document38

10
ﻫﻤﺎﻳﺶ ﻣﻠﻲ ﮊﺋﻮﻣﺎﺗﻴﻚ۹۰ - ﺍﺭﺩﻳﺒﻬﺸﺖ۱۳۹۰ ﺗﻠﻔﯿﻖGIS و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي1 ﺟﻬﺖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب) ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ: ﺣﻮزه آﺑﺨﯿﺰ ﻣﺎﺷﮑﯿﺪ اﺳﺘﺎن ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن( ﻣﺤﻤﺪ ر ﺿﺎ زرﭼﺸﻢ1 ، ﻣﺴﻌﻮد ﺧﯿﺮﺧﻮاه زرﮐﺶ2 ، داود ﻗﺎﺳﻤﯿﺎن3 1 . ﮐﺎرﺷﻨﺎس ارﺷﺪ ﺳﻨﺠﺶ از دور وGIS ، داﻧﺸ ﺎه ﻋﻠﻮم وﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻬﺮان@gmail.com zarcheshm 2 . اﺳﺘﺎد ﯾﺎر ﮔﺮوه ﺳﻨﺠﺶ از دور وGIS ، داﻧﺸ ﺎه ﻋﻠﻮم وﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻬﺮان[email protected] 3 . ﮐﺎرﺷﻨﺎ س ارﺷﺪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮔﺮاﯾﺶ آﺑﺨﯿﺰداري، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﺪرسcom . gmail @ davodghasemian ﭼﮑﯿﺪه: اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﻼب در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺧﺸﮏ وﻧﯿﻤﻪ ﺧﺸﮏ از اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از ﺟﻬﺘﯽ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ آﺑﻬﺎي زﯾﺮ زﻣﯿﻨﯽ در اﯾﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺿﺮوري ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب ﯾﮑﯽ از روش ﻫﺎي ﻣﻬﺎر و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري از ﺳﯿﻼب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﮑﺎن ﻫﺎي ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻋﻤﻠﯿﺎت ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب و ﻧﻔﻮذ دادن آن ﺑﻪ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ درون ﺳﻔﺮه ﻫﺎي آب زﯾﺮ زﻣﯿﻨﯽ ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﯿﺎزﻫﺎي ﻣﻨﺎﻃﻖ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﺳﯿﻼب. ﻋﻮا ﻣﻠﯽ ﮐﻪ در ﻣﮑﺎن ﯾﺎﺑﯽ ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب ﻣﻮﺛﺮﻧﺪ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺘﻌﺪد وﭘﯿﭽﯿﺪه ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﯾﻦ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮاﻣﻞ زﻣﯿﻨﯽ) زﻣﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﯽ، ژﺋﻮﻣﺮﻓﻮﻟﻮژي وﺧﺎك( ، ﻫﯿﺪروﻟﻮژي) وﺿﻌﯿﺖ آﺑﺨﻮان رواﻧﺎب، رﺳﻮﺑﺪﻫﯽ، ﻧﻔﻮذ و( اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻨﺒﻪ ﻫﺎي و اﻗﺘﺼﺎدي) ﻧﯿﺎزﻫﺎي آﺑﯽ، ﮐﺸﺎورزي، ﺧﺴﺎرات ﺳﯿﻞ و(... ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻌﯿ ﯿﻦ ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي ﺑﺮاي اﻧﺘﺨﺎب ﻣﮑﺎن ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺟﻬﺖ ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺎﺷﮑﯿﺪ اﺳﺘﺎن ﺳﯿﺴﺘﺎن وﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﭼﻬﺎر ﻣﻌﯿﺎر اﺻﻠﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﻼب، وﺿﻌﯿﺖ ﻧﻔﻮذ ﭘﺬﯾﺮي، ﮐﺎرﺑﺮد آب در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺧﺴﺎرا ت ﺳﯿﻼب ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ اﻫﻤﯿﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در اﻣﺮ ﻣﮑﺎن ﺑﻪ ﯾﺎﺑﯽ از ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ2 و ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺟﻬﺖ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ ﮐﻪ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺷﺎﺧﺺ ﺣﺠﻢ ﺳﯿﻼب از ﻣﻌﯿﺎر اﺻﻠﯽ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺳﯿﻼب و ﻧﯿﺎز ﻫﺎي آﺑﯽ ﺷﺮب وﮐﺸﺎورزي از ﻣﻌﯿﺎر اﺻﻠﯽ ﮐ ﺎرﺑﺮد آب ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﻣﮑﺎن ﯾﺎﺑﯽ ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب در ﺣﻮزه ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﻣﺎﺷﮑﯿﺪ ﺳﯿﺴﺘﺎن و ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ. در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻧﺘﺎﯾﺞ در ﻏﺎﻟﺐ ﻧﻘﺸﻪ ﻫﺎي وزن دﻫﯽ ﺷﺪه در ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﻨﺎرﯾﻮ ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪﻧﺪ و ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ ﻣﻄﻠﻮﺑﯿﺖ زﯾﺮ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﮔﺮدﯾﺪ. ﮐﻠﻤﺎت ﮐﻠﯿﺪ ي: ﭘﺨﺶ ﺳﯿﻼب، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﯿﺮي، ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳ ﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ،ﺳﯿﺴﺘﻢ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﮑﺎﻧﯽ، ﺣﻮزه آﺑﺨﯿﺰ ﻣﺎﺷﮑﯿﺪ ﺳﯿﺴﺘﺎن وﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن1 Decision Support System 2 AHP

Upload: ashoori79

Post on 12-Dec-2014

51 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

code

TRANSCRIPT

Page 1: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

مناطق مناسب تعیین جهت1و سامانه پشتیبان تصمیم گیري GISتلفیق عملیات پخش سیالب

)سیستان و بلوچستان استان حوزه آبخیز ماشکید :منطقه مورد مطالعه(

3، داود قاسمیان2، مسعود خیرخواه زرکش1ضا زرچشممحمد ر

تهرانعلوم وتحقیقات اه گدانش ،GIS و کارشناس ارشد سنجش از دور.1 @gmail.comzarcheshm

اه علوم وتحقیقات تهرانگدانش ،GISاستاد یار گروه سنجش از دور و.2 [email protected]

دانشگاه تربیت مدرس ،آبخیزداري منابع طبیعی گرایش س ارشدکارشنا.3 com.gmail @davodghasemian

:چکیدهاز جهتی موضوع تغذیه . استفاده از سیالب در مناطق خشک ونیمه خشک از اهمیت زیادي برخوردار می باشد

بنابراین پخش سیالب یکی از روش هاي مهار و . زمینی در این مناطق ضروري می نمایدمصنوعی آبهاي زیر شناسایی مکان هاي مناسب براي عملیات پخش سیالب و نفوذ دادن آن به . بهره برداري از سیالب می باشد

ملی که عوا .درون سفره هاي آب زیر زمینی یکی از مهمترین نیازهاي مناطق در معرض خطر سیالب می باشدزمین (این فاکتورها شامل عوامل زمینی. در مکان یابی پخش سیالب موثرند بسیار متعدد وپیچیده می باشند

و جنبه هاي اجتماعی ) رواناب، رسوبدهی، نفوذ و وضعیت آبخوان(، هیدرولوژي)ژئومرفولوژي وخاك شناسی،ین یک سامانه پشتیبان هدف از این مطالعه تعی. میباشند...)کشاورزي، خسارات سیل و نیازهاي آبی،(اقتصادي–

براي انتخاب مکان مناسب جهت پخش سیالب در منطقه ماشکید استان سیستان وبلوچستان می تصمیم گیريچهار معیار اصلی که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفت شامل خصوصیات سیالب، وضعیت نفوذ . باشد

به منظور تعیین اهمیت عوامل موثر در امر مکان . ت سیالب می باشندکاربرد آب در منطقه و خسارا پذیري،و سیستم اطالعات مکانی جهت انجام تحلیل هاي مربوطه استفاده شد که 2یابی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی

در نهایت شاخص حجم سیالب از معیار اصلی خصوصیات سیالب و نیاز هاي آبی شرب وکشاورزي از معیار اربرد آب به عنوان مهم ترین عوامل در مکان یابی پخش سیالب در حوزه مطالعاتی ماشکید سیستان و اصلی ک

در نهایت نتایج در غالب نقشه هاي وزن دهی شده در چندین سناریو براي تعیین . بلوچستان شناخته شد .بهترین مکان بررسی شدند و میانگین مطلوبیت زیر حوزه ها بررسی گردید

سله مراتبی،سیستم اطالعات مکانی،لفرایند تحلیل س سامانه پشتیبان تصمیم گیري، پخش سیالب،: يکلمات کلید حوزه آبخیز ماشکید سیستان وبلوچستان

1 Decision Support System 2 AHP

Page 2: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

:مقدمه -1هاي هاي مناسب براي ایجاد یک فعالیت در حوزه جغرافیایی معین، جزء مراحل مهم پروژهیافتن مکان یا مکان

گیري در انتخاب مکانهاي مناسب عملیات احداث سازه هاي تصمیم .رودشمار میح کالن و ملی بهویژه در سطاجرایی بههاي مورد نیاز براي داده .ن انتخاب باید در نظر گرفته شوندپخش سیالب با در نظر گرفتن عواملی زیادي که در ای

اهمیت و وزن هر کدام از آنها با یکدیگر باشند و همچنین میزانگیري از نظر کیفیت و میزان دقت متفاوت میتصمیمرا ) یا منطقه مورد بررسی( گیري در این است که اطالعات موجود از سیستم اصول روشهاي تصمیم. باشدمتفاوت می

کند و با مشخص کردن نقش هر کدام از این به شکل مجموعه عوامل تاثیرگذار در میزان کارایی سیستم تبدیل میگیري اولین قدم شناسایی کامل سیستم یا محیط مورد در فرایند تصمیم. بخشدتم را ارتقاء میعوامل کارایی سیس

بردن به فرصتهاي احتمالی جهت بررسی به منظور شناخت مشکل یا مشکالت موجود در آن سیستم و همچنین پی .]9[باشدعملکرد بهتر سیستم می

ستند که ورودي آن ها انواع مختلفی از اطالعات و خروجی آن سامانه هاي پشتیبان تصمیم گیري، مدل هایی ه می باشد چرا که به فرد 1تعاملیسیستمی DSS بنابراین .ها راه حل هاي متعدد براي حل مسأله موجود می باشد

.ه نمایدتصمیم گیرنده این امکان را می دهد که به طور پیوسته راهکارهاي متعدد را ایجاد کرده و آن ها را با هم مقایس-فرآیند تصمیم مکانی و غیرمکانی درداده هاي تلفیقعبارت از گیري چند معیاره مکانیهاي تصمیمتحلیل ]10[

. ]11[گردندتجزیه و تحلیل می هاي فکري تصمیم گیرندگان هاي مکانی و اولویتطی آن داده. باشدمی گیريباشد حجم ز بودن، داراي پراکنش نامناسب نیز میهاي جوي ضمن ناچینیمه خشک که ریزش در مناطق خشک و

در چنین شرایطی، . گرددهاي سیالبی از دسترس خارج میها و جریانقابل توجهی از رواناب تولیدي به صورت تند آبفعلی کشور آب کل مصارف در حال حاضر. شودها کلید حل مسائل آبی منطقه در نظر گرفته میبرداري از سیالببهره .شود از طریق آبهاي زیرزمینی تأمین می آن میلیارد مترمکعب 5/51میزان که باشدمیلیارد مترمکعب می 84دود در ح

-از اهمیت زیادي برخوردار می اینگونه مناطقدر پخش سیالب عملیات از طریق آب زیرزمینی تغذیه مصنوعی بنابراین ]2[ .باشد-گیري میمکانی را تلفیق و وارد فرآیند تصمیمهاي مکانی و غیر، داده1گیري چند معیاره مکانیهاي تصمیمتحلیل

هاي هاي مکانی و اولویتشود و طی آن دادههاي ورودي و خروجی تعریف میاي بین نقشهدر این فرآیند رابطه. نمایند- از آنجایی ]9[.گردندمی گیري تجزیه و تحلیلشوند و بر اساس قوانین تصمیمکار گرفته میگیرندگان بهفکري تصمیم

هاي عنوان ابزار توانمند مدیریت و تحلیل داده هاي اطالعات مکانی بهیابی داراي ماهیت مکانی است، سامانهکه مکانگیري متنوعی هاي تصمیماز طرفی امروزه روش. شوندمکانی، محیط مناسبی براي نیل به اهداف فوق محسوب می

ها در اگر این روش. نمایدگیرندگان میح و فراگیر کمک فراوانی به طراحان و تصمیموجود دارند که در تشخیص صحیها استفاده تر و فراگیرتر از دانش افراد خبره در تحلیلطور جامعتوان بهکار گرفته شوند، میبه GISهاي مکانی تحلیل

در کمک به اتخاذ تصمیمات مکانی GISایی گیري و دانش کارشناسی به افزایش توانهاي تصمیماستفاده از مدل. نمودگیري بر اساس یک سیستم پشتیبانی تصمیم) 1384(زرکش خیرخواهدر زمینه پیشینه تحقیق .]6[خواهد انجامید

تعیین مناطق مناسب احداث سیستمهاي پخش به منظور ارزیابی چند معیاره مکانیو مدلهاي RS ،GISتکنیکهاي به مقایسه مدل منطق فازي با سایر مدل هاي مفهومی ) 1387( دادرسیهمچنین . ارائه نمود سیالب درکشور ایران را

]2[.پرداخت+ETM ايدر مکان یابی مناطق مستعد گسترش سیالب با کاربرد اطالعات ماهواره GISسازگار باغرب به شرق شکل اي است که در جهت ه آبخیز ماشکید به لحاظ موقعیت توپوگرافی منطقه به گونهززهکش حو

در حوزه مورد . شود زابلی، به کشور پاکستان تخلیه می هاي فصلی محدوده شهرستان آوري روانابگرفته و ضمن جمعدر چنین . گردد مطالعه حجم قابل توجهی از رواناب تولیدي به صورت تندآبها و جریانهاي سیالبی از دسترس خارج می

این تحقیق با در نظر گرفتن این شرایط . گرددد حل مسائل کم آبی محسوب میبرداري از سیالبها کلی شرایطی بهره

1- Interactive

Page 3: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

سیالب بتواند از هدررفت این مایه حیاتی در این هاي پخشدرصدد است تا با شناسایی مناطق مناسب جهت طرح .عمل آوردها جلوگیري بهمنطقه و خسارات وارده توسط سیالب

:پخش سیالبدر اکثر مناطق آب هاي . باشدمی سیالب و پخش آن به وسیله عملیات مکانیکی مهارپخش سیالب به معناي

سطحی با سرعت زیادي از مسیل هاي کوهستانی به سمت دشت سرازیر شده و به علت تمرکز آب در آبراهه ها و آبراهه، آب را به براي حل این مشکل با ایجاد یک بند انحرافی بر روي. کنندها فرصت کمی براي نفوذ پیدا میرودخانه

-تواند در خاك نفوذ کرده و سفرهکنند که میهایی که بر روي خطوط تراز دامنه ها کشیده شده هدایت میطرف کانال ] 1.[هاي آب زیرزمینی را تغذیه کند

:فرآیند تحلیل سلسله مراتبی

1970شهور آمریکایی در سال دان مریاضی 1فرآیند تحلیل سلسله مراتبی اولین بار توسط توماس ال ساعتی گیري در مورد مسائل پیچیده که عوامل متعددي در آن مطرح شد که درصدد برآمد تا راهکاري جهت تصمیم

.شهرت یافت AHPدخیل بودند، ارائه دهد و نتیجه تحقیقات وي به نام روش :ستداراي یک اساس و تئوري ساده می باشد و بر مبناي سه اصل استوار ا AHPروش

تجزیه -1

مقایسه دودویی یا جفتی -2 ]11[ترکیب کردن متوالی ارزشها و اولویت بندي گزینه ها -3

گیري یک مقایسه انجام دهد گیرنده باید براي هر جفت از معیارهاي دخیل در تصمیمفرد تصمیم AHPدر روشمطابق با 9تا 1ی در یک مقیاس از که این قیاس در مرحله اول به شکل توصیفی و در مرحله بعد به شکل کمیت

واسطه مقایسه زوجی در روش به. آیددست میشود و در نهایت از این قیاس جفتی یک ماتریس بهانجام می) 1(جدول AHP ها براي ها یا اولویتگیرد، وزنصورت شفاهی، عددي یا حتی گرافیکی انجام میهایی که بهاز طریق قضاوت

,Kheirkhah Zarkesh(باشند گردد که به شکل اعداد نسبی میگیري استخراج میمیممعیارهاي دخیل در تص2005.(

تعیین ارزش معیارها نسبت به یکدیگر توسط نظرات کارشناسی. 1جدول ارزش عددي ترجیحات

9 تر تر یا کامالً مطلوب کامالً ارجح یا کامالً مهم

7 ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت خیلی قوي

5 یا اهمیت یا مطلوبیت قوي ترجیح

3 تر تر یا کمی مطلوبکمی ارجح یا کمی مهم

1 ترجیح یا اهمیت یا مطلوبیت یکسان

8و 6و 4و 2 ترجیحات بین فواصل فوق

٢لگوریتم محاسبه نرخ ناسازگاريا

جهول این رابطه، بردار که ماتریس مقایسه زوجی معلوم است و بردار اولویت محاسبه شده است، مبا توجه به این گیري از مقادیر بردار فوق نهایی با میانگین maxλ. شودبیشترین مقادیر ویژه است که در این مرحله محاسبه می

است و اگر ماتریس از حالت سازگاري کمی فاصله nتر یا مساوي همواره بزرگ maxλاز طرفی . شودمحاسبه می

1- T.L Saaty 2 - Inconsistency Ratio

Page 4: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

تواند معیار خوبی می) n - maxλیعنی ( nو maxλبنابراین تفاضل . تکمی فاصله خواهد گرف nاز maxλبگیرد بستگی داشته و ) طول ماتریس( nبه مقدار ) n - maxλ(تردید مقیاس بی. گیري ناسازگاري ماتریس باشدبراي اندازه

.نامیممی )١I.I(صورت زیر تعریف نمود که آن را شاخص ناسازگاري توان مقیاس را بهبراي رفع این وابستگی می

.1رابطه ، نرخ )I.I.R(بر شاخص ناسازگاري ماتریس تصادفی ) I.I(براي هر ماتریس حاصل تقسیم شاخص ناسازگاري

). 2رابطه (باشد ها میواهد داد که معیار مناسبی براي قضاوت در مورد ناسازگاري ماتریسرا خ) I.R(ناسازگاري ها صورت باید در قضاوتباشد سازگاري سیستم قابل قبول است در غیر این 1/0تر یا مساوي چنانچه این عدد کوچک

]3[تجدید نظر نمود

.2رابطه از این مرحله، مسأله بار دیگر وارد . شودبندي شده اعمال میهاي طبقهها، یعنی نقشهاوزان محاسباتی روي ورودي

آید دست میچه که در نهایت بهآن. شوندم تلفیق میها با اعمال مقادیر وزن به هر یک، با هشده و کالس GISمحیط هاي مکانی آن داراي اوزان متفاوت هستند و طبیعتاً وزن باالتر در هر مکان به معنی مناسبت اي است که واحدنقشه

].4[بیشتر در آن مکان است

روش ها مواد و -2 منطقه مورد مطالعه هکتار در قسمت غرب شهرستان ایرانشهر و شرق شهرستان سوران در 49000حوزه آبخیز ماشکید با مساحت

عرض شمالی در ) 27و ْ N َ32تا 27و ْ N َ15(طول جغرافیایی و ) 61و ْ E َ33تا 61و ْ E َ13( مختصات جغرافیایی آن به پنج زیر حوزه که حوزه آبخیز ماشکید با توجه به شبکه هیدرو گرافی .استان سیستان و بلوچستان واقع شده است

و زیر حوزه پنجم که در جنوبی ترین قسمت حوزه ) شمالی ترین(بترتیب از قسمت شمال حوزه بنام زیر حوزه هاي یک .)1شکل ( قرار گرفته است، تقسیم گردید

سیستان و بلوچستان در استانآبخیز ماشکید حوزه زیر حوزه هاي موقعیت. 1شکل

.آمده است 2شود که در شکل مناسب براي پخش سیالب بر اساس چهار معیار اصلی انتخاب می این مطالعه منطقه در

1 - Inconsistency Index

Page 5: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

له مراتبیلسهاي موثر در مکان یابی پخش سیالب در درخت سنمایش معیارها، زیر معیارها، شاخص.2شکل

گیري مدل تصمیم گیري بهرهگیري چند معیاره براي حل مسائل مکانیابی در قالب یک هاي تصمیماز روش تحقیقدر این .شده است

:طور خالصه در زیر آمده استگیرد که بهانتخاب منطقه مناسب به صورت یک سري عملیات انجام می-هاي ارزشی تعیین شده و اهمیتکالس) هايشکل(هاي مورد نظر ها و زیر شاخصبراي هریک از شاخص) 1(مرحله

.گرددها تعیین میهاي نسبی آن .شودتهیه می GISهاي اصلی در محیط ، یک نقشه شایستگی از شاخصهاي پایه منطقهاستفاده از نقشه با) 2(مرحله AHPهاي اصلی گوناگون با استفاده از اهمیت شاخص. گردندهاي شایستگی براي هر زیرمعیار ایجاد مینقشه) 3(مرحله

.گردندتعیین می) هامقایسه جفتی شاخص(صورت یک نقشه شایستگی از معیارهاي اصلی بر روي یکدیگر قرار هاي مختلف براي زیر معیارها بهنقشه) 4(مرحله

دهی شده و سپس نقشه وزن. گرددتعیین می AHPارزش زیرمعیارهاي مختلف نیز با استفاده از مقایسه جفتی . گیرندمی .شودتهیه می GISدر محیط SMCE-GISترکیبی حاصل، با استفاده از مدول

بر . شودهاي نسبی تخمین زده میدر نهایت، شایستگی کلی مناطق مختلف با استفاده از ترکیب وزنی شایستگی) 5(مرحله سناریو 5در نهایت . آیددست میگیرندگان، کارشناسان و ذي نفعان، ارزش نسبی براي چهار معیار اصلی بهاساس نظر تصمیم

معیار، و چهار سناریو بر اساس تفاوت آشکار 4و بر اساس ارزش نسبی برابر براي یک سناری(تهیه و ارزیابی خواهد گردید ).یکی از معیارهاي اصلی

Page 6: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

نتایج -٣

هاي موثر تعیین ارزش معیارها، زیرمعیارها و شاخص دهد که ارزش هر الیه و هر واحد در تلفیق دخالتاین امکان را به ما می )GIS(سامانه اطالعات جغرافیایی

ها بر حسب نظریه تلفیق، این الگو. گیردهاي اطالعاتی در قالب الگوهاي مختلف صورت میداده شود و تلفیق الیهچگونگی ارزش دهی زیر معیارها و 3 شکل .هاي اطالعاتی و ارزش هر الیه در تلفیق متفاوت خواهد بودتعداد الیه

همچنین . دهدشه نهایی معیار اصلی نفوذ را نشان میارزیابی شاخص تناسب در زیر معیارهاي نفوذ وهمچنین نق .دهددهی و محاسبه اهمیت نسبی براي زیرمعیارها به صورت نمونه را نشان مینحوه وزن 3و 2جداول

هاي شایستگی معیار نقشه اصلی نفوذ

هاي شایستگی نقشه هاي شایستگی زیرمعیار نقشه SI زیرمعیار آبخوان

ي شایستگی هانقشه SI توپوگرافی SI زیرمعیار خاك

174/0634/0 192/0

هاي شایستگی براي معیار اصلی نفوذ براي حوزه منطقه ماشکیدنقشه.3شکل

هاوزن دهی به زیرمعیارها ومحاسبه اهمیت نسبی آن. 2جدول

ارزش شایستگی خسارات صنعتی و تاسیسات خسارات کشاورزي خسارات جانی خسارات سیل

696/0 054/0 102/0 9/0 )1(زیرحوزه 696/0 054/0 102/0 9/0 )2(حوزه زیر

718/0 054/0 225/0 9/0 )3(زیرحوزه 718/0 054/0 225/0 9/0 )4(زیرحوزه 788/0 054/0 619/0 9/0 ) 5(حوزه زیر

زیرحوزه از لحاظ خسارات سیل 5ارزش شایستگی . 3جدول

Page 7: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

گیري مکانیل در تصمیمبکارگیري مد

تصمیم گیري هاي مکانی شامل اهداف و معیارهاي مختلف می شوند که بایستی با توجه به اهمیت نسبی که تواند نقش بسزایی درمی )DSS(گیريابزارهاي پشتیبان تصمیم همین دلیل استفاده ازبه. دهی شونددارند ارزش

.گیري ها داشته باشدتصمیم

اهمیت نسبی لیمعیار اص )1(سناریوي

اهمیت نسبی )2(سناریوي

اهمیت نسبی سناریوي )3(

اهمیت نسبی )4(سناریوي

اهمیت نسبی سناریوي )5(

25/0 0833/0 0833/0 75/0 0833/0 نفوذ 25/0 0833/0 0833/0 0833/0 75/0 کاربرد آب

25/0 0833/0 75/0 0833/0 0833/0 سیالب 25/0 75/0 0833/0 0833/0 0833/0 خسارت سیالب

هاي اصلی در تمامی سناریوهااهمیت نسبی معیار. 4جدول

اجراي مدل در سناریوهاي مختلف و ارزیابی آن Spatial multi criteriaهاي مکانی و غیر مکانی با استفاده از مدول در آخرین مرحله تمامی شاخص

evaluation وارد نرم افزارILWIS3.6 ب شکل گرفت یابی پخش سیالگیري براي مکانرخت تصمیمشده و دشود هاي مربوط به هر کدام حاصل میگردد و نقشهسناریو با اهمیت نسبی متفاوت، اجرا می 5این مدل در ). 4شکل (

.آیددست میو میانگین مطلوبیت هر زیرحوزه به

تصمیم گیريو طراحی درخت ILWISافزار هاي مکانی و غیر مکانی به نرمنحوه ورود داده. 4شکل

.دست آمدبه 1نمودار صورت مجموع مطلوبیت ها در هر زیرحوزه به هاي حاصل، میانگین مطلوبیت و بر طبق نقشه

Page 8: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

میانگین و مجموع مطلوبیت ها .1نمودار

6و 5صورت شکل ي نهایی بههاهمچنین پس از تهیه نقشه هاي شاخص هاي اصلی با توجه به اهمیت نسبی هر کدام نقشه

.نمایش داده شدند

ونفوذ نقشه هاي شایستگی حاصل از ارجحیت معیار اصلی کاربرد آب. 5شکل

خسارت سیالبسیالب و نقشه هاي شایستگی حاصل از ارجحیت معیار اصلی . 6شکل

گیرينتیجه - 4سیالب، کیفیت سیالب، ضخامت منطقه غیر در این تحقیق عوامل زیادي همچون نفوذ و بافت خاك، شیب، حجم

هاي ایجاد شده از لحاظ اهمیت براي اجراي طرح پخش مورد بررسی قرار گرفتند و الیه... پذیري و اشباع خاك، نفوذگیري و سامانه پشتیبان تصمیم) GIS(در نهایت به کمک سامانه اطالعات جغرافیایی . بندي شدندسیالب طبقه

)DSS (ی مختلف تهیه شدهای دي مناطق مستعد پخش سیالب براي حوزه آبخیز ماشکید در سناریوبننقشه پهنه. باالي آبی جهت شرب و کشاورزي و همچنین "نیاز نسبتا "وثانیا) 5(وجود نرخ رشد باالي جمعیت در زیر حوزه

قدار شیب براي انجام می باشد که این م% 2زیر حوزه داراي شیب حدود . باشدحضور چشمه در این زیر حوزه میهاي اي که از نظر رخسارهگیري حوزه در منطقهقرار "ثانیا. عملیات پخش سیالب بسیار مناسب می باشد

داراي ) 5(عالوه بر موارد فوق زیر حوزه .باشدژئومرفولوژیکی شامل مخروط افکنه و کانال و تراس رودخانه اي می

Page 9: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

زیر حوزه در از طرفی ضریب ذخیره . بت به سایر زیر حوزه ها می باشدضخامت نسبی بیشتري در منطقه غیراشباع نسمی Aگیرد نفوذ سطحی خاك نیز در این زیر حوزه در گروه هیدرولوژیک قرار می "خیلی زیاد"در طبقه منطقه نفوذ

هاي مختلف ، مطابقت دارد که پس از تعیین وزن فاکتورKheirkhah Zarkesh ) 2005(این یافته ها با نتایج .گیرداز طریق فرآیند تحلیل سلسله مراتبی از بین عوامل تأثیر گذار، فاکتور حجم سیالب، نیاز آبی شرب جزء مهمترین

.عوامل در تعیین مکان هاي داراي پتانسیل برشمرد

پیشنهاداتو مقایسه استفاده از مدل هایی چون منطق فازي و شبکه عصبی مصنوعی در مکان یابی مناطق مناسب پخش سیالب

.در منطقه مورد مطالعه DSSنتایج به دست آمده با مدل استفاده از تصاویر ماهواره اي با قدرت و توان تفکیک باال در ارتباط با تشخیص بافت آبرفت و برآورد میزان نفوذپذیري

.باشد تواند سودمنددر ارتباط با رطوبت خاك و همچنین پهنه بندي سیالب در طول مسیر رودخانه می

منابعهاي پخش سیالب، گزارش اولین اصول معیارها، اهداف، تنگناها و نیازهاي تحقیقاتی سامانه: 1378، .وهابی، ج.1

.برداري از سیالب، مرکز تحقیقات حفاظت خاك و آبخیزداري کشورکارگاه آموزشی بخش تحقیقات مدیریت و بهرهیابی مناطق در مکان GISهاي مفهومی سازگار با مدل منطق فازي با سایر مدلمقایسه : 1387، .دادرسی سبزوار، ا .2

و چهارمین 87نمایشگاه ژئوماتیک و ، همایش+ETMاي سنجنده مستعد گسترش سیالب با کاربرد اطالعات ماهواره

.10ص . برداري، سازمان نقشه1387اردیبهشت ماه 23-22جغرافیایی، هاينام سازيیکسان همایش

- هاي مناسب براي پخش سیالب در دشت زنجان با استفاده از دادهتعیین محل :1379، .، غیومیان، ج.عبدي، پ. 3

.86-99ص . داريآوردهاي طرح آبخوانمجموعه مقاالت دومین همایش سراسري دست GISهاي ژئوفیزیکی و

، فصلنامه مهندسی RS-GISستفاده از هاي کواترنري استان زنجان با اتهیه نقشه آبرفت :1384، .عبدي، پ. 4 .36- 41ص ). 54( 14برداري، دورسنجی و علوم جغرافیایی، نقشه

پلی تکنیک (گیري چند معیاره، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر مباحثی در تصمیم: 1385، .پور، حقدسی. 5 .220ص ). تهران

- ، مجله نقشهGISگیري چندمعیاره در هاي تصمیماساس روشیابی بر الگویی براي مکان: 1386، .پور، فمهدي. 6

.29-20ص . 87برداري،

7. Kheirkhah Zarkesh, M., Meijernk, A.M.J., Goodarzi, M., 2008: Decision Support System (DSS) for site selection floodwater spreading schemes using Remote Sensing (RS) and Geographical Information Systems (GIS), Desert, 12 (2). Pp. 99-197.

8. Kheirkhah Zarkesh, M., 2005: DSS for floodwater site selection in Iran, PhD Thesis, Wageningen University, pp. 273.

Page 10: Document38

۱۳۹۰ارديبهشت - ۹۰همايش ملي ژئوماتيك

9. Sharifi, M.A., Herwijnen, M.V., 2003: Spatial decision support systems. International Instiute for Geo-Information Science and Earth Observation (ITC). pp. 201.

10. Klosterman, R.E., 1997: Planning support system: a new perspective on computer-aided planning, Journal of Planning Education and Research 17. pp. 45-54. 11. Malczewski, J., 1999: GIS and Multi Criteria Decision Analysis, John wiley & sons, New York. pp. 387.

12. Saaty, T., 1980: The Analytic Hierarchy Process,NewYork, McGraw Hill.

13. Saaty, T.L., 1990, Decision making for leaders, RWS publication