႔) သငတနးသားမား

ၾကာျမငခန(သငတနးသားအေရအတြကေပၚမတညလက) ၆၀ - ၉၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားU ပသ႑ာန၊ စက၀ငးပ၊ စက၀ငးျခမးပ (သ႔) ငါး႐းပသ႑ာန ေနရာထငခငး

သငတနးသးပစၥညးမားေအာကပါတ႔က ထညသြငးထားေသာ ကြငးဖင (သ႔) ဖငတစခစက သငတနးသားတစဥးခငးစ အတြက စစဥပါ။ • 3-R Life Skill Training Kit (အခနး ၇ တြငရေသာ သငေထာကက ၁) အတြက သတငးမတစ • သငတနးအစအစဥ (ဥပမာ - အခနး ၇ တြငရေသာ သငေထာကက ၅ ႏင ၆) • သငတနးသားမား၏ စာရငး • 3-R Life Skill Training Kit

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညးသငေထာကက ၁ - 3-R Life Skill Training Kit (အခနး ၇) ရ သတငးမတစ သငေထာကက ၁၂ - ပါ၀ါပြငဆလက - အခနး ၇ တြငရေသာ ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငး

မတဆကေလကငခနး ၁.၁ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥက မတဆကျခငး (TOT သငတနးအတြက)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ86

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးအစအစဥအဆငမား

ျပငဆငျခငး သငတနးအတြငး သငတနးသား၊ သငတနးနညးျပႏင သငတနးဥးစးေဆာင႐ြကသမား မားစြာရသည အတြက အပငး ၂ ပငးပါ ကားဆကပေဟဠစာ႐ြကမားက ျဖစႏငသမ မားမားျပငဆငထားပါ။ ဥပမာ - အကယ၍ သငတနးသား ၂၀ႏင သငတနးနညးျပ ၂ ဥးပါ၀ငပါက ကားဆကအပငးအစ ၂၂ ႐ြကက ျပငဆငထားၿပး ၄ငးမ ႐ပပ ၁၁ ပရရမညျဖစသည။ တျခားနညး အားျဖင သၾကားလးေရာငစ အစလကမား (သ႔) အလားတပစၥညးမားက အသးျပႏငသည။ သငတနးသားမားက မတဆကျခငး၊ သငတနးရည႐ြယခကမားႏင ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငးတ႔အတြက ညႊနၾကားခကမားပါ၀ငသည Flipchart စာ႐ြကမား၊ ပတကား (သ႔) ပါ၀ါပြငဆလကမားက အဆင ၁၊ ၃ ႏင ၄ တ႔တြင အသးသးအသးျပရနအတြက ျပငဆငထားပါ။

အဆင ၁ - ၁၀ - ၂၀ မနစ သငတနးသားမားက တစဥးႏငတစဥး သရေစရနအတြက “ကနတစ၀ကကရာေဖြျခငး” ကစားနညးက ကစားၿပး သငတနးက စတငမညဟ ေျပာပါ။ အခနးအတြငး လညလညၿပး သငတနးသားတစဥးခငးစက အတအတြငးမ ကားဆကစာ႐ြကပငး (သ႔) သၾကားလးတစလးစက ႏႈကယရန ေျပာပါ။ သငတနးသားမားအားလး တစခစႏႈကယၿပးေနာက ၄ငးတ႔ရထားေသာ ကားဆကစာ႐ြက (သ႔) သၾကားလးႏင တြဖကမည ေနာကထပ သၾကားလး (သ႔) ကားဆကစာ႐ြကက လကရာခငးပါ။ တြဖကမညသက ေတြ႕ရပါက တစဥးႏငတစဥး ၂ - ၃ မနစထကမပေစဘ ေအာကပါေမးခြနးမားက အျပနအလန ေမးခငးပါ။ • အမည - သငတနးအတြက ၄ငးက ေခၚေစခငေသာ အမည • အလပအကင - ဘာအလပလပကငသလ။• ကား/မ ေနရာ ေျပာငးျပနခစားသ႐ပေဆာငေစျခငး - အကယ၍ ကား (သ႔) မ တစဥးဥး ျဖစခလင ဘာလပခငမသည။ - အမးသမးအတြက - မမသာအမးသားတစဥးျဖစခရင ……… လပခငသည။ - အမးသားအတြက - မမသာ အမးသမးတစဥးျဖစခရင ……………လပခငသည။ ဥပမာ အမးသမးတစေယာကမ “ကြနမသာ ေယာကၤားေလးတစေယာကျဖစခရင ညအခန အေမာငထ လမးထြကရမာ ေၾကာကမာမဟတဘး”၊ အမးသားတစေယာကမ “ကြ နေတာသာ မနးကေလးတစေယာကျဖစခရင ေကး႐ြာေခါငးေဆာငျဖစေနေလာကၿပ။” • အမးသမး (သ႔) အမးသားခညးပါ၀ငေသာ အဖြ႕မားအတြက ေျပာငးျပနခစား သ႐ပေဆာငျခငး။ သငတနးသားတစဥးစသည ေမးခြနးႏစခက ေျဖရမည။ - အမးသမးတစဥးအေနျဖင …………က လပမည/လပႏငသည။ - အမးသားတစဥးအေနျဖင ……………က လပမည/လပႏငသည။

87အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အဆင ၂ - ၂၀ - ၄၀ မနစ ၅ မနစၾကာၿပးေနာက သငတနးသားတစဥးခငးစက မမတ႔တြဖကထားသႏင အတထငရနေျပာပါ။ သငတနးသားမားက တစတြစေခၚၿပး မတဆကခငးပါ။ အကယ၍ သငတနးသားမားမာ ရက႐ြ႕ေနပါက သငတနးနညးျပမားမ ၄ငးတ႔တြဖကမားႏင ယဥတြၿပး နမနာအားျဖင မတဆကျပပါ။ အတြတစတြက ၂ မနစထကပၿပး အခနမေပးပါႏင။ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပၿပး သငတနးသားမားအားလးက ေျပာငးျပနခစားသ႐ပေဆာငျခငးက ျပလပခငးပါ။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမားေျပာငးျပနခစားသ႐ပေဆာငျခငးသည ကားႏငမ ေျပာငးျပနခစားသ႐ပေဆာငေစျခငးသည ပြငလငးၿပး ထမေသာ အဆမားက ေပၚထြကေစသည။ ၄ငးသည သငတနးအတြက ေပာ႐ႊငမႈကျဖစေပၚေစသညအျပင ေကာငးမြနသည အေနအထားတစရပကလညး ျဖစေပၚေစသည။ သငတနးသားမား၏ ကား/မ ေရးရာအေပၚ သရထားမႈႏင သငတနးသားမားအၾကား ကြမးကငမႈမား ႏင/သ႔ ေနာကပငးအခနးမားတြင ေဆြးေႏြးမညအေၾကာငးအရာမားအတြက သငတနးသားမားအၾကား အကဆကမႈမညမရသညက သငတနးနညးျပမ အျမနဖမးျမငႏငေစသည။ ကား/မ ေျပာငးျပနခစားသ႐ပေဆာငေစျခငး၏ ရလဒမားသည TOT သငတနးသားမားက ကား/မ ေရးရာသငတနးတစခေပးရနအတြက အဓကသေဘာတရားမား၊ နညးဗဟာမားႏင အၾကေပးခကမားက ရငးႏးကြမး၀ငေစရနအတြက စတငမတျဖစေစႏငသည။ အခနး ၃.၄ တြငၾကညပါ။ အဆင ၃ - ၁၅ မနစ သငတနးသားမားက မတဆကေျပာၾကားမႈမားအတြက ေကးဇးတငေၾကာငးေျပာပါ။ ထ႔ေနာက ကားခပ (သ႔) Flipchart အေပၚတြင သငေထာကက ၁.၁ က က အသးျပလက သငတနးအစအစဥက ေအာကပါအတငး မတဆကပါ။• သငတနးက ႏးၾကားေစရနအတြက သငတနးပါအေၾကာငးအရာက အကဥးခပမတဆက ေျပာၾကားၿပး 3 - R Life Skills Training Kit ႏင ၄ငး၏ ရည႐ြကခကႏင (သတငးမတစ ၁၊ ၄ႏင ၅ရ) အေၾကာငးအရာမားက မတဆကပါ။ 3-R Life Skills Training Kit (သငေထာကက ၁) ရ သတငးမတစက ရညညႊနးပါ။ • Flipchart စာ႐ြက (သ႔) အျခားသငေထာကကပစၥညးတစခချဖင 3-R သငတနး၏ ရည႐ြယခကက ရငးျပပါ။ • သငတနးအတြငးတြင ေအာကပါတ႔က သငယရမညက သငတနးသားမားက ရငးျပပါ။ - သငတနးအေၾကာငးအရာအေပၚတြငမတညလက ၄ငးတ႔၏ အေတြ႕အၾကမားက သငယျခငး၊ ဖလယျခငးမားႏင အားလးပါ၀ငေစေသာ သငၾကားမႈနညးလမးမားက သငယရျခငး - ေ႐ြးခယထားေသာ 3-R ေလကငခနးအခ႕က လကေတြ႕လပေဆာငျခငးျဖင သငယျခငး - မမတ႔၏ ဥးတညအပစမားအတြငး ေနာငတြင ျပနလညအသးခမည 3-R စာအပမ ေလကငခနးမားက အသးျပလက သငတနးေပးျခငးက ေလကငျခငးႏင

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ88

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

လကေတြ႕သ႐ပျပသျခငး • သငတနးအစအစဥမားက သငတနးသားမားသ႔ ရညညႊနးျပၿပး ၄ငးတ႔၏ တညေဆာကပ မားႏင သငတနးပါ အေၾကာငးအရာမားက အကဥးခပရငးျပသြားပါ။ ယခအဆငတြင သငတနးအစအစဥမားက အေသးစတ ဖတျပျခငး (သ႔) ရငးျပျခငးမား ျပလပရနမလပါ။ သငတနးအစအစဥမားသည ပေသထားရျခငးမဟတဘ အားလးႏင သငေလာမညပစသ႔ ေျပာငးလအသးျပႏငသညက ရငးျပပါ။

အဆင ၄ - ၁၅ မနစ သငတနးသားမားက သငတနးနညးျပမားအေနျဖင သငၾကားမႈပစမားႏင နညးလမးမားႏင ပတသကသည ၄ငးတ႔၏ အေတြ႕အၾကမားက အကဥးခပရငးျပခငးၿပး အဓကစကားလးမားက Flipchart စာ႐ြကတစ႐ြက (သ႔) သငပနးအေပၚတြင ေရးမတထားခငးပါ။ ေယဘယအားျဖင မ႐းဖလာသငၾကားမႈပစႏင ပ႔ခသညပစ၊ တငျပသညပစ စသည သငၾကားမႈပစမားႏင လႈပရားေဆာင႐ြကမႈအေလးေပးေသာ၊ စမးသပေလလာမႈမ သငယေစေသာႏင ကယတင လပေဆာငျခငးမ သငယေစေသာ အားလးပါ၀ငေစသည သငၾကားမႈပစမားက ေဖာျပေစရမည။ မ႐းဖလာသငၾကားမႈပစႏင အားလးပါ၀ငေစေသာ သငၾကားမႈပစမားအၾကား အားသာခကႏင အားနညးခကမားက သငတနးသားမားက စဥးစားခငးပါ။ သငၾကားမႈနညးပညာမားႏင နညးလမးမားက အျမေပါငးစပအသးျပရနလသညက ရငးျပပါ။ တစဖကသက ဆကသြယေျပာၾကားသည စနစျဖစသည ပ႔ချခငးႏင အလြတကကမတေစျခငးတ႔သည အေတြ႕ရအမားဆးေသာ မရးဖလာ သငယမႈပစမားျဖစသည။ အားလးပါ၀ငေစေသာ၊ စမးသပေလလာမႈျဖငသငယေစေသာ သငယမႈပစမားသည ကေလးမားႏင လႀကးမားအတြက အနညးငယအသစျဖစေနေသာ ပညာေရးစနစမားျဖစၿပး ၄ငးတ႔အသးျပပက အျမနားလညသရထားၾကျခငးမရပါ။ သငတနးသားမားက အဆင ၁ တြငရေသာ ကား/မ ေျပာငးျပနသ႐ပေဆာငစဥက ေတြ႕ၾကခရသညမားက ရငးျပရနေျပာပါ။ ကား/မ ဆကဆေရးမား၊ သာတညမမႈမားႏင ပတသကၿပး ၄ငးတ႔ ဘာက ဘယလ ဘာေၾကာင သငယခရသလ။ ေျဖၾကားမႈမားက ရရၿပးေနာက ေအာကပါတ႔ျဖင အႏစခပပါ။ • ကား/မ ေျပာငးျပနသ႐ပေဆာငျခငးသည သငတနးသားမားက အမးသမး/အမးသား တစဥးဆသညမာ ဘာကဆလသညက ေဖာျပေစၿပး အျခားေသာ လငတစချဖစျခငးျဖင မညသ႔အဟန႔အတားမားရသည (သ႔) မညသ႔ေကာငးကးမားရသညက စတကးမေစသည။ • အဆပါ ကား/မ ေနရာမား၊ ပေသကားခ သတမတထားခကမားႏင ေမာမနးခကမားႏင ပတသကသည ၄ငးတ႔၏ ကငပငအေတြ႕အၾကမားသည ကား/မ သာတညမမႈက အခနတအတြငး သငယမေစၿပး ၄ငးသည ပ႔ချခငး (သ႔) ကယတငမတရႈေလလာျခငး မားထက ပမျမနဆနစြာ သငယမေစသည။ ပါ၀ငပြငစလက (သငေထာကက ၁၂) က ျပသလက ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငး၏ အဆင ၅ ဆငက ရငးျပပါ။

89အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အဆင ၁ ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငးသည သငတနးသားမားက အေတြးအေခၚသစ တစရပက မတဆကေပးျခငး (သ႔) လကေတြ႕အားျဖင စနေခၚမႈတစရပက ေတြ႕ၾကေစျခငး စသညျဖင စတငသည။ သငတနးသားမားသည ကစားနညး တစခ၊ ကယစားသ႐ပေဆာငမႈတစခ၊ အပစလက ေလကငခနးတစခ (သ႔) အေတြးအေခၚသစတစရပ (သ႔) စနေခၚမႈတစရပက ေတြ႕ၾကေစေသာ အျခားေသာ လကေတြ႕ေလကငခနးတစခက ေဆာင႐ြကရမည။

အဆင ၂ သငတနးသားမားသည ေလကငခနးကျပလပျခငးမ ရရလာသည ရလဒမားႏင အေတြ႕အၾကမားက မေ၀ရမည။ ေလကငခနးက ျပလပေနစဥ အတြငး မညသ႔ ခစားခရသည၊ မညသညအရာက ေလလာမခသည။

အဆင ၃ သငတနးသားမားသည ေလကငခနး၏ ရလဒမားႏင အေတြ႕အၾကမားက ေလလာဆနးစစရမည။

အဆင ၄ သငတနးသားမားသည ေလကငခနးမ ေကာကခကခမႈမား၊ သငယေလလာ ခသညအရာမားႏင အဓက အသေပးခငေသာ အေၾကာငးအရာမားက ဆြထတရမည။

အဆင ၅ သငတနးၿပးဆးပါက သငတနးမရရခေသာ အသအျမငဗဟသတမားက လကေတြ႕ဘ၀တြင ျပနလညအသးခရနအတြက အမသ႔ျပနသယသြားရမည။

သငတနးနညးျပမား၏ အလပသည ၄ငးတ႔သငယမႈက ကညပပးရနျဖစသည။ လမးညႊနမႈမား ေပးပါ။ ၄ငးတ႔ လကေတြ႕ဘ၀အတြငး ျပနလညအသးခႏငရနအတြက ေလလာဆနးစစႏငရန၊ ေကာကခကခႏငရနႏင သငယမႈပြငမား ဆြထတႏငရန ကညပါ။ သငတနးနညးျပမားသည သငတနးသားမားက ပ႔ခ႐၊ ဗဟသတေပး႐အတြကသာမကဘ ၄ငးတ႔ဘာသာ သငယႏငေစရနပါ “ကည” ေပးရမညျဖစသည။ သငတနးအတြငး သငတနးသားမားမာ လြတလပစြာပါ၀ငျခငး၊ ေမးခြနးမားေမးျခငးႏင အခငးခငး အေတြးအျမငမားဖလယျခငးတ႔က ျပလပေစရနအတြက တကတြနးပါ။ သငတနး၏ အရညအေသြးသည သငတနးသားမား၏ တတၾကြစြာပါ၀ငမႈအေပၚတြင တညမေနသည။ လတငးလတငးသည မမ၏ သငယႏငမႈအတြက တာ၀နရသည။ တတၾကြစြာပါ၀ငမႈသည ၄ငးတ႔၏ ကယရညကယေသြးမားႏင ဖနတးႏငမႈမားက ေဖာထတေတြ႕ရေစၿပး ၄ငးတ႔သည မမကယကယၾကညမႈႏင ကြမးကငမႈက တးတကထြနးကားေစသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ90

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ရညရြယခက• သငတနးအစအစဥ၏ ရည႐ြယခကမား၊ သင႐းပါအေၾကာငးအရာမားႏင တညေဆာကပက မတဆကရန • သငတနးသားမားႏင နညးျပမားအၾကား အခငးခငးမတဆကရန

ဥးတညအပစကေလးလပသားႏင လကနကးမႈဆငရာ ႏပစကညႇငးပနးမႈမား၏ အဓကလႈပရား ေဆာင႐ြကမႈမားတြင ဥးတညအပစအျဖစပါ၀ငေနၾကေသာ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမား

ၾကာျမငခန(သငတနးသားမား၏ အေရအတြကအေပၚမတညလက) ၄၅ - ၆၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားU ပသ႑ာန၊ စက၀ငးပ၊ စက၀ငးျခမးပ (သ႔) ငါး႐းပသ႑ာန ေနရာထငခငး

သငတနးသးပစၥညးမားစာဖတတတသညျဖစေစ၊ မဖတတတသညျဖစေစ သငတနးသားမားအားလးအတြက ေအာကပါတ႔ပါ၀ငေသာ ကြငးဖင (သ႔) ဖင တစစစက စစဥထားပါ။ • 3-R Life Skills Training Kits (သငေထာကက ၁) ရ သတငးေပးမတစ • သငတနးအစအစဥ အကဥးခပ (ဥပမာ - အခနး ၇ တြငရေသာ သငေထာကက ၇ မ ၁၁) • သငတနးသားမား၏ စာရငး

