4 4 international organizations research report

84

Upload: others

Post on 04-Feb-2022

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

2

Sinaarsi

gaerTianebuli erebis organizacia 3 janmrTelobis msoflo organizacia 17 saerTaSoriso savaluto fondi 20 msoflio bankis jgufi 24 msoflio savaWro organizacia 30 evrokavSiri 40 evropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacia 72 CrdiloeT-atlantikuri xelSekrulebis organizacia 79

3

eka kevliSvili

naTia aleqsandria

nodar muSkudiani

gaerTianebuli erebis organizacia

(UN)

zogadad informacia gaeros Sesaxeb

gaero Tanamedrove msoflios yvelaze didi da avtoritetuli organizaciaa.

gaerTianebuli erebis organizacia suverenul saxelmwifoTa nebayoflobiTi

gaerTianeba da saerTaSoriso samTavroboTaSoriso organizaciaa. gaero Tavad

ar flobs suverenitets. organizaciis nebas wevri-saxelmwifoebi gansazRvaraven,

romlebic gadawyvetilebas iReben demokratiul principebze dayrdnobiT _

konsesusis an kenWisyris gziT.

TiToeuli saxelmwifo, ganurCevlad sididisa, ekonomikuri Tu samxedro

Zlierebisa, erTi xmis mflobelia. gamonaklisia uSiSroebis sabWos 5 mudmivi

wevri. esenia: aSS. didi britaneTi, safrangeTi, CineTi da ruseTis federacia. maT

msoflio usafrTxoebasTan dakavSirebuli sakiTxebis ganxilvisas SeuZliaT

vetos ufleba gamoiyenon.

gaeros damfuZnebeli aqti _ gaeros wesdeba _ gansazRvravs organizaciis

mandats, misi wevrebis uflebebsa da movaleobebs, organizaciis struqturasa da

proceduras.

gaeros Stab-bina ganlagebulia niu-iorkSi. gaeros marTvis centraluri

organoebi da dawesebulebebi mdebareobs niu-iorkSi (aSS), venaSi (avstria),

JenevaSi (Sveicaria) da nairobiSi (kenia). gaeros msoflios 100-ze met qveyanaSi

aqvs misi warmomadgenloba.

gaeros wevri qveynebis raodenoba 2005 wlis monacemebiT 191-ia. saqarTvelo

gaeros wevria 1993 wlidan.

gaeros aqvs 6 oficialuri ena. esenia: inglisuri, franguli, rusuli, espanuri,

Cinuri da arabuli.

1997 wlidan gaeros rigiT meSvide generaluri mdivani aris kofi anani.

mokle istoriuli cnobebi

1941 wlis agvistos aSS-s prezidenti franklin delano ruzvelti da didi

britaneTis premier-ministri ser uinston CerCili atlantikis okeaneSi

sabrZolo xomaldze (`uelsis princi~) gamarTul Sexvedraze SeTanxmdnen

msoflio samSvidobo gegmaze. mogvianebiT 1942 wlis 1 ianvars, 26 saxelmwifos

warmomadgeneli aSS-is dedaqalaq vaSingtonSi Seikriba, sadac pirvelad gaCnda

termini `gaerTianebili erebi~, romelic ruzvelts ekuTvnis.

4

Semdegi Sexvedra moskovSi Sedga. am Sexvedraze aSS-s, ssrk-s, CineTisa da didi

britaneTis warmomadgenlebi SeTanxmdnen CamoeyalibebinaT organizacia,

romelsac mSvidobisa da usafrTxoebis funqciebi daekisreboda.

1945 wlis 26 ivniss san-franciskoSi 50-ma suverenulma saxelmwifom xeli

moawera gaeros wesdebas. damfuZnebeli kreba kaliforniis StatSi, san-

franciskoSi, redvod grouSi gaimarTa. oficialurad gaero Seiqmna 24

oqtombers, wesdebis ratificireba moxda xelmomweri saxelmwifoebis mier.

gaeros miznebi da amocanebi

gaeros wesdebis mixediT misi ZiriTadi mizania: daexmaros msoflios yvela

xalxis ekonomikur da socialur progress. gaero aseve miznad isaxavs:

• daicvas saerTaSoriso mSvidoba da usafrTxoeba;

• xalxTa TviTgamorkvevisa da Tanasworobis principis gaTvaliswinebiT

ganaviTaros megobruli urTierTobebi sxvadasxva erebs Soris;

• gaaRrmavos saerTaSoriso TanamSromloba ekonomikuri, socialuri,

kulturuli da humanitaruli saxis saerTaSoriso problemebis

gadasawyvetad, adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa

ganviTarebis mizniT;

• gaxdes saerTaSoriso centri am miznebis SesaTanxmeblad da

gansaxorcieleblad.

misi mTavari amocanaa kacobriobis winaSe mdgomi ZiriTadi politikuri

problemebis mowesrigeba. amave dros gaeros politikuri moRvaweoba mWidrod

aris dakavSirebuli saerTaSoriso ekonomikuri da socialuri xasiaTis

sakiTxebis gadawyvetasTan.

dasaxuli amocanebis ganxorcielebisas organizacia da misi TiToeuli wevri

saxelmwifo xelmZRvanelobs Semdegi ZiriTadi principebiT:

• organizaciis wevrTa suverenuli Tanasworoba;

• valdebulebebis keTilsindisieri Sesruleba;

