فهرست مطالب

ژئوپليتيك آب در خاورميانهژئوپليتيك آب در خاورميانه

نويسندگان، مترجمان و مؤلفان محترم جهت ارسال آثار خود، به نكات زير توجه فرمايند:مطالب و مقاالت ارسالي مربوط به يكي از زمينه هاي اصلي موضوع مجله باشد.

ذكر منابع و مآخذ در مقاالت تحقيقي و ارسال روگرفت متن اصلي در ترجمه ها ضروري است.

اگر مطالب ارسالي حروفچيني شده و يا با خط خوانا، بر يك روي كاغذ A4 نوشته شده و نشاني كامل و شماره تلفن – جهت تماس با نويسنده در مواقع ضروري – نيز قيد شود،

نشانگر دقت و حسن نظر شماست.«صف» امانتدار مقاالت شماست؛ لذا مطالب ارسالي در آرشيو صف به يادگار خواهد ماند.

مقاالت مربوط به مناسبت ها الزم است حداقل دو ماه پيش از تاريخ مناسبت ارسال شود.ــاني منتشر شده است ــريات و يا پايگاه هاي اطالع رس ــاير نش ــال مطالبي كه در س از ارس

خودداري فرماييد.ــندگان كه در مقاالت و مصاحبه ها منعكس مي شود، الزاما بيانگر نظرات ديدگاه هاي نويس

سازمان عقيدتي سياسي ارتش نيست.

تلفن سردبيري : 88461066 دور نگار: 88475538امور مشتركين : 88437035

توزيع: معاد ملكي 22939124نشاني مجله: تهران – صندوق پستي 3376 – 16765

معاونت فرهنگي و روابط عمومي سازمان عقيدتي سياسي آجا (اداره تبليغات و انتشارات) www.aja.ir :نشاني وبگاه ارتش مديريت توزيع محصوالت فرهنگي: كيومرث گلباز

saff@aja.ir :رايانامه ليتوگرافي و چاپ: رواق

با تشكر از مركز اسناد سازمان عقيدتى سياسى ارتش

سازمان عقيدتي سياسي ارتش سيد محمد رضا واحدي

سرتيپ دوم ب علي محمد گودرزي سرهنگ ب على سجادى

سروان سلمان اكبري پاكرو محمدرضا بيرنگ ابوالفضل نورايي حميد وطن خواه

محمدناصربياتي عيسي نجفي مسعود مورى

امتيــــــاز: صـــاحـب مسئــــول: مـــديـــر رييس اداره تبليغات و انتشارات:ســـــردبـيــــــــر:دبيراجرايي و سـرويس مقاالت: دبير سرويس گفت وگو و گزارش:ويـــراســــــــــتار : مسئول طراحي وصفحه آرايي:صـفحـه آرايى: و طـراحـى رايــانــه اى: حروفـچينى نـاظــــر فــــني چـاپ:

بامشاركت: انتشارات اداره عقيدتي سياسي پداجا، معاونت سياسي سازمان عقيدتي سياسي آجا، مركز مطالعات و تحقيقات قرارگاه پدافند هوايى خاتم االنبيا اجا.

همكاران اين شماره: سرتيپ 2 محمود حجامي، رضا جهان فر، محسن هنرمند، خسرو معتضد، ــرى، مهدى بهجتى، بهمن نورايي بيدخت، سيد ايمان موسوي، مسلم محمد بداقى، فريد افس

ميرزاوند، حاجت سليماني، سيدبهزاد جعفري، عبداهللا پيكرنگار.

عكس: مسعود نظري، عليرضا فرهادي فر.

.................................................... 40خارك، جزيره استقامت...................................................... 36بررسي عملكرد پدافند هوايي در عمليات فتح المبين........... 28ايران و پديده تروريسم...................................................... 24تقابل شبكه پدافند هوايي و فناوري پنهان كاري............. 20هم انديشى پيش كسوتان................................................................ 16دفاع راهبردي در منطقه پدافند هوايي مركزي................ 11پدافند در حوزه تبليغ و فرهنگ............................................ 9چشم آسمان........................................................................... 6پدافند اقتصادي...................................................................... 4 ............................................................. 64بررسي آالت و ابزار جنگي در عصر ساسانيان........... 60آشنايي با ارتش هاي جهان................................................ 56تأثير جنگ الكترونيك بر مديريت صحنه نبرد................ 52در خاطر خطيران................................................................. 46آسمان آتش (بخش يكم) مسابقه................................................................................... 66شاهنامه دفاع مقدس (2)..................................................... 65چشم و چراغ مدينه

اينكه فرمانده كل قوا، يك فرمان نظامي صادر ــربازانش بخواهد كه تا صبح ظفر، كند و از ســواري هاي نبرد را تحمل كنند مرارت ها و دشــربازان، ــت، اما بجز صبوري س انتظاري بجاســئوالن و سران نظام نقش مهمي هم براي مسبايد متصور بود. ملت مجاهد و مقاوم، از همان ــرايط ــالب، با اين نگاه كه ش ــه انوار انق طليعــواري هاي انقالبي را هم به دنبال انقالبي، دشــه كردند و حتي ــت، صبوري پيش خواهد داشــان به ميدان آوردند. در شرايط بيش از توانشنبرد، جان به ميدان آوردند و شهيد و جانباز و

اسير دادند تا آزاد و آزاده بمانند.ــر صادقانه بخواهيم ــد، اگ تحريم ها كه آغاز شوقايع پس از تحريم ها را ببينيم، دشواري هاي ــد، اما مردم، همه اينها را به نظام دو چندان شــيدن به قله هاي ــد گذر از اين گردنه و رس امي

ــاهراهي در گردنه ــد، ش ــي كردن ــعادت ط ســاختند تا دور تك به سمت قله اي تحريم ها ســتن اوج ــمن (با تصور در اختيار داش را كه دشــاوري دنيا) در اختيار دارد، حفظ كنند و به فنآن شاهراه رهنمون شوند و امروز با وجود همه ــكني ها و توطئه هاي دشمنان، مي بينيم كارشــتوار ايستاده و كه نظام همچنان پا بر جا و اسالبته هر بار، حمله اي نو به سمت قله آغاز كرده. ــت آن قدر در اين مدت موفق بوده كه همه ملــوري و حضور پر رنگ مردم، اذعان دارند، صبايمان و اعتقادشان، و اطمينان بي نظيرشان به حاكميت موجود كه به مذهبي بودن و واليي بودن افتخار مي كند، باعث شده كه تحريم ها

ناكارآمد شوند. ــتر به اما اقتصاد مقاومتي، واژه اي كه اخيرا بيشگوش مردم مي خورد، در واقع تكليفي ديگر است

پدافند اقتصاديپدافند اقتصادي مؤلفه هاي نظامي براي اقتصاد مقاومتيمؤلفه هاي نظامي براي اقتصاد مقاومتي

براي تعالي همين ملت و فرماني است حكيمانه ــوي سكاندار كشتي انقالب. رهبري نظام با از ســرايط ــه رخدادهاي امروز بين المللي و ش نگاه بــور، مي دانند كه وضعيت اقتصادي بسياري كشــورها كه داعيه دار پرچمداري اقتصاد دنيا از كشهستند، در وضعيت بسيار شكننده اي قرار دارد. از سوي ديگر با مطالعه شيوه هايي كه دشمن براي شكست قدرت ايمان ملت مسلمان ايران آزموده، هشدار مي دهند كه دشمن درصدد است در اين اوضاع شكننده اقتصاد جهاني، با تصور نارضايتي از شرايط اقتصادي، مردم را برابر نظام قرار دهد، لذا از مردم مي خواهند براي شكست دشمن در جايي كه نقطه قوتش به حساب مي آيد، باز هم حركتي

جهادي آغاز كنند.ــت اقتصاد مقاومتي در واقع واژه و فرماني اســوي در امتداد جهاد اقتصادي (عنواني كه از ســال 1390 انتخاب مقام معظم رهبري براي ســد)، يعني باز هم برابر دشمن ايستادن، باز شهم سنگر ساختن و باز هم مهياي نبرد بودن. ــور آنچه در خصوص نبرد آموخته ايم و با فراختوجه به اينكه آنچه در رويكرد دشمنان نسبت ــران مي بينيم، چيزي به وضعيت اقتصادي ايــبيه يك جنگ تحميلي است. در اين نبرد ش

متفاوت، اصول جنگ را بازخواني مي كنيم:ــي: در نظام مقدس جمهوري وحدت فرماندهاسالمي توجه ويژه اي به اصل واليت فقيه وجود دارد. بيانات مقام معظم رهبري كه در منصب نظامي، فرمانده كل قوا هستند، در ساير امور هم فصل الخطاب است و مردم و مسئوالن همواره ــه قرار مي دهند و ــان را مورد توج فرامين ايشمقاومت و پايداري كه امروز نشان دهنده عزت ــت و دستاوردهاي گرانبهاي ايران اسالمي اسنظام اسالمي در طول حيات مقدسش، يقينا از پايبندي مردم و مسئوالن به اين اصل مترقي

نشأت گرفته است.

اصل تمركز قوا: در اقتصاد مقاومتي الزم است همه اركان نظام، با برنامه اي منسجم و با هدف ارتقاي وضعيت اقتصادي كشور و مقابله با تحريم ها و پيامدهاي ــود وضع معاش مردم تالش كنند؛ به آن و بهبــتحكم ــك جبهه مقاومتي مس ــن ترتيب ي ايــد. ــكيل خواهد ش ــور همه مردم تش ــا حض بظرفيت هاي نظام در اختيار مردم خواهد بود و مهمتر از همه اينكه روحيه وحدت و هماهنگي ــه پيروزي هاي ــئوالن، تكرار تجرب مردم و مســي از نتايج مهم ــدس خواهد بود. يك دفاع مقاين رويكرد هم اين خواهد بود كه باور و اعتقاد

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 4

مردم به تالش خستگي ناپذير مسئوالن و اركان ــام براي بهبود وضع اقتصادي جامعه و رفع نظمشكالت معيشتي، افزايش خواهد يافت و اين ــمن در به معناي يك فتح مؤثر و ناكامي دشــئوالن ــاد تفرقه و جدايي بين مردم و مس ايج

است.

اصل هدف: اهداف نظام در وضعيت اقتصادي پيش از اين ــم انداز بيست ساله نظام تعريف شده و در چشالزم است مسئوالن نظام دست كم براي اينكه ــمن (يعني ــرد اقتصادي با دش پياده نظام نبمردم) مسير و هدف را بدرستي بشناسند، آنچه در چشم انداز نظام، هدف گذاري شده را بارها و ــراي خود و مردم بازخواني و عملكردها بارها برا براساس ميزان تقرب به اهداف نظام ارزيابي ــردي، ايران ــند راهب ــاس اين س كنند: «براســوري توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي، كشــه، باهويت ــطح منطق ــي و فناوري در س علمــالمي و انقالبي، الهام بخش در جهان اسالم اســازنده و مؤثر در روابط بين لملل و با تعامل س

خواهد بود.»

اصل سادگي: ــمند بر اقتصاد عالوه بر مديريت كالن و هوشمقاومتي كشور، الزم است نقش عمده مردم هم ــه قرار گيرد و همان طور كه حضور مورد توجظفر آفرين مردم در دفاع مقدس سدي عظيم ــمن پديد آورد، حضور همه جانبه در برابر دشمردم در جبهه اقتصادي نيز برنامه ريزي شود. مردمي كه روزگاري جان و فرزندانشان را براي ــدان آورده اند، براي اين فتح حفظ نظام به ميعظيم و ماندگار هم يقينا مهم ترين سرمايه گذار خواهند بود. اعتماد به باور و توان مردم مي تواند از مهم ترين مقدمات حضور مردم در اين نبرد مؤثر باشد. به همين دليل الزم است مسئوالن تناسب نقش و مأموريت محوله با توان و دانش مردم را هم در نظر بگيرند تا بهترين نتيجه به

دست آيد.

اصل تحرك(مانور):فعاالن بخش اقتصادي اگر بخواهند در همان جايگاه و وضعيتي كه تا كنون حضور داشته اند ــت امروز متوقف ــي بمانند، يقينا در وضعي باقــن و تعالي الزم ــم ماند. براي اوج گرفت خواهيــاي ارتقاي ــت گام هاي بزرگي در زمينه ه اســي از بيانات رهبري در اقتصادي برداريم. بخشــگران، متخصصان و ــور محققان، پژوهش حض

ــئوالن نوآوران در عرصه علم و فناوري، و مســان و پارك هاي علم و ــركت هاي دانش بني شفناوري به اين مهم اشاره دارد كه: «خام فروشي دامي است كه ميراث سال هاي متمادي قبل از انقالب است و متأسفانه كشور گرفتار آن شده است و بايد تالش شود كه ملت ايران از اين تله

نجات پيدا كند.»ــن بيانات به ــام معظم رهبري در اي تأكيد مقــيوه هاي موضع ايجاد تحول و به كارگيري شــت و توليد نو و گذر از دوران فروش نو، خالقيــي» كاالهاي راهبردي مواد اوليه و «خام فروشــت. لذا ايشان رسيدن به باور همچون نفت اســتن اختياري در چاه هاي نفت و و موقعيت بســي مواد خام و معدني را بسيار توقف خام فروش

مهم ارزيابي مي كنند.ــم رهبري به ــش از بيانات مقام معظ اين بخمعناي ايجاد و حفظ روحيه تهاجمي در بخش صنعت و اقتصاد كشور است. يعني بايد به جايي برسيم كه تأثير واكنش ما در حوزه اقتصادي، ــد كه بيگانگان را هراسان كند و به حدي باشناگزير باشند از هر گونه خطرپذيري (ريسك) ــي و ــاد چالش اقتصادي و حتي سياس در ايجنظامي براي جمهوري اسالمي ايران صرف نظر كنند. الزم است در حوزه اقتصاد همواره يك يا چند گام پيش تر از برنامه ريزي و محاسبه هاي ــته هايش را ــا آنكه خواس ــمنان برداريم ت دشتحميل مي كند، ما باشيم. اين بخش را مي توان

با اصل آفند بازخواني كرد.

اصل غافلگيري:ــاختن ضربه به دشمن غافلگيرى يعني واردســكان و حالتى كه انتظار وآمادگى در زمان ، مپذيرش و واكنش الزم عليه آن را نداشته باشد.

ــرگ برنده هر نظامي در تعامالت بين المللي، بــي سياست و يا از حوزه اقتصاد گرفته تا كرســته هاي ــت كه همه داش ميدان جنگ، اين اســران قرار بگيرد. ــد در معرض ديد ديگ ما نبايــي از توانمندي ها به صورت بايد همواره بخشــزوم با ارائه ــود تا در صورت ل پنهان حفظ شــمن را ــاز، دش نمونه هايي از اين عوامل برترســليم كنيم. ضمنا الزم غافلگير و ناگزير به تساست هوشيارانه عملكرد دشمن را مورد مطالعه قرار دهيم تا زمينه هاي غافلگيري خودمان را

هم كاهش دهيم.

اصل صرفه جويى در قوا: ــروي مولد ــادي و ني ــام توان اقتص صرف تمــور در يك حوزه و عدم پيش بيني شرايط كش

جايگزيني براي نظام، يكي از آسيب هاي نظام ــه يك جانبه حركت و ــد بود و نظامي ك خواهرشد كند به شدت ضربه پذير خواهد بود. براي گريز از اين آسيب ها بايد ضمن تدارك برنامه ــب، ابزار و راه حل هاي برتر ساز را زماني مناس

هم تدارك ببينيم.ــارت دارد كه ــن نظ ــر اي ــن هم ب ــل تأمي اصهوشيارانه تحركات دشمن را زير نظر بگيريم تا توان آسيب رساندن به زير ساخت هاي حياتي ــعي ــلب كنيم. يعني س نظام خودي را از او سكنيم كمترين نقطه ضعف خود را از ميان برده ــد كنيم تا نظام و راه ورود او را هم به خوبي ســد. بايد چاره هايي براي پاي بر جا و برقرار بمانــده، خرابكاري ــا اقدام هاي مختل كنن مقابله بــمن در امور سياسي بينديشيم. و مداخله دشآن تضمين كننده بقاي ساختار اقتصادي پويا و

موفق نظام خواهد بود.ــام معظم رهبري در ــي از بيانات مق بخش هايــئوالن شركت هاى ــگران و مس جمع پژوهش

دانش بنيان:ــع ماندگار ــك مقط ــروز در ي ــران، ام 1- ايتاريخي و حساس قرار دارد كه شناخت صحيح ــئوليت ها و ايفاي آنها، قطعا ملت ايران را مســه افق هاي نويد بخش و آرمان هاي مورد نظر ب

خواهد رساند.ــرفت است و هيچ بن ــور در حال پيش 2- كشبست و مشكل برطرف نشدني در حركت رو به جلو ملت ايران وجود ندارد... ملت ايران مصمم است كه با همت و اراده، خود را به نقطه مورد

نظر برساند.3- اقتصاد مقاومتي يك شعار نيست، بلكه يك واقعيتي است كه مي بايست محقق شود...يكي از بهترين مظاهر و مؤثرترين مؤلفه هاي اقتصاد مقاومتي، شركت هاي دانش بنيان است كه مي

توانند اقتصاد مقاومتي را پايدارتر كنند.ــركت هاي دانش بنيان جدي گرفته 4- اگر شــعه كمي و كيفي آنها حمايت ــوند و از توس شــطه ثروت آفريني از طريق علم، ــود، به واس شــكوفايي حقيقي خواهد ــور به ش اقتصاد كش

رسيد.5- خام فروشي دامي است كه ميراث سال هاي متمادي قبل از انقالب است و متأسفانه كشور گرفتار آن شده است و بايد تالش شود كه ملت

ايران از اين تله نجات پيدا كند.6- بايد با ايجاد زمينه هاي الزم و هموار كردن مسير، نخبگان و زبدگان و اهل علم و صاحبان ــرمايه را به تشكيل شركت هاي دانش بنيان س

تشويق كرد.

5صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

پدافند،چشم آسمانپدافند،چشم آسمان

سـال دو طـول در عملكردتـان فرماندهي تـان بر قرارگاه پدافند هوايي ارزيابـي چگونـه را خاتم االنبيـا(ص)

مي كنيد؟ــالم و درود به ــا س ــم اهللا الرحمن الرحيم. ب بســج) و روح پرفتوح امام ــگاه امام زمان (ع پيشــالم بر ــهداي گران قدر و س ــي(ره) و ش خمينمحضر امام خامنه اي، فرماندهي معظم كل قوا.

ــال اخير تمام تالش فرزندان در طول دو ســت كه ــالمي اين بوده اس پدافندي ايران اســه رهنمودهاي مقام معظم واليت، با توجه بــرح وظايف و ــي كل قوا و نظر به ش فرماندهــده براي قرارگاه ــت در نظر گرفته ش مأموريــش ارت ــا(ص) خاتم االنبي ــي هواي ــد پدافنــام تالش خود ــالمي ايران تم جمهوري اســرده و خود را ــوف به انجام وظيفه ك را معطــف بدانند و نتيجه را از ــور به انجام تكلي مأمــال بخواهند. با اين حال مطابق خداوند متعــتادهاي ــط س ــده توس ارزيابي هاي انجام شــتي و همچنين برابر نظر كارشناسان فرادســي هواي ــد پدافن ــرارگاه ق ــي، نظام ــده زبــاد مختلف عملياتي، خاتم االنبيا(ص) در ابعآمادي، نيروي انساني و ساير مؤلفه ها و ابعاد ــي خيلي خوبي قرار ــطح آمادگ رزمي، در سدارد. اين نكته نشان از همت واالي فرزندان

پدافندي ايران اسالمي دارد.

نحـوه تعامل شـما با سـپاه و نيرويهوافضاي سپاه چگونه است؟

قرارگاه پدافند هوايي خاتم االنبيا(ص) خود را ــدار قلمرو آسمان ايران اسالمي مدافع و پاسمي داند و اين وظيفه براساس خواست و اوامر ــكل گرفته است. برابر مقام معظم رهبري شــازمان ها و ــر فرماندهي كل قوا كليه س اوامــاي داراي تجهيزات پدافند هوايي و يا نيروهمرتبط با پدافند هوايي موظف به همكاري با اين قرارگاه در جهت انجام مأموريت يادشده ــوي ديگر كليه جنگ افزارهاي هستند. از ســبكه يكپارچه پدافند هوايي، تحت عنوان شــجام يافته عمل ــور، انس ــد هوايي كش پدافنــاي نيروه ــه هم ــبختانه خوش ــد. مي كننــلح ــاي مس ــتاد كل نيروه ــه س زيرمجموعــه نيروي ــالمي ايران، از جمل ــوري اس جمهــداران انقالب اسالمي ــپاه پاس هوافضاي ســبكه ــت هماهنگي در ش ــه خوبي از اهمي ب

گفت وگو با امير سرتيپ فرزاد اسماعيلي؛ فرمانده قرارگاه پدافند هوايي خاتم االنبيا(ص)

اشاره:پدافند، در چند سالي كه از سازماندهي جديدش مي گذرد، تالش كرده تا خود و شرايط خود را با شكل جديد منطبق كند و بايد گفت موفق هم بوده است. دهم شهريورماه يادآور همه جان فشاني هايي است كه پدافند در طول دوران جنگ و پس از آن از خود به يادگار گذاشـته اسـت. همه اين موضوعات محملي بود تا پاي صحبت فرمانده پدافند- امير سرتيپ فرزاد اسماعيلي- بنشينيم و با او از فراز و نشيب اين سال ها سخن بگوييم. پرسش هايي كه مطرح شد، از روزگار گذشـته پدافند تا به امروز را در بر گرفت. آنچه در ادامه مي آيد، چكيده گفت وگوي ما با فرمانده قرارگاه

پدافند است.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 6

ــد و در اين زمينه ــه پدافندي آگاهن يكپارچتعامل حسنه و همكاري خيلي خوبي با همه

نيروهاي نظامي و انتظامي وجود دارد. با توجه به سـال توليـد ملي چقدر از

سـامانه هاي سـاخت داخـل در پدافند استفاده مي شود؟

پدافند هوايي از سال ها پيش سعي در كاهش وابستگي به تجهيزات خارجي را تجربه كرده ــاد خودكفايي ــوص جه ــت. در اين خص اســا(ص) ــي خاتم االنبي ــد هواي ــرارگاه پدافن قتجربه هاي خوبي به دست آورده است. پيش از اين نيز جهاد خودكفايي فرماندهي پدافند ــاند. ــي فعاليت هاي مثبتي را به ثمر رس هوايــب به اتفاق قطعات مورد حاال ديگر اكثر قرياستفاده در تجهيزات و جنگ افزارهاي پدافند ــاخت داخل است. اتفاقا اين قطعات هوايي ساز كيفيت خوب و در بسياري از مواقع كيفيت ــابه خارجي ــوارد مش ــه با م ــر در مقايس بهتــال 1391 تحت ــذاري س ــد. نام گ برخوردارنــال حمايت از كار و سرمايه ايراني و عنوان ستوليد ملي توسط مقام معظم رهبري، وظيفه ــت. در اين ــنگين تر از پيش كرده اس ما را سخصوص ضمن اينكه خودمان دقت مي كنيم كه از جنگ افزارهاي با كيفيت ساخت داخل استفاده كنيم، تعامل خوبي با مراكز دانشگاهي ــول صددرصدي اهداف و صنعتي جهت وصــته مقام معظم رهبري در قرارگاه اين خواس

پدافند هوايي خاتم االنبيا(ص) داريم.

نحوه اسـتفاده از دانش پيش كسوتاندر فرايندهاي (عملياتي، آمادي و تعمير و نگهداري و...) و اعمال مديريت دانش

در قرارگاه چگونه است؟ــازمان ــي از مهم ترين نقاط ضعف هر س يكــد تجربه هاي به ــت كه نتوان ــي اين اس نظامــگ را به ــوتان در جن ــت آمده پيش كس دسكاركنان جوان خود منتقل كند. نتيجه عدم ــان جديد، تجربه ــال تجربه ها به كاركن انتقــد و ــاي احتمالي مي باش ــدد در جنگ ه مجــاني، ــرمايه انس ــت دادن س اين يعني از دســد جمله ــن چن ــي و... همي ــي، تجهيزات مالــلح ــت مديريت دانش در نيروهاي مس اهميــته، سال ــال گذش ــخص مي كند. س را مشــطح ــت دانش در س ــازي مديري فرهنگ ســران نام گذاري ــالمي اي ارتش جمهوري اســات، تحقيقات و ــز مطالع ــود و مرك ــده ب ش

تدوين آيين نامه هاي رزمي در قرارگاه متولي ــود. البته اين ــوب مي ش اصلي اين امر محســئوليت ساير قسمت ها در به معناي عدم مسپدافند هوايي نيست. سال گذشته اقدام هاي ــد. ــط مركز مطالعات ما انجام ش خوبي توسطراحي ــف، مختل ــاي همايش ه ــزاري برگــوع، مصاحبه ــن موض ــص اي ــزار مخت نرم افــي و احصاي ــوتان پدافند هواي ــا پيش كس بــت آمده توسط آنها و ثبت تجربه هاي به دســازي آنها، ــن تجربه ها به منظور مستندس ايــتاوردهاي كسب شده ــار مقاالت و دس انتشــده آل در اين ــول نتيجه اي ــش حص نويدبخ

خصوص در آينده نه چندان دور مي باشد.

در طول مـدت فرماندهي جناب عاليبـر قرارگاه، ميزان ارائه ايده ها و طرح ها و ابتكارها در پدافند هوايي چه تغييري

كرده است؟ــبي ــوص داراي وضعيت مناس ــن خص در ايــري از محققان و ــتيم. عالوه بر بهره گي هســگران به صورت ثابت در قسمت هاي پژوهشــاد جه ــت معاون ــر نظي ــرارگاه ق ــف مختلــم، مركز مطالعات ــگاه خات خودكفايي، دانشو ــن محققي از ــدادي تع و... ــات تحقيق و ــاختاري ــورت برون س ــه ص ــگران ب پژوهشــط قرارگاه سازماندهي شده اند. در ميان توســبكه محققين ــراد كه تحت عنوان ش اين افسازماندهي شده اند، اقشار مختلف جامعه با ــطح تحصيالت و تخصص مختلف حضور ســازماندهي اين افراد به گونه اي است دارند. ســه در هر زماني كه قرارگاه به نظر يا ابتكار كــد، ــته باش ــي در هر زمينه اي نياز داش خاصــوان علمي آنها ــه اين افراد از ت ــا مراجعه ب بــود اين افراد ــره مي گيرد. ضمن اينكه خ بهكه از فرهيختگان جامعه محسوب مي شوند، ــال ــود را به مركز مطالعات ارس نظرهاي خــي و تجزيه و تحليل ــد تا مورد بررس مي كننــق در همايش هاي ــور موف ــرار گيرد. حض قمختلف علمي، انتشار ده ها مقاله در نشريات ــاختن برخي از ــرف س ــور، برط ــر كش معتبــكالت با بهره گيري از اين ايده ها ارمغان مش

تشكيل اين شبكه مي باشد.

ميـزان آمادگـي پدافنـد هوايـي درمقابل تهديدهاي احتمالي چگونه است؟

ــهادت طلب پدافند كاركنان واليت مدار و ش

ــاي تربيتي مكتب ــه تحت آموزه ه هوايي كــي از ــرار دارند، كوچك ترين هراس انتظار قــته و خود را جان فدايان هيچ دشمني نداشــد. ــالمي مي دانن ــادات اس ــا و اعتق ارزش هــتند هس ــاني كس ــان هم ــان كاركن ــن ايــدس و پس از ــاع مق ــال هاي دف ــه در س كــوي امام ــات عزت بخش والفجر8 از س عمليــجاع) ناميده شدند خميني(ره)، (عزيزان شــوي مقام معظم رهبري ــال ها بعد از س و سبه (بسيجيان نيروي هوايي) ملقب شدند. آيا ــما كوچك ترين نشانه اي از صفات موجود شدر كاركنان پدافند هوايي جمهوري اسالمي ايران (نظير شجاعت، مصمم بودن، باال بودن سطح دانايي، اعتقاد، اعتماد و اميد به آينده)

را در سربازان دشمن مشاهده مي كنيد؟!سربازان نيروهاي فرامنطقه اي كه هم اكنون ــتند، با انواع مشكالت روحي در منطقه هسمواجه شده اند. آيا سربازي كه داراي اعتقاد و ــله مراتب فرماندهي اميد و اطمينان به سلس

باشد دچار اين مشكالت مي شود؟!ــي در نيروهاي ــار خودزني و خودكش به آمــه آمادگي ــا متوج ــد ت ــگاه كني ــمن ن دشــت ــويد. حقيقت اين اس ــمن بش رزمي دشــمن، ــا در برابر دش ــالح م ــه مهم ترين س كــهادت طلبي و انتظار است. واليت مداري، شــالح ها بيش از هر سالح تأثيرگذاري اين ســالح هاي ديگري نيز در ديگر است. البته ســت كه در كنار عوامل معنوي اختيار ما هس

تأثير فزاينده اي خواهند داشت.

بـا توجه به اينكه مقـام معظم رهبريفرمودنـد پدافند در اولويت اول اسـت، آيـا توانسـته ايد در تمام ابعـاد (علمي، قـرار اول اولويـت در و...) پژوهشـي

بگيريد؟ــه در تمام ابعاد ــت ك تمام تالش ما اين اسآن گونه باشيم كه مدنظر مقام معظم واليت است. با مشاهده عملكرد كاركنان واليت مدار ــر مي توان ــال هاي اخي پدافند هوايي در ســاهده نتايج اين تالش را در ابعاد مختلف مشــار كرد. تأليف مقاالت مختلف علمي و انتشــور، كسب ــريات كش آنها در معتبرترين نشــب در همايش ها و همچنين رتبه هاي مناســي و تحصيلي، ارائه عرصه هاي علمي، ورزشــزات جديد ــاخت تجهي ــوي س ــرح و الگ طــدن تجهيزات جديد پدافند هوايي، اضافه ش

7صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــبت به تهديدهاي خود واجب مي دانم كه نســي ــم و از عقيدتي سياس فرهنگي جدي باشــئوالن ــم و كوتاهي هيچ يك از مس دفاع كنــرارگاه در اين حوزه را زيرمجموعه خود در ق

قابل اغماض نمي دانم.

از آخرين دستاوردهاي پدافند هواييدر زمينـه تهيـه تجهيـزات، آمـوزش و رزمايش هـا بـراي خواننـدگان مجله

مطالبي را بيان فرماييد.ــتاوردها را ــما كه انتظار نداريد تمام دس شــه پاره اي ــان مي دانيد ك ــم! خودت ــان كن بيــادا و داراي ــتاوردها براي روز مب از اين دســند. از برخي از طبقه بندي حفاظتي مي باشــتاوردها كه در رزمايش ها نيز از آن بهره دســار توليد ملي نيز ــده و داراي افتخ گرفته شــند، مي توان به سامانه هاي جديد در مي باشحوزه هاي كاوش، كشف، شناسايي و درگيري با هواگرد دشمن اشاره كرد. آخرين نسخه از ــامانه هاي مطلع الفجر، صافات، مرصاد و... ســد در حوزه جنگ ــن تجهيزات جدي همچنيــتاوردهاي ملي در ــك از جمله دس الكتروني

حوزه پدافند هوايي است.

از نظر روحيـه و رفاه كاركنان قرارگاهچه اقدام هايي انجام گرفته و چه مواردي

را براي آينده در دست اقدام داريد؟ــازي و ــي با هدف توانمندس ــاي خوب طرح هارتقاي سطح معيشت كاركنان پدافند هوايي ــد. اين طرح در كنار ــت اجرا مي باش در دســاي منزلت اجتماعي كاركنان طرح هاي ارتقــاط قوت قرارگاه ــد هوايي، از جمله نق پدافنپدافند هوايي است. ان شاءاهللا به زودي برخي ــد و نتايج ــن طرح ها اجرايي خواهد ش از ايآن توسط كاركنان قابل لمس خواهد بود. با اين منظور وظايفي به مجموعه قرب پدافند هوايي محول شده است كه اطالع رساني آن

نيز متعاقبا انجام خواهد شد.

از اينكـه با حوصلـه و صبر وقت خودرا در اختيار ما قرار داديد سپاسگزاريم.

من هم از شما تشكر مي كنم كه رسالت خود ــاني را به خوبي انجام ــوص اطالع رس درخص

مي دهيد.

ــبكه يكپارچه ــاخت داخل در مجموعه ش ســيار خوب ــب نتايج بس ــد هوايي، كس پدافنــي و... ــا و تمرين هاي راهكنش در رزمايش هواليت مدار ــان كاركن ــالش ت ــان دهنده نشپدافند هوايي در راستاي تحقق منويات مقام

معظم واليت و فرماندهي كل قواست.

نحوه تعامل شـما با نيروي هوايي درراسـتاي انجام وظيفه چگونه است؟ آيا

اين روند مطلوب است؟مهم ترين بخش هاي تأثيرگذار پدافند هوايي، بخش هاي پدافند هوايي هواپايه، زمين پايه ــع اولين بخش ــد. در واق ــه مي باش و درياپايتأثيرگذار در روند دفاع هوايي، پدافند هوايي هواپايه است. پس از مشاهده و كشف حضور ــمان كشور، ــمن در نزديكي آس هواگرد دشــكاري مستقر ــران واپايش ش با هدايت افســتگاه هاي راداري، هواپيماهاي رهگير در ايســاع هوايي به ــال اولين اليه از دف جهت اعمپرواز درمي آيند. در واقع هواپيماهاي رهگير، ــوند. در ــوب مي ش ــالحي پدافندي محس ســري از اليه اول ــورت عدم كفايت بهره گي صــتفاده از آن به ــي و يا عدم اس ــد هواي پدافنــاع هوايي كه ــل، اليه هاي بعدي دف هر دليمعطوف به تجهيزات پدافند هوايي زمين پايه مي شود، مورد استفاده قرار مي گيرد. از سوي ــالح هاي دفاع هوايي درياپايه نيز در ديگر ســند. اين نكته جاي خود مي توانند مفيد باشــال هاي دفاع مقدس به اثبات رسيد و در ســمن بعثي ــن فروند از هواگردهاي دش چندي

ــط پدافند هوايي مستقر در ناوها ساقط توســدند. نيروي هوايي نيز متولي به كارگيري شهواپيماهاي رهگير با هدايت شبكه يكپارچه پدافند هوايي است. لذا وظايف پدافند هوايي با ساير نيروهاي نظامي، اعم از نيروي هوايي، ــروي زميني با هدف ــروي دريايي و يا ني نيــالمي ــمان ايران اس ــداري از قلمرو آس پاسمكمل يكديگر است. همه ما نيروهاي نظامي ــه منظور ــا يكديگر ب ــف به همكاري ب موظــتيم. البته ــالمي هس تأمين امنيت ايران اســل به عنوان ــال هاي قب پدافند هوايي در ســك بخش مهم و تأثيرگذار از نيروي هوايي يانجام وظيفه مي كرد. همين موضوع منجر به تشابه فرهنگ سازماني و تعامل مناسب بين

مجموعه اي شده است.

بـا توجـه بـه تهديدهـاي فرهنگـيموجـود، آيا تاكنـون تدابيـري به طور اخص از سـوي آن فرماندهي انديشيده شده اسـت و يا اينكه عقيدتي سياسي را صرفا متولي امور فرهنگي مي دانيد؟!

ــا و اعتقادات ــي و دفاع از ارزش ه كار فرهنگــود. اگرچه ــازماني نمي ش محدود به هيچ ســي پرچمدار و متولي مقابله با عقيدتي سياســوب مي شود، اما اين موضوع جنگ نرم محســئولي بشود. نبايد منجر به كوتاهي هيچ مسمقابله با جنگ نرم محدود به عقيدتي نيست ــي ــه خود را در كنار عقيدتي سياس و هميشــته ام. ــل تهديدهاي فرهنگي دانس و در مقابــازمان نظامي بر ــك س ــوان فرمانده ي به عن

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 8

پدافندپدافند در حوزه تبليغ و فرهنگ در حوزه تبليغ و فرهنگ

با تشكر از فرصتى كه در اختيار مجلهصـف قـرار داديد ، به عنـوان مقدمه و با توجه به اينكه پدافند چندين سال است كه به شـكل يك قرارگاه فعاليت مى كند و اين موضوع و چنين تغييراتى، عقيدتى را نيـز تحت تاثير قـرار داده اسـت، به عنوان اولين سوال بفرماييد دغدغه هاى پدافند در سـال هاى پـس از انفكاك از

نيروى هوايى چه بوده است؟با توجه به استقالل پدافند تحت مديريت ارتش ــتردگى و اهميت كار در پدافند، طبيعى و گساست حساسيت هايى در همه ابعاد، به خصوص

در ابعاد تبليغى و فرهنگى بوجود آمده باشد.ــاس پدافند ــت حس ــه مأموري ــت اينك نخســك دين ــق به ي ــورى متعل ــت از كش حفاظــمنان زيادى دارد. عزيز است كه طبيعتا دشپدافند نخستين نيرويى است كه بايد در برابر ــكى دشمن، حمالت خطرناك هوايى و موشــينه سپر كند و تهاجم او را بى اثر يا كم اثر سكند، به اين دليل بايد حوزه هاى دفاعى خود ــوزه مأموريت پدافند ــيم. ح را خوب بشناســمان جمهوري اسالمي ايران است دفاع از آســت كه به و اين مطلب آنقدر حائز اهميت استعبير مقام معظم رهبرى، امروز اولين اولويت،

پدافند است.مطلب دوم گستردگى پدافند است. پادگان ها و يكان هاى پدافند در سراسر كشور گسترده ــت، كه در اين گستره، تالش زياد و همت اس

ــى به منظور ــان عقيدتى سياس واالى كاركنتحقق اهداف سازمان در اين قرارگاه چشمگير است كه البته از نظر كمى و كيفى، انتظارات

بسيارى را در بر مى گيرد.

عقيدتى سياسـي بـه عنـوان متولىتوسـعه فرهنگ در ارتش شناخته شده است. بخشى از برنامه هايتان براى تامين

اين هدف را بيان فرماييد.ــت هاى ــا مجرى سياس ــت م ــه نخس در وهلــتيم. اما براى ــازمان عقيدتي سياسي هس ســن اجراى تدابير، ما هم برنامه ريزى هايى حســا توجه به محدود بودن منابع، لزوم داريم و ب

اين برنامه ريزى بيشتر احساس مى شود.اصلى ترين اولويت عقيدتى سياسى باال بردن ــر از همه، ــت و اخالق و مهم ت ــطح معنوي ســازى اماكن ــت؛ فعال س تالش هاى قرآنى اســاد انگيزه ــر برپايى و ايج ــى و تاكيد ب مذهبــت كه خود ــور در نمازهاى جماعت اس حضبهترين بستر فعاليت هاى فرهنگى و دينى به

شمار مى رود.يكى ديگر از اولويت ها توجه بيشتر به عزيزانى است كه در دوردست ترين نقاط كشور خدمت ــت كه عقيدتى سياسى مى كنند. طبيعى اســترده اى دارد و در پدافند حوزه مأموريت گســايل آموزشى توجه ويژه اى داشته بايد به مســد. اولويت مهم ديگر ما برگزارى كارگاه و باشكالس هاى آموزشى است. خوشبختانه پدافند ــكل دادن مركز آموزش تخصصى در حال ش

پدافند در اراك است.ــكل دادن براى ما هم هر دو موضوع يعنى شــال و توانمند در ــي فع به يك عقيدتى سياســز و نيز برنامه هاى آن اهميت ويژه اى آن مركــگاه پدافند خاتم االنبيا(ص) نيز به دارد. دانشــه كار خواهد كرد. ــروع ب زودى در تهران شنقش آموزش هاى عقيدتى و فرهنگى نيز براى تربيت هر چه بهتر افسران آينده ارتش بسيار

حائز اهميت خواهد بود.ــى نيز، در ــى و فرهنگ ــاى تبليغ در زمينه هــت، فعاليت هاى ــاى اقامه نماز جماع بخش هــى، كتابخانه ها و بويژه فعاليت هاى مراكز قرآنــربازان تالش ــراى خانواده ها و س فرهنگى بــود پدافند به مردم مى كنيم. براى معرفى خــاى ويژه اى داريم. چون و جامعه نيز برنامه هــطح جامعه شناخته پدافند هنوز خيلى در ســت كه اين موضوع مى تواند به آحاد نشده اس

گفت وگو با رياست اداره عقيدتي سياسي قرارگاه پدافند خاتم االنبيا(ص)

اشاره:با حجت االسـالم والمسـلمين انصاري، رئيس اداره عقيدتي سياسي قرارگاه پدافند خاتم االنبيا قرار گفت وگويي راجع به فعاليت هاي عقيدتي سياسي در پدافند گذاشتيم كه صميمانه پذيرفت. با آنكه مدت زيادي از انتصاب ايشـان به اين سـمت نمي گذرد، اما اشراف بسيار خوبي راجع به

چند و چون و امور پدافند داشت؛ گفت وگوي ما را با ايشان مطالعه كنيد...

9صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

جامعه ما اميد بدهد و آرامش و اطمينان آنان ــن ميزان نزد ــردد. البته به همي را موجب گــمنان نيز، موجب لرزش دل آنها خواهد دشــن قدم در روز ــد و اولويت دارد. براى اولي ش10 شهريور، به عنوان سالروز استقالل پدافند از نيروى هوايى، برنامه هاى ويژه اى در سطح كشور طراحى كرده ايم. نمايشگاه داير خواهيم ــته هاى فرهنگى و اطالع رسانى در كرد و بس

اختيار نمازگزاران جمعه قرار خواهيم داد.

،شـما عـالوه بـر خاسـتگاه فرهنگىفردى بسـيار دقيق و فنى هسـتيد و به اذعان بسـيارى از دوستان كارنامه قابل تحسينى از خود در نيروى دريايى بر جا گذاشـته ايد. در پدافند، از آن جهت كه يك نيروى تازه شـكل گرفته و نيز بسيار تخصص محور اسـت چه ابزارهايى به كار

خواهيد گرفت؟شايد بتوان گفت جنگ هاى امروز، جنگ هاى ــتند و ما هم با ــغ و فرهنگ هس ــوزه تبلي حهجمه شديد تبليغاتي دشمن مواجه هستيم. ــمن بايد براى مقابله با هجمه تبليغاتى دشــيم و بتوانيم به بهترين اين ابزارها را بشناســتفاده از ــتفاده كنيم. اس ــا اس ــكل از آنه شــاورى اطالعات، ــاى مختلف اعم از فن ابزارهــا، ــا، بازى ه ــدارى، فيلم ه ــنيدارى و دي شــورد توجه خواهند ــابقات، اردوها و ... م مســااهللا فرماندهان عزيز نيز بود. اميدواريم انشــش از پيش ما را در تحقق اين مهم يارى بيكنند. اتفاق ميان كاركنان ما بايد روز به روز

بيشتر شود. مردم و نيروهاى مسلح ما بايد از ــطح حيث اعتقادى و روحى در عالى ترين ســال هاى ــند تا در موقع خطر همچون س باشدفاع مقدس با اعتقاد كامل پاى سختى هاى

كشور خود بايستند.

اجازه بدهيد برگرديم به سال هاى اولخدمت شما در نيروى هوايى. آيا ديدگاه شما نسبت به حوزه پدافند در مقايسه با

آن دوران تغيير كرده است؟ــز در خصوص اين نيرو تغيير چيزى كه هرگنكرده، خلوص كاركنان آن است. به عنوان يك ــهروند ايرانى بايد بگويم امروز اقتدار پدافند شــت كه توانمندى دفاع جانانه از به حدى باالسآسمان كشور به تمام معنا را دارد و اميدواريم با تالش و همت خوب كاركنان دلسوز پدافند به ويژه در زمينه هاى فنى يا تخصصى و عملياتى ــد روزافزون توانمندى دفاعى اين ــاهد رش ش

مجموعه ارزشمند باشيم.

در خصوص فشـارهاى دشمن و بويژهموضوع تحريم ها هم نظرتان را بفرماييد.

ــمن و استكبار جنگ ظالمانه اين روزها، دشــاز كرده اند تا ــت ما آغ ــرى را بر ضد مل ديگــار اقتصادى ــه خيال خود با وارد كردن فش بــا را از پيگيرى ــا، ملت و رهبرى م و تحريم هــانى و اسالمى خود منصرف اهداف واالى انسنمايند و بى ترديد اين تحريم ها گاهى نقماتى ــا هيچ وقت ما ــا ايجاد مى كند، ام ــراى م را بــد و حتى به جرأت ــت باز نمى دارن را از حرك

مى توان گفت در همه حوزه ها و همه زمان ها، تحريم ها فرصت هاى خوبى براى كشور عزيز ــرايط تحريم ــاد كرده اند. مردم در ش ــا ايج مــر مى كنم يكى ــوند. من فك خوداتكاتر مى شــته دنياى ــن خدمت هاى ناخواس از بزرگترياستكبار به ما، همين تحريم هاست. چون اين تحريم ها منجر به بروز توانمندى هاى بسيارى در حوزه هاى مختلف در كشور ما شده اند. در پدافند هم تحريم ها كوچك ترين تاثير منفى روى توانمندى و تالش و حركت رو به جلو ى فرزندان ملت نگذاشته است و با فكر، انديشه، ــت و با عبور از همه تهديدات و تالش و جديــمان جمهورى تحريم ها در دفاع از حريم آس

اسالمى ايران مصمم تر شده اند.

شـما تفاوتى ميان عقيدتى سياسـىدر پدافنـد بـا عقيدتى سياسـى سـاير قسمت هايى كه در آنها حضور داشته ايد،

احساس مى كنيد؟ــه نيروها تقريبا به ــوزه كار عقيدتى در هم حــرايط كار در هر نيرو ــكل است. اما ش يك شــت. اما همه اينها براى ما شيرين متفاوت اســود را به ــون مى خواهيم وظيفه خ ــت، چ اســختى هاى ــرباز ادا كنيم. با وجود س عنوان ســوزه مأموريت در پدافند ــتردگى ح كار و گســه دليل خلوص و صفاى كاركنان نتيجه كار بملموس تر و شيرين تر است. كار سخت مقابله ــمن به تعبير فرماندهى معظم كل قوا، با دشــوب مى شود. امروز پدافند با همه جهاد محســمنان، سينه توان و امكانات خود در برابر دشــپر كرده و با چشمان بيدار خود و با قدرت سسالح خود، امكان نفوذ را از آنها گرفته است. دشوارى كار پدافند و روحيه جهادى كاركنان،

خدمت در پدافند را ارزشمندتر مى سازد.

.و حرف آخرــى ــاره اى به بحث فعاليت هاى سياس فقط اشــالت هاى مى كنم. چون يكى از مهم ترين رســى در اين حوزه است. درست عقيدتى سياســلح ما حق دخالت در ــت كه نيروهاى مس اســايل ــنايى با مس ــن حوزه را ندارند، اما آش ايــور يك ضرورت است. ــى جهان و كش سياســور بايد حوزه هاى نيروى مدافع مرزهاى كشــد. ما هم در اين ــى را به خوبى بشناس سياسخصوص برنامه هاى ويژه اى براى فرماندهان، ــان تدارك ــش و خانواده هاى آن ــان ارت كاركن

ديده ايم.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 10

قلب اقليم جغرافيايي ايران پرحماسه، آسمانش بايـد امن تريـن باشـد. اگـر مرزها سـرحدات جغرافيايي ما هسـتند، آسـمان بخش مركزي ايران، جوالنگاه پرواز ايراني اسـت. مجالي براي اوج گرفتن دانش و باور ايراني، جايي براي حفظ اقتدار يك ملت؛ يك آسمان براي هر چه دشمن

را هراسان مي كند.منطقه پدافنـد هوايي مركزي، بـا در بر گرفتن مهم ترين تأسيسات هسته اي كشور و در مجاورت تهران، يكي از نقاط قوت پدافند در محافظت از آسمان امن ميهن اسـت. به همين بهانه با سفر به ديار شهيدان زنده رود، با فرمانده اين منطقه صحبت كرديم و از اقتـدار پدافند مركزي ايران و امنيت آسمان دانش هسته اي ايران پرسيديم. سرهنگ اباذر جوكار، رزمنده ديروز دفاع مقدس و فرمانده امروز دفاع از آسـمان مركز، با دانش و تجربه به پرسـش هاي ما پاسـخ هايي داد و ما – اعضـاي تحريريه مجله صف – را هم همرزم اين دفاع جانانه دانسـت. گفتني هايش بسـيار بود؛ يكي اينكه دشـمن نمي تواند انرژي هسته اي را از ما بگيرد، چون دانش هسته اي در ايران بومي شـده و مدافعانش، تأسيسـات هسته اي را خط قرمز تقرب هـر پرنده اي مي دانند و پر و بالش را به آتش مي كشند تا از اين اقليم سرخ، نامحرمي نگذرد. مقدمه گفتار او تجليل از ويژه نامه پيشين پدافند هوايي بود كه توسـط مجله صف مهيا و

پيشكش عزيزان پدافند شد: امروز اين افتخار نصيب شـما شـده كه سـالح شايسـته در دسـت بگيريد و بتوانيد نيروهاي مسـلح را آن گونه كه شايسـته اسـت به مردم

معرفـي كنيد. نيروهاي مسـلح، بـه ويژه ارتش در دوران دفاع مقـدس به دليل محدوديت هاي تبليغاتـي و حفاظتي كه وجود داشـت، كمتر به مردم معرفي شدند. همين محدوديت سبب شد كه مردم، كمتر با جنبه هاي حضور ارتش در دفاع مقدس آشنا شوند و نقش سازنده ارتش در طول دفاع مقدس را آن طور كه شايسته ارتش است،

نشناسند.درخصوص قرارگاه پدافند هوايي ارتش همچنين وضعيتي وجـود دارد. تغييراتي كه در سـاختار ارتش رخ داد و تشـكيل قـرارگاه پدافند هوايي با توجه به تهديدهاي موجـود و رويكرد دفاعي كشور و نگاه خاص مقام معظم رهبري، به پدافند هوايي به عنوان اولويت اول، رسالت ديگري هم در اين زمينه ايجاد مي كند، چون ما ( پدافند) در بين نيروهاي مسـلح هم شناخته شده نيستيم. گاهي پيش مي آيد كه كاركنان سـاير نيروهاي مسلح حتي لباس پدافند هوايي را نمي شناسند.

الزم اسـت كه رسـانه ها و خصوصا رسـانه هاي مرتبط با نيروهاي مسلح پدافند را معرفي كنند و اين رسـالت را مجله صف با گام هاي بزرگي كه در اين زمينه برداشته به خوبي پيگيري مي كند. ويژه نامه پدافند با معرفي پيش كسوتان، مأموريت و پيشرفت پدافند و اينكه از زبان بزرگان، الزمه و فلسفه تشـكيل قرارگاه پدافند هوايي را بيان كـرده بود، اقدام بسـيار ارزشـمندي در معرفي چهره خستگي ناپذير پدافند انجام داد و اقدامي

تحسين برانگيز بود. با سپاس از ابراز لطف شما، پدافند هوايي

مركزي به دليل دور بودن از مرز، اهميتش

از چشـم مردم پوشيده اسـت. مأموريت منطقه پدافند هوايي مركزي چيست؟ در صورت امكان اين يكان و مجموعه پدافند

منطقه مركزي را معرفي بفرماييد.ــور در منطقه ــروز راهبردي ترين نقطه كش امــان، چهار ــتان هاي اصفه ــامل اس مركزي- شــرار دارد. مأموريت ــال و بختياري و يزد- ق محپدافند در اين منطقه، دفاع از حريم آسمان اين ــتان پهناور است. پدافند استان اصفهان سه اس UCF ــز پراهميت ــور دو مرك ــه جهت حض باصفهان و تأسيسات هسته اي نطنز، از مهم ترين مأموريت هاي محوله در حوزه مركزي است. در بخش كشف، ما از ردياب واپايش(رادار كنترل) گروه هاشم آباد استفاده مي كنيم. در بخش دفاع و انهدام هم از سامانه هاي برد بلند، برد متوسط و برد كوتاه مستقر در منطقه برخوردار هستيم. ــت كه در مركز ايران واقع شده ايم و درست اسمستقيما در معرض حمله دشمن نيستيم، اما ــود؛ ــد به صورت اليه به اليه انجام مي ش پدافنــاي پيراموني، جدا از دفاع دفاع حلقه (رينگ )هحلقه (رينگ) مركزي است و هر كدام اهميت ــا در بخش دفاع از ــان را دارند. م خاص خودشاين دو منطقه هسته اي و سراسر منطقه محول شده، از حداكثر توان پدافند هوايي برخورداريم و استفاده مي كنيم. عالوه بر اين، بجز سامانه هاي قرارگاه پدافند هوايي ارتش از سامانه هاي نيروي ــپاه هم استفاده مي كنيم و اينها در زميني و ســرارگاه پدافند قرار واپايش(كنترل) عملياتي قــطح ــد. يكان هاي پدافندي به خوبي در س دارنــتگي ــترش يافته اند و با شايس اين منطقه گس

دفاع راهبردي در منطقه پدافند هوايي مركزيگفت وگو با فرمانده پدافند هوايي منطقه مركزي

سلمان اكبري پاكرو

11صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

مأموريت هاي واگذاري را انجام مي دهند. ضمن ــز واپايش(كنترل) ــا برخورداري از مرك اينكه بعملياتي منطقه اي و بهره گيري از پايگاه شهيد ــتند، بابايي و مجموعه اي كه در اين پايگاه هسهمكاري مناسبي در خصوص پدافند از آسمان

منطقه مركزي شكل گرفته است. ــور دو مركز ــزي با حض ــت منطقه مرك اهميهسته اي كه گفته شد، بر كسي پوشيده نيست و وجود هماهنگي خاصي در دفاع از اين منطقه الزم است. منطقه نطنز منطقه ممنوعه پروازي است و واپايش عملياتي منطقه پرواز ممنوع در ــور و در مجاورت داالن (كريدور)هاي مركز كشپروازي بسيار زياد و بين المللي، شرايط خاصي را ايجاد و ايجاب مي كند. اين مأموريت و مسئوليت را توانسته ايم با دست توانمند كاركنان پروازي و واپايشي(كنترلي) به خوبي انجام دهيم و تا امروز

در انجام مأموريت هايمان سربلند بوده ايم.ــا هماهنگي بين ــه مركزي ب ــه منطق مجموعنيروهاي مستقر، از جمله پايگاه پشتيباني كننده (پايگاه شهيد بابايي)، برادران عزيزمان در سپاه ــدي در اصفهان و نطنز ــه در گروه هاي پدافن كــتند و گروه هاي پدافندي نيروي ــتقر هس مســتيباني مي كنند، در زميني كه اين نيرو را پش

مأموريت پدافندي كمك ما هستند.

يكان هايي كه نام برديد در بخش پدافندهوايي كشور در واپايش (كنترل) عمليات

منطقه پدافند هوايي مركزي هستند؟

ــامانه هاي پدافند، همه يكان هايي در بخش ســمان را دارند تحت ــاع از آس ــه مأموريت دف كــر از گروه ــا غي ــتند. م ــي ما هس ــر عمليات امواپايش(كنترل) هاشم آباد، گروه عمده اصفهان را با مأموريت دفاع از اين دو نقطه حساس و حياتي داريم. گروه واكنش سريع را با مأموريت دفاع از مجموعه منطقه مركزي و فراتر از منطقه مركزي تشكيل داده ايم كه در زمان مقتضي در اليه هاي ــود و به خوبي توانسته در بعدي مستقر مي شــف و انهدام و در مأموريت ها حضور بخش كشداشته باشد. معموال در شرايط ويژه با بهره گيري از مجموعه امكانات گروه واكنش سريع، اليه هاي

دفاعي مان را تقويت مي كنيم.

معموال بـه خاطر برخـورداري از دانشهسته اي گفته مي شود كه اين دانش بومي و جاودان شده است و كمتر از اين واقعيت ياد مي شـود كه دانش هسـته اي در ايران ماندگار است، چون پدافند مستحكمي به دفاع از آن مي پردازد. چه اقدام هايي براي دفاع از اين منابع راهبردي انجام مي گيرد؟

پايداري علمي امروز ما در دانش هسته اي مرهون سال ها تالش مجموعه علمي و دانشمندان اين ــت اين تالش مقدس مي ــت و به برك حوزه استوانيم پايداري علمي در حوزه هسته اي را در دنيا مطرح كنيم. چالش هاي بزرگ سياسي هم كه امروزه با آن مواجه مي شويم، به اين منظور است كه دشمنان تحمل حضور ما در اين نقطه قوت ــي را ندارند. در حوزه دفاع هم در پايداري علم

ــت؛ قطعا اگر دشمن مي توانست همين طور اسفعاليت هسته اي ما را با شيوه نظامي متوقف كند، اين كار را انجام مي داد. دشمن با اين همه هزينه ــي و با حضور نيروهايي كه امروز در و لشكركشپيرامون كشور ما مستقر هستند و با در اختيار داشتن توان نظامي بسيار باال ، جرئت حمله به ــته اي را تا امروز نداشته است و اين مناطق هساين ناتواني دشمن، حاصل بازدارندگي دفاعي و حضور اقتدارآفرين نيروهاي مسلح ما و استقرار اليه هاي دفاعي كشور است. قطعا استقرار پدافند هوايي در مناطق هسته اي و در پيرامون كشور ــاع از مناطق ــاي دفاعي متعدد در دف و اليه ههسته اي موجب اين بازدارندگي شده است. به ملت عزيز و قهرمان ايران اسالمي اين اطمينان ــمن، همان گونه كه تا خاطر را مي دهيم كه دشــته و حمله امروز از قدرت مقابله ما واهمه داشنكرده، بعد از اين هم قادر نخواهد بود با هجمه ــرفت علمي ما را متوقف كند. ملت نظامي پيشــوده خاطر باشند كه پدافند هوايي در عزيز آسصحنه است و با اقتدار از مناطق هسته اي دفاع

خواهد كرد.

پايـگاه هوايي شـهيد بابايي و ظاهـرامنطقه پدافند هوايي مركزي پهناورترين منطقه هوايي خاورميانه است. در اين مورد و دليل اين وسعت منطقه توضيح بدهيد كه چه عاملي باعث شـده تا منطقه اي به اين

وسعت شكل بگيرد؟ــه پدافند هوايي ــعت جغرافيايي منطق اين وســعت ــت و دليل اين وس ــزي اصفهان اس مركــي را مي توان در اهميت راهبردي اين جغرافيايمنطقه جست وجو كرد؛ نوع سامانه ها و مأموريت واگذار شده به منطقه هم مؤيد اين اهميت است. اين منطقه و پايگاه هوايي شهيد بابايي از لحاظ مأموريت، يكي از پايگا ه هاي با اهميت و راهبردي خاورميانه و از مهم ترين مناطق كشور عزيزمان ــت. منطقه مركزي به دليل دفاع از مناطق اســي هم به دليل ــور و پايگاه هواي راهبردي كشپشتيباني از منطقه مركزي و مأموريت هاي برون

منطقه اي، اهميت قابل توجهي دارند.

از همجـواري منطقـه پدافنـد هواييمركـزي اصفهـان و پايگاه شـهيد بابايي سخن گفتيم. در اين منطقه شاهد تلفيق پدافند زميـن پايه با توجه بـه امكانات و سامانه هاي در اختيار منطقه پدافند هوايي و پدافند هواپايه با برخورداري از پشتيباني هواپيماهاي راهبردي رهگيـر موجود در

ــتند و گروه هاي پدافندي نيروي ــتقر هس مســتيباني مي كنند، در زميني كه اين نيرو را پش

مأموريت پدافندي كمك ما هستند.

يكان هايي كه نام برديد در بخش پدافندهوايي كشور در واپايش (كنترل) عمليات

منطقه پدافند هوايي مركزي هستند؟

وووووننننن ررررر ييييي شششش رر روز ي ري ي پايايايايايننننن دادادادادانشنشنشنشنشمنمنمنمنمنداداداداداننننن لعلعلميميمي وووو سال ها تالش مجموعه ــتتتاياياينننتالالتالتالتالشششششمقمقمقمقمقدسدسدسدسدس م م م م مييييي ــت و به برك حوزه اسدردردردردر د دد د دنينينينينيااااا توانيم پايداري علمي در حوحوحوزهزهزهه ه ه هستستستستستهههههاياياياياير ر ر ر راااااهمهمهمهمهم ك كك ك كههههه ياي ب ب بزرزرزرگگگگسيسيسيسيسياساساساساسييييي مطرح كنيم. چالش هاساساساساستتتتت اياياياياينننننمنمنمنمنمنظوظوظوظوظوررررر امروزه با آنمواجه ميش شويويويم،م،م، ب ب بههههقوقوقوقوقوتتتتت ن ن ن ن نقطقطقطقطقطههههه نينينينين ردردردردر اا اا ا ضحضورورور م م مااا كه دشمنان تحمل ه ه ه ه هممممم دفدفدفدفدفاعاعاعاعاع دردردردر حح ح ح حوزوزوزوزوزههههه ــي را ندندارارارندندند... در پايداري علم

ظاظاظاظاظاهـهـهـهـهـرارارارارا پ پ پ پ پايايايايايـگـگـگـگـگاهاهاهاهاه ه ه ه ه هواواواواوايييييييييي ش ش ش ش شـهـهـهـهـهيديديديديد ب ب ب ب باباباباباباياياياياييييييپدپدپدپدپدافافافافافندندندندند هه ه ههواواواواوايييييييييي م م م م مركركركركركزيزيزيزيزي پ پ پ پ پهنهنهنهنهناواواواواورترترترترتررررر منمنمنمنمنطقطقطقطقطقهههههدردردردردر ا ا ا ا اينينينينين م م م م مووووو مممممنطنطنطنطنطقهقهقهقهقه ه ه ه ه هواواواواوايييييييييي خ خ خ خ خاواواواواورمرمرمرمرميايايايايانهنهنهنهنه ا ا ا ا استستستستست.....ووووو د د د د دليليليليليلللللاياياياياينننننوسوسوسوسوسعتعتعتعتعت م م م م منطنطنطنطنطقهقهقهقهقه ت ت ت ت توضوضوضوضوضيحيحيحيحيح ب ب ب ب بدهدهدهدهدهيديديديديدااااا منمنمنمنمنطقطقطقطقطقه ه ه هه اياياياياي ب ب ب ب بههههه چهچهچهچهچه ع ع ع ع عامامامامامليليليليلي ب ب ب ب باعاعاعاعاعثثثثثشـشـشـشـشـدهدهدهدهده ت ت ت ت تااااا

وووووسعسعسعسعسعتتتتتشكشكشكشكشكلللللبگبگبگبگبگيريريريريرد؟د؟د؟د؟د؟هوهوهوهوهو ــهـهـهـهـه پ پ پ پ پدادادادادافنفنفنفنفنددددد ــــــــــعتعتعتعتعت ج ج ج ج جغرغرغرغرغرافافافافافيايايايايايييييييييي م م م م منطنطنطنطنطقـقـقـقـق اياياياياينننننوسوسوسوسوســعـعـعـعـع دلدلدلدلدليليليليليل ا ا ا ا اينينينينين و و و و وسـسـسـسـس ووووو ــــــــــتتتتت اساساساساس ــــــــــزيزيزيزيزي ا ا ا ا اصفصفصفصفصفهاهاهاهاهاننننن مممممركركركركركاهاهاهاهاهميميميميميتتتتتراراراراراهبهبهبهبهبردردردردردييييي رارارارارا م م م م مي ي ي ي ي توتوتوتوتوانانانانان د د د د دررررر ــــــــــييييي جغجغجغجغجغرارارارارافيفيفيفيفيايايايايايمأمأمأمأمأموموموموموررررر ووووو نونونونونوعععععساساساساسامامامامامانهنهنهنهنه ه ه ه ه هااااا مممممنطنطنطنطنطقهقهقهقهقه ج ج ج ج جستستستستست و و و و وجوجوجوجوجو ك ك ك ك كردردردردرد؛؛؛؛؛اااااينينينينين ا ا ا ا اهمهمهمهمهميتيتيتيتيتا ا ا ا اسسسسس بهبهبهبهبه م م م م منطنطنطنطنطقهقهقهقهقه ه ه ه ه هممممممؤمؤمؤمؤمؤيديديديديد ووووواگاگاگاگاگذاذاذاذاذارررررشدشدشدشدشدهههههازازازازاز ل ل ل ل لححححح هوهوهوهوهواياياياياييييييشهشهشهشهشهيديديديديد ب ب ب ب بابابابابابايايايايايييييي اااااينينينينين م م م م منطنطنطنطنطقهقهقهقهقه و و و و و پ پ پ پ پايايايايايگاگاگاگاگاهههههاهاهاهاهاهميميميميميتتتتتوووووراراراراراهبهبهبهبهبررررر يكيكيكيكيكيييييازازازازاز پ پ پ پ پايايايايايگاگاگاگاگاه ه هه ه ه هه ه هاياياياياي ب ب ب ب بااااا مممممأمأمأمأمأموروروروروريتيتيتيتيت،،،،،عزعزعزعزعزيزيزيزيزيزممممم مهمهمهمهمهم م م م م ترترترترترينينينينين م م م م مناناناناناطقطقطقطقطق ك ك ك ك كشوشوشوشوشوررررر خخخخخاواواواواورمرمرمرمرميايايايايانهنهنهنهنه و و و و و ا ا ا ا ازززززمنمنمنمنمناطاطاطاطاط دفدفدفدفدفاعاعاعاعاع اا ا ا اززززز بهبهبهبهبه د د د د دليليليليليللللل مرمرمرمرمركزكزكزكزكزييييي منمنمنمنمنطقطقطقطقطقههههه ــتـتـتـتـت..... اااااسـسـسـسـسبهبهبهبهبه د د د د دللللل ــيـيـيـيـي ه ه ه ه هممممم پاپاپاپاپايگيگيگيگيگاهاهاهاهاه هه ه ه هواواواواوايـيـيـيـي ووووو ــوـوـوـوـوررررر ررررراهاهاهاهاهبربربربربرديديديديدي ك ك ك ك كشـشـشـشـشپپپپپشتشتشتشتشتيبيبيبيبيبانانانانانيييييازازازازاز م م م م منطنطنطنطنطقهقهقهقهقه مم م م مركركركركركزيزيزيزيزي و و و و و م م م م مأمأمأمأمأموروروروروريتيتيتيتيت ه ه ه ه هاياياياياي ب ب ب ب بررررر

مممممنطنطنطنطنطقهقهقهقهقها ا ا ا اي،ي،ي،ي،ي، ا ا ا ا اهمهمهمهمهميتيتيتيتيت ق ق ق ق قابابابابابلللللتوتوتوتوتوجهجهجهجهجهيييييدادادادادارنرنرنرنرند.د.د.د.د.

هوهوهوهوهوااااا پدپدپدپدپدافافافافافنـنـنـنـنـددددد م م م م منطنطنطنطنطقـقـقـقـقـههههه همهمهمهمهمجـجـجـجـجـواواواواواريريريريري ااااازززززپاپاپاپاپايگيگيگيگيگاهاهاهاهاه ش ش ش ش شـهـهـهـهـهيديديديديد ب ب ب ب بابابابابابااااا مممممركركركركركـزـزـزـزـزييييياصاصاصاصاصفهفهفهفهفهـاـاـاـاـانننننوووووتلتلتلتلتلفيفيفيفيفي ا ا ا ا اينينينينين م م م م منطنطنطنطنطقهقهقهقهقه ش ش ش ش شاهاهاهاهاهددددد دردردردردر سسسسسخنخنخنخنخن گگ گ گ گفتفتفتفتفتيميميميميم....امامامامامكاكاكاكاكاناناناناناتتتتت بـبـبـبـبـههههه بابابابابا ت ت ت ت توجوجوجوجوجههههه پدپدپدپدپدافافافافافندندندندند ز ز ز ز زميميميميميـنـنـنـنـن پ پ پ پ پايايايايايهههههساساساساسامامامامامانهنهنهنهنه ه ه ه ه هاياياياياي د د د د دررررراخاخاخاخاختيتيتيتيتيارارارارار م م م م منطنطنطنطنطقهقهقهقهقه پ پ پ پ پدادادادادافنفنفنفنفندددددهوهوهوهوهواااااوووووپدپدپدپدپدافافافافافندندندندند ه ه ه ه هواواواواواپاپاپاپاپايهيهيهيهيه ب ب ب ب بااااابربربربربرخوخوخوخوخوردردردردرداراراراراريييييازازازازاز پ پ پ پ پشتشتشتشتشتيبيبيبيبيبااااارهرهرهرهرهگيگيگيگيگيـرـرـرـرـر م م م م موجوجوجوجوجودودودودود راراراراراهبهبهبهبهبردردردردردييييي هههههواواواواواپيپيپيپيپيماماماماماهاهاهاهاهاييييي

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 12

منطقه هوايي شهيد بابايي اصفهان هستيم و اين همكاري، تركيب دفاعي قدرتمندي ايجاد كرده اسـت. در خصوص هماهنگي

اين دو بخش دفاعي توضيح بدهيد.ــن پايه و ــه گفتيد دو بخش زمي همان طور كهواپايه را در اين پايگاه در اختيار داريم. از بخش ــه به نوع تهديدهايي زمين پايه منطقه با توجــود، استفاده مي كنيم. كه متوجه منطقه مي شــايي و ــم در بخش شناس ــش هواپايه را ه بخمقابله استفاده مي كنيم. هنگامي كه تهديدي پيرامون منطقه مركزي با ردياب هاي واپايشي (رادارهاي كنترلي) و تجسس و كشف ما اعالم ــط ردياب(رادار) ــايي توس مي شود، اگر شناســود، تخصيص سامانه و جنگ افزار آغاز انجام شمي شود. اگر شيئي پرنده در برد سامانه هاي برد ــط و كوتاه باشد و شرايط درگيري بلند، متوســد، به ــامانه هاي زمين به هوا موجود باش ــا س بــود. اگر شناسايي انجام نشود آنها واگذار مي شيا شناسايي ايجاب كند كه به هواپيما و بخش ــايي اوليه و ــد، در بخش شناس هواپايه نياز باششناسايي ردياب(رادار)، هواپيما را به هواپيماهاي تندخيز(اسكرامبل) واگذار مي كنيم و در بخش ــل مي كنيم. ــه همين ترتيب عم ــدام هم ب انهاستفاده از بخش هواپايه يا زمين پايه در شرايط

خاص هر يك صورت مي گيرد. ــه در چه برد و ــوع تهديد و اينك ــا توجه به ن بــرايطي قرار دارد، از تلفيق اين دو ابزار دفاعي شــتفاده مي كنيم كه هماهنگي بسيار زيادي اســد. اين هماهنگي را مجموعه واپايش را مي طلبعملياتي ما در بخش ردياب و (soc و CRC)ها انجام مي دهند و بحمداهللا تا امروز اين هماهنگي ــته است. در حداكثر توان و كيفيت وجود داشاين هماهنگي فقط توسط يك پايگاه و در يك فرودگاه نيست. بخش فرودگاهي شهيد بهشتي و پايگاه هوايي شهيد بابايي، پايگاه بدر سپاه و ... هم معموال هماهنگي الزم را با مجموعه پروازي ــد. پروازهايي كه در ــا انجام مي دهن و راداري ممنطقه هسته اي نطنز و اصفهان انجام مي شود ــتيباني هوانيروز ــي و پش ــاي آموزش و پروازهــوند. اين ــن هماهنگي ها مي ش ــامل اي هم شهماهنگي ها در سطح منطقه توسط رادار هاشم آباد و مركز واپايش عملياتي soc انجام مي شود.

سرباز در ميدان نبرد، اين فرصت را پيدامي كند كه وقتي گلوله به سمتش مي آيد، جان پناه و سـنگر بگيـرد، اما يك نيروي پدافندي موشـك را با تمام مشخصاتش مي بيند كه موشك به سمتش مي آيد، اما

همچنان پا بر جـا مي ماند تا مأموريتش را انجام دهد. بايد اين موشك را منحرف كند، جنگ الكترونيك انجام دهد و هر كاري كه از دسـت او و از امكاناتش بر مي آيد انجام دهـد. دربـاره اين نـوع مأموريت توضيح بدهيد. مقام معظم رهبري هم در آن مقطع زماني كه تفكيك مأموريت نيروي هوايي و پدافند انجام نشـده بود، بـا نگاه به اين كيفيت ايثار و مجاهدت نيروهاي پدافند، عناصر پدافند را بسـيجيان نيروي هوايي

ناميدند.ــت. از رزمندگان ــورت اس ــا به همين ص دقيقــازندگي در زمان دفاع مقدس با عنوان جهاد ســود. در واقع ــنگر ياد مي ش ــازان بي س سنگرسمجموعه پدافندي ها را هم مي توانيم صاحب اين عنوان بدانيم و بگوييم همه پدافندي ها بي سنگر هستند. در طول دفاع مقدس، در خارك همواره ــه عليه پايانه وضعيت قرمز بود و تهديد هميشنفتي خارك وجود داشت. وقتي وضعيت «قرمز ــد و هواپيماي دشمن دقيقا در پر رنگ» مي شــامانه هاي ما قرار داشت، فقط پدافند در برد ســزان در مجموعه ــود. همه عزي صحنه حاضر بــي و صنعت نفت بايد به پناهگاه مي رفتند. نفتــت اين انتخاب و باور خاص عزيزان پدافند اســلح و كه در دفاع از آنچه در حوزه نيروهاي مسوظايف و مأموريت هاي نيروهاي مسلح به پدافند ــا آخر، در برابر ــده، با اعتقاد قلبي و ت واگذار شــتند. همه پدافندي ها در طول دشمن مي ايسدفاع مقدس اين را به نمايش گذاشتند و ديديم كه خيلي از پدافندي ها روي توپ ها ايستادند و

ــهادت رسيدند. ما در اصفهان جنگيدند و به شــهيد و در ذوب آهن اصفهان عزيزاني مانند شرفيعي را داشتيم كه هنگام حمله هوايي به ذوب آهن اصفهان، تا لحظه آخر ايستاد و به شهادت رسيد. موارد مشابهش را هم بسيار سراغ داريم از سوباشي تا فاو و... در اقصي نقاط كشور، شهداي بسياري را تقديم نظام مقدس جمهوري اسالمي ــان ــان كرده ايم. همه اينها نش ــردم عزيزم و ممي دهد كه عزيزان پدافند تا لحظه آخر و بدون سنگر مقاومت و ايستادگي مي كنند و پايمردي ــان مي دهند و با آغوش باز به سوي شهادت نش

مي روند و استقبال مي كنند.

يكـي از مهم تريـن و مؤثرترين عواملموفقيت پدافند، عامل زمان اسـت. شـما در منطقـه مركزي و با توجـه به فاصله اي كه از مرزها داريد، فرصت بيشتري از زمان كشـف تا زمانـي كه وارد درگيري شـويد و تعرض را پاسـخ دهيد، در اختيار داريد. چـه اقدام هايـي در زمان كشـف تهديد انجام مي دهيـد؟ ضمن اينكه مي توانيد از اين زمان در جنگ نامتقارن عليه دشـمن فرامنطقه اي كه با قـدرت هوايي و جنگ الكترونيك بيشـتري وارد نبرد مي شـود اسـتفاده كنيد. چه تدابيـري براي مقابله با دشـمن در نبـرد نامتقـارن، خصوصا با استفاده از عامل زمان پيش بيني كرده ايد و جنـگ الكترونيـك او را چگونه پاسـخ

خواهيد داد؟ــى و رصد ــمن را به خوبى بررس ما تهديد دش

13صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــتان هاى ديگر ــور و اس دارند و در هر نقطه كشمى توانند مستقر شوند و تقرب احتمالى دشمن

را پاسخ دهند.

آمـوزش ضمن خدمـت و هم افزايي دريكان هاي پدافندي بـه عنوان يك نيروي دانش محور و دانش بنيان مطرح است. اين بخش آموزش ضمـن خدمت را در منطقه

مركزي چگونه انجام مي دهيد؟همان طور كه مقام معظم رهبرى فرموده اند كه بايد آموزش را جدى بگيريم، آموزش را با جديت دنبال مي كنيم. به گونه اي كه يكى از يكان هاى برتر و پيشگام قرارگاه در زمينه آموزش هستيم. ــروري، اما ــاي پدافندي ض ــوزش در يكان ه آممتفاوت است. با توجه به پراكندگى سامانه هاى ــع آورى كاركنان ــدى و عدم امكان جم پدافنــوزش كاركنان از ــتقرار، جهت آم در حين اســامانه هاى مجازى، شبيه سازهاى سامانه ها و ســرارگاه پيش بينى و در ــط ق تجهيزاتي كه توســتفاده مي كنيم. به اين اختيار ما قرار گرفته استرتيب آموزش ها روزانه و به صورت مجازى انجام مى گيرد. آموزش هاي متمركز و منطقه اي را هم ــتفاده از سامانه هاى مرتبط براي كاركنان با اســدارى و آمادى و ــور و وظيفه در بخش نگه پايــرا مي كنيم. ــف، برنامه ريزي و اج اركان مختلارزيابى هايى كه در سطح نيروهاى مسلح و ارتش انجام شده گوياى اين است كه منطقه مركزي ــت. در حوزه آموزش يكى از يكا ن هاى برتر اســوزش را به خوبى ــون كاركنان ما اهميت آم چمى دانند و كامال آگاه هستند كه اگر آموزش را

جدى بگيريم، حين نبرد پيروز هستيم.

،در رزمايش هاى مدافعان آسمان واليتتأكيد و توجه زيـادي روي توانمندي هاي منطقـه پدافنـد مركـزي وجود داشـت. دسـتاوردهايي كه از اين رزمايش داشتيد

را تشريح كنيد.ــت و رزمايش يكى از مراحل جدى آموزش اساينجا كاركنان بايد آنچه آموخته اند را به صورت عملى به كار ببندند. ما در اين رزمايش ها جزو ــم. پدافند هوايي منطقه يكان هاى اصلى بوديــا با اجراى موفق مركزى در مراحل رزمايش هآتش توسط سامانه هاى ارتفاع پست و متوسط ــت هواپيماهاى هدف را مورد اصابت قرار توانســده را به خوبي ــي ش ــاي طراح داده و تهديد هــان منطقه ــدم كند. كاركن ــخ دهد و منه پاسآموخته هايشان را به خوبى اجرا كردند و ارزيابى ــيار خوبى از عملكرد و توانمندي كاركنان بس

ــان تعريف ــراى خودم ــمن را ب مي كنيم. دشــمن ــف كرده ايم كه تقرب دش ــم. تعري كرده ايچگونه خواهد بود. توانمندى دشمن را با بررسى ــار موثق رصد مى كنيم و ــه و دريافت اخب روزانــان و نوع ــاس چيدم راهكنش هايمان را بر اســمن تغيير مى دهيم. به دليل حضور حمله دشــالم خبر به ــزي، قطعا اگر اع ــه مرك در منطقــمن داشته موقعى از ورود، حمله يا تهديد دشــور به ما ــور او در پيرامون كش ــيم يا حض باشــد، مى توانيم پاسخ مؤثرترى داشته باشيم. برســود كه براي كشف، اتكاي اما اين دليل نمى شــامانه هاي ما فقط به اليه هاي اوليه دفاعي و ســور باشد و اليه هاى بعدى راداري پيرامون كشــف نكنند. ما از سامانه هاى اكتشاف ما او را كشــتيم و سامانه هاى كشف هوايى برخوردار هســامد (فركانس) هاى مختلف را در اختيار در بســمن را در زمان داريم كه كمك مى كنند تا دشــف و با او برخورد كنيم. مقتضى و مناسب كشدر بخش اختالل الكترونيك(جمينگ) و حمله الكترونيك (ECM) هم بايد به اين نكته توجه كرد كه دشمن وقتى بخواهد اقدام به غافلگيرى ــامانه ها هم استفاده نمى كند. در كند، از اين ســه حمله الكترونيك، موضوع ابتدا چون اقدام بــا در بخش ــى مى كند، ام ــرى را منتف غافلگيــمن از اقدام به تهديدهاى عمده اگر هدف دشحمله الكترونيك، اختالل در سامانه هاى رديابى ما باشد، برنامه هايي براي مقابله با حمله او داريم. به عنوان مثال از سامانه هاى بصرى و سامانه هاي بدون انتشار (پسيو Passive) استفاده مى كنيم (Passive ــيو ــامانه هاى بدون انتشار(پس و ســف و درگيرى در اختيار بسيارى در بخش كشــت و به نقاط قوت داريم. اين صنعت داخلى اســيده ايم. و پايدارى خوبى هم در اين زمينه رســوزه جنگ ــمن در ح ــاى روز دش توانمندى هــايي ــك و حمله و هجوم را هم شناس الكترونيكرده ايم. راهكنش هاى او را بر اساس تجهيزاتى ــتفاده مى كند، مى شناسيم. هواپيماهاى كه اس

بدون سرنشين، هواپيماهاى پيشرفته اى كه در ــكي كروز او ــتقر كرده، حمله موش منطقه مســد، مى تواند از خارج از كه مى تواند درياپايه باشمنطقه و يا هواپايه باشد را بررسى كرده ايم. براى مقابله با همه اينها طرح و برنامه داريم. هماهنگى و برنامه ريزى هاي مناسب براي مقابله با دشمن در نيروهاى مسلح انجام شده و در سطح پدافند هم، به تبعيت از آن، به خوبى برنامه ريزى شده و اين قول را به مردم عزيزمان مى دهيم كه اگر دشمن اين جسارت را به خرج دهد كه نگاهى به

ايران داشته باشد، پشيمان خواهد شد.

از يكـي چـاالك هوايـي پدافنـد نيازمندي هـاي مقابله با دشـمن اسـت. ضمن اينكه بـا ابتكارهاي بزرگان پدافند، در زمان دفاع مقدس، شـيوه هاي واكنش سـريع و پدافند متحرك را انجام داده ايم و دسـتاوردهايش را ديده ايـم. وضعيـت يكان هاي پدافند هوايي منطقه مركزي از

لحاظ چاالكي چگونه است؟ــا در مقابله با ــروز م ــى از راهكنش هاي ام يكــمن، چابكي يكان هاي پدافندي توانمندي دشاست و همان طور كه اشاره شد، اين را در طول ــترش ــدس تمرين كرده و امروز گس دفاع مقداده ايم. در بخش مقابله با توانمندى هاى دشمن ــه مى توانيم اجرا ــيوه هايي ك يكى از بهترين شــريع است. در كنيم، اجراي عمليات واكنش ساين بخش سرمايه گذارى جدى كرده ايم و بخش عمده اى از سامانه هايمان را در اين راستا تجهيز كرده و بهره بردارى مى كنيم. به همين دليل در هر منطقه، جدا از گروه هاى استقرارى، يك گروه واكنش سريع را با برخورداري از همه سامانه هاى گروه هاى استقرارى سازماندهى كرده ا يم ؛ البته به صورت چابك و با قابليت تحرك باال، هم در بخش كشف و هم در بخش رهگيرى و انهدام. ــامانه هاى ارتفاع پست و ارتفاع اين گروه ها از سمتوسط برخوردارند و قابليت تحرك بسيار خوبى

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 14

ــت آمد. اين رزمايش ها براى عزيزانى كه به دسدفاع مقدس را نديده بودند، تجربه مناسبى بود. كاركنانى هم كه از مراكز آموزشى و دانشگاه ها ــه خوبى با عملكرد ــده بودند، ب به ما واگذار ش

سامانه ها آشنا شدند.

مرز براي هر يك از بخش هاي نيروهايمسـلح تعريف خاص خودش را دارد. مرز يك سرباز نيروي زميني و هوايي مشخص اسـت. مرز يكان هاي نيروي دريايي كامال تعريف شـده و به هميـن دليل يكان هاي دريايـي مـا فراتـر از آب هـاي جمهوري اسـالمي ايران به مرزباني مشـغولند. مرز يك سـرباز و نيروي پدافندي از كجا آغاز

مي شود؟ــروع مى شود و پدافند از مرزهاى بين المللى شدر نقطه به نقطه كشور مستقر است. مجموعه ــتره ــاى پدافندى در بخش اعظم گس يكان هجغرافيايي كشور حضور دارند و نقطه به نقطه ــربازان و كاركنان پدافند هوايى ــور، مرز س كشاست. پدافند با اين نگاه هيچ محدوديتى در مرز ــامانه هاى رديابي و ــف ندارد. س و در ديد و كشسامانه هاي شنود ما فراتر از كشورهاى پيرامونى ــش مي دهند. اين اشراف به سطحي ما را پوشــد به دليل ــاى بين المللى را باي ــر از مرزه فراتــايى و واكنش ــات كاري پدافند و شناس ملزومــمن و دفاع به موقع ــه موقع روى حركت دش بداشته باشيم و فراتر از مرز كشور كشف داشته باشيم تا به موقع دفاع كنيم. هواپيمايى كه قصد ــور را دارد بايد قبل از ورود ورود به آسمان كشبه سامانه هاى رديابي و واپايش(كنترل) ما اعالم هويت كند و هماهنگى داشته باشد و در صورت

مجاز بودن وارد شود.

«در خاطرات سرهنگ «چارلى بكويثآمده كه سـامانه هاى رديابي ارتش را قبل از انقالب آمريكايى ها و انگليسى ها طراحى كرده بودند و اين سامانه هاى رادارى، نقاط كور بسـيارى براى استفاده آتى خود آنها داشت و ديديم كه در ماجراى عمليات دلتا از اين نقاط كور استفاه شد و با استفاده از اين نقاط كـور تا طبس پيش رفتند. آيا ما همچنان نقاط كور رادارى داريم كه دشمن

بتواند استفاده مشابهى داشته باشد؟مى دانيد كه بحث پدافند يك مجموعه نمى تواند صد در صدي باشد، طوري كه قبل از فروپاشى شوروى يك فروند هواپيماى سبك غربي آمد و

در ميدان سرخ نشست!

ــوع بايد بگويم ردياب هاي اما درباره اين موضــتند. ــر ردياب هاي دهه 40 و 50 نيس ما ديگــامانه هايمان را ارتقا و همه مجموعه ها را ما ستغيير داده ايم. فناورى دستگاه هايمان فناورى روز است و دايما سامانه هايمان در بخش كشف در حال ارتقا هستند. دشمن اگر از سامانه هاى ــتفاده مى كند كه از سطح مقطع رادارگريز اســا هم ــد، م ــن برخوردارن راداري (RCS) پاييــتفاده مي كنيم كه قابليت ــامانه هايى اس از س (RCS) شناسايى حداقلى سطح مقطع راداري

پرنده ها را دارند.ــف ــى ما قابليت كش ــامانه هاى بوم ــروز س امــد و نقاط كور ــز را دارن ــاي رادارگري هواپيماهرادارى زمان عمليات دلتا را ديگر نداريم. متفاوت ــتيم كه دشمن با هواپيماهاى از آن روزها هسعظيم الجثه سى 130 و بالگردهاي سيكورسكى وارد كوير طبس شد؛ امروز هواپيما هايي با سطح ــه دهم و ــع راداري كمتر از يك دهم و س مقط

چهار دهم را كشف و رهگيري مي كنيم.

با توجه به اينكه جناب عالي از رزمندگاندفاع مقدس هستيد، از خاطرات اين دوره

براي مخاطبان مجله صف بگوييد.يكى از ملزومات پدافند، زمان و هماهنگى بين ــامانه هاى زمين به هوا و سامانه هاي هواپايه ساست. در سال 66 در سامانه كشف رادار پدافند ــى از هواپيماهاى ــتم. يك ــارك حضور داش خفرندشيپ نيروى دريايى در حال نشستن بود. خلبان اعالم كرد: «يك ميگ 23عراقى نزديك ــا به هواپيماى ــت». اتصال اين هواپيم من اس

ــه بازتاب(اكو) ــده بود ك ــافربرى باعث ش مســاب(رادار) ــمن روي صفحه ردي هواپيماى دشديده نشود. بالفاصله با سامانه هاى دفاع هوايى متعدد مستقر در خارك هماهنگي به عمل آمد تا به محض كاهش ارتفاع هواپيماى مسافربرى ــى و تقرب ميگ 23، اجراى آتش نيروى دريايــد و به موقع ــه همين ترتيب عمل ش كنيم. بــمن آتش گشوديم و او هم روى هواپيماى دشنتوانست مأموريتش را انجام دهد و بمب ها را در

ساحل جزيره خارك و دريا رها كرد. ــاي منطقه مركزى در طول يكي از مأموريت هــگاه اصفهان به ــاع از پااليش ــاع مقدس، دف دفــوان يكي از مراكز مهم توليد و تأمين بنزين عنــرايط تحريم زمان جنگ بود. دفاع بسيار در شــگاه برقرار كرده بوديم و خوبى پيرامون پااليشــت كه يك فروند يكى از افتخارهاي ما اين اســمن هواپيماى ميراژ و يك فروند ميگ 25 دشتوسط سامانه هاى برد متوسط ساقط شد. الشه ــان در اختيار مجموعه هواپيماي ميراژ همچنــرار دارد و به ــى منطقه مركزى ق پدافند هوايــده و كسى كه عنوان يكى از افتخارها حفظ شموفق به انهدام اين هواپيما شده بود، همچنان در منطقه پدافند هوايي مركزى مشغول خدمت است. افتخار مي كنيم كه همچنان از يادگاران ــور امثال ــدس برخورداريم و از حض ــاع مق دفجناب خالدي كه اين حماسه را آفريد، استفاده ــط رادار ــم. اين هواپيماي متجاوز توس مي كنياسكايگارد رصد 2 مستقر در پااليشگاه در تاريخ ــايى و با اجراي آتش 13 فروردين 1367 شناس

توسط جناب خالدى ساقط شد.

15صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

حجت االسالم والمسلمين واحدى: ــا آرزوى قبولى ــم اهللا الرحمن الرحيم. ب بســه، ــات و عبادات عزيزان حاضر در جلس طاعــم. بعد از دو، ــت امروز را آغاز مى كني نشســه به اين نتيجه رسيديم كه تمركز سه جلســال اول كليه محورهاى تبليغاتى ما روى ســد؛ زير عنوان «نقش ارتش دفاع مقدس باشــد ببينيم براى ــمن». حال باي در تثبيت دشــد گام برداريم. ــه باي ــن امر چگون تحقق ايــدن اقدام ها، اين بهتر است با عملياتى تر شــه را به گزارش پيشرفت كار اختصاص جلسدهيم. اميدواريم در اين جلسه پيشنهادهاي عملى دوستان را دريافت كنيم. ثبت مشروح ــق انجام خواهد ــرات ما نيز به طور دقي مذاكــط پژوهشگران و ــد تا قابل استفاده توس ش

هنرمندان باشد.

كل ــتاد س از ــا م شـاهين راد: سـرتيپ ــا بتوانيم اين ــم ت ــار كردي ــت اعتب درخواســگ به ــارف جن ــت مع ــت را در هيئ مأموريانجام برسانيم. فهرستى از كليه عمليات هاى ــال ــپاه در س ــدى و پدافندى ارتش و س آفنــم. در مجموع 164 ــگ تهيه كرده اي اول جنــورت گرفته ــال ص مورد درگيرى در اين ســت تدوين مطالب، ــت. براى اقدام در جه اســازماندهى ويژه اى مدنظر قرار داديم: يك سمدير و يك هماهنگ كننده. منطقه عملياتى ــه قسمت تقسيم كرديم: جنوب، را نيز به سغرب و شمال غرب. كارشناسانى را نيز براى ــته هاي امور تخصصى پيش بينى كرديم. رســى، توپخانه، مخابرات، زرهى، پياده، مهندســته هاى رزمى و پشتيبانى و به طور كلى رســروى هوايى، پدافند و نيروى رزمي. براى ني

ــان ويژه در نظرگرفتيم. دريايى نيز كارشناســى حجم كار را نيز به طور ماهيانه مورد بررسقرار مى دهيم. من اين موارد را ارائه كرده ام.

ســرتيپ دوم پورداراب: با توجه به مشكالت ــگ تحميلى با آنها ــادى كه ما قبل از جن زيــم، تيمى الزم داريم كه وضعيت مواجه بوديارتش در آن دوران را مورد بررسى دقيق قرار ــى سه منطقه ــه تيم نيز براى بررس دهد. ســامى مختلف عملياتى در نظر گرفته ايم و اســت. در نهايت مى ــما ارائه شده اس هم به شتوانيم يك كتاب شامل چهار فصل در اختيار

عموم قرار دهيم.ــنهاد در خصوص هفته دفاع مقدس هم پيشــم جزئيات همان هفت روز اول جنگ مى كنرا در قالب مصاحبه هايى جديد براى ارائه به

صدا و سيما آماده كنيم.

سـرتيپ دوم بختيـارى: در حال حاضر امير ــغول ــروه بزرگى مش ــعدى با گ ــنى س حسنوشتن تاريخ جنگ هستند و ما نبايد كارى ــت در حوزه ــوازى انجام دهيم. ما بهتر اس مروابط عمومى و تبليغ عمل كنيم تا از تكرار

مكررات نيز پرهيز شود.طبق تمام قوانين راهكنشى تا دشمن متوقف نشود، امكان انجام هيچ گونه عمل مؤثر وجود ــدارد. در آن زمان نيز غير از ارتش، نيرويى نــت. ــمن وجود نداش براى متوقف كردن دشنيروهاى مردمى آموزش نديده بودند و سپاه ــداران نيز در آن زمان در وضعيتى نبود پاسكه بتواند جلو پيشرفت دشمنى را كه با 12 ــكر منظم وارد خاك ما شده بود، بگيرد. لشــران نيز از اين ــهيد چم نيروهاى چريكى شقاعده مستثنى نبودند. تنها يك ارتش منظم مى توانست در برابر اين ارتش مقاومت كند.

ــا در دفاع ــتاوردهاى م ــه دس ــن كلي بنابرايمقدس ناشى از همين تثبيت جنگ در سال اول بوده است. سازمان عقيدتى نيز بايد روى

همين موضوع متمركز شود. ــال دوم جنگ خواهد بود كه اولويت دوم، ســك نيروهاى ــص ارتش به كم در آن، تخصــد. تقدم سوم مردمى آمد و با آنان همراه شــود. خالصه ــوم به بعد خواهد ب ــال س نيز ســتور مطلب اينكه تاريخ نگارى مجدد را از دس

خارج كنيم.

هم انديشى پيش كسوتان(جلسه پنجم)

اشاره:پنجمين نشست هم انديشي پيش كسـوتان با حضور حجت االسالم والمسلمين آل هاشم، رياست سازمان عقيدتي سياسـي ارتش و نيز حجت االسالم والمسـلمين واحدي، معاون فرهنگي و روابط عمومي سازمان روز چهارم مرداد

1931 در محل سازمان عقيدتي سياسي ارتش جمهوري اسالمي ايران برگزار شد.در اين نشسـت كه مانند نشست هاي قبل تعدادي از پيش كسوتان دفاع مقدس شركت داشتند، موضوع چگونگي تبيين و تبليغ نقش ارتش در دفاع مقدس و به ويژه نقش ارتش در سـد و تثبيت تهاجم دشـمن در سال اول جنگ مورد بحث و بررسي قرار گرفت. حاضران در اين نشست پيش از اين پيشنهادهاي خود را درخصوص موضوع جلسه

به صورت كتبي ارائه كرده بودند و در اين نشست به تشريح و تبيين بيشتر آن پرداختند.ضمنا امير دريادار حبيب اهللا سـياري، فرمانده نيروي دريايي ارتش جمهوري اسـالمي ايران در پي ديدار با رياست سـازمان به طور سـرزده در اين جلسه حضور يافت و نقطه نظرهاي خود را درخصوص دستورجلسه بيان كرد. توجه

شما خوانندگان عزيز را به اهم مطالب طرح شده توسط پيش كسوتان در اين جلسه جلب مي نماييم.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 16

ــوص خص در ربانى نـژاد: حجت االسـالم ــر كنند ــد اظهارنظ ــانى باي ــات، كس تبليغــنجش افكار ــردم و براى س ــه در ميان م كــته ايم ــى حضور فعال دارند. ما نتوانس عمومــم. هنر ــردم را جمع كني ــش و م ــان ارت زبــردن ــراه ك ــى هم ــازمان عقيدتى سياس ســق به ارتش ــردم با ارتش بود. مردم با عش مــت مى كردند. علت اينكه در ميان تمام خدمــرواز تابي نهايت ــما، كتاب و پ كتاب هاى ش(شهيد بابايي) صياد دل ها بارها تجديد چاپ

مى شود چيست؟

ــر در اين دريـادار سـيارى: عزيزان حاضــمت فرماندهى نسبت به من جلسه اغلب ســان براى من ــته اند و حضور در ميان آن داشافتخار است. مطلبى كه وجود دارد اين است ــيارى از مطالب محدوديت كه ما در بيان بســاير نهادها داريم، حال آنكه عزيزان ما در ســى مراحل جنگ دوربين همراه خود در تمامــته اند و در عرصه تبليغى نيز گام به گام داش

پيش رفته اند.در اين ميان نيروى دريايى نيز به واقع از همه ــت و خيلى ها مى پرسند اصال ما مظلوم تر اســته ايم؟! ــان جنگ نيروى دريايى داش در زم

بنابراين حرف براى گفتن بسيار است. ما نيز به تدوين مستندات در خصوص فعاليت هاى

نيروى دريايى در دفاع مقدس مشغوليم.ــوردارى از قلم ــدم در صورت برخ من معتقــوب، تبديل خاطرات جنگ به رمان نيز با خ

استقبال چشمگيرى مواجه خواهد شد.

ــدم جنگ ما سـرتيپ جواديـان: من معتقــت. ــده اس ــروع ش ــتكبار از انقالب ش با اسگروهك هاى منافق يك هفته پس از انقالب

به يك پادگان حمله كردند .ــغال سفارت با اين وضعيت از همان زمان اشــدام در عراق ــكا، مقام هاي آمريكايى م آمريــدام ديكته ــال به ص ــدند و عم حاضر مى ش

مى كردند تا به ايران حمله كند. ــمن در الك دفاعى فرو ــاه دش ــه م ظرف سرفت و روحيه آفندى خود را به كل از دست داد. نيروى هوايى ما در همان روز دوم جنگ ــوخت دشمن را هدف قرار داد تمام منابع ســراق را عمال ناتوان كرد. من فكر مى كنم و عسازمان عقيدتى بايد ابتدا اين حقانيت ارتش

را ثابت و سپس آنها را تبليغ كند.ــه ــى ك ــته از عزيزان ــدم آن دس ــن معتق مــاع مقدس براي ــت ماجراهاى دف براى رواي

ــانه هاي عمومى دعوت مى شوند، توجيه رســنهاد ــوند. در هفته دفاع مقدس نيز پيش شمى كنم تعدادى راوى را توجيه كنيم تا تك تك عمليات ها را به زبان خود مردم و برآمده

ــان عمومى جا ــو كنند تا در اذه از دل بازگــوص عمليات ها ــد. جزوه هايى در خص بيفتنتهيه كنيم و همراه روزنامه هاى كثيراالنتشار

عرضه كنيم.

سرتيپ دوم بختيارى: طبق تمام قوانين راهكنشى تا دشمن متوقف نشود، امكان انجام هيچ گونه عمل مؤثر وجود ندارد. در آن زمان نيز غير از ارتش، نيرويى براى متوقف كردن دشمن وجود نداشت. نيروهاى مردمى آموزش نديده بودند و سپاه پاسداران نيز در آن زمان در وضعيتى نبود كه بتواند جلو پيشرفت دشمنى را كه با 12 لشكر منظم وارد خاك ما شده بود، بگيرد. نيروهاى چريكى شهيد چمران نيز از اين قاعده مستثنى نبودند. تنها يك ارتش منظم مى توانست در برابر اين ارتش مقاومت كند.

17صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــوع را در سـرهنگ تقى خانـى: ما دو موضدستور كار داريم؛ يكي هدف كوتاه مدت كه پيش بينى برگزارى هفته دفاع مقدس است، ــدف بلندمدت كه همان تدوين و ديگرى هــت جنگ و ــال نخس اقدام هاي ارتش در ســت. با ــن اقدام ها به مردم اس ــاندن اي شناســه در پيش بودن هفته دفاع مقدس، توجه بــنهاد مى كنم روى دو موضوع چگونگى پيش

ــويم. كار و مطالب قابل ارائه متمركز شــازمان در باب اينكه چه بگوييم، مجموعه ســال هاى اخير تمركز عقيدتى سياسى در ســته و همواره در آستانه برگزارى زيادى داشــت ها و ــم مربوط به اين هفته، سياس مراســخص كرده است. نتيجه چارچوب هايى مشــد كه كليه فرماندهان ما در راستاى اين شواحدى عمل كردند. بنابراين، اين سياست ها در سال جارى نيز بايد در اختيار فرماندهان ــرار گيرد و در عين حال مطالبى در همان قــر شود. خالصه زمينه نيز براى عموم منتشمطلب اينكه در خصوص هفته دفاع مقدس

ــيم. امسال، بايد سريع تر به جمع بندى برس

ــن ــه عناوي ــر ب سـرتيپ دوم دربنـدى: اگــار در هفته هاى اول روزنامه هاى كثيراالنتشــاهده ــگ نگاهى بيندازيم، به خوبى مش جنــش صحبت ــه تنها از ارت ــم كه هم مى كنيــت بر نقش مى كنند و همين امر گواهى اس

ــا. ــش در آن روزه ــه ارت يگانــه اى و بيانيه هاى ما در آن ــاى نوب گزارش هــش را در آن ــز به خوبى نقش ارت دوران نيــت. اينها را در ــيده اس روزها به تصوير كشــتى از شهداى ارتش در روزهاى كنار فهرســا ديدگاه عموم ــت جنگ قرار دهيم ت نخســتين سال ــبت به حضور ارتش در نخس نســود. مى توانيم از ــالح ش ــدس اص ــاع مق دفــران روزهاى اول جنگ ــدگان و ايثارگ رزمنــى تقدير به ــكل ويژه طى همايش نيز به ش

ــم. ــل آوري عم

سـرتيپ دوم عميد: نكته اى كه اشاره به آن را الزم مى دانم، اين است كه ارتش عراق كه ــور ما وارد عمل شد، از چند محور عليه كشــن محورها به هدف خود ــدام از اي در هيچ كــيد. آنها مى خواستند محاصره آبادان را نرســل كنند. در واقع عمليات آنها براى فتح كامخرمشهر زمانى مى توانست برايشان كارساز

ــود. ــد كه محاصره آبادان كامل ش باشــمن چه در تصرف آبادان، چه در تصرف دشاهواز و چه در تثبيت خود در حاشيه كرخه، ــى از مقاومت مؤثر ــد. اين امر ناش موفق نش

ــت. ارتش ما در برابر آنها بوده اســه در تمام ــى ك ــود من نيز به عنوان كس خدوران جنگ در خدمت ارتش بوده ام، نسبت به تالش هاى صورت گرفته در جهت معرفى

ــتم. خدمات ارتش در جنگ گله مند هســن جنگ به دليل ــي ها در حي خود ما ارتشــتيم، قادر ــديدى كه داش محدوديت هاى شــه نبوديم. ــتن گامى در اين زمين ــه برداش بــه برابر ــر بودند دو يا س ــاى ما ناگزي نيروهفعاليت روزانه خود مطابق عرف، كار كنند و ــرژى و وقتمان صرف كارهاى روزانه تمام انــيارى جاها در تبليغ اين ــد. اما در بس مى شــت. مثال در ــده اس ــى ش ــا كوتاه فعاليت هــم كه اگر خاطرات و ارتش چهره هايى داريــان نوشته يا تصوير شود، به مراتب زندگى شتأثيرگذارتر و جذاب تر از آثار موجود خواهد

ــود. ب

آل هاشـم: والمسـلمين حجت االسـالم ــه آن را ضرورى مى دانم ــاره ب مطلبى كه اشــتيد، ــتحضر هس ــما نيز از آن مس و همه شــاهد محدوديت هايى دوران جنگ بوديد. شــا اآلن تصاوير ــد كه م نتيجه اش هم اين شــى داريم، ــه از نيروى هواي ــب توجهى ن جالــه از نيروي زمينى. ــه از نيروي دريايى و ن نــم و ببينيم ــته را رها كني پس بياييد گذشــم. ما از ــى مى توانيم بكني ــروز چه اقدام امكليه پيشنهادهاي شما براى جبران گذشته

استقبال مى كنيم.

سرهنگ جهانى: ما در دفاع مقدس 48 هزار ــته ايم كه بخش اعظم آنان سرباز شهيد داشــه مى دانيد در ــه بوده اند. همان طور ك وظيفــربازان و خانواده ــاع مقدس چندان به س دفــود. در 34 روز جنگ ــان پرداخته نمى ش آنــروى دريايى دالورانه ــهر، تكاوران ني خرمشــهيد دادند. اگر ــد و 270 تن نيز ش جنگيدنــت اروند حمايت آنها از ما نبود، احتمال داشو آبادان نيز به خطر بيفتند. دانشگاه افسرى ــهيد داد. پادگان دژ 260 وظيفه و 20 نفر ش74 پايور شهيد داد. پس، كنار هم قرار دادن همين آمار، تصوير واضحى به دست مى دهد.

ــت كه نمايشگاهى از ــنهاد من اين اس پيشتجهيزات ارتش براى عموم برگزار كنيم تا در ــان كار ما قرار بگيرند و ديد صحيح ترى جري

نسبت به ارتش پيدا كنند. ــاي راهيان نور ــت كاروان ه در همين حركــازمان ــن اواخر كه به همت س ــز، تا همي نيــه محل در اختيار ارتش عقيدتى سياسى س

حجت االسالم ربانى نژاد: ما نتوانسته ايم زبان ارتش و مردم را جمع كنيم. هنر سازمان عقيدتى سياسى همراه كردن مردم با ارتش بود. مردم با عشق به ارتش خدمت مى كردند. علت اينكه در ميان تمام كتاب هاى شما، كتاب و پرواز تابي نهايت (شهيد بابايي) صياد دل ها بارها تجديد چاپ مى شود چيست؟

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 18

ــغ به ارتش ــى براى تبلي ــرار گرفت، فضاي قــخنرانى پيش كسوتان نيز ــد. س داده نمى شــام معظم ــاى مق ــه رهنموده ــتر ب اگر بيشــود، ــرت امام(ره) محدود ش ــرى و حض رهبــه با خانواده ــودمندتر خواهد بود. مصاحب ســت عقيدتى سياسى ــخنرانى رياس شهدا، ســوص نقش ارتش نيز در و روحانيت در خص

ميان مردم بسيار تأثيرگذار خواهد بود.

ــودم را در ــنهاد خ ناخـدا صمدى: من پيشــش خودي و ــى وضعيت ارت خصوص بررســروع جنگ، تقديم ارتش دشمن پيش از شــه و كرده ام. باز هم تأكيد دارم كه اين مقايس

تشريح آن ضرورى است.ــنهاد در خصوص هفته دفاع مقدس هم پيشــوند، متن ــخنرانانى انتخاب ش ــم س مى كنــمن در ــخنرانى ها در خصوص تثبيت دش ســته شود و در صورت امكان اوايل جنگ نوشــاز جمعه ــم نم ــخنرانى ها در مراس ــن س اي

استان ها گنجانده شود. ــش ندارند. در ــا واقعا اطالعى از ارت مردم مــخنرانى خود من در سيرجان، امام جمعه ســه حال در ــت كه تا ب ــهر به من گف ــن ش اي

ــهر ــوص نقش نيروى دريايى در خرمش خصمطلبى نشنيده است! من حتى با موازى كارى هم مخالفتى ندارم، چون معتقدم هر چه در

اين مسير گام برداريم، باز كم است.سـرتيپ دوم موسوى: ابتدا تشكر مى كنم از ــم و حاج آقا تمام زحماتى كه حاج آقا آل هاشــالش پيگير اين ــوند. ت واحدى متقبل مى شــت. مطلب دوم اينكه عزيزان قابل تقدير اسدرست است كه ما در آن زمان اجازه استفاده ــتيم، اما دوربين عقيدتى از دوربين را نداشسياسى تقريبا همه جا حاضر بود. آن فيلم ها اآلن كجاست؟ چرا از آنها استفاده نمى شود؟ در نيروى هوايى كه من مى دانم بخش اعظم ــتند. اين فيلم ها در حال خاك خوردن هســند در صورت احياى اين فيلم ها، بهترين س

تاريخى را در اختيار خواهيم داشت.

واحـدى: والمسـلمين حجت االسـالم خوشبختانه دوستان پيشنهادهاي خود را به ــت ما رسانده اند. ما نيز شكل مكتوب به دسآنها را بررسى خواهيم كرد و در جلسه آينده ــتاى بهترين راه اجرايى و عملياتى را در راس

تحقق هدفمان به شور خواهيم گذاشت.

حجت االسالم والمسلمين آل هاشم: از حضور ــيارى در جمع پيش كسوتان امير دريادار ســنديم. خوشبختانه ايشان دفاع مقدس خرسهم خود فردى جبهه اى هستند، و هم نسبت

ــراف ويژه اى ــوع تبليغات دفاعي اش به موضدارند. ما بخش عمده اى از موفقيت فرهنگى، ــى ــانه اى و تبليغى نيروى دريايى را ناش رســه مباحث تبليغات ــان ب از همين توجه ايش

دفاعي مى دانيم.

امير دريادار سـيارى: من مى خواهم بگويم ــاد داده ايد كه بهترين ــما به ما ي كه خود شدفاع حمله است. من معتقدم به جاى تالش ــريح براى ثابت كردن اقدام هاي خود، به تشآنها بپردازيم. بايد آفندى حركت كنيد تا به

موفقيت دست يابيد.

سرتيپ دوم دربندى: اگر به عناوين روزنامه هاى كثيراالنتشار در هفته هاى اول جنگ نگاهى بيندازيم، به خوبى مشاهده مى كنيم كه همه تنها از ارتش صحبت مى كنند و همين امر گواهى است بر نقش يگانه ارتش در آن روزها.

19صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

1- سيرتكامل ردياب(رادار) ها و سامانه هاــه، قدرتمندتر از ــگ تدافعى، فى نفس «جنــن جمله گفته ــت». اي ــگ تهاجمى اس جنــويتز، در كتاب «در باب ــون كالوس كارل فــت. پدافند ثابت اواخر قرن جنگ» آمده اســي اول (1914 – ــگ جهان ــم و جن نوزدهــن نظريه بود. اما «جوليو 1918) ، مؤيد ايــال 1921 اعالم كرد با ظهور دوهه» در ســا افزايش يافتن مزيت هواپيما، جنگ ها «بــا تقليل و البته نه تماما تهاجم و هم زمان بــر يافته اند. البته ــردن تدافع» تغيي بي اثر كــرفت ــه هيچ گاه در رؤيا هم نحوه پيش دوهــكى پدافند زمين به هوا ــامانه هاى موش ســار استنتاج هاي را، چندين دهه پس از انتشــه هيچ يك از ــود نمى ديد. همان گونه ك خــور نمى كردند. ــان هوايى نيز تص كارشناســتنلى بالدوين» سال به طورى كه «سر اســالم كرد: ــتان اع ــان انگلس 1932 در پارلمــخصى در خيابان «من تصور مى كنم هر شــخيص مى دهد به خوبى اين موضوع را تشــن ياراى ــر روى زمي ــى ب ــچ قدرت ــه هي كــاران را ندارد. بمب ــت در برابر بمب محافظــه اين كار را به خوبى انجام افكن ها هميش

خواهند داد».ــاب(رادار) ــامانه هاى ردي ــور س اگرچه ظهــدس آلمانى ــط مهن ــه توس ــى اولي ابتداي«كريستين هولسماير» و دستگاهى با عنوان Telemobilskomp بود، اما عملكرد اين

دستگاه در سال 1935 آشكار شد. در ادامه ــاخت ردياب(رادار)ها، واتسون وات روند ســت ــت يك بمب افكن را از فاصله هش توانســاب(رادار) ــامانه ردي ــف كند. س مايلى كشــش نق ــه ك Chain Home ــى انگليسبسيار مهمى در رديابى هواپيماهاى آلمانى ــا در نبرد با ــت آلمان ه ــرانجام شكس و س

انگلستان داشت، توسط وى توسعه يافت.ــه منزله دومين جهش جنگ دوم جهانى بــرد و پدافند زمين ــليحات هواب در نبرد تسپايه محسوب مى شد. با توسعه ردياب(رادار)ها و سامانه هاى پدافندى از قدرت تهاجمى ــرفته كاسته ويران گر اين هواپيماهاي پيشــليحات ــس هواپيماها، تس ــن پ ــد. از اي شــه نبودند كه ــى قدرتمند همه جانب تهاجمــود ــا وج ــر آنه ــل در براب ــاي متقاب اقدام هــد و بمب افكن ها نيز به راحتى ــته باش نداش

تقابل شبكه پدافند هوايي و فناوري پنهان كاري

ستوان يكم محسن هنرمندمقدمه

مشـابه تمام فناورى هاى موجود در تسـليحات نظامى، فناورى پنهان كارى نيـز داراى مزايا و محدوديت هايي مى باشـد. درحالى كه يك سـوى درگيرى به دنبال بهبود بقاپذيرى سكوى هوابرد خود با كاهش خصيصه هاى نشـانك (سـيگنال) مى باشـد، سـوى ديگر نيز به دنبال يافتـن فن ها و روش هـاى پيچيـده اى جهت بهبود توانمندى هاى كشـف و كاهش كارايى پنهان كارى هواگردهاى مهاجم اسـت. در مجمـوع، به اقدام هايي كه به منظور خنثى يا كم اثر سـاختن مزاياى فناورى پنهان كارى صورت مى گيرد، «ضد پنهان كارى» گفته مى شـود. تمركـز فناورى پنهان كارى اغلب به منظور غلبه بـر ردياب(رادار) هاى تك پايه متعارف كه باندهاى طول موج بلند (مايكرو ويو) را تحت پوشش خود دارند، مى باشد. بنابراين تمام تالش مدافعان در برابر اين فناورى، توسعه

زيرساخت هاى پدافندى ويژه و قدرتمند خواهد بود.پـس از ظهور غافلگيركننده هواپيماهـاى پنهان كار اف- 117آ در عمليات طوفـان صحرا كه با مصونيت كامل توانستند از ميان شبكه پدافند هوايى مستحكم ساخت شوروى رژيم صدام حسين عبور كنند، صنايع و مراكز تحقيقاتى روسـيه، براي مقابله با اين تهديدهاي نوظهور، اقدام به توسـعه يك راهبرد سـه جانبه كردند. اين

راهبرد مبتنى بر سه عنوان كلى زير بود :1-توسعه فناورى هايى كه قادر به مقابله با سامانه هاى مراقبت و شناسايى دوربرد باشند.

2- حسگرهايى كه قادر به مقابله و يا كاهش عملكرد سامانه هاى پنهان كار باشند.3- تسليحات پدافندى براي مقابله و انهدام دقيق تسليحات اياالت متحده آمريكا، مخصوصا موشك هاى ضد

ردياب(رادار) و كروز.سـامانه هاى پدافند هوايى ردياب(رادار) پايه، در گام اول نيازمند كشـف اهداف هسـتند. براي موفقيت يك سامانه پدافندى، پس از انجام مرحله اول توسط ردياب(رادار)هاى هشدار اوليه و كشف هدف، آنگاه به وسيله ردياب(رادار)هاى واپايش(كنترل) آتش، هدف رديابى شده و پس از اجراى آتش، مهمات به سوى هدف به پرواز

درخواهد آمد و در گام آخر با اصابت به هدف و يا فعال شدن فيوز، هدف را نابود مى سازد.به منظور مقابله كارآمد با هواپيماهاى پنهان كار، اين مراحل مى بايست گام به گام تا نيل به نتيجه نهايى مدنظر

قرار گيرد.

(بخش يكم)

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 20

ــاى غيرپنهان كار، حتى به يك فروند هواپيمهواپيماى پنهان كار نيز صدمه اى وارد نشد.

ــن نبرد بود، ــاهد اي ــا اگر «بالدوين» ش قطعــح مى كرد: ــود را اين گونه تصحي ــخن خ ســه اين كار را «هواپيماهاى پنهان كار هميش

به خوبى انجام خواهند داد».ــاى برنامه پنهان كار ــود تمام موفقيت ه با وجــاى اف- ــك فروند هواپيم ــاالت متحده، ي ايــط آتشبارهاى موشكى صرب ها در 117، توســاقط و موجب بحث و جدل هاى نبرد كوزوو سبسيارى شد. در حالى كه نيروى هوايى آمريكا اين اتفاق را «درس هاى آموخته شده» ناميد، ــه پنهان كار تلقى ــت برنام عده اى آن را شكسكردند. اما درس بزرگ اين اتفاق عبارت بود از:

ــا را غيرقابل ــان كارى، هواپيم «فناورى پنهرؤيت (كشف) نكرده و آسيب پذير مى باشد»

2- آينده هواپيماهاى پنهان كاربا وجود انهدام يك فروند هواپيماى پنهان كار ــراى آمريكا ــوزوو، اين فناورى ب ــرد ك در نبــعه فوق العاده حائز اهميت بوده و برنامه توس

ــامانه هاى پنهان كار در ــاير س هواپيماها و ســور قرار داشته و راهبرد ــتور كار اين كش دساصلى برترى نيروى هوايى آمريكا را تشكيل مى دهد. با بازنشسته شدن هواپيماهاى اف-

ــال 2008، ناوگان نيروى هوايى 117 در ســود هواپيماهاى پنهان كار آمريكا دچار كمبــون 20 فروند ــرو اكن ــن ني ــت. اي ــده اس شبمب افكن بي-2 و 187 فروند جنگنده اف-22 در اختيار دارد و برنامه جنگنده هاى اف-

ــال جاري ميالدي عملياتى 35 آن نيز در سخواهد شد. با برنامه ريزى هاى صورت گرفته، ــت در طول 28 سال، دو هزار و 456 قرار اس

فروند از اين جنگنده توليد شود.ــن حيطه وارد ــرى نيز در اي ــورهاى ديگ كششده اند. نخستين هواپيماى پنهان كار روسيه با عنوان سوخو تي-50 و نخستين هواپيماى ــي-20 به پرواز ــن با عنوان ج پنهان كار چي

درآمده اند.

3- مختصرى پيرامون فن هاى پنهان كارىــل در برابر هواگردهاى ــاز پدافند كام پيش ني

ــداف خود نبودند. ــه نفوذ در ميان اه قادر بــرفته و انعطاف پذير شده پدافند هوايى پيشــرى هوايى محدود، ــان، تنها به برت و مهاجممنطقه اى و بسيار پرهزينه دست مي يافتند.

ــامانه هاى ــنگ بناى س ردياب (رادار)ها، ســوب مى شوند. در طول جنگ پدافندى محسويتنام، نيروهاى پدافند هوايى ويتنام شمالى ــاى ــود هواپيماه ــاى خ ــا ردياب(رادار) ه بآمريكايى را كشف مى كردند و برترى هوايى آمريكا تنها به صورت محدود و موقت بود. در طول اين جنگ، به كمك سامانه هاى پدافند هوايى دهه 1950 شوروى، حدود چهار هزار

فروند هواپيماى آمريكايى ساقط شد.آغاز سومين جهش، مصادف با خلق نخستين ــى اف-117، در ــان كار، يعن ــاى پنه هواپيمبخش ((Skunk works)) كمپانى الكهيد ــه عملياتى اين ــتين تجرب مارتين بود. نخســال 1989 در پاناما و ظهور مجدد هواپيما ســارس صورت گرفت. در ــرد خليج ف آن در نبــودن پدافند ــا وجود قدرتمند ب ــن نبرد، ب ايــدام 32 فروند ــراق، در مقابل انه ــى ع هواي

21صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــاب(رادار) ــول موج ردي ــمى در ط اگر جســاى بازتابش ه ــل حداق داراى ــى، خاص ى ــول موج هاى ــد، در ط ــاب(رادار)ى باش رديــاب(رادار)ى آن ــع ردي ــطح مقط ــر، س ديگ

متفاوت خواهد بود.ــيله مجموعه اى از فناورى پنهان كارى به وســكو را دشوار فن ها كه مكان يابى و رديابى سمى سازد، به دست مى آيد. اين عمل مستلزم كاهش خصيصه هاى سكو مى باشد كه به دو دسته كلى فعال و غيرفعال تقسيم مى شود: ــامل تمام تشعشعات «خصيصه هاى فعال شــاى غيرفعال نيز ــود. خصيصه ه ــكو مى ش ســامل تمام عاليم قابل رؤيت خارجى سكو شــت. از فن هاى كاهش خصيصه هاى فعال، اســرى كم (LPI) و ــت عنوان قابليت ردگي تحــش خصيصه هاى غيرفعال با از فن هاى كاه

عنوان كم پيدايى (LO) ياد مى شود».ــكوهاى پنهان كار همواره تالش طراحان سمى كنند تا تعادلى ميان فن هاى خصيصه اى ــازند. به همين منظور طراحان فن برقرار ســتر تالش خود را ــت ردگيرى كم، بيش قابلي

ــده ــعات توليد ش معطوف به كاهش تشعشــگرهاى مادون ــط ردياب(رادار) و حس توســد و مخاطره اصلى طراحان فن قرمز مى كننكم پيدايى نيز، كاهش انعكاس ردياب(رادار)

ــد كه از آن با عنوان كاهش سطح ى مى باشمقطع ردياب(رادار) ى ياد مى شود.

ــاخته ــزاى متعددى س ــا از اج ــر هواپيم هــدام داراى بازتاب هاى ــت كه هرك ــده اس شــند. يكى ــاب(رادار)ى مخصوص مى باش رديــطح مقطع ــش س ــه در افزاي ــى ك از عواملــت، امواج ردياب(رادار)ى هواگردها مؤثر اســورد امواج ــتند كه در اثر برخ ــطحى هس ســا ايجاد ــطح هواپيم ــا س ــاب(رادار) ى ب رديــوند. اين امواج در سطح پوسته منتشر مى شــده و تا زمانى كه به يك ناپيوستگى مانند شلبه فرار بال ها برخورد كنند، حركت نموده و پس از برخورد، شروع به انتشار امواج ثانويه ــى در تمام جهات مى كنند. الكترومغناطيســطح مذكور مستقيم اين پديده زمانى كه ســد، ــده باش ــود بر جهت پرتو تابيده ش و عمبسيار پرقدرت خواهد بود. اگرچه اين امواج، ــتقيم مى باشند، اما ضعيف تر از بازتابه اى مســد داد. براى ــف را افزايش خواهن بخت كشغلبه بر اين معضل، قطعات بدنه هواگرد بايد ــاخته شده و در كنار هم نصب با دقت باال ســطح هواگرد نيز بايد با مواد جاذب شوند. ســود و دهليز ــانده ش امواج ردياب(رادار) پوشــا و درب هاى آنها بايد به صورت جنگ افزار هــاخته شوند تا احتمال دندانه دار طراحى و س

انعكاس كاهش يابد.آنتن ها نيز يكى از عوامل مشكل زا در طراحى ــمار مى روند. به هواگردهاى پنهان كار به شهمين دليل نسل اول هواپيماهاى پنهان كار ــوده و در هنگام اجراى فاقد ردياب(رادار) بعمليات بر فراز دشمن، امكان برقرارى ارتباط ــت. اما در نسل بعدى اين با آنها وجود نداشــده با هواپيما ها از ارتباطات جهت گيرى شــامد (فركانس) هاى باال براى قدرت كم و بســده و ارتباطات ــتفاد ش ــرارى ارتباط اس برق

ماهواره اى نيز مكمل آن مى باشد.الزم به توضيح است كه طراحى بدنه بيشتر ــارف كه ــاى متع ــل ردياب(رادار) ه در مقابــتگاه قرار ــتنده در يك دس ــده و فرس گيرنگرفته اند، مؤثر بوده و كارايى آنها در مواجهه

با ردياب(رادار) هاى دو پايه كمتر است.

ــم و فن هاى اين ــنايى با مفاهي پنهان كار، آشفناورى است. يكى از مهم ترين مفاهيم، سطح مقطع ردياب(رادار)ى (RCS) است كه عبارت ــدت بازتاب امواج ردياب(رادار)ى ــت از ش اســرى آن مترمربع ــه واحد اندازه گي از هدف كــطح مقطع ردياب(رادار)ى هر ــد. س مى باشجسم با تغيير زاويه تابش امواج ردياب(رادار)

ــه زاويه ديد ــد و با توجه ب ــر مى كن ى، تغييردياب(رادار)، متفاوت خواهد بود.

ــنجش ديگرى كه براى سطح مقطع واحد ســيبل ــود، «دس ردياب(رادار)ى عنوان مى شــت كه مبناى آن به صورت لگاريتم متر» اســد. مثال سطح مقطع 10 (Log 10) مى باشــر مربع، معادل 30 ــاب(رادار)ى هزار مت رديــع برابر ــزارم مترمرب ــطح مقطع يك ه و ســكل و ــود. عالوه بر ش ــد ب ــى 30 خواه منفــاب(رادار)ى، طول ــواج ردي ــه تابش ام زاويموج ردياب(رادار) نيز در ميزان سطح مقطع ــد و ــام، مؤثر مى باش ــاب(رادار)ى اجس رديــطح مقطع ردياب(رادار)ى با تغيير طول ســاب(رادار)ى تغيير خواهد كرد. لذا موج ردي

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 22

4- مقابله با هواگردهاى پنهان كارپس از بررسى تاريخچه كوتاهى از روند توسعه سامانه هاى ردياب(رادار)ى و هواپيما ها، اكنون به بررسى آسيب پذيرى سكوهاى پنهان كار و

روش هاى مقابله با آن خواهيم پرداخت.

ــاب(رادار) ردي ــتى بازگش ــت درياف -4-1ــرى الگوريتم هاى ــر و به كارگي ى قدرتمندت

پيچيده تر در گيرنده:ــف ــود قابليت كش ــاى بهب ــى از روش ه يكــتر و به ــار انرژى بيش ــاب(رادار)ى، انتش رديــد. مى باش ــاس تر حس گيرنده هاى كارگيرى ــود، ــتر مى ش اگرچه با اين عمل كارايى بيشــته، در ــا افزايش وزن و حجم را در پى داش امنتيجه تحرك پذيرى كاهش و هزينه ها افزايش ــيت بيشتر خواهند يافت. عالوه براين، حساسگيرنده سبب افزايش فوق العاده كالتر و تعداد اهداف كاذب خواهد شد كه در نتيجه سرعت عمل رايانه ردياب(رادار) كاهش مى يابد. البته با به كارگرفتن پردازش گرهاى بسيار پيچيده، ــد، اما هزينه ــرف خواهد ش ــن معضل برط اي

ــمگيرى خواهد داشت. ــامانه افزايش چش ســش قدرت ــن معايب، افزاي ــود تمام اي با وجــع و حساسيت گيرنده، ردياب(رادار) را تشعشقادر خواهد ساخت تا بازگشتى قدرتمندترى ــب نمايد. با بهبود فن (تكنيك) از اهداف كسجارو كردن (اسكن) و افزايش قدرت پردازش ــت آورد. ــابهى به دس ــز مى توان نتايج مش نيــاى متعارف ــول، ردياب(رادار) ه به طور معمنشانك(سيگنال) هاى پايين تر از سطح آستانه ــده را ــذف كرده و تنها اهداف تعريف ش را حــتى از اهداف ــرژى بازگش ــان مى دهند. ان نشــطح پنهان كار به علت كوچك بودن ميزان ســطح ــاب(رادار)ى آنها، كمتر از س مقطع رديــتانه بوده و در نتيجه ردياب(رادار) قادر به آسكشف آنها نخواهد بود. البته ردياب(رادار) هاى ــت و جو (اسكن) الكترونيكى و سرعت با جســه ارزيابى ــادر ب ــت وجو) باال، ق ــكن (جس اســكوك در محدود ــيگنال) هاى مش نشانك(ســند. وضعيت مشابهى، زمانى بيشترى مى باشــف» و بدون ــش از كش ــى پي در روش «رديابــود. در اين فن ــتانه حاصل مى ش انتخاب آس

ــتفاده ــبه» اس ــدد محاس كه از الگوريتم «تشــود، ميان اهداف حقيقى و كالتر و ساير مى شــود. ــته تمايز حاصل مى ش ــات ناخواس اطالعــود كه تمام ــى حاصل مى ش ــن تمايز زمان ايــى در محدوده ــيگنال) هاى دريافت نشانك(ســده و اهداف كاذب ــى مطمئن رديابى ش زمانــاى غيرمنطقى و غير حقيقى به علت رفتارهــوند. اين فن براي بهبود كارايى ــخص ش مشــواع ردياب(رادار)ها به منظور مقابله با تمام ان

پنهان كارى بسيار حائز اهميت مى باشد.ــطح مقطع ــان كار با س ــداف پنه ــف اه كشــك توپ تنيس ــاب(رادار)ى در حدود ي رديــان آنها و كالترها، ــه مقابل و تمايز مي از زاويــوار خصوصا از فواصل بسيار عملى بسيار دشدور مي باشد. بنابراين حتى اگر معايب تشعشع ــرى گيرنده هاى ــه كارگي ــتر و ب ــرژى بيش انــود، قابليت سامانه هاى ــاس تر برطرف ش حســف به موقع ردياب(رادار)ى موجود براي كشــانى به موقع به ــداف پنهان كار و اطالع رس اه

واحدهاى عملياتى، كافى نخواهد بود.ادامه دارد

23صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

معنا و مفهوم ترورتروريسم در معناي امروزي خود به باور برخي ــمندان غربي، بعد از جنگ جهاني دوم انديشرواج پيدا كرده است. در فرهنگ فارسي عميد ــت: «ترور به معني ترس زياد، چنين آمده اســت و در اصطالح ــت اس هراس، خوف و وحشسياست يعني كشتن و از بين بردن مخالفان و ايجاد رعب و وحشت در ميان مردم. تروريست ــدار ترور، آدمكش، آن كه به عامل ترور، طرفــي را به طور ــيدن به هدف خود كس براي رســد و يا ايجاد وحشت و هراس غافلگيرانه بكش

كند، اطالق مي شود.» «Terror» ــن ــه التي ــرور» از ريش واژه «تــده ــراب» گرفته ش ــاي «عامل اضط ــه معن ب

ــرور در لغت به ــجادي، 2005) ت ــت. (س اســاندن» و تروريسم به «ارعاب و تهديد»، «ترس«ايجاد ترس و وحشت در مردم» و تروريست ــدار ارعاب و تهديد و (Terrorist) به «طرفــت. (احمدي، ــده اس ــت زور»، معنا ش حكومــنامه «الروس» نيز اين واژه را به 130) دانشمعناي بي رحمي، قساوت و ترس ترجمه كرده است. همچنين دانشنامه «بريتانيكا» تروريسم را به «كاربرد سامانمند ]سيستماتيك[ ارعاب يا خشونت پيش بيني ناپذير بر ضد حكومت ها، ــان ها و افراد براي دستيابي به يك هدف انسسياسي» و فرهنگ بزرگ «ليتره» اين واژه را برابر «برقراري سلطه ارعاب و وحشت» دانسته

است. (خامه اي، 1381: مقدمه)

ــي اقدام هاي ــه مجموع ــم تروريس ــن بنابرايــونت آميز و غيرقانوني است كه با هدف خشــان ها و ايجاد ترس گرفتن حق زندگي از انســردم و گرفتن ــت در ميان م و ناامني و وحشــتيابي به اهداف آزادي و امنيت به جهت دســه تهديد صلح و ــي و خصوصي، از جمل عمومــت ارضي، از هم ــي، تهديد تمامي ثبات جهانــيختگي وحدت ملي و استقالل كشورها گسصورت مي گيرد. به عبارت ديگر مي توان گفت كه ترور عبارت است از حذف حريف سياسي با هر شيوه ممكن و به هر وسيله اي كه رسيدن

به اين هدف را تسهيل كند.

انواع تروريسمــي راهبرد ــم را نوع ــان تروريس ــز دردي جيمخشونت و ارعاب مي داند و آن را به هشت نوع

زير تقسيم مي كند.ــم تروريس -2 ــطوره اي؛ اس ــم 1-تروريســي؛ اجتماع ــم 3-تروريس ــتي؛ آنارشيســم قومي؛ 5-تروريسم مواد مخدر؛ 4-تروريســم و 8- ــم دولتي؛ 7-ضد تروريس 6- تروريس

تروريسم ناب. (درديان، 1382: 73)ــور ــالمي، كش ــه در طول عمر انقالب اس آنچــت، ــم دولتي اس ما با آن مواجه بوده تروريســت تمام جنايت ها و ترورهايي چرا كه در پشكه در كشور عزيز ما صورت گرفته، دست هاي ــم ــه رژي ــش از جمل ــم پيمانان ــكا و ه آمريــاهده مي شود. البته صهيونيستي آشكارا مشــم در بيان ــم ه ــاي ديگري از تروريس گونه هــاي بين المللي ذكر ــمندان و معاهده ه انديشــت كه از ميان آنها در اين مختصر ــده اس شــم مجازي ــم دولتي به تروريس غير از تروريســر در كنار ترور ــايبري) كه در دوران حاض (ســته اي بسيار مورد شخصيت هاي علمي و هســتكبار براي رويارويي با نظام ــران اس توجه ســرفت هاي علمي و ــالمي و پيش جمهوري اس

هسته اي ايران قرار گرفته است، مي پردازيم.

تروريسم دولتيتروريسم دولتي به استفاده دولت ها از خشونت ــور يا ــا يا مردم كش ــركوب عليه گروه ه و سكشور ديگر اطالق مي شود. اين نوع تروريسم مي تواند توسط نيروهاي رسمي يك حكومت ــم دولتي، ــرد. (نمونه بارز تروريس صورت گيــه مردم ــتي علي ــاي رژيم صهيونيس اقدام ه

فريد افسريمقدمه

با پيروزي انقالب شـكوهمند اسـالمي تمام معادله هاي استكبار جهاني براي مقابله با آن به هم ريخت. آنها از هر راهي براي جلوگيري از به سـرانجام رسـيدن انقالب اسـتفاده كرده بودند؛ از تبعيد رهبر نهضت، كشـتار مردم در خيابان ها، دسـتگيري و زنداني كردن شخصيت هاي تراز اول انقالب، اعزام مستشـاران خارجي و... همه اينها مجموعه اقدام هايي بود كه سران استكبار به رهبري آمريكا براي منحرف كردن مسـير انقالب به كار گرفتـه بودند، اما با پيروزي انقالب، يك باره تمام نقشـه هاي آنها نقش بر آب شـد و موقعيت طاليي خويش را در اين سـرزمين در مخاطره ديدند. ترس از روي كار آمدن نظامي برخاسـته از انديشه هاي ناب اسالمي و انقالبي، با ويژگي هاي آزادي خواهي و آزادگي و تضاد با انديشه هاي اومانيستي و كمونيستي غرب و شرق، آنهـا را به هراس انداخته بود، چراكه رژيم پهلوي هم پيمان وفادار و سرسـپرده غربي ها در اين كشـور نقطه اتكايي براي آمريكا و تكيه گاهي براي رژيم صهيونيسـتي در بين تمام كشورهاي اسـالمي و عربي منطقه حساس و راهبردي خاورميانه بود. لذا از همان آغازين روزهاي پيروزي انقالب عناد و دشمني خود را ابتدا براي به شكست كشيدن انقالب و در مقاطع پس از آن براي

از بين بردن آن شروع كردند.در اجراي همين سياست استكباري و استعماري، يكي از روش هاي وحشيانه مورد استفاده آنان تـرور و حـذف عناصر تراز اول انقـالب و ياران وفادار امـام خميني (ره) بود تا در مسـير رو به پيشـرفت قطار انقالب خللي بـه وجود آورند. هر چند با اجراي اين سياسـت هاي ناجوانمردانه كاري از پيش نبردند و لكه ننگي را بر دامان جنايتكار خود بر جاي گذاشتند؛ اما نيروهاي نخبه و ارزشمندي از پايه گذاران و ياران انقالب در خون خويش غلتيدند تا سند محكمي بر جنايات

تمام نشدني ابرقدرت ها باشند.در اين مطلب سـعي ما بر اين اسـت كه در ابتدا با مشـخص كردن معناي ترور، قدري به مفهوم اين واژه بپردازيم. سـپس به انواع تروريسم اشـاره كرده و اين پديده را از منظر آيات و روايات ديني بررسي كرده، بعد از آن با مروري اجمالي بر مهم ترين فعاليت هاي تروريستي در جمهوري

اسالمي ايران به اهداف مجريان آنها اشاره نماييم.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 24

ــم مجازي» يا ــند كه به آن «تروريس مي باشتروريسم مي گويند. «Cyberterrorism»مجازي عبارت است از: «بهره گيري از اينترنت ــه اين ــي ك ــه اي و امكانات ــبكه هاي رايان و ششبكه ها پديد مي آورند، با هدف نابود ساختن ساختارهاي زيربنايي يك جامعه مانند انرژي، ــي و تأثير ــاي دولت ــل، فعاليت ه ــل و نق حمــهروندان، گروه ها ــتن بر يك دولت، ش گذاش

و...». (عباسي، 1383: 32)ــالوه بر روي ــمنان ع در مقطع فعلي نيز دشــمندان ــتن ناجوانمردانه دانش ــه كش آوردن بــنتي، از اين ــته اي با همان شيوه هاي س هســم نيز براي مقابله با فناوري هاي نوع تروريســتفاده مي كنند. حمالت هسته اي و علمي اســتاكس نت ــيله ويروس اس ــه وس ــايبري ب ســته اي جمهوري ــات هس كه هدف آن تأسيســم مجازي ــود، از مصاديق تروريس ــالمي ب اس

(سايبري) عليه نظام جمهوري اسالمي است.

تروريسم از منظر اسالمــه رحمت، عقالنيت، ــالم بر پاي دين مبين اســايش و ــنگدلي، بخش ــي، پرهيز از س مهربانــي، هرگز قتل ــت و اين دين اله ــت اس گذشپنهاني و بدون محاكمه و حكم قضايي را تأييد ــالم با كشتن انسان ها به نمي كند. در واقع اســت. جمهوري اسالمي غير از حق، مخالف اســه هاي واالي ايران كه نظامي مبتني بر انديشاسالمي و ديني است، هميشه و در طول حيات خود در راستاي ايجاد صلح، دوستي و امنيت ــت آزادي، ــان تالش كرده و معتقد اس در جه

صلح و امنيت حق هر انساني است و بايد ريشه ــكاند. اسالم اگرچه مبارزه بر تروريسم را خشضد طاغوت هاي زمان، ستمگري و استعمار را ــمارد و دفاع از مظلومان در برابر محترم مي شظالمان و قدرت هاي سلطه گر را جهاد مي داند، ــرد بي گناه را به ــتن يك ف اما در مقابل، كش

منزله كشتن تمام انسان ها دانسته است.از نظر انديشمندان مسلمان، تروريسم عبارت ــت از: «هر نوع عملي كه به منظور اهداف اســن به ــاد متضم ــت فس ــاني و در جه غيرانســاد زمينه تعرض ــدن امنيت و ايج خطر افكنــري ــروع بش و محدوديت در مورد حقوق مشــود». ــلب آرامش ش صورت گيرد و موجب ســم همان ــن عنصر در تعريف تروريس مهم تريسلب امنيت است كه آن را تا حد بزرگ ترين جنايت بشري، خطرناك مي سازد. نكته ديگر ــاني و ضد بشري معموال اينكه مقاصد غيرانسعامالن تهديد و ارعاب را به انجام جنايتي عليه

بشريت وا مي دارد. (ترابي، 1384: 11)ــرائيل مقرر قرآن كريم مي فرمايد: «بر بني اســاني را بدون ارتكاب ــتيم كه هركس انس داشــت ــد، چنان اس ــاد در زمين بكش قتل يا فســته و هركس ــان ها را كش كه گويي تمام انســاني را از مرگ رهايي بخشد، چنان است انســت...» ــه مردم را زنده كرده اس كه گويي هم

(مائده: 32) يا در آيه ديگر چنين مي فرمايد:«كسي كه خداوند خونش را حرام نموده، جز به حق نكشيد و كسي كه مظلوم كشته شود، ــلطي قرار داديم (كه ما حتما براي ولي او تســد يا ديه بگيرد و يا عفو كند) پس قصاص كن

ــد) يا انجام آن به گروه هاي فلسطين مي باشتروريستي و شبه نظاميان مورد حمايت دولت

سپرده مي شود. (درديان، 1382: 91-92)تروريسم دولتي واژه اي است كه از آن مي توان ــيط با ــت هاي متفاوت كرد؛ واژه اي بس برداشــترده. اين اصطالح براي تعريف ــمول گس شــرد دولت هايي به كار مي رود كه در امور عملكــورهاي ديگر ــت خارجي كش داخلي و سياسدخالت مي كنند. اين دخالت معموال با توسل به شيوه هاي تروريستي يا حمايت هاي نظامي ــدازي دولت ها يا ــف يا بران ــراي زوال، تضعي بدستگاه حاكمه آن كشور به كار گرفته مي شود. ــم دولتي كه از مصاديق بارز اين نوع تروريسمستقيما به دست آمريكا عليه نظام جمهوري اسالمي و براي مأيوس كردن مردم از پايداري ــول و ارزش هاي انقالبي صورت گرفته، در اصمي توان به ساقط كردن هواپيماي مسافربري ــخ 12 تير ــران در تاري ــالمي اي جمهوري اس1367 در آب هاي خليج فارس اشاره كرد كه ــرد و زن و ــش از 270 نفر از م ــد بي باعث ش

كودك بي گناه به شهادت برسند.ــتي ديگر از تروريسم دولتي، كمك در برداشمادي و معنوي به گروه هاي تروريستي مخالف براي انجام عمليات بمب گذاري، ايجاد انفجار، ناامني در داخل مرزهاي سرزميني يك كشور، ــران سياسي آدم ربايي، هواپيماربايي و ترور ســداق دارد. در معناي اخير مي توان به نيز مصحمايت آمريكا و رژيم صهيونيستي از گروهك تروريستي جندالشيطان (ريگي) و تجهيز آن ــاي متعددي را عليه ــاره كرد كه جنايت ه اشنظاميان و مردم بي گناه در جنوب شرق كشور

مرتكب شده اند.

تروريسم سايبري (مجازي)ــت. ــانه ها و رايانه هاس دنياي امروز، دنياي رســا هر روز ــاختارهاي حياتي آنه ــا و س ملت هــبكه هاي رايانه اي وابسته بيش از پيش به شــره خود با ــردم در زندگي روزم ــوند. م مي شــانه ها و رايانه ها، نيازهاي خود ــتفاده از رس اســا همديگر اطالعات رد ــرآورده مي كنند، ب را بو بدل مي كنند، سود كسب مي كنند، تجارت ــه رايانه ها در ــا همان قدر ك ــد و...، ام مي كننــان، ــردم در زندگي ش ــش رنج م ــاه و كاه رفــدر هم ــان ق ــتند، هم ــر هس ــت و مؤث مثبــتي ويرانگر ــه اي براي اقدام هاي تروريس زمين

25صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــتن اسراف كند، زيرا كه او (به او نبايد در كشــريح اين حكم) ياري شده است. ــيله تش وس

(اسراء: 33)ــا كلمه ترور نيامده ــر چند در قرآن صراحت هــواي آيات و روايات ــت، اما با توجه به محت اسمي توان نتيجه گرفت كه ايمان مانع ترور است و مؤمن ترور نمي كند، يعني اينكه ايمان ترور را منع مي كند، همانند كسي كه دستش بسته و قادر نيست كاري انجام دهد. (ترابي، همان) براساس اين روايات، هرگونه كشتن به صورت

پنهاني (ترور) شرعا حرام و ممنوع است.

مهم ترين وقايع تروريستي در ايران و اهداف برنامه ريزان

ــه در واقع به ــاي ضاله و منحرف ك گروهك ه

ــازي آمريكا و ــب ب ــك خيمه ش عنوان عروســتند، در طول ــت ها هس انگليس و صهيونيسگذشت بيش از 33 سال عمر با بركت انقالب ــالمي در مقاطع و مكان هاي مختلفي در اســر كشور دستان پليد و ناپاك خود را به سراسخون مسئوالن تراز اول نظام، مردم بي دفاع و دانشمندان علمي و هسته اي كشور آغشته اند و در اين راه از هيچ اقدامي فروگذار نكرده اند.

ــداي انقالب كه هدف آنها جلوگيري از در ابتــدازي در همان آغاز راه ــت انقالب و بران تثبيانقالب بود، در سوم ارديبهشت 1358 شهيد ــپهبد قرني، اولين رئيس ستاد ارتش ايران ســخصي اش به شهادت رساندند، را در منزل شــتاد چراكه گمان مي بردند با حذف رييس ســور ــش، نيروي دفاعي و بازوي دفاعي كش ارتبه ــازند. مي س ناتوان را ــد روز بعد از فاصله چناين حركت ناجوانمردانه، در 12 ارديبهشت شهيد دانشمندي كه مطهري روحاني و از عناصر نخبه ــي از نظريه پردازان و يكــود را ــالب ب ــي انق اصلــد قرار ــوء قص مورد ســهادت ش ــه ب و داده ــاندند. پس از آن در رستاريخ ششم تيرماه سال ــجد ابوذر 1360 در مســرت آيت ا... تهران، حضخامنه اي (مدظله العالي) قرار ــوءقصد س مورد را ــد كه به لطف الهي دادنــي ــت باري تعال و خواسايشان به رغم مجروحيت ــه ــن حادث ــديد از اي شسالمت به ــتي تروريســتند. يك روز بعد گذشــم ــخ هفت از آن، در تاريــتي ــهيد بهش تيرماه شــاران امام و 72 تن از يــهادت و انقالب را به شــاندند. در اين حادثه رســتي بيش از 70 تروريســخصيت هاي ــر از ش نفبرجسته و دلسوز انقالب شربت شهادت نوشيدند.

ــاه رئيس جمهور و ــر از دو م ــه كمت در فاصلــهيدان رجايي و باهنر قرباني نخست وزير، شــدند و در روز ــت ها ش ــوم تروريس ــه ش توطئهشتم شهريور 1360 به شهادت رسيدند. اين ــي در مقياس جهاني ــه در نوع خود حت حادثنيز كم نظير است كه در يك حادثه تروريستي رئيس جمهور و نخست وزير يك كشور قرباني ــوند. هر چند اين ترورها ــوم ترور ش عمل شپايان كار تروريست ها و اقدام هاي شيطاني آنها نبود، بلكه در مقاطع مختلف و در طول عمر با بركت نظام مقدس اسالمي افراد مختلف را با

هدف هاي متفاوت مورد سوءقصد قرار دادند.ــري منافقين و ــقي و ضدبش ــره ش ــا چه امــهادت رساندن جنايت هاي پليد آنها در به شــاز، بيش از پيش ــه در محراب نم ــه جمع ائمــده امام و ــت اهللا مدني، نماين ــد. آي نمايان شــال 1360، آيت اهللا ــز در س ــام جمعه تبري امــيراز، ــتغيب، نماينده امام و امام جمعه ش دســده امام و امام جمعه ــت اهللا صدوقي، نماين آيــرفي ــت اهللا اش ــاه 1361 و آي ــزد در تيرم ياصفهاني، نماينده امام و امام جمعه كرمانشاه ــن عناصر خود ــت اي ــال 1361، به دس در سفروخته و منحط به فيض عظيم شهادت نائل ــه براي هدف ــن داليلي ك ــد. از مهم تري آمدنــرار دادن ائمه جمعه مي توان از آن ياد كرد، قــان در روشنگري و هدايت نقش بي بديل ايشــمنان و تأثير بسزاي روحانيت مردم عليه دشــي و انسجام و ائمه جماعات در وحدت بخشــهرهاي مختلف در ــي مردم در ش و يكپارچگ

مقابل توطئه منافقين و استكبار بود.ــت اين گروهك ــهيداني كه به دس از ديگر شمنحرف به فيض شهادت نائل شدند، مي توان به آيت ا... قدوسي و دكتر مفتح اشاره كرد كه شهيد مفتح گام هاي مهمي در وحدت حوزه و ــته بود. در برهه هاي بعدي نيز دانشگاه برداشــتان تهران، ــهيد الجوردي دادس منافقين، شــيرازي، از فرماندهان دفاع ــهيد صياد ش و شــگ و كم نظيري در ــدس را كه نقش پررن مقهشت سال دفاع مقدس و همچنين در جريان ــهر و حتي پس از پذيرش ــازي خرمش آزادســنگين ترين قطعنامه در عمليات مرصاد كه ســرده بود، ــه منافقين تحميل ك ــت را ب شكس

داشت، به شهادت رساندند.اقدام هاي ايادي استكبار محدود به اين ترورها ــام اقدام هاي ــات نبود. منافقين با انج و جنايتروريستي در شهرهاي مختلف كشور با هدف

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 26

گوناگون درصدد برآمدند جلو پيشرفت هاي ــته اي ايران را بگيرند، البته جلوگيري از هســرفت هاي علمي ايران به عنوان يكي از پيشــالمي مد ــاي مقابله با جمهوري اس راهكارهــكا و انگليس و ــتكباري آمري ــران اس نظر ســت، اما بعد از اينكه صهيونيست ها قرار داشــاهده كردند با هيچ كدام از اين راه ها به مشنتيجه دلخواه نمي رسند، در اقدامي رذيالنه ــرعي، حقوقي، و بر خالف تمامي موازين شــمندان ــت به ترور دانش قانوني و عرفي دســالمي زدند و در اين ــته اي جمهوري اس هســهيدان عزيزي همچون علي محمدي، راه شــن و ــي نژاد، احمدي روش ــهرياري، رضاي شــتكباري ــت هاي اس ــقايي قرباني سياس قشــدند كه توسط عناصر خود فروخته و آنان شنادان انجام گرفت. در مورد ديگري هم دكتر ــي، رئيس سازمان انرژي اتمي فريدون عباســبختانه وي از اين هدف قرار گرفت كه خوش

حادثه جان سالم به در برد.ــكا براي ــه رهبري آمري ــي ب ــتكبار جهان اســق ــتعماري و تحق ــه هاي اس ــراي انديش اجــيدن به نيات ــودجويانه براي رس اهداف ســوم خود به دنبال تجاوز به حقوق انسان ها شو ملت ها برمي آيد، چراكه آنها تنها راه اجراي ــتعماري را از طريق عمليات اهداف شوم اســازمان يافته ــونت آميز و جنايت هاي س خشــتلزم به مي بينند. اجراي چنين اهدافي مســازماندهي و آموزش نيروها و كارگماري، ســور و ــكالت حزبي در داخل و خارج كش تشــه از آنها جهت جمع آوري حمايت همه جانب

ــازمان هاي ــات و نفوذ در گروه ها و س اطالعــتيابي به چنين هدفي ــت. دس اجتماعي اســيله اقدام هاي خشونت آميز اعم به وس غالبا ــخصيت ها، تخريب اموال دولتي و از ترور شمردمي، ايجاد رعب و وحشت در ميان مردم، سلب امنيت در مكان هاي مقدس و... صورت

مي گيرد.ــت هاي ــو با سياس از ديد منافقين كه همســي مجري ــه عبارت ــكا و ب ــتكباري آمري اسسياست هاي آنها قرار گرفته بودند، با از ميان ــتن چند شخصيت و ياران اطراف امام برداش(ره) مي شد در مسير انقالب خلل ايجاد كرد. ــرور و حذف عناصر ــروع به ت از همين رو شــد و نخبه نظام كردند. اما امام خميني كارآم(ره) براي پركردن خأل رهبران مياني نهضت ــش گرفتند: اول اينكه چند راهبرد را در پيــه در آن زمان، ــت كردند ك ــي را درس فضايــاد به نفس ــه آينده و اعتم ــاط و اميد ب نشــد تا همه باور ــد. دوم اينكه تالش كردن باشكنند كه ديگر انقالب اسالمي متكي به يك ــخاص مؤثرند، اما با شخص نيست؛ البته اشــل انقالب از بين ــن چند خدمتگزار، اص رفتــرت امام (ره) به دنبال يكي از نمي رود. حضــيد ما را، ملت همين ترورها فرمودند: «بكشــن راهبردها باعث ــود». اي ــا بيدارتر مي ش مــروش انقالبي تازه اي در رگ هاي جوش و خملت بود و هوشياري و بصيرت مردم ايران را نيز به دنبال داشت. تا راهبردي كه دشمنان در پيش گرفته بودند نتواند خللي در اراده و

ايمان انقالبي مردم وارد كند.

تضعيف روحيه و اراده آهنين مردم در حمايت ــراي از صحنه به ــاع مقدس و ب ــام و دف از نظــور و انقالبي جنايت هاي ــردن مردم پرش در بــده اند كه از جمله آنها متعددي را مرتكب شــتي در حرم مقدس مي توان به حادثه تروريســرداد 1373 (مصادف رضوي در تاريخ 30 خــيني) اشاره كرد كه منجر به با عاشوراي حسكشته و زخمي شدن شماري از عزاداران و زوار

حرم رضوي گرديد.بعد از پايان يافتن جنگ تحميلي هشت ساله كه استكبار جهاني با هيچ كدام از راه هاي ترور، ــته بود بمب گذاري و جنگ تحميلي، نتوانسمانع پيشرفت انقالب و صدور فرهنگ انقالب شود، دستاويز هاي ديگري از جمله حقوق بشر ــته اي را در مجامع جهاني براي و مسئله هســازي عليه انقالب اسالمي ايران آغاز پرونده ســد رويارويي ــرآغاز مرحله جدي كرد؛ و اين ساستكبار غرب به رهبري آمريكا و انگليس براي مواجهه با نظام جمهوري اسالمي ايران و مردم

مسلمان ايران شد.در مسير تكاملي انقالب اسالمي و با گذشت ــاري خداوند ــروزي آن به ي ــه دهه از پي ســهدا كه نهال انقالب متعال و بركت خون شــتن رهبري ــاري كرده و به يمن داش را آبيحكيم و فرزانه و با فراغت از جنگ تحميلي، ــروع به پيمودن ــالمي ايران ش جمهوري اسپله هاي پيشرفت و ترقي در همه زمينه هاي علمي نمود كه در اين راه از فرصت تحريم ها استفاده كرد و مسير رشد علمي را با سرعت ــرفت هاي خيره كننده اي را طي كرده و پيشــاي مختلف علمي از فناوري هاي در زمينه هــكي، ــرفت هاي پزش نوين نانو گرفته تا پيشــته اي به دست آورد و تحسين صنعتي و هسهمگان و البته اعجاب جهانيان را برانگيخت، ــكاي به نيروي ــان و نتيجه ات ــا قدرت ايم تــم خود مشاهده كنند. اليزال الهي را به چشــتاويز ديگري براي همين امر سبب شد دســالمي ايران بيابند و دشمني با جمهوري اســته اي و پيشرفت هاي علمي آن موضوع هســالمي در اين زمينه است كه با جمهوري اســكي و صلح آميز و براي پيشبرد مقاصد پزشــام مي گيرد. به ــور انج علم و صنعت در كشهمين دليل در قضيه هسته اي، ابتدا با مطرح ــپس كردن پرونده در آژانس انرژي اتمي، سبا تصويب قطعنامه هاي متعدد و تحريم هاي

27صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

شـرح عملكـرد پدافند هوايـي در عمليات فتح المبين

ــح المبين كه ــزت بخش فت ــات ع در عمليــداد روز دوم فروردين ــاعت 0030 بام در ســالم) 1361 با رمز مقدس يا زهرا (عليها الســوش و دزفول انجام شد، در منطقه غرب شعملكرد ارتش جمهوري اسالمي ايران ضمن ــطح افتخارات كسب شده از قبل، ارتقاي ســازي بيش از دو هزار كيلومتر منجر به آزادســالمي ايران در ــاك جمهوري اس مربع از خغرب شوش و دزفول از جمله ارتفاعات بسيار مهم و راهبردي منطقه، معروف به ارتفاعات رادار دهلران شد. رادار دهلران از تاريخ ششم مهر 1359 به دست دشمن افتاده بود و 18 ــي بود و پدافند ــاه در اختيار مزدوران بعث مــات عالوه بر ــت در اين عملي ــي توانس هوايحراست و پاسداري از فضاي كشور و پدافند ــي و مراكز ــاس و حياتي نفت ــع حس از مناباقتصادي نظامي، 27 فروند از انواع هواپيماها و سه فروند بالگرد دشمن را سرنگون سازد.

ــور 133 گردان ــن عمليات كه با حض در ايــد، عملكرد ــي اجرا ش ــي ايران ــاده و زره پيپدافندهوايي آن چنان درخشان و قابل توجه ــي از داليل ــان نظامي يك بود كه كارشناساصلي موفقيت عمليات فوق را حضور پراقتدار پدافند هوايي برمي شمارند. رزمندگان ايراني ــه رقابيه و عين خوش، ــدود كردن تنگ با مس15 هزار سرباز عراقي را به اسارت در آوردند. ــپاه سوم عراق به منظور حفظ فرماندهان ســيع ــتيباني وس ــت پش مواضع خود درخواســتقيم صدام، ــتور مس ــي كردند. با دس هوايــروي هواپيماهاي عراقي جهت مقابله با پيشرزمندگان اسالم به پرواز درآمدند، اما حضور ــب ــكوه پدافندهوايي و همكاري مناس پرشنيروي هوايي و ابتكار عمل خلبانان تيزپرواز ــر به عدم موفقيت هواپيماهاي عراقي و منجدر نتيجه ايجاد آسماني امن براي رزمندگان ــروي آنها شد. در ــهيل در پيش ايراني و تســكي ــتگاه هاي 4 و 5 موش ــن عمليات ايس ايــه قبال به تصرف ــتگاه رادار دهلران ك و ايســد و پدافند ــش عراق درآمده بود، آزاد ش ارتــتگاه هاي ــش با بهره گيري از ايس هوايي ارتــه هاوك، مانع ــه كار موجود از جمل آماده بــاي عراقي به ــتيابي هواپيماه بزرگي در دســاقط شده اهداف خود بودند. هواپيماهاي ستوسط پدافند هوايي در طول هشت روز اول

بررسي عملكرد پدافند هوايي در بررسي عملكرد پدافند هوايي در

عمليات فتح المبينعمليات فتح المبينمقدمه

هنوز نخسـتين برگ هاي ورق خورده از دفتر هشـت سـال دفاع مقدس را به ياد داريم. روزهاي حماسـه و خون را. روزهايـي كه از جنگ و دفاع گزيري نداشـتيم و اين «ناگزيـر» را به فال نيك گرفتيم و جهانيان را خبر كرديم كه از

فرزندان دليرايران اسالمي، جز غيرت و آزادگي برنمي خيزد.همچنين از اين دفاع «ناگزير» دريافتيم كه هر چه شناخت، آگاهي و دانش ما نسبت به پديده جنگ فزوني يابد و هر چه شيوه ها و راهكنش (تاكتيك) هاي به كار گرفته شده در نبرد هاي گذشته توسط طراحان و مجريان آنها در مناطق نبرد شناخته شود و هرچه روش هاي حمله و راهكنش (تاكتيك) هاي مقابله صحيح با اين حمالت در صحنه هاي كارزار پيشين، مورد غور بيشتري قرار گيرد، زمينه هاي مناسب برون رفت از پديده جنگ هاي آتي نيز براي ما فراهم مي شود و در گام هاي بعدي، ابزار مقابله با آن هم در كليه سطوح (راهبرد، عملياتي و راهكنشي) براي كشورمان آماده مي شود.در سـال هاي دفاع مقدس بارها و بارها شاهد كسـب موفقيت فرزندان ايران اسالمي در برابر دشمن بوديم، در حالي كه نيروهاي خودي تجهيزات و افراد كمتري نسبت به دشمن در اختيار داشتند. اين همان نصرت الهي و وعده حق و پيروزي بر دشمن در صورت پايبندي به ارزش ها و اعتقادات است. عمليات فتح المبين1 كه به بهار نيروهاي مسلح ايران اسالمي معروف بوده و مقدمه اي بر بيت المقدس مي باشد، يكي از موارد نصرت الهي است. بررسي عمليات فوق در ابعاد مختلف، تالش در جهت حفظ دستاوردهاي دفاع مقدس و انتقال دانش و تجربه كسب شده به نسل جوان نيز مي باشد.

رضا جهان فر- محمود حجامي

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 28

ــاي انجام ــوده و مبن ــي ب ــي پدافندهواي ذاتــطح ــوق دارابودن رادارهايي با س ــف ف وظايــت. در همان اولين ــي عملياتي باالس آمادگــبح2 كه ــات فتح المبين، طرح ش روز عمليبه منظور پشتيباني و دفاع هوايي از عمليات ــطحي بود، به مورد اجرا گذاشته شد10 و ســش از هواپيماهايي نظير ــي ارت نيروي هوايــرح بهره گرفت. ــن ط اف-4 و اف-14 در ايــتفاده از ايستگاه هاي راداري خود فاشا با اســت ــه و همچنين بهره گيري از پس در منطقشنود پرنده (با نام پروازي آمپول23) اطالع ــديدي در حوالي ــري ش ــد كه درگي مي دهدزفول و اهواز در حال انجام است. همكاري ــران واپايش (كنترل) شكاري و خلبانان افستيز پرواز هواپيماهاي اف- 14 نيروي هوايي (به معرف هاي مقاوم 3 و 4) در ساعت1123 ــرنگوني ــر به س ــن 1361 منج دوم فرورديهواپيماي دشمن در موقعيت cc2525 شد.

ــناد موجود: «در ساعت 1535 يك برابر اســمن كه تا ــر از هواپيماهاي دش ــد ديگ فرونحوالي شوشتر پيش آمده و مشغول بمباران ــود، به ــوش ب ــرق ش نيروهاي خودي در شوسيله هواپيماي گشت هوايي منطقه كشف ــت DC4010 مورد اصابت و آن را در موقعيموشك هوابه هواي خود قرار داده و سرنگون

مي نمايد.»11كاركنان دلير ايستگاه (سايت) پدافند هوايي هاوك2 دزفول نيز در همان روز اول عمليات در ساعت هاي 1622 و 1624 دو تير موشك ــمن ــمت دو فروند از هواپيماهاي دش به س

ــرنگون مي كند. ــا را س ــرده و آنه ــاب ك پرتــوش و ــوق قصد بمباران ش ــاي ف هواپيماه

اطراف آن را داشتند.12ــه، هواپيماهاي ــري از جبه ــه ديگ در منطقــتند. ــه به خارك را داش ــمن قصد حمل دشــود ــاعت 2119 انجام مي ش اين حمله در ســيار قوي آنجا مواجه شده و كه با پدافند بســد از هواپيماهاي بعثي در آب هاي يك فروننيلگون خليچ فارس سرنگون و بقيه متواري

مي شوند.

ــك روز پر ــن، ي ــات فتح المبي روز اول عمليــوب مي شد. اضطراب براي رزمندگان محســي رو به پايان ــر اضطراب در حال اين روز پــا خبر ــنود فاش ــتگاه هاي ش ــت كه ايس اســورتي) پرواز بمباران و ازانجام 82 نوبت (ســمن را در منطقه جنوب ــت هوايي دش گشــن روز يكي از كاركنان دلير مي دهند. در ايپدافند هوايي به نام محمد رحيم شهروئي در

ــده ــات فتح المبين، 27 فروند ذكر ش عمليــت.4 در اين عمليات تعدادي از كاركنان اسشجاع پدافندهوايي در راه حفظ اعتقادات و ــهادت رسيدند. اگرچه ارزش هاي خود به شعمليات تصرف سرزميني در يك عمليات در طول چند روز يا چند هفته پايان مي پذيرد، ــت مصون ــت پدافندهوايي جه ــا مأموري امــده از حمالت ــرزمين آزادش نگه داشتن ســمن و تثبيت موفقيت تا چندين هوايي دشــه و گاه تا چندين ماه ادامه مي يابد. اين هفتــت وار عملكرد پدافندهوايي را تا مقاله فهرســيزدهم فروردين 1361 بررسي پايان روز س

مي كند.ــي ــدارك موجود و با بررس ــناد و م برابر اسانجام شده توسط ايستگاه هاي راداري فاشا5، ــال 1361، در مناطق ــاز س ــان با آغ هم زمــور فعاليت هاي ــرب كش ــوب غ ــرب وجن غــمگيري افزايش پروازي عراق به صورت چشــت.6 در اولين روز فروردين 1361 يافته اســه هوايي و ــي قصد حمل ــاي عراق هواپيماهــدآباد را ــات مخابراتي اس ــاران تأسيس بمبــيار ــتند كه با آتش پدافندهوايي هوش داشــات نيروي هوايي عراق در اين منطقه، عمليــت مواجه شده و بمب هاي خصوص با شكسخود را در فاصله شش كيلومتري تأسيسات ــري اعالم كرد ــرده و ژاندارم ــور رها ك مذكــت.7 در ــارتي به بار نيامده اس هيچ گونه خسساير مناطق غرب و جنوب غرب تا پايان روز اول فروردين 1361 درگيري پدافندهوايي و هواپيماهاي مهاجم نيروي هوايي ارتش بعث ــيد ــربازان رش عراق ادامه دارد. دو نفر از سپدافند هوايي به نام هاي سيدحسن حسيني ــوش و ــدرزاده در مناطق ش ــن صف و محس

شلمچه به درجه رفيع شهادت نائل شدند.8ــن دقايق بامداد دوم فروردين 1361 در اوليــامد (فركانس) هاي ــتفاده از بس ــتور اس دســده به ــن ش ــش تعيي ــره (رزرو) از پي ذخيــود و اين گروه هاي پدافند هوايي ابالغ مي شبه آن معني است كه عمليات فتح المبين به

زودي آغاز خواهد شد.ــترين دغدغه كارشناسان در اين مقطع بيشــداري در پدافند ــان تعمير و نگه و متخصصــات و باال بردن بهره وري هوايي، تأمين قطعــدر امام، دزفول و بهبهان رادارهاي اهواز، بنــايي، رهگيري و ــف، شناس ــرا كش ــود.9 زي بــمن از جمله وظايف انهدام انواع هواگرد دش

در اين عمليات كه با حضور 133 گردان پياده و زرهي ايراني اجرا شد، عملكرد پدافندهوايي آن چنان درخشان و قابل

توجه بود كه كارشناسان نظامي يكي از داليل اصلي موفقيت عمليات

فوق را حضور پراقتدار پدافند هوايي برمي شمارند.

29صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

منطقه شوش به شهادت مي رسد.ــور دو ــاي منطقه جنوب غربي كش ردياب هــمن راكشف كرده فروند از هواپيماهاي دشــت دو فروند اف-14 (با معرف هاي و با هدايــوند و در ــري مي ش ــور 3 و 4 )رهگي منشــد از هواپيماهاي ــك فرون ــاعت 1230 ي ســك ــده عراقي مورد اصابت موش رهگيري شــاي خودي قرار گرفته و در منطقه هواپيماهــوش سرنگون مي شود13 و هواپيماي غرب شديگري از دشمن در ساعت 1330 به وسيله

ــور 5 ــد اف-14 (با معرف هاي منش دو فرونــورد اصابت قرار مي گيرد ــري و م و 6 )رهگيــان آن با چتر نجات هواپيما را ترك كه خلبــت پر توان رزمندگان اسالم مي كند و به دســمن در جنوب غربي ــير و هواپيماي دش اس

شوش سقوط مي كند.14ــوم فروردين 1361 دو ــاعت 1640 س در سفروند از هواپيماهاي عراقي كه قصد بمباران ــدام به موقع ــتند با اق ــادان را داش ــهر آب ش

ــده و با توجه به كاركنان پدافندي مواجه شــتحكم پدافند هوايي، متواري سد آتش مسشده و بمب هاي خود را در بيابان هاي اطراف آبادان رها مي كنند. در ساعت 2125 همان ــد هوايي ــاي پدافن ــه جنگ افزار ه روز خدمــتقر در جزيره خارك، هواپيماي عراقي مســاهده كرده و بر روي را به صورت بصري مشآن آتش مي گشايند كه بر اثر اين تيراندازي

هواپيماي عراقي در دريا سقوط مي كند.ــن روز يكي ديگر از كاركنان همچنين در ايــم عزيز ا... ــه نام گروهبانيك ــد هوايي ب پدافنــد. ــهادت مي رس بهرامي در غرب اهواز به ش

ــورتي) پرواز ــن روز تعداد 72 نوبت(س در ايانجام شده توسط هواپيماهاي عراقي توسط

ايستگاه هاي شنود فاشا گزارش مي شود.هم زمان با اين عمليات، در قسمت جنوبي تر جبهه يعني خارك، در ساعت 2030 ردياب دريايي15 هدف ناشناسي را كشف و متعاقب آن در ساعت 2049 مسير ديگري را گزارش ــاعت 2100 مي كند. هدف هاي مذكور در ســط ــيله ردياب، توس ــف به وس ــس از كش پــدف قرار ــد هوايي ه ــاي پدافن جنگ افزارهــرانجام يك فروند از هواپيماهاي گرفته و ســري كيلومت 4/5 ــه فاصل در ــم متخاصــمال غرب جزيره مورد اصابت قرار گرفته، شمنهدم و به قعر آب هاي نيلگون خليج فارس

فرو فرستاده مي شود.16ــده از فعاليت هاي رزمي ــت آم نتايج به دســا در بخش ــالم، خصوص ــان ارتش اس كاركنــديد روحيه ــد هوايي منجر به افت ش پدافن

مزدوران عراقي شد. به همين دليل در پنجم فروردين 1361 در ساعت 0600 هيئتي از ــران بلندپايه ستاد ارتش عراق با هدف افســه نيروهاي بعثي، از يكان هاي ارتقاي روحيــهر، غرب كارون و ــي حاضر در خرمش عراقگزارش هاي ــد. مي كنن ــد بازدي ــدرود ارونواصله حاكي از افت شديد روحيه نيروهاي بعثي و افزايش لغو دستور در ميان آنهاست. «در اين بازديد به فرماندهان منطقه توصيه ــود براي جلوگيري از تخريب روحيه مي شــريعا به ــاير كاركنان، اين گونه افراد را س س

پشت جبهه تخليه كنند.»17ــاي ــن 1361 هواپيماه ــم فروردي روز پنجــاي غرب اهواز ــت هوايي عراق در فض گشــت زني كرده و در همان زمان اقدام به گشــمن با همروان (اسكورت) جنگنده هاي دشهواپيماهاي شكاري نيروهاي ايران را بمباران ــي باوجود ــه پدافند هواي ــد كه البت مي كننــايي ها و كمبودها، ــكالت و نارس ــام مش تمــمن را شكار مي كند. ساعت هواپيماهاي دشــت پيش ــادر هم نيس ــه ن ــي ك 0750 اتفاقــتثنايي يكي از مي آيد و در يك موقعيت اســمن به وسيله ردياب دزفول هواپيماهاي دشــيله هواپيماهاي اف-4 ــف شده و به وس كشــرانجام ــت هوايي منطقه رهگيري و س گشــت قرار گرفته ــاعت 0752 مورد اصاب در ســرنگون ــمال غربي اهواز س در پنج مايلي شمي شود. در اين روز شهيدي ديگر از پدافند هوايي تقديم انقالب اسالمي مي شود. شهيد ــن لحظه در راه ــاهي تا آخري تقي شيربانشــاع از ارزش ها و اعتقادات پايمردي كرد و دف

در اين راه به شهادت رسيد.ــم فروردين 1361، نيروهاي عراقي روز ششــه حفظ تپه ــود را معطوف ب ــام تالش خ تمــد. فعاليت ــت عباس18 مي كنن ردياب و دشــتان بالگردهاي عراقي در منطقه چنانه و بسخبر از هلي برن نيروهاي عراقي به اين مناطق ــردان پدافندهوايي، ــد. با تالش دليرم مي دهــاعت ــمن نيز در س ــي از بالگردهاي دش يك

1205 در همين منطقه سرنگون مي شود.ــاعت 1120 ــم فروردين 1361، س روز هفتدو فروند هواپيماي دشمن در منطقه رقابيه به وسيله سامانه پدافند هوايي هاوك دزفول ــف و دو تير موشك هاوك به سمت آنها كششليك مي شود. در ساعت 1124 يك فروند از هواپيماهاي مهاجم دشمن در نقطه اي به

فاشا با استفاده از ايستگاه هاي راداري خود در منطقه و همچنين بهره گيري از پست شنود پرنده (با نام پروازي آمپول23) اطالع مي دهد كه درگيري شديدي در حوالي دزفول و اهواز در حال انجام است.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 30

ــس از رهگيري ــود كه پ اف-4) واگذار مي شــك فروند از ــاعت 1136 ي ــري در س و درگيــك ــمن مورد اصابت موش ــاي دش هواپيماهــوي اف-4 قرار ــده از س هوابه هواي پرتاب شگرفته و سرنگون مي شود و ايستگاه (سايت) ــقوط يك فروند TU-22 را شنود منطقه ســت DB3252 اعالم ــرفP3 در موقعي با معــده، مي كند و برخالف آنچه تاكنون گفته شــا براي پدافند هوايي روز 13 فروردين نه تنهــي به پايان ــت، بلكه با خوش يمن نحس نيس

مي رسد.20

پي نوشت:1- به دليل موفقيت هاى كسب شده در عمليات

فتح المبين، عمليات فوق به بهار نيروهاى مسلح معروف است.

http://imam- 2- برگرفته از وب گاه اينترنتى330/khamenei.mihanblog.com/post

3- سوره مبارك آل عمران – آيه 1254- جهانفر، رضا، مقاله حافظان آسمان، مجله صف،

مهرماه 1389، شماره 359، ص665- فرماندهى اطالعات و شناسايى الكترونيكى

6- اسكندرلو، محمد، پدافند هوايي در گذرگاه هشت سال دفاع مقدس، تهران، بي نا، بي تا، ص 1

7- همان منبع، ص18- همان منبع، ص 2

9- همان منبع10- همان منبع، ص2

11- اسكندرلو، محمد، پدافند هوايي در گذرگاه هشت سال دفاع مقدس، تهران، بي نا، بي تا، ص 2

12- همان منبع13- همان منبع، ص 314- همان منبع، ص4

15- ردياب دريايى مربوط به نيروى دريايى ارتش جمهوري اسالمي ايران بود كه پدافندهوايى خارك

با اعزام نماينده از توان ردياب فوق در راستاى پدافندهوايى بهره مى برد.

16- اسكندرلو، محمد، پدافند هوايي در گذرگاه هشت سال دفاع مقدس، تهران، بي نا، بي تا، ص 4

17- همان منبع، صص 4 و 518- عراقى ها اين دو محل را كليد شهر بصره ناميده

بودند.19- لبه جلويى منطقه نبرد

20- اسكندرلو، محمد، پدافند هوايي در گذرگاه هشت سال دفاع مقدس، تهران، بي نا، بي تا، صص 9 و 10.

مختصات جغرافيايي 3211 شمالي و 4086 شرقي روي تپه هاي (ابوصليبي) و يك فروند ديگر در شرق فكه سقوط مي كنند كه پدافند نيروي زميني ارتش جمهوري اسالمي انهدام

دو هواپيماي متجاوز را تأييد مي كند.ــن روز از فروردين 1361، ردياب در هفتميــه ــير س ــاعت 1730 يك مس دزفول در ســمن ــم دش ــاي مهاج ــدي از هواپيماه فرونــت هوايي ــه هواپيماهاي گش ــف و ب را كشــراي رهگيري ــا نام فرزين 24- ب منطقه- بــكاري و انهدام واگذار مي كند. هواپيماي شخودي موفق به رهگيري و انهدام يك فروند ــده، آن را در نقطه از هواپيماهاي متجاوز شــرنگون مي كند، ولي دو فروند DB3028 ساز آنها جان سالم به در مي برند. باوجود تمام ــر تأمين ــروي هوايي عالوه ب ــا، ني كمبودهــي و تندخيزي، ــت هواي ــاي گش هواپيماهــتيباني نزديك ــاع هوايي پش ــه منظور دف بــطحي را نيز فراموش نمي كند و نيروهاي سدر هر لحظه كه قرارگاه هاي مقدم درخواست ــينه آنها نزده و با ــت رد به س مي كنند، دســمن، راه را براي ــاران مواضع تجمع دش بمبپيشروي نيروهاي سطحي خودي باز مي كند. به همين دليل است كه پدافند هوايي عراق ــي يكان هاي خود مي خواهد تا به هر از تماموسيله ممكن جلو تهاجم هواپيماهاي ايراني

را بگيرند.ــر از دليرمردان ــه نف ــداد س ــن روز تع در ايــتوار يعقوب ــاي اس ــه نام ه ــي ب پدافندهواينيك انديش، وظيفه رضا سبكتكين و وظيفه ــوش به شهادت بهمن صادقي در منطقه ش

رسيدند.ــف يك از نكات جالب توجه در اين روز، كشــير سه فروندي از هواپيماهاي مهاجم به مســماره 269 است كه قصد حمله به دهلران شرا داشتند، ولي اقدام به موقع و رهگيري آنها ــيله هواپيماهاي شكاري گشت هوايي به وســرنگوني يك ــا معرف پروازي فرزين 6 و س بــاعت 1437 در موقعيت ــد از آنها در س فرونCC1537، دو فروند ديگر را مجبور به فرار

مي كند.ــنود ــت هاي ش ــاي پس ــاس گزارش ه براسمشخص مي شود كه در آن روز نيروي هوايي ــورتي) پرواز بمباران و دشمن 89 نوبت (س

گشت هوايي داشته است.عراق تمام توان خود را مصروف بازپس گيري

ــت رفته مي كند. هواپيماهاي مناطق از دســراق در يازدهم ــروي هوايي ارتش بعث ع نيــاران مواضع ــدام به بمب ــن 1361 اق فرورديــراف چنانه ــاي ايراني در اط ــي نيروه دفاعــران ــرب دزفول مي كنند. همكاري افس و غــاي ــتقر در ردياب ه ــكاري مس ــش ش واپايــي و خلبانان نيروي هوايي منجر پدافندهوايــد از هواپيماهاي ــار فرون ــرنگوني چه به سعراقي در ساعت هاي 1305، 1315، 1320 و 1322 به وسيله هواپيماهاي گشت هوايي ــود كه ــه به نام هاي نصر و ابوذر مي ش منطقيك فروند آنها در جنوب شرقي چنانه و سه

فروند ديگر در غرب ويس سقوط مي كنند.ــين كل خور موجي، از كاركنان استوار حســن روز در جبهه ــي در اي ــيد پدافندهواي رش

شوش به شهادت مي رسد.ــاي هوايي ــن 1361 فعاليت ه در 13 فرورديــه علت بدي هوا به ــروي هوايي عراق كه ب نيــر ــده بود، از س ــاعت متوقف ش مدت 24 ســه در طول ــه اي ك ــود و منطق ــه مي ش گرفتــال 1360 ــال 1359 و تمام س ــه دوم س نيمــگاه نيروهاي زميني و هوايي عراق بود، جوالنبازپس گرفته شده و با آزاد شدن مناطق غرب ــتگاه ردياب دهلران و ايستگاه 5 شوش، ايســتاد ــت عباس، گروه دزفول از س هاوك و دشــتعالم ــن19 جديد را اس ــور، لجم پدافند كشــت هوايي منطقه مي كند تا هواپيماهاي گشــور مقابله با ــبح2 به منظ ــه برابر طرح ش را كهواپيماهاي بمباران عراقي پيش بيني شده را ــمت مرزهاي بين المللي جلوتر ببرد. در به ســن اثنا معاونت عمليات نيروي هوايي ارتش ايجمهوري اسالمي از پدافند هوايي درخواست ــبح 2، مي كند تا اطالع بعدي و برابر طرح شــاي اف-4 و دو فروند ــار فروند هواپيم با چهــش ــان، پوش اف-5 همراه با تانكر سوخت رســول را كماكان ــوش و دزف ــرب ش ــي غ هوايــالت 02 از ــاعت 1047 رس تأمين كند. در سنوع اف-4 گشت هوايي منطقه اعالم مي كند ــمن را در موقعيت ــك فروند هواپيماي دش يDC4618 كشف و منهدم كرده است. هنوز ــادي كاركنان در اتاق عمليات ردياب غريو شــاعت 1108 ــته كه در س ــول فرو ننشس دزفــان تيزبين ــيله كاركن ــير ديگري به وس مســف و بالفاصله ــاب كش ــه ردي در روي صفحــمن شناسايي شده به نزديك ترين گشت دشــالت 02 (دو فروند ــي منطقه، يعني رس هواي

در ساعت 1640 سوم فروردين 1361، دو فروند از هواپيماهاي عراقي كه قصد بمباران شهر آبادان را داشتند با اقدام به موقع كاركنان پدافندي مواجه شده و با

توجه به سد آتش مستحكم پدافند هوايي، متواري شده و بمب هاي خود را در

بيابان هاي اطراف آبادان رها مي كنند.

31صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 32

سالروز تشكيل قرارگاه پدافند هوايى خاتم االنبيا بر مدافعان هميشه پيروز آسمان مبارك . سالروز تشكيل قرارگاه پدافند هوايى خاتم االنبيا بر مدافعان هميشه پيروز آسمان مبارك .

33صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 34

35صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــرفراز، تو ــرزمين خارك، اي جزيره س اي ســورت را، تو ــتايم. تو را و مردمان صب را مي ســتايم. چه ــد فرزندانت را مي س را و همت بلنشب هايي را كه با هم در سكوت سحر كرديم. ــتقامتمان در حمله هاي ــكوه اس ــتي، ش راســبانه روزي اهريمنان را يادت هست؟! آيا به شــن و هم قطارانم ــب ها را كه م ياد داري آن شدر كنارت مي نشستيم و تو عاشقانه نگاهمان ــقانه تو را مي ستوديم مي كردي و ما هم عاشــمن بر ــياري از كينه دش با آنكه زخم هاي بســرفراز چون كوه، به سختي تن داشتي، اما ســكوه يقين به نصرت الهي فوالد آبديده و به شــتاق رزمندگانت بر جاي ــعله ور در دل مش شــتاده بودي و هراسي بر دل نداشتي؟ ما از ايسچشمان دل بر صفحه رادارهايمان زل مي زديم تا اگر خلوت بزم شاعرانه ات در خاموشي شمع مشعل هاي نفتت توسط دشمن شكسته شد، ــك هاي سالحمان «و ما با صفير گلوله و موشــيري رميت اذ رميت و لكن اهللا رمي» را تفسعارفانه بخشيم و تو همچنان عاشقانه بر قامت

استوار فرزندانت مي نگريستي.

ــر دارم كه زنده ــوب به خاط ــوب من! خ محبــاد جالل آل احمد تو را در يتيم خليج فارس يخوانده بود و از اين رو خيلي دوست داشتم كه روزي ببينمت و قدم بر خاك گرم و صميمي ات ــردم در ــي گمان هم نمي ك ــذارم. اما حت بگــوم. تو گرم چنان روزهايي به ديدارت نايل شــرجي و هواي ــودي و صميمي با آن بوي ش بــه جالل گفته بود. دم كرده ات، همان گونه كــد مردمانت را صياد مرواريد و زنده ياد آل احمسختكوش و ماهيگير خوانده بود كه روزگاراني دست چپاول استعمار پرتغال را برسينه خود بر نتافته و محله «قبر پرتغالي ها» را جهت عبرت ــته بودند و تو ثابت كردي تاريخ برجاي گذاشبهتر از آني كه جالل گفته بود. من وقتي به تو رسيدم تازيانه بمب و موشك و راكت دشمن، ــت را آزرده بود و از من و هم قطارانم كاري تنــمن شالق ــاخته نبود. دش در اين خصوص سبلند حمله اش را بي هدف به سويت نشانه رفته ــدازه نبود كه ــيرمان آن ان بود و بلندي شمشدست ها و ديدگانش را هدف قرار دهيم. حتما به ياد داري آزردگي قلبت را از گرماي جانكاه

ــمن بر ــي كه بر اثر اصابت بمب هاي دش آتشكالبد «تانك فارم هاي شركت نفت» افتاده بود ــد. آيا تالش هاي بي دريغ و جانت را مي رنجانــه خاطر داري؟ آيا ــت را در مهار آن ب فرزندانيادت هست ناله هاي فرزندانت را كه در آتش كينه دشمن در كشتي هاي الطريق و... چگونه به مانند پروانه سوختند تا تو همچنان سرفراز ــرزمين من! يادت هست وقتي دريا بماني؟ ســم، ديوانه وار به خود مي پيچيد از هجوم خصــدام مرجاني ــت هاي توفاني اش را بر ان و مشــواحلت مي كوبيد، من و هم قطارانم بر روي س ka ,» ــي» و چاه هاي ــكله هاي «آذرپاد و ت اســان دلداريت مي داديم كه دور ke , kd» چس

ــت، توفان را در ــت آن روزي كه فرزندان نيســت زده راه ــه از اراده آهنين مان وحش حالي كــار كرده و به تو بپيوندند نجاتي مي جويد، مهــرفرازي و استقامت! به ؟ اي روايت ماندگار ســه و خون را و حديث ياد دارم روزهاي حماســاير فرزندانت ــو از من و س ــو را. ت ــداري ت پايــتقامت مي طلبيدي و ما به آغوش گرمت اسپناه مي برديم. حتما آن روزها را از ياد نبرده اي. يادت هست زماني را كه در گرماگرم بمباران ــب، در هياهوي ــمن، در ميان تاريكي ش دشآتش و غوغا و در شتاب براي رسيدن به رادار ــه پايين لغزيدم و ــش، از آغوش گرمت ب خويــقوط به ــان مرجانيت مرا از س ــتان مهرب دســتاران مهربان ــات داد؟! پرس ــاق دره نج اعمــه فارس مهربانانه ــتان خليج هميش بيمارســتند و نجاتم را ــر زخم هايم مرهم مي گذاش بــتند، اما هم من و هم تو معجزه اي مي پنداش

خارك، جزيره استقامت(مروري كوتاه بر عملكرد پدافند هوايي در جزيره خارك)

سرتيپ دوم محمود حجامي- سروان رضا جهان فر

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 36

داده اند و گرد اندوه و غم آن روزها را از چهره ات ــياري را به زدوده اند. مي دانم كه تغييرات بســان بر تو تحميل كرده اند. مي دانم ضرورت زمــه خودمان هم تغيير كرده ايم، اما اين را هم كــه وقتي با خود خلوت مي كنم، من مي دانم كمي مانم و تو و يك دنيا خاطره. خواستم بداني ــرزمين خاطرات من و هم قطارانم از ياد كه ستو پر كه نه، به شوق مرور اشتياق آن ايام زنده

است. خواستم بداني كه...ــارك، داراي ــره خ ــارگ) يا جزي ــارك (خ خــراوان اقتصادي و موقعيت خاص در اهميت ف

ــتان تو، معجزه اي بود كه مي دانستيم كه دساز آن حرف مي زدند. آن شب سادگي مهربان

بودن را از تو آموختم.در يتيم من! از تو پند ها آموخته ام و تجربه هايم را مديون نجابت توام. هنوز يادم نرفته است كه تو به من و هم قطارانم ياد دادي تا توپ هايمان را در استتار تاريكي و به هنگام غفلت دشمن، ــين لحظات عمر براي نبرد با پليدي در واپســب ــاعات حيات ش ــت و يا در آغازين س ظلمچگونه پر نماييم تا هجوم هواپيماهاي كينه توز ــخي در خور و شايسته به گاه ــمن را پاس دشــم. خاطراتم و ثمره همه جوانيم با حمله دهيتو در آميخته است. ترديدي نيست كه تو هم اين را مي داني. شور و اشتياق من و هم رزمانم در آن سال هايي كه با تو گذشت وصف ناشدني است. هنوز هم وقتي از تو ياد مي كنم اشك در چشمانم حلقه مي زند. چشمان نگران آهوانت كه مضطرب از قيل و قال بمباران دشمن، در ــوان تو آرام مي گرفتند، هنوز در خاطرم بر زانــان در سكوت ــت بي خيالي معصومانه ش هســمن را. گويا همين ــل از توفان تهاجم دش قبــم ديروز بود. تعدادي از فرزندانت با تو هم قسبودند و بر سر عهد و پيمانشان ايستاده بودند. خانه هايت مخروبه بود و گاه خالي، اما كبوتران ــه خانه ها به ــاي فرو ريخت ــه از ديواره حماسآسمان پر مي گشودند؛ وقتي آژير سرخ هوايت ــد. در آن ــمن رنگين تر مي ش بر اثر حمله دشــال ها تو تنها، شايد، اما بي شك بزرگ ترين ســرزمين مادريت، ايران بودي. دشمن نان آور ســتان پرتوان تو را و ــتقامت دس تاب تحمل اس

ــكله هايت قدرت مكش (پمپاژ) و بارگيري اســب و روز تو را مي كوبيد. من ــت و ش را نداشــتگي هاي ــم هيچ گاه ازجان گذش و هم قطارانــرد؛ همان گونه ــت را از ياد نخواهيم ب فرزندانــه در ياد خواهي داشت. اي سرو كه تو هميشــال ها از آن روزها ــر من! س ــرفراز و اي دلب ســت. گرد پيري بر محاسن من سپري شده اســت، اما مي دانم كه تو و هم رزمانم نشسته اسهمچنان استوار بر جاي ايستاده اي. مي دانم كه ــتي، جوانان قبيله من آن گونه كه اليقش هســرزندگي دوباره را به تو هديه ــبزي و س سرس

جزيره خارك كه پايانه اصلي فروش نفت ايران در زمان جنگ محسوب و روزي دو ميليون بشكه نفت از آنجا صادر مي شد، 90 درصد نيازهاي ارزي ايران را تأمين مي كرد، دائما در معرض گزند و آسيب جنگنده هاي عراقي قرار داشت، اما پدافند هوايي قوي جمهوري اسالمي ايران مانعي در برابر آسيب ديدگي كامل اين جزيره در برابر عراقي ها و متحدان پشت پرده اش بود

37صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــد.اين جزيره جهان از نظر صدور نفت مي باشــاحل ايران (بندر گناوه) در 38 كيلومتري ســتان بوشهر واز در خليج فارس و جزئي از اســوب مي شود. ــتان بوشهر محس توابع شهرســهر خارك به مركزيت بخش خارك 8196 شــن جزيره در ــت دارد. همچنين اي نفر جمعيحدود 57 كيلومتري شمال غربي بوشهر و 30 ــده است. داراي كيلومتري بندر ريگ واقع شهشت كيلومتر طول (شمال- جنوب) و چهار ــد. ارتفاع متوسط آن از كيلومتر عرض مي باشــه متر و از نظر موقعيت ــطح دريا حدود س ســه و 20 دقيقه طول ــي در 50 درج جغرافيايشرقي و 29 درجه و 15 دقيقه عرض شمالي قرار دارد. خارك داراي تابستان هاي گرم همراه با شرجي و رطوبت محلي و به ندرت بارندگي مي باشد. طول دوره گرما در اين جزيره حدود ــت. در اواخر پاييز، به خصوص ــت ماه اس هشــود كه ــروع مي ش آذرماه باران هاي پاييزي شكيفيت هوا را بهبود مي بخشد. زمستان جزيره

كوتاه است.1* * *

جزيره خارك كه پايانه اصلي فروش نفت ايران ــوب و روزي دو ميليون در زمان جنگ محســد، 90 درصد ــكه نفت از آنجا صادر مي ش بشــن مي كرد، دائما ــاي ارزي ايران را تأمي نيازهــيب جنگنده هاي عراقي در معرض گزند و آســت، اما پدافند هوايي قوي جمهوري قرار داشــيب ديدگي ــالمي ايران مانعي در برابر آس اســن جزيره در برابر عراقي ها و متحدان كامل اي

پشت پرده اش بود.ــان از ــاي جه ــن 1361 خبرگزاري ه در بهم

ــوي ها مبني بر دريافت تقاضاي عراق از فرانســوپراتاندارد خبر دادند. هواپيماهاي دريايي سسوپراتانداردها هواپيماي مناسب عمليات هاي ــادل 1200 ــرعتي مع ــه دريا و داراي س هوابكيلومتر در ساعت مي باشند. اين هواپيما قادر به طي مسافت 7200 كيلومتري در عمليات ــد و با توجه به تجهيز آن به رادارهاي مي باشمخصوص چند كاره، قادر به رديابي و شليك ــتي ها تا فاصله 130 كيلومتري است. به كشبنابراين اين هواپيما براي حمله و انهدام هدف ــدن به آن را ندارد. چند ماه نياز به نزديك شــوق، خبرگزاري ها خبر ــش خبر ف بعد از پخموافقت فرانسه را نسبت به تحويل پنج فروند ــوپراتاندارد مجهز به موشك هاي جنگنده ســد، البته بعد ها ــراق اعالم كردن ــه به ع اگزوســه اجاره يا ــوپراتاندارد ب تحويل پنج فروند ســوپراتاندارد تغيير ــج فروند س ــرض دادن پن قيافت. هم زمان جنگ رسانه اي خبرگزاري هاي ــا در تبليغات ــد. آنه غربي و عراقي ها آغاز شخود اعالم مي كردند كه «عملكرد هواپيماهاي ــك هاي اگزوسه مناسب ــوپراتاندارد و موش ســگ فالكلند به ــي خود را در جن ــوده و كاراي باثبات رسانده اند»2 و يا «دفاع ضدهوايي ايران ــوپراتاندارد ناتوان در مقابله با هواپيماهاي ســوپراتانداردهاي فرانسوي ــت» و اينكه «س اســارك به عراق ــردن جزيره خ ــراي منهدم ك بــو»3 چندي بعد رسانه هاي تحويل داده مي شجهان خبر از تحويل هواپيماهاي ميراژ اف1 با توانايي شليك موشك اگزوسه به عراق تا پايان ــيحي رادادند.»4 همچنين در همين سال مسايام خبر تقاضاي دولت عراق از فرانسه جهت

افزايش تعداد موشك هاي اگزوسه (دريافتي در هر ماه) به دو برابر پخش شد.

ــط خبرگزاري هاي ــن هجمه تبليغاتي توس ايــي و... و ــبكه خبري بي بي س آلمان غربي، شــتي، عراق، سوئيس، راديوهاي رژيم صهيونســتريت ژورنال، ــكا و... روزنامه هاي وال اس آمريلس آنجلس تايمز، كريستين ساينس مانيتور

و... انجام مي شد.البته فرمايش هاي اميدبخش رهبر كبير انقالب ــتحكم ــد آتش مس ــالمي، ايمان قوي، س اســتقرار سامانه هاي پدافند هوايي در خارك، اسپدافند هوايي بر روي كشتي ها، انهدام چندين ــاخت گوي هاي ــراژ، ابتكار عمل س فروند ميفلزي و استفاده از كشتي هاي غرق شده براي انحراف موشك هاي اگزوسه در اطراف جزيره ــده در كم ــاير اقدام هاي انجام ش خارك و ســمن در ارتباط ــاختن جنگ رواني دش اثر ســوپراتاندارد كامال مؤثر بود، به گونه اي كه با سشعار كودكان ايراني اين بود كه «سوپراتاندارد

را دود هوا مي كنيم...».ــت برنامه فوق، روزنامه فرانسوي پس از شكســل ــت: «تحوي ــي نوش ــيون در گزارش ليبراســالح جنگ ــوپراتاندارد ها [به عراق] يك س ســا قادر به انهدام ــت، زيرا اين هواپيم رواني اســت و...»5 در واقع عراق پايانه نفتي خارك نيســه در كوتاه ترين مدت پيش بيني كرده بود كــع اصلي درآمد نفتي ــد ايران را از منب مي توانــاران جزيره خارك و ــاخته و با بمب محروم ســريان حياتي اقتصاد ساير تأسيسات نفتي شايران را قطع كند، اما در عمل پيش بيني صدام محقق نشد، زيرا نيروي هوايي عراق در نابودي

خارك (خارگ) يا جزيره خارك، داراي اهميت فراوان اقتصادي

و موقعيت خاص در جهان از نظر صدور نفت مي باشد.اين جزيره در 38 كيلومتري ساحل ايران (بندر گناوه) در

خليج فارس و جزئي از استان بوشهر واز توابع شهرستان

بوشهر محسوب مي شود.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 38

ــات نفتي تحت پوشش پدافند هوايي تأسيســريان هاي اقتصاد كشور توسط قرار دارد و شاين نيرو حفاظت مي شوند. پدافند هوايي اين اطمينان را مي دهد كه از تأسيسات مهم كشور ــته اي جانانه ــات نفتي و هس از جمله تأسيس

دفاع كند.»9

شهداي پدافندهواييــد در خارك تا ــاع جانانه دليرمردان پدافن دفــال زبانزد همگان خواهد بود. در ــاليان س سطول سال هاي دفاع مقدس، شهداي گران قدر پدافند هوايي در خارك شاهدان هميشه زنده تاريخ اين مرزو بوم بر استقامت چشمان بيدار فرزندان اين مرز و بوم در خارك خواهند بود.

روحشان شاد و راهشان پر رهرو باد.ــت يار اي مرد پدافند دلت بيدار اي مرد خداي

پدافند

پي نوشت1- ويكي پديا

2- همايش عمليات روانى ص 2293- همان منبع

4- همايش عمليات روانى ص 2335- همايش عمليات روانى ص 244

6- تاريخ نظامى جنگ تحميلى تا 31 شهريور جلد2– ص 25

7- ويژه نامه رزمايش مدافعان آسمان واليت2- ص23

8- جهانفر، رضا- مقاله حافظان آسمان- مجله صف- مهرماه 1389- شماره 359- ص66 الى 77

9- پرتال اطالع رسانى شركت نفت فالت قاره ايران- سخنرانى مهندس سليماني مدير امور توليد شركت نفت فالت قاره ايران در خصوص پدافندهوايى-

چهارشنبه 6 مهر1390- 8:54:40

ــات ــي به تأسيس ــردن ضربات اساس و وارد كــي ايران در خارك ناتوان بود. بنا به ادعاي نفتعراقي ها در شش ماهه اول سال 1364 بيش از 800 پرواز جنگي به قصد انهدام تأسيسات ــد.6 در همين هنگام ــام ش ــي خارك انج نفت(64/5/24) صدام مدعي يكسان شدن جزيره خارك با خاك مي شود كه با توجه به ادعاهاي ــدام كامل جزيره قبلي صدام در خصوص انهخارك، اين مسئله از سوي امام امت به سخره ــام (ره) در اين خصوص ــود و ام گرفته مي شــال نگفته بود كه ــد: «مگر صدام قب مي فرماينــت؟ چيزي كه جزيره خارك را نابود كرده اســه نابودي مجدد ــده كه ديگر نيازي ب نابود شندارد...». در اين ميان آنچه كه غير قابل انكار ــت عملكرد خوب پدافندهوايي در دفاع از اس

جزيره خارك است.

ابتكارهـاي پدافندهوايي در دفـاع از جزيره خارك

يكي از ابتكارهاي مؤثر كاركنان پدافند هوايي ــاع از جزيره ــالمي ايران در دف ــوري اس جمهــر اثر مهارت و ــارك و در طول جنگ كه ب خسطح آموزش باالي آنها حاصل شده بود، انهدام موشك هاي رها شده از هواپيماها و بالگردهاي عراقي به سمت مناطق و نقاط آسيب پذير بود. ــران در زمان جنگ، ــي بود كه اي اين در حالسامانه هاي پدافند هوايي ضدموشك در اختيار نداشت. اين ابتكار در مقابل موشك هاي عراقي نيز به كار گرفته شد و موفقيت آميز بود. يكي از فرماندهان پدافند هوايي جمهوري اسالمي ــگ، در مصاحبه با يكي از ــران در زمان جن اي

نشريات7 با بيان خاطراتي از اين ابتكار، به باال ــتيابي رفتن هزينه حمله عراقي ها پس از دســاره مي كند. اين پدافند هوايي ايران به آن اشابتكار نه تنها منجر به نابودي موشك هاي هوابه ــطح اگزوسه عراقي بر فراز خارك شد، بلكه ســياري موشك هاي سي- 601 نيز در موارد بسجمهوري ــي ــامانه هاي پدافندهواي س طعمه

اسالمي ايران در خارك شدند.8ــي، يكي از ــوص عملكرد پدافندهواي در خصــد: «مناطق ــركت نفت مي گوي ــئوالن ش مســركت نفت فالت قاره عملياتي و سكوهاي شــترين ــاهد بيش ــال هاي جنگ، ش ايران در ســوده و در خط مقدم ــمن بعثي ب حمالت دشــن خصوص ــت. در اي ــته اس جبهه قرار داشبيشترين حمالت در مناطق خارگ و بهرگان انجام شده و پس از آن مناطق الوان و سيري

نيز آماج حمالت دشمن قرار گرفته اند.در كنار توليد نفت در اين شركت، وجود امنيت بسيار مهم و حياتي است و در طي هشت سال جنگ تحميلي، نقش پدافند هوايي در حفظ ــت. ــيار تأثيرگذار بوده اس ــت توليد، بس امنيــال ها باعث ايجاد پدافند هوايي در طي اين سآرامش خاطر در همكاران اين شركت در طول ــال دفاع مقدس و هم اكنون شده ــت س هشاست.گر چه تعدادي از همكاران ما و نيروهاي ــدند، ــهادت نائل ش پدافند به درجه رفيع شــد توليد نفت در ــا اين فداكاري ها باعث ش امــال هاي جنگ تحميلي حتي لحظه اي طي ســش و امنيت حال حاضر ــود و آرام متوقف نشكشور مديون اين فداكاري ها و رشادت هاست.

ــي، از جمله ــم و حيات ــات مه تمامي تأسيس

39صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

با كسب اجازه از پيش كسوتان و حماسه آفرينان ــطورهاي پدافند ــال هاي دفاع مقدس؛ اس سهوايي. اسطوره ها عنواني است كه مقام معظم ــال 1379 با ــه در س ــداري ك ــري در دي رهبكاركنان نيروي هوايي داشتند به پيش كسوتان ــد و حقيقتا اين ــروي هوايي و پدافند دادن ني

عنوان برازنده شماست.ــتم اولين ــب اجازه از بزرگان، مي خواس با كســؤال را در خصوص «سوباشي» و «عمليات ســه از نظر تأخر ــاد» طرح كنم، هرچند ك مرصــاع مقدس ــال هاي دف ــر س ــه اواخ ــي ب زمان

برمي گردد.

اميـر يمينـي! بـا توجـه به حماسـهبي نظيـري كه در پنجم مـرداد 1367 در تاريـخ اين كشـور به دسـت دليرمردان

پدافنـد هوايي رقـم خـورد، در صورت امكان در مورد سوباشي صحبت بفرماييد.

با آرزوي قبولي طاعات و عبادات برادران عزيز. ــع برادراني ــحالم از اينكه امروز در جم خوشهستم كه در گذشته و در دوران دفاع مقدس ــته ام ــا اين عزيزان را داش ــار همكاري ب افتخــه اي از پدافند ــان در گوش ــدام از آقاي و هركهوايي بخشي از مسئوليت هاي پدافند هوايي ــيدند. ــگ تحميلي به دوش مي كش را در جنــي دارد و اگر پدافند هوايي واقعا جاي قدردانــق بوده به دليل ــاي پدافندي موف در زمينه هــبانه روزي اين برادران عزيز در فعاليت هاي شــالمي، در پدافند هوايي و جاي جاي ميهن اس

در بخش هاي مختلف آن بوده است.ــي ــن به موضوع سوباش ــل از اينكه م ــا قب امبپردازم، الزم مي دانم مطالبي در مورد مأموريت

پدافندهوايي، وظايف عملياتي، امكانات پدافند هوايي- بيشتر از جنبه عملياتي و قبل از جنگ تحميلي- به صورت مختصر به عرض برسانم.

ــداري از آسمان مأموريت پدافند هوايي، پاســور، هماهنگي، هدايت و پايش (كنترل) كشكلي عمليات پدافندهوايي ساير نيروهايي است ــئوليت هايي در زمينه پدافندهوايي بر كه مســته اند. يعني در كشور هيچ سامانه عهده داشــد كار عملياتي انجام دهد. پدافندي نمي توانمقصودم از كار عملياتي، تيراندازي و استفاده از سامانه موشكي است، مگر اينكه در سامانه ــبكه فرماندهي و پايش پدافندهوايي از اين ش

طريق دستور بگيرد.ــامل چهار ــف عملياتي پدافند هوايي ش وظايــايي، رهگيري، درگيري مرحله كشف، شناسو انهدام يا خنثي سازي مأموريت هواپيماهاي

مهاجم دشمن است.ــته ايم و به خاطر ــكالتي داش ما در جنگ مشــمن ــي هواپيماهاي دش ــكالت، گاه آن مشــاس كشور ــتند نقاط حياتي و حس مي توانســت (مثال فرض كنيد ــي نقاط مملك را در اقص

نيروگاه نكا) بمباران كنند.ــي ــبكه ردياب ــك ش ــف، ي ــه كش در مرحلــور داريم كه ــر كش ــي در سرتاس پدافندهوايمأموريت كشف را انجام مي دهد. كشف يعني تعيين سمت، ارتفاع، فاصله و سرعت هر شي ء

پرنده، بالگرد و هواپيما.ــي به ــامانه هاي ردياب ــف، س ــه كش در مرحلــال، كار ــاعته و 365 روز در س صورت 24 ســي دائم در حال انجام عملياتي مي كنند، يعنوظيفه هستند و عزيزان ما در اتاق هاي تاريك ــور ــداري از فضاي كش ــي به پاس پدافندهواي

مشغولند.ــتيم يكي از ــگ مي خواس ــول جن ــر در ط اگــرويس هاي هفتگي، ــامانه ها را به خاطر س ســرويس هايي كه الزاما ــه ماهه و س ماهيانه، ســاعت خاموش ــدت دو س ــه م ــود دارد، ب وجــديم كه ردياب هاي كنيم، بايد مطمئن مي شــش اين ردياب را تأمين مي كنند. مجاور پوشــكالتمان در پوشش ارتفاع اين پوشش و مشــور، ــتاني بودن كش ــت. به دليل كوهس باالســفانه نقاط ضعف پوششي رديابي داريم. متأســه هاي پوشش ــتگاه ردياب، نقش البته در ايسرديابي كه قبال توسط نيروي هوايي تهيه شده، ــت و در آن نقاط ضعف و نقاط كور موجود اس

رديابي مشخص است.

آسمان آتش (بخش يكم)

گفت و گو با جمعي از پيشكسوتان پدافند هوايي ارتشسرهنگ على سجادى انصارى - سروان رضا جهان فر

اشاره: قهرمانان جنگ، بسيارند. آنها كه در خطوط مقدم جنگيدند و چشم در چشم دشمن، به رويش آتش گشودند، آنها

كه همچون عقاب، آوار آتش بر سر خصم ريختند و آنها كه دريا را با عزم عظيمشان از وجود دشمن پاك كردند.اما قهرماناني گمنام تر هم در خط مقدم دفاع حضور داشـته اند كه حضورشـان قوت قلب مردم شـهرها بود و تكيه گاهي براي ايمني از گزند جنگنده هاي مخوف دشـمن. جنگنده هايي كه از هر سـوي به او هديه مي شـد تا آتش بر خانمان مردم بريزد و اگر آسـمان آتش با همت اين بزرگان و همرزمانشـان فراهم نمي شد، چه مصيبت ها كه بر سر

مردم نمي آمد.قهرمانان پدافند، نقطه قوت دشمن در آسمان را با عزم و علم هدف قرار مي دادند و دشمن را هر بار با تدبير و ترفندي از ميدان به در مي كردند. جان را خالصانه به ميدان شهادت آورده بودند كه با حضورشان حماسه سوباشي ها خلق شد

و اراده پوالدين، جنگ افزارشان بود كه ميگ و ميراژ دشمن را ساقط مي كردند.گفت و گو با جمعي از فرماندهان ديروز پدافند، بازخواني روايت همين حماسه هاست، روايتي از رادمردان و اسطوره هاي پدافند كه بايد همچون ساير رزمندگان دفاع مقدس، نامشان را به خط زر در زيباترين صفحات ماندگاري و پايداري

ايران اسالمي نوشت.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 40

ــالب قرارداد خريد ــه همين دليل قبل از انق بــته ــاب پرنده با آمريكا بس ــامانه ردي هفت سشده بود كه بالطبع بعد از انقالب از دادن اين ــامانه ــا خودداري كردند. ما با اين س ردياب هــور ــديم. در مقابل، كش ردياب وارد جنگ شعراق به صورت دشت است و با تعداد بيشتري ردياب و پوشش رديابي خيلي وسيع با ما وارد ــا از زماني كه ــده بود. ردياب هاي م جنگ شــد، يعني از چهل و چند ــروع به كار كرده ان شسال پيش، همواره مشغول كار بوده اند. يعني هميشه به صورت مستمر عملياتي بوده و كار

مي كرده و فضاي كشور را پوشش مي داده اند.ــايي، ما اطالعات پروازي را از در مرحله شناسمركز عمليات پروازي و مركز اطالعات پروازي ــخصات پرنده كه ــم و با تطبيق مش مي گيريــده، هواپيما را شناسايي در آسمان كشف شــاب ــتفاده از ردي ــر، اس ــم. روش ديگ مي كنيشناسايي و راه بعدي براي شناسايي، استفاده ــت كه اگر ــاي طرح پدافندي اس از هواپيماهنتوانستيم به دو روش اول هواپيما را شناسايي كنيم، از روش سوم استفاده مي كنيم. هواپيما ــد و با هدايت ــكرمبل) مي كن تندخيزي (اسردياب، هواپيماي مهاجم را شناسايي مي كند.

ــه اگر هواپيما، ــت ك مرحله بعد، درگيري اســون به ــد و مظن ــخيص داده نش ــودي تش خــدم مي كنيم و ــم بود، هواپيما را منه متخاصاگر هواپيماي مهاجم به هر دليلي توانست به داخل كشور نفوذ كند، در اين موقع از سامانه ــي پدافند براي ــكي و توپخانه ضدهواي موشــتفاده ــري عليه هواپيماي متخاصم اس درگي

مي شود.ــل و بعد از پيروزي ــات پدافندهوايي قب امكانانقالب و شبكه فرماندهي و پايش خيلي قوي ــته را با سامانه جديد طرح كه قبال وجود داش

(پروژه) «قمر» كامل تر كرديم.ــامل: ــش ش ــي و پاي ــبكه فرمانده ــن ش ايــي، مراكز عمليات ــز عمليات پدافندهواي مركــزارش، انواع ــش و گ ــز پاي ــه اي، مراك منطقــات و ــز اطالع ــي، مراك ــت هاي فرمانده پســايي، برج هاي پايش، هواپيماهاي طرح شناســازمان ها و قسمت هايي ــاير س پدافندي و سكه مسئوليت پدافندهوايي را در كشور دارند،

مي شود.ــورت دائم با ــبكه فرماندهي و پايش به ص شــجم و ــبكه ارتباطي منس ــتفاده از يك ش اسموجود بين تمام اين سامانه ها مشغول فعاليت

است.اما درخصوص عمليات مرصاد، بعد از پذيرش ــور مي كرد ــازمان منافقين تص ــه، س قطعنامــلح ايران ضعيف شده و پذيرش نيروهاي مسقطعنامه به علت ضعف نيروهاي مسلح است. ــران را ظرف 48 ــن رو تصميم گرفت ته از ايــا تانك ها، ــش هزار نفر ب ــاعت، با حدود ش ســرفته و حمايت نيروي ــايل پيش نفربرها، وســه ناجوانمردانه بعد از پذيرش هوايي عراق، كقطعنامه، اين اقدام ها را انجام مي داد، به خيال ــور به ــود فتح نمايد(!) و حكومت را در كش خــريع ــا اقدام ها و مقابله س ــت بگيرد كه ب دسنيروهاي مسلح، اين عمليات با شكست مواجه شد. در حقيقت عمليات مرصاد عليه عمليات

سازمان منافقين انجام گرفت.چند روزي بود كه ايستگاه سوباشي در مرداد ــده بود 1367 در حالي كه جنگ هم تمام شــه را پذيرفته بود، مورد حمله و ايران قطعنامهوايي قرار مي گرفت. من با دوستان، معاونان ــتاد پدافند تصميم گرفتيم از ــئوالن س و مســي بازديد كنيم و در جريان ــتگاه سوباش ايســه كاركنان ــم؛ و اينك ــرار بگيري ــا ق رويدادهپدافندي در مقابل حمالتي كه انجام مي گيرد، ــتقيم ــد. به همدان و از آنجا مس چه مي كننــي رفتيم. با فرمانده گروه ــتگاه سوباش به ايســرهنگ حسن صابري- كه در حال همدان، سحاضر بيمار هستند و ان شاءاهللا خدا به ايشان ــفا دهد- تماس گرفتيم و خبر داديم كه ما ش

در ايستگاه سوباشي هستيم.در ايستگاه مشغول صحبت با كاركنان رديابي ــما با همراهانتان به بوديم كه به ما گفتند شــا همدان را قرمز ــنگر مجاور برويد، چون م سكرده ايم و هواپيماهاي دشمن در راه سوباشي

هستند.گفتيم: نه، ما اينجا مي مانيم تا واكنش شما را در مقابله با هواپيماي دشمن ببينيم. هواپيماها ــتگاه ــود را اطراف ايس ــد و بمب هاي خ آمدن

ريختند و رفتند.ــه ــي ب ــئوالن سوباش ــا مس ــاعت 1400 ب ســم و ناهار خورديم و صحبت ناهارخوري رفتيكرديم. حدود ساعت 1430 بود كه از ايستگاه ــروه، در پايگاه ــتيم و به دفتر فرمانده گ برگشــغول ــاعت مش ــم. حدود يك س ــوم رفتي ســتگاه تماس گرفتند كه صحبت بوديم، از ايس

41صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

هواپيماهاي دشمن در راه هستند و ما همدان را وضعيت قرمز اعالم كرده ايم. در همين حين ــرهنگ صابري ــد و هرچه س ارتباط قطع شــرد، موفق ــتگاه تماس بگي تالش كرد با ايســت. به ــد. فهميديم حتما اتفاقي افتاده اس نشــتگاه رفتيم. وقتي به ــمت ايس ــرعت به س سايستگاه رسيديم، تيرآهن ساختمان عمليات ــا بمب ليزري به ــده بود، يعني دقيق مچاله شوسط ساختمان عمليات خورده بود و 19 تن ــهادت از بهترين كاركنان پدافندهوايي به شــهادتي كه تكه پاره هاي رسيده بودند. چه شبدن شهدا به اين طرف و آن طرف پراكنده شده

و روي ديوار چسبيده بود!ــي بداريم و از ــن عزيزاني را بايد گرام ياد چنيــود. چون اين برادراني خانوادهاي آنان تقدير شــتند هواپيماي ــتگاه بودند، مي دانس كه در ايســتگاه سوباشي مي آيد و ــمن براي زدن ايس دشاگر موشك هاي هواپيما عمليات را بزند همه به شهادت خواهند رسيد، ولي آگاهانه ايستادند و كارشان را انجام دادند و شربت شهادت نوشيدند.

از امير خورند تقاضـا مي كنم در موردنقش عمليات، خصوصا شبكه فرماندهي و پايش در كسـب موفقيت در سال هاي دفـاع مقـدس، در حـوزه پدافندهوايي

صحبت بفرمايند.ــت كه ــم اهللا الرحمن الرحيم. زماني هس بسانسان باالي كوه ايستاده و عظمت كوه را حس نمي كند، اما زمان كه مي گذرد و از كوه دورتر

مي شود، تازه عظمت كوه را درك مي كند.

ــتيم كه پنج ــبكه پدافندهوايي داش ما يك شسال آخر جنگ، من مدير عمليات اين شبكه ــوم به ــال ها دورتر مي ش بودم. هرچه از آن س

عظمت اين شبكه بيشتر پي مي برم.ــور ما يك ميليون و 648 هزار ــاحت كش مســراق 435 هزار ــاحت ع ــر مربع و مس كيلومتــراق تا تركيه ــت. در مرز ع كيلومتر مربع اســته ــدود 370 كيلومتر از درياچه وان و رش حــود و در مسير عراق كوه زاگرس شروع مي شو تركيه پيشروي مي كند تا به ايران مي رسد. ــته كوه به سمت شرق حركت هر چه اين رشــود. حداكثر ــتر مي ش مي كند، ارتفاعش بيشــت. اين ــيلر اس ارتفاع زاگرس در بريدگي شرشته كوه در داخل ايران از سمت شمال غربي

به جنوب غربي گسترش مي يابد.حداقل عرض زاگرس در ايران 200 كيلومتر و حداكثر 400 كيلومتر است. مساحت زاگرس در ايران 450 هزار كيلومترمربع است، يعني از

مساحت عراق بيشتر است!ــي كنيم، مي بينيم موقعي كه زاگرس را بررســاع آن از چهار هزار ــه 44 قله دارد كه ارتف كمتر بيشتر مي باشد. اگر ما 44 ردياب را در اين ارتفاعات كه باالي چهار هزار متر است، مستقر ــش كامل كنيم، باز نمي توانيم منطقه را پوشــش دهيم، قله بدهيم، زيرا اگر يك قله را پوشــود، چون امواج ردياب به صورت بعدي نمي ش«الين آف سايد» پخش مي شوند و با برخورد ــع را نمي توانند ببينند. ــت موان به موانع، پشتنها راه حل پوشش رديابي از منطقه زاگرس،

داشتن هواپيماهاي محموله هوايي است.

ــئله حاد بود. موضوع زاگرس براي ما يك مســي كنيم، هيچ ــورهاي ديگر را بررس اگر كشكشوري به اندازه ايران كوهستاني نيست؛ جز كشورهاي آمريكاي جنوبي كه با سلسله جبال

آند برخورد دارند.تأمين پوشش رديابي در كشور ما يك مسئله ــه ــر عراقي ها مي توانند با س ــت. اگ عمده اســد، ما به خاطر ــش رديابي بدهن ردياب، پوشــرايط اقليمي و عوارض زمين (توپوگرافي) شــش را با 100 ردياب هم نمي توانيم اين پوش

تأمين كنيم.زماني كه عراق جنگ را شروع كرد 30 ردياب داشت، در حالي كه ما 12 ردياب ثابت و چهار يا پنج ردياب متحرك داشتيم. ما به اجبار بايد ــمت عراق بود ــت زاگرس را كه به س هم پشــرق ــش مي داديم و هم زاگرس و هم ش پوشــود كه با كمبود ردياب زاگرس را و طبيعي ب

مواجه باشيم.ــيراز حمله ــه نكا، اصفهان و ش ــل اينكه ب دليــور بود. ــد، وجود زاگرس در داخل كش مي شواقعا هيچ سامانه رديابي نمي توانست پوشش

الزم را تأمين كند.ــكي، موش ــتگاه ايس ــاب، ردي ــتگاه ايســوا، در واقع تركيب جنگ افزارهاي زمين به هــان، الكترونيك و ــمندانه انس ــق هوش و تلفيتجهيزات باعث پيدايش يك شبكه مي شود كه ــه صورت خودكار در مقابل تهديدها واكنش بنشان مي دهد و به طور مناسب تهديدها را از ــرده يا اثر آن را كم و يا از منطقه خارج بين بــه در پدافندهوايي فكر مي كنيم مي كند. اينكــرود، امكان پذير ــام تهديدها از بين ب بايد تم

نيست.ــپاه پاسداران مي گويند در نيروي زميني و ســروع ــران، تركيه و عراق ش ــرز اي ــگ از م جنــود، ولي ــه فاو ختم مي ش ــود و به تنگ مي شــي اين گونه نبود؛ براي پدافند در پدافند هوايــا تالقي از نقطه مرزي هوايي، خط برخورد يمشترك سوريه، عراق و تركيه شروع مي شد، ــو و به مرز ايران، عراق و 375 كيلومتر به جلتركيه و در خط تالقي نيروي زميني ادامه پيدا ــاحلي مي كرد و به دهانه اروندرود در خط ســز ادامه مي يافت. ــج فارس و تا تنگه هرم خلياگر نيروي زميني در 670 كيلومتر خط تالقي داشت، پدافندهوايي در حدود دو هزار كيلومتر خط تالقي داشت. اگر منطقه عملياتي نيروي زميني را مقايسه كنيم و 700 كيلومتر در 50

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 42

كيلومتر به راست يا چپ در نظر بگيريم، چون ــش از 50 كيلومتر در نيروي زميني عراق بيــپاه ــور ما نفوذ نكرد و نيروي زميني و س كشــش از 50 كيلومتر در ــداران ايران هم بي پاسعراق نفوذ نداشتند. يعني يك منطقه 100 در ــر منطقه عملياتي بود، در حالي 700 كيلومت

كه در پدافند هوايي اين گونه نبود.منطقه نبرد مجموعه نقاطي است كه تهديد در ــه وجود مي آيد و ما مجبور به حمايت از آنجا بــتيم. منطقه اي به وسعت دو نقاط داخلي هسميليون و 400 هزار كيلومتر مربع منطقه نبرد پدافندهوايي بود. اگر مساحت ايران يك ميليون ــاحت عراق ــر مربع و مس ــزار كيلومت و 648 هــد، ــزار تا 440 هزار كيلومتر مربع باش 435 هــعت دو ميليون و 400 هزار ما منطقه اي به وس

كيلومتر مربع شبكه پايش و مراقبت داشتيم.براي اولين بار در تاريخ، جنگ هوايي به مدت هشت سال طول مي كشيد. نيروهايي كه با ما ــاال برخوردار ــد همه از آموزش ب كار مي كردنــان هايي صادق، فداكار بودند، ضمن اينكه انســت ــد و وطن خود را هم دوس ــن بودن و مؤمــوادي بودند و در حرفه داشتند. كاركنان باس

خود باالترين تخصص را داشتند.ــش رديابي و ــان نيروي هوايي در پوش خلبانكمبود پوشش رديابي در زاگرس به ما كمك مي كردند كه اگر نبودند، طبيعي بود كه تعداد حمالت هوايي عراقي ها بايستي بيشتر از اين ــتيم در طول ــود. علت اينكه ما مي توانس مي بهشت سال دفاع مقدس 700 فروند هواپيماي ــتفاده از پوشش ــرنگون كنيم، اس عراق را ســروي هوايي و ــي كمكي هواپيماهاي ني ردياب

ردياب هاي متحرك و ثابت پدافندهوايي بود.ــروع شد، ما روزانه حدود 300 وقتي جنگ شــي تجاري ــا ورودي و خروج ــد هواپيم فرونــا300 فروند هواپيما- با ــتيم. اين 250 ت داشــدند از عين زاله وارد شروع جنگ- مجبور شــپس وارد عربستان شوند و مركز سوريه و ســد و در نهايت وارد ــش نماي ــي آنها را پاي دوبــوند. ولي راه هوايي ما از داخل ــتان ش پاكســروي دريايي ما ــود، همان طور كه ني تركيه بــت راه دريايي عراق را در ــي راحت توانس خيلــد، در عوض، ــد كن ــول جنگ تحميلي س طــت راه هوايي ما را نيروي هوايي عراق نتوانس

قطع كند.پوشش رديابي مناسب ما در تركيه باعث شد ــالم از خاك تركيه ــزار هواپيما را س تا 20 ه

عبور دهيم و تنها هواپيماي وزير امور خارجه ــرار گرفت كه دليلش ــر مورد اصابت ق الجزايــت به خلبان ــن بود كه ردياب تبريز نتوانس ايــما در پايش الجزايري بفهماند كه هرچند شــتيد، ولي بايد دستورهاي مرا مركز آنكارا هس

را اجرا كنيد.در اين جنگ اقداماتي انجام شد كه آثاري بعد ــر ما جنگ 1991 ــت. اگ از خود به جا گذاشــه عراق و جنگ بالكان و و 2003 آمريكا عليــي كنيم، تأثير پدافند را جنگ ليبي را بررس

در دنياي پيشرفته امروز درك خواهيم كرد.ــودم، زماني كه ــاب دزفول ب ــئول ردي من مســرد، واقعا ــت ك ــك به ما اصاب ــومين موش سمستأصل شده بودم و در حالي كه با سرهنگ ــمانم ــك از چش نوروزي صحبت مي كردم، اش

سرازير بود.ــد در آن زمان ــت، هرچن ــي باهوش اس ايرانــك ضد ــا براي موش ــا و آمريكايي ه اروپايي هردياب راه حل نداشتند، اما همان شبكه جوان

پدافند براي مقابله با آن راه حل پيدا كرد.ــورد از ــت م ــت يا هش ــگ هف ــول جن در طــه مورد در روز ــان از بين رفت؛ س ردياب هايمــك ضد ــمن بيش از 100 موش ــود. دش اول ب

ردياب به سمت ما شليك كرد.اوايل موشك هاي ضد ردياب روسي و مقابله با آنها خيلي سخت بود، سه موشك اول به هدف

خورد، ولي بقيه موفق نشدند.ــتفاده كردند و با ــت اس ــوي ها از فرص فرانســك هاي خود ــي، موش ــك روس انتقاد از موشــد هوايي ايران ــد، ولي پدافن ــه عراق دادن را ب

ــت بايد در مقابل ــدار و آگاه بود و مي دانس بيــي داشته باشد. ــك فرانسوي چه واكنش موشــبكه تعدادي افسر پايش شكاري با در اين شــتعداد و باهوش بودند كه هواپيماهاي ضد اسردياب دشمن را مي شناختند؛ شنود هم به ما

اطالعات الزم را مي داد.ــوي به همان سرنوشتي ــك هاي فرانس موشــك هاي روسي پيشتر ــدند كه موش دچار شدچار شده بودند. بعد از جنگ، موضوع از بين بردن موشك ضدردياب در نحوه حمله امريكا ــت. آمريكا به عراق در جنگ 1991 اثر گذاشموقعي كه در سال 2003 به عراق حمله كرد، ــال ــه كار برد. چون در س ــامانه متفاوتي ب ســروي نظامي ــكا انهدام ني ــدف آمري 1991 هعراق بود، ولي در 2003 انهدام رژيم بود. نوع حمله هايي كه انجام مي گرفت، متفاوت بود. اما ــال 2003 (جنگ عراق) را در ليبي تجربه س

دوباره تكرار نكرد.عراقي ها موشك ضدردياب داشتند و از همان سامانه اي كه ما به كار برده بوديم، عراقي ها در جنگ سال 2003 خود با امريكا به كار بردند و دو فروند هواپيماي امريكايي را سرنگون كردند. سرنگوني اين دو هواپيما براي امريكا تجربه اي ــك هاي پايش بود تا در جنگ ليبي ابتدا موششده خود سامانه هاي ليبي را خاموش كردند و

بعد فرانسوي ها وارد عمل شدند.ــبكه جوان و 20 ساله در خاتمه بايد بگويم شــول جنگ تحميلي ــي ايران در ط پدافندهوايــي جهان تأثير ــر روي راهكنش هاي عمليات ب

گذاشت.

43صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

امير سرتيپ صادق نژاد (از فرماندهان سابق پدافند):

ــته ــالم و خس ــام خدا. ضمن عرض س ــه ن بنباشيد و آرزوي قبولي طاعات.

ــتر در بحث زمين به هوا و تخصص بنده بيشــكي هاوك و سامانه كوتاه برد در سامانه موشــكايگارد بوده است. مستحضريد زماني كه اســامانه اي قبل از انقالب از كشورهاي غربي سخريداري مي شد، دوره هاي تعمير و نگهداري ــم از آنها خريداري مي كرديم؛ چه بخش را هــد. در پدافند بخش ــد و چه بخش پدافن آفنــي و ارتباطات و ــوا و بخش ردياب زمين به هــث فرماندهي و ــور كه فرمودند- بح همان ط C4I2SR يا (C4I) ــاران ــش C3I يا فن پايــد و ما بر ــن دوره ها خريداري مي ش كليه ايمبناي آموزش هايي كه مي ديديم اين دوره ها را مي گذرانديم و بر همين مبنا هم اينجا عمال كار انجام مي داديم. رده هاي مختلف تعمير و نگهداري هم تعريف مي شد از رده پاييني كه

اپراتور بود، رده مياني و رده دپويي.اگر بين سامانه هاي غربي و شرقي مقايسه اي ــازي ــم در زمينه مستندس ــم، هنوز ه بكنيــرق جلوتر است. نمي دانم كماكان غرب از شــته به ما اين اطالعات را داده كه آنها ناخواســوش باالي ــه ايراني ها با ه ــد و يا اينك بودنــامانه را بعد از انقالب ــتند اين س خود توانســم هر دو ــن فكر مي كن ــداري كنند. م نگهــتندات خوبي در اختيار مؤثر بودند؛ هم مســش رديابي، چه ــته بودند، چه بخ ــا گذاش مــكي و سامانه هاي بخش زمين به هواي موشــد كه ما روي زميني واپايش. جنگ باعث شــهيد ــتيم. بايد يادي از ش پاي خودمان بايســر غالمي هم ــم و امي ــتاري بكن ــوار س بزرگــهيد ستاري ــند. ش ــاءاهللا زنده باش كه ان شــگاه هاي ــاي متخصصان دانش در حقيقت پــي و نيروي ــور را پدافندهواي ــي كش صنعتــي باز كردند. با ورود تعدادي از نخبگان هوايدانشگاهي و خبرگان پدافندهوايي، در تعمير ــد و عزيزان و نگهداري دريچه ديگري باز شتوانستند سامانه ها را نگهداري و تعمير كنند و با ابتكارهاي محلي و داخلي توانستند اين ــامانه ها را سر پا نگه دارند. من يادم هست ســكايگارد به سوييس زماني كه براي دوره اســدم، بعد از فارغ التحصيلي، مسئول اعزام شفروش خاورميانه در سوييس به ما گفت كه بعد از يك هفته شما را در ايران مي بينيم. به

اميـر اناري! جناب عالي در سـال هايدفاع مقـدس عالوه بر تجربه فرماندهي گـروه پدافنـد همـدان، معاونـت آماد و پشـتيباني پدافنـد را نيـز بـر عهده و آمـاد نقـش خصـوص در داشـتيد؛ پشـتيباني در سـال هاي دفاع مقدس، در حوزه پدافنـد هوايي، خصوصا تغيير ماهيت نبرد در حوزه دفاع هوايي، يعني از زماني كه ما از دفاع هواپايه و پدافند ثابـت به پدافند متحـرك و دفاع زمين

پايه روي آورديم، صحبت بفرماييد.ــما ــات و عبادات ش ــي طاع ــا آرزوي قبول ب

بزرگواران.ــيب ــول دوران جنگ كمترين آس ــا در ط مــال ــديم كه البته در اواخر س ــل ش را متحم1360 به دستور فرماندهي نيروي هوايي به ــتيباني (لجستيك) عنوان معاون آماد و پشــده و نزديك به فرماندهي پدافند انتخاب ش

هفت سال در آن مسئوليت بودم.ــتيباني فرماندهي ــن به معاونت آماد و پش مــدم. در طول مدت نزديك پدافند منتقل شــودم، در معيت ــا ب ــالي كه آنج ــه هفت س بــد، بازديد از ــي پدافن ــواران و فرمانده بزرگــي و ــد از واحدها و سركش ــا، بازدي جبهه هــات قرارگاه ها و ــا از امكان ــاز آنه ــن ني تأميپايگاه ها و آنچه در اطراف آن نقطه گسترش

داده شده بود، استفاده مي كرديم.ــدم، زماني كه به فرماندهي پدافند منتقل شبا فرماندهي آماد و پشتيباني نيرو در بوشهر همراه بوديم كه هواپيماهاي عراقي ايستگاه

ــش طبقه ــه طبقه از ش ــهر را زدند و س بوشــه باالي ــي ب ــد و ديگر دسترس ــدم ش منه

ايستگاه نيز امكان نداشت.ــه، فرمانده پايگاه، صنايع با كمك امام جمعالكترونيك شيراز، صنايع كشتي راني، صنايع ــداران و فرماندهي آماد ــپاه پاس دريايي، ســين آن بودم، ــه خودم جانش ــتيباني ك و پشــيج و از 24 ساعت، 22 ساعت امكانات را بسكار كرديم و به رغم اينكه تمام امكانات براي ــتگاه خارج ــده بود، هرگز از ايس ما فراهم ش

نشديم.ــاد و ــده آم ــين فرمان ــه جانش ــي ك در زمانــزرگ براي ــه ب ــودم، آن فاجع ــتيباني ب پشــي (در همدان) روي داد و ــتگاه سوباش ايســت ما بهترين و عزيزترين افرادمان را از دســان گرامي باد! باز هم مسئوليت داديم. يادشبازسازي اين ردياب به من محول شد. باالي ــي رفتم و تا كار تمام نشد، پايين قله سوباشــب و گوش هايم ــي، گونه ها و ل ــدم. بين نيامــت انداخته بود و ايستگاه را ــدت پوس به شــاه عملياتي كردم و ــه در زماني كوت بالفاصل

تحويل دادم.

ضمـن عرض خيـر مقدم، سـؤال مندر مـورد نقـش تعميـر و نگهـداري در پدافندهوايـي در آمـاده بـه كار نگـه پدافندهوايـي سـامانه هاي داشـتن خودمان و سـاير نيروها و سـازمان هاي نظامـي نظير سـپاه در سـال هاي دفاع

مقدس است

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 44

ما خيلي برخورد. وقتي برگشتيم، اسكايگارد چند روز زودتر از ما وارد كشور شده بود.

ــره ــامانه را در جزي ــه س ــديم ك ــور ش مجبــتقر كنيم. بنده مسئول آموزش مجنون مســم بودم. ــن نيروها ه ــك اي ــي و الكتروني فنــابق هم در ــران و همافران س ــدادي افس تعــامانه ردياب را ــز آموزش هاي هوايي، س مركآموزش داديم. يك قسمت كوچكي، گلوگاهي ــت و خارجي ها ــد مي رف ــود. باي ــاب ب از رديــارت و تعمير مي كردند، ولي خودمان با جســط دوستان ــد، توس خطرپذيري كه انجام شسامانه را باز كرديم و همين جا تعمير كرديم ــن گياهي ترانس ــس را پيچيديم. روغ و ترانولتاژ باال را از پژوهشكده شركت نفت كه براي ــاختند، گرفتيم. تعمير و نگهداري را از ما ســتفاده ــنتي خارج كرديم. ضمن اس حالت ســوزش داده بودند، ــي كه به ما آم از روش هايــم اضافه كرديم و اين تعمير و ابتكارهايي هــامانه ها را سرپا ــت تا اآلن س نگهداري توانســحال هستيم افرادي هم كه نگه دارد و خوشــئول و متصدي ــوزش ديده اند، امروز مس آمــتند و از آنها خوب تعدادي از سامانه ها هس

نگهداري مي كنند.ــد بكنيم. در ــينكي باي ــوم س ــادي از مرح يــان خيلي زحمت كشيدند. ــكايگارد ايش اســش فني در خدمت ــات بنده در بخ در عمليــم مجبور ــا كه مي رفتي ــان بودم. هر ج ايشــه هر طريق ممكن ــامانه را حتما ب بوديم ســم. جناب مرآتي فرمانده بنده راه اندازي كنيــد؛ در دپوي تعميراتي و آمادگي پدافند بودنزمين به هوا. قطعه را مي آورديم و به طريقي ــامانه آن را تعمير و نگهداري مي كرديم و ســرپا نگه مي داشتيم. اين نياز جنگ بود. را ســامانه را با هر ــه ما تحميل مي كردند كه س بنوع فناوري بايد آماده كنيم. من فكر مي كنم ــادوش ــه كاركنان تعمير و نگهداري دوش كــور و شجاع كاركنان زحمت كش، غيور، جســامانه ها را ــتند س عمليات با همديگر توانســرپا نگه دارند. من در طول جنگ از تمام سمواضعي كه اسكايگارد مي رفت، حدود 250

ردياب را تعمير كردم.ــكاران مجبور ــامانه، الكترونيك بود و هم ســد جواب ــد تا بتوانن ــداري كنن ــد، نگه بودنــروع ــد و عمليات وقتي ش ــات را بدهن عمليــد كه هاوك فرودگاه ها، مناطق حياتي مي شــگاه نفت، اغلب با اين و حساس مثل پااليش

سامانه كوتاه برد اسكايگارد مجهز بودند.ــداري هنر ايراني ــا در بخش تعمير و نگه امــتيم ــش بومي را تلفيق كرديم و توانس و دانسامانه ها را نگهداري كنيم؛ در همه زمينه ها، ــش پدافند، ــش آفند، چه در بخ چه در بخــاي ديگر. ــات يا جاه ــه در بخش ارتباط چــئوليت معاونت ارتباط حتي زماني بنده مســتم الكترونيك نيروي هوايي را بر عهده داشــن كار را بكنيم. ــتيم همي كه آنجا هم توانســه mw800 را از چيني ها ــي ك ــي زمان يعنــتند قطعات را به ــداري كرديم، نتوانس خريــتيم توسط ما بدهند، ولي ما خودمان توانسصاايران اين تعمير و نگهداري را بهينه كنيم

و خيلي كارها را بهتر انجام دهيم.ــه در خود ــتيم ك ــن هس ــاهد اي ــروز ش امــم ردياب هاي جديدي آمده پدافندهوايي هاست. براي بي سيم فناوري جديد آمده است، سامانه هاي آموزشي و شبيه ساز جديد آمده است كه با تعميركاري خوب مي توان از آنها

نگهداري كرد.

امير يميني: ــداري از آسمان مأموريت پدافند هوايي، پاســور، هماهنگي، هدايت و پايش (كنترل) كشكلي عمليات پدافندهوايي ساير نيروهايي است ــئوليت هايي در زمينه پدافندهوايي بر كه مســته اند. يعني در كشور هيچ سامانه عهده داشــد كار عملياتي انجام دهد، پدافندي نمي توانمگر اينكه در سامانه شبكه فرماندهي و پايش

پدافندهوايي از اين طريق دستور بگيرد.

امير خورند: پوشش رديابي مناسب ما در تركيه باعث شد ــالم از خاك تركيه ــزار هواپيما را س تا 20 هعبور دهيم و تنها هواپيماي وزير امور خارجه ــرار گرفت كه دليلش ــر مورد اصابت ق الجزايــت به خلبان ــن بود كه ردياب تبريز نتوانس ايــما در پايش الجزايري بفهماند كه هرچند شــتيد، ولي بايد دستورهاي مرا مركز آنكارا هس

را اجرا كنيد.

امير اناري:ــده پايگاه، صنايع ــك امام جمعه، فرمان با كمالكترونيك شيراز، صنايع كشتي راني، صنايع ــداران و فرماندهي آماد و ــپاه پاس دريايي، سپشتيباني كه خودم جانشين آن بودم، امكانات را بسيج و از 24 ساعت، 22 ساعت كار كرديم ــات براي ما فراهم ــه رغم اينكه تمام امكان و ب

شده بود، هرگز از ايستگاه خارج نشديم.

امير صادق نژاد:ــي پدافند زمين ــوي تعميراتي و آمادگ در دپــم و به طريقي آن ــوا، قطعه را مي آوردي به هــامانه را ــر و نگهداري مي كرديم و س را تعميــتيم. اين نياز جنگ بود. به سرپا نگه مي داشــامانه را با هر نوع ــا تحميل مي كردند كه س مــم. كاركنان تعمير و ــد آماده كني فناوري بايــان زحمت كش، ــادوش كاركن نگهداري دوشــا همديگر ــجاع عمليات ب ــور و ش غيور، جس

توانستند سامانه ها را سرپا نگه دارند.

45صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

(خاطرات سرهنگ دوم بازنشسته رشيد قشقايي)1 نحوه تشكيل و انتخاب نام قرارگاه رعد2

با صدور فرمان حضرت امام (ره) و تشكيل جهاد ــازندگي نيروي ــازندگي در كشور، جهاد س ســد. بنده ــكيل ش هوايي نيز از خرداد 1358 تشنيز از خرداد 1358 مسئوليت جهاد سازندگي ــومين روز پدافند هوايي را برعهده گرفتم. از سجنگ، بنا به دستورفرمانده وقت پدافندهوايى ــور، سرهنگ ناصر افشار به دزفول و از آنجا كشــواز رفتم و چون هنوز گروه پدافند هوايي به اهــده بود، در خانه هاى سازماني اهواز تشكيل نشــدم. وظيفه من ايجاد ــركت نفت مستقر ش شــروي هوايي ــن پدافند هوايي ني هماهنگي بيــالمي و قرارگاه كربال براي ارتش جمهوري اســايت) ها بود. بعدها نيز در ــاخت ايستگاه (س سهمان منطقه به عنوان فرمانده مهندسي رزمي انجام وظيفه كردم و دفتر فرماندهي مهندسي ــى در محل كارخانه يخ گروه رزمي پدافندهوايــد. در خصوص قرارگاه ــتقر ش پدافند اهواز مســم، اولين پايه قرارگاه رعد در رعد نيز بايد بگوي23 شهريور 1363 نهاده شد. اسم قرار گاه رعد هم اين گونه انتخاب شد كه در محل كارخانه يخ اهواز كه همان دفتر فرماندهي مهندسي رزمي بود، به اتفاق شهيد ستارى و شهيد بابايى و يك ــتيم. صحبت از انتخاب نام نفر ديگرحضور داشقرارگاه رعد شد. من كه در اتاق مجاور در حال خواندن نماز بودم، قرآن را باز كردم و سوره رعد آمد. اين نام براساس توافق جمعي پذيرفته شد. در آن موقع فرماندهي قرارگاه خاتم االنبيا(ص) ــنجانى بود و شهيد بر عهده آقاى هاشمى رفس

بابايى هم از اعضاي اين قرارگاه بود، ضمن اينكه ــهيد بابايى به عنوان معاون در همان مقطع شعمليات نيروي هوايي، شهيد ستارى به عنوان معاون طرح و برنامه اين نيرو و شهيد خضرايى به عنوان فرمانده پدافند هوايي مشغول فعاليت بودند. از من خواسته شد مكاني را براي قرارگاه رعد پيشنهاد كنم. من هم سه نقطه را پيشنهاد كردم. اولين نقطه ساختمان بهدارى گروه اهواز بود كه كسي در آنجا حضور نداشت. نقطه دوم مدرسه اى در گروه پدافند اهواز و سومين نقطه ــتاد گروه پدافند اهواز بود. به اتفاق مسئوالن سقرارگاه رعد به ديدن مدرسه رفتيم و اين محل براي قرارگاه رعد پذيرفته شد و بخش پدافندي قرارگاه رعد به مسئوليت شهيد ستاري در اهواز ــئوليت شهيد بابايي در و بخش آفندي، به مساميديه مستقر شد. اولين جلسه رسمى قرارگاه رعد با حضور شهيد ستارى، شهيد بابايى و اين ــه اى واقع در گروه پدافند اهواز جانب در مدرســد و چنان كه ديديم اين قرارگاه با ــكيل ش تشابداعات و ابتكارات اين دو شهيد گران قدر و نيز جان فشانى هاى ديگر كاركنان پدافندهوايى، طي عمليات والفجر 8 و بعد از آن موفقيت هاي بزرگي ــب كرد. خاطره شهداي پدافند به خصوص كس

شهيد بابايي و شهيد ستاري و... گرامي باد.لبخند شهيد ستاري3

ــر 8، من به ــات والفج ــب چهارم عملي در شــرگرد علي غالمى (امير سرتيپ علي همراه ســپاه با آقايان ــي) در قرارگاه نوح س غالمي فعلــمخانى و سيديحيي ــن رضايى، علي ش محسرحيم صفوى جلسه داشتيم كه به ما اطالع داده

شد براى شركت در جلسه اي در قرارگاه شاهد آماده شويم. من و جناب غالمى براى رفتن به جلسه در حال عبور از منطقه ذوالفقاريه بوديم. ــديدى مى باريد، ناگهان ــى كه باران ش در حالــمن قرار گرفتيم و ــيميايى دش مورد حمله ششيميايى شديم و بعد از طي مسافت كوتاهي، در محل ايستگاه دوازده، با كاتيوشا مورد حمله قرار گرفتيم. وضعيت جناب غالمى وخيم بود و هر دو سرگيجه و تهوع داشتيم. به هر ترتيبى ــتان آيت اهللا طالقانى در بود خود را به بيمارســان اوليه نظير ــانديم و در آنجا درم آبادان رسشست وشو و تزريقات انجام شد. اجازه ترخيص ــي صحبت، با ــد. بعد از كل ــه ما داده نمى ش بمسئوليت خودمان با آمبوالنس بيمارستان، در حالى كه لباس شيميايى به تن داشتيم، ساعت ــاهد رسيديم و در جلسه 0245 به قرارگاه شحاضر شديم. دكتر حسن روحانى، شهيد بابايى و شهيد ستارى در جلسه حضور داشتند. شهيد ستاري وقتي كه مرا با آن صورت زرد (كه بر اثر حمله شيميايي به آن شكل در آمده بود) ديد، لبخندي زد و به شوخي گفت: «نكنه ترسيدي

كه صورتت زرد شده؟»لبخند شهيد ستاري و مزاح وي با من منجر به فراموشي دردهايم شد. اين روحيه باالي شهيد ستاري هميشه به من قوت قلب مى داد. در اين ــد كه به ايستگاه (سايت) هاوك جلسه قرار ش

كوثر 3 موشك رسانى شود.ــت؛ به ــت خوبى نداش ــرگرد غالمى وضعي ســاد ساعت 0600 همين دليل، من و جناب نوشــپاه (كه با هماهنگي سپاه با قايق هاى طارق سدر اختيار ما قرار گرفته بود) موشك ها را تحويل ــايت) كوثر 3 ــمت ايستگاه (س گرفتيم و به سحركت كرديم. حدود ساعت 0800 هنگامى كه مشغول تخليه موشك ها بوديم، يكى از موشك ها ــد. با همان دو ــن افتاد و هنگ فاير4 ش به زميموشك باقى مانده، دو تا از هواپيماهاي دشمن را مورد اصابت قرار داديم. اين مسئله به معناي آن بود كه كوشش هاي كاركنان پدافندهوايى ثمر داده بود. حول و حوش ظهر به قرارگاه برگشتم و از حال سرگرد غالمى جويا شدم. شهيد ستارى خبر از سالمتى ايشان دادند. خبر خوبي بود كه

خوشحاليم را مضاعف كرد.

خاطرات سروان بازنشسته محمد مصطفوي فر6شهامت شهيد ستارى5

ــهيد ــگي و دائم ش ــا توجه به حضور هميش بــان پدافندهوايى و در ــتارى در ميان كاركن سمناطق مختلف عملياتى، خاطرات زيادى از اين

در خاطر خطيرانتهيه و تنظيم: فهيمه كرمي

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 46

ــهيد بزرگوار دارم. در ميان خاطرات به جاى شمانده از آن شهيد آنچه هرگز از خاطرم نمى رود، ــجاعت و تدبير شهيد ستارى در شهامت و شــى بود. در ــاس و حيات اتخاذ تصميم هاي حســاس از تاريخ ميدان هاي نبرد و در مقاطع حســت سرنوشت ــور كه مى توانس نظامى اين كشجنگ را مشخص كند و هيچ فرمانده و مديرى ــاز را نداشت، جرئت تصميم گيري سرنوشت ســهامت و تدبير ــتارى با شجاعت، ش ــهيد س شاقدام به تصميم گيرى و ابالغ دستورها مى كرد ــجاعت او كاركنان تحت امرش نيز قوت و از شقلب و جسارت مى يافتند. از جمله تصميم هاي سرنوشت سازى كه توسط شهيد ستارى اتخاذ HIPOWER ــك ي و PAR ــد،حذف شــزات ديگر ــدادى از تجهي ــه پرتابگر و تع و سسامانه پدافندهوايى هاوك در ميدان نبرد ودر ــمن، به خصوص در عمليات والفجر8 برابر دشــد. اين اقدام شجاعانه كه تحت شرايط مى باشــپ PAR و غير عملياتى ــاص (خرابى الم خــايت) كوثر 1 در روز اول ــتگاه (س ــدن ايس شــير رخ داد) اتفاق ــتقرار در نزديكى بهمنش اسافتاد، منجر به تغيير شيوه نبرد در برابر دشمن و كسب موفقيت برجسته در تاريخ كشور شد. اتخاذ چنين تصميمى در شرايطى كه 21 تريلى ــايت) هاوك وارد تجهيزات كامل ايستگاه (ســده بود، شجاعتى همچون شجاعت منطقه شــتارى را مى طلبيد. از ديگر اقدام هاي شهيد سشجاعانه آن شهيد بزرگوار، به استقرار ايستگاه (سايت) هاى هاوك در لجمن،7 به منظور تأمين پوشش هوايى مورد نياز رزمندگان خط مقدم بود كه اگرچه امرى بى سابقه محسوب مى شد، ــن امنيت و دفاع ــيارى در تأمي ولى فوايد بس

هوايى از نيروهاى خودى داشت.هواپيماهاى ساقط شده در عمليات والفجر8 8

ــهادت ــات والفجر8، روحيه ايثار و ش در عمليــان پدافندهوايى به حد بااليى طلبى در كاركنــدت بمباران ها به حدى بود كه رسيده بود. شــتيم. هر شب از اميدي به فرداى خود هم نداشهم رزمانمان حالليت طلبيده و آماده نبرد براي ــديم. اخالص و از جان گذشتگى روز بعد مى شــده ــان پدافندهوايى منجر به اين ش در كاركنــف و دفاع از ــه فكر انجام تكلي ــود كه فقط ب بآسمان منطقه نبرد باشيم. به آمار و ارقام تعداد هواپيماهاى ساقط شده توجه نمى كرديم. گاهى ــزارش هواپيماى ــات حتي فرصتى براى گ اوقساقط شده دشمن به رده هاى باالتر را نداشتيم. ــتن ــه مى ديديم عده اى در حال نوش گاهى كگزارش تعداد هواپيماهاى ساقط شده هستند،

ــديم. حتى براى كم نشدن ثواب ناراحت مى شــده ــاقط ش كارمان از ارائه آمار هواپيماهاى ســم در فكر اين ــوددارى مى كرديم. بعدها ه خنبوديم كه بگوييم چند فروند را ساقط كرده ايم؛ ــه آمار تعداد هواپيماهاى لذا بر اين اعتقادم كساقط شده به مراتب بيش از تعدادي است كه اعالم شده است. ياد آن ايام جاودان باد كه حال

و هوايى مثال زدنى داشت. اقتدا به شهيدان بابايى و اردستانى9

ــور در عمليات والفجر8 از خاطرات خوب حضــرارگاه رعد، ــنگر بودن با دليرمردان ق و همستواضع و فروتنى و يكرنگى همه كاركنان نيروى هوايى و پدافندهوايى بود. با اينكه شهيد بابايى و شهيد ستارى از قديمى هاى قرارگاه رعد بودند، ــان نماز پيش مى آمد كه اين عزيزان اما در زممتواضعانه به شهيد اردستانى اقتدا مى كردند. از ــب هاى جمله موارد به ياد ماندنى از آن ايام، شجمعه بود. در آن شب ها دعاى كميل را همراه با شهيد بابايى و شهيد اردستانى مى خوانديم. آن دعاى كميل ها وآن نماز جماعت ها خاطره اى

فراموش نشدنى براى من است.

سرهنگ بازنشسته سيد علي حسيني11عوامل موفقيت پدافند هوايي درعمليات والفجر8 10

اين جانب در عمليات والفجر 8 فرماندهي گروه پدافندهوايي اهواز را برعهده داشتم و از نزديك ــي از آن ــور بودم. خاطرات خوش در جريان امــته است. يكي از بهترين ايام بر ذهنم نقش بسخاطرات، اجماع همه عوامل كسب موفقيت در يك عمليات مي باشد. از جمله مهم ترين داليل

ــت پدافند هوايي در عمليات والفجر 8 را موفقيمي توان مواردي همچون خواست خداوند متعال، ــاي مختلف عمل كننده، هماهنگي بين نيروهــي در قالب قرارگاه رعد، وجود وحدت فرماندهنيروي انساني با انگيزه و با ايمان، رعايت شديد ــراي اصول پدافند غيرعامل حفاظت گفتار، اجدر سطح جنگ افزارهاي پدافند هوايي دانست. هرگاه كه اين عوامل در كنار هم قرار گرفته اند،

موفقيت پدافند هوايي نيز حاصل شده است.

پي نوشت:1- سرهنگ دوم بازنشسته رشيد قشقايى در سال هاى

دفاع مقدس نقش مهمى درخصوص امور پشتيبانى رزمى و خدمات رسانى نيروى هوايى و همچنين پدافند هوايى ايفا نمود. وى در مسئوليت هاى رئيس جهاد سازندگي و

مهندسي رزمي نيروي هوايي، رئيس مركز جهاد خودكفايى پدافند هوايى، فرماندهى مهندسى رزمى قرارگاه عملياتى

رعد و فرماندهى مهندسى رزمى شهيد بابايى نيروى هوايى ارتش خدمت كرد و در تاريخ پانزدهم بهمن 1368 مفتخر

به دريافت يك قطعه نشان درجه دو فتح از دست مقام معظم رهبرى و فرماندهى كل قوا شد.

2- نوار صوتي مصاحبه با سرهنگ دوم رشيد قشقايي (تهران- بيست ودوم ارديبهشت 1391)

3- نوار صوتي مصاحبه با سرهنگ دوم رشيد قشقايي (تهران- بيست ودوم ارديبهشت 1391)

hang fire -4، اصطالح نظامي به معناي وقفه در آتش. در اين جا به معني قفل شدن است.

5- نوار صوتي مصاحبه با سروان بازنشسته محمد مصطفوي فر (ششم آبان ماه 1390)

6- سروان بازنشسته محمد مصطفوي فر با مسئوليت پرتاب كننده موشك هاوك در زمان جنگ تحميلي، در فرايند ساقط كردن 80 فروند هواپيماي عراقي نقش مستقيم داشت.

7- لبه جلويي منطقه نبرد8- نوار صوتي مصاحبه با سروان بازنشسته محمد

مصطفوي فر (ششم آبان ماه 1390)9- نوار صوتي مصاحبه با سروان بازنشسته محمد

مصطفوي فر (ششم آبان ماه 1390)10- نوار صوتي مصاحبه با سرهنگ سيدعلي حسيني

(تهران- بهمن ماه 1390)11- فرمانده اسبق گروه پدافند هوايي اهواز در سال 1364

47صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــي- نظامي از ماه ها پيش يك هيئت ديپلماســوپ دار ــي ت ــاوگان بادبان ــي در روي ن انگليســم به ــتان در آب هاي خليج فارس، چش انگلســه اي دوخته بود ــوالت تهران و اعالم لحظ تحــت ژنرال گاردان و ــه بايد ناقوس اخراج هيئ ك

صاحب منصبان او به صدا درآيد.ــت، كاپيتان ــي اين هيئ ــته نظام فرد برجس(سروان) سرجان ملكوم افسر سپاه هند بريتانيا بود كه چون فرد شاخصي در تاريخ سياسي و نظامي ايران شد، جا دارد بيشتر او را بشناسيم.

ــر دريافت ــوم (او بعدها لقب س ــرجان ملك ســاير ــرن فوت واقع در دامفريز ش ــت) در ب داشــاورز ــد. پدرش جرج ملكوم يك كش متولد شخرده مالك ساكن در اراضي اسكريل و برن فوت بود. جان يكي از چهار پسر ملكوم بود. برادران ــتان شدند و عناوين او اغلب وارد ارتش انگلسشواليه و بارون را كسب كردند. در سال 1782 ــتونز، اهل آلوا كه مرد بانفوذي بود، م. جان اســكده ــجوي دانش جان ملكوم را به عنوان دانشــري وارد خدمت قشون ويژه كمپاني هند افســرقي انگليس كرد. او چندي بعد شهر لندن شــتان ترك را به مقصد ايالت مدرس در هندوس

كرد.جان ملكوم در سال هاي اول اقامتش در مدرس هيچ گونه استعدادي از خود نشان نداد و فردي ــال هاي متمادي يك ــادي بود. او را براي س عــاد و با طراوت و بذله گو مي شناختند جوان شــش با ديگران رفتار كه خيلي راحت و بي آاليــن رو همقطارانش او را «ملكوم مي كرد و از ايــندگان ــي از نويس ــد. يك ــه» مي خواندن بچسرگذشت او نوشته كه او فعال و گشاده روي و شادي بخش بود. ملكوم سواركاري و تيراندازي را در دانشكده افسري مدرس آموخت و در آن مهارت يافت، اما مانند بسياري از افسران جوان ــاوندانش مبالغي قرض باال آورد. يكي از خويشــتاد، اما ــدن برايش 200 پوند پول فرس در لنــال آن وجه را گرفت تا شايد برادرش جلو ارسملكوم قدري سختي بكشد و قدر پول را بداند.

ــت در هند، تصميم ــوم پس از مدتي اقام ملكــرقي را ــاي ش ــنن و زبان ه ــت آداب و س گرف

بياموزد.او در محاصره «سر ينگا پاتام» در سال 1792 ــت و لياقت زيادي به خرج داد و ــركت داش شــوم از اوقات فراغت ــان لياقت گرفت. ملك نشــا آن آب و هواي گرم و ــتان، ب خود در هندوســتناك شرجي اغتنام فرصت كرد و چون وحشزبان پارسي در آن زمان، زبان قاره اي هند بود، تصميم به آموختن آن گرفت. پس از يكي دو

ــي را در حد مطلوب آموخت. سال، زبان فارسلرد كورن واليس، فرمانفرماي هندوستان او را ــمت مترجم فارسي يك هنگ انگليسي به ســاهزاده بومي ــت كه در خدمت يك ش گماش

هندي بود.ملكوم با تسلط به زبان فارسي، تغيير و تحولي در ارتش هند بريتانيا و نيز كمپاني هند شرقي ــه آموختن زبان ــد ك ــد آورد و موجب ش پديــي را كه در بخش وسيعي از آسيا قاره اي فارســنا بودند، جزو كارهاي اساسي مردم به آن آشــي ــلط ملكوم به زبان فارس خود قرار دهد. تســاينده راه ها و دروازه هاي بسته بسياري از گشكاخ ها و قصور مهاراجه ها و نواب مسلمان هند ــي، زبان فرهنگي و ــه روي او بود. زبان فارس بديپلماتيك آن دوران بود و شاعران و سخنوران ــعر مي گفتند و ــتانبول به آن ش از دهلي تا اس

كتاب مي نوشتند.ملكوم در سال 1795 سفري كوتاه به ميهنش كرد و در بازگشت از انگلستان خدمات بهداشتي ــرال كالرك در ــت نظامي ژن مفيدي در هيئدماغه اميد نيك انجام داد. دولت مدرس، يعني دولتي كه از سوي كمپاني هند شرقي انگليس تأسيس شده بود، او را مورد قدرداني قرار داد و ــمت منشي يا دبير فرمانده كل قواي وي به س

كمپاني هند شرقي منصوب شد.ــرواني (كاپيتاني) ــال 1797 به درجه س در سارتقا يافت و از آن زمان تا سال 1799، خدمات ــهر ــقوط ش ــي انجام داد. اين دوره با س مهمــرينگا پاتام» كه در آنجا لياقتش را نشان «س

داد، به پايان رسيد.ــو صاحب» يكي از ــورش «تيپ در اين زمان شمهاراجه هاي استقالل طلب هند و نيز قيام زمان ــكالتي براي دولت ــاه، فرمانرواي كابل، مش شــرقي بريتانيا ايجاد كرده بود. ملكوم به هند شــرتامس مونرو)، عضو اتفاق كاپيتان مونرو (سهيئت عالي رتبه اي براي استقرار دولتي جديد

و فرمانبردار در ايالت ميسور mysore شد.سياست كمپاني هند شرقي بلعيدن اياالت هند ــا از راه دادن قرض به ــس از ديگري ي ــي پ يكمهاراجه ها و نيز نواب مسلمان يا اعزام لشكريان جنگجو بود كه به تدريج با استفاده از اختالفات مذهبي و نژادي و زباني و قوميتي اقوام مختلفي كه در شبه قاره هند زندگي مي كردند، دست به ــپاهيان هند و مسلمان و گورخا، استخدام سپنجابي و بنگالي و سيك هاي هند نيز مي زدند.

ــت كه لرد ولزلي ــال (1799) اس در همين ســتان او را ــاي هندوس (wellesly)، فرمانفرمبراي انجام مأموريتي بسيار مهم به كشور ايران

يادداشت هايي درباره ارتش (6 )

افسران انگليسي در ارتش ايرانافسران انگليسي در ارتش ايران

ديروز، امروز، فردا

يادداشت هايي درباره ارتش (15 )

خسرو معتضد

سروان ملكوم؛ مردي كه نفوذ انگليس را در قشون قاجار ماندگار كرد

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 48

ــت. در اين زمان پادشاه جديد ايران، اعزام داشــاه قاجار، بر تخت سلطنت نشسته فتحعلي ش

بود.جان ملكوم بر اثر انجام مأموريت هاي مختلف در اياالت هند به يك ديپلمات ورزيده تبديل شده و عالوه بر زبان هاي انگليسي و فرانسوي، ــتان ــي كه در هندوس آگاهي او به زبان فارساغلب مهاراجه ها و نواب، آن زبان را مي دانستند ــز ــتند، رم ــز مي داش ــي زبانان را عزي و فارس

موفقيتش بود.وي به ايران اعزام شد و دو معاهده بسيار مهم، ــا دولت ايران ــي و دومي تجاري ب يكي سياســد كرد و در ماه مه 1801 به بمبئي (اين منعق

شهر امروز مامبي خوانده مي شود) بازگشت.ــوم جوان به ايران، قدرت علت اعزام جان ملكگرفتن زمان شاه، پادشاه كابل بود. زمان شاه به ــرحدات شمال غربي هند حمله و خساراتي سمتوجه پادگان هاي كمپاني هند شرقي مي كرد. ــك فرمانرواي محلي هندو به در همان اوان ينام تيپو صاحب با فرانسويان تماس هايي برقرار كرده و در نظر داشت با كمك آنان، انگليسي ها

را از هند بيرون كند.تيپو صاحب كه نامش در تاريخ استقالل طلبي هنديان درخششي چشمگير دارد، با زمان شاه ــتانه برقرار كرده و او را براي حمله روابط دوس

به پنجاب و تصرف آن ايالت تحريك مي كرد.ــان اوصاف آغامحمدخان لرد ولزلي در آن زمقاجار را شنيده بود و آگاهي داشت كه ايرانيان در هندوستان و سرزمين هاي بين ايران و هند صاحب نفوذ و اعتبار زيادي هستند. او يك نفر

بازرگان ايراني به نام مهدي علي خان را كه به ــتخدام كرد و به او تابعيت هند درآمده بود، اسفرمان داد به ايران رفته و به حضور فتحعلي شاه برسد و او را وادارد عليه زمان شاه، پادشاه كابل

قشون كشي كند.لرد ولزلي شنيده بود فتحعلي شاه به سكه هاي ــواع جواهر و هداياي نفيس عالقه زيادي زر، اندارد. از اين رو مهدي علي خان را با وجوه كالن ــواع كاال، پارچه و ــوغاتي هاي گران بها و ان و سجواهرات به ايران اعزام داشت. دم گرم مهدي ــاه تأثير ــه اي در فتحعلي ش ــان به گون علي خــال 1214 هـ . ــيد كه فتحعلي شاه در س بخشــان لشكر كشيد ق / 1800 ميالدي به خراســان ــهر هرات، يكي از مراكز خراس و از كنار شآن زمان گذشت و خود را به مرزهاي سرزمين ــاند. زمان ــتقل از ايران بود، رس كابل كه مسشاه براي دفاع از سرزمين كابلستان در مقابل ــاه، قواي خود را از مرزهاي ــون فتحعلي ش قشــون ــتان فرا خواند، اما در جنگ با قش هندوســرد و از قندهار به ــداري نك ــران چندان پاي ايــي بي فايده، هرات گريخت. در اين قشون كشــت كمپاني هند شرقي و فتحعلي شاه آلت دســد و هيچ فايده اي هداياي مهدي علي خان شنبرد؛ برعكس كمپاني هند شرقي موقتا از خطر ــاه نجات يافت و ايران به ــپاه زمان ش تجاوز س

هزينه خود امنيت كمپاني را تضمين كرد!!!در سال 1800 ميالدي، پل اول، تزار روسيه و ناپلئون، كنسول اول جمهوري فرانسه تصميم ــتركا به هندوستان حمله ور گرفته بودند مشــوند، اما ديپلمات هاي انگليسي در گروهي ش

ــراف روسيه نفوذ يافتند و آنان از ژنرال ها و اشــتند در يك كودتاي بي سروصدا وارد را واداشــانند ــده او را به قتل برس ــگاه پل اول ش خوابــيني او ــاندر اول را به جانش ــرش الكس و پس

برگزينند.ــر كاترين، طرح ــدن پل اول پس ــته ش با كشــي اعزام نيروهاي دو كشور به فرانسوي- روسهندوستان به دست فراموشي سپرده شد. تزار ــاندراول برخالف پدرش سياستي كامال الكســتان در پيش گرفت. ــه نفع انگلس هوادارانه بــدي علي خان، اولين ــن زمان بود كه مه در ايــرقي در بازگشت از ــتاده كمپاني هند ش فرســوم كه براي انجام اولين تهران با كاپيتان ملكمأموريت خود در ساحل ايران در بوشهر پياده

شده بود، مواجه شد و به گفت وگو نشست.ــدي علي خان ــات الزم را از مه ــوم اطالع ملكــد فتحعلي شاه ــت. ملكوم آگاه ش دريافت داشفرد خوشگذران، ثروت اندوز، كم اطالع از اوضاع ــت كه آرزو دنيا، لئيم، جاه طلب و خيالباف اسدارد حدود متصرفات ايران را به دوران نادرشاه ــر، زن، خوراك هاي ــاند. او در برابر جواه برسگوارا، موسيقي و استراحت و سواركاري و شكار ــران او به بي تاب و بي قرار بود. هنوز عده همسرقم يك صد نرسيده بود، اما در نظر داشت هزار زن بگيرد و اين خواست خود را تا زمان مرگش

در 1250 هـ . ق برآورده كرد.ــان محلي ــت يك خ ــاه در حقيق فتحعلي شــدرت و نبوغ عمويش ــمندي و ق بود كه هوشــي القلب و اينكه ــان بي رحم و قس آغامحمدخخواجه قاجار نمي توانست صاحب فرزند شود،

49صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

5050

او را پس از كشته شدن ناگهاني آغامحمدخان ــت ايران ــي به تاج و تخ ــار قلعه شوش در كن

رسانده بود.مأموريت ملكوم تشويق فتحعلي شاه به سركوب ــاه ايران عليه ــه و دريافت تعهداتي از ش افاغنــود كه از دوران ــويان در ايران ب فعاليت فرانســزام اوليويه و ــا اع ــان ب ــلطنت آغامحمدخ ســوي كه ظاهرا براي برونير، دو ديپلمات فرانســي و مطالعه درباره گياهان به ايران گياه شناسآمده بودند و مي كوشيدند جاي پايي در ايران براي سياست حمله ناپلئون بناپارت (كه هنوز ــول اولي نرسيده بود) به هند باز به مقام كنس

كنند.ــه، صدراعظم، ــان اعتمادالدول حاج ابراهيم خكمك زيادي به سرجان ملكوم كرد. او هداياي قيمتي و وجوه زيادي بين درباريان پخش كرد

و به شاه نيز هداياي قابل توجهي داد.ــاه ايران پذيرفت امير ــي، ش در معاهده سياســرقي ــه به متصرفات هند ش ــان را از حمل افغبازدارد و اگر او زير بار نرفت، با وي پيمان صلح ــدد و دولت هند انگليس نيز تعهد مي كرد نبنــان دولت ايران مورد حمله افغان ها قرار هر زمــه درصدد تجاوز به ايران گيرد، يا دولت فرانسبرآيد و دولت بريتانيا اسلحه و مهمات الزم به دولت ايران تسليم دارد. در 12 شعبان 1215، ــن معاهده را ــاه با صدور فرماني اي فتحعلي شتوشيح كرد. اين تأييدنامه در 27 ژانويه 1801،

صادر شد.ماجراهايي كه گذشت قبل از آغاز روابط ايران و فرانسه و اعزام فرستادگان فرانسوي به ايران

در سال 1804 ميالدي بود.ــيار ــوم از موفقيت خود بس ــروان جان ملك ســاه به حكام و صاحب منصبان ــنود بود. ش خش

ــادر و گمرك هاي اياالت فارس و و مأموران بنخوزستان دستور داد از ورود و اقامت فرانسويان ــد. و حتي اگر ــاك ايران جلوگيري كنن در خــوياني در بنادر و سرحدات ايران حضور فرانس

دارند، موجبات اخراج آنان را فراهم آورند.ــتورهاي مؤكدي از ــورد افغان ها نيز دس در مــده بود. در حقيقت شاه ــاه صادر ش ــوي ش ســه با دولت ــت عليه افغان ها ك ــران بدون عل ايــه اياالت هند درگيري ــتان در مورد س انگلســيد ــتند، موضع گيري كرد. به نظر مي رس داشــرزا ابراهيم خان كالنتر، اعتمادالدوله، حاج ميصدراعظم چشم روشني قابل توجهي از كاپيتان جان ملكوم دريافت داشته بود. ملكوم در عين حال فتحعلي شاه را كه اطالعات كمي از اوضاع ــت، بدون اينكه خود ملكوم و احوال دنيا داشــت موقعيت جغرافيايي ايران بخواهد، از اهمي

آگاه ساخت.ولزلي پس از آگاهي از گزارش ملكوم و موفقيت ــي قرار داد و خدمات او او، وي را مورد قدردانمورد توجه دولت هند شرقي قرار گرفت. شغل تازه وي دبير خصوصي نماينده پادشاه بريتانيا ــه 1802 وي به درجه ــود. در ژانوي ــد ب در هن

ميجري (سرگردي) ترفيع يافت.در اين زمان اتفاق عجيبي افتاد. سفير اعزامي ايران به هندوستان كه پس از امضاي معاهدات سياسي- تجاري به هندوستان اعزام شده بود، ــال 1217 هـ . ق (1802)، با تشريفات در ســگاه مجللي ــد و به او اقامت ــاد وارد هند ش زيواگذار شد. عده اي از نگهبانان ايراني كه همراه ــفير به هند عزيمت كرده بودند، در اطراف سمحل اقامت سفير در ساعات بيكاري با تفنگ، پرندگان روي درختان نظير گنجشك و قناري ــري كرده به محض تمرين و بلبل را هدف گي

يادداشت هايي درباره ارتش (15)يادداشت هايي درباره ارتش (6 )

ــود، آن پرندگان را با ــان دادن مهارت خ و نشگلوله مي زدند و مي كشتند. گروهي از سپاهيان ــريفاتي سفير هندي كه به عنوان محافظ تشــي در آن خانه ــرزا خليل خان قزوين ايران، ميحضور داشتند، چون در آيين هندوان كشتن حيوانات جايز نيست و گناه شمرده مي شود، به ــفير كه از افراد چريك اين حركت نگهبانان سو غيرنظامي بي انضباط بودند، اعتراض كردند. ــه تبديل به منازعه شد و چند مرافعه و مناقشتن از طرفين بر اثر تيراندازي يا ضربت سرنيزه ــان قزويني ــد. ميرزا خليل خ ــاي درآمدن از پــد و از ــنيدن صداي گلوله ها متوحش ش با شعمارت بيرون آمد و سعي كرد محافظان خود را از درگيري باز دارد، اما موفق نشد و در همين ــدي كه خون جلوي ــپاهيان هن اثنا يكي از ســمانش را گرفته بود، عمدا يا سهوا سينه چشايلچي ايران را هدف قرار داد و گلوله اي شليك كرد كه به سينه سفير خورد و او درجا به قتل

رسيد.ــي گارد در اين لحظات بود كه فرمانده انگليســود را به محل ــفير ايران، خ هندي محافظ ســتور ــپاهيان هندي دس ــاند و به س حادثه رســفارت خاتمه درگيري داد و اعضاي هيئت سايران متوجه شدند سفير ايران به قتل رسيده و

هيئت بدون سرپرست مانده است.ــي كه فقط براي ــي تفنگداران ايران بي انضباطــرگرمي تيراندازي به سوي پرندگان بازي و ســرده و به ــان را آغاز ك ــاخه هاي درخت روي شتذكرات مكرر صوبه دار (فرمانده جزء) سپاهيان ــان نداده بودند، گواه خوبي هندي توجهي نشــاي ــا و تالش ه ــان دادن زحمت ه ــراي نش بعباس ميرزا در جهت ايجاد يك ارتش منضبط و با نظم است كه متأسفانه همفكران و همراهان او معدود بودند و طي جنگ هاي ايران و روسيه بارها همين بي انضباطي و خودسري باعث بروز

شكست هاي بزرگي شد.ــفير ايران در هندوستان، دولت پس از قتل ســد انگليس خون بهاي قابل توجهي به مبلغ هنپنج هزار تومان براي خانواده ميرزا خليل خان ــت ايران، با يك ــز براي جلب رضايت دول و نيهيئت مخصوص عرض تسليت به ايران اعزام ــرجان ملكوم كه درجه سرگردي ــت. س داشــت، در رأس اين هيئت به ايران اعزام شد. داشــم آوردن مقدمات الزم براي مأموريت او فراهتجديد سفارت هندبريتانيا در ايران بود. در اين ــر هارفورد جونز، زمان دولت انگلستان نيز سسركنسول انگلستان در بصره را به عنوان وزير

مختار به ايران اعزام داشته بود.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 50

ــت و مفاد (كاردار) دولت بريتانيا در بغداد نوشقراردادهاي منعقده را به او تذكر داد و خواهان ــده بريتانيا ــد. نماين كمك نظامي بريتانيا شنامه اي به لندن ارسال داشت و به فرستاده وزير ــتان وليعهد گفت موضوع را به پايتخت انگلس

اطالع داده و بايد منتظر وصول جواب باشد.ــت بريتانيا به موضوع تعهد دولت نماينده دولــران در مقابله با ــه اي ــي بر كمك ب خود مبنافغان ها اشاره اي نكرد، زيرا تيپو صاحب كشته ــاه نيز ديگر خطري براي هند شده و زمان شــد. در مورد بند 5 و 6 شرقي محسوب نمي شقرارداد، دولت انگلستان مي توانست متعذر به ــود كه قرار بوده هرگاه دولت ــتاويز ش اين دســت در كرانه ها و بنادر ايران قوا ــه خواس فرانســران خواهد ــد، انگليس به كمك اي ــاده كن پيــتافت و دولت انگلستان تعهدي درباره دفاع ش

از ايران در برابر نيروهاي روسيه نكرده است.ــتان هيچ ــب انگلس ــه از جان ــت ايران ك دولــاهده نكرده بود، در اين زمان به دو كمكي مشــت زد. اول اينكه به منظور ــي دس اقدام سياســرقي انگليس، ــت به دولت هند ش اتمام حجــاوندان محمدنبي خان قزويني را كه از خويشميرزا خليل خان قزويني، سفير سابق و مقتول ايران در كلكته بود، به هندوستان فرستاد، ولي مذاكرات ميرزا نبي خان به جايي نرسيد و دولت بريتانيا و دولت هندوستان درخصوص كمك به

ايران هيچ قولي ندادند.ــرحي كه در سطور هم زمان، دولت ايران به شــد از طريق كشيش ــته ش و فصول قبلي نوشــاي او چميازين و آشنايي او با كشيشان كليس

ارمني در حلب كوشيد توجه ناپلئون بناپارت را به ايران جلب كند.

ــر هارفورد جونز از ورود ژوبر نماينده وقتي سدوم ناپلئون به ايران آگاه شد، نامه اي به ميرزا ــن آن نامه ــت و در مت ــزرگ قائم مقام نوش بايرانيان را از دوستي با فرانسه و پذيرفتن كمك ــرهارفورد ــت. س نظامي آن دولت بر حذر داشــويان بدگويي كرد و جونز تا توانست از فرانساعالم داشت از آنان كاري براي دفاع از ايران در برابر حمالت روسيه ساخته نيست، فرانسويان ــبات پادشاه انگلستان و براي برهم زدن مناسپادشاه ايران راهي اين كشور دوردست شده اند. آنان قادر به كمك به دولت ايران نيستند، زيرا بايد از خاك آلمان و اروپاي شرقي و متصرفات ــور كنند. از طريق ــيه عب عثماني و خاك روســاخت و ــا نيز به علت دوري فوق العاده، س درينياز به عبور ناوگان فرانسوي از تنگه اميدنيك، ــه قادر نيست كمك نظامي و اسلحه به فرانس

ايران ارسال دارد.ــر هارفورد جونز يا نمي دانست يا خود را به سبي اطالعي مي زد كه فرانسه قادر است از طريق عثماني راه ترابوزان، ارزنه الروم، هيئت نظامي- سياسي خود را اعزام دارد. از سوي ديگر فرانسه داراي مستعمراتي در اقيانوس هند مانند جزيره موريس بود كه ناوگان فرانسوي مي توانستند در

آنجا پهلو بگيرند.ــگويي ــز در يك مورد پيش ــر هارفورد جون سدرستي كرده بود و آن اينكه فرانسويان پس از مدتي وعده هاي خود را فراموش كرده ايران را

به حال خود رها خواهند كرد.

ــن دوران كه ــران و بريتانيا در اي ــبات اي مناســه در ايران است، قبل از آغاز نفوذ دولت فرانســيار گرم و صميمانه بود و سرجان ملكوم و بسسرهارفورد جونز با توزيع هدايا و وجوه فراوان، ــي را در زمره ــادي از دولتمردان ايران ــده زي عطرفداران سياست انگليس در ايران درآوردند. ــران در برابر ــك نظامي به اي ــا در مورد كم اميورش هاي قواي روسيه، انگليسي ها فقط وعده

مي دادند و كاري نمي كردند.ــرهارفورد جونز خود را نماينده تام االختيار سدولت انگلستان در ايران مي دانست و از حضور ــده تام االختيار ــرگرد ملكوم به عنوان نماين سكمپاني هند شرقي در كنار خود ابراز ناراحتي ــران را امري زائد ــرد و اعزام ملكوم به اي مي كمي شمرد و اين دو با هم به مناقشه و مشاجره مي پرداختند. حق تقدم در دربار ايران مهم ترين ــتاده بود. سرانجام نكتة مورد اختالف دو فرســون پول هاي ــت و چ ملكوم به بمبئي بازگشــاي او هزينه ــه درباريان داده و هداي ــادي ب زيزيادي برداشته بود، مورد توبيخ و سرزنش قرار

گرفت.ــي در انتظار وعده هاي دولت دولت ايران مدتــرقي ــت كمپاني هند ش ــه دول ــتان ك انگلســود، ماند ــده تام االختيار آن ب ــس نماين انگليــال 1220 هـ ــن زمان يعني س ــون در اي و چــپاهيان س ــالت حم ــالدي) مي ق (1805 .ــدت يافته بود، ميرزا عيسي بزرگ ــيه ش روســاه ــتور ش ــام، وزير عباس ميرزا به دس قائم مقــر هارفورد جونز بريجز و وليعهد نامه اي به ســي سياس ــده نماين Sir Harford Jones

51صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

تعريف ها و مفاهيم اوليه:جنگ الكترونيك:

استفاده از طيف الكترومغناطيسى براى كاهش ــمن عملكرد يا خراب كردن قابليت رزمى دشــا ممانعت از ــن آوردن توانايى ي ــامل پايي (شــمن از طيف الكترومغناطيسى و استفاده دشــرد تجهيزات، كاركنان نيز پايين آوردن عملكــل، محافظت از ــمن) و در مقاب و امكانات دشتوانايى رزمى خودى (شامل محافظت از طيف الكترومغناطيسى مورد استفاده نيروهاى خودى ــان و امكانات خودى) ــز تجهيزات، كاركن و نيــدام الكترونيكى ــت كه مى تواند در برابر اق اس

دشمن آسيب پذير باشد.[1]

حفاظت الكترونيكي:بخشي از جنگ الكترونيك است كه اقدام هاي ــات و ــت نيروها، تأسيس ــر جهت محافظ مؤثــي ــزات از هر اثر ميدان الكترومغناطيس تجهيــده خودي يا دشمن كه موجب به كار گرفته شــدي رزمي ــا تخريب توانمن ــش، خنثي ي كاه

خودي مي شود را شامل مي گردد.[2]

حمله الكترونيكى:ــت كه شامل ــى از جنگ الكترونيك اس بخشــس، انرژي ــرژي الكترومغناطي ــتفاده از ان اســع ــده يا جنگ افزارهاي ضد تشعش هدايت شــات و تجهيزات براي حمله به نيروها، تأسيســازي يا ــور كاهش، خنثي س ــمن، به منظ دش

تخريب توانايي هاي رزمي دشمن مى شود.[3]

پشتيباني جنگ الكترونيك:قسمتي از جنگ الكترونيك است كه به واسطه ــتقيم يك ــاي مؤثر يا تحت پايش مس اقدام هفرمانده عمليات، با استفاده از جست وجو براي رهگيري (نفوذ در شبكه ارتباطي)، شناسايي، تعيين هدف يا انرژي الكترومغناطيسي تابيده شده منابع متمركز عمدي و غيرعمدي به منظور شناسايي تهديد آنى، هدف يابي، طرح ريزي و

هدايت عمليات هاي آينده را شامل مي شود.[4[

تجهيزات الكترومغناطيس:ــتفاده از امواج ــا اس ــه ب ــت ك ــي اس تجهيزاتــاى پدافندى ــى، در كاربرده الكترومغناطيســى جنگ افزارهاي ــدرت از كار انداختن تمام قپيشرفته، از جمله موشك هاى بالستيك و... را ــت تمامى دارد و در كاربردهاى آفندى قادر استجهيزات، مراكز و تأسيسات زيرزمينى دشمن

را نابود سازد.[5]

سيدبهزاد جعفري1 عبداهللا پيكرنگار2

تأثير جنگ الكترونيك بر مديريت صحنه نبرد

مقدمه:در زمان حاضر، تحول و تنوع جنگ افزارها موجب توسعه روزافزون صحنه نبرد شده است.

در اين شـرايط، موفقيت در جنگ، بدون اعمال روش هاي صحيح به كارگيري جنگ افزارها و نيروها ممكن نيسـت. يعنى هر فرمانده براي پايش جنگ افزارها و نيروهايش، ناگزير به داشـتن يك سـامانه منسجم و هماهنگ است كه ترديد در روند تصميم گيري فرماندهي را كاهش دهد و شـرايط به كارگيري درسـت و به موقع آنها را فراهم سـازد. جنگ هاى دو دهه اخير نشان داد كه ارتش هاى نوين از سربازانى اندك، اما كامال آموزش ديده استفاده مى كنند كه داراى جنگ افزار هايى دقيق و هدايت شونده هستند، جبهه اى فراگير ايجاد مى كنند و تهاجم را با جنگ الكترونيك آغـاز مى كنند. اگـر در گذشـته فرماندهان نظامى براى مشـاهده و پايش صحنه نبـرد از ديده بانـى در ارتفاعات

مناسب اسـتفاده مى كردند، امروزه اين گونه مشاهدات با استفاده از حس گرهاى الكترونيـك و مخابراتـى پيشـرفته انجام مى شـود و اين

حس گرهـا و تجهيزات مخابراتى در محيـط جنـگ الكترونيك بسـيار آسـيب پذير هستند.

بنابراين جنـگ الكترونيك تأثيـر زيـادي بـر فرآيند فرماندهـى و پايش دارد.

بر امـروزى جنگ هـاى اسـاس پايـش طيـف

و الكترومغناطيس تـالش در جهـت

فضاى بر تسلط انتشـار امـواج

استوارند.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 52

فرماندهى:ــى كه يك ــت قانون ــى3، اختيارى اس فرماندهــبب درجه يا ــت نظام به س ــده در خدم فرمانــغل خود داراست تا در اداره سازمان يا يكان شــود اعمال نمايد. فرماندهى تحت فرماندهى خشامل اختيارها و مسئوليت هايى است كه براى استفاده مؤثر از منابع موجود براى طرح ريزى، به كارگيرى، سازماندهى، هدايت، هماهنگى و پايش نيروهاى تحت امر در اجراى مأموريت هاى

واگذارى مورد بهره بردارى قرار مى گيرد.[6]

پايش:ــى دارد، كه يكى ــش4 تعبيرهاى مختلف - پايــود: الزمه ــن گونه مطرح مى ش ــا اي از تعبيرهفرماندهى بر يكان هاى تابعه، پايش است، چراكه فرمانده همواره بايد در جريان مراحل مختلف ــا در صورت ــرار گيرد ت ــراى فرمان خود ق اجــان صادره را تغيير داده، اجراى آن را لزوم، فرممتوقف كرده يا با توجه به نتايج حاصله از اجراى موفقيت آميز آن، دستورهاي بعدى را صادر كند. ــى از چگونگى روند و نظارت بر بنابراين، آگاه

اجراى آن پايش ناميده مى شود.[7]

فرماندهى و پايش:ــط يك فرمانده اعمال قدرت و فرماندهى توســر، در اجراى ــاى تحت ام ــخص بر نيروه مشــش ــى و پاي ــذارى را فرمانده ــت واگ مأموريمى نامند. فرماندهى و پايش از طريق ترتيبات خاص كاركنان، تجهيزات، ارتباطات، تسهيالت و روش هايى كه جهت طرح ريزى، هدايت، پايش و هماهنگى نيروها در عمليات به كار مى روند، ــراى مأموريت ــه منظور اج ــط فرمانده ب توس

واگذارى اعمال مى گردد.[8]

ويژگى جنگ هاى پيشرفتهدر جنگ هاى متعارف امروزى مانند جنگ اول خليج فارس، جنگ افغانستان، جنگ بالكان و جنگ دوم خليج فارس، ابتدا يكان هاى جنگ ــك، اطالعات مورد نياز فرماندهى را از الكترونيــامانه هاى فرماندهى و پايش نيروى نظامى ســة الكترونيك به ــور مقابل تأمين و با حمل كشــى و پايش آن، ــامانه فرمانده فعاليت هاى ســبكه هاى ــامانه هاى رادار پدافند هوايى و ش ســپس ارتباطى فرماندهى و پايش را خنثي و ســى و ــى، حياتى، سياس ــه مراكز اصل يورش بــاز مى كنند. ــل را آغ ــور مقاب ــادى كش اقتصــتا به ــم دقيق دور ايس ــاي تهاج جنگ افزارههمراه سامانه هاي حس گر و فرماندهي و پايش

ــرفته به زودي بر بخش عمده اي از جنگ پيشمسلط خواهند شد. در اين چارچوب نيروهاي ــلح مي توانند از كيلومترها دورتر، نيروهاي مســتيبان آنها را از كار ــامانه هاي پش دشمن و ســد. جنگ افزارهايى ــه يا كامال نابود كنن انداختــاى ميكروالكترونيك ــاس فناورى ه كه بر اســوند، ــاخته مى ش و مدارهاي مجتمع نورى سمى توانند صدا، گرما، امواج رادارى، تغيير زاويه و ديگر عاليم الكترونيك را رديابى و از اين عاليم ارسال شده، اطالعات الزم را براى نابودى هدف

مورد نظر استخراج كنند.ــت يابى ــرفته براى دس ــاى نظامى پيش نيروهــترده از ــه برترى در ميدان نبرد، به طور گس بسامانه هاى جنگ الكترونيك استفاده مى كنند. ــرفته، جنگ ــورهاى پيش ــاي كش در ارتش هــازمان، زيرساخت، ــاختار، س الكترونيك از ســامانه، معمارى شبكه، تجهيزات و مهندسى سآموزش خاص و منحصر به خود برخوردار است و داراى هدف كامال مستقل يعنى پشتيبانى از

مأموريت واگذار شده به فرمانده است.ــب با تهديدها، ــلح ما بايد متناس نيروهاى مســعه بخشند بينش و آگاهى خاص خود را توسو سياست ها و خط مشى هاي محيطى را درك نمايند. براى مقابله با تهديدهاي آينده بايستى ــود. در اين صورت، جنگ الكترونيك تقويت شــات الكترونيك ــامانه هاى جمع آورى اطالع سكمتر دچار فريب الكترونيك مى شوند؛ رادارها ــامانه هاى پدافندى مى توانند با اقدام هاي و سضدالكترونيك دشمن مقابله كنند و هدف هاى ــد ــخيص دهن ــى تش ــداف واقع كاذب را از اه

ــبكه فرماندهى و ــى ش ــامانه هاى ارتباط و ســد هوايى پايدار باقى بمانند. جنگ پايش پدافنــت الكترونيك از جمله واحدهاى تخصصى اســت و هدايت، ــور متمركز مديري ــه بايد به ط كــاختار و ــود. س و به صورت غير متمركز اجرا شــازمان جنگ الكترونيك در نيروهاى مسلح ســتاد، آموزش، ــد كه ابعاد س بايد به گونه اى باشپژوهش و اجرا را به طور كامل پوشش دهد و از موازى كارى و تعدد تصميم گيرى در يك موضوع ــد. براى تحقق اين موضوع واحد جلوگيرى كنبايد تصميم گيرى به صورت متمركز، و اجرا به صورت غيرمتمركز انجام شود. بنابراين بايستى فرماندهى و پايش جنگ الكترونيك طراحى و

پياده سازى شود.

مديريت طيف الكترومغناطيسبا توجه به اينكه جنگ الكترونيك؛ آفند، حفاظت و پايش طيف الكترومغناطيسى را دربر مى گيرد؛ ــتاد جنگ الكترونيك نقش مهمى در افراد سمديريت پوياى طيف الكترومغناطيسى در طول

عمليات بر عهده خواهند داشت.[9]به دنبال استقرار و گسترش نيروهاى نظامى در ميدان نبرد، انطباق تشعشعات الكترومغناطيسى جديد و تشعشعات موجود در منطقة عملياتى، يك محيط جديد الكترونيك را به وجود مى آورد. از اين گذشته، به علت تغيير مكان نيروها و تغيير سمت سامانه هاى فرماندهى و پايش، سامانه هاى نظارت و مراقبت، جنگ افزارها و ساير تجهيزاتى كه از طيف الكترومغناطيسى استفاده مى كنند در اين محيط همواره در حال تغيير خواهد بود.

53صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

تأثير جنگ الكترونيك بر فرماندهى و پايشــرد، مرحله پايش و ــه نب ــه اول در صحن مرحلمشاهده منطقه عمليات است. عناصر تشكيل ــت كه اطالعات ــه هايى اس دهنده آن حساسمربوط به موقعيت، حركات و فعاليت نيروهاى ــع آورى مى كنند و ــودى را جم ــمن و خ دشهمچنين وسايل ناوبرى كه موقعيت نيروهاى خودى را مشخص كرده و به منظور هدايت در

اختيار آنان قرار مى گيرد.با استفاده از فريب الكترونيك مى توان دشمن ــرد. تأثير جنگ الكترونيك ــج و گمراه ك را گيــتيبان ــه پش ــى ك ــامانه هاى مخابرات روى ســتند، به صورت فرآيند فرماندهى و پايش هســت. در اين شيوه فريب الكترونيك تقليدى اســامانه هاى مخابراتى ــك، به س جنگ الكترونيــت ــراه كردن آنها و به دس ــمن جهت گم دشــود. مختل كردن آوردن اطالعات، نفوذ مى شــمن هم يكى ديگر ــامانه هاى ارتباطى دش ســت كه بر فرآيند از فنون جنگ الكترونيك اســه طوركلى ــت. ب ــرى تأثيرگذار اس تصميم گيــتگى شديدى چرخة فرماندهى و كنترل وابسبه طيف الكترومغناطيسى براى حداكثر بازدهي در مراقبت و هدف يابى ارتباطات و سامانه هاى ــامانه هايى از كار اطالعاتى دارد. اگر چنين سبيفتند، عملكردشان ضعيف يا فريب داده شوند، ــتاد قادر نخواهند بود جنگ را به فرمانده و س

شايستگى پيگيرى كنند.[10]ــه نبرد، از ــش و مراقبت صحن ــه پاي در مرحلسامانه هاي پشتيباني جنگ الكترونيك به عنوان ــراي گرفتن تصميم هاي يك منبع اطالعات بــة الكترونيك، حفاظت الكترونيك، فوري حملــر ــري و ديگ ــاب، هدف گي اجنتــي يكان ها كاربردهاي راهكنشــتفاده مى كنند. سامانه هاي اسالكترونيك ــگ جن ــتيباني پش

داده ها را جمع آوري و اخبار ــات ــا اطالع ي

ــدف تقويت ديگر منابع اخبار يا نظامي را با هاطالعات، هدايت يا رهبري عمليات هاي مبتني ــاذ اقدام هاي خود ــك، اتخ ــر حمله الكتروني بــامانه هاي جنگ افزار، حفاظتي، به كارگيري سكوشش متناوب پشتيباني حفاظت الكترونيك، ايجاد يا به روز كردن بانك هاي اطالعاتي جنگ ــار مأموريت هاي ــتيباني اخب الكترونيك و پش

تصريحي پردازش مي كنند.[11]ــز فرماندهى از عناصر چرخة فرماندهى و مراكــت نيروهاى خودى و ــتند كه فعالي پايش هسدشمن را جمع آورى نموده و در اختيار فرمانده به عنوان تصميم گير قرار مى دهند تا او نسبت به ارزيابى تهديد و صدور فرمان بهترين تصميم

را بگيرد.ارتباط هاي بين حساسه ها و مراكز فرماندهى و بين مراكز فرماندهى و نيروها، به منظور انتقال اطالعات و فرمان هاي صادره يكى ديگر از عناصر چرخة فرماندهى و پايش است. اگر سامانه هاى ارتباطى و اطالعاتى چرخة فرماندهى و پايش، ــگ الكترونيك قرار ــت تأثير اقدام هاي جن تحگيرند و دچار اختالل شده يا فريب داده شوند، ــرو مى رود و پايش فرماندهى در غبار جنگ فــت خواهد داد. در خود را بر صحنه نبرد از دساين صورت مؤلفه فرماندهى و پايش در ميدان ــى كم رنگ خواهد داشت و يا از بين نبرد نقشــامانه هاى پشتيانى خواهد رفت. تجهيزات و ســيار مهمى در زمينه ــك هم نقش بس الكترونيمراقبت و هدف يابى چرخة فرماندهى و پايش دارند. اين بخش از اقدام ها و فعاليت هاى جنگ

الكترونيك تحت پايش فرماندهى در پشتيبانى از فعاليت هاى شنود، شناسايى و تعيين محل ــى (عمدى يا ــواج الكترومغناطيس ــار ام انتش

غيرعمدى)، به كار مى رود.

آسيب پذيرى هاى شبكة فرماندهى و پايشسازمان هاى نظامى پيشرفته براى فرماندهى و ــترش جنگ افزارها به طور پايش نيروها و گسفزاينده اى به وسايل الكترونيك متكى هستند. ــات، هدايت ــراى ارتباط ــايل الكترونيك ب وسموشك ها، سامانه هاى پايش و مراقبت، ردياب ها، ــايل كمك ناوبرى و ديگر مقاصد نظامى به وسكار برده مى شوند. اين اتكاي نيروهاى نظامى به ــايل الكترونيك، آنها را در مقابل اقدام هايي وسكه دشمن به منظور كاهش كارايى اين وسايل ــازد. بنابراين ــيب پذير مى س انجام مى دهد، آســى و پايش در محيط ــبكه فرمانده پايدارى شجنگ الكترونيك دشمن، در هدايت جنگ ها از

مؤلفه هاي بسيار مهم و با ارزش است.ــترين تحرك ــروز، داراى بيش نظام جنگى امــت. اجزاى اين نظام پيوسته و پراكندگى هاســازمان دهى مجدد، در حال حركت، انتقال، ســمن ــتند و دش ــدن و .... هس ظاهر و پنهان شهمواره توسط نيروهاى فيزيكى يا سامانه هاى ــعى در مختل ــك و مخابراتى خود س الكتروني

كردن و از كار انداختن آن دارد.[12]ــرد از حس گرها، ــك ميدان نب ــه طور كلى ي برادارها و تجهيزات جمع آورى اطالعات، سامانه ها و تجهيزات نظامى، سامانه هاى ارتباطى و ارسال ــده و مركز فرماندهى ــربازان رزمن اطالعات، س

تشكيل مى شود.اهداف حمالت جنگ فرماندهى و پايش عبارتند ــه، ــاى يكپارچ ــران، جنگ افزاره از: تصميم گيسامانه هاى فرماندهى، پايشى، مخابراتى، رايانه اى ــه ها و ــى كه با اتكا به منابع، حساس و اطالعات

مخابرات شبكه اى طراحى شده اند.ــماره 30 ارتش آمريكا، در خصوص در سند شفرماندهى و پايش

سامانه هاي پشتيباني جنگ الكترونيك به عنوانــراي گرفتن تصميم هاي يك منبع اطالعات بــة الكترونيك، حفاظت الكترونيك، فوري حملــر ــري و ديگ ــاب، هدف گي اجنتــي يكان ها كاربردهاي راهكنشــتفاده مى كنند. سامانه هاي اسالكترونيك ــگ جن ــتيباني پش

داده ها را جمع آوري و اخبار ــات ــا اطالع يـي

و تجهيزات نظامى، سامانه هاى ارتباطى و ارسال دارند. اين بخش از اقدام ها و فعاليت هاى جنگــده و مركز فرماندهى ــربازان رزمن اطالعات، س

تشكيل مى شود.اهداف حمالت جنگ فرماندهى و پايش عبارتند ــه، ــاى يكپارچ ــران، جنگ افزاره از: تصميم گيسامانه هاى فرماندهى، پايشى، مخابراتى، رايانه اى ــه ها و كه با اتكا به منابع، حساس ــى اطالعات و

مخابرات شبكه اى طراحىشده اند.30 ارتشآمريكا، در خصوص ــماره سند ش در

رفرماندهى و پايش

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 54

چنين آمده است[13]: «استفاده پيوسته از جنگ ــى، عمليات روانى، الكترونيك، اقدامات امنيتضربات نظامى و ويران سازى مادى با پشتيبانى متقابل از نظر اطالعاتى، به منظور محروم كردن دشمن از اطالعات، تحت تأثير قراردادن، كاهش ــا انهدام امكانات فرماندهى و پايش و در عين يحال تقويت امكانات فرماندهى و پايش خودى

در برابر چنين اقداماتى از سوى دشمن.»ــى و پايش ابعاد ــر طبق اين تعريف، فرمانده بگسترده و فراگيرى به خود مى گيرد و از جنگ الكترونيك براى كاهش يا انهدام كامل امكانات فرماندهى و پايش استفاده مى شود. بهره گيري ــامانه هاي ارتباطي در زندگي هاى امروزى از ســت. به صورت امري اجتناب ناپذير در آمده اســد بر اصل تحرك و ابعاد مختلف ضرورت تأكيــترده عمليات نظامي، موجب به كارگيري گســزات ارتباطي در نظام فرماندهي و پايش تجهيــت. از آنجا كه كارايي جنگ افزارها با ــده اس شنحوه به كارگيري سامانه ها و تجهيزات ارتباطي رابطه مستقيم دارد، بدون شك استفاده از اين ــاي آينده به ــزات در نبرده ــامانه ها و تجهي سمنظور ايجاد هماهنگي و يكپارچگي در اجزاي متشكله ارتش ها امري ضروري خواهد بود. در ــعى در مختل ــمن همواره س ميدان نبرد، دشكردن سامانه هاى شبكه اى و ارتباطى نيروهاى ــامانه هاى جنگ ــتفاده از س مقابل را دارد. اسالكترونيك اخاللگر يكى از اين تجهيزات است.

ــدن تجهيزات ــان به دليل پيچيده ش فرماندهــترش نظام هاي ــامانه هاي ارتباطي و گس و ســتن اطالعات ــي و پايش، ملزم به داش فرماندهــوند. توانايي فرماندهان به موقع و دقيق مي شــان به كيفيت و مديران در انجام مؤثر وظايفشــتگى دارد و ــه مي گيرند، بس ــي ك تصميم هايــت كه ــا تابع اطالعاتي اس ــت تصميم ه كيفيــتن ــاس آن تصميم گيري مي كنند. داش بر اســت و به موقع براي سازمان مهم اطالعات درســده همه ــات، حلقه متصل كنن ــت. اطالع اساجزاي تشكيل دهنده نظام فرماندهي و پايش ــي در عمليات ــت تا هماهنگ ــات اس و ارتباطــه و موجب اجراي ــو بهتري انجام گرفت به نح

موفقيت آميز مأموريت شود.پيشرفت رايانه ها و نقش آفرينى آنها در نبردهاى ــيارى از ــش رفته كه بس ــا آنجا پي ــروزى ت امــد: «روزى فرا ــردازان نظامى مى گوين نظريه پخواهد رسيد كه بيشتر سربازان به جاى تفنگ، ــت مى گيرند». البته ديده مى شود رايانه به دســرفته ــيارى از جنگ افزار هاى پيش ــه در بس كــزات رايانه اى ــرادى اين پردازند ه ها و تجهي انف

ــتند كه مركز ثقل آن محسوب جنگ افزار هســليك آن. از اين ــامانه هاى ش ــوند؛ نه س مى شــيارى ــرفته حل بس رو امروزه ارتش هاى پيشــانى، فرماندهى و پايش را به ــكالت انس از مشــپرده اند و به ــين هاى دقيق و هوشمند س ماشصورت بى درنگ مى توانند اطالعات را در چرخة

فرماندهى و پايش به گردش در آورند.[14]

ضرورت پياده سازى فرماندهى و كنترل جنگ الكترونيك

جنگ الكترونيك به يك ساختار مناسب براى فرماندهى و پايش نياز دارد. جنگ الكترونيك ــامانه هاى ــزات و س ــر تجهي ــالوه ب ــر، ع مؤثپشتيبانى الكترونيك و حمله الكترونيك، به دو ــامانه ديگر يعنى سامانه فرماندهى و سامانه ســاز دارد. در ميدان نبرد به كارگيرى پردازش نيــى، فرايند ــك نيازمند طراح ــگ الكتروني جنــازى و پايش كليه اجزاى آن است. هماهنگ ســامل پشتيبانى طرح هاى جنگ الكترونيك شالكترونيك و حمله الكترونيك براى هدف قرار ــمن و هم زمان ــامانه هاى دش دادن نيروها و سبه كارگيرى حفاظت الكترونيك براى محافظت

از سامانه ها و نيروهاى خودى است.طراحى و پياده سازى فرماندهى و پايش جنگ

الكترونيك در نيروهاى مسلح كشور نيازمند:- جلوگيرى از موازى كارى در اين حوزه؛

- پيگيرى امور نگهدارى و تعميرات، تحقيقات و پژوهش، آموزش و برنامه ريزى جهت ارتقاي مقدورات جنگ الكترونيك سامانه هاى دفاعى

كشور؛ــزات جديد مختص ــه طرح تأمين تجهي - ارائ

جنگ الكترونيك؛- جذب افراد نخبه در زمينه جنگ الكترونيك ــدارج علمى باال ــان با م ــرى كاركن و به كارگيــته هاى ــرا) در رش ــد و دكت ــى ارش (كارشناســرات، رايانه، فيزيك و جنگ الكترونيك، مخاب

الكترونيك؛ــرى دانش و توان علمى ــت و به كارگي - مديريــوان رزمى نيروهاى ــور در جهت ارتقاى ت كشمسلح در زمينه جنگ الكترونيك و تعريف طرح (پروژه) هاى جنگ الكترونيك براى مراكز علمى،

دانشگاهى و صنعتى كشور؛ــش جنگ ــاى دان ــراى ارتق ــزى ب - برنامه ريــى و فنى ــه كاركنان عمليات ــك كلي الكتروني

نيروهاى مسلح؛ــف جنگال ــى واحدهاى ص ــتيبانى علم - پشــترش يافته در سطح (جنگ الكترونيك) گس

نيروهاى مسلح؛

ــاختن مالحظات فنى و محاسبات - فراهم ســگ الكترونيك ــى صحنه رزمايش جن تخصصــى آن با مطالبات ــى و توجيه علم و هماهنگــناخت توانمندى ها و نقاط عملياتى جهت شــر در زمينه جنگ ــامانه هاى درگي ــف س ضع

الكترونيك؛ــرايط مناسب براى آزمايش - فراهم كردن شــگ الكترونيك كليه ــدورات جن و ارزيابى مق

سامانه هاى دفاعى كشور؛ــاي مقدورات جنگ ــزى جهت ارتق - برنامه ريــامانه هاى دفاعى جهت ــه س ــك كلي الكترونيپايدارى شبكه پدافندى و فرماندهى و پايش در

محيط جنگ الكترونيك؛ــى و تأييد نيازهاى تجهيزاتى، - مطالعه، بررسآموزشى، تحقيقاتى و نيروى انسانى متخصص

جنگ الكترونيك؛- هدايت و نظارت بر تحقيقات، طراحى، ساخت و آزمايش ميدانى تجهيزات جنگ الكترونيك ــازى متناسب با ــازى و به روزس جهت بومى س

تهديدات.

پي نوشت:1- كارشناس ارشد مديريت امور دفاعى2- كارشناس ارشد مديريت امور دفاعي

Command -3 4- واپايش

منابع:Frater&Rayan :[1]، جنگ الكترونيك براى صحنه

نبرد ديجيتالى، مترجمين: احمد عفيفى، مرتضى كريم زاده، محمدباقر نظافتى، مؤسسه آموزشى و تحقيقاتى صنايع

دفاعى، طرح فراسازمانى فاو نيروهاى مسلح، پاييز 1385.[2]: منبع يك.[3]: منبع يك.[4]: منبع يك.

[5]: اردشيرى، مهرزاد، نقش فناورى جديد HPM در جنگ هاى آينده، سمينار جنگ الكترونيك دانشگاه شريف،

تهران، مهرماه 1382.[6]: دستور رزمى01/1-3/م و آيين نامه 5-101 آجا

[7]: حقيرى، على اصغر، مديريت صحنه نبرد در پدافند هوايى (فرماندهى و پايش در پدافند)، انتشارات دانشكده

فرماندهى و ستاد ارتش جمهورى اسالمى ايران، چاپ دوم: شهريور 1388.

[8]: منبع 2.[9]: جنگ الكترونيك، خالصه مديريتى، طرح فراسازمانى

فاوا ن.م، 1389.[10]: منبع 9.

Electronic Warfare in ,36-3 FM :[11]2009 Operation, February

[12]: «شبكه هاى رزم آرايى فناران (C4I) در ميدان نبرد»، مؤسسه آموزشى و تحقيقاتى صنايع دفاعى، طرح فراسازمانى فرماندهى و كنترل، چاپ اول: بهار 1384،

ص7.[13]: ماهنامه پژوهش يار، جلد 9، ويژه نامه همايش فناران

(C4I)، تابستان 1379.[14]: «نقش و كاربرد رايانه در فناران (C4I)»، مؤسسه

آموزشى و تحقيقاتى صنايع دفاعى، طرح فراسازمانى فرماندهى و كنترل، چاپ اول: بهار 1384، ص12.

55صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ارتش ونزوئالنيروهاي مسلح جمهوري بوليواري ونزوئال، با ــمار كاركناني بالغ بر 320 هزار نفر (اعم از شزن و مرد)، طبق اصل 328 قانون اساسي اين ــور، از پنج نيروي زميني، دريايي، هوايي، كشگارد ملي و شبه نظاميان ملي ونزوئال تشكيل

شده است.از سال 2008 ميالدي، 600 هزار سرباز ديگر نيز در قالب نيروي ذخيره به ارتش اين كشور ــده ارتش ــده اند. مأموريت هاي عم ــه ش اضافونزوئال عبارتند از: پاسداري از تماميت ارضي، ــور، مرزهاي هوايي و جزاير متعلق به اين كشــدر، امداد و نجات و مبارزه با قاچاق مواد مخــور به هنگام ــهروندان اين كش محافظت از ش

بروز بالياي طبيعي.

سازمان ارتشــال، فرمانده كل ارتش اين رئيس جمهور ونزوئــود و بنابراين بر روي ــوب مي ش كشور محســش كامل دارد. «وزارت اين نهاد نظارت و پايمشاركت عام در امر دفاع» نيز نهادي فدرالي ــئوليت تأمين و نگهداري ارتش است كه مســن وزارتخانه ــده دارد. اي ــور را بر عه اين كشــمار مبارزه هماهنگ كننده عمليات هاي پرشــدد گارد ــاي متع ــدر و ابتكاره ــواد مخ با مغيرنظامي و ناظر بر قابليت هاي نظامي متعارف

ونزوئالست.

نيروي زمينيــاخه حرفه اي ــروي زميني يكي از چهار ش نيــن نيرو ــي رود. اي ــمار م ــش ونزوئال به ش ارتــاي زميني عليه ــئوليت انجام عمليات ه مســاي خارجي يا داخلي (در صورتي كه تهديدهحاكميت ملت را به خطر بيندازد) را بر عهده

دارد.اين نيرو بزرگ ترين شاخه ارتش ونزوئالست و در تاريخ 24 ژوئن 1821 با پيروزي تاريخي بر امپراتوري اسپانيا، استقالل را براي ملت خود به ارمغان آورد. اين نيرو از آن پس به استقالل ــا، اكوادور، ــورهاي متعددي نظير كلمبي كش

پاناما، پرو و بوليوي كمك كرده است.

مأموريتــي ارتش ونزوئال به اين مأموريت نيروي زمين

ترتيب است:* مشاركت در تأسيس نهادهاي مردم ساالر و

آشنايي با ارتش هاي جهانآشنايي با ارتش هاي جهانترجمه: ستوان دوم وظيفه بهمن نورايي بيدخت

اين شماره: ارتش ونزوئال

اشاره:ونزوئال، با نام رسـمي «جمهوري بوليواري ونزوئال»، كشـوري استوايي واقع در سواحل شمالي قاره آمريكاي جنوبي است. اين كشور از غرب با كلمبيا، از شرق با گويان و از جنوب با برزيل همسايه است. مساحت اين كشور 916 هزار و

445 كيلومتر مربع، جمعيت آن اندكي بيش از 29 ميليون نفر و زبان رسمي آن، اسپانيايي است.حكومت ونزوئال از نوع جمهوري رياسـتي فدرال و متشـكل از 23 ايالت اسـت كه به دو دسـته تقسـيم مي شوند: ايالت هـاي ناحيـه پايتخت (منطقه كاراكاس) و توابع فدرال (جزاير دور از سـاحل متعلق به ونزوئال). ونزوئال يكي از شهرنشـين ترين جوامع آمريكاي التين محسـوب مي شود. اين كشـور از بنيان گذاران سازمان ملل متحد (1945)، سازمان دولت هاي قاره آمريكا (1948)، سازمان كشورهاي صادركننده نفت (اوپك-1960)، گروه15 (1989)، سازمان تجارت جهاني (1995)، اتحاد بوليواري براي آمريكا (2004) و اتحاديه ملل آمريكاي جنوبي (2008) به شمار مي رود.

اين كشور يكي از بزرگ ترين صادركنندگان نفت جهان و دارنده بيشترين ذخاير نفتي دنيا محسوب مي شود. طبق آمـار صندوق بين المللي پـول (2011)، ونزوئال با توليد ناخالص داخلي (GDP) به ميزان 315 ميليارد و 841 ميليون

دالر، در رده سي و چهارم جهان قرار دارد.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 56

ترويج احترام به قوانين جمهوري؛* حمايت از توسعه و يكپارچگي؛

ــترك مش ــاي عمليات ه در ــاركت مش *بين المللي و پاسدار صلح.

سازماننيروي زميني ونزوئال از چهار فرماندهي اصلي، ــكر و تعدادي واحد مستقل تشكيل شش لش

شده است.

فرماندهي هاــامل: قرارگاه فرماندهي كل نيروي زميني، شــكورت) و ــروي زميني، واحد همرواني (اس نيامنيت قرارگاه، ستاد نيروي زميني و اداره كل

بازرسي نيروي زميني.ــامل: ــوزش نيروي زميني، ش ــي آم فرماندهــكده نظامي ونزوئال، قرارگاه فرماندهي، دانشدانشكده جنگ «سيمون بوليوار آزادي بخش»، ــتيباني و آماد، دانشكده پياده، ــكده پش دانشــكده ــواره نظام، دانش ــي و س ــكده زره دانشتوپخانه، دانشكده مهندسي، دانشكده عمليات ويژه، دانشكده ورزش و تربيت بدني، دانشكده ــواركاري، س ــكده دانش حرفه اي، درجه داري ــكده ــتوان ياري، دانش ــوزش س ــكده آم دانشعمليات رواني و اطالعات، دانشكده زبان هاي

خارجي و مركز آموزش صنعتي.ــامل: قرارگاه ــتيباني و آماد، ش فرماندهي پشــت آجوداني كل، ــي، هيئ ــي، بازرس فرماندهــريفات، گروهان قرارگاه، اداره خريد، مركز تشــارت، واحد بهداري، ــات، واحد نظ واحد مهمــرات، واحد ــل، واحد مخاب ــل و نق واحد حممهندسي، هنگ 82 حفاظت آماد و پشتيباني، ــتيباني و فرماندهي فرماندهي 82 آماد و پش

84 آماد و پشتيباني. و فرماندهي هوابرد؛

لشكرها و سپاه هالشكر 1 پياده، شـامل: گردان قرارگاه، تيپ ــپ 12 رنجر كارائيب، تيپ 13 11 زرهي، تي

پياده و تيپ 14 پياده زرهي.لشـكر 2 پياده، شامل: گردان قرارگاه، تيپ ــعه و 21 پياده، تيپ 22 پياده، تيپ 23 توســبك، تيپ 25 رنجر امنيت، تيپ 24 پياده سكارائيب (پياده سبك)، گردان 205 مهندسي

و گروهان دژباني.لشكر 3 پياده، شامل: گردان قرارگاه، تيپ ــر كارائيب، تيپ 33 ــاده، تيپ 32 رنج 31 پيــپ 35 دژبان، يكان 302 ــرات رزمي، تي مخابــكان 304 توپخانه ــزه، ي ــواره نظام موتوري س

پدافند هوايي و تيپ 305 مهندسي رزمي.ــامل: گردان قرارگاه، تيپ ــكر 4 زرهي، ش لشــپ 42 هوابرد، تيپ 44 زرهي، 41 زرهي، تيــه پدافند هوايي، گردان 402 تيپ 49 توپخانتوپخانه ضدتانك، يكان 403 توپخانه و گردان

405 مهندسي رزمي.لشـكر 5 پيـاده جنـگل، شـامل: گردان ــان 5002 نگهداري و خدمات، قرارگاه، گروهتيپ 51 پياده جنگل، تيپ 52 پياده جنگل، ــردان 507 ــي رزمي، گ گردان 505 مهندسعمليات ويژه، گردان 508 پشتيباني خدمات و

يكان توپخانه پدافند هوايي.لشكر 9 سـواره نظام، شامل: گردان هوايي (اسكادران) قرارگاه، تيپ 91 سواره، تيپ 92 ــر كارائيب، تيپ 93 رنجر كارائيب و تيپ رنج

توپخانه پدافند هوايي.سپاه 6 مهندسـي، شـامل: قرارگاه سپاه،

ــازه و نگهداري، ــردان قرارگاه، هنگ 61 س گــردان 621 ــداري، گ ــازه و نگه ــگ 62 س هن

مهندسي و گردان 622 مهندسي.

تجهيزاتپياده:

ــاي ضدتانك پياده: پرتابگر راكت جنگ افزارهــاخت سوئد)، 84 ميلي متري AT4 بوفورز (ســتاو 84 ــيني كارل گوس ــوپ بدون عقب نش تميلي متري بوفورز (ساخت سوئد)، آر پي جي

ونزوئال يكي از شهرنشين ترين جوامع آمريكاي التين محسوب مي شود. اين كشور

از بنيان گذاران سازمان ملل متحد، سازمان دولت هاي قاره آمريكا، سازمان كشورهاي

صادركننده نفت (اوپك)، گروه15 ، سازمان تجارت جهاني، اتحاد بوليواري براي آمريكا

و اتحاديه ملل آمريكاي جنوبي به شمار مي رود.

57صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ــيه)، توپ بدون عقب نشيني 7 (ساخت روســكا) و ــاخت آمري ــري M40 (س 106 ميلي متIMI MAP- ــونده موشك ضدتانك هدايت ش

TAS-2 (ساخت رژيم صهيونيستي).

زرهيAMX- ــتگاه تانك اصلي نبرد تانك ها: 84 دس

ــه)، 92 دستگاه تانك اصلي 30 (ساخت فرانسنبرد T-72B1V (ساخت روسيه)، 36 دستگاه تانك سبك AMX-13C (ساخت فرانسه) و 78 101-FV 90 دستگاه تانك سبك اسكورپيون

(ساخت انگلستان).

توپخانهتوپخانه زميني: 47 قبضه هويتزر خودكششي ــاخت ــري 2S19 Msta-S (س 152 ميلي متــتگاه پرتابگر چندلول راكت روسيه)، 25 دس AMX-13/LAR-160 ــري ميلي مت 160ــه و رژيم صهيونيستي)، 10 ــاخت فرانس (ســي 155 ميلي متري قبضه هويتزر خودكششــه)، 24 ــاخت فرانس AMX-13/Mle F.3 (س

قبضه هويتزر 155 ميلي متري M114 (ساخت ــزر 105 ميلي متري آمريكا)، 40 قبضه هويتM101A1 (ساخت آمريكا)، 40 قبضه هويتزر ــاخت ــري مالرا اوتو M-56 (س 105 ميلي متــي ــا)، 18 قبضه خمپاره انداز خودكشش ايتالي120 ميلي متري 2S23 (ساخت روسيه) و 60 ــون قبضه خمپاره انداز 120 ميلي متري تامس

برانت MO-120 (ساخت فرانسه). Mil Mi- ــا: 10 فروند بالگرد هجومي بالگرده

ــاخت روسيه)، 38 فروند بالگرد ترابري 35 (سپاناره Mil Mi-17 V-5 (ساخت روسيه) و سه Mil Mi- ــنگين پمون فروند بالگرد ترابري س

26T-2 (ساخت روسيه).بال ثابت: هشت فروند هواپيماي چندمنظوره سبك آراوا IAI (ساخت رژيم صهيونيستي)، 11 فروند هواپيماي ترابري سبك سسنا 206 (ساخت آمريكا)، شش فروند هواپيماي ترابري سبك سسنا 182 (ساخت آمريكا)، پنج فروند ــوپركينگ ار بيچكرافت هواپيماي ترابري س(ساخت آمريكا) و 12 فروند هواپيماي ترابري

سبك PZL M28 (ساخت لهستان).

نيروي هواييــت از مرزها و ــروي هوايي به منظور حفاظ نيــده است. اين حريم هوايي ونزوئال طراحي شــازمان دهي ــرو در قالب 12 گروه هوايي س نيــده است؛ يك گروه در ازاي هر نوع هواگرد ش

مورد استفاده در نيرو:* گروه هوايي 4 با A-319CJ، بوئينگ 737،

.Mi-17 داسو فالكون 50 و ميل

* گروه هوايي 6 با بيچكرافت سوپر كينگ اير* گروه هوايي 6 با هركولس C-130 الكهيد،

شورت 330 و بوئينگ 707ــا هواپيماهاي جنگي ــي 85 ب ــروه هواي * گ

(C-26B داسو فالكون 20 و) الكترونيك* گروه هوايي 9 با سسنا 206 و سسنا 208

ــا بالگردهاي يوروكوپتر * گروه هوايي 10 بAS532 و يوروكوپتر كوگر AS332 سوپر پوما

Su-30MK2 گروه هوايي 11 با *K-8W 5 و-VF گروه هوايي 12 با *

Su-30MK2 گروه هوايي 13 با ** گروه هوايي 14 با ارماچي SF 260، توكانو

T-27 و سسنا 182ــو OV-10 نورث ــروه هوايي 15 با برانك * گ

T-27 و توكانو K-8W ،امريكن راكولــروه هوايي 16 با اف-16 فالكون جنگنده * گ

جنرال دايناميكزMi-17 گروه هوايي 17 با ميل *

هواگردها:ــي چند مأموريتي ــد جنگنده هجوم 24 فرون Su-30MKV Flanker-G ــوخوي ســيه)، 20 فروند فالكون جنگنده (ساخت روســاخت آمريكا)، 16 اف-16 الكهيد مارتين (ســده بمب افكن CF-5 فريدم فايتر فروند جنگنــاخت كانادا)، 17 فروند هواپيماي كانادير (س K-8W ــبك كاراكوروم ــي/هجومي س آموزشهونگدو (ساخت چين)، هفت فروند هواپيماي هجومي سبك/شناسايي برانكو OV-10 نورث ــكا)، 12 فروند ــاخت آمري امريكن راكول (ســين قدس ــايي بدون سرنش هواپيماي شناسمهاجر/سينت آرپيا (ساخت ايران و ونزوئال) و ــبك/هجومي كاريب 9 فروند بالگرد ترابري س

ميل Mi-35M-2 (ساخت روسيه).

نيروي دريايي:ــت از حريم دريايي ــت اين نيرو حفاظ مأموريونزوئال، و نيز تأمين امنيت نواحي رودخانه اي درون مرزي اين كشور است. اين نيرو همچنين از بروز فعاليت هاي مجرمانه در مرزهاي ونزوئال ــور تأمين امنيت آب هاي جلوگيري و به منظــاي مجرمانه با ــي در برابر فعاليت ه بين الملل

نهادهاي بين المللي نيز همكاري مي كند.

سازمان:ــه ــروي دريايي داراي س ــتاد ني فرماندهي س

مأموريت هاي عمده ارتش ونزوئال عبارتند از: پاسداري از تماميت ارضي، مرزهاي هوايي و جزاير متعلق به اين كشور، مبارزه با قاچاق مواد مخدر، امداد و نجات و محافظت از شهروندان اين كشور به هنگام بروز بالياي طبيعي.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 58

ــي، اداره دانش و ــه بخش مهندس زيرمجموعفناوري و اداره سازماندهي منابع انساني است.

فرماندهي عمليات، ناظر بر هر چهار فرماندهي عملياتي اين نيروست:

1- فرماندهي نيروهاي ناوگان: اين فرماندهي در پايگاه دريايي پوئرتو كابايو در ايالت كارابوبو واقع است و فرماندهي عملياتي اصلي نيروي دريايي ارتش ونزوئال محسوب مي شود و خود ــده ــكيل ش ــكادران) تش از چهار ناوگروه (اساست: ناوگروه ناوچه هاي جنگي تندرو، ناوگروه ــتي و ناوگروه خدمات زيردريايي، ناوگروه گش

و آبخاكي.ــن فرماندهي در ــه: اي ــي رودخان 2- فرماندهايستگاه دريايي سيوداد بوليوار واقع شده است ــروي دريايي به ــاخه عمليات رودخانه ني و ش

شمار مي رود.ــروي دريايي: اين ــرد ني ــي هواب 3- فرماندهــي پوئرتو كابيو ــتگاه هواي ــي در ايس فرماندهواقع شده است و شاخه هوايي نيروي دريايي ونزوئال محسوب مي شود. اين فرماندهي از پنج ــت: ناوگروه ترابري، ــكيل شده اس ناوگروه تشناوگروه پشتيباني راهكنشي، ناوگروه گشتي،

ناوگروه آموزش و ناوگروه بالگرد.ــي ونزوئال ــتگاه هاي هوايي نيروي درياي ايسعبارتند از: ايستگاه هوايي پوئرتو كابيو (محل ــتگاه هوايي پونتو ــي)، ايس ــرارگاه فرمانده قفيخو، ايستگاه هوايي مايكيتا، ايستگاه هوايي كاراكاس، ايستگاه هوايي گيريا، ايستگاه هوايي البالنكيا، ايستگاه هوايي ال اورچيال و ايستگاه

هوايي پوئرتو آياكوچو.4- فرماندهي گارد ساحلي: اين فرماندهي در الگوايرا، ايالت وارگاس، واقع شده و مسئوليت ــاحلي ونزوئال را بر عهده نظارت بر آب هاي س

دارد.ــكر ــي پياده بوليواري: لش ــداران درياي تفنگتفنگداران دريايي نيروي دريايي ونزوئال از دو تيپ تفنگدار پياده، سه تيپ امنيت رودخانه، ــي يك تيپ نيروهاي ويژه، يك تيپ مهندســان و يك تيپ ذخيره به ــازه، يك تيپ دژب ســتقل و پشتيباني ديگر همراه چند واحد مس

تشكيل شده است.فرماندهي پشتيباني و تأسيسات ساحلي نيز از

واحد هاي زير تشكيل شده است:ــي كل نيروي دريايي كه مأموريت 1- بازرســت روحيه و افزايش بازدهي عملياتي آن تقوي

ملوانان و تفنگداران دريايي ونزوئالست و از سه ــي اداره تحقيقات، واپايش و ارزيابي، و بازرس

تشكيل شده است.ــتيباني كه مديريت 2- فرماندهي آماد و پشــتيباني فني و آماد ــور مربوط به پش كليه امــروي دريايي و تفنگداران دريايي را در همه ني

تأسيسات اين نيرو بر عهده دارد.ــه مأموريت تقويت 3- فرماندهي كاركنان كــاني نيروي دريايي را عهده دار است منابع انســش، هيئت ارزيابي ــت بخش اداره واپاي و هشــا و مزايده ها، اداره كاركنان دائم، اداره نامزدهــه و انضباط، اداره امور غيرنظامي، اداره روحيــا قاچاق مواد مخدر، اجتماعي، اداره مبارزه ب

اداره ذخيره نيرو را زير نظر دارد.ــه طراحي، مديريت 4- فرماندهي آموزش كــي نيروي ــارت بر كليه اقدام هاي آموزش و نظدريايي را در جهت پرورش هر چه بهتر افسران ــروي دريايي ونزوئال بر عهده و درجه داران نيــكيل دارد. اين فرماندهي از واحدهاي زير تش

شده است:ــه عالي ــروي دريايي، مدرس ــتان ني فرهنگسجنگ، دانشكده سناريوهاي راهكنشي، مركز ــكده آموزش ــكده فني، دانش مديريت، دانش

نيروهاي تازه وارد و دانشكده دژباني.

ناوگانــتي : سه فروند ناوچه تندروي موشك انداز كشماريسكال سوكره (ساخت ايتاليا)، چهار فروند ــاخت كره جنوبي)، ــناور آبخاكي كاپانا (س شــابالو (ساخت ايتاليا)، يك فروند زيردريايي س

ــتي گوايكوئري (ساخت ــناور گش دو فروند شاسپانيا)، دو فروند شناور گشتي گارد ساحلي ــپانيا)، چهار فروند ــاخت اس گوايكاماكوتو (ســاخت آمريكا)، يك ــي پوينت (س قايق پارويــايي پونتا براوا (ساخت ــتي شناس فروند كشــتي آماد و پشتيباني اسپانيا)، يك فروند كشــك فروند ناو ــاخت نروژ)، ي ــو كابيو (س پوئرتــاخت ــيوداد بوليوار (س ــش كوچك س نفت كــتي آموزشي بريكبارك كره) و يك فروند كش

(ساخت اسپانيا).بالگرد: 10 فروند بالگرد ترابري سبك بل 412 ــرد ترابري ــه فروند بالگ ــاخت آمريكا)، س (ســاخت ــي كينگ (س ــكي SH-3 س سيكورســرد ترابري ميل ــد بالگ ــت فرون آمريكا)، هشMi- 17 (ساخت روسيه)، هشت فروند بالگرد ترابري آگوستا-بل AB-212 (ساخت آمريكا)، ــاخت ــرد ترابري بل 206 (س ــد بالگ دو فرونــرد ترابري بل 212 ــكا) و دو فروند بالگ آمري

(ساخت آمريكا).

منبع:وب گاه رسمي وزارت دفاع ونزوئال

http://www.mindefensa.gov.ve

نيروي دريايي ونزوئال از بروز فعاليت هاي مجرمانه در مرزهاي ونزوئال جلوگيري و به منظور تأمين امنيت آب هاي بين المللي در برابر فعاليت هاي مجرمانه با نهادهاي

بين المللي نيز همكاري مي كند.

59صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

فالخنفالخن از سالح هاي تعرضي به شمار مي رفت و آن رشته اي از نخ يا مو و پشم بافته شده بود كه سربازان با آن از جايي به جاي ديگر سنگ ــان هاي پرتاب مي كردند؛ ابداع آن نيز به انســتين بازمي گردد. ايرانيان نيز از قديم با نخســنا بودند و در متون ايراني خاصه اوستا آن آش«فرادخشنا» ذكر شده است.1 كاربرد اين ابزار در درگيري و زد و خوردهاي نزديك بود.2 در ــالح به پيادگان سبك دوره ساسانيان اين ساسلحه اختصاص داشت. اين گروه سنگ انداز، ــنگي كه از فالخن ــمن را با گلوله هاي س دشــتوه در مي آوردند. هدف و خارج مي شد به ســه- خلوله) رها ــر بودن گلوله (گروه ضربه پذيــته به نيرو و توان بازوي ــده در فالخن بس شــنگ انداز و ورزيدگي و چاالكي وي داشت.3 ســبت به ديگر سالح هاي ــالح نس اگرچه اين ســتفاده مي شد، اما ــانيان كمتر اس فلزي ساســمنان در قلعه حصاري ــط دش گه گاه كه توســتعل در فالخن گذاشته ــدند، مواد مش مي شــر مهاجمان پرتاب مي كردند. هنگامي و بر ســپاه يوليانوس قلعه «پيروز شاپور» را به كه سمحاصره درآورد، مدافعان ايراني از باالي قلعه با فالخن، سنگ و كلوخ بر سر نيروهاي رومي مي ريختند.4 ديگر اينكه در جنگ نهاوند كه به گفته اكثر مورخان در سال 21 هـ. ق رخ داده ــت، ايرانيان به وسيله كمان و فالخن محل اسعمليات اعراب مسلمان را هدف قرارداده مانع

كار آنها شدند.5

شمشيرــيله اي از آهن بود كه در كارزار ــير وس شمشــمنان از آن استفاده ــتار دش براي دفع و كشمي شد. اختراع اين سالح، برحسب تعبير يكي از مورخان به جمشيد نسبت داده شده است. ــت كه ــب را نيز خيام ذكر كرده اس اين مطلــتين گوهري كه از كان بيرون مي گويد: نخســتين كس كه از آن ــد، آهن بود و نخس آوردنــيد بود. و باز مي نويسد: سالح ساخت، جمشهيچ از شمشير با حشمت تر و بايسته تر نيست. ــپس در ادامه چهارده گونه از اين سالح را س

ذكر مي كند.7ــتان از هخامنشيان در هر حال، در ايران باســرد افزار اصلي ــير «... نب ــانيان، شمش تا ساســانيان ــت. در دوره ساس ــگاه...»8 بوده اس رزمــواره نظام اختصاص داشت. نيز شمشير به س

بررسي آالت و ابزار جنگي بررسي آالت و ابزار جنگي در عصر ساسانياندر عصر ساسانيان

مسلم ميرزاوند- حاجت سليماني*

(بخش دوم و پاياني)

اشارهدر بخش اول مقاله حاضر، نويسـنده معرفي آالت و ابزار جنگي عصر ساسـانيان را با تيروكمان آغاز كرد و سپس به معرفي نيزه پرداخت. تبر و تبرزين جنگ افزار بعدي بود كه نويسنده مقاله آن را تشريح كرد و پس از آن به معرفي

زوبين رسيد. آخرين سالحي كه در بخش اول از آن نام برده شد، گرز بود و اينك ادامه مقاله...

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 60

ــيرهاي اين دوره بلند، راست، پهن و دو شمشــمه اي چرمي كه از ــيله تس دمه بود كه به وسغالف آن عبور مي كرد، به دو طرف كمر بسته ــمه ها از داخل يك ــد9 و هر يك از تس مي شــكل كه بر روي غالف قرار داشت، اتصال P شــرباز گذر مي كرد. تغيير دادن انحناي آن به ســرعت ــير را با س اين اجازه را مي داد تا شمشبيشتري از غالف بيرون بكشد.10 تيزي آن نيز نسبت به دوره هاي قبل، دو برابر شمشيرهاي ــالح را مي توان در ــت11. اين س ديگر بوده اسسنگ نگاره ها و نقوش برجسته ساساني نظير تنگه چوگان بيشابور، نقش رجب، سراب بهرام

و طاق بستان مشاهده كرد.شمشيرهاي اين دوره در مقايسه با شمشيرهاي ــانيان ــكانيان بلندتر و نازك تر بودند. ساس اشــانتي متر و عرض طول آن را به حدود 110 ســانتي متر افزايش دادند.12 اما آن را به 5 تا 8 ســتر تغييرات آن مربوط به دسته شمشير بيشــنگ نگاره هاي بيشابور بود كه نقش آن در سو نقش رجب ديده مي شود. با اينكه سرزمين ايران خود از معادن آهن برخوردار بود، گاهي ــد تا در كارگاه هاي نيز آهن از هند وارد مي شساخت شمشير از آن استفاده شود. شمشير در دست داشتن به هنگام بر تخت نشستن براي ــاهان معمول بوده است و آن چنان تمامي شــاهي را از حائز اهميت بود كه هنگامي كه شتخت به زير مي كشيدند، شمشيرشاهي را از او

باز پس مي گرفتند.آورده اند هنگامي كه بزرگان، هرمز چهارم را از تخت پايين كشيدند، تاج و كمربند و شمشير ــروپرويز كه در ــاي او را گرفته، براي خس و قبآذربايجان بود فرستادند14. در اواخر اين دوره ــالح تغييراتي به وجود آمده؛ در شكل اين ســته هاي ــن ترتيب كه «... غالف ها و دس به ايشمشير... توسط ورقه هاي نازكي از نقره و طال تزيين شده بود. ورقه اي در اطراف و در پشت ــود و در آنجا لبه ها به ــده ب غالف پيچيده شهم مي رسيدند و تكه اي باريك و صاف اضافه ــد تا محل اتصال را محكم تر كند. پشت مي شــيوه حركات مارپيچي غالف نيز معموال با شسلتي تزئين مي شد. قسمت جلو غالف همانند ــد تكه] با طرح ــپانگن هلم [چن كاله خود اسپرهاي پرنده و رنگارنگ تزيين مي شد...»15. با ــلمان و اين همه در دوره فتوحات اعراب مســي اين حكومت ديرينه سال و تصرف فروپاشــت آمده اموال ايرانيان، از جمله غنايم به دس

ــيرهاي معروف خسرو دوم و نعمان ابن شمشــزد خليفه عمر، به مدينه منذر بودند كه به ن

فرستاده شدند16.زره

ــود از لباس جنگي كه از چرم يا زره عبارت بحلقه هاي فلزي بافته مي شد و سربازان هنگام جنگ به تن مي كردند. نظاميان ايراني از ديرباز ــيله زره مي پوشاندند. تمام بدن خود را به وسساسانيان از انواعي زره هاي چنداليه، زره ورقه ــي و جوشن استفاده ورقه، زره پولكي يا فلسمي كردند. در يكي از كتاب هاي پهلوي كه در ــه و زره چهار ــت داريم، از زره حلقه حلق دسپاره يا چهارتكه ياد شده است.17 زره ساساني ــن سينه كه در ــازمان يافته بود و از جوش ســينه و شكم، برجستگي هاي اصل به شكل ســاخته شده بود. اين آن از رويه آهن هموار ســن تا جاي كمربند همراه است و پس از جوشآن از زير كمربند تكه هاي كوچك آهن همانند نوك پر و بال پرندگان، از ميان اندك اندك تار ــكيل مي دهد.18 آنها آويخته و دامن زره را تشــه با دوره ارتيان كه زره هاي پولكدار در مقايسمي پوشيدند، سواران ساساني بيشتر از زره هاي زنجيري استفاده مي كردند.19 آميئن مارسلن، ــرن چهارم ميالدي كه ــر رومي و مورخ ق افسخود در جنگ هاي روميان با شاپور دوم شركت داشته است، در وصف زره ايرانيان مي نويسد: ــرق آهن و فوالد بود ــراپاي اين گروه غ «... ســدازه اعضاي ــن را به ان ــوري قطعات آه و طــت كرده بودند كه محل اتصال آنها بدن درســربند اعضاي بدن ــا يكديگر مطابق بود با س بــراي حركت ــچ مانعي از ب ــن جهت هي و بدي

ــت...»20. گويا به خاطر آن اعضا تصور نمي رفداشتن همين زره سنگين، سواره نظام سنگين اسلحه را تنوريك مي خواندند21. ولي اين به آن معني نيست كه تنها سواره نظام حق پوشيدن زره را داشتند، بلكه پياده نظام اين دوره نيز از

زره هاي چرمي و پوستي استفاده مي كردند.ــب در حال تغيير و ــاني، اغل زره در دروه ساستحول بود و اين نوع زره ها را مي توان در نقش برجسته هاي اين دوره مثل نقش برجسته اي كه شاپور اول را در حال اسير كردن والريانوس، ــاهده كرد. ــان مي دهد، مش ــور روم نش امپرات

ــن دوره به گونه اي ــامانه زره اي با اين همه سطراحي شده بود كه آزادي حركت و عملكرد ــن نيز ــرد فراهم مي كرد22. جوش الزم را در فــمت هاي شكننده بدن براي محافظت از قسمثل مفاصل دست و زانو استفاده مي شد تا با اين شيوه، اعضاي بدن در امان باشند. آورده اند كه به روز قادسيه پارسيان زره استوار و جوشن ــتند23. در دوره ساسانيان نه دوگانه برتن داشــواره نظام زره بر تن داشت، بلكه اسبان تنها ســيله پوشش ويژه اي به اين صنف را نيز به وس

شمشير در دست داشتن به هنگام بر تخت نشستن براي تمامي شاهان معمول بوده است و آن چنان حائز اهميت بود كه هنگامي كه شاهي را از تخت به زير مي كشيدند، شمشيرشاهي را از او باز پس مي گرفتند.

61صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

نام «برگستوان» كه زره مخصوص اسبان بود، حفظ مي كردند.24 رفته رفته برگستوان نيز از چرم به فلز تغيير يافت و تمام پيكر اسب را كه

در جنگ آسيب مي ديد، پوشاند.

سپرسپر از جنگ ابزارهاي دفاعي بود كه سربازان در جنگ ها با خود بر مي داشتند و به هنگام زد و خورد، روي سر يا جلو سينه مي گرفتند تا از شمشير و نيزه دشمن در امان بمانند.25 سپرها مختلف و با اشكال دايره، لوزي و مستطيل بود؛ ــپرهاي عهد ساساني مدور بود26. اما بيشتر سطول آنها گاهي به يك متر نيز مي رسيد. وزن، قطر و شكل آنها هيچ گاه يكسان نبوده، با توجه به شرايط گاهي آن را از چوب سبك و نازكي كه بر روي آن چرم مي كشيدند و گاه نيز سپر ــاختند. سربازان اين را از مس و يا طال مي ســطح آن ــت چپ مي گرفتند. س ابزار را در دســاختند تا دشمن نتواند به را نيز محدب مي س

آساني آن را پاره كند27. در نتيجه جان جنگجو به اين شكل در امان مي ماند. همچنين در اين دوره از سپر بلند و ضخيمي به نام «كيليكيا» ــط پايگان و ــت كه بيشتر توس ــده اس ياد شنگهبانان قلعه ها استفاده مي شد و دو خاصيت ــت، نخست براي دفاع مناسب بود و نيكو داشــتتار در عملياتي كه ديگر آنكه براي ايجاد اســورت مي گرفت، به كار به منظور نقب زني صمي آمد28. نوع ديگر سپرهايي كه در اواخر دوره ساسانيان از آن استفاده مي شد، سپر حصيري ــپر كيليكيا دو ــپر نيز به مانند س بود. اين ســت، نخست زماني كه پياده نظام خاصيت داشــود را پرتاب مي كردند، بالفاصله از تيرهاي خآن به عنوان محافظ خود استفاده مي كردند و ــر و گردن سرباز در جنگ هاي دوم آنكه از س

تن به تن محافظت مي كرد.29

كاله خودــيله پوشش سر و صورت ابزاري فلزي كه وســخن، يك كاله خود ــگاور بود. به ديگر س جنــارت بود از يك پر، يك گنبد و يك گوي. عبدر آغاز از پوست هاي ضخيم ساخته مي شد و

به مرور از برنز و آهن30.اين جنگ ابزار در ادوار مختلف ايران باستان ــكال گوناگون ديده مي شود. در نقوش به اشــته و به جامانده از ساسانيان انواعي از برجســدي، چند تكه و ــود دو تكه يا كله قن كاله خ

كاسه اي (نمدي) ديده مي شود.ــن دوره كاله خودهاي بزرگي كاله خودهاي ايبودند كه نه تنها سر و صورت را مي پوشاندند، ــر و گردن هم به وسيله دو لبه ــت س بلكه پشاز چرم يا زنجيركه به كاله خود وصل مي شد، ــمن حفظ ــه ضربه دش ــربازان را از هرگون ســاس يك ــرد31. همگي اين خودها بر اس مي كــده اند. يك عرقچين (گنبد) نمونه ساخته شــزي كه باالي آن با پري تزيين يافته بود يا فلــان و هر پر درجه اجتماعي صاحب آن را نشمي داد32. با اين همه سواره نظام سنگين اسلحه ــكيل ــاني را تش ــته اصلي ارتش ساس كه هســمن ــراي حفظ خود از ضربات دش مي داد، بــتفاده مي كردند، اما كاله خود از كاله خود اســط پياده نظام دوتكه يا كله قندي عمدتا توس

ــنگ نگاره ها و ــتفاده مي شد33. آنچه از س اســاني برمي آيد، حاكي از آن است تصاوير ساســت زمان نه تنها در طول و عرض، كه با گذشــه در وزن آنها نيز تغييراتي صورت گرفته بلكاست، به طوري كه وزن برخي از آنها به چهار

كيلوگرم نيز رسيده است.34ــاليان در ــود آمده در طي س ــرات به وج تغييــكاف هاي كوچكي ــا ش ــد ت خودها باعث شــراي ديدن و نفس ــم و بيني ب در مقابل چشــيدن به وجود آيد تا به اين طريق دشمن كشــر و گردن به ــمت س نتواند به راحتي در قســازد، در اين خصوص ــيب وارد س سواران آســلن كه خود در جنگ سال 363 آميئن مارســكريان ايران را از نزديك مشاهده ميالدي لشكرده است، شرح مي دهد: «... نقاب صورت را ــرده بودند كه از تمام ــر محكم ك طوري به ســدن جز يك پارچه آهن چيز ديگر پيدا نبود بــت به بدن آنها نفوذ كند، مگر و تير نمي توانســم يا به ــوراخ كوچك جلو چش اينكه به دو ســوراخي كه محاذي بيني براي تنفس تعبيه س

شده بود اصابت كند...»35با اين وصف از زبان يك مورخ بيگانه به خوبي ــويم كه اين خودها تا چه اندازه متوجه مي شــر بوده اند. از ــدودي نفوذناپذي ــم و تا ح محكــن برمي آيد كه ــدارك و منابع موجود چني م

در مقدمات جنگ قادسيه طلحه بن خويلد اسدي، از غازيان اسالم، به وسيله

شمشيرش ضربه اي نيرومند به جالينوس از سرداران ايران وارد كرد، ليكن مقاومت

كاله خودش باعث نجات جانش گرديد.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 62

ــاني از نسل اول به كاله خودهاي متأخر ساســند، به گونه اي كه ــخت تر بوده باش مراتب ســيه طلحه بن خويلد در مقدمات جنگ قادساسدي، از غازيان اسالم، به وسيله شمشيرش ــرداران ــد به جالينوس از س ــه اي نيرومن ضربــن مقاومت كاله خودش ــران وارد كرد، ليك ايباعث نجات جانش گرديد و به عبارت ديگر او به وسيله كاله خودش از شمشير آن مرد عرب

زخمي نگشت و زنده ماند36.

ارابه هاي جنگيساسانيان در تشكيالت ارتش خود از ارابه هاي ــتفاده مي كردند. از خصوصيات اين جنگي اسارابه ها و چگونگي كاربرد آنها اطالع زيادي در ــت. تنها اطالع داريم كه در بعضي دست نيســت. ــده اس ــتفاده ش از موارد از اين ارابه ها اسچنان كه در جنگ ايران و روم در دوره خسرو ــده بود. در پرويز از اين ارابه ها به كار گرفته شــربازان ايراني اين مورد آمده: «... رازاتس و ســا روميان جنگ ــجاعت و دليري ب با كمال شــپتامبر ــد. اين جنگ در دوازدهم س مي كردنــالدي روي داد و از آغاز روز تا ــال 627 مي ســاعت به ظهر مانده به طول انجاميد. بر يك سحسب اتفاق رازاتس و برخي از سرداران ايراني در اين جنگ كشته شدند، در نتيجه ايرانيان دلسرد شده و ارابه هاي جنگي و بيست و هفت

درفش را از دست دادند...»37

* (كارشناس ارشد تاريخ ايران باستان و مدرس دانشگاه پيام نور- مركز شوش)

(دانشجوي كارشناسي ارشد تاريخ ايران باستان دانشگاه آزاد اسالمي واحد شوشتر)

پي نوشت:1- تاج بخش، احمد، تاريخ مختصر تمدن و فرهنگ

ايران قبل از اسالم، تهران، نشر يادواره كتاب، 1381، چاپ اول، ص 275

2- پور داوود، ابراهيم، «زين ابزار (فالخن)»، همانجا3- همان، زين ابزار (جنگ ابزارهاى باستانى ايران)،

ص 1254- آميئن، مارسلن، جنگ شاپور ذواالكتاف با

يوليانوس امپراتور روم، ترجمه محمدصادق اتابكى، تهران، انتشارات اداره شوراى نظام، 1310، ص 65

5- قوزانلو، جميل، تاريخ نظامى ايران، تهران، چاپخانه مركزى، 1315، جلد اول، ص 328

6- بلعمى، تاريخ بلعمى، به تصحيح ملك الشعراى بهار و محمد پروين گنابادى، تهران، نشر هرمس،

1386، چاپ اول، ص 1777- خيام، نوروز نامه، به تصحيح و تحشيه مجتبى

مينوى، تهران، نشر اساطير، 1385، چاپ دوم، صص 36-34

8- حكمت، عليرضا، آموزش و پرورش در ايران باستان، تهران، نشر چاپخانه كيهان، 1350، چاپ اول،

ص 1919- ضياء پور، جليل، پوشاك باستانى ايرانيان (از

كهن ترين زمان تا پايان شاهنشاهى ساسانى)، تهران، نشر هنرهاى زيباى كشور، اداره كل موزه ها و فرهنگ

عامه، 1343، صص 295-29410- كاوه فرخ، منبع پيشين، ص 21

11- پوربهمن، فريدون، پوشاك در ايران باستان، ترجمه هاجر ضياء سيكارودى، تهران، نشر اميركبير،

1386، چاپ اول، ص 17112- كاوه فرخ، سواره نظام زبده ارتش ساسانى،

ترجمه بهنام محمدپناه، تهران، نشر سبزان، 1387، چاپ اول، ص 20

13- همان، همان جا14- ابوحنيفه احمد بن داود دينورى، اخبار الطوال،

ترجمه محمود مهدوى دامغانى، تهران، نشر نى، 1384، چاپ ششم، ص 113

15- كاوه فرخ، منبع پيشين، ص 2216- آرتور كريستن سن، ايران در زمان ساسانيان،

ترجمه غالمرضا رشيد ياسمى، تهران، نشر صداى معاصر، 1384، چاپ چهارم، ص 362

17- يادگار زريران (متن پهلوى با ترجمه فارسى و آوانويسى التين و سنجش آن با شاهنامه)، يحيى

ماهيار نوابى، تهران، نشر اساطير، 1374، چاپ اول، بند 28، ص 52

18- عليرضا حكمت، منبع پيشين، ص 19519- كالوس شيپمان، منبع پيشين، ص 114

20- آميئن مارسلن، منبع پيشين، ص 9721- نولدكه، تئودور، تاريخ ايرانيان و عرب ها در زمان ساسانيان، ترجمه عباس زرياب، تهران، نشر

پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، 1378، چاپ دوم، ص 194

22- كاوه فرخ، منبع پيشين، ص 2823- البالذرى، فتوح البلدان (بخش مربوط به ايران)، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، نشرسروش، 1364،

چاپ دوم، ص 2224- نيرنورى، حميد، سهم ايران در تمدن جهان،

تهران، نشر شركت ملى نفت ايران، 1345، چاپ دوم، ص 174

25- عميد، حسن، فرهنگ فارسى عميد، تهران، نشر اميركبير، 1381، چاپ بيست و پنجم، جلد دوم، ص

116626- حكمت، عليرضا، منبع پيشين، ص194

27- همان، همان منبع، صص 192- 19328- كاوه فرخ، منبع پيشين، ص 26

29- همان، همان منبع، ص 2730- حكمت، منبع پيشين، ص 196

31- غالم حسين مقتدر، جنگ هاى هفتصد ساله ايران و روم، تهران، نشر دنياى كتاب، 1362، چاپ اول،

ص 16732- پوربهمن، فريدون، منبع پيشين، ص 165

33- كاوه فرخ، منبع پيشين، ص 1634- غالم حسين مقتدر، ص 174

35- آميئن، مارسلن، منبع پيشين، ص 9736- البالذرى، منبع پيشين، ص 21

37- مشكور، محمدجواد، تاريخ سياسى ساسانيان، تهران، نشر دنياى كتاب، 1367، چاپ دوم، جلد اول

(بخش دوم)، ص1140

63صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

ينهمد

غ چرا

و شم

چ

ــف داده و ــم آن روز، صبر از ك ــام صبور ه امــك به ديده داشت. اندوه شهادت پدر، درد اشــه به ذكر خدا، ــي برايش بود و بايد ك جانكاهــت و دلش را باز آرام مي كرد. قرآن به لب داشاشك بر چشم. و پدر را تجهيز مي كرد. آخرين ديدار چقدر زود گذشته بود، چه دردناك و چه

غمگنانه آخرين كالم او را شنيده بود.ــام كاظم(ع)، امام صبر و امام آزادگي، از آن امساعت پرچمدار هدايت امت توفان زده و ماتم گرفته اسالم بود. پيكر مطهر امام صادق(ع) را ــگي و در پيراهني با همان لباس احرام هميشخوشبو كه از امام سجاد(ع) به ارث مانده بود،

كفن كرد و نماز خواند:«اللهم ان هذا عبدك وابن عبدك وابن امتك»

* * *ــده خدا بود كه پس از عمري مجاهده آري بنــراج مي رفت؛ مي رفت كه در مقام قرب، به مع

آرام بگيرد. ــام كربال، ــد آخرين ام ــادق(ع)، فرزن امام صــالم دين علم و يقين است ــت كه اس مي دانســا ترويج ــت خدا را ب ــه معرف ــت ك و مي دانســد. در دوراني كه ــاز كن ــتين بايدآغ علم راســايي هاي كشورگش و مكرر ــي هاي لشكركشــباب ورود آراي ــتگاه حكومتي، اس پياپي دسدانشمندان غير مسلمان را فراهم آورده و بيم ــه دين مبين در معرض هجمه آن مي رفت كــالم دچار عالمان بي دين قرار بگيرد و امت اس

انحراف هاي عميق شود.ــت داعيه داران ــر چه در دس ــت هم اگ حكومخالفت خدا بود، اما رنگ و بوي خدايي از اين ــتگاه به مشام نمي رسيد. خلفا، خود بيش دســالم را تهديد مي كردند و او بايد به از همه اسجهاد با اين جماعت بر مي خاست و به مقابله

با آسيب هاي حكومت عهد اموي و عباسي به پيكر اسالم و انحراف آن مي پرداخت و از سوي ــمندان ــلمانان (دانش ديگر بايد آراي غيرمســي و هندي و...) و زمينه هاي ترويج افكار يونانغير الهي را از جماعت مسلمان به دور مي كرد.

ــن مكان را ــا برتري ــام در اوج محدوديت ه امــتين برگزيد و برترين براي ترويج اسالم راســتگاه خالفت را ــزار را اختيار كرد تا هم دس ابدر انحراف هايي كه به پيكر دين وارد مي كرد، ــتين و ناكام بگذارد و هم امت را به دانش راسحبل المتين عرفان مجهز كند تا از گزند افكار

مسموم و بيمار در امان بمانند.ــروان امام جعفر ــجد پايگاه اهل علم و پي مسصادق (ع) بود و هر كس مي توانست با حضور در دانشگاه جعفري، پاسخ سؤاالتش را بگيرد و خدا را بهتر بشناسد، اسالم را با واقعيت هاي ــينانش را بهتر ــرا بگيرد، پيامبر و جانش آن فــورا را بهتر ــد و حتي فلسفه قيام عاش بشناسبشناسد. او آخرين پرچمدار كربالي حسيني بود و بهتر از هر كس مي توانست حقيقت هاي قيام را ترويج كند، و چقدر به آخرين دستاورد ــي نماز اول ــت: بر پاي ــام تعلق خاطر داش قيــاعات زندگي، از مهم ترين وقت در آخرين سآموزه هاي كربال بود و او هم همچون كربالييان به نماز عشق مي ورزيد. امامتش هم براي حفظ نماز و بندگي و دانش هاي نهفته در نماز بود. با گسترش مكتب جعفريه ياران پر شمار او هم در نهضت علمي امامشان هر كدام جهادي نو ــمنداني كه از مكتب آغاز كردند. فقها و انديشاو بيرون آمدند هر كدام يك مالك اشتر بودند ــمنان دين مبين ــق به دش ــه ضربتي عمي كــاخت و تا عمود خيمه باطل پيش وارد مي ســار بودند ــش هر كدام يك عم ــت. ياران مي رف

ــان جبهه حق و باطل را به همه كه حضورشــاند. حبيب بن مظاهري بودند كه با مي شناسموي سپيد و فضل كثير گرد امام محبوبشان از نور او بهره مي گرفتند و آينه وار، انوار حقيقت

را بي كم و كاست ترويج مي كردند.دانشمندان نامي مكتب امام صادق(ع) و ذخيره ــالم ايجاد ــي بزرگي كه او براي حفظ اس علمــام بن حكم و مؤمن كرد، با حضور امثال هشــلم و زرارة بن اعين و ــاق و محمد بن مس الطــرآمد جابر بن حيان و ديگراني كه هر يك ســه تا دورترين ــي بودند، اميراني بودند ك علومــالم را با حقيقت دين مبين آشنا مرزهاي اســالمي ترويج و دانش هاي نو را هم در بالد اس

مي كردند. ــترش يافت كه حركت علمي امام چنان گسسراسر مناطق اسالمي را در برگرفت و مردم از

علم او بهره ها مي بردند.ــادق(ع) گويد: «امام ــظ در مورد امام ص جاحــمه هاي دانش و حكمت را در صادق(ع) چشــردم درهايي از ــكافت و براي م روي زمين شدانش گشود كه پيش از او معهود نبود و جهان

از دانش وي سرشار گرديد.»ــرانجام با زهر كين منصور امام صادق (ع) ســوال ــي در 25 ش دوانيقي، خليفه جائر عباســيد، در حالي كه در ــهادت رس 148ه.ق به شــايش ــال آس مدت حيات و امامتش هجده ســال، ــانزده س ــفت و ش ــاي اموي را برآش خلفخلفاي عباسي را با معرفي حقيقت دين آزرد. ــورا بود. از آخرين وصيت او از جنس پيام عاشجنس همان نماز آخر كه اول وقت اقامه شد: لوه: شفاعت ما ال ينال شفاعتنا من استخف الص

به كسي نمي رسد كه نماز را سبك بشمارد.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 64

وقتي چند روزي به مسافرت مي رويم، طولي نمي كشد ــد. با پايان گرفتن كه دلمان براي عزيزانمان پرمي كشجنگ و بازگشت اسرا (1359 تا 1369) بود كه آرامش ــت و خاطرات جنگ در محافل بازگو به كشور بازگشــك نفر هنوز ــال 1369 تا 1377 ي ــد؛ اما از س مي شمقاومت مي كرد. گفتنش هم خيلي سخت است؛ 6410 ــال جدايي از عزيزان و دور ماندن ــارت، 17 س روز اســري و پايداري ــي و بي خب از ميهن در غربت و بي كسبراي ايران و شكنجه شدن براي زنده نگه داشتن ظهر عاشورا. شهيد سرلشكر خلبان حسين لشكري مردي ــان ــورمان. او نش ــت براي تمام تاريخ پايداري كش اســت سرباز است. در تمام داد كه يك نظامي تا زنده اسلحظات اسارتش دشمن را به زانو درآورد و درس ايمان ــه به يادگار و مقاومت، آزادي و آزادگي را براي هميشگذاشت؛ براي تك تك سربازان وطن كه به دنبال چراغ راهنمايي در زندگي هستند تا گم نشوند. حسين عاشق ــارت اين ــالروز اس بود مثل مواليش و اين روزها به س

عقاب آسمان آبي ايران نزديك مي شويم.ــت كه او به دنيا قزوين و قريه زيدآباد، همان جايي اسآمد؛ در آخرين روزهاي سال 1331. ديپلم را در همان ــهر گرفت و از همانجا به خدمت سربازي رفت و در شــال ــق به پرواز را در خود يافت. س ــال ها عش همان س

ــه پايگاه دوم ــت ب 1354 عازم آمريكا و بعد از بازگششكاري تبريز منتقل شد.

ــت فصل چيدن انگور در باغ هاي زيدآباد آن قدر زيباسكه انسان و خيالش را به پرواز درمي آورد. حسين براي ــت محصول به كمك پدرش رفته بود كه خبر برداشآماده باش را شنيد. پسرش (علي اكبر) را بوسيد و او را به آغوش همسرش سپرد. موقع خداحافظي بود و چشمان

اشكبار زني فداكار و وفادار.روز 27 شهريور 1359- هواپيما با سرعتي حدود 900 كيلومتر بر ساعت عمليات را آغاز كرد. روي هدف كه ــيد، ديگر جايي براي نفس كشيدن دشمن نماند. رســتتار شده بودند و ــمن كه اس تانك ها و نفربرهاي دشافرادشان زير شليك هاي حسين منهدم مي شدند، در ــد كه ــان ريخته ش يك لحظه 76 راكت بر روي سرش

آمده بودند آرامش را از ايران بگيرند.ــت و دماغه اش در ــش مورد اصابت قرار گرف هواپيمايــيرجه بود و با گفتن شهادتين دسته پرش را حالت ش

كشيد و اين آغاز سال هاي تنهايي او بود.ــالق و ــا 1377، از اين زندان به آن زندان، ش 1359 تشكنجه در سلول كوچكي كه سقف و پنجره اش مسدود بود و نمي توانست شب و روز را تشخيص دهد. در اين ــته اي در چنگال دژخيمان دخمه ها خلبانان پرشكس

بعثي اسير بودند كه به صورت وحشيانه و ناجوانمردانه ــكنجه مي شدند. چه روزها و شب هايي را در اسارت شــختي هايي را تحمل كرد كه گفتنش فقط گذراند، سيادآور مردانگي و دليري است. روزهايي كه نه برق بود، نه آب و نه غذاي خوب. بهداشت روز به روز بدتر مي شد. وجود الشه حشراتي مانند زنبور، مگس و سوسك در ظرف غذا كامال عادي بود. فروردين سال 1377 وقتي ــان صليب ــيد، رو به يكي از كارشناس به مرز ايران رســته شدم، ــرخ گفت: چنانچه در فاصله دو مرز كش سجسدم را به كشورم تحويل دهيد. سال هاي جدايي اين

افسر هميشه قهرمان پر از خاطرات خواندني است.كتاب 6410 با بياني شيرين و شيوا به روايت اين روزها

پرداخته است.پيش چشمم الله خندان مي شود

چشم من جاي شهيدان مي شوداز زمانه دور مي گردد دلم

قاب عكس نور مي گردد دلمكاش مي شد ماند و از اينجا نرفت

سوي آن شهر پر از غوغا نرفتكاش مي شد كنج دنج خاكريز چشم خواب آلود مي شد اشك ريزآه آن فوج كبوتر رفته اند آه سربازان بي سر رفته اندالله اي ديدم غريبانه به دشت لشكري در ياد من زآنجا گذشت

منبع: كتاب 6410 نشر آجا- سازمان عقيدتي سياسي آجا

شعر: سرهنگ صالح افشار تويسركاني

شاهنامه دفاع مقدسشاهنامه دفاع مقدس ( (22))تنظيم: محمد بداقي

65صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391

مسابقه شماره مسابقه شماره 379379

برندگان مسابقه شماره 375 و376

1-نخستين گام سامانه هاي پدافند هوايي ردياب پايه كدام است؟

1-آتش؛2-كشف اهداف؛3-تامين مهمات.

2-مسئول جهاد سازندگي پدافند هوايي از خرداد 1358 كه بود؟

1-شهيد بابايي؛2-شهيد ستاري؛

3-سرهنگ قشقايي.

3- جنگ افزارهاي پدافنـد هوايي تحت چه عنواني به شـكل انسـجام يافته عمل

مي كنند؟1- پدافند پيوسته ملي؛

2-شبكه يكپارچه پدافند هوايي كشور؛3-پدافند ارتش.

4- نام دانشـگاه پدافندي كه به زودي در تهران شروع به كار خواهد كرد.

1-امام علي (ع)؛2-نور؛ 3-خاتم االنبيا (ص).

5- سـامانه هاي پدافندي در زمان صلح، چند روز در سال فعاليت مي كنند؟

2- 311 روز؛ 1- 6 ماه؛ 3-365 روز.

6- شمار كنوني كاركنان ارتش ونزوئال:1-كمتر از 200 هزار نفر؛2-بالغ بر 320 هزار نفر؛

3-930 هزار نفر.

7- محققي كه تروريسـم را نوعي راهبرد خشونت و ارعاب مي داند؟

1-جيمز درديان؛2-مايكل كرايتون؛

3-روبرتو بنيني.

8- رادار دهلران از چه تاريخي به دسـت دشمن افتاده بود؟1-6 مهر 1359؛

2-5 فروردين 1360؛3-10 دي 1359.

9- در اواخر قرن هجدهم چه كسي عليه دولت هند شرقي بريتانيا قيام كرد؟

1-كاپيتان مونرو؛2-تيپو صاحب؛

3-خليل حسن خليل.

10- نام امروزي فرادخشنا:1-نيزه؛

2-تير و كمان؛3-فالخن.

11- زادگاه شهيد لشكري:1-تهران؛2-يزد؛

3- زيدآباد قزوين.

12- كدام عمليات به بهار نيروهاي مسلح معروف است؟

1-بيت المقدس؛2-كربالي 5؛3-فتح المبين.

به 5 نفر از خوانندگانى كه در اين مسابقه شركت نمايند، جوايزي به قيد قرعه اهدا خواهد شد.

1-مصطفي ميرزاوند (انديمشك)2-احمد نخعي (شاهرود)

3-فرشته صالحي (كرمان)

لهمج

ك ترا

اشگ

بر

ن):ميا

ظاى ن

براي(

زينارگ

ه كمار

ش

ت:

هر ش

ام: ن

ي ظا م

يرن غ

ته

شسازن ب

ل شاغ

ى:اضمتق

ت دم

ت خضعي

واز

سربمه

هنا ما

ده نوا خامههنا

ما

ف ه ص

نامماه

اي:

بركترا

اشاي

اض تق

هه ماش

ش

ه سال

يك

م داي

ت:

مدي برا

ك ترا

اشي بانك

ش في

ي رنت

اينتت

داخ پر

ي وق حق

گه بر

ك: ترا

اشحق

يز وار

وه نح

ت كون

ل سمح

ي شان

ه نل ب

سا ار

تي

دمن خ

يكا بهالرس

اال:

رسوه ا

نح . .

. . . . . .

. . . . . :انيــك

ي وقــ

حقــد

. ك. . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

. . . . . .

ي: .ــاننش

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . . . .

. . ي:ستد پ

. ك. . .

. . . . .

. . . .

اه: مر

ن ه.تلف

. . . . .

. . . . .

ت: ثابفن

تلجه:

توبر

برا را

ودي خ

شانن ن

خريه آ

جلم م

ترمح

ن ركي

شتت، م

جالل م

ساه ار

مان سا

نيســا

زررو

به ور

نظه م

بند.

مايل نساه ار

جلي م

شانه نك ب

ترا اشگ بر

ولجد

ــال نشريات در سال 1391 به حق اشتراك و هزينه ارســور جداگانه براى هر يك از نشــريات صــف، خانواده و طسرباز ، مبلغ 10 هزار ريال براي هر ماه تعيين شده است. ــتراك نظاميان با 50درصد تخفيف محاسبه و در حق اشــده و از ــتراك دائم منظور ش صورت تقاضا به صورت اش

برگه حقوق كسر مي گردد. متقاضيان اشتراك الزم است ضمن تكميل برگه تقاضاى ــاير مدارك خود را شامل اصل برگه حقوقي ــتراك، س اشــماره حســاب ــتراك (ش ــه پرداخــت هزينه اش ــا برگ و يــهيد ــعبه ش ــپه، ش ــي س ــاري طالي 6158800076606 جقدوسي، شاخص 699) را از طريق پست به صندوق پستي

3376 – 16765 ارسال نمايند.ــه پايگاه ــه ب ــا مراجع ــد ب ــن مي توانن ــان همچني متقاضيــاني www.aja.ir نســبت به ثبت ــاني آجا به نش اطالع رســتراك به صــورت الكترونيك ــا و پرداخت هزينه اش تقاض

پاسخ مسابقه را به صورت يك عدد 15 رقمي به ترتيب شماره مسابقه وبعد پاسخ سؤال 1 تا 12 (از چپ اقدام نمايند. به راست )، نام خانوادگي و نشاني پستي به سامانه پيام كوتاه 30008382 ارسال نمايند.

*از برندگان درخواست مي شود در كوتاه ترين زمان براي ارائه آدرس دقيق و شماره كدپستي خود با تحريريه مجله تماس حاصل فرمايند.

صف/ ماهنامه ارتش جمهوري اسالمي ايران/ شماره 379 / شهريور 1391 66