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညးသငေထာကက ၁ - 3-R Life Skills Training Kits (အခနး ၇ ရ) သတငးမတစ သငေထာကက ၁၂ ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငး (စာတတေသာ လငယမားႏင လႀကးမားအတြက မျဖစမေန ျပလပရနမလ)

မတဆကေလကငခနး ၁.၂ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥက မတဆကျခငး (ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားအတြက 3-R သငတနးအတြက)

91အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးအစအစဥအဆငမား

ျပငဆငျခငး အဆင ၃ တြင အသးျပရနအတြက သငယမႈရည႐ြယခကမားပါ၀ငေသာ Flipchat စာ႐ြက (သ႔) ပတကား ႏင အကယ၍ အဆင ၅ ပါ၀ငပါက သငေထာကက ၁၂ - ပါ၀ါပြငစလက - ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငး။

အဆင ၁ - ၁၀ - ၁၅ မနစ

သငတနးက သငတနးသားမားအခငးခငး သရသြားေစရနအတြက “အမညကစားနညး” ျဖင စတငမညဟ ေျပာပါ။ ကစားနညးက သငတနးသားအသးသးက ၄ငးတ႔အမညမားအား တစဥးခငးမတဆကေစျခငးျဖင စတငပါ။ သငတနးသားမားသည ၄ငးတ႔အမညမား (သ႔) ၄ငတ႔က ေခၚေစလေသာ အမညမားမားႏင ထအမညက အမတရေစမည အရာတစခခက တြေျပာရမညျဖစသည။ ဥပမာ - “ကြနမနာမည ခငျဖစတယ။ ကြနမက ဟငးခကရတာ ႀကကတယ။”

အဆင ၂ - ၁၅ - ၂၅ မနစ

• သငတနးသားမားအားလး မတဆကၿပးပါက သငတနးနညးျပမ မမကယက မတဆကပါ။ “ကြနမနာမညက ျမငျဖစတယ။ ကြနမက “မ” အမညပါတ လမးမာေနတယ။ နာမညအစမာ “အ” ပါတသတစေယာကက ကြနမသတယ။” ၿပးေနာက နာမညအစမာ “အ” ပါတသတစေယာကက ညႊနျပၿပး “ညမနာမညက ေအးေအးျဖစတယ။ ညမက ေရခမန႔ႀကကတယ။ ေအးေအးေရ နာမညမာ “ခင” န႔စၿပး ဟငးခကရတႀကကတ တစေယာကက ရာေပးပါလား” ဟေျပာပါ။ • ေအးေအးသည သမအမညက အရငေျပာရမညျဖစသည။ ထ႔ေနာက “ခင” က ညႊနျပ ၿပးခငက တျခားလတစေယာကက ရာခငးပါ။ ဥပမာ - အနေရာငရပအကၤ ၀တဆင ထားေသာ လြငက ရာပါ။ • သငတနးသားမားအားလး ပါ၀ငျပလပခြငရၿပးသညအထ ဆကလပျပလပပါ။ • ထငခအစဥလကအတငး တစဥးစ၏ အမညမားက အားလးသၿပင ေခၚဆေစျခငးျဖင ကစားနညးက အဆးသတပါ။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမားအကယ၍ သငတနးသားမားသည အမညမားက ရငးႏးမႈမရျခငးႏင အမညႏင ၄ငးတ႔၏ လကၡဏာရပမားက မတမရန ခကချခငးမားရပါက ေနာကထပလတစေယာက၏ အမည (သ႔) လကၡဏာရပက ႐း႐းသာ ေဖာျပေစျခငးျဖင ရညညႊနးခငးႏငသည။ တျခားနညးလမးအားျဖင အခနး ၇ တြငရေသာ သငေထာကက ၁၉ မတဆကကစားနညးမားက အသးျပပါ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ92

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အဆင ၃ - ၁၀ မနစ

မတဆကျခငးအတြက သငတနးသားမားက ေကးဇးတငေၾကာငးေျပာပါ။ ထ႔ေနာက သငတနးအစအစဥက ေအာကပါအတငး အကဥးခပရငးျပပါ။ • သငတနးအစအစဥတစခစအတြင မတညၿပး အဓကဥးတညခက၊ တညေဆာကပႏင သင႐းပါအေၾကာငးအရာမားက ရငးျပပါ။ (အကယ၍ သငတနးသားမားသည စာတတသမားျဖစပါက သငတနးအစအစဥမားက ရညညႊနးေျပာၾကားပါ။) ဥပမာ - အမအကအလပမားတြငရေသာ လငယမားအတြက 3-R သငတနးမားတြင သငတနးကာလ ၅ ရကတြငး ေအာကပါ အေၾကာငးအရာ ၅ ခက သငယရမညဟ ရငးျပထားသည။ (သငေထာကက ၉ တြငရေသာ နမနာ၀ကေရာပစတစခတြင ၾကညပါ။)

ေန႔ ၁ မမကယကသျမငျခငးနင ကား/မေရးရာ သေဘာတရားအေပၚ သျမငျခငး - မမကယကသရေစရန သငယရမညျဖစၿပး ရပ႐ြာအတြငး မညသညက မနးကေလး (သ႔) ေယာကၤားေလး (သ႔) အမးသား (သ႔) အမးသမးက သတမတသညက သရေစမည။

ေန႔ ၂ အခြငအေရးမားႏင တာ၀န၀တရားမား - လသားတစဥး၊ မသားစ၀င တစေယာကႏင ရပ႐ြာသရပ႐ြာသား တစေယာကအေနျဖင မမ၏ တာ၀နႏင ၀တရားမားမာ မညသညအရာမားျဖစသညႏင ထႏစခအၾကား မညသ႔ဘကညမတေအာင ျပလပရမညက သငယရမည။

ေန႔ ၃ ျပနာေျဖရငးျခငးႏင ကယစားျပျခငး - ျပမားက တထြငၾကဆ ေျဖရငးတတေစရန၊ တျခားလမားႏင ပးေပါငးအလပလပတတေစရနႏင ျပနားမားေျဖရငးရန မညသ႔အစဖြ႕လပေဆာငရမညက သငယရမည။

ေန႔ ၄ ဆကဆေရးမားႏင ကနးမာေရး - မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင ဆကဆေရးမားအေၾကာငး သငယရမညျဖစၿပး မညသ႔ေဘးကငးလျခေအာင၊ ကနးမာေရးႏင ညညြတေအာင ျပလပရမညက သငယရမည။

ေန႔ ၅ ဘ၀တြငရေသာ ရညမနးခကမား - ဘ၀တြငမမဘာလခငသညႏင ထရညမနးခကမားက ေအာငျမငေအာင မညသ႔အဆငဆငလပေဆာငရမညက သငယရမည။ လမၼာပါးနပေသာ အလပအကငရာေဖြသတစေယာကျဖစေစရန ႏင ေဘးကငးစြာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးလပကငသတစေယာက ျဖစေစရန မညသ႔ျပလပရမညက သငယရမည။

• ၀ကေရာ၏ အဓကရညမနးခကမားက ရငးျပပါ။ ဥပမာ - - ကေလးတစေယာက၊ လသားတစေယာကႏင လပသားတစေယာကအေနျဖင ရရသငသည အခြငအေရးမားက သရနားလညမႈ တးျမႇငလာေစရန - မမဘ၀ (ႏင လပငနးခြငရ အေျခအေနမား) တးတကလာေစရနအတြကႏင မတေဆြဖြ႕တတရန အသအျမငမားႏင ကြမးကငမႈမား တးပြားလာေစရန

93အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

- မမကယက ယၾကညမႈရေစရန၊ အေျမာအျမငရေသာ ဆးျဖတခကမားက ခမတတတေစရနႏင မသားစ၊ ရပ႐ြာႏင လပငနးခြငမားအတြငး ေျပာေရးဆခြင ရသတစေယာက ျဖစလာေစရန

အဆင ၄ - ၁၀ မနစ

သငတနးသားမားက သငတနးအတြငး ကယတငလပေဆာငျခငးျဖင သငယရမညဟ ရငးျပပါ။ သငတနးအတြငး မညမေကာငးေကာငးသငယႏငသညမာ သငတနးသားမား၏ တတၾကြစြာပါ၀ငမႈအေပၚတြင မားစြာတညမေနေၾကာငး ရငးျပပါ။ ပမတကၾကြစြာပါ၀ငေလေလ ပမသငယႏငေလေလျဖစမည။ သငတနးအတြငး ေမးခြနးမားလြတလပစြာေမးရန၊ အေတြးအျမငမား လြတလပစြာဖလယရန သငတနးသားမားက တကတြနးပါ။ သငတနးသားမားက ကစားနညးမားကစားျခငး၊ အေတြးအျမငႏင ယဆခကမားက ေဆြးေႏြးျခငးႏင အဖြ႕အလပေလကငခနးမားလပျခငးႏင အျခားေသာ လကေတြ႕ေလကငခနး မားက ျပလပရမညဟ ေျပာျပပါ။ သငတနးနညးျပ၏အလပမာ ၄ငးတ႔၏ သငယမႈက ပပးကညရနျဖစသည။ လမးညႊနမႈမားေပးပါ။ ၄ငးတ႔ လကေတြ႕ဘ၀အတြငး ျပနလညအသးခႏငရနအတြက ေလလာဆနးစစႏငရန၊ ေကာကခကခႏငရနႏင သငယမႈ အဓကအခကမား ဆြထတႏငရန ကညပါ။ သငတနးနညးျပမားသည သငတနးသားမားက ပ႔ခ႐၊ ဗဟသတေပး႐အတြကသာမကဘ ၄ငးတ႔ဘာသာ သငယႏငေစရနပါ “ကည” ေပးရမညျဖစသည။

အဆင ၅ - (မျဖစမေနျပလပရနမလ) - ၁၀ မနစ

လငယမား ႏင/သ႔ မဘမားသည “မညသ႔သငယရမညက သငယခငသည” လလငေသာလညးေကာငး၊ ၄ငတ႔သည မ႐းဖလာသငယသညပစမားႏင ထေတြ႕ဖးလငေသာလညးေကာငး (ဥပမာ - ေကာငးထြကလာေသာ လငယမား၊ (သ႔) ကေလးမားက ေကာငးထားျခငးသည ရငးႏးမႈႀကးၿပး ျပနရခကမရျခငးေၾကာင ေကာငးဆကမထားေတာေသာ မဘမား)၊ ၄ငးတ႔သည ပညာတတမားျဖစလငေသာလညးေကာငး၊ “ကယတငလပေဆာငျခငးျဖင သငယျခငး” နညးလမးသည မ႐းဖလာသငယမႈစနစႏင မညသ႔ကြျပားသညက ရငးျပရကးနပသည။ ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငး၏ အဆင ၅ ဆငက (သငေထာကက ၁၂ - ေတြ႕ၾကသငယမႈစက၀ငးက ပါ၀ါပြငစလက (သ႔) Flipchart အေပၚတြင ျပသၿပး) ရငးျပပါ။ အဆငတစဆငစက နားလညေအာငလြယကေသာ ဘာသာစကားျဖင သးႏႈနးရငးျပပါ။ ဥပမာ - • အဆင ၁ - ကစားနညး၊ ကယစားသ႐ပေဆာငျခငး (သ႔) အျခားလကေတြ႕လပေဆာငမႈ တစခခက ကယတငျပလပ၍ အေတြ႕အၾကယပါ။ • အဆင ၂ - လပေဆာငမႈအတြငး ၾကေတြ႕ခရသညမားက မေ၀ပါ။ • အဆင ၃ - ေလကငခနးက ေလလာဆနးစစျခငး၊ ေတြ႕ရခကေဖာထတျခငးႏင ရလဒေဖာထတျခငးမား ျပလပပါ။ • အဆင ၄ - ေလကငခနးမ ေကာကခကခမႈမားႏင သငယရရမႈမားက ဆြထတပါ။• အဆင ၅ - ရရသည အသအျမငႏင သငခနးစာမားက လကေတြ႕ဘ၀တြင အသးခပါ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ94

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ရညရြယခက• ၀ကေရာအတြငး သငတနးသားမား၏ ေမာမနးခကမားႏင ထည၀ငမႈမားက ရာေဖြျခငး • သငတနးသားမား၏ လအပခကမားႏင သငတနးအစအစမား ကကညမႈရေစျခငး

ဥးတညအပစ• 3-R ၏ အဓကဥးတညအပစမားျဖစေသာ ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမား • သငတနးနညးျပမားႏင ပညာေပးသမား

ၾကာျမငခန၃၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားU ပသ႑ာန၊ စက၀ငးပ၊ စက၀ငးျခမးပ (သ႔) ငါး႐းပသ႑ာန ေနရာထငခငး

သငတနးသးပစၥညးမား• ေထာကတငျဖင ေထာငထားေသာ Flipchart မား၊ သငပနးမား (သ႔) နရရေနရာလြတ • သငတနးသားတစဥးစအတြက တစေယာကတစေခာငးႏႈနးျဖင မာကာမား • အမတအသားေပးတပေခြ ၁ ေခြ• A-4 စာ႐ြက ေလးပတစပအ႐ြယအစားရေသာ ကတျပား ၄ ခက သငတနးသားတစဥးလင အေရာငကြသည ကတျပား ၂ ခစ (ဥပမာ - အျပားေရာင ၂ ကတ၊ အ၀ါေရာင ၂ ကတ)

မတဆကေလကငခနး ၂ - ေမာမနးခကမားႏင ထည၀ငမႈမားက ကကညေစျခငး

သငတနးအစအစဥအဆငမား

နညးလမး က - စာတတေသာ သငတနးသားမားအတြက

အဆင ၁ - ၁၀ မနစ

သငတနးနညးျပမားအေနျဖင သငတနးသားမား၏ သငတနးအေပၚေမာမနးခကမားႏင ျဖစႏငေခရေသာ ထည၀ငမႈမားက သထားရနလေၾကာငး ရငးျပပါ။ မညသညအရာက သငယရရလသည။ မညသညအရာက သငတနးတြင မေ၀လသညစသည။ ၄ငးသည သငတနးအစအစဥအား သငတနးသားမား၏ လအပခကႏငကကညေစရန ျပလပရာတြငလညးေကာငး သငတနးသား

95အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မား၏ ကယရညကယေသြးမားႏင ကြမးကငမႈမားက ေဖာထတရာတြငလညေကာငး အေထာကအကျဖစသည။ သငတနးသားတစဥးစက အေရာငတစေရာငစရေသာ ကတျပား ၂ ျပားစႏင မာကာတစေခာငးစက ေပးပါ။ အေရာငတစေရာငက ေမာမနးခကကေရးခငးၿပး ကနအေရာငက ထည၀ငမႈ/မေ၀မႈက ေရးခငးပါ။ ဥပမာ - အ၀ါေရာငသည ေမာမနးခကအတြကႏင အျပာေရာငသည ထည၀ငမႈ/မေ၀မႈ အတြက။ ေအာကပါတ႔က ေရးခငးပါ။ • အ၀ါေရာငစာ႐ြကအေပၚတြင သငတနးမ ရရရန ေမာမနးေသာအရာမားက ေရးခငးပါ။ • အျပာေရာငစာ႐ြကအေပၚတြင သငတနးသ႔ ထည၀ငရန (သ႔) မေ၀ရန အရာမားက ေရးခငးပါ။ ၄ငးတ႔၏ ေမာမနးခကမားႏင ထည၀ငမႈမားသည သင႐းပါေၾကာငးအရာ၊ သငတနးအဆငဆင၊ လမားအား ေတြ႕ဆျခငး (သ႔) သငတနး၏ အျခားေသာအခငးအရာမားစြာႏင သကဆငႏငသည။ သငတနးသားမားက စာလးႀကးႀကးႏင ရငးရငးလငးလငး တတကက ေရးရနေျပာပါ။ သငတနးသားမားသည ၄ငးတ႔၏နာမညမားက ကတျပားအေပၚတြင ေရးရနမလပါ။ သငတနးနညးျပမားမ နမနာေရးျပႏငသည။ သငတနးသားမားက ေမာမနးခကအတြက ၂ ကတႏင ထည၀ငမႈအတြက ၂ ကတ ေရးခငးပါ။ အကယ၍ တစခခမားေရးမပါက ကတအပမားအား ေတာငးခႏငသည။ ေရးရနအတြက အခန ၅ မနစေပးပါ။ သငတနးသားမားေရးၿပးပါက သငတနးနညးျပသည ကတျပားမားက သမးဆညးၿပး ၄ငတ႔က Flipchart စာ႐ြက၊ သငပနး (သ႔) နရအလြတ တစခအေပၚတြင တရာတရာ အပစအလကစၿပး ကပထားရမည။ တကယသငတနးအစအစဥအေပၚတြင မတညၿပး နမနာအေၾကာငးအရာမားမာ ကေလးလပသားႏပစကညႇငးပနးမႈႏင လကနကးမႈ၊ ကေလးအမအကလပသား၊ သငၾကားမႈနညးလမးအသစမား၊ ျပနာေျဖရငးျခငး၊ ေဘးကငးေသာ ေရႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ၊ မမကယက ယၾကညမႈတညေဆာကျခငး၊ လသစမားႏင ေတြ႕ဆျခငး တ႔ျဖစႏငသည။

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား

တခ႕သငတနးသားမားသည ၄ငးတ႔၏ ေမာမနးခကမားက တက႐ကေဖာျပႏငၾကမညမဟတသျဖင မညသ႔ေရးရမညက မသဘျဖစတတသည။ အားလးက ပါ၀ငေရးသားၾကရန တကတြနးပါ။ အခ႕သငတနးသားမားသည ကတျပားတစကတ (သ႔) ႏစကတတညးသာ ေရးႏငလငလညး ကစၥမရပါ။

အဆင ၂ - ၂၀ မနစ

အေၾကာငးအရာတစခစေအာကတြငရေသာ ေမာမနးခကမားႏင ထည၀ငမႈမားက အကဥးခပရငးျပပါ။ အခ႕ေသာ ေရးသားမႈမားသည မရငးလငးပါက ျပနလညေမးျမနးပါ။ အဓကအေၾကာငးအရာအပစမားအားလးက ျခမေစရနျပလပၿပး သငတနးမ မညမအတငးအတာအထ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ96

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ထေမာမနးခကမားက ျပညမေစမညက ရငးျပပါ။ အဓကအားျဖင အဓကေမာမနးခကမားသည သငတနး၏ရညမနးခကမားႏင အညျဖစေနတတသည။ မေ၀ထည၀ငမႈမားအရ သငတနးသားမား၏ တတၾကြစြာပါ၀ငမႈႏင ထည၀ငမေ၀မႈမားသည သငတနးအတြက မားစြာအသး၀ငေၾကာငး အေလးေပးေျပာၾကားပါ။ သငတနးသားအသးသးတြင မတညေသာ ကယရညကယေသြးမားႏင ကြမးကငမႈမားရၿပး ၄ငးတ႔က အခငးခငးသငယ ႏငသည။ ထ႔အတြကေၾကာင လတငး၏ မေ၀မႈမားက အားေပးပါ။ ရက႐ြ႕ၿပး ၄ငးတ႔၏ ထည၀ငမႈမားက ဘာမေရးမထားေသာ သငတနးသားမားက ဖတေခၚၿပး သငတနးေႏာငးပငးအခနမားတြင ၄ငးတ႔၏ အေတြးအျမငမားက မေ၀ရန ဖတေခၚပါ။

နညးလမး ခ - ပညာရညနမပါးေသာ သငတနးသားမားအတြက ေကာငးစြာစာေရးတတဖတတတျခငးမရသည သငတနးသားမားအတြက ဤေလကငခနးက ဥာဏဖြငေဆြးေႏြးခငးျခငး နညးလမးျဖင ျပလပႏငသည။ ေအာကပါအဆငမားအတငး ျပလပႏငသည။ အဆင ၁ - ၂၀ မနစ

• သငတနးမ မညသညက ရရလသညက သငတနးသားမားအခငးခငး မကႏာစည ေဆြးေႏြးခငးပါ။ • ၄ငးတ႔၏ အေတြးအျမငမားက Flipchart (သ႔) သငပနးအေပၚတြငရေသာ “ေမာလငခက” ဟေသာ ေခါငးစဥေအာကတြင ခေရးခငးပါ။ • ထ႔ေနာက သငတနးသားမားက ေၾကာက႐ြ႕မႈမားအျဖစ ၄ငးတ႔မလလားေသာအရာမားက ေမးျမနးပါ။ • ၄ငးတ႔၏ အေတြးအျမငမားက Flipchart (သ႔) သငပနးအေပၚတြငရေသာ “ေၾကာက႐ြ႕မႈ” ဟေသာ ေခါငးစဥေအာကတြင ခေရးခငးပါ။

အဆင ၂ - ၁၀ မနစ

အဓက ေမာလငခကမားႏင ေၾကာက႐ြ႕မႈမားက သငတနးသားမားႏငအတတ ေဖာထတပါ။ ေမာမနးခကမားက မညသ႔လမမမညႏင သငတနးသားမား၏ ေၾကာက႐ြ႕မႈမားက မညသ႔အာမခခကေပးမညက ေဆြးေႏြးပါ။ သငတနးႏငပတသကေသာ လြမားနားလညထားမႈမားကလညး ျပနလညျပငဆငရငးျပပါ။ အထကတြငေဖာျပထားသကသ႔ သငတနးသားမား၏ တတၾကြစြာ သာတညမစြာပါ၀ငမႈသည မညမအေရးႀကးေၾကာငး ရငးျပပါ။

97အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ရညရြယခက• သငတနးၿပးဆးၿပးေနာက လကေတြ႕ဘ၀တြင အသးခရနအတြက တစဥးခငးစ၏ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥမား ေရးဆြျခငး • လပသားႏင လ႕အခြငအေရးဆငရာ ႏပစကညႇငးပနးမႈမား၏ အႏရာယရေနေသာ ကေလး၊ လငယႏင မသားစမားက 3-R သငတနးေပးႏငေစရနအတြက ေနာကဆကတြ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈအစအစဥမား ေရးဆြျခငး

ဥးတညအပစ• 3-R ၏ အဓကဥးတညအပစမားမ ကေလးမား၊ လငယႏင မသားစမား • သငတနးနညးျပမားႏင ပညာေပးသမား

ၾကာျမငခန• အဆင ၁ - ၂ အတြက ၃၀ - ၆၀ မနစ• (ေနာကဆကတြ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥမား၏ အတမအနကႏင အေသးစတမႈ အေပၚတြင မတညၿပး) အဆင ၃ - ၄ အတြက ၃၀ - ၆၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားအဆင ၁ အတြက U ပသ႑ာန၊ စက၀ငးပ၊ စက၀ငးျခမးပ (သ႔) ငါး႐းပသ႑ာန ေနရာထငခငးႏင အဆင ၂ အတြက အဖြ႕ငယမား ခြထငသညပစ

သငတနးသးပစၥညးမား• သငတနးသားတစဥးစအတြက ေဘာပငတစေယာကတစေခာငးစ• အဆင ၁ ႏင ၂ တြင အသးျပရနအတြက (ကာတြနး၊ စတဇပနးခ (သ႔) သ႐ပမနပနးခ) စသည ပစအမးမးရၿပး (႐ႈေမာခငးပ၊ လပ) စသည ႐ပပအမးမးရသည ပ႔စကတ ၅၀ ခ • သငတနးအၿပး ၂ ပတအၾကာတြင သငတနးသားတစဥးခငးစထသ႔ ပ႔ေဆာငရနအတြက ပ႔စကတတစခခငးစအေပၚတြငထရန တဆပတးမား • ေနာကဆကတြ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥေဖာငပစ (သငတနးနညးျပမား/ ဥးစးလပေဆာငသမားမ ပစထတရမညျဖစသည။ သငေထာကက ၁၃ တြင နမနာ ၾကညႏငသည။)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁ - လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥေရးဆြျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ98

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညးသငေထာကက ၁၃ - (အခနး ၇ တြငရေသာ) 3-R ေနာကဆကတြ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥ

သငတနးအစအစဥအဆငမား

ျပငဆငျခငး (အဆင ၁ -၂) တစဥးခငး လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥမားႏင (အဆင ၃-၄) ေနာကဆကတြ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥမားအတြက ေမးခြနးမားက ပစထတပါ။ • တစဥးခငးစအတြက လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥမားအတြက ေမးခြနးမားမာ အတခပျဖစရနလသည။ အေၾကာငးမာ သငတနးသားမားသည ၄ငးတ႔၏ အေျဖမားက ပ႔စကတမားအေပၚတြင ေရးသားရမညျဖစေသာေၾကာင ျဖစသည။ ထသ႔ေရးသား ထားေသာ ပ႔စကတမားက သငတနးသားမားဆသ႔ ပ႔ေပးရမညျဖစသည။ နမနာေမးခြနးမားမာ - ဤသငတနးၿပးသြားပါက ကယကကယ ဘာလပမယလ႔ ကတေပးမလ (လအမားလပတတေသာ ႏစသစကးဆးျဖတခကကသ႔ပမးျဖစသည။) • 3-R ေနာကဆကတြ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥသည TOT သငတနးမားတြင အသးျပရနႏင ဥးတညအပစမားအတြက သငတနးမားတြင အသးျပရနအတြကျဖစသည။ နမနာ စာ႐ြကက သငေထာကက ၁၃ တြင ၾကညပါ။

အဆင ၁ - ၁၀ မနစ

ဤေလကငခနးသည သငတနးအၿပး လကေတြ႕ဘ၀မားအတြငး ျပနလညအသးခရနအတြက အသျမငဗဟသတေပးမညဟ ရငးျပပါ။ (အဆင ၁ ႏင ၂) ႐ပပမားပါရေသာ ပ႔စကတမားက အေပၚဘကလနထားၿပး ၾကမးျပငအေပၚရ စက၀ငးအတြငး ထားရပါ။ မမႀကကႏစသကရာ ပ႔စကတတစခစက ေ႐ြးခယႏငသညဟ ေျပာပါ။ ေ႐ြးခယၿပးေနာက မမေနရာသ႔ ျပနထငၾကရနေျပာပါ။ သငတနးသားမားက တဆပတးတစတးစေပးၿပး ၄ငးတ႔ပ႔စကတတစခစအေပၚတြင ႐ကႏပခငးပါ။ ထ႔ေနာက ပ႔စကတမားက ပ႔ေစလေသာ ၄ငးတ႔၏ လပစားမားက ပ႔စကတမားအေပၚ ေရးသားခငးပါ။

အဆင ၂ - ၂၅ မနစ

သငတနးၿပးဆးပါက မမတ႔ျပလပရနစစဥထားေသာ (သ႔) ေျပာငးလရနစစဥထားေသာ ကတက၀တ ၁ - ၃ ခ (၄ငးသည လအမားလပတတေသာ ႏစသစကးဆးျဖတခကကသ႔ပမးျဖစသည) က ပ႔စကတတစခစအေပၚတြင ေရးသားခငးပါ။ စဥးစားရနအခနအနညးငယေပးၿပး ေရးသားခငးပါ။ စာမေရးတတေသာသမားသည ပဆြျပႏငသည။

99အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမားအကယ၍ ကား/မ သာတညမမႈသည အေရးႀကးပါက အမးသားမားႏင အမးသမးမားအၾကား အလပတာ၀နမားႏင ဆးျဖတခကခမတမႈမားက သာတညမစြာ တးတကလာေစရနအတြက သတငးစကားတစခက ထညသြငးေရးသားခငးပါ။ ဥပမာ - ေယာကၤားေလးမားႏင အမးသားမားသည အမအလပမားက ပမမေ၀ထမးေဆာငလသညႏင မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားသည ရပ႐ြာ (သ႔) အလပခြငမားတြင ပမေျပာေရးဆခြငရလာၿပး ေခါငးေဆာငခြငမား ရလာသည။ သငတနးသား ၂ - ၃ ဥးက ၄ငးတ႔၏ ကတမားက မကႏာစညမေ၀ခငးၿပး ပ႔စကတမားက သမးပါ။ ထပ႔စကတမားက သငတနးအၿပး ၂ ပတအၾကာတြင သငတနးသားမားက သတေပးရနအတြက ၄ငးတ႔ထ ပ႔ေဆာငေပးမညဟ ေျပာပါ။

အဆင ၃ - ၂၀ - ၄၀ မနစ

ဤေလကငခနး၏ ဒတယအပငးသည 3-R သငတနးအတြက ေနာကဆကတြ အစအမေရးဆြျခငးက အေထာကအကျပေစရနျဖစသညက ရငးျပပါ။ ဥပမာ - 3-R ဥးတညအပစမားအတြက TOT သငတနးဆရာမားအတြက (သ႔) မမတ႔မသားစ၊ ရပ႐ြာ (သ႔) လပငနးခြငအတြငး သတငးစကားျပနလညမေ၀မည ကေလးမား၊ လငယ (သ႔) လႀကးမားအတြက။ သငတနးသားမားက ေနာကဆကတြအစအမမားအား တစဥးခငးေသာလညးေကာငး အမားႏင တြဖက၍ ေသာလညးေကာငး ေရးဆြႏငသညဟ ေျပာပါ။ ဥပမာ - အကယ၍ တညေသာေနရာ၊ အဖြ႕အစညးတစခခမလာျခငး (သ႔) တညေသာ ေနရာတစခတြင ေနထင/အလပလပျခငး (သ႔) အနးအနားတြင ေနထငသမားျဖစျခငး စသညတ႔ျဖစလင ၄ငးတ႔က အဖြ႕ဖြ႕ခြငေပးပါ။ အဖြ႕တစခအတြငး အဖြ႕သားတစဥးခငးစက ေနာကဆကတြလႈပရားေဆာင႐ြကမႈ မတတစ႐ြကစက ေပးပါ။ ၄ငးကရငးျပၿပး ၄ငးအတြက တစဥးခငးေသာလညးေကာငး အမားႏငပးေပါငး၍ေသာလညးေကာငး အစအစဥခရနႏင ၿပးဆးေအာငေဆာင႐ြကရန ေျပာပါ။ သငတနးသားမားလအပလာပါကရယရန စာ႐ြကအပမားထားရပါ။

အဆင ၄ - ၁၀ - ၂၀ မနစ

အဖြ႕ ၃ - ၄ ဖြ႕၏ လႈပရားေဆာင႐ြကမႈအစအစဥမားက မေ၀ခငးၿပး ကနသမားက မတခကေပးခငးပါ။ အဆင ၁ မ ၄ အတြငး အဓကရလဒမားက အႏစခပျခငးျဖင သငတနးက နဂးခပပါ။ ၿပးစးေသာ ေနာကဆကတြလႈပရားေဆာင႐ြကမႈအစအစဥမားက မတကးၿပး • သငတနးသားတစဥးလင လႈပရားေဆာင႐ြကမႈ အစအစဥတစခစ ရရေစရန • သငတနးနညးျပမ အနာဂတသငၾကားျပသမႈမားႏင နညးေပးလမးျပျပလပမႈမားအတြက မတတစစစရရေစရန ျပလပပါ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ100

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ရညရြယခကသငတနး၏ရလဒမားက အကျဖတဆနးစစရန - ကယရညမနးခကႏင ေမာလငခကေတြ ျပညမရ႕လား။

ဥးတညအပစ• 3-R ဥးတညအပစမားမ ကေလးမား၊ လငယႏင မသားစမား • သငတနးနညးျပမားႏင ပညာေပးသမား

ၾကာျမငခန၃၀ မနစ

ထငခေနရာခထားမႈမားU ပသ႑ာန၊ စကပငး (သ႔) စက၀ငးျခမးပ

သငတနးအေထာကအကျပပစၥညးသငေထာကက ၁၅ - 3-R သငတနးအတြက သငတနးအကျဖတဆနးစစမႈ ေဖာငပစ

ေနာကဆးေလကငခနး ၂ - အကျဖတဆနးစစျခငး

သငတနးအစအစဥအဆငမား

ျပငဆငျခငး သငတနးအကျဖတဆနးစစမႈေဖာငပစက ျပငဆငပါ။ သငေထာကက ၁၅ ရ နမနာပစက ၾကညၿပး လအပသလ ျပငဆငပါ။ သငတနးေနာကဆးေန႔ သငတနးမၿပးခင အခနမားစြာလေသာအခနတြင ထေဖာငပစတစခစက သငတနးသားမားက ေ၀ပါ။

101အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၆)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးပ႕ခသမားအတြက အႀကျပခကမား “အၿပးပစာလငးမား” ထပထညၿပး ေလကငခနး တစခစအတြက မညသညကေကာငးသည၊ မညသညက ျပငဆငရနလသညက မတခကမားေပးရန ထားရပါ။

အဆင ၁ - ၁၅ မနစ

3-R သငတနး၏ ရညမနးခကႏင သငယမႈရည႐ြယခကမားက ျပနလညစဥးစားၿပး သငတနး သားမားႏင မကႏာစည ေဆြးေႏြးပါ။ သငတနးသားမားက ၄ငးတ႔၏ ေမာမနးခကမား မည၍မညမ ျပညမသညက ေမးျမနးပါ။ အကျဖတဆနးစစေလလာမႈသည အနာဂတ 3-R သငတနးမားအတြက မညသ႔အသး၀ငသညက ရငးျပပါ။ စာျဖငေသာလညးေကာငး၊ ႏႈတျဖငေသာလညးေကာငး အကျဖတေလလာမႈအားလးသည အေရးႀကးသည။ စာျဖငေရးသားရန အကျဖတေလလာမႈေဖာငပစမားအား သငတနးသားမားက ေ၀မၿပး ျဖညစြကခငးပါ။ သငတနးနညးျပမားႏင ဥးစးေဆာင႐ြကသမားမ ဆနးစစေလလာမႈျပလပရန အတြက ေဖာငမားက သငတနးပတပြမတငမတြင ျပနလညေကာကယပါ။

အဆင ၂ - ၁၀ မနစ

ႏႈတျဖငအကျဖတဆနးစစမႈက သငတနးသားမားႏင ျပလပပါ။ သငတနးသားတစဥးစသည သငတနး၏ ေကာငးမြနေသာ အခကတစခကႏင အားနညးေသာ အခကတစခကစက ေဖာထတရမည။ (ဥပမာ - ဘာကေတြ႕ရခသည၊ ဘာကႏစသကသည၊ ဘာက မႏစသက၊ ေနာငသငတနးမားအတြက ဘာလအပသည။) ထအကျဖတမႈတြင သငတနးနညးျပမ ပါ၀ငေဆာင႐ြကရမည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ102

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

103အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

၁။ 3-R Life Skills Training Kit ဆသညမာ အဘယနညး။ 3-R Life Skills Training Kit - ကေလးမား၊ လငယမားႏင မသားစမားအတြက အခြငအေရးမား၊ တာ၀န၀တရားမားႏင ကယစားျပမႈမား (အတခပအားျဖင 3-R Kit) သည အားလးပါ၀ငေစၿပး တ႔ျပနမႈရေသာ သငတနးနညးလမးတစချဖစသည။ မတရားခငးေစရန (သ႔) လငပငးဆငရာ အျမတထတရနအတြက ကေလးလပသားျပကငမႈႏင လကနကးခရမႈ အႏရာယစကကြငးအတြငး ကေရာကလကရေသာ လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြက အလပလပေနၾကေသာ လပဂၢလမားႏင အဖြ႕အစညးမားအတြက ၄ငးတ႕၏ မတရားမႈက ဆန႔ကငေသာ လပေဆာငခကမားအေပၚ သကေရာကမႈ ပမေကာငးမြနလာေစရနအတြက ပစထတထားျခငးျဖစသည။

၂။ ဘယသ႔အတြကလ။ ရည႐ြယေသာ အကးခစားခြငရသမား - 3-R Kit က အသကအ႐ြယအပစ ၃ စတြင အသးျပရန ရည႐ြယသည။ ကေလးမား (အသက ၁၀ မ ၁၄ ႏစ)၊ လငယမား (အသက ၁၅ မ ၂၄ ႏစ) ႏင လႀကးမား (အသက ၂၅ ႏစႏင အထက)။ ဥးတညအပစတြင ေရႊ႕ေျပာငးလပကငမႈႏင လကနကးမႈျဖစပြားရာ ေနရာမားတြငရေသာ လ႕အဖြ႕အစညးမားတြငရသည ကေလးမား၊ လငယႏင မဘမား၊ လကနကးခရမႈမ ကယဆယလာေသာ ကေလးမား၊ ကေလးအမအကလပသားမား၊ ငယ႐ြယေသာ စက႐လပသားမားႏင တရားဥပေဒႏင မညညြတေသာ ကနသြယမႈလပငနးမားႏင ေဖာေျဖေရးလပငနးမားတြင အလပလပေနၾကေသာ ငယ႐ြယသည လပသားမားတ႔ ပါ၀ငသည။ (သ႔ေသာ အတအက သတမတထားျခငးမရပါ။) တက႐ကအသးျပသမား - ဤ Kit က အသးျပသမားမာ သငတနးနညးျပမား၊ ဆရာ/မမားႏင အစးရအဖြ႕အစညးမားမ တးခ႕ပညာေပးလပသားမားႏင ျမနမာႏငငတြငရေသာ ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညးမားႏင ကေလးလပသား (သ႔) လငပငးဆငရာ အျမတထတမႈအတြက ကေလးလပသားျပကငမႈႏင လကနကးခရမႈအႏရာယစကကြငးအတြငး ရတညေသာ ရပ႐ြာမားအတြက အလပလပေပးလကရေသာ ILO ႏင UN မတဖကအဖြ႕အစညးမား ပါ၀ငသည။ ထနညးျပမားသည ကြမးကငသည နညးျပမား၊ ဖြ႕ၿဖးေရးလပသားမား၊ တးခ႕ပညာေပးလပသားမား၊ ဆရာ/မမား၊ သကတတနးတမားအခငးခငးအတြငး ပညာေပးသမား၊ ပညာရညနမပါးေသာ လငယမား၊ အမးသမးမားႏင ရပ႐ြာေခါငးေဆာငးမား ျဖစႏငသည။

၃။ အေၾကာငးအရငးမာ အဘယနညး။ အထးသျဖင ဆငးရေသာ၊ တငးရငးသားလနညးစႏင ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသမားမာ အျမတထတခရႏငသည အႏရာယရေနၿပး လမႈေရးရာအရ တရားမတမႈကငးမမႈမားက

သတငးမတစ 3-R Life Skills Training Kit

သငေထာကက ၁

၇. သငေထာကက

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ104

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အျမတထတခရႏငဖြယရလက ရသည။ သ႔ရာတြင ကေလးမား၊ လငယမားႏင အမးသမးမားသည ပမထခကလြယလကရသည။ အေၾကာငးမာ ယဥေကးမႈတနဖးမားႏင အေလအထမားမ ၄ငးတ႔က မသားစမားႏင လ႕အဖြ႕အစညးမားအတြငး နမပါးေသာအဆငသ႔ တြနးပ႔လကရသည။ ထသ႔ နမပါးေစျခငးသည တျခားလမားမ ၄ငးတ႔၏ အခြငအေရးမားက အေလးမထားျခငးက ျဖစေပၚေစသညအျပင ၄ငးတ႔၏ မမကယက ေလးစားမႈက ေလာပါးေစၿပး သတငးအခကအလကႏင ခတဆကေဆာင႐ြကႏငမႈ အခြငအလနးမားမ ကငးကြာေစသည။ ကေလးလပသားႏင လကနကးမႈအစအစဥအမားအျပားသည ထျပနာရပမားအတြငးရ ကား/မ သာတညမမႈဆငရာ အေရးကစၥရပမားက ထေရာကစြာ လမမႏငျခငးမရေပ။ ကား/မ သာတညမမႈက လမမႏငျခငးမရျခငးသည အမးသမးမားႏင ကေလးမား၏ လအပခကမားႏင အေရးကစၥမားက ထေရာကစြာ လမမႈႏငမႈမရျခငးက ဆလသည။ ၄ငးသည စမကနး၏ ေအာငျမငမႈအလားအလာက ယတေလာေစသည။ ကေလးလပသားႏင လကနကးမႈ ျပနာရပမားတြင အသကႏင ကား/မ ေရးရာ ႐ႈေထာငမားက ထညသြငးစဥးစားျခငးႏင ၄ငးႏင ဆကစပေနေသာ လမႈေရးႏင စးပြားေရးရာ ကစၥရပမားက ထညသြငးစဥးစားျခငးသည ထခကအလြယဆးေသာ လမားက စြမးအားျမႇငတငေပးရာေရာကၿပး ကေလးလပသားႏင လကနကးမႈဆငရာ ႏပစကညႇငးပနးမႈမားက ပေပာကေအာငေဆာင႐ြကရာတြင ေရရညတညတေအာင လပေဆာငရာလညးေရာကသည။

၄။ ၄ငး၏ ရည႐ြယခကႏင ဗဟာမာ အဘယနညး။ 3-R Kit ၏ အဓကရည႐ြယခကမားမာ ဥးတညအပစမားတြင အလပလပေနၾကေသာ သငတနးနညးျပမားႏင ဖြ႔ၿဖးေရးလပသားမားက ေအာကပါတ႔တြင ကညရနျဖစသည။ • ကေလးသငယအခြငအေရးမား၊ အလပသမားအခြငအေရးမားႏင အႏရာယရေသာ ရပ႐ြာမားႏင လပငနးခြငမားတြငရေသာ ကေလး၊ လငယႏင မသားစမားအတြငး ကားမသာတညမမႈမားက ပမသရနားလညေစရန• သျမငနားလညမႈ တးပြားလာေအာင ျမႇငတငျခငးႏင အႏရာယရေသာ ရပ႐ြာမားႏင လပငနးခြငမားအတြငး ကေလး၊ လငယႏင လႀကးမားအတြက ကြမးကငမႈႏင အလပမား ေထာကပ႔ေပးျခငးျဖင ကား/မေရးရာႏင လမႈေရး ကြာဟမႈမားက ေလာခရန• ဆငးရၿပး ခစားခြငနညးပါေသာ မသားစမား (အထးသျဖင ကေလးမားႏင အမးသမးမား) က စြမးေဆာငရညႏင စြမးေဆာငႏငခြင ျမႇငတငေပးၿပး ၄ငးတ႔၏ ဘ၀အတြက အေျမာအျမငရေသာ ဆးျဖတခကမား ခမတလာတတေစရန ျပလပေပးျခငး၊ ၄ငးတ႔၏ ရပ႐ြာမားႏင လပငနးခြငမားတြင

105အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ေျပာေရးဆခြင ပမရလာေစရန ျပလပေပးျခငး ၅။ သင႐းပါအေၾကာငးအရာမားမာ အဘယနညး။ 3-R Kit တြင သင႐း ၁၁ ခ၊ အခနး ၃၃ ခနးႏင ေလကငခနး ၈၉ ခပါ၀ငသည။ သင႐း ၁၁ ခမာ

သင႐း ၁ မမကယက ေလလာသရ မႈႏင မမ၏ ကယပင လကၡဏာ

သင႐း ၂ ဘ၀တြငရေသာ အခြင အေရးမား

သင႐း ၃ ဘ၀ႏင မသားစအတြငးရ သာတညမမႈမား

သင႐း ၄ မသားစအတြငးရအလပႏင အရငးျမစမား

သင႐း ၅ ျပနာေျဖရငးျခငးႏင လမႈေရးရာ ကြမးကငမႈမား သင႐း ၁၁ လမၼာပါးနပေသာ လပသားတစေယာက

သင႐း ၆ ဆယေကာသက ဆကဆေရးမား

သင႐း ၇ အစဥကနးမာေနေစျခငး

သင႐း ၈ အၾကမးဖကမႈႏင မးယစ ေဆးမ ကာကြယျခငး

သင႐း ၉ ေငြက လမၼာပါးနပစြာ စမခန႔ခြမႈ

သင႐း၁၀ လမၼာပါးနပေသာေရ႔ႊ႕ေျပာငး ေနထငသႏင အလပရာေဖြ သတစဥး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ106

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၁။ အမည ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……၂။ ဆကသြယရနလပစာႏငသတငးအခကအလက …….……….……….……….……….……….………….……….……….……….……….……….………….……….……….……….……….……….……….……….…….……….……….……….……….……..ဖနးနပါတ……………………….……….……….E-mail……….……….……….……….……….…….၃။ လင £ ကား £ မ £ အျခား ၄။ အသက …………ႏစ၅။ အဖြ႔အစညးအမည ……….……….……….……….……….……….……….……….……….၆။ အလပအကင……….……….……….……….……….……….……….……….……….…….၇။ သင၏စမကနးအမည……….……….……….……….……….……….……….……….……၈။ သင၏ ဥးတညအပစကေဖာျပပါ။ (ကား/မ၊ အသက၊ ၀ငေငြအဆင၊ လပငနးေဆာငရြကခကမား) ……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…… ၉။ သင၏ဥးတညအပစက မညသ႔ေသာ ေထာကပမႈမား (သ႔) ၀နေဆာငမႈမား ေထာကပမညနညး။……….……….……….……….……….……….……….……….……….………..............……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…….……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…….၁၀။ သငတနးနညးျပတစေယာကအေနျဖင လပသကဘယေလာကရပါသလ။ £ တစႏစေအာက £ ၁-၅ ႏစအၾကား £ ၅ ႏစအထက ၁၁။ အမးသမးမားႏင ကေလးငယမား လကနကးခရမႈႏင ကေလးလပသားမားအတြက အလပလပေနသညမာ လပသကဘယေလာကရၿပလ။ £ တစႏစေအာက £ ၁-၅ ႏစအၾကား £ ၅ ႏစအထက

နမနာ သငတနးသားေရြးခယမႈေဖာငပစ ၁3-R TOT အတြက သငတနးသားကယေရးအကဥး

သငေထာကက ၂

107အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၁၂။ ကား/မ သာတညမမႈတးျမႇငရနအတြက အလပလပေနသညမာ လပသကဘယေလာက ရၿပလ။ £ တစႏစေအာက £ ၁-၅ ႏစအၾကား £ ၅ ႏစအထက ၁၃။ ဒသငတနးကေန သငဘာက ေမာလငထားပါသလ။ ……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….……၁၄။ အျခားမတခကေပးစရာရေသးလငေရးပါ။ ……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….……

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ108

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၁။ အမည ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……၂။ ဆကသြယရနလပစာႏငသတငးအခကအလက …….……….……….……….……….……….………….……….……….……….……….……….………….……….……….……….……….……….……….……….…….……….……….……….……….……..ဖနးနပါတ……………………….……….……….E-mail……….……….……….……….……….…….၃။ လင £ ကား £ မ £ အျခား၄။ အသက …………ႏစ၅။ သငသည ေကာငး (သ႔) သငတနးေကာငးသ႔ သြားမာလား။ £ ဟတပါသည။ £ မဟတပါ။ ဟတပါသည ဟဆလင မညသ႔ေသာသငတနးေကာငးမးကသြားမညက ရငးျပပါ။ ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……… ဟတပါသည ဟဆလင မညသညအဆငပါလ။ ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….၆။ သငသည စာဖတ £ မတတပါ။ £ အနညးငယတတသည။ £ တတပါသည။ စာေရး £ မတတပါ။ £ အနညးငယတတသည။ £ တတပါသည။ အကၡရာအေပါငးအႏတ £ မတတပါ။ £ အနညးငယတတသည။ £ တတပါသည။ ၇။ သငသည အလပလပပါသလား။ £ လပပါသည။ £ မလပပါ။ လပလင မညသညအလပမးလပသနညး။ ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……… တစေန႔လင ပမးမအလပလပခနဘယေလာကရသနညး။ ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……… တစပတလင အလပလပရက ဘယႏစရကရသနညး။ ……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….……….………

နမနာ သငတနးသားေရြးခယမႈေဖာငပစ ၂ကေလး၊ လငယႏင မသားစ 3-R သငတနးအတြက

သငတနးသားကယေရးအကဥး

သငေထာကက ၃

109အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၈။ သင၏ အဖြ႔အစညး (သ႔) ရပရြာအမည …………………………………………………….၉။ ကေလးလပသား (သ႔) ကေလးငယမားႏင အမးသမးမားလကနကးခရမႈႏငပတသကသည အစညးအေ၀းတစခခက တကဖးပါသလား။ £ တကဖးသည။ £ မတကဖးပါ။ တကဖးလင ဘယတနးကလ။………………………….. ဘယေနရာမာလ။………………………. အဒသငတနး/အစညးအေ၀းက ဘယေလာကၾကာပါသလ။…………………………… အဒါကဘယသကဥးေဆာငျပလပတာလ။…………………………………………………၁၀။ ဒသငတနးကေန သငဘာက ေမာလငထားပါသလ။ ……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…… ၁၁။ အျခားမတခကေပးစရာရေသးလငေရးပါ။ ……….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….…………….……….……….……….……….……….……….……….…….…….…….…….…….…….……

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ110

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးဥးစးျပလပသမားအတြက Checklist မား - သငတနးစစဥျခငး

သငတနးဥးစးျပလပသမားသည သငတနးစစဥရနအတြက ေအာကပါ Checklist မားက အသးျပႏငသည။

စဥ သငတနးစစဥရန လပငနးစဥမား Yes No

၁ သငတနးလအပခက ေလလာဆနးစစမႈ (Training needs assessment) ျပလပၿပးၿပလား။

၂ ျပနာမား၏ သေဘာသဘာ၀က ေသခာနားလညၿပး ယခသငတနးမ ၄ငးျပနာမားက ေသခာစြာလမမထားႏငၿပလား။

၃ အဓကကေသာ သငတနးလအပခကမားက ေဖာထတထားၿပးၿပလား။ ၄ငးလအပခကမားမာ ရငးလငးၿပလား။ သငတနးအတြငး ၄ငးလအပ ခကမားက ျဖညတငးႏငမညလား။

၄ သငတနးက မညသညနညးဗဟာျဖငေပးမညက သရၿပလား။ မညသ႔ေသာ သငတနးအစအစဥမးက ေဆာငရြကမညနညး။ ၄ငးက မညသ႔အေကာငအထညေဖာ ပ႔ခမညနညး။

၅ သငတနး၏ ရညရြယခကက ကြကြျပားျပားသရၿပလား။

၆ သငတနးမ အကးရႏငဆးျဖစမည သငတနးသားမားက ေဖာထတၿပး ၿပလား ႏင/သ႔မဟတ သငတနးမ အသပညာမားႏင ကြမးကငမႈ မားက ျပနလညမေ၀မႈအလားလား ရပါသလား။

၇ အလားတသငတနးမးမ အကးျဖစေစႏငသည အျခားအပစမား (သ႔) အဖြ႔အစညးမားႏင ပးေပါငးလပေဆာငရန စဥးစားၿပးၿပလား။

၈ သငတနးေပးရန နညးျပအဖြ႔ရၿပလား။

၉ သငတနးအတြက ဘာသာျပန/စကားျပန လအပပါသလား။

၁၀ သငတနးအတြက သြငးအားစမားႏင အရငးအျမစမား ရရႏငပါသလား။

၁၁ သငတနးအခနႏငေနရာက သငတနးနညးျပမား၊သငတနးသားမားႏင ေမးျမနးၿပးၿပလား။

၁၂ သငတနးနညးျပမားအတြက သငတနးအစအစဥ ဆြၿပးသားရၿပလား။

၁၃ သငတနးတြငပါ၀ငမညအဖြ႔မား (သ႔) အဖြ႔အစညးမားသ႔ သငတနး ဖတစာႏင သငတနးသားေရြးခယလႊာမား ပ႔ၿပးၿပလား။

သငေထာကက ၄

111အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၁၄ သငတနးတြငပါ၀ငမညသမား (သ႔) အဖြ႔အစညးမား အားလးဆမ သငတနးသားေရြးခယလႊာမားႏင သငတနးသ႔လာမညအေၾကာငး အတညျပခကမား ရရၿပလား။

၁၅ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေထာကပပ႔ေဆာငေရးအစအစဥမားက စစဥျခငးႏင သငတနးနညးျပမားႏင ေဆြးေႏြးတငပငျခငးမား ျပလပၿပးၿပလား။ • သငတနးသားေနာကဆးစာရငးက အတညျပျခငး။ ၄ငးတြင ဆကသြယရနလပစာႏင အျခားအခကအလကမား၊ ကား/မ၊ အသက၊ ပညာေရး (သ႔) အလပရာထး/အေတြ႔အၾကစသညတ႔ ပါ၀ငရမည။ • သငတနးအတြငး ျဖန႔ေ၀မည ပစၥညးမား။ လကကမးစာရြကမား ျပငဆငျခငး။ • သငတနးခနးမႏင အသးအေဆာငမား၊ ၀နေဆာငမႈမားအား စစေဆးျခငးႏင အတညျပခကေပးျခငး။ • သငတနးသားမားအတြက သငယပ႔ေဆာငေရးႏင ေနေရးထငေရး အစအစဥမား • သငတနးအတြငး အစားအေသာကစစဥမႈ • သငတနးသားမားအတြက ေန႔စဥသငတနးစရတေပးေငြမား ျပငဆငျခငး (ရလင) • ေခၚယထားေသာ စကားျပန/ဘာသာျပနရရမႈက အတညျပခက ရယျခငး (လအပလင)• Workshop အကျဖတဆနးစစခကႏင အစရငခမႈအတြက ျပငဆငျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ112

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏငလကနကးျခငး၏ အဓကဇစျမစေနရာမားရ သငတနးနညးျပမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ 3-R Kit ၏ သငတနးနညးစနစႏင ပါ၀ငသညအေၾကာငးအရာမားက သငတနးနညးျပမားမ ရငးႏးကြမး၀ငေနေစရန၊ ကေလးလပသားအျမတထတမႈႏင လကနကးမႈမား အမားအျပားျဖစပြားရန ေဘးအႏရာယရေနသာေနရာမားတြငရသည မဘမား၊ လငယမားႏင ကေလးငယမားက 3-R သငတနးမားေပးႏငေစရန နညးျပမား၏ သငတနးေပးႏငမႈအရညအေသြးက ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆက ေလကငခနး ၁.၁။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

ပထမေန႔မသငထားသညမားက ျပနေႏႊးျခငး

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင ေလကငခနး - ၁.၂.၁ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစသစပင

ႏင/သ႔

ေလကငခနး - ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

တတယေန႔မသငထားသညမားက ျပနေႏႊးျခငးႏင သငတနးျပငဆငျခငး

အပစ ၁ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

အပစ ၄ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

သငေထာကက ၅

113အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။ သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ထည၀ငမႈ

3-R သငတနးနညးျပ Kit မတဆက

၁။ 3-R Kit အေၾကာငး၂။ တညေဆာကပႏင ပါ၀ငသည အေၾကာငးအရာမား

အခနး ၂.၁။ လသားတငးတြင အခြငအေရးရသည။

ေလကငခနး - ၂.၁.၁ လ႕အခြငအေရးဆတာ ဘာေတြလ။

သ႔မဟတ

အခနး ၂.၂။ ကေလးသငယအခြငအေရးမား။ ေလကငခနး -၂.၂.၁ကၽြႏပတြင အခြငအေရးရသည - ကလားထငအက။

အခနး ၉.၂။ဘ၀ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက အသးစရတခငတြကမႈ

ေလကငခနး - ၉.၂.၁ ေငြ၀င/ေငြထြက - မသားစရသးမနးေျခေငြစာရငးတစခ ျပလပျခငး

သ႔မဟတ

အခနး ၉.၃။ စေငြႏင အေၾကြးမားက အသဥာဏရစြာ ကငတြယျခငး

ေလကငခနး - ၉.၃.၂အေၾကြးႏငပတမျခငး

အပစ ၂ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

အပစ ၆ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ114

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အားလးပါ၀ငေစေသာ သငတနး

သငတနးနညးျပမားအတြက မတစရာ ၃ ခ

- အားလးပါ၀ငေစသည နညးလမးမား

-သငတနးနညးျပႏင သငတနးေခာေမြ႕ေအာင ပပးေပးသတ႔၏ အခနးက႑မား

-ေအာငျမငေသာ သငတနးနညးျပ-သင၏သငတနးသားမား

အခနး ၃.၃။ ေပာရႊငေသာမသားစဘ၀ဖနတးျခငး

ေလကငခနး - ၃.၃.၁ မသားစေပာရႊငမႈအတြက မေပးျခငး

သ႔

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက မညသ႔ “ျငငး” ဆနမညနညး။

Ex. ၈.၁.၁ မသားစအတြငးအၾကမးဖကမႈ

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငး ေနထငသတစေယာက ေလကငခနး ၁၀.၁.၁ ေအာငျမငေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈအတြက လမၼာပါးနပေသာ ေငြေရးေၾကးေရး အကင သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမႊႏင ေလကားကစားနညး သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၄ ကၽြႏပ၏ခရးစဥႏင ေမာေသာတ

အပစ ၃ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငး

သငတနးသားမားမ ၄ငးတ႔၏ ပတ၀နးကငလ႔အဖြ႔အစညမား/အဖြ႔အစညးမားအတြက သငတနးအစအစဥႏင ပစမား အႀကမးေရးဆြ ေဖာထတျခငး။

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

115အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး - ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

အခနး ၃.၁။ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးအၾကား ကြျပားမႈဆတာဘာလ။

ေလကငခနး - ၃.၁.၁ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

အခနး ၄.၁။ မသားစထမာ ဘယသေတြက ဘယအလပေတြလပၾကသလ။ ဘယသေတြမာ ေျပာေရးဆခြငရၾကသလ။

ေလကငခနး - ၄.၁.၁ ကၽြႏပ၏ တေန႔တာ ၂၄ နာရ

သ႔

အခနး ၄.၂။ ကေလးလပသားဆသညမာ အဘယနညး။

ေလကငခနး - ၄.၂.၁ အလပလပေသာကေလး - ဘယအရာက လကခႏငသလ၊ ဘယအရာက လကမခႏငဘးလ။

အပစလကေလကငခနး။ သငတနးသငရးညႊနးတနးအတြက ျပငဆငျခငး။

• သငတနးသား ၄-၆ ေယာကပါရေသာ အဖြ႔ေပါငး (အမားဆး) ၆ ဖြ႔ ဖြ႔စညးပါ။

• အဖြ႔တစဖြ႔စက 3-R သငတနးနညးျပ Kit မ ေလကငခနးတစခစတြင ပါ၀ငေစရန ေရြးခယခငးပါ။

အပစ ၄ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

ေရးဆြထားေသာအစအစဥမားက တငျပျခငး

ေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတမတခကေပးျခငး။

သငတနးပတပြ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ116

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသအ၀ငးအ၀နးအတြငးရ ကေလးငယမားႏငလငယမားအတြက အလပလပေနေသာ သငတနးနညးျပမား အတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ 3-R Kit ၏ သငတနးနညးစနစႏင ပါ၀ငသညအေၾကာငးအရာမားက သငတနးနညးျပမားမ ရငးႏးကြမး၀ငေနေစရန၊ ငယရြယေသာ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားက 3-R သငတနးမားေပးႏငေစရန နညးျပမား၏ အရညအေသြးက ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆက ေလကငခနး ၁.၁။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

ပထမေန႔မသငထားသညမားက ျပနေႏႊးျခငး

အခနး ၃.၁။ ေယာကၤားေလးတစေယာကျဖစျခငးန႔ မနးကေလးတစေယာကျဖစျခငးအၾကား ကြာျခားခကကဘာလ။

ေလကငခနး - ၃.၁.၁ ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

ဒတယေန႔မသငထားသညမားက ျပနေႏႊးျခငး

အခနး ၂.၁။ ကေလးသငယ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး - ကြႏပတြင အခြငအေရးမားရသည - ကလားထငအက။ သ႔

အခနး ၆.၃။ ေဘးကငးလျခေသာ လငဆကဆမႈ

ေလကငခနး - ၆.၃.၁အႏရာယမားေသာ အလပ

တတယေန႔မသငထားသညမားက ျပနေႏႊးျခငးႏင သငတနးျပငဆငျခငး

အပစ ၁ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

အပစ ၄ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

သငေထာကက ၆

117အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။ သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ထည၀ငမႈ

3-R သငတနးနညးျပ Kit မတဆက

၁။ 3-R Kit အေၾကာငး၂။ တညေဆာကပႏင ပါ၀ငသည အေၾကာငးအရာမား

အခနး ၄.၂။ ကေလးလပသားဆသညမာ အဘယနညး။

ေလကငခနး - ၄.၂.၁ အလပလပေသာကေလး - ဘယအရာက လကခႏငသလ၊ ဘယအရာက လကမခႏငဘးလ။

သ႔

အခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမားေလကငခနး ၁၁.၂.၁အလပတြငရေသာ အေျခခအခြငအေရးမား

အခနး ၉.၁။ေငြေၾကးက ကငတြယသးစြမႈ

ေလကငခနး ၉.၁.၁ လမၼာပါးနပေသာ ေငြေၾကးသးစြသတစဥး သ႔ အခနး ၉.၂ ဘ၀ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက ဘ႑ာေငြစမလာထားျခငး ေလကငခနး ၉.၂.၃ ေငြ၀င/ေငြထြက - ငယ႐ြယေသာ လပသားတစဥးအတြက ဘ႑ာေငြ စမလာထားမႈတစခ ျပလပျခငး

အပစ ၂ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

အပစ ၆ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ118

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အားလးပါ၀ငေစေသာ သငတနး

သငတနးနညးျပမားအတြက မတစရာ ၃ ခ

- အားလးပါ၀ငေစသည နညးလမးမား

-သငတနးနညးျပႏင သငတနးေခာေမြ႕ေအာင ပပးေပးသတ႔၏ အခနးက႑မား

-ေအာငျမငေသာ သငတနးနညးျပ-သင၏သငတနးသားမား

အခနး ၅.၄။ မတေဆြလား ရနသလား။

ေလကငခနး ၅.၄.၂ ဘယလေကာငးေအာငေနမလ။

သ႔ အခနး ၁၁.၃ အလပတြငရေသာ ကနးမာေရး

ေလကငခနး ၁၁.၃.၂ လပငနးခြင ေဘးကငးလျခမႈႏင ကနးမာေရး

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသတစဥး

ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမႊႏင ေလကား ကစားနညး သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၃ လကနကးမႈအႏရာယမား သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၄ ကြႏပ၏ ခရးႏင ေမာေသာတ

အပစ ၃ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငး

သငတနးသားမားမ ငယရြယေသာ ေရႊ႕ေျပာငးလပသားမားတြက သငတနး အစအစဥႏင ပစမား အႀကမးေရးဆြ ေဖာထတျခငး။

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

119အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

သ႔ ေလကငခနး ၁.၁.၂ ငါကဘယလတရစာၦနမးလ။ သ႔

အခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အမမကတစခရသည။ ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကႏငေပာရႊငမႈ ေစး သ႔ ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈဆသ႔ လမး

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက မညသ႔ “ျငငး” ဆနမညနညး။

ေလကငခနး ၈.၁.၁ မသားစအတြငးရ အၾကမးဖကမႈ သ႔ ေလကငခနး ၈.၁.၂ အလပတြင အၾကမးဖကမႈ သ႔ေလကငခနး ၈.၁.၄ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက မညသ႔ “ျငငး” ဆနမညနညး။

အပစလကေလကငခနး။ သငတနးသငရးညႊနးတနးအတြက ျပငဆငျခငး။

• သငတနးသား ၄-၆ ေယာကပါရေသာ အဖြ႔ေပါငး (အမားဆး) ၆ ဖြ႔ ဖြ႔စညးပါ။

• အဖြ႔တစဖြ႔စက 3-R သငတနးနညးျပ Kit မ ေလကငခနးတစခစတြင ပါ၀ငေစရန ေရြးခယခငးပါ။

အပစ ၄ ၏ သငတနးေပးမႈ

အခငးခငးေလလာမႈႏင သးသပခကေပးျခငး

ေရးဆြထားေသာအစအစဥမားက တငျပျခငး

ေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတမတခကေပးျခငး။

သငတနးပတပြ။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ120

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏင လကနကးျခငး၏ အဓကဇစျမစေနရာမားတြငရေသာ ကေလးငယမားႏငလငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေခါငးစဥမားအတြက သရမႈ၊ ကြမးကငမႈႏင ရငဆငေကာလႊားရနနညးလမးမားအား ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

ေခါငးစဥ မမကယကႏင ကား/မ ႏးၾကားအသ

အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားမား

ျပနာေျဖရငးျခငးႏင ကယစားျပျခငး

ဆကဆေရးႏင ကနးမာေရး (လငယမားအတြကသာ)

ဘ၀ပနးတငမား

အခန

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆကေလကငခနး ၁.၂။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

အခနး ၂.၂။ ကေလးသငယအခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၂.၂.၁ ကြႏပမာ အခြငအေရးမားရသည - ကလားထငအက (အေလးမားအတြက)

ေလကငခနး ၂.၁။ လသားတငးတြင အခြငအေရးမားရသည။ ေလကငခနး ၂.၁.၁ လ႕အခြငအေရးဆတာ ဘာေတြလ။ (လငယမားအတြက)

အခနး ၅.၁။ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။

ေလကငခနး ၅.၁.၁ အေပါကတစချပလပျခငး ႏင ေလကငခနး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး သ႔

ေလကငခနး ၅.၁.၂ ပေဟဠမားႏငကစားျခငး

အခနး ၅.၃။ မတေဆြဘယလဖြ႔မလ။

ေလကငခနး ၅.၃.၁ မတေဆြတစေယာကကရာျခငး

သ႔

ေလကငခနး ၅.၃.၂မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင လသစမားႏငေတြ႔ဆျခငး

အခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အပမကတစခရသည။

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကႏင ေပာရႊငမႈ ေစး

သငေထာကက ၇

121အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ ထည၀ငမႈ

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

သ႔

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ငါကဘယလတရစာၦနမးလ။

အခနး ၂.၃။ ကြႏပ၏အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားမား

ေလကငခနး ၂.၃.၁ ငါဘာလပသငလ။

သ႔

အခနး ၄.၂ ကေလးလပသားဆသညမာ အဘယနညး။ ေလကငခနး ၄.၂.၁ အလပလပေသာကေလး - ဘယအရာက လကခႏငသလ။ ဘယအရာက လကမခႏငဘးလ။

အခနး ၅.၄။မတေဆြလား၊ ရနသလား။

ေလကငခနး ၅.၄.၁ ဒါမကယယၾကညရတသ

သ႔

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၁ မသားစအတြငးအၾကမးဖကမႈ

သ႕ ေလကငခနး ၈.၁.၂ အလပတြငအၾကမးဖကမႈ

သ႕ ေလကငခနး ၈.၁.၄ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

အခနး ၆.၁ ေျပာငးလမႈမားႏင ဖမသဘာ၀ ေလကငခနး ၆.၁.၃ ကယကပမနလား (သ႔) ထးျခားေနလား။

သ႔

အခနး ၆.၂။ အခစႏင လကထပထနးျမားမႈ ေလကငခနး ေ၀၀ကေသာအေျပာ

သ႔

အခနး ၆.၃။ ေဘးကငးေသာ လငဆကဆမႈ

ေလကငခနး ၆.၃.၁ အႏရာယမားေသာ အလပ

အခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အပမကတစခရသည။

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး (ကေလးငယမားႏင လငယမားအတြက)

သ႔

အခနး ၁၀.၂။ လမၼာပါးနပေသာ အလပ႐ာေဖြသတစဥး

ေလကငခနး ၁၀.၂.၁ ကြႏပ၏ စျပအလပ

OR ေလကငခနး ၁၀.၂.၂ အလပေစး (လငယမားအတြက)

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ122

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစသစပင

ႏင/သ႔

ေလကငခနး ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

အခနး ၃.၃။ ေပာရႊငေသာမသားစတစခ တညေဆာကျခငး

ေလကငခနး ၃.၃.၁ မသားစေပာရႊငမႈမေပးျခငး

သ႔

အခနး ၂.၃။ ကြႏပ၏အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားမား ေလကငခနး ၂.၃.၂ ငါဒါကေျဖရငးႏငတယ

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၁ေခါငးတစလးထက ေခါငးအမားႀကးက ပသာတယ။

သ႔

ေလကငခနး ၂.၄.၂ စညးရးၾကစ႔

သ႔

အခနး ၅.၂။ အဖြ႕န႔ဆ ပအားသာတယ။

ေလကငခနး ၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး

အခနး ၇.၁။ မသားစတစခက စမကနးချခငး

ေလကငခနး ၇.၁.၁ မးဆကပြားကနးမာေရး ကတျပား ၄ ကတ ကစားနညး

သ႔

အခနး ၇.၃။ STDs ႏင AIDs ဆတာဘာလ။

ေလကငခနး ၇.၃.၂ မားသလား၊ မနသလား။

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသတစေယာက

ေလကငခနး ၁၀.၁.၁ ေအာငျမငေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ အတြက လမၼာပါးနပေသာ ေငြေရးေၾကးေရးအကင

သ႔

ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမြႏင ေလကားကစားနညး

သ႔ေလကငခနး ၁၀.၁.၃ လကနကးမႈ အႏရာယမား

123အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

အခနး ၃.၁။ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးအၾကား ကြာျခားခကကဘာလ။

ေလကငခနး ၃.၁.၁ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

အခနး ၃.၂။ ကား/မ အခနးက႑မားတြက တနဖးမားႏင သေဘာထားမား

ေလကငခနး ၃.၂.၁ ငါသာ ….. ျဖစခရင

အခနး ၄.၁။ မသားစထမာ ဘယသေတြက ဘယအလပေတြလပၾကသလ။ မသားစထမာ ဘယသက ေျပာေရးဆခြငရသလ။

ေလကငခနး ၄.၁.၁ ကၽြႏပ၏ တေန႔တာ ၂၄ နာရ

သ႔

ေလကငခနး ၄.၂.၁ မသားစႏစစ၏ ပျပငမား

အခနး ၁.၂။ ကြႏပမသားစႏင ကြႏပ၏လ႔အဖြ႔အစညး ေလကငခနး ၁.၂.၄ ရပရြာဆနးစစေလလာမႈ (လငယမားအတြက)

သ႔

အခနး ၅.၄။ မတေဆြလား၊ ရနသလား။

ေလကငခနး ၅.၄.၂ ဘယလေကာငးေအာငေနမလ။ (ကေလးႏင လငယမားအတြက)

အခနး ၆.၃။ ေဘးကငးေသာ လငဆကဆမႈ။ ေလကငခနး ၆.၃.၂ ကေလးေမြးဖြားမႈက ထနးခပေသာ နညးလမးမား သ႔

အခနး ၆.၄။ ဆယေကာသက ကယ၀နေဆာငမႈ

ေလကငခနး ၆.၄.၁ ကြႏပဘ၀ႏင ကေလးတစေယာက

သ႔

ေလကငခနး ၆.၄.၂ ဆယေကာသကအ႐ြယ မဘအျဖစ

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငး ေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတေလလာျခငး

သငတနးပတပြ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ124

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ေရႊ႕ေျပာငးေနထငျခငးႏင လကနကးျခငး၏ အဓကဇစျမစေနရာမားတြငရေသာကေလးငယမားႏငလငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေခါငးစဥမားအတြက သရမႈ၊ ကြမးကငမႈႏင ရငဆငေကာလႊားရနနညးလမးမားအား ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

ေခါငးစဥ မမကယကႏင ကား/မ ႏးၾကားအသ

အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားမား

ရပရြာႏင အလပ မသားစႏင ကနးမာေရး ဘ၀ပနးတငမားႏင ေငြေၾကးစမခန႔ခြမႈ အခန

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆကေလကငခနး ၁.၂။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

အခနး ၃.၂။ ကား/မ အခနးက႑မားႏင ပတသကေသာ တနးဖးႏင သေဘာထားမား ေလကငခနး ၃.၂.၁ ငါသာ ……. ျဖစခရင

သ႔

ေလကငခနး ၃.၂.၂အမးသမးသရေကာငးႏင အမးသားသရေကာငးမား။

အခနး ၅.၁။ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။

ေလကငခနး ၅.၁.၁ အေပါကတစချပလပျခငး

ႏင

ေလကငခနး ၅.၁.၃ ပေဟဠမားႏင ကစားျခငး

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏ အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔ အခြငအေရးမား စ႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၁ေခါငးတစလးထကေခါငးအမားႀကးက ပသာတယ။

အခနး ၃.၃။ ေပာရႊငေသာမသားစတစခ တညေဆာကျခငး

ေလကငခနး ၃.၃.၁ မသားစေပာရႊငမႈမေပးျခငး

သ႔

အခနး ၆.၂။ အခစႏင လကထပထနးျမားမႈ

ေလကငခနး ၆.၂.၂ဆကဆေရးစမခန႔ခြမႈ

အခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အပမက တစခရသည။

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကႏင ေပာရႊငမႈ ေစး

သ႔

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး

သငေထာကက ၈

125အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ထည၀ငမႈ

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

သ႔

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ငါကဘယလတရစာၦနမးလ။

အခနး ၄.၁။ မသားစထမာ ဘယသေတြက ဘယအလပေတြလပၾကသလ။ ဘယသက မသားစထမာ ေျပာေရးဆခြငရသလ။

ေလကငခနး ၄.၁.၁ ကၽြႏပ၏ တေန႔တာ၂၄ နာရ

အခနး ၁.၂။ ကြႏပမသားစႏင ကြႏပ၏လ႔အဖြ႔အစညး

ေလကငခနး ၁.၂.၄ ရပရြာဆနးစစေလလာမႈ (လငယမားအတြက)

အခနး ၄.၁။ မသားစထမာ ဘယသေတြက ဘယအလပေတြ လပၾကသလ။ ဘယသက မသားစထမာ ေျပာေရးဆခြငရသလ။

ေလကငခနး ၄.၁.၂ မသားစႏစစ၏ ပျပငမား

သ႔

အခနး ၄.၂။ ကေလးလပသားဆတာ ဘာလ။ အဆး႐ြားဆးပစ ကေလးလပသားမားမာ အဘယနညး။

အခနး ၉.၂။ဘ၀ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက အသးစရတခငတြကမႈ

ေလကငခနး - ၉.၂.၁ ေငြ၀င/ေငြထြက - မသားစရသးမနးေျခေငြစာရငးတစခ ျပလပျခငး

သ႔မဟတ

အခနး ၉.၃။ စေငြႏင အေၾကြးမားက အသဥာဏရစြာ ကငတြယျခငး

ေလကငခနး - ၉.၃.၂အေၾကြးႏငပတမျခငး

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ126

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစသစပင

ႏင/သ႔

ေလကငခနး ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

အခနး ၂.၁။ လသားတငးတြင အခြငအေရးမားရသည။

ေလကငခနး ၂.၁.၁ လ႕အခြငအေရးဆတာ ဘာေတြလ။

အခနး ၁၁.၃။ အလပတြငကနးမာေရး

ေလကငခနး ၁၁.၁.၂ လပငနးခြငေဘးကငးလပၿခမႈႏင ကနးမာေရး

သ႔

အခနး၂.၃။ ကြႏပ၏အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားမား

ေလကငခနး ၂.၃.၁ ငါဘာလပသငသလ။

အခနး ၈.၁ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။ ေလကငခနး ၈.၁.၁ မသားစအတြငး အၾကမးဖကမႈ

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသတစေယာက

ေလကငခနး ၁၀.၁.၁ ေအာငျမငေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈအတြက လမၼာပါးနပေသာ ေငြေရးေၾကးေရး အကင

သ႔

ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမြႏင ေလကားကစားနညး

သ႔

ေလကငခနး ၁၀.၁.၃ လကနကးမႈ အႏရာယမား

127အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

အခနး ၃.၁။ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးအၾကား ကြာျခားမႈကဘာလ။

ေလကငခနး ၃.၁.၁ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

အခနး ၂.၂။ ကေလးသငယ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၂.၂.၃ ကေလးသငယမားတြငလညး အခြငအေရးမားရသည - ပစတာလႈ႕ေဆာပြမား

သ႔

အခနး ၄.၂။ ကေလးလပသားဆတာ ဘာလ။

ေလကငခနး ၄.၂.၁ အလပလပေသာကေလး - ဘယအရာေတြက လကခႏငသလ။ ဘယအရာေတြက လကမခႏငဘးလ။

အခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၁ အလပတြငရေသာ အေျခခအခြငအေရးမား

သ႔

ေလကငခနး ၁၁.၂.၃ အလပခြငတြင စညးရးစ႔။

ေလကငခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၄ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငး

ေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတေလလာျခငး

သငတနးပတပြ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ128

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇) အမအကလပေနၾကေသာ ကေလးမားႏင လငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေခါငးစဥမားအတြက သရမႈ၊ ကြမးကငမႈႏင ရငဆငေကာလႊားရနနညးလမးမားအား ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

ေခါငးစဥ မမကယကႏင ကား/မ ႏးၾကားအသ

အခြငအေရးႏင တာ၀န၀တရားမား

ရပရြာႏင အလပ မသားစႏင ကနးမာေရး ဘ၀ပနးတငမားႏင ေငြေၾကးစမခန႔ခြမႈ အခန

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆကေလကငခနး ၁.၂။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

အခနး ၂.၁။ လသားတငးတြင အခြငအေရးမားရသည။ ေလကငခနး ၂.၁.၁ လ႕အခြငအေရးဆတာ ဘာေတြလ။

ေလကငခနး ၅.၁။ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။

ေလကငခနး ၅.၁.၁ အေပါကတစချပလပျခငး

ေလကငခနး ၅.၁.၂ပေဟဠမားႏငကစားျခငး

ေလကငခနး ၅.၃။ မတေဆြဘယလဖြ႔မလ။

ေလကငခနး ၅.၃.၁ မတေဆြတစေယာကရာျခငး

သ႔

ေလကငခနး ၅.၃.၂မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင လသစမားႏငေတြ႔ဆျခငး

ေလကငခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အပမကတစခရသည။

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကႏင ေပာရႊငမႈ ေစး

သ႔

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

သငေထာကက ၉

129အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ထည၀ငမႈ

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

သ႔

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ငါကဘယလတရစာၦနမးလ။

ေလကငခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၄ အမအကလပသားမားအတြက သငေလာ ေကာငးမြနေသာအလပ

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၁ေခါငးတစလးထက ေခါငးအမားႀကးက ပသာတယ။

သ႔

အခနး ၅.၂။ အဖြ႕န႔ဆ ပအားသာတယ။

ေလကငခနး ၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး

အခနး ၆.၂။ အခစႏင လကထပထနးျမားမႈ ေလကငခနး ၆.၂.၁ လကဖကတစတြ

သ႔

အခနး ၆.၄။ ဆယေကာသကကယ၀နေဆာငမႈ

ေလကငခနး ၆.၄.၂ ဆယေကာသကအ႐ြယ မဘတစေယာကအျဖစ

အခနး ၉.၁။ေငြေၾကးက ကငတြယသးစြမႈ

ေလကငခနး ၉.၁.၁ လမၼာပါးနပေသာ ေငြေၾကးသးစြသတစဥး သ႔

အခနး ၉.၂ ဘ၀ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက ဘ႑ာေငြစမလာထားျခငး

ေလကငခနး ၉.၂.၃ ေငြ၀င/ေငြထြက - ငယ႐ြယေသာ လပသားတစဥးအတြကဘ႑ာေငြ စမလာထားမႈတစခ ျပလပျခငး

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ130

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစသစပင

ေလကငခနး ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

သ႔

Ex. ၁.၂.၃ ကြႏပတ႔၏ ဘ၀မား

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက မညသ႔ “ျငငး” ဆနမညနညး။

ေလကငခနး ၈.၁.၂ အလပခြငတြင အၾကမးဖကမႈ

သ႔

ေလကငခနး ၈.၁.၁ မသားစအတြငးအၾကမးဖကမႈ

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၄ကြႏပတ႔၏ ရပ႐ြာဆနးစစမႈ

သ႕

အခနး ၅.၄။ မတေဆြလား၊ ရနသလား။

ေလကငခနး ၅.၄.၂ ဘယလေကာငးေအာငေနမလ။

အခနး ၆.၃။ ေဘးကငးေသာလငဆကဆမႈ

ေလကငခနး ၆.၃.၁ အႏရာယမားေသာ အလပ

သ႔

အခနး ၇.၄။ STDs ႏင AIDs ဆတာဘာလ။

ေလကငခနး ၇.၃.၂ မားသလား၊ မနသလား။

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသတစေယာက ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမႊႏင ေလကားကစားနညး သ႔ေလကငခနး ၁၀.၁.၃ လကနကးမႈ အႏရာယ သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၄ ကၽြႏပ၏ခရးစဥႏင ေမာေသာတ

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

131အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

အခနး ၃.၁။ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးအၾကား ကြျပားမႈကဘာလ။

ေလကငခနး ၃.၁.၁ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

အခနး ၃.၂။ ကား/မ အခနးက႑မားတြက တနဖးမားႏင သေဘာထားမား

ေလကငခနး ၃.၂.၁ ငါသာ ….. ျဖစခရင

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၄ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၂ စညးရးၾကစ႔

သ႔

ယနစ ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၃ အလပခြငတြင စညးရးစ႔။

အခနး ၇.၁။ မသားစတစခက စမကနးချခငး။

ေလကငခနး ၇.၁.၁ မးဆကပြားကနးမာေရး ကတျပား ၄ ကတ ကစားနညး

သ႔

ယနစ ၆.၃။ ေဘးကငးေသာလငဆကဆမႈ

Ex. ၆.၃.၂ ကေလးေမြးဖြားမႈက ထနးခပသညနညးလမးမား

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငးေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတေလလာျခငး

သငတနးပတပြ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ132

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

စကရမား (သ႔) တရားမ၀ငေသာ ကနသြယမႈႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးမားတြင အလပလပေနၾကေသာ လငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေခါငးစဥမားအတြက သရမႈ၊ ကြမးကငမႈႏင ရငဆငေကာလႊားရနနညးလမးမားအား ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

ေခါငးစဥ မမကယကႏင ကား/မ ႏးၾကားအသ

အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ျပနာေျဖရငးျခငးႏင ကယစားျပျခငး

ဆကဆေရးႏင ကနးမာေရး

ဘ၀ပနးတငမား

အခန

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆကေလကငခနး ၁.၂။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

အခနး ၂.၁။ လသားတငးတြင အခြငအေရးမားရသည။ ေလကငခနး ၂.၁.၁ လ႕အခြငအေရးဆတာ ဘာေတြလ။

အခနး ၅.၁။ အေျဖတစခက ဘယလရာမလ။

ေလကငခနး ၅.၁.၁ အေပါကတစချပလပျခငးႏငေလကငခနး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး သ႔ယနစ ၅.၂။ အဖြ႕န႔ဆ ပအားသာတယ။

ေလကငခနး ၅.၂.၂ၿဂဟသားရပတျပလပျခငး

အခနး ၅.၃။ မတေဆြဘယလဖြ႔မလ။

ေလကငခနး ၅.၃.၂မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင လသစမားႏငေတြ႔ဆျခငး

သ႔

အခနး ၆.၂။ အခစႏင လကထပထနးျမားမႈ ေလကငခနး ၆.၃.၁ လကဖကတစတြ

အခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အပမကတစခရသည။

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကႏင ေပာရႊငမႈ ေစး

သ႔

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

သငေထာကက ၁၀

133အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ထည၀ငမႈ

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

သ႔

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ငါကဘယလတရစာၦနမးလ။

အခနး ၁၁.၁။ တာ၀န၀တရားမား

ေလကငခနး ၁၁.၁.၁ ဒါမလပသားေကာငး

သ႔

ေလကငခနး ၁၁.၁.၂အလပႏင မသားစတာ၀န၀တရားမား

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

အခနး ၆.၃။ ေဘးကငးေသာလငဆကဆမႈ

ေလကငခနး ၆.၃.၁ အႏရာယမားေသာ အလပ

သ႔

အခနး ၆.၄။ ဆယေကာသကကယ၀နေဆာငမႈေလကငခနး ၆.၄.၁ ကြႏပ၏ဘ၀ႏင ကေလးတစေယာက

သ႔ေလကငခနး ၆.၄.၂ ဆယေကာသကအ႐ြယ မဘတစေယာကအျဖစ

အခနး ၉.၁။ေငြေၾကးက ကငတြယသးစြမႈ

ေလကငခနး ၉.၁.၁ လမၼာပါးနပေသာ ေငြေၾကးသးစြသတစဥး

သ႔

အခနး ၉.၂ ဘ၀ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက ဘ႑ာေငြစမလာထားျခငး ေလကငခနး ၉.၂.၃ ေငြ၀င/ေငြထြက - ငယ႐ြယေသာ လပသားတစဥးအတြက ဘ႑ာေငြ စမလာထားမႈတစခ ျပလပျခငး

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ134

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစသစပင

ႏင/သ႔

Eေလကငခနး ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

အခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၁ အလပတြငရေသာ အေျခခအခြငအေရးမား

သ႔

ေလကငခနး ၁၁.၂.၂အလပတြငခြျခားဆကဆခရျခငးမရရ

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၄ရပရြာဆနးစစေလလာမႈ

သ႔

အခနး ၅.၄။ မတေဆြလား၊ ရနသလား။

အခနး ၅.၄.၂ ဘယလေကာငးေအာငေနမလ။

အခနး ၇.၄။ STDs ႏင AIDs ဆတာဘာလ။

ေလကငခနး ၇.၃.၂ မားသလား၊ မနသလား။

သ႔ အခနး ၇.၁ မသားစတစခက စမကနးချခငး ေလကငခနး ၇.၁.၁ မးဆကပြားကနးမာေရး ကတျပား ၄ ကတကစားနညး

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသတစေယာက ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမႊႏင ေလကားကစားနညး သ႔ေလကငခနး ၁၀.၁.၃ လကနကးမႈ အႏရာယ သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၄ ကၽြႏပ၏ခရးစဥႏင ေမာေသာတ

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

135အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးအၾကား ကြာျခားမႈကဘာလ။

ေလကငခနး ၃.၁.၁ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

အခနး ၃.၂။ ကား/မ အခနးက႑မားတြက တနဖးမားႏင သေဘာထားမား

ေလကငခနး ၃.၂.၂ သရေကာငးေယာကၤားေလးႏင သရေကာငးမနးကေလး

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၂ အလပခြငတြင အၾကမးဖကမႈ

သ႔

ယနစ ၁၁.၃။ အလပတြငကနးမာေရး

ေလကငခနး ၁၁.၃.၂ လပငနးခြငေဘးကငးလျခမႈႏင ကနးမာေရး

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔အခြငအေရးမား စ႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၂ စညးရးၾကစ႔

သ႔

အခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၃ အလပခြငတြင စညးရးစ႔။

အခနး ၆.၃။ ေဘးကငးေသာ လငဆကဆမႈ။

ေလကငခနး ၆.၃.၂ ကေလးေမြးဖြားမႈက ထနးခပသညနညးလမးမား သ႔

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၄ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငးေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတေလလာျခငး

သငတနးပတပြ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ136

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

စကရမား (သ႔) တရားမ၀ငေသာ ကနသြယမႈႏင ၀နေဆာငမႈလပငနးမားတြင အလပလပေနၾကေသာ လငယမားအတြက 3-R TOT အစအစဥ နမနာပစ

သငတနးရညရြယခက။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေခါငးစဥမားအတြက သရမႈ၊ ကြမးကငမႈႏင ရငဆငေကာလႊားရနနညးလမးမားအား ျမႇငတငရန။

အခန ပထမေန႔ ဒတယေန႔ တတယေန႔ စတတေန႔ ပဥၥမေန႔

ေခါငးစဥ မမကယကႏင ကား/မ ႏးၾကားအသ

အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ျပနာေျဖရငးျခငးႏင ကယစားျပျခငး

ဆကဆေရးႏင ကနးမာေရး

ဘ၀ပနးတငမား

အခန

၀၈:၃၀ - ၁၀:၀၀

ဖြငပြ မတဆကေလကငခနး ၁.၂။ သငတနးသားမားႏင သငတနးအစအစဥမတဆကျခငး

အခနး ၂.၁။ လသားတငးတြင အခြငအေရးမားရသည။ ေလကငခနး ၂.၁.၁ လ႕အခြငအေရးဆတာ ဘာေတြလ။

ေလကငခနး ၅.၁.၁ အေပါကတစချပလပျခငး

ႏငေလကငခနး ၅.၁.၂ အစကမားက ဆကျခငး

သ႔ေလကငခနး ၅.၁.၂ပေဟဠမားႏငကစားျခငး

ေလကငခနး ၅.၃။ မတေဆြဘယလဖြ႔မလ။

ေလကငခနး ၅.၃.၂မတေဆြဖြ႕ျခငးႏင လသစမားႏငေတြ႔ဆျခငး

သ႔

အခနး ၆.၂။ အခစႏင လကထပထနးျမားမႈ ေလကငခနး ၆.၂.၁ လကဖကတစတြ

အခနး ၁.၃။ ကြႏပတြင အပမကတစခရသည။

ေလကငခနး ၁.၃.၁ အပမကႏင ေပာရႊငမႈ ေစး

သ႕

ေလကငခနး ၁.၃.၂ ေအာငျမငမႈဆသ႔လမး

မနကခငးအားလပခန ၁၀:၃၀ - ၁၀:၃၀

သငေထာကက ၁၁

137အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၀:၃၀ - ၁၂:၀၀

မတဆကေလကငခနး ၂။သငတနးေမာမနးခကျပညမမႈႏင သငတနးသ႔ထည၀ငမႈ

အခနး ၁.၁။ ငါဘယသလ။

ေလကငခနး ၁.၁.၁ နရေပၚက မန

သ႔

ေလကငခနး ၁.၁.၂ ငါကဘယလတရစာၦနမးလ။

အခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၁ အလပတြငရေသာ အေျခခအခြငအေရးမား သ႔

ေလကငခနး ၁၁.၂.၂ အလပတြင ခြျခားဆကဆခရမႈ မရေစရ။

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၁ေခါငးတစလးထက ေခါငးအမားႀကးက ပသာတယ။

သ႔

အခနး ၅.၂။ အဖြ႕န႕ဆ ပအားသာတယ။

ေလကငခနး ၅.၂.၁ ရတနာရာေဖြျခငး

အခနး ၇.၁။ မသားစတစခက စမကနးချခငး။

ေလကငခနး ၇.၁.၁ မးဆကပြားကနးမာေရး ကတျပား ၄ ကတ ကစားနညး

ယနစ ၆.၃။ ေဘးကငးေသာလငဆကဆမႈ

Ex. ၆.၃.၂ ကေလးေမြးဖြားမႈက ထနးခပသညနညးလမးမား

အခနး ၉.၂ ဘ၀ရညမနးခကမား ေအာငျမငေစရနအတြက ဘ႑ာေငြစမလာထားျခငး ေလကငခနး ၉.၂.၁ ဘ၀တြင ရညမနးခကပနးတငမား ခမတျခငးႏင မသားစ ဆးျဖတခကခမတမႈမား သ႔ေလကငခနး ၉.၂.၃ ေငြ၀င/ေငြထြက - ငယ႐ြယေသာ လပသားတစဥးအတြက ဘ႑ာေငြ စမလာထားမႈတစခ ျပလပျခငး

ေန႔လညစာစားခန ၁၂:၀၀ - ၁၃:၃၀

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ138

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၃:၃၀ - ၁၅:၀၀

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၁ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစသစပင

ေလကငခနး ၁.၂.၂ကြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကငျပေျမပ

သ႔

ေလကငခနး ၁.၂.၃ ကြႏပတ႔၏ ဘ၀မား

အခနး ၈.၁။ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၂ အလပခြငတြင အၾကမးဖကမႈ

သ႔

ေလကငခနး ၈.၁.၃ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ

အခနး ၁.၂။ ကၽြႏပတ႔၏ မသားစ၊ ကၽြႏပတ႔၏ လ႔ပတ၀နးကင

ေလကငခနး ၁.၂.၄ရပရြာဆနးစစေလလာမႈ

အခနး ၇.၃။ STDs ႏင AIDs ဆတာဘာလ။

ေလကငခနး ၇.၃.၂ မားသလား၊ မနသလား။

သ႔ ေလကငခနး ၇.၃.၃ ျဖစေစေသာအရာမား၊ ျပနာမားႏင ကသရနနညးလမးမား

အခနး ၁၀.၁။ လမၼာပါးနပေသာ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသတစဥး

ေလကငခနး ၁၀.၁.၂ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငမႈ ေျမႊႏင ေလကား ကစားနညး

သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၃ လကနကးမႈ အႏရာယမား

သ႔ ေလကငခနး ၁၀.၁.၄ ကြႏပ၏ ခရးႏင ေမာေသာတ

ညေနခငးအားလပခန ၁၅:၀၀ - ၁၅:၃၀

139အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

၁၅:၃၀ - ၁၇:၀၀

အခနး ၃.၁။ေယာကၤားေလးႏင မနးကေလးအၾကား ကြာျခားခကကဘာလ။

ေလကငခနး ၃.၁.၁ဘာက ေယာကၤားေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။ ဘာက မနးကေလးဆတာက ျဖစေစတာလ။

ယနစ ၃.၂။ ကား/မ အခနးက႑မားတြက တနဖးမားႏင သေဘာထားမား

Ex. ၃.၂.၁ ငါသာ …. ျဖစခရင

အခနး ၈.၁။ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၁.၄ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈက ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

အခနး ၂.၄။ ကြႏပ၏အခြငအေရး၊ ကြႏပတ႔အခြငအေရးမား စညး႐းစ႔။

ေလကငခနး ၂.၄.၂ စညးရးၾကစ႔

သ႔

အခနး ၁၁.၂။ အလပတြငရေသာ အခြငအေရးမား

ေလကငခနး ၁၁.၂.၃ အလပခြငတြင စညးရးစ႔။

အခနဒ ၈.၂။ “အရက” ႏင “မးယစေဆး” က ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ေလကငခနး ၈.၂.၂ အရက၊ မးယစေဆးႏငး စးကရကတ႔၏ ယမတမားမႈမားႏင ျဖစရပမနမား

သ႕

ေလကငခနး ၈.၂.၃ “အရက” ႏင “မးယစေဆး” က ဘယလ “ျငငး” ဆနမလ။

ထငဟပေတြးေတာမႈ (Reflections)

ေနာကဆးေလကငခနး ၁။ အစအစဥေရးဆြျခငး ေနာကဆးေလကငခနး ၂။ အကျဖတေလလာျခငး

သငတနးပတပြ

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ140

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ပါ၀ါပြငစလကေတြ႔ၾကသငယမႈစက၀ငး *

ADAPTED FROM INTERNATIONAL CEFE MANUAL BY GTZ (1998).

သငေထာကက ၁၂

အဆင ၁

အေတြ႔အၾကရယျခငး -

လပေဆာငခကတစခက

ျပလပျခငး

အဆင ၅

အသးချခငး -

လကေတြ႔ဘ၀မာ

ျပနအသးချခငး

အဆင ၄

ျခငသးသပျခငး -

ေကာကခကချခငးႏင

အဓကသတငးစကား

ရယျခငး

အဆင ၂

ထတျပနျခငး -

ဘာျဖစခသညက

ျပနလညမေ၀ျခငး

အဆင ၃

စမျပလပျခငး -

ျဖစပကခသညက

ဆနးစစေလလာျခငး

141အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)3-R ေနာကဆကတြ အစအစဥေရးဆြျခငး

အမည (မား)…………………………………………………………………………………………………………အဖြ႔အစညး/ရပရြာ …………………………………………………………………………………………………ေန႔စြ…………………………………………………………………………………………………………………….

ရညရြကခကမား

ဥးတညအပစ ရလဒ/ေဆာငရြကခကမား မညသကလပမည။ အခနသြငးအားစ

ရႏငမႈ လအပမႈ

သငေထာကက ၁၃

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ142

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ေန႔စြ ……………………………………………..ခနးမ …………………………………………….၁။ ဒေန႔သငခနးစာအားလးက ျခငၿပး ဘယလမတခကေပးမလ။ (ဆေလာေသာအကြကတြင အမန (P) ျခစပါ။)

အလြနေကာငး ေကာငး သာမန ည႔ အလြနည႔

၂။ သငတနးအခနကကမႈ၊ သငတနးဆရာမား၏ လပေဆာငခက၊ သငတနးအေၾကာငးအရာႏင နညးစနစမားအေပၚ အေသးစတမတခကေပးပါ။ (က) ဒေန႔မာ သငဘာက အႀကကႏစသကဆးလ။ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………(ခ) ဒေန႔မာ သငဘာက ႀကကႏစသကမႈအနညးဆးလ။ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………(ဂ) ဒေန႔မာ တစခခက နားလညဖ႔ရႈပေထြးခတာမးရခပါသလား။ ရခလင ရငးျပပါ။ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………(ဃ) သငတနးကနတ႔အပငးေတြအတြက ဘာေတြက အၾကျပခငပါသလ။ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

နမနာ 3-R သငတနးအတြကေန႔စဥတ႔ျပနမႈေဖာငပစ (Daily Feedback Form)

JJ J K L LL

သငေထာကက ၁၄

143အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ေအာကပါေမးခြနးမားကေျဖပါ။ ၁။ 3-R Workshop က ျခငၿပး ဘယလမတခကေပးမလ။ (ဆေလာေသာအကြကတြင အမန (P) ျခစပါ။)

၂။ ဘယအေၾကာငးအရာ ၃ ခသည သငအတြက အသး၀ငပါသလ။ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၃။ ဘယအေၾကာငးအရာ ၃ ခသည သငအတြက အသး၀ငမႈ အနညးဆးျဖစပါသလ။………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၄။ သငတနးမာ ဘယလအေၾကာငးအရာမးက ထပျဖညသငခငေသးပါသလ။………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၅။ ဒ Workshop သည £ အလြနရည£ အလြနတ

နမနာ 3-R သငတနးအတြကေန႔စဥတ႔ျပနမႈေဖာငပစ (Daily Feedback Form)

သငေထာကက ၁၅

JJ J K L LL

အလြနေကာငး ေကာငး သာမန ည႔ အလြနည႔

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ144

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

£ အေနေတာဟထငပါသလ။ ၆။ ဒသငတနးမာသးတ ဥပမာ- သငတနးဆရာမ တငျပျခငး၊ လကကမးေ၀ျခငး၊ တကၾကြလႈပရားမႈမားျပျခငး၊ ကစားနညးမားကစားျခငး၊ ကယစားသရပေဆာငျခငး၊ အေတြ႔အၾကသာဓကမား၊ အပစလကလပေဆာငပမား စသညတ႔အထတြင ဘယသငတနးနညးစနစက အႀကကဆးလ။………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၇။ ေမးခြနးနပါတ ၆ မာေဖာျပထားတ သငတနးနညးစနစေတြအထမာ ဘယဟာက ႀကကႏစသကမႈ အနညးဆးလ။………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၈။ သငတနးနညးျပေတြရ႕ ေဆာငရြကခကက ျခငၿပး ဘယလမတခကေပးမလ။ (ဆေလာေသာအကြကတြင အမန (P) ျခစပါ။)

မတခက …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၉။ ဒ Workshop ရ႕ ဥးစးေဆာငရြကပအလးစက ျခငၿပး ဘယလမတခကေပးမလ။ (ဥပမာ - ေနရာထငခငး၊ အားလပခနေပးမႈမား၊ ဘာသာျပန၊ စမခန႔ခြမႈႏင ေထာကပပ႔ေဆာငမႈမား စသည) (ဆေလာေသာအကြကတြင အမန (P) ျခစပါ။)

JJ J K L LL

အလြနေကာငး ေကာငး သာမန ည႔ အလြနည႔

JJ J K L LL

အလြနေကာငး ေကာငး သာမန ည႔ အလြနည႔

145အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မတခက …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………၁၀။ ကလးလပသားႏင လကနကးမႈနယပယအတြငးရ အမးသမးမားႏင ကေလးမားအတြက ေနာငကာလေဆာငရြကမႈေတြမာ သငတနးအတြငး သငယခရတာေတြက ျပညျပည၀၀ အသးခလ႔ရႏငၿပလ႔ ခစားရပါသလား။£ ခစားရပါသည £ မခစားရပါ။ ၁၁။ မမရ႕ဥးတညအပစအတြက သငတနးက ဘယလျပျပငသးစြမည/ဆေလာေအာင ျပလပသးစြမညလ႔ စတကးပါသလ။……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………၁၂။ တျခားေပးခငတ အၾကဥာဏမားရရင ေရးပါ။ ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ146

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ေခါငးစညးစာမကႏာ(အစရငခစာေခါငးစဥ၊ ေနရာ၊ Workshop ျပလပသညအခန၊ အစရငခစာေရးသားသမားႏင အစရငခစာျပငဆငသညေန႔စြ (ျဖစႏငလင))

မာတကာ(စာမကႏာနပါတမားပါရေသာ)

သငတနးရလဒအကဥးခပ(ရညရြယခက၊ ေခါငးစဥ (သ႔) ေန႔အလက ေခါငးစဥခြမားျဖင)

သးသပခကႏင အၾကျပတကတြနးခက(အဓကေတြ႔ရခကမား၊ အဓကရလဒမား၊ သငခနးစာယစရာမား၊ သငတနးနညးျပမားႏင သငတနးသားမား၏ အကျဖတဆနးစစခကအခပ ပါ၀ငသည။)

ေနာကဆကတြ၁။ အမနတကယျပလပခေသာ Workshop အစအစဥ ၂။ အမနတကယတကေရာကခေသာ သငတနးသားမားစာရငး၃။ သငတနးအတြငး အမနတကယအသးျပခေသာ သငတနးအသးအေဆာငမားႏင လကကမးစာရြကမား ႏင/သ႔မဟတ ၄ငးတ႔စာရငး ၄။ သငတနးသားမားဆမ ရလဒမား ဥပမာ- အပစလကလပေဆာငခကမားႏင ေရးဆြထားေသာစမကနးမား (Action Plans)

သငတနး Workshop တစခ၏ အစရငခစာတစေစာငတြင ေအာကပါ အဓကအေၾကာငးအရာမား ပါ၀ငသည။

နမနာ 3-R သငတနးအတြကေန႔စဥတ႔ျပနမႈေဖာငပစ (Daily Feedback Form)

သငေထာကက ၁၆

147အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ေန႔စြ/အခန

အပငး/ေခါငးစဥ

ေလကငခနး/လႈပရားေဆာငရြကမႈ

ပစ/ထငခေနရာခထားမႈ

ပစၥညးမား/သငၾကားေရးပစၥညးမား တာ၀န

နမနာ သငတနး Workshop တစခ ၏ အစရငခစာ မာတကာ

သငေထာကက ၁၇

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ148

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

သငတနးနညးျပမားအတြက Checklist မား - သငတနးျပငဆငျခငး

သငတနးနညးျပမားသည သငတနးျပငဆငရနအတြက ေအာကပါ Checklist မားက အသးျပႏငသည။ စဥ သငတနးစစဥရန လပငနးစဥမား Yes No

၁ သငတနး၏ ရည႐ြယခကမားက မမဘာသာ ရငးလငးစြာသရၿပလား။

၂ သငတနးသားမားႏငပတသကၿပး ေအာကပါအခကအလကမားက သရထားၿပးၿပလား။ � စစေပါငးအေရအတြက � အသကအပစမား � အမးသမးႏင အမးသားအေရအတြက � ပညာေရး၊ အလပႏင အျခားေသာ ေနာကခအေျခအေနမား

၃ သငတနးသားမားထတြင အထးလအပခကမား (မသနစြမးသမား၊ လနညးစတငးရငးသားမား၊ သးျခား ကား/မ အမးအစားမား (သ႔) အျခားေသာ ယဥေကးမႈအရ ထညသြငးစဥးစားရမညအခကမား (သ႔) အျခားအထးအေျခအေနမား) ရသလားႏင ထအရာမားက လမမထားၿပးၿပလား။

၄ သငတနးအခနႏငေနရာက သငတနးနညးျပမား၊သငတနးသားမားႏင ခနဆေမးျမနးၿပးၿပလား။

၅ သငတနးနညးျပမားအတြက သငတနးအစအစဥ ဆြၿပးသားရၿပလား။

၆ အျခားေသာ တြဖကနညးျပမား (ရပါက) ႏင သငတနးမာတကာ၊ သငတနးအစအစဥ၊ သငၾကားမႈနညးလမးမားႏင သငတနးျပငဆငရာႏင သငတနးေပးရာတြင အလပပငးျခားသတမတျခငးတ႔က ေဆြးေႏြးၿပးၿပလား။

၇ သငတနးသားမားႏင သငေလာေသာ အားလးပါ၀ငေစသည သငၾကားမႈနညးလမးမားက ထညသြငးထားၿပးၿပလား။

၈ ထသငတနးသားအပစမားအတြက သငတနးအစအစဥ အဆငဆငႏင သငၾကားေရးပစၥညးမားက ျပလပျခငး (သ႔) ျပငဆငျခငး ျပလပထားၿပးၿပလား။

သငေထာကက ၁၈

149အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၉ သငတနးအစအစဥတစခခငးစအတြက သငတနးသားမားသ႔ အဓကအသေပးခငသည အေၾကာငးအရာမားက ကြကြျပားျပား သရထားၿပးၿပလား။

၁၀ သငေထာကကမားႏင သငၾကားေရးပစၥညးမားသည သငတနးသားမား သငယမညပစႏင ကကညရ႕လား။ ထပစၥညမား အလအေလာက ရရ႕လား။

၁၁ အဖြ႕မား လႈပလႈပရားရား ပါ၀ငလာေစရနအတြက ကစားနညးမားႏင ေလကငခနးမား ရပါသလား။

၁၂ သငတနးႏငပတသကၿပး သငတနးသားမားဆမတ႔ျပနအၾကေပးခကမားက ရယရနအတြက သငတနးအကျဖတဆနးစစမႈေဖာငမား (သ႔) ကစားနညး (သ႔) ေလကငခနး ရၿပလား။

သငတနးမစတငမတြင

၁၃ သငတနးမစတငမတြင ေထာကပပ႔ေဆာငမႈဆငရာအစအမမားအားလး ေနရာတကျဖစၿပလားလ႔ သငတနးစစဥသႏင ထပမအတညျပစစေဆးၿပးၿပလား။ ဥပမာ - သငတနးေနရာ၊ အခနးမားႏင အျခားေသာ အေဆာငအေယာငမားႏင သငတနးတြငးသး ပစၥညးမား။

၁၄ ေနရာထငခငးပစက သငတနးအဖြငပစႏင ကယရ႕ပထမဆးေျပာၾကားမညအပငးအတြက သငေတာရ႕လား။

၁၅ ကယရ႕ မတစမား၊ ကြနပတာ၊ လပစစပစၥညးမားႏင အျခားေသာ သငၾကားေရးပစၥညးမားအားလး အသငျဖစၿပလား။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ150

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၁၄Source: A Trainer’s Guide by Pretty et al., ၄ငးတြင အေရ႕ေတာငအာရ ကြငးဆငးသငတနးမ စေဆာငးထားေသာ ကစားနညးေပါငး ၁၀၀ ေကာပါ၀ငၿပး ၄ငးတ႔က အေျခအေနႏင အေၾကာငးအရာအမးမးအတြက အသျပႏငသည။

၁။ ကယတငေရးပတႏင ႀကကႏစသကမႈမား

ရညရြယခကမား တစဥးႏငတစဥး ရငးႏးလာေစျခငး (ေအးခမႈမားက ၿဖခြငးျခငး) ႏင သငတနးသားမား တစဥးႏငတစဥး မတဆကခြငရေစျခငး၊ မမဘာကႀကကႏစသကသညက သငတနးသားအားလးအား မေ၀ျခငး

ပစၥညးမား သငတနးသားတစဥးစအတြက A-4 စာရြကတစရြကႏင ေရာငစမကကာမား

လအပေသာအခန ပတေရးဆြရန ၅ မနစ၊ ကယတငေရးပတကခငးကငးျပသရန မနစ ၃၀၊ ျပနလညမေ၀ျခငး (သငတနးသာအေရအတြကအေပၚ တြငမတညသည။)

အဆငမား ၁ သငတနးသားတစဥးခငးစက စာရြက ၁ ရြကစႏင မကကာ (သ႔) ေဘာပငတစေခာငးစေပးပါ။ ကယတငေရးပတက ေရးဆြခငးပါ။ (၄ငးက ကာတြနး၊ စတဇ၊ သရပမန ႀကကရာပစျဖင ေရးဆြႏငသည။)

၂ ၿပးလင ပအားလးက သမးလကၿပး ေရာေထြးလကပါ။ ထ႔ေနာက သငတနးသားတစေယာကစက တစပစေရြးယခငးၿပး ၄ငးတ႔ေရြးခယထားေသာပတြင ပါရေသာသ၏ အမည၊ ထပ၏ အဓပၸါယတ႔က တစမနစတြင ပေရးဆြသထ သြားေမးခငးပါ။

၃ သငတနးသားမားအားလးအေရ႕တြင ၄ငးတ႔ရာေဖြေသာ သတစဥးစက ရာေဖြသမ ၁ မနစစ အလညကမတဆက

၄ ပတမားက ျပနလညသမးယၿပး နရ (သ႔) သငပနးမားအေပၚတြင ကပထားပါ။

သငေထာကက ၁၉

Energizing ကစားနညးနမနာမား၁၄

မတဆကကစားနညးမား (ေအးခမႈက ၿဖခြငးသ)

151အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မတခကမား ဒေလကငခနးသည အခငးခငးသၿပးသား သငတနးသားအပစမားတြငသာမက မသေသးေသာ သငတနးသားအပစမားအတြကပါ အလပျဖစသည။

၂။ ပေစေလးေတြေရာေထြးသ

ရညရြယခကမား သငတနးသားမားက တစဥးႏငတစဥး မတဆကေစျခငး

ပစၥညးမား (သငတနးနညးျပမားအပါအ၀င) သငတနးသား တစဥးခငးစအတြက ပေစအရြယရေသာ အေစအမားအျပား၊ ပတးေစမား (သ႔) ေကာကစလစခမား

လအပေသာအခန ၂၀-၄၀ မနစ (သငတနးသားအေရအတြကအေပၚတြင မတညသည။)

အဆငမား ၁ သငတနးသားတစဥးစက အေစ ၅-၁၀ ေစေပးပါ။

၂ အတကပႏစဖကတြင တစဖကတြင အေစမားထညေစၿပး အျခားတစဖကက ဗလာထားခငးပါ။ အမကပမပါလင ပလတစတစအတ ႏစအတ (သ႔) ခြက ႏစခြကစေပးလကပါ။

၃ (ဥပမာ - မနစ ၂၀ ခန႔) အခနေပးလကၿပး သငတနးသားမားက အမညႏငအျခားအေၾကာငးအရာအနညးငယ ေျပာေစၿပး တစဥးႏငတစဥး (တစေယာကခငးစက) လကမတဆကခငးပါ။

၄ ပတမားက ျပနလညသမးယၿပး နရ (သ႔) သငပနးမားအေပၚတြင ကပထားပါ။

၅ ေလကငခနးအဆးတြင ဗလာျဖစေနေသာ အတကပ (သ႔) ခြကအတြငးရ အေစအေရအတြကသည တစဥးခငးစ မတဆက၍ရရေသာ လအေရအတြကျဖစမည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ152

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

မတခကမား ဒေလကငခနးသည တစဥးႏငတစဥးသၿပးျဖစသည ၁၀-၃၀ အေရအတြကရေသာ သငတနးမးတြင သငေလာသည။ တစဥးႏငတစဥးမတဆကခနက ၁ မနစထကပမၾကာေစရန ေျပာပါ။

၃။ မး၊ မးခနးသ လပျပကျခငး

ရညရြယခကမား သြကလကလႈပရားမႈျဖစေစရန

ပစၥညးမား

လအပေသာအခန ၅ မနစ

အဆငမား ၁ သငတနးသားမားက စက၀ငးပစ ရပခငးပါ။ (သ႔) ၄ငးတ႔ ရေနသာေနရာတြင ရပခငးပါ။ သ႔ေသာ တစဥးစတြင ေရြ႕လားႏငရန ေနရာအလအေလာကရပါေစ။

၂ သငတနးဆရာမ မး၊ မးခနးသ ႏင လပျပကျခငး ဟ ေအာလကတငး သငတနးသားမားမကယအမအရာျဖင အလငအျမနလကလပရမညဟ ရငးျပထားပါ။မး = လကဖ၀ါးႏစဖကက ေျခထပႏစဖကႏင လငျမနစြာထပါ။ မးခနးသ = ေျခေထာကမားက လငျမနစြာေျမႇာကပါ။လပျပကျခငး = ဘယဘကလကက ဘယဘကအေပၚသ႔ ေထာငျဖတဆန႔ထတေျမႇာကၿပး ညာဘကလကက ညာဘကေအာကသ႔ ဆန႔ထတေျမႇာကပါ။

၃ မး၊ မးခနးသႏင လပျပကျခငး တစခခငးစအတြက မညသ႔ျပလပမညက ကယအမရာျဖင ျပသရငးျပပါ။ ၿပးလင သငတနးသားမားက အတတကြလကလပခငးပါ။

153အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၄ အစပငးတြင မး၊ မးခနးသႏင လပျပကျခငး က အစဥလကေအာပါ။ ၿပးေနာက အစဥလကမဟတဘေအာၿပး အရနကလညး ျမႇငလကပါ။

မတခကမား စကားလးမားႏင လႈပရားမႈမား ေျပာငးလလပခငးျခငးအားျဖင ကစားနညးက အေျပာငးအလျဖစေအာငလပႏငသည။

၄။ နတမငးကေျပာတယ ….”

ရညရြယခကမား ေအးခမႈက ၿဖခြငးျခငးႏင ကယေရာစတပါ လႈပရားမႈမားျဖင သကေသာငသကသာရေသာ သငယမႈ၀နးကငတစရပ ဖနတးျခငး။

ပစၥညးမား

လအပေသာအခန ၅-၇ မနစ

အဆငမား ၁ သငတနးသားအားလးက စက၀ငးအတြငး (သ႔) မကႏာခငးဆင အတနးႏစတနးရပေစျခငး။

၂ ကစားနညး၏ စညးမဥးက ရငးျပပါ။ “နတမငးကေျပာတယ ေျခတစေပါငကးရပေနပါ” ဟ ဆလင နတမငးခငးသညအတငး ေျခတစေပါငကးရပလက ၿငမေနရမည။ အကယ၍ နတမငးကေျပာတယ ဟ မပါဘ တစခခေစခငးလင ေစခငးမႈက လကၿပးေျပာငးလပစရာမလဘ ပထမအေနအထားမာပ ၿငမေနရမည။

၃ ေလကငမႈ။ ဥပမာ- “နတမငးကေျပာတယ သင၏ဘယဘကနားက ညာဘကလကျဖငထပါ။ ၿပးလင ေခါငးႏင ဗကက တစၿပငနကတညး ကတပါ” ဟဆလင သငတနးသာမားသည ပထမအေနအထားျဖစသည ဘယဘကနားက ညာဘကလကျဖငကတၿပးသား ဆကေနရမည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ154

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၄ အားလးရယရယေမာေမာျဖစသညအထ ဆကကစားပါ။ အမားလပမသည သငတနးသားက ေနာကထပအမန႕ေပးသအျဖစ ေစခငးႏငသည။

မတခကမား သငတနးသားမားက ရယစရာေကာငးေသာ ပစအမအရာမားလပခငးပါ။ ေခတရပျခငးႏင လညကြကမား သးျခငးျဖင ပေပာစရာေကာငးေအာင လပႏငသည။

၅။ “နငကငါခစတယ။”

ရညရြယခကမား ေပာစရာေကာငးေသာ ၀နးကငတစရပဖနတးျခငး၊ တကၾကြလာေစျခငး ႏင အဖြ႔အငအားက အားေကာငးေစျခငး။

ပစၥညးမား ကလားထငမား၊ (သငတနးဆရာအပါအ၀င) သငတနးသားမား အားလးအေရအတြကထက ၁ ခေလာနညးထားပါ။

လအပေသာအခန ၅-၇ မနစ

အဆငမား ၁ သငတနးသားမားအားလးက စက၀ငးပစ၀ငးၿပး ကလားထင တစလးစတြငထငေစလက သငကအလယတြင ရပေနပါ။

၂ ကစားနညး၏ စညးမဥးက ရငးျပပါ။ “နတမငးကေျပာတယ ေျခတစေပါငကးရပေနပါ” ဟ ဆလင နတမငးခငးသညအတငး ေျခတစေပါငကးရပလက ၿငမေနရမည။ အကယ၍ နတမငးကေျပာတယ ဟ မပါဘ တစခခေစခငးလင ေစခငးမႈက လကၿပးေျပာငးလပစရာမလဘ ပထမအေနအထားမာပ ၿငမေနရမည။

155အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၃ အဖြ႔ထတြင အနေရာငရပအကၤ ၀တထားေသာသ အားလးက မတတပရပခငးၿပး ထငခေနရာအသစက ေျပးရာခငးရမည။ ခမရာႏငဘ ကနခသ အနေရာငရပအကၤ ၀တထားသသည သ၏ “လ႕၀ကအခစ” က ၀နခရမညသျဖစသည။ ဘာေၾကာငလဟ ေမးလင ေျဖၾကားမညအေျဖသည အဖြ႔ထမလမား၏ သြငျပငလကၡဏာက ညႊနးႏငသညအရာ ျဖစရမည။ ဥပမာ - မကမနတပထားလ႔၊ ဆပငရညလ႔၊ ဂငး၀တထားလ႔၊ နားကြငး၀တထားလ႔ စသည။

၄

လမားစတငေျပးေျပးခငး သငသည သငစကားသြားေျပာသာသ၏ ထငခတြင ၀ငထငလကပါ။ တစဥးမကန ေနရာေျပာငးၿပးသညအထ ကစားနညးက ဆကကစားပါ။

မတခကမား ဤကစားနညးက ေျပာငးလလပခငး၍ရသည။ ဥပမာ - “နငကငါခစတယ” အစား “နငကငါေျပာစရာရတယ” စသျဖင ေျပာငးလပႏငသည။

၆။ ငါးဖနအး

ရညရြယခကမား ေပာရႊငစရာေကာငးေသာ ၀နးကငတစရပဖနတးျခငး၊ တကၾကြေစျခငး၊ အဖြ႔ငယမားဖြ႔စညးျခငး

ပစၥညးမား

လအပေသာအခန ၁၀ မနစ

အဆငမား ၁ သငတနးသားမားအားလးက အားလးေျပးလႊားႏငေလာကေအာင ကယေသာ ေနရာလြတသ႔ ဖတေခၚပါ။

အပစဖြ႔ကစားနညးမား

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ156

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၂ ကစားနညးက ရငးျပပါ။ သငတနးသားမားသည သငေျပာေသာ အရြယအစားရသည ငါးဖနအး ဖနတးရမညျဖစသည။ ဥပမာ - “ဖနအး ၂ အး၊ ငါးတစေကာင” ဟဆလင သငတနးသား ၂ ေယာကသည လကႏစဖကစတြလက ဖနအးတစလးလပရမညျဖစၿပး ၁ ေယာကသည ငါးအျဖစအလယတြင ၀ငရမည။ ေနာကထပတစခ တပမေျပာခင ယငးအေနအထားအတငး ဆကေနရမည။ ေနာကတစခါ “ဖနအး ၄ လးႏင ငါး ၂ ေကာင” ဟ ေျပာလင လ ၄ ေယာကသည ဖနအးတစလးလပရမညျဖစၿပး လႏစေယာကစသည ဖနအးတစလးအတြငးရ ငါးမားျဖစရမည။

၃

ဖနအးအရြယအစားႏင ငါးအေရအတြကက ေျပာငးလၿပး ဆကလကကစားပါ။ သငရညရြယထားေသာ အဖြ႕ခြအရြယအစား သ႔ေရာကလင ရပလကပါ။

မတခကမား ဒကစားနညးသည အဖြ႔ငယမားဖြ႔စညးရာတြင ေပာစရာေကာငးသည။ ဥပမာ - ေနာကဆးညႊနၾကားမႈသည “ဖနအး ၄ လး၊ ငါး ၃ ေကာင” ဟဆလင ၇ ေယာကရေသာ အဖြ႔က ဖြ႔စညးမေစသည။ ဆန႔ကငဘက လငအခငးခငး ထမျခငးက အကဆကသည ရပရြာမးတြင ဤကစားနညးက သတျပအသးျပပါ။

၇။ ကားဆကပေဟဠ

ရညရြယခကမား အဖြ႔ငယမားဖြ႔စညးျခငးႏင အဖြ႔ဖြ႔စညးမႈသေဘာသဘာ၀က ဆနးစစျခငး

ပစၥညးမား ရပပမား (သ႔) တရစၦာနပဆြထားေသာ ကားခပမား၊ သစသး (သ႔) အျခားပစၥညးမား၊ အဖြ႔ငယမားက ခြႏငသမခြရန စမပါ။

လအပေသာအခန ၅-၁၀ မနစ

157အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

အဆငမား ၁ ကားဆကပေဟဠျပလပရန အဖြ႔တစဖြ႔တြင မမလခငေသာ လအေရအတြကအေပၚမတညလက ရပပမားက အပငးမားျဖတပါ။

၂ အပငးမားက ေမႊလကၿပး အပငးအစ တစခစက သငတနးသားတစဥးစက ေပးပါ။

၃ သငတနးသားမားက မမရေသာ အပငးႏငဆကရန သကဆငသညအပငးက ရထားသညသက ရာခငးပါ

မတခကမား ေလကငခနးအဆးတြင အဖြ႔အမးမးက မညသ႔ဖြ႔စညးရသညက အနညးငယရငးျပပါ။ ၄ငးသည သငတနးသားမားက အပစလက ေဆာငရြကခကမားတြငရေသာ မတညေသာ သေဘာသဘာ၀ႏင အခနးက႑ အမးမးက သငယေစျခငးျဖစသည။ ေအာကပါေမးခြနးမားက အသးျပပါ။ � ဒအဖြ႔က တစေယာကန႔တစေယာကရာဖ႔ ဘယလစမခတာလ၊� အဖြ႔ထမာ ဥးစးတသရလား။� တစေယာကေယာကက ထငရာကမထဘ သရတ ရပပကားခပအမညကေအာၿပး သကဆငတသက သ႔ဆလာဖ႔ ေအာေခၚေနတာမးရလား။ (သ႔) တစေယာကန႔တစေယာက လကရာၾကတာလား။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ158

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၈။ သးစသပ

ရညရြယခကမား လႈပရားတကၾကြေစရန (သ႔) အဖြ႔ငယမားဖြ႔စညးရန

ပစၥညးမား ကလားထငမား၊ (သငအပါအ၀င) သငတနးသားအားလး အေရအတြကထက တစခေလာထားပါ။

လအပေသာအခန ၅-၁၀ မနစ

အဆငမား ၁ သငတနးသားအေရအတြကက ဥးစြာေရတြကၿပး အဖြ႔ငယမညမခြမညက ဆးျဖတပါ။

၂ စက၀ငးက ကဥးကဥးျပလပၿပး သငတနးသားမားက ထငခတြင ထငခငးပါ။

၃ သငသည စက၀ငးအလယတြငရပၿပး ကစားနညးတြင တကၾကြစြာပါ၀ငမႈလအပေၾကာငး ရငးျပပါ။ သငတနးသားမားက သငလအပသေလာက အဖြ႔ငယအေရအတြကအရ သစသးအမညမားက ေျပာခငးပါ။

၄ ေရြးခယလကေသာ သစသးအမညမားက ထပေအာငျပလပပါ။ ပထမဆးလက ပထမဆးအသးအမည၊ ဒတယလက ဒတယအသးအမည၊ တတယလက တတယအသးအမည စသညျဖင သငအပါအ၀င အားလးတြင သစသးအမညတစခစ ရသညအထ သြားပါ။ ကစားနညးမစမတြင သစသးအမညတစခခငးစကေခၚၿပး အားလး အသးအမညတစခစရရ/မရႏင မမသည ဘယအသးအပစႏင ဆငသညက ေသခာေအာငျပလပပါ။

၅ သစသးအမညတစခက ေအာလကၿပး ကစားျခငးကစပါ။ ေအာလကအေသာအသးအမည အပစတြငရေသာသမားသည ထငခေနရာလရမညျဖစသည။ မတတပရပလကကနရစသသည ေနာကထပအသးအမည (သ႔) အသးအမညမားက ေအာရမည။ သသည အားလးက ထငခလေစခငလင “သးစသပ” ဟ ေအာငရမည။

159အခြငအေရးမား၊ တာဝနယမႈမား ကယစားျပျခငး – ကေလးသငယမား၊ လငယမားႏင မသားစမားကလပပငခြင ေပးအပျခငး

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အခနး (၇)

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

၆ သငတနးနညးျပအေနျဖင သငသည ေနာကဆးကနသညသအျဖစ အလယတြင ရရမညျဖစၿပး “ရပ” ျမေနရမည။

မတခကမား အသးအမညမဟတဘ အျခားအမညအမးမးျဖငလညး အဖြ႔ခြႏငသည။ ဟငးသးဟငးရြကအမညမား အသးျပလင အားလးေနရာေျပာငးခငးလလင “ဟငသးဟငးရြကဟငးခ” ဟ ေအာႏငသည။ (သ႔) တရစာၦနအမညမားဆလငလညး အားလးအတြက “ေတာအပ (သ႔) တရစာၦနရ” စသညျဖင ေအာႏငသည။ အဖြ႔အမညမားေပးျခငးသည အဖြ႔အမတအသားႏင ေပါငးစညးညညြတမႈက ပမျဖစေပၚေစသည။

3-R သငတနးဆရာမားလကစြ160

ဘ၀အတြက သငယစရာ သငတနးသးနညးစနစမား

ေနာကထပေလလာဖတရႈစရာအရငးအျမစမား Bauer, Susanne, Finnegan, Gerry & Haspels, Nelien, Gender and Entrepreneurship Together: GET Ahead for Women in Enterprise Training Package and Resource Kit (GET Ahead Package), ILO: Bangkok, Berlin and Geneva, 2004.

Department for International Development (DFID), Gender Manual: A Practical Guide for Development Policy Makers and Practitioners, DFID: UK, 1992.

Gender and Development for Cambodia (GAD/C), Gender Awareness Handbook, GAD/C: Phnom Penh, 2001.

Haspels, Nelien & Suriyasarn, Busakorn, Promotion of Gender Equality in Action against Child Labour and Trafficking, A Practical Guide for Organizations (GECL Guide), ILO: Bangkok, 2003.

ILO, ABC of Women Workers’ Rights and Gender Equality, ILO: Geneva, 2000,

ILO, Budget Smart – Financial Education for Migrant Workers and their Families, ILO: Bangkok, 2011.

ILO, Gender and Entrepreneurship Together: GET Ahead for Women Enterprise Training Package and Resource Kit (GET Ahead Package), ILO: Bangkok, 2008.

ILO, Gender Mainstreaming Strategies in Decent Work Promotion: Programming Tools, GEMS Toolkit, ILO: Bangkok, 2010.

ILO, Global Child Labour Trends 2008-2012, ILO: Geneva, 2013.

ILO, Unbearable to the Human Heart: Child Trafficking and Action to Eliminate It, ILO: Geneva, 2005.

Ministry of Labour, Immigration and Population (MOLIP), Central Statistical Organization (CSO) & ILO, Myanmar: Child Labour in 2015, Key Facts and Statistics, MOLIP; CSO; ILO: Yangon, 2016.

MOLIP, SCO & ILO, Myanmar Labour Force, Child Labour, and School to Work Transition Survey 2015 - Executive Summary Report, MOLIP; CSO; ILO: Yangon, 2016.

Pretty, Jules N., Guijt, Irene, Scoones, Ian & Thompson, John, A Trainer’s Guide for Participatory Learning and Action, IIED Participatory Methodology Series, Sustainable Agriculture Programme and International Institute for Environment and Development: London, 1995.

Regional Working Group on Child Labour (RWG-CL), Learning to Work Together: A Handbook for Managers on Facilitating Children’s Participation in Actions to Address Child Labour, RWG-CL: Bangkok, 2003.

Van de Glind, Hans, Pringsulaka, Pringsulaka, Pamornrat & Chen Yonglin, Participatory Project Design & Monitoring Guidelines, Sections POM 4.1-A and 4.1-D, ILO Beijing and Bangkok, June 2005.

Wisecarver, Jay, CRP TOT: Materials & Ideas about Training, Save the Children: Bangkok, June 2002.

3-R

သငတနးဆရာ

လမးညႊန

အရငးအျမစမား

Fundamental Principles and Rights at Work Branch (FUNDAMENTALS)

International Labour Organization4 route des MorillonsCH-1211 Geneva 22 – SwitzerlandTel.: +41 (0) 22 799 61 11Fax: +41 (0) 22 798 86 95

fundamentals@ilo.org - www.ilo.org/childlabour

ILO Yangon Office

No. 1 Kanbae (Thitsar) RoadYankin Township

Yangon – MyanmarTel: +(951) 233 65 39

Fax: +(951) 233 65 82

yangon@ilo.org - www.ilo.org/yangon

@ILO_Childlabour