Mbrojtja e aktivistëveMjaftë me veprimet kundëraktivistëve sindikal

Sigurmiet shëndetësoreSindikatat kërkojnë rritjen eshumës për lirime të premive2 4

30000pjesëmarrësjanë sinjal i fortë!

3MigracioniTë drejtat e fëmijëve shpesh nuk respektohen

Nr. 7 | Oktober 2009 | albanischErscheint als Beilage zur Zeitung «work» | Redaktion T +41 31 350 21 11, F +41 31 350 22 11 | redaktion@unia.ch | www.unia.ch

Demonstrata mbresëlënëse dhe meshumë ngjyra nën moton: «Sigurimii punës, pagave dhe pensioneve» kadërguar një mesazh të fortë në drejtimtë politikës, që të ndërmarrë masat emenjëhershme për sigurimin e punës.Prej politikës kërkohet: një program ikoniunkturës dhe masa të përsh-tatshme dhe efektive kundër pa-punësisë së të rinjve, t’i jap fund ma-save të pakuptimta të kursimit dhe tëzgjasë kohën për punë me orar të sh-

kurtër në 24 muaj. Me këmbënguljegjithashtu është kërkuar ruajtja e fu-qisë blerëse: me anë të ngritjes së pa-gave prej 80 deri në 120 franga për vi-tin e ardhshëm, me anë të zgjatjes sëkohës së pagesës nga arka e papunë-sisë gjatë krizës, me anë të kthimit tëmenjëhershëm të kontributeve përdyoksidin e karbonit dhe kompensi-min e plotë të shtrenjtimit nga rritjamasive e premive të sigurimit shën-detësor për kategoritë e pagave të ulë-

ta dhe të mesme. Demonstruesit mevendosmëri i thonë jo edhe çdo llojitë shpërbërjes së Sigurimit të pensio-nit AHV/AVS dhe Arkave të pensionit.

Ndryshime politikePas demonstratës së sotshme është eqartë: Njerëzit në këtë vend duan po-litikë tjetër nga ajo që bën Këshilli fe-deral dhe shumica në Parlament. Atajanë të ngopur nga politika si ajo e par-lamentit, i cili në debatin e fundit pa-

kon e plogësht për të mbështetur ko-niunkturën, e ka shpupluar si pulën.Kjo është absurde dhe fyerje kur të me-rren parasysh lajmërimet e përditsh-me për largime nga puna. Njerëzitjanë të ngopur dhe nuk duan të pa-guajnë dyfish për krizën, të cilën nuke kanë shkaktuar ata: me humbjen evendit të punës dhe shpërbërjes së si-gurisë sociale. Ata janë të ngopur mepolitikën, e cila gjithmonë vrapon kurtë fishkëllejnë menaxherët. Ata janëtë ngopur me arrogancën e menax-herëve, të cilët përkundër krizës së sh-kaktuar nga ata, vazhdojnë me avazine vjetër dhe marrin gratifikacione tëmajme.

Forcë mbështetësePjesëmarrja e madhe në demonstratëia forcon shpinën sindikatave, që sëbashku me njerëzit e shumtë të luf-tojnë për sigurimin e punës, pagave,pensioneve dhe kundër profitit dhegrykësisë, si në vendin e punës ashtuedhe në skenën politike.Demonstrata nacionale është organi-zuar nga BSZ-ja dhe sindikatat e sajadhe është përkrahur nga Partia Social-Demokrate, Partia e të Gjelbërve dheorganizatave të shumta në mesin e tëcilave edhe një numër i madh i orga-nizatave të migrantëve si Solidaritésans frontieres, FIMM dhe të tjera.

Më 12 shtator është mbajturmbledhja e komisionit të mi-grantëve. Në qendër të vë-mendjes kanë qenë kriza ak-tuale dhe ndikimi në gjendjene migrantëve, si dhe mobilizi-mi për demonstratën nacio-nale më 19. shtator në Bernë.Moment emocional i mbledh-jes ka qenë largimi i kolegesMargarida Pereira.

Në mbledhje së pari janë prezantuardy koleget e reja, Cristina AnlikerMansour dhe Monica Ferreira. Cristi-na është përgjegjëse për Migracioneinndërsa Monica zëvendëson Margari-da Pereirën, dhe do të jetë përgjegjë-se për Migracionin nga Portugalia.

Moment emocional ishte ndarja ngaMargarida Pereira, e cila me fjalëprekëse ka evokuar kujtimet nga njëpunë trevjeçare në Komision dhe nëfushën e Migracionit. «Kanë qenë vi-te të vlefshme dhe interesante. Kjopunë ka lënë mbresa te unë si njeridhe më ka ndryshuar si njeri», thotëajo dhe u premton të pranishmëve se«Dot e¨angazhohem edhe më tutjepër barazinë dhe drejtësinë për tëgjithë njerëzit në Zvicër». Me këto fjalëdhe me duartrokitje ajo përshëndetetnga Komisioni i Migracionit. Funk-sionin e vet do ta dorëzoj –për arsyeshëndetësore- edhe kryetari i deri-tashëm i Komisionit, Domenico Me-sioano. Funksionin e tij do ta ushtrojnënkryetarja Emine Sariaslan.

Mobilizimi për Demons-tratën NacionaleFletushkat dhe informacionet nëshumë gjuhë janë treguar si shumë tëvlefshme gjatë mobilizimit. Anëtarëte komisionit parashikojnë, si në të ka-luarën, pjesëmarrje në numër tëmadh të migrantëve në demonstratë.

Siguria e qëndrimit dhe nda-limi i martesaveRita Schiavi ka diskutuar temën e si-gurisë së qëndrimit në komisionin fe-deral të migracionit. Për të përcjell siduhet gjendjen, Unia kërkon rastekonkrete të punëtorëve (anëtarë tësindikatës Unia), të cilët për shkak tëndihmës sociale kërcënohen nga or-ganet me mosvazhdimin dhe marrjen

e lejes së qëndrimit. Unia do të mbrojëjuridikisht anëtarët e saj edhe ne ras-tet e ndalimit të lidhjes së martesës përnjerëzit pa letra. Dhe në rast nevojeedhe do ta bartë rastin deri në Gjyqinevropian për të drejtat e njeriut. Edhekëto raste duhet lajmëruar në Unia.Argumentet kundër iniciativës për«ndalimin e ndërtimit të minareve».Në mbledhje është diskutuar raportii Konferencës trepalëshe të aglomera-cionit KTA. KTA/TAK është platformëpolitike e komunave, kantoneve dhefederatës dhe jep propozime në sferëne integrimit si: mbrojtja prej diskri-minimit, përkrahje në mësimin egjuhëve, shkollim dhe formim të më-tejmë etj. Sipas raportit duhet shqyr-tuar mundësia e natyralizimit të lehtë-

suar ose automatik. Ndërsa në lidhjeme diskutimet që do të pasojnë për sh-kak te¨Iniciative¨s së Minareve, Uniado të përpilojë një listë me argumen-te kundër Iniciativës. Këto do të pu-blikohen nëpër gazetat e sindikatësdhe do t’i dërgohen seksioneve dheregjioneve me lutjen, që të marrinpjesë aktive nëpër tubimet me këtëtemë.

� Cristina Anliker Mansour

Punë, paga dhe pensione në vend të profitti dhe lakmisë

30 000 njerëz kërkojnë ndryshim politik

Komisioni i migracionit

Diskutime interesante përkundër pjesëmarrjes së vogël

Demonstratë mbresëlënëse kundër krizës dhe pasivitetit të politikës.

Margarida Pereira.

Më së paku 30 000 njerëz kanë demonstruar të shtunën, 19 shtator në Bernë për ndryshimepolitike. Numri dukshëm më i lartë se sa është pritur nga sindikatat ka dërguar një sinjal shumëtë qartë në drejtim të Këshillit federal dhe shumicës në parlament, që më në fund të luftojëkrizën në vend të vazhdimit të saj.

Punë, paga dhe pensione në vend të profitit dhe grykësisë

30 000 njerëz kërkojnë ndryshim politik

Fillimi i projektit ProgredirFillon projekti i shkollimit të mëtejmëpër gratë portugeze në degët shitje,pastrim dhe gastronomi në KantoninVaud (VD). Ky projekt është i ofruar ngaUnia në bashkëpunim me InstitutinECAP dhe ka për qëllim përmirësimine shanseve në tregun e punës përgratë portugeze. Kurset fillojnë në vi-tin 2010 dhe ofrohet në module prejanalizës së situatës personale e derite kompetencat sociale dhe komuni-kuese. Pjesë e rëndësishme do tëjenë edhe modulet profesionale nëdegët përkatëse. Pas përfundimit tësuksesshëm të moduleve të projektit,ekziston mundësia e marrjes pjesë nëtestin për diplomë të profesionit osecertifikatës së profesionit. Projekti për-krahet nga Enti federal për shkollim nëprofesion dhe teknologji, Zyra për ba-razimin e gjinive, prej komisionevekantonale tëparitetit tëdegëve Pas-trim dheGastronomidhe shërbi-mit kantonalpër shkollimtë mëtejmëtë KantonitVaud.

Këshilli nacional refuzonmasat kundër papunësisëDuket se Këshilli federal dhe parla-menti nuk duan ta luftojnë krizën memasa efikase. Ende mungon ga-tishmëria për program investimi dherindërtim ekologjik, rritjen e shumëspër zbritjen e premive të sigurimitshëndetësorë dhe ruajtjen e fuqisëblerëse. Refuzimi i masave minimalepër zbutjen e papunësisë dhe me këtëedhe përmirësimin e kushteve përnjerëzit, të cilët kohë të gjatë janë papunë, dhe të rinjtë, të cilët për shkaktë krizës vështirë se gjejnë punë, ështëi pakuptimtë. Për çudi: para një viti, kurbanka më e madhe e Zvicrës ishte nëkrizë, Ministrat dhe Parlamenti, patrembur syrin, brenda natës, garan-tojnë 68 miliardë franga. Tash, kurështë fjala te sigurimi i vendeve tëpunës dhe zbutja e pasojave të krizës,të shkaktuara nga grykësia e po atyremenaxherëve të bankave, ata i ikinpërgjegjësisë dhe presin nga pu-nonjësit të paguajnë dyfish.

Ngritje reale të pagave deri në 2 përqindRreth 100 delegat të komisioneve tëpersonelit të Industrisë së makinave,elektronikës dhe metalurgjisë MEMkanë analizuar situatën dhe kanë ven-dosur për të kërkuar deri në 2 % mëshumë pagë. Kërkesa është e ars-yeshme, sepse edhe përkundër krizës,shumë ndërmarrje qëndrojnë mirëdhe ato gjatë koniunkturës së lartëkanë krijuar rezerva të majme. Edhendërmarrjet në krizë nuk duhet hequrdorë nga kërkesa, sepse për kalimin ekrizës ato mund të ofrojnë punë meorar të shkurtuar, të ruajnë dijen dheaftësitë e personelit duke investuar nëshkollim të mëtejmë. Kështu do të janëtë gatshme të startojnë mirë në kohëne prosperitetit. «Nëse duhet korrigjimtë pagave, atëherë duhet zbritur pagattepër të larta të menaxherëve. Punë-torët e thjeshtë meritojnë ngritje dinji-toze pagave reale», thotë një delegat.Ata mes tjerash kërkojnë paga mini-male prej 4500 frangave (x13) përpunëtorë me diplomë dhe 3800 fran-ga (x13) për të padiplomuar.

horizonte Nr. 7 | Oktober 2009 | albanisch 2

News

Observatori zviceran për mo-nitorimin e implementimit tëligjit mbi të huajt dhe atij mbiazilin, në një analizë të publi-kuar në shtatorë vjen në për-fundim, se gjatë zbatimit tëligjit mbi të huajt dha tij mbiazilin parimet themelore tëkonventave për mbrojtjen efëmijëve nuk respektohengjegjësisht anashkalohen.

Në shumë raste të hulumtuara nukjanë marrë parasysh nevojat dhe e mi-ra e fëmijës. Në rend të parë qëndronpolitike aktuale shtrënguese e migra-cionit. Në një raport të botuar në fi-llim të shtatorit, Observatori zviceranpër zbatimin e ligjeve të përmenduraanalizon se si qëndron situata me lig-jet kur është fjala të të drejtat e fë-mijëve. Në analizë ajo vjen në për-fundim se Konventat ndërkombëtarepër të drejtat e fëmijëve, të cilat Zvi-cra i ka nënshkruar, shpesh nuk res-pektohen. Sipas Konventës për tëdrejtat e fëmijëve, secili veprim dhehap ligjorë që ndërmerret për fëmijët,së pari duhet të marrë parasysh tëmirën e fëmijëve e tyre. Konventa gjit-hashtu vë në vend të parë edhembrojtjen e marrëdhënieve mes

prindërve dhe fëmijëve si dhe tëdrejtën për bashkëjetesë familjare.

«Dëmet kolaterale»Hulumtimi i Observatorit vë në pah,se parimet e Konventës lehen anash,dhe në vend të tyre merren parasyshparacaktimet e një politike restriktivetë migracionit. Ndikimet thelbësorenë jetën e fëmijëve nga vendimet emarra pranohen si «dëme kolaterale».Kështu është rasti për shembull tendarja e bashkësive familjare, në të ci-lat raste babai dëbohet nga Zvicra osefëmijët më nënat e tyre. Në disa rasteedhe fëmijët me shtetësi zvicerane.

Kështu u pamundësohet fëmijëve tëkenë kontakte dhe marrëdhënie tërregullta me babanë. Ose kur fëmijët,të cilët jetojnë me vite në Zvicër, sh-kollohen këtu dhe janë të integruarmirë detyrohen të kthehen në njëvend të panjohur për ta, me të cilinnuk i lidhë asgjë. Raporti gjithashtutregon edhe fatin e fëmijëve në fa-miljet e personave të cilët pranojnëvetëm ndihmë minimale (për tëmjerët). Këto familje nuk janë nëgjendje t’u ofrojnë fëmijëve të tyreushqim të shëndoshë dhe tëbollshëm, sepse mjetet minimale të ci-lat i marrin nuk mjaftojnë.

Fëmijët vuajnë…Për këtë arsye Observatori parashtronpyetjen, se a respektohet ndalimi i dis-kriminimit i shënuar në Konventë. Si-pas kësaj duhet të respektohen tëdrejtat e të gjithë fëmijëve, pa marrëparasysh lejen apo statusin e qëndri-mit. Por, sipas raportit, fëmijët e mi-grantëve dhe azilkërkuesve nuk i gë-zojnë të drejtat të cilat iu takojnë meKonventën ndërkombëtare. Zbatimi ikësaj Konvente duhet marrë parasyshnë mënyrë konsekuente, që fëmijët tëmos janë viktimat e vuajtura të një po-litike shtrënguese (restriktive) të mi-gracionit.

� Hilmi Gashi

Çka bën Observatori zviceran për monitorimin e ligjit mbi tëhuajt dhe atij mbi azilin shkurtObservatori?

Observatori tregon me ndihmën erasteve të dokumentuara, ndikimine Ligjeve mbi të huajt dha atij mbiazilin në situatën e njerëzve të pre-kur nga këto ligje e sidomos ngazbatimi i tyre në praktikë. Me rastekonkrete tregohet se ku dhe në ci-lat raste organet shtetërore, gjatëzbatimit të këtyre ligjeve, lëndojnëparimet ligjore shtetërore, kushte-tutën e vendit dhe Konventat Ndër-kombëtare, të cilat Zvicra i kanënshkruar.

Për më shumë informacione vizitoni faqen e internetit: www.beobachtungsstelle.ch.

Publikim i shoqatës zvicerane për observimin e ligjit mbi të huajt dhe atij mbi azilin

Të drejtat e fëmijëve shpesh nuk respektohen

Në rend të parë vjen e mira dhe nevojat e fëmijëve.

Sindikatat kanë luajtur dheluajnë rol me rëndësi në poli-tikën e migracionit. Si kurështë fjala te pagat, njohjene diplomave dhe aftësivepraktike në profesion ashtuedhe në luftimin e diskrimi-nimit në tregun e punës. Por,ende ka shumë punë për tëbërë.

Paul Rechsteiner, kryetar i BSZ-së, nëreferatin tij hyrës të mbajtur në Kon-ferencë, ka dhënë një pasqyrë të tëarriturave sindikale në të kaluarën dhetë politikës së migracionit në Zvicër.Ai tha, se përkundër përkeqësimeve tëligjeve të migracionit, janë vendosurbinarët për përmirësimin e kushtevetë migrantëve; zbritja e taksave dhekontributeve me rastin e marrjes sënënshtetësisë (natyralizimit), luftimi

me sukses kundër Iniciativës sëSVP/UDC për natyralizim e deri tevendimi i gjyqit federativ në favor tënjë kandidati për natyralizim, të cilitiu është refuzuar kërkesa pa arsye ob-jektive.

Duhet një Ligj për baraziPaul Rechsteiner ka nisur këtë vit njëiniciativë parlamentare për një Ligj tëbarazisë, i cili kërkon trajtim të njëjtëpër të gjithë në Zvicër dhe atë në tëgjitha sferat e jetës së përditshme. Por,për fat të keq kjo iniciativë refuzohetnga parlamenti. Unia dhe BSZ do tëndërmarrin gjithçka që është e ne-vojshme, që kjo iniciativë të aprovo-het nga Këshilli i kantoneve. Luftakundër diskriminimit të njerëzve përshkak të prejardhjes është duke u zh-villuar edhe në BE. «Sindikatat duhettë mendojnë seriozisht për lansimin

e një iniciative në këtë drejtim», kathëne¨ai përpara pjesëmarrësve tëshumtë.

Diskriminimi në pagëDoris Bianchi, tash për tash përg-jegjëse për migracion në BSZ, kathënë, se të rinjtë migrant diskrimi-nohen tashmë në fazën e rekrutimit;«Nuk janë vendimtare notat, pormbiemri», shprehet ajo duke treguarse këtë e vërtetojnë hulumtimet eshumta shkencore. Një tregues (indi-kator) është barometri i Vendeve përshkollim në profesion. Prillin e kaluar,72 % e të rinjve zviceran kanë pasurvende shkollimi në profesion. Prej fë-mijëve të migrantëve kanë qenëvetëm 44 %. E njëjta gjë edhe te dis-kriminimi në pagë. Migrantet fitojnëmesatarisht 35 % më pak. Edhe statusii qëndrimit ndikon në pagë. Sa më i

pasigurt qëndrimi, aq më e dobëtështë paga.

Diskutime në panel dhepunëtoriNë panelin mbi KPP-të dhe shfrytëzi-mi i tyre për nxitjen e integrimit janëpërmendur disa pika me rëndësi, siofensiva e formimit, pagat minimale,ofensiva gjuhësore, njohja e diplo-mave etj. Pjesa e dytë e konferencëska qenë e rezervuar për punëtori kuështë diskutuar shfrytëzimi i parifon-dit dhe njohja e kompetencave, njoh-ja e diplomave dhe aftësive praktikedhe iniciativa politike për një Ligj tëbarazisë. Rezultatet nga punëtoritë dotë rrjedhin në punën dhe strategjinësindikale për përmirësimin e kushte-ve të migrantëve në tregun e punësdhe në shoqëri.

� Cristina Anliker Mansour

Konferenca e Migracionit e Bashkimit të Sindikatave të Zvicrës.

Kemi arritur shumë, por kemi edhe shumë përpara

Sindikatat janë të lumtura merezultatin pozitiv me rastin evotimit për financim shtesë tëSigurimit Invalidor. Kjo PO evotuesve është shenjë besi-mi në sigurimet sociale tëvendit- sidomos në sigurimininvalidor IV/AI dhe atë tëpleqërisë dhe trashëgimtarë-ve AHV/AVS.

Ky është sinjal shumë i rëndësishëm-sidomos tash në kohërat e vështiraekonomike. Financimi shtesë i Sigu-

rimit Invalidor me rritjen e për-kohshme të Tatimit mbi vlerën e sh-tuar TVSH ëshët pranuar nga 54 për-qind e votuesve dhe shumica e Kan-toneve. Ky rezultat është shenjë e be-simit në sistemin e sigurimeve socia-le. Kjo po është edhe shenjë e qartë nëdrejtim të fuqive dhe grupeve nëZvicër, të cilët me vite të tëra janë du-ke ndjekur një politikë të demontimitapo shpërbërjes së sigurisë sociale. Ar-gumenti i tyre, se ne nuk jemi nëgjendje të financojmë nivelin e sigu-risë sociale, është mohuar qartë:

Zvicëranët janë të gatshëm të pa-guajnë –kur është nevoja- edhe mëshumë për një sigurim solid të invali-ditetit.

Edhe ndërmarrjet duhet të bëjnë diçkaMe ngritjen e përkohshme të TVSH-së në favor të Sigurimit InvalidorIV/AI, nuk janë zgjidhur të gjitha pro-blemet e këtij sigurimi social. Rruga enisur drejt integrimit më të mirë tënjerëzve me aftësi të kufizuara duhetvazhduar me këmbëngulje edhe në

procesin e rishikimit të gjashtë (6) tëSigurimit Invalidor. Këtu nuk pritetvetëm angazhimi i politikës, por ed-he i ndërmarrjeve. Reformimi i Sigu-rimit Invalidor dhe sanimi (shërimi)financiar mund të arrihet vetëm nëseekonomia dhe me këtë edhe ndër-marrjet ofrojnë vende të punës përnjerëz me aftësi të kufizuara. Nga anae tyre,. Sindikatat do t’i kundërvihenme këmbëngulje përkeqësimeve dheshpërbërjes së Sigurimit Invalidor nëkurriz të njerëzve të cilët kanë nevojëpër këtë sigurim.

Sindikatat janë të kënaqura me rezultatin

Populli do një sigurim invalidor me bazë solide

keystone

horizonte Nr. 7 | Oktober 2009 | albanisch 3

Edhe pse aktivitetet sindikale dhe or-ganizimi në shoqata është e drejtëkushtetuese, prapëseprapë ndodhë qëaktivistët të humbin vendin e punës.Sidomos tash gjatë krizës ndërmarrjetmundohen të përkeqësojnë kushtet epunës. Atyre shpesh iu kundërvihenaktivistët sindikal, të cilët angazho-hen në komisionet e personelit dhe sëbashku me kolegët e tyre dhendihmën e sindikatës luftojnë për tëdrejtat e tyre. Andaj nuk është e ras-tit, që ndërmarrjet shfrytëzojnë kohë-rat e krizave apo argumentet e dys-himta për t’i hekur qafe njerëzit e tillë.

Mbrojtje më të mirë në kohërat e krizavePasi që në Zvicër mbrojtja e aktivistë-ve është e pamjaftueshme dhe kohë-rave të fundit disa aktivist janë larguar

nga puna, sindikatat kanë vendosur tënisin një fushatë me titullin: «Tashështë mjaftë! Me largimet anti sindi-kale nga puna!». Fushata ka për qëllimtë bëjë publike mungesën skandalozetë mbrojtjes së pamjaftueshme të ak-tivistëve nga largimet prej punës.Pjesë qenësore e kësaj fushate është le-tra e hapur është letra e hapur nëadresë të Këshillit Federal. Në këtëletër, përfaqësuesit e personelit nëndërmarrje kërkojnë prej MinistraveFederal të ndërmarrin masat e duhu-ra për mbrojtjen efikase të aktivistëvesindikal. Prapavijë e problemit ështëmbrojtja e dobët e aktivistëve sindikal.Në vendet fqinje mbrojtja e sindika-listëve është e vetëkuptueshme. Kjoështë e nevojshme edhe në Zvicër,sepse sindikalistët aktiv sidomos nëkohërat e krizave duhet të mbrohen

gjatë ushtrimit të detyrës së tyre. Falëangazhimit të tyre janë evituar disalargime nga puna dhe janë ruajturvendet e punës.

Padi pranë OrganizatësNdërkombëtare të PunësONPMe qëndrimin e tyre pasiv, organet eZvicrës, lëndojnë edhe të drejtënndërkombëtare. Bashkimi i Sindika-

tave të Zvicrës ka deklaruar, se nuk dotë heqë dorë nga padia pranë Organi-zatës Ndërkombëtare të Punës dhe sedo të bëjë edhe dokumentimin e ras-teve të reja. Zvicra është dënuar ngaONP për mangësitë në mbrojtjen esindikalistëve aktiv. Unia, nga ana esaj, do të mundohet të përmirësojëmbrojtjen e aktivistëve nga largimiprej punës me rastin e bisedimeve përKPP.

Gjyqi federativ ka vendosë:Vendimi i gjyqit të lartë i Kan-tonit të Aargaut është i plot-fuqishëm. Ky gjyq patë vlerë-suar, se në restorantin e Mc-Donald’s-it në Suhr kambretëruar «atmosfera e sek-sualizuar» dhe se shefi i res-torantit gjatë punës «ka kër-kuar kontakt të pazakontë fi-zik me punonjëset». Gjyqi e kadënuar atë me pagimin edëmshpërblimit prej 1500frangash.

Për Sindikatën Unia vendimi i gjyqitështë shenjë e rëndësishme dhe inku-rajuese. Nuk ka tolerancë për vardisjendhe bezdisjen seksuale në vendin epunës. Ligji për barazinë është një ins-trument i rëndësishëm ligjor për sank-sionimin e sjelljeve të tilla. Prapëse-

prapë, viktimave u duhet ende mjaftëkurajë, guxim dhe forcë për t’u mbroj-tur me mjete ligjore dhe për të dalë për-para gjyqit. Sepse dëshmimi i vardis-jes apo bezdisjes seksuale shpesh ështëvështirë për tu dëshmuar dhe mundtë jetë ngarkesë e rëndë personale.

«Atmosferë e ngjyrosur seksuale»Një punëtore e restorantit McDo-nald’s në Suhr, me përkrahjen e Sin-dikatës Unia, pranë gjyqit ka bërë pa-dinë për vardisje dhe bezdisje seksua-le në vendin e punës kundër shefit tërestorantit në Suhr të Aargaut. I aku-zuari ka «kërkuar» shpesh kontaktinfizik me punëtoret e tija të gjinisëfemërore dhe i ka shikuar ato me gjes-te të shumëkuptimshme, si dhe ështëshprehur me fjalë të dykuptimta. Gjit-hashtu ai i ka ftuar ato për të dalë me

të dhe i ka përqafuar shpesh.

Unia pret prej McDonald’s-ittë ndërmarrë hapat e duhurVardisja seksuale nuk është vepër, pa-ra së cilës mund të mbyllen sytë. Sin-dikata Unia pret prej drejtorisë së Mc-

Donald’sit të ndërmarr hapat e duhurdhe të ballafaqoj të akuzuarin me pa-sojat e veprimit të tij. Shefi i dy resto-ranteve të McDonald’sit, i cili ështëdënuar për vardisje seksuale, sipas Sin-dikatës Unia është person i papra-nueshëm.

Vardisja seksuale në vendin e punës

Gratë kanë të drejtë tëmbrohenGati çdo e treta grua dhe çdoi dhjeti mashkull gjatë ka-rrierës profesionale përje-tojnë vardisje seksuale nëvendin e tyre të punës. Pamarrë parasysh se ku pu-nojnë: hoteleri dhe resto-rante, shitje, në pastrim osenë cilindo vend tjetër, var-disja seksuale në vendin epunë, për fat të keq, ështërealitet.

Gratë e prekura nga vardisja, shpeshe kanë vështirë të gjejnë mënyrën sitë sillen me një situatë të tillë. Punë-marrëset ballafaqohen me një seripyetjesh si për shembull: Çka ështëvardisja (bezdisja) seksuale? A ështënjë sjellje e caktuar vardisje seksua-le, apo mos jam tepër e ndjeshme?Çka mund të bëj kundër kësaj? Kush më ndihmon, nëse dua tëmbrohem kundër një vardisjeje?

Çka është vardisja seksuale?Çdo sjellje me lidhje seksuale, e cilanga personi i bezdisur përjetohet sie padëshirueshme, paraqet një var-disje seksuale. Vardisja seksualemund të bëhet jo vetëm me vepri-me të dhunshme, por edhe me anëtë fjalëve dhe gjesteve. Do me thënë,nuk ka nevojë të jetë një veprim fi-zik që të mund të bëhet fjalë për njëvardisje seksuale.

Çka thotë ligji?Vardisja seksuale në vendin e punësështë e ndaluar me ligj! Punëdhënë-si apo punëdhënësja juaj janë të obli-guar me ligj të ju mbrojnë nga var-disja seksuale. Ai/Ajo duhet të ndër-marr të gjitha masat e duhura dhe tëcilat janë të përshtatshme, për të pa-ra penguar vardisjen seksuale.

Mbrohuni!Nuk është gjithmonë lehtë të mbro-hesh kundër bezdisjes seksuale. Fri-ka nga etiketimi si e tepër e ndjesh-me ose mospërfillja është e madhete shumë gratë. Andaj mos harroni,se keni të drejtë për tu mbrojtur!

Një broshurë informative e botuarnga Sindikata Unia ju ndihmon juvetë kuptoni më mirë se cilat mënyratë sjelljeve mund të jenë vardisjeseksuale dhe cilat mundësi ekzis-tojnë për të reaguar ndaj këtyre.

Broshurën mund ta merrni në sekretariatin më të afërt apo ta porositni në adresën:frauen@unia.ch

Nënshkrimi i letrës së hapur në adresë të Këshillit federal.

Atmosferë e palakmueshme me vardisje seksuale në McDonald’s.

Në një konferencë të mbajtur në fillim të muajit shtator, 60pjesëmarrës kanë kërkuar mbrojtje më të mirë të aktivistëvesindikal. Sidomos prej largimit nga puna për shkak të angaz-himit në sindikatë. Në Konferencë kanë marrë pjesë sindika-list aktiv dhe anëtarë të komisioneve të personelit.

Konferenca kundër veprimeve anti-sindikale

Fund me largimet nga puna për shkak të veprimtarisë sindikale

Gjyqi federativ sjellë vendim në rast të vardisjes seksuale

Dënohet shefi i McDonald’s-it në Suhr AG

Sekretariati federal për eko-nomi seco ka botuar në korriknjë dokument me titull «pan-demia dhe ndërmarrjet» kuka shtruar temën e të drejta-ve dhe obligimeve të punëd-hënësve dhe punëmarrësve.

Në këtë dokument, ligji i punës ështëinterpretuar në dëm të punëtorëve.Falë intervenimit të BSZ-së, seco kapërpunuar dokumentin e vet. Falë in-tervenimit të Bashkimit të Sindikata-ve të Zvicrës BSZ, Sekretariati federalpër ekonomi seco, ka ripërpunuar do-kumentin e publikuar në faqen e vettë internetit me titullin «Pandemiadhe ndërmarrjet». Por, edhe në ver-

sionin e ri, shumë pyetje tregojnëmangësi dhe ose janë të interpretua-ra apo shtruar në disfavor të punë-torëve. Një ekspertizë juridike e eks-pertit për të drejtën e punës Jean-Ber-nard Waeber vërteton në ndërkohëinterpretimin apo zbërthimin juridiktë Ligjit të punës nga ana e seco-s.

Ndërmarrjet janë të obligua-ra të paguajnë rrogënPër shembull: edhe përkundër men-dimit të seco-s, punëtorëve të cilët kuj-desen për fëmijët e tyre të sëmurë,gjatë pandemisë duhet t’u paguhetrroga edhe nëse mungojnë në ndër-marrje më shumë se tri ditë. Kjo ështëe ligjshme, sepse prindërit janë të obli-

guar me ligj të përkujdesen për fëmijëte tyre, kur ata kanë nevojë për për-kujdesje. Përveç tjerash, punëdhënë-sit duhet të paguajnë rrogat edhe në-se ndërmarrja për shkak të pandemisësë gripit mbyllet. Pavarësisht nga ajo,se kush e ka urdhëruar mbylljen:ndërmarrësi vet apo për shkak tëurdhëresës nga ana e organeve sh-tetërore. Ligji parasheh qartë: rrezikune afarist e bartë ndërmarrësi edhe atë-herë kur për shkak të rrethanave ejashtme -sikurse një pandemi- nukbartë vetë përgjegjësinë për mbylljene ndërmarrjes. Punëdhënësi nuk ka tëdrejtë të kërkoj nga punëmarrësit astë kompensojnë orët më vonë.

Gripi i derrave dhe puna

Paga duhet paguar edhe gjatë pandemisë së gripit

«Gripi i derrave» Gripi A(H1N1). Po tash?

Për t’i informuar punëtorët dhepunëtoret mbi masat më të rëndë-sishme mbrojtëse dhe mbi të drej-tat e tyre në vendin e punës, Sindi-kata Unia, ka përpiluar një fletë meinformime me titullin: «Gripi i derra-ve» Gripi A (H1N1). Po tash? Fletame informacione është e përkthyernë shumë gjuhë, mes tjerash edhenë gjuhën shqipe dhe mund të tër-hiqet nëpër sekretariatet e Sindi-katës Unia ose si PDF në Internetnën www.unia.ch.

keystone

Premitë e sigurimit shëndetësorë përvitin e ardhshëm do të rriten për me-satarisht 11 përqind. Bashkimi i Sin-dikatave të Zvicrës BSZ kërkon mëshumë para për lirimin e premive të si-gurimit shëndetësorë. Me këtë do tëruhej fuqia blerëse.

Rritja e premive të sigurimit shëndetësorë në me-sin e krizës, njerëzve në Zvicër do t’iu nxjerrëshumë para prej kuletës (portofolit). Fjala ështëpër 2 miliard franga. Një familje me 4 anëtarëdo të paguaj mesatarisht 1500 franga më shumënë vit për premitë e sigurimit shëndetësorë.

Dëm për koniunkturënKy dobësim i fuqisë blerëse nuk rëndon vetëmfamiljet, por bën edhe dëm të madh në sferën ekoniunkturës. Për shkak të rritjes së premie, am-

visërive do t’iu mungojnë të hollat për konsum.Tregu i brendshëm, i cili tash është duke u zh-villuar mirë, do të preket ndjeshëm nga dobësi-mi i fuqisë blerëse. Me këtë do të rrezikohenshumë vende të punës.

Financim i lirimeve nga fitimi i reali-zuar me shitjen e obligacioneve tëUBS-sëBSZ-ja kërkon nga federata, që 1.2 miliard të re-alizuar nga shitja e Fletës së borxheve të UBS-së,t’i përdorë për lirimin e premive të arkave të si-gurimit shëndetësorë. Këto si shtesë për 200 mi-lion të vendosura deri tash. Me rritjen e shumëspër lirimin e premive mund të zbuten pasojatnë koniunkturë të shkaktuara nga shtrenjtimi.Dhe, amvisëritë e ngarkuara nga kriza do të nd-jejnë një lehtësim.

horizonte Nr. 7 | Oktober 2009 | albanisch 4

Beilage zu den Gewerkschaftszeitungen work, area, Événement syndical | HerausgeberVerlagsesellschaft work AG, Zürich, Chefredaktion: Marie-José Kuhn; Événement syndicalSA, Lausanne, Chefredaktion: Alberto Cherubini; Edizioni Sociali SA, Lugano, Chefredaktion:Françoise Gehring Amato | Redaktionskommission M. Akyol, D. Filipovic, H. Gashi, M.Martín, M. Pereira | Sprachverantwortlich Hilmi Gashi| Koordination Hilmi Gashi |Layout Simone Rolli, Unia | Druck Ringier Print, Adligenswil | Adresse Redaktion «Horizonte», Weltpoststrasse 20, 3000 Bern 15, hilmi.gashi@unia.ch

www.unia.ch

Ju pyetni, ne përgjigjemi

Ju pyetni, ne përgjigjemiSigurimi shëndetësorë: ndërrimi iarkës së sigurimit shëndetësorë

Ka disa muaj qëkur jam i papunë dhe kuj-desëm që të kursej aty ku është e mundsh-me. Fqinji im thotë se me ndërrimin e Arkëssë sigurimit shëndetësorë kursen shumë pa-ra. A mundem ende të ndërroj arkën time përvitin 2010 dhe si duhet të veproj?

Po, ju mund të ndërroni kontratën me arkën tuajtë sigurimit shëndetësorë bazë deri më së voni nëfund të muajit nëntor. Por ju këshilloj të shikoni sea ka mundësi kursimi në arkën ekzistuese. P.sh.me ndryshimin e modelit të sigurimit (HMO, mo-deli i mjekëve shtëpiak, Tellmed etc) ose me anëtë rritjes së vetkontributit (françizës). Këto hapaduhet t’i ndërmerrni:Kërkoni oferta nga Arkat e sigurimit shëndetësorëtë preferuar nga ju. Pyetni edhe kolegët dhe të afër-mit për këshilla. Më së miri është të dërgoni po-licën aktuale të sigurimit tuaj të tashëm, që Arkae sigurimit të mund t’ju bëj ofertë të përshtatsh-me me mbulesë adekuate.

Sapo të keni vendosur për të pranuar njërën ngaofertat e bëra, atëherë duhet të veproni kështu:� Lajmërohuni te Arka e re e sigurimit shëndetë-sorë. Është me rëndësi të dini, se Arkat janë të obli-guara t’ju pranojnë në sigurimin bazë. Refuzimi ipranimit për arsye shëndetësore apo kërkimi imbushjes së formularit mbi gjendjen tuaj shën-detësore nuk lejohet. Përjashtim bën këtu siguri-mi shtesë. Vini re: ndërrimi i Arkës nuk është i mun-dur nëse keni borxhe (premitë e papaguara) nëarkën aktuale.� Dërgoni anulimin (prishjen) e kontratës nëpërm-jet postës në adresën e Arkës së deritashme të si-gurimit shëndetësor. Për afatin e prishjes së Kon-tratës për datën e 31 dhjetorit, duhet që prishja eKontratës ti mbërrij Arkën aktuale më së voni de-ri më 30 nëntor, gjegjësisht deri në ditën e fundittë punës në muajin nëntor. Ky afat vlen pa marrëparasysh, se a është rritur apo zbritur kuota e pa-gesës. Vini re: Ndërrimi i Arkës nuk është imundshëm nëse nuk i keni paguar të gjitha pre-mitë dhe nëse keni bërë marrëveshje për bashkë-financimin e shpenzimeve të shërimit apo trajtimit

mjekësor. Pra, nëse doni të ndërroni Arkën e si-gurimit shëndetësor, atëherë duhet t’i paguanimenjëherë premitë e hapura apo shpenzimeteventuale, të cilat ia keni borxh arkës aktuale.� Ju jeni të siguruar në Arkën e re të sigurimit shën-detësor, vetëm pasi që të merrni letrën për prani-min tuaj në arkën e re dhe ajo e ka informuar Arkëntuaj të deritashme. Nëse nuk ju vjen vendimi (le-tra e pranimit) deri në fund të vitit, atëherë jeni en-de të siguruar te Arka e deritashme dhe paguaniaty premitë tuaja.

Informatat në lidhje me ndërrimin e Arkës të sigurimit shëndetësor dhe krahasimin e premive i gjeni mes tjerash edhe në këtë faqetë internetit: www.comparis.ch.

Kujdes në rast të sigurimeve shtesëSecila Arkë e sigurimit shëndetësor, e cila kr-yen veprimtarinë në regjionin tuaj, është e dety-ruar me Ligj të ju pranoj në sigurimin shëndetë-sorë bazë dhe atë pa kurrfarë kufizimesh. Kjovlen edhe atëherë kur jeni në moshë të shtyrë,i sëmurë apo shtatzënë. Kuptohet se Arkat e si-gurimit mundohen në mënyra të ndryshme tëpengojnë sigurimin e këtyre personave nëArkën e vet. Nëse ndodhë kjo, atëherë lajmëri-min te Arke juaj e preferuar duhet ta bëni meshkrim dhe letrën ta dërgoni rekomande(Einschreiben), kështu i detyroni Arkat të ju pra-nojnë.Ndërrimi i sigurimeve shtesë nga njëra Arkë nëtjetrën nuk është i garantuar, sepse këto siguri-me nuk janë të obligueshme por vullnetare.Pastaj, me rastin e sigurimeve shtesë duhet t’ipërmbaheni afateve tjera të anulimit të siguri-mit. Prishni kontratën për sigurime shtesë meArkën aktuale të sigurimeve shtesë, pasi të jenipranuar apo e keni të garantuar pranimin nëArkën e re. Kuptohet se duhet t’i respektoniafatet. Për këto mund të informoheni te Arkajuaj aktuale. Ekziston mundësia, që të ndërroniArkën e sigurimit vetëm për sigurimin bazë,kurse sigurimi shtesë të mbetet pranë Arkës sëvjetër. Kjo d.m.th. se llogaritë e premive dhe tëshpenzimeve duhet t’i bëni me dy arka.

Lirimi i premive: bëhuni aktivLirimi individual i premive rregullohet në nivel kantonal. Pasi që shuma dhe parakushtet prej kantonit në kanton ndryshojnë, do të ishte mirë që në mënyrë aktive të ndërmerrni diçka. Më së miri do të ishte të informoheni pranë shërbimit social në komunën tuaj ose pranë arkëskantonale të kompensimit. Gjithashtu edhe arka juaj e sigurimit shëndetësor mund të ju informojnëse keni të drejtë për lirimin (zbritjen) e premive dhe si mund të paguhen gjegjësisht kompenso-hen ato. Sidomos për migrantët të cilët paguajnë tatime burimore (Tatimet zbriten drejtpërsë-drejti prej pagës), duhet të kërkojnë lirimin nga premitë. Te njerëzit me Leje të vendosjes C, llogaritja e premisë apo lirimit nga premitë bëhet në mënyrë automatike, sepse te ata tatimetvlerësohen në baszë të vetdeklarimit.

BSZ-ja kërkon më shumë para për lirime të premive

Lehtësim për buxhetin familjar

Seminari i sivjetshëm për aktivist sindikal nëgjuhën shqipe, i cili mbahet për së dyti herë, do tëmerret me temën e shëndetit në punë dhe rëndë-sinë që ka zbatimi i masave adekuate për mbrojt-jen e shëndetit nga dëmet dhe rreziqet e shkak-tuara nga puna. Në seminar do të diskutohen ma-sat e ndryshme parandaluese, reagimi i drejtë dhei shpejtë etj.

Seminari i parë do të mbahet më 31. tetor dhe 1. Nëntor 2009 në Hotelin Préalpina në Chexbres (VD)

Seminar për anëtarët aktiv të sindikatësMetoda e punës do të jenë: referatet, diskutimet

dhe ushtrimet praktike. Ky seminar i drejtohet tëgjithë sindikalistëve aktiv, dhe atyre të cilët duantë marrin përgjegjësi për të informuar dhe për-krahur kolegët e tyre, si dhe për të diskutuar edheme sindikatën në lidhje me situatën në lëmin e si-gurisë në punë, rreziqeve të mundshme dhe ma-save të ndërmarra nga punëdhënësit.

Seminari i dedikohet anëtarëve dhe është falas, gjit-hashtu edhe shpenzimet e ushqimit, bujtjes dheudhëtimit. Rezervoje me kohë vendin në seminar,lajmërohu pranë seksionit tënd. Për më shumë in-formacione T 031 350 24 15 (të martën, të mër-kurën dhe të enjten prej 09.30–12.00 dhe13.00–17.00) ose nëpërmjet i-melit: hilmi.gas-hi@unia.ch

Seminari i dytë për aktivist sindikal në gjuhën shqipe

Puna e shëndoshë

Federata evropiane e sindikatave tëndërtimtarisë dhe drurit, në të cilënështë e përfaqësuar edhe Unia,është duke koordinuar një projekt icili përkrahet financiarisht prej BE-së.

Synimi kryesor i projektit është: Informimi i sh-pejtë dhe i drejtë i punëtorëve të ndërtimtarisë,të cilët kërkojnë punë në degën e ndërtimta-risë në njërin nga shtetet e BE-së, mbi të drej-tat dhe kushtet e punës. Informacionet shpërn-dahen në platformën e internetit fillimisht nëpolonisht dhe anglisht, pastaj rumanisht dhenë gjuhët tjera të rëndësishme të migracionit.Informacionet shpërndahen pjesërisht edheme broshura. Këto përmbajnë të dhëna mbi pa-gat, orarin e punës, shtesa për orët e tepërta,puna gjatë natës, sigurimet sociale, tatimet etj.Gjithashtu jepen edhe informacione se simund të kontaktojnë sindikatat, të cilat flasingjuhën e punëmarrësve. Faqja e internetitështë bërë publike me rastin e një konferencepër shtyp më 15 qershor të këtij viti në Vars-havë .

Prapavija e projektitMungesa e informacioneve favorizon rrezikunprej presionit social dhe atij social. Për shu-micën e migrantëve, të cilët punojnë nëpërvendpunishtet (kantieret) e ndryshëmanekënd Evropë është vështirë t’i njohin tëdrejtat e tyre, sepse informacionet në gjuhëtpërkatëse mungojnë. Shumë punëtorë as nuke dinë, se çfarë kushte të punës vlejnë dhe simund t’i kërkojnë të drejtat e tyre. Projekti EC-MIN është instrument i rëndësishëm për pa-randalimin e presionit social dhe atij në pagëdhe mundëson zbatimin e kërkesës: «Pagë enjëjtë, për punë të njejtë në të njëjtin vend».Me këtë ajo është edhe në shërbim të mbrojt-jes së të drejtave të punëtorëve të huaj.

� Holger Schatz

Për më shumë informacione:www.ecmin.efbww.org ose cmin@gmx.net

Rrjeti i informimit në internet për migrantët në sektorin evropian të ndërtimtarisë

Informacione të shpejtadhe të kuptueshme falërrjetit të ri

Interesimi për kurse është i madh.