• saerTaSoriso mSvidobis, usafrTxoebisa da samarTlianobis dasacavad

saerTaSoriso davebis mSvidobiani gziT mowesrigeba;

• saSinao saqmeebSi Caurevloba;

• saerTaSoriso urTierTobebSi ZaliT muqarisagan Tavis Sekaveba;

• gaerosaTvis wesdebiT gaTvaliswinebuli miznebis ganxorcielebaSi

daxmareba da Tavis Sekaveba im saxelmwifoTa mxardaWerisagan, romelTa

winaaRmdegad gaero, wesdebidanve gamomdinare, preventuli xasiaTis

iZulebiT RonisZiebebs axorcielebs.

gaeros ZiriTad funqcias ki warmoadgens _ ganaxorcielos saerTaSoriso

ekonomikuri TanamSromloba ekonomikuri wesrigis damyarebis mizniT. gaeros

saqmianobis ZiriTadi principebia _ mSvidobisa da saerTaSoriso uSiSroebis

SenarCuneba da saerTaSoriso TanamSromlobis ganviTareba.

gaeros wevroba

organizaciis wevrebad miiRebian nebismieri mSvidobismoyvare saxelmwifoebi,

romlebic iReben valdebulebebs wesdebiT gaTvaliswinebul movaleobaTa

5

Sesruleba. organizaciis wevrad gaxdomisaTvis saWiroa uSiSroebis sabWos

rekomendacia (aranakleb 9 xmisa yvela mudmivi wevris xmaTa CaTvliT) da

generaluri asambleis wevrTa 2/3-is Tanxmoba.

gaeros struqtura

gaerTianebuli organizacia eqvsi ZiriTadi organosagan Sedgeba, Tumca gaeros

`ojaxi~ ufro farToa da moicavs 15 specializebil saagentos, ramdenime

programasa da organizacias.

gaeros ZiriTadi organoebia:

• generaluri asanblea;

• uSiSroebis sabWo;

• ekonomikuri da socialuri sabWo;

• saerTaSoriso sasamarTlo;

• sameurve sabWo da gaeros samdivno, romelsac

generaluri mdivani xelmZRvanelobs.

gaeros organizaciuli struqtura

generaluri asamblea gaeros ZiriTadi saTaTbiro organoa. misi unikaluri

xasiaTi ganpirobebulia im faqtiT, rom masSi gaeros yvela wevri-saxlmwifoa

warmodgenili. gaeros `msoflio forumi~ 191 wevr-saxlmwifos aerTianebs.

generaluri asamblea kacobriobis umniSvnelovanes da erTmaneTisagan

gansxvavebul, globaluri Tu universaluri xasiaTis, problemebs ganixilavs. es

problemebia: sayovelTao mSvidoba, adamianis uflebebi, mdgradi ganviTareba,

Cveni planetis ekologia, msoflio mosaxleobis zrda da mravali sxva.

saxelmwifoTa Tanasworuflebianobis principi, ganurCevlad qveynis sididisa

Tu Zlierebisa, TiToeul saxelmwifos erTi xmis uflebas aniWebs,

gadawyvetileba ki _ xmaTa umravlesobiT miiReba. sakiTxebi, romlebic

gansakuTrebuli mniSvnelobiT gamoirCeva, magaliTad, saerTaSoriso mSvidoba da

generaluri asamblea mTavari komiteti mudmivi komitetebi

gaeros sxvadasxva

organoebi

regionaluri da funqciuri

organoebi

gaeros mTavari organoebi

saerTaSoriso

sasamarTlo

samdivno ekonomikuri da socialuri sabWo

meurveobis

sabWo

uSiSroebis

sabWo

6

usafrTxoeba, organizaciaSi axali wevrebis miReba Tu sabiujeto problemebi,

xmaTa 2/3-iT unda iyos damtkicebuli. sxva sakiTxebi xmaTa ubralo

umravlesobiT miiReba.

gaeros Stab-binaSi (niu-iorkSi) ganlagebulia wevri saxelmwifoebis

mudmivmoqmedi diplomatiuri misiebi, romelTac mudmivi warmomadgenlis

statusiT gaeroSi wevr-saxelmwifoTa elCebi xelmZRvaneloben. generalur

asambleaze wevri-saxelmwifo wardgenilia diplomatiuri misiis xelmZRvaneliT,

romelic kenWisyrisa da sakiTxis ganxilvis procesSi monawileobs.

yovel wels, seqtembris bolos, generaluri asamblea niu-iorkSi morig

plenarul Sexvedras xsnis. asambleas win uZRvis specialuri debatebi,

romlebSic saxelmwifoTa meTaurebi da sagareo uwyebaTa xelmZRvanelebi

monawileobas iRebdnen. aq msoflioSi arsebuli farTo problematika

ganixileba da sakuTar Sexedulebebsa da politikas ganmartaven.

plenaruli sesiebis garda, generaluri asamblea sagangebo situaciebis drosac

imarTeba. sagangebo sesiis mowveva SesaZlebelia 24 saaTis ganmavlobaSi

uSiSroebis sabWos an organizaciis wevr-saxelmwifoTa umravlesobis

moTxovniT. asambleis wevrTa Sekreba erTi saxelmwifos iniciativiTac SeiZleba

moxdes, Tu mas umravlesoba dauWers mxars.

generalur asambleas aqvs Semdegi funqciebi da movaleobebi:

• saerTaSoriso mSvidobasa da usafrTxoebis dacvis zogadi sakiTxebis, maT

Soris ganiaraRebisa da SeiaraRebis maregulirebeli principebis

ganxilva;

• saerTaSoriso mSvidobasa da usafrTxoebasTan dakavSirebul problemebze

msjeloba;

• wesdebis farglebSi nebismieri sakiTxis ganxilva da rekomendaciebis

SemuSaveba;

• politikis, kulturis, ganaTlebis, ekologiisa Tu jandacvis sferoSi

saerTaSoriso TanamSromlobis waxalisebis, saerTaSoriso samarTlis

ganviTarebisa da kodifikaciis, adamianis uflebebisa da ZiriTad

TavisuflebaTa realizaciis mizniT kvlevebis warmoeba da

rekomendaciebis SemuSaveba;

• rekomendaciebis SemuSaveba im saerTaSoriso davaTa mSvidobiani gziT

mogvarebis Sesaxeb, romelTac SeiZleba saxelmwifoTa megobruli

urTierTobebi safrTxis qveS daayenon;

• uSiSroebis sabWosa da gaeros sxva organoTa moxsenebebis mosmena da

ganxilva;

• organizaciis biujetisa da saxelmwifoTa sawevro Sesatanis moculobis

ganxilva da damtkiceba;

• uSiSroebis sabWos droebiTi wevrebisa da ekonomikuri da socialuri

sabWos Semadgenlobis arCeva; sameurveo sabWos arCeuli wevrebis

damtkiceba; uSiSroebis sabWosTan erTad saerTaSoriso sasamarTlos

mosamarTleebisa da uSiSroebis sabWos rekomendaciiT gaeros generaluri

mdivnis arCeva.

generaluri asambleis mier dasamtkicebel sakiTxebs umTavresad misi 6 ZiriTadi

komiteti ganixilavs:

I komiteti _ ganiaraRebisa da saerTaSoriso usafrTxoebisa sakiTxebs;

7

II komiteti _ ekonomikur da finansur sakiTxebs;

III komiteti _ socialur, humanitarul da kulturis sakiTxebs;

IV komiteti _ specialur politikur da dekolonizaciis sakiTxebs;

V komiteti _ sabiujeto da administraciul sakiTxebs;

VI komiteti _ samarTlebriv sakiTxebs.

komitetebi asambleis ZiriTad samuSao erTeulebs warmoadgenen. sakiTxis

ganxilvisas gadawyvetilebebi miiReba xmaTa ubralo umravlesobiT. rig

SemTxvevaSi, rodesac aravin aris winaaRmdegi, sakiTxi kenWisyris gareSe wydeba.

generaluri asambleis gadawyvetileba rezoluciis saxiT gamodis, romlis

Sesrulebac saxelmwifoTaTvis savaldebulo ar aris. generaluri asambleis

gadawyvetileba erTaderT SemTxvevaSi aqvs savaldebulo Zala: rodesac

gadawyvetileba gaeros biujetis sakiTxs exeba. gaeros generaluri asambleis

rezolucia saxelmwifosTvis saerTaSoriso arenaze moraluri

pasuxismgeblobis CarCoa, romlis farglebSic qveyanas aqvs Tavisufali

arCevanis umTavresi ufleba. misi Sesruleba an Seusrulebloba qveynis

prerogativaa, magram zemoqmedebas axdens saxelmwifos saerTaSoriso prestiJsa

da gavlenaze.

uSiSroebis sabWo aris sayovelTao mSvidobisTvis pasuximgebeli mTavaro

organo gaeros SemdgenlobaSi. igi 15 wevrisgan Sedgeba. 5 maTgani _ aSS, didi

britaneTi, ruseTis federacia, safrangeTi da CineTi _ sabWos mudmivi wevris

statusiT sargeblobs. droebiTi 10 wevri ki 2 wlis vadiT, geografiuli

principis gaTvaliswinebiT, generaluri asambleis mier airCeva.

uSiSroebis sabWos mudmivi wevrebi erTpirovnuli vetos uflebiT sargebloben,

anu gadawyvetilebis miRebisas erT-erTi maTganis uari sakiTxis Cavardnas

niSnavs. gadawyvetilebis misaRebad saWiroa sabWos 9 wevris Tanxmoba, Tanac arc

erTi mudmivi wevri sakiTxis winaaRmdegi ar unda iyos (Tu mudmivi wevri ar

eTanxmeba sakiTxs, Tumca arc misi sabWoSi blokireba surs, mas SeuZlia Tavi

Seikavos).

uSiSroebis sabWo plenarul sesiebs ar atarebs. saWiroebis SemTxvevaSi misi

Sekreba umokles droSi SeiZleba _ romelime, Tundac arawevri saxelmwifos

TxovniT an generaluri mdivnis mowodebiT. sabWos wevri saxelmwifoebi

valdebulni arian uzrunvelyon maTi warmomadgenlebis ganTavseba niu-iorkSi,

gaeros Stab-binaSi.

uSiSroebis sabWos xelmZRvanelobs prezidenti, romlis funqciebs

monacvleobiT erTi Tvis vadiT sabWos wevri-saxelmwifos warmomadgenlebi

asruleben. rigiToba laTinuri anbanis mixedviT ganisazRvreba. uSiSroebis

sabWos sxdomas gaeros generaluri mdivanic eswreba.

gaeros uSiSroebis sabWos funqciebsa da kompetenciaSi Sedis Semdegi sakiTxebi:

• sayovelTao mSvidobisa da usafrTxoebis uzrunvelyofa;

• saerTaSoriso davebis an im situaciebis Seswavla, romelTac SeuZliaT

saerTaSoriso arenaze axali daZabulobis kera warmoqmnan;

• aRniSnuli saxis daZabulobis ganmuxtvis an mogvarebis meTodebis

SemuSaveba;

• SeiaraRebaze kontrolis sistemis Camoyalibebis gegmis SemuSaveba;

8

• mSvidobisadmi muqaris an agresiis faqtebis gamovlena da maT aRsakveTad

rekomendaciis SemuSaveba;

• agresiis aRkveTis mizniT gaeros wevri saxelmwifoebisTvis ekonomikuri an

sxva saxis sanqciebis dawesebisken mowodeba;

• agresiis winaaRmdeg SeiaraRebuli aqciis ganxorcieleba;

• organizaciaSi axali wevrebisTvis rekomendaciis gaweva;

• gaeros mxridan `strategiuli raionebis~ meTvalyuris funqciis

ganxorcieleba;

• generaluri asambleisTvis generaluri mdivnis kandidaturisTvis

rekomendaciis gaweva da asambleasTan erTad saerTaSoriso sasamarTlos

Semadgenlobis arCeva.

saerTaSoriso konfliqtis warmoSobisas uSiSroebis sabWo, upirveles yovlisa,

dapirispirebul mxareebs davis mSvidobiani gziT gadawyvetis rekomendacias

aZlevs. uSiSroebis sabWos kompetenciaSi samSvidobo meqanizmis amuSavebac

Sedis: mas SeuZlia eskalaciis zonaSi damkvirvebelTa misiis an samSvidobo

jarebis gagzavna. pirvelis funqciaa situaciis monitoringi da analizi, aseve

pirveladi informaciis miwodeba uSiSroebis sabWosTvis. meores SemTxvevaSi _

mxareTa daSoriSoreba, samSvidobo kordonis Seqmna, humanitaruli misia.

samSvidobo jarebs ekrZalebaT iaraRis gamoyeneba. cecxlis gaxsna ukidures

SemTxvevaSia SesaZlebeli, mxolod Tavdacvis mizniT.

gaeros uSiSroebis sabWo uflebamosilia gasces rekomendacia ekonomikuri

sanqciebis, blokadis da a.S. dawesebis Sesaxeb, xolo maTi araefeqturobis

SemTxvevaSi _ igi uflebamosilia agresoris dasaSoSmineblad saerTaSoriso

mSvidobisa da samarTlianobis aRsadgenad yovelgvari saxmeleTo, sahaero

Zalebi Tu sxva saxis saSualebebi gamoiyenos.

ekonomikuri da socialuri sabWo (ekososi) gaeros ZiriTadi organoa, romelic

ekonomikuri da socialuri problemebis sferoSi misdami daqvemdebarebuli

damxmare organoebsa da institutebis saqmianobas warmarTavs. sabWo Sedgeba 54

wevrisagan, romelic generaluri asambleis mier 3 wlis vadiT airCeva. sabWoze

gadawyvetilebebis miReba xdeba xmaTa ubralo umravlesobiT.

ekososi umniSvnelovanesi forumia, romelzec ganixilaven saerTaSoriso

sistemaSi arsebul ekonomikur da socialur problematikas, SeimuSaveben

rekomendaciebs wevr-saxelmwifoTa mTavrobebisa Tu gaeros sistemis

Semadgeneli organizaciebisaTvis.

ekososi swavlobs, aanalizebs da rekomendacias gascems saerTaSoriso

sistemaSi arsebul ekonomikur, socialur, ganaTlebis, kulturisa da jandacvis

sferoebTan dakavSirebul sakiTxebze.

ekososi konsultaciebisa da rekomendaciebis gacemis gziT koordinacias uwevs

specializebuli dawesebulebebis saqmianobas.

ekososis Sexvedrebi weliwadSi erTxel JenevaSi an niu-iorkSi imarTeba,

romelSic saxelmwifoTa umaRlesi pirebi monawileoben. sesiis xangrZlivoba 5

kviramdea. sesiebs Soris ekososis saqmianobas misi sxvadasxva organoebi,

komisiebi da komitetebi warmarTaven. ekososis SemadgenlobaSi 9 funqciuri

komisia da 4 mudmivi komitetic Sedis:1) programebisa da sakoordinacio; 2)

ganaxlebis; 3) arasamTavrobo organizacia; 4) samTavrobaTaSoriso saagentoebTan

urTierTobis komiteti.

9

gaero mxars uWers arasamTavrobo organizaciebis saqmianobas. msoflioSi 1500-

mde arasamTavrobo organizacias ekososis specialuri damkvirveblis statusi

aqvs. am organizaciebs 3 kategoriad yofen: I _ ekososis saqmianobasTan yvelaze

axlos mdgomi organizaciebi; II _ organizaciebi, romlebic mzad arian

periodulad monawileoba miiRon ekososis mier dasaxuli prioritetebis

ganxorcielebaSi, III _ organizaciebi, romlebic sxvadasxva saxis

konsultaciebSi monawileoben.

sameurveo sabWo gaeros ZiriTadi organoa, romlis Camoyalibebis umTavres

mizans, erTiani sistemis meSveobiT, samandato (sameurveo) teritoriebis

meTvalyureoba warmoaedgens. misi funqcia wesdebiTaa gansazRvruli da 11

teritoriis mosaxleobis keTildReobis ganviTareba da damoukideblobisken

swrafvis procesis xelSewyoba akisria.

sameurveo sabWo uSiSroebis sabWos 5 mudmivi wevrisagan aris dakompleqtebuli.

sabWos ufleba mieca gamoekvlia da ganexila aseT teritoriaTa mmarTveli

aRmasrulebeli xelisuflebis angariSebi ekonomikur, socialur da politikur

sakiTxebTan dakavSirebiT.

dRes yvela samandato teritoriam damoukidebloba moipova. 1994 wels

ukanaskneli aTi teritoriis damoukideblobis mopovebasTan dakavSirebiT

sameurveo sabWos funqcionireba SeCerda. miRebuli gadawyvetilebiT, sabWos

saqmianoba ganaxldeba pirvelive moTxovnisTanave.

saerTaSoriso sasamarTlo gaeros wesdebiT Camoyalibebuli organoa, romelic

haagaSia (niderlandebi) ganlagebuli. saerTaSoriso sasamarTlo im davebs

ganixilavs, romlebSic mosarCele mxareebs saxelmwifoebi warmoadgenen. misi

gadawyvetilebebi rekomendaciul xasiaTs atarebs da konkretul saqmesTan

dakavSirebiT daskvniT Semoifargleba. Sexedulebebsa da daskvnebs sasamarTlo

gaeros warudgens. saerTaSoriso sasamarTlos statuti wesdebis Semadgeneli

nawilia. saxelmwifo gaeros wesdebasTan mimarTebiT sasamarTlos statutsac

avtonomiuri wesiT uerTdeba. gaeros am organos nebismierma wevrma-saxelmwifom

SeiZleba mimarTos.

saerTaSoriso sasamarTlos statutTan mierTebuli qveynebi, romlebic

sasamarTloSi gansxvavebuli sakiTxis mxares warmoadgenen, sargebloben

ganawesiTa da procedurebiT, romelsac Tavad statuti gansazRvravs. qveynebi,

romlebic mas ar uerTdebian, uSiSroebis sabWos mier dadgenili procedurebis

mixedviT moqmedeben.

generalur asambleasa da uSiSroebis sabWos saSualeba aqvT sakonsultacio

daskvnisTvis saerTaSoriso sasamarTlos nebismieri saerTaSoriso

samarTlebrivi problemiT mimarTon. gaeros sxva organoebsa da specializebuli

saagentoebis mier wardgenili sakiTxebi ki Tavad am saagentoebis saqmianobisa

da kompetenciis sferos ar unda scildebodes.

saerTaSoriso sasamarTlos iurisdiqcia monawile mxareebis mier gadacemul

nebismier sakiTxze vrceldeba. agreTve im sakiTxebze, romlebsac gaeros

wesdeba, moqmedi xelSekrulebebi Tu deklaraciis safuZvelze qveynebs Tavidanve

SeuZliaT aiRon sasamarTlos gadawyvetilebis Sesrulebis valdebuleba.

10

sasamarTlo Sedgeba 15 wevrisagan, romlebsac generaluri asamblea da

uSiSroebis sabWo erTmaneTisgan damoukideblad irCevs. SerCeva xdeba maTi

kvalifikaciis da ara erovnebis, anu saxelmwifoebrivi kuTvnilebis safuZvelze.

sasamarTloSi warmodgenili unda iyos msoflios yvela ZiriTadi

samarTlebrivi sistema. dauSvebelia erTi saxelmwifodan ori mosamarTlis

arCeva. sasamarTlos wevrebs 9 wlis vadiT irCeven da am vadis dasrulebis

Semdeg kvlav SeuZliaT pretenzia ganacxadon mosamarTlis mantiaze.

saerTaSoriso sasamarTlos wevrs ufleba ara aqvs paralelurad sxva

saqmianobiT iyos dakavebuli.

sasamarTlo sakiTxebs sruli SemadgenlobiT ganixilavs, magram mxareTa

moTxovnis safuZvelze sakiTxis ganxilva SesaZlebelia mcire SemadgenlobiTac.

mis mier gamotanili gadawyvetileba sasamarTlos sruli Semadgenlobis mier

dadgenili gadawyvetilebis tolfasia. sasamarTlo procesi sajaroa. Tumca,

mxareTa moTxovniT misi daxuruli saxiT warmoebac SeiZleba.

gaeros samdivno organizaciis erT-erT umniSvnelovanes organos warmoadgens.

igi gaeros mier SemuSavebuli politikisa da kursis ganxorcielebas uwevs

koordinacias; axorcielebs gaeros programebisa da proeqtebis administrirebas

da organizaciis ZiriTad aRmasrulebel rgols warmoadgens.

gaeros samdivnos generaluri mdivani xelmZRvanelobs. mas generaluri asamblea

uSiSroebis sabWos rekomendaciis safuZvelze 5 wlis vadiT irCevs. vadis

gasvlis Semdeg generaluri mdivani kidev 1 vadiT SeiZleba airCion. gaeros

generaluri mdivani, organizaciis mTavari aRmasrulebeli piri, gaeros

ZiriTadi organoebisa da misi sistemis damakavSirebeli rgolia. generaluri

mdivani organizaciis saxe da simboloa. igi saerTaSoriso sazigadoebriobis

nebis gamomxatveli da mSvidobis despania. gaeros rigiT VII generaluri mdivani

1997 wlis 1 ianvridan aris kofi anani.

garos samdivnos saqmianoba Zalzed mravalferovania. igi moicavs samSvidobo

operaciebs, mdgrad ganviTarebasa da adamianis uflebebs; aseve ekonomikur da

sxva sakiTxebs. samdivnos movaleobaSi Sedis msoflios informireba mimdinare

sakiTxebis da, saerTod, organizaciis saqmianobis Sesaxeb. aseve, planetis

yvelaze mtkivneul sakiTxebze saerTaSoriso konferenciebis organizeba, gaeros

gadawyvetilebebis cxovrebaSi gatarebis monitoringi Tu gaeros dokumentebis

Targmna organizaciis oficialur enebze.

dRes gaeros samdivnos saerTaSoriso personali 8.6 aTasze met adamians

aerTianebs, romlebic 170-ze met saxelmwifos warmoadgenen. imis miuxedavad, rom

saerTaSoriso samoqalaqo personalic da generaluri mdivanic ama Tu im

saxelmwifos moqalaqeebi arian, isini mTlianad gaeros eqvemdebarebian da

instruqciebsa Tu miTiTebebs mxolod misgan iReben. wevr-saxelmwifoebs

ekrZalebaT informaciis miRebis an garkveuli miTiTebis Sesrulebis mizniT

raime zewolis moxdena TavianT moqalaqeebze, romlebic gaeros samdivnoSi

moRvaweoben.

gaero da saqaTvelo

saqarTvelo gaeroSi gawevrianda 1992 wlis 31 ivliss. igi gaeros miiCnevs,

rogorc saerTaSoriso mniSvnelobis subieqts, usafrTxoebis garantsa da

dacvas. saqarTvelo gaerosTan muSaobs iseT umniSvnelovanes ZiriTad

sakiTxebze, rogoricaa mSvidobisTvis brZolis globalizacia da

11

liberalizacia, atomuri ganiaraReba, SeiaraRebisa da SeiaraRebuli Zalebis

kontroli regionul da qveregionul doneze, adamianis uflebaTa dacva da a.S.

gaeros pirveli saagentoTaSoriso misia, romlis mizani iyo saqarTveliSi

arsebuli mdgomareobis Sefaseba, 1993 wlis TebervalSi ewvia qveyanas. 1993_95

wlebSi gaeros mier gaweul daxmarebas umTavresad humanitaruli daxmarebisa da

ZiriTadi socialuri momsaxurebis Semdgomi gaCanagebis Tavidan asacilebeli

RonisZiebebis xasiaTi hqonda. usafrTxoebisa da ekonomikuri mdgomareobis

TandaTanobiT gaumjobesebis Sedegad, gaeros SesaZlebloba mieca, xeli Seewyo

saqarTveloSi ufro grZelvadiani ganviTarebisken mimarTuli RonisZiebebisTvis,

maT Soris jandacvisa da ganaTlebis saministroebis reformebis

programebisTvis. 1998 wels kvlav dadasturda daxmarebis iseTi erTiani

modelis saWiroeba, romelic xels Seuwyobda kritikul situaciaSi daxmarebis

aRmoCenas, reabilitacias, ndobis gaRrmavebasa da unaris gamomuSavebas.

saqarTveloSi amJamad moqmedi gaeros saagentoebis moRvaweoba Semdeg sferoebs

moicavs: ekonomikuri ganviTareba, garemos dacva, menejmentisa da

administrirebis unaris gamomuSaveba, kanonis uzenaesobis ganmtkiceba,

konfliqtebis mogvareba, samSvidobo SeTanxmebebis monitoringi, humanitaruli

daxmareba da aseve jandacvisa da ganaTlebis seqtorebis daxmareba. daxmarebis

erTiani modelis arsebobis gamo gaeros saagentoebis dRevandeli moRvaweoba

urTierTSeTanxmebulia da TanamSromlobis princips emyareba.

saqarTvelo., iseve rogorc organizaciis sxva wevrebi, moqmedebs suverenuli

Tanasworobis principiT. keTilsindisierad asrulebs wesdebiT nakisr

valdebulebebs, raTa uzrunvelyos organizaciis wevrobidan gamomdinare

uflebani da upiratesobani.

Tavis saerTaSoriso davebs agvarebs mSvidobiani saSualebebiT, ise rom ar

Seuqmnas safrTxe saerTaSoriso mSvidobas, uSiSroebasa da samarTlianobas.

saerTaSoriso urTierTobebSi, Tavs aridebs ZaliT muqaras, an Zalis

gamoyenebas, rogorc nebismieri saxelmwifos terotoriuli xelSeuxeblobis, an

politikuri damoukideblobis winaaRmdeg, ise gaerTianebuli erebis

miznebisaTvis Seuferebeli sxva nebismieri saxiT.

yovelmxriv daxmarebas uwevs organizacias wesdebis Sesabamisad

ganxorcielebul yvela qmedebaSi da Tavs ikavebs daexmaros nebismier

saxelmwifos, romlis winaaRmdegac gaero axorcielebs iZulebiTi xasiaTis

qmedebebs.

organizacia uzrunvelyofs, rom saxelmwifoebi, romlebic ar warmoadgenen mis

wevrebs, moqmedebdnen am principebis Sesabamisad, vinaidan es SesaZloa

aucilebeli gaxdes saerTaSoriso mSvidobisa da uSiSroebis dasamyareblad.

12

gaerosTan arsebuli organizaciebis mokle mimoxilva

specializirebuli saagentoebi

Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO)

Sromis saerTaSoriso organizacia 1919 wels Seiqmna da igi gaerosTan arsebul

pirvel specializirebul saagentos warmoada. misi ZariTadi mizania

mSromelTaTvis samarTlianobis uzrunvelyofa da maTi uflebebis dasacavad

specialuri programebis SemuSaveba. igi erTaderTi saerTaSoriso

organizaciaa, romelSic mTavrobebi, damqiravebelni da mSromelTa

warmomadgenlebi Tanabari xmis uflebebiT sargebloben.

organizacia ikvlevs SromasTan dakavSirebul problemebs da yvelaze

mniSvnelovan sakiTxebSi awyobs sajaro ganxilvebsa da seminarebs.

1969 wels daarsebis 50-e wlisTavze organizacia nobelis mSvidobis premiis

laureati gaxda.

organizaciis biujeti daaxloebiT 500 mln. aSS dolars warmoadgens.

gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis organizacia (UNESCO) UNESCO Seiqmna 1946 wels da misi ZiriTdi mizania ganaTlebis, zusti da

socialuri mecnierebebis, kulturisa da komunikaciebis saerTo donis

gaumjobeseba.

UNESCO-s programebis mizania mSvidobis, kulturis popularizacia da mdgradi

ganviTrebis xelSewyoba. dReisaTvis am programebis yuradRebis centrSia yvela

adamianisTvis ganaTlebis uflebis garantireba da Sesabamisi saSualebebis

Seqmna, aseve garemos dacvis xelSewyoba, kulturis SenarCuneba, presis

Tavisufleba da ganviTarebadi qveynebis sakomunikacio SesaZleblobebis

ganviTareba.

organizacia TanamSromlobs 600-ze met arasamTavrobo organizaciasa da

fondTan.

UNESCO-s biujeti daaxloebiT 550 mln. aSS dolars warmoadgens.

atomuri energiis saerTaSoriso saagento (IAEA)

atomuri energiis saerTaSoriso sagento Seiqmna 1957 wels gaeros egidiT,

rogorc damoukidebeli organizacia da misi mTavari funqcia mdgomareobs

atomuri energiis mSvidobian gamoyenebaSi.

saagento wevr-qveynebs exmareba atomuri teqnologiebis mSvidobiani gamoyenebis

programebis SemuSavebaSi da atomuri usafrTxoebis uzrunvelyofaSi.

organizacia akontrolebs atomur obieqtebs, raTa ar dauSvas misi samxedro

mizniT gamoyeneba.

2000 wlisTvis saagentos mimdinare biujeti 224 mln. aSS dolari iyo da

damatebiT 80 mln. aSS dolari ki Semowirulobis saxiT Sevida.

janmrTelobis msoflio organizacia (WHO)

janmrTelobis saerTaSoriso organizacia Seiqmna 1948 wels da igi gaeros

janmrTelobis specializirebul saagentos warmoadgens. janmrTelobaSi

moiazreba, rogorc daavadebaTa daZleva, aseve sruli fizikuri, gonebrivi da

socialuri keTildReoba.

gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia (FAO)

13

gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizacia soflis meurneobis

dargSi gaeros sistemis umTavresi saagentoa. igi daarsda 1945 wels.

organizacias aqvs specialuri programebi, romlebic qveynebs sursaTTan

dakavSirebul sagangebo krizisis daZlevaSi exmareba.

organizacias afinansebs sxvadasxva donorebi da mTavrobebi da igi

yovelwliurad daaxloebiT 300 mln. aSS dolars iRebs maTgan.

organizaciis wliuri biujeti daaxloebiT 700 mln. aSS dolars warmoadgens.

soflis meurneobis ganviTarebis saerTaSoriso fondi (IFAD)

soflis meurneobis ganviTarebis saerTaSoriso fondi daarsda 1977 wels da

misi mizania SimSilisa da siRaribis aRmofxvra ganviTarebad qveynebsa da

soflebSi. fondi xels uwyobs sursaTis ganviTarebas da ukeT kvebas.

gansakuTrebuli yuradReba eTmoba soflebis uRaribes mosaxleobas.

fondi gascems sesxebsa da grantebs da igi Tavisi proeqtebis ganxorcielebisas

TanamSromlobs sxva institutebTanac.

saerTaSoriso savaluto fondi (IMF) fondis mTavar mizans warmoadgens valutaTa gacvliTi kursebis mowesrigeba da

sabiujeto deficitis Semcireba. rac saerTasoriso bazarze kapitalis

Tavisufal gadanacvlebas Seuwyobda xels.

fondis dRevandeli kapitali 290 mlrd. aSS dolaria, rac ZiriTadad 184 wevri

qveynis Senatans warmoadgens. saerTaSoriso savaluto fonds ufleba aqvs wevr

qveynebze am finansuri rezervebidan sesxi gasces.

msoflio bankis jgufi

msoflio banki aris xuTi institutidan Semdgari jgufi, esenia:

rekonstruqciisa da ganviTarebis saerTaSoriso banki (IBRD, daarsda 1945wels);

saerTaSoriso safinanso korporacia (IFC, 1956wels); saerTaSoriso ganviTarebis

asociacia (IDA, 1960 wels); mravalmxrivi sainvesticio garantiis saagento (MIGA,

1988 wels) da sainvesticio davebis mogvarebis saerTaSoriso centri (ICSID, 1966

wels).

yvela am institutis saerTo mizania msoflio donis ekonomikuri zrda,

siRaribis daZleva da cxovrebis standartebis ekonomikuri ganviTareba.

vaWrobis msoflio organizacia (WTO)

vaWrobis saerTaSoriso organizacia daarsda 1995 wlis 1 ianvars da tarifebsa

da vaWrobaze zogadi SeTanxmeba (GATT) Secvala. orive am instituts aqvs

rwmena, rom Tavisufali vaWroba xels uwyobs qveynebs Soris saerToekonomikur

ganviTarebas da miznad isaxavs proteqcionistuli barierebis Semcirebas.

organizaciis biujeti daaxloebiT 80 mln. aSS dolaria.

14

gaeros programebi da sxva organoebi

gaeros bavSvTa fondi (UNICEF)

msoflio mosaxleobis 36% bavSvia da aqedan yoveli meoTxe cxovrobs

ukiduresi siRaribis zRvarze. yoveli 12 bavSvidan erTi kvdeba 5 wlis asakamde

iseTi mizezebis gamo, romlis Tavidan acilebac SesaZlebelia.

gaeros bavSvTa fondi gaerTianebuli erebis erTaderTi organizaciaa, romelic

uSualod bavSvebis problemebze muSaobs.

fondi 1946 wels daarsda da mis ZiriTad saqmianobas bavSvTa uflebebis dacva

warmoadgens.

1965 wels bavSvTa keTildReobis saqmeSi Setanili gansakuTrebuli

wvlilisaTvis gaeros bavSvTa fonds nobelis mSvidobis premia mieniWa.

gaeros ganviTarebis programa (UNDP)

gaeros ganviTarebis programis misiaa saxelmwifoebs daexmaros moqalaqeebze

orientirebuli, mdgrad ganviTarebaze gaTvlili programebis damuSavebasa da

ganxorcielebaSi.

yuradReba gaamaxvilos siRaribis aRmofxvraze, garemos dacvasa da aRdgenaze,

qalTa Tanasworobaze da efeqtur mmarTvelobaze.

gaeros ganviTarebis programa aseve did yuradRebas aqcevs imas, rom

adgilobrivi ofisebis meSveobiT koordinireba gauwios gaeros yvela

adgilobrivi ofisis ganviTarebisaken mimarTul saqmianobas.

gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariati (UNHCR)

meore msoflio omma biZgi misca ramodenime organizaciis Camoyalibebas. gaeros

ltolvilTa umaRlesi komisariatic swored ase Camoyalibda 1950 wlis 14

dekembers.

dReisaTvis UNHCR msoflioSi erT-erTi umTavresi humanitaruli saagentoa,

romlis TanamSromelTa raodenoba 5000 kacs aRemateba da romelic daxmarebas

uwevs 19.8 milion adamians 120 qveyanaSi.

organizacias 1954 da 1981 wlebSi miRebuli aqvs nobelis mSvidobis premia.

pirveli wesdebis Tanaxmad misi mTavari misia iyo ltolvilTa dacva da maTi

problemebis grZelvadiani gadaWris saSeualebaTa gamonaxva, magram droTa

ganmavlobaSi am saqmianobam evolucia ganicada da dReisaTvis igi ara marto

agresiisa da Zaladobisagan devnili calkeuli pirebis, aramed ltolvilTa

didi jgufebis dacvasa da daxmarebas uzrunvelyofs. amasTan saagento exmareba

ara marto im pirebs, romlebic Zaladobis msxverplni gaxdnen da datoves

TavianTi qveyana, aramed qveynis SigniT gadaadgilebul pirebsac.

gaeros vaWrobisa da ganviTarebis konferencia (UNCTAD)

gaeros vaWrobisa da ganviTarebis konferencia 1964 wels Seiqmna. misi ZiriTadi

amocanaa fokusireba moaxdinos vaWrobis, finansur, teqnologiur,

investiciebisa da mdgradi ganviTarebis sferoebze da daaCqaros vaWrobisa da

ekonomikis winsvla ganviTarebad qveynebSi.

siRaribis donis Sesamsubuqeblad gaeros vaWrobisa da ganviTarebis

konferencia mxars uWers msoflio ekonomikis ganviTarebas, rac daaCqarebs

saWiro raodenobis axali samuSao adgilebis gaCenas.

15

gaeros moxaliseebi (UNV)

gaeros moxaliseebis programa Seiqmna 1970 wels gaeros generaluri asambleis

mier, rogorc gaeros ganviTarebis programis `Svilobili~ organo.

misi ZiriTadi amocanaa gaeros wevr-saxelmwifoebs Soris potenciuri

urTierTobebis damyareba, gaeros ganviTarebis programis strategiis mxardaWera

sazogadoebriv doneze.

gaeros moxaliseebi muSaoben teqnikur, ekonomikur, socialur, soflis

meurneobis, ganaTlebis, transportis sferoebSi, aseve programa aqtiuradaa

Cabmuli adamianis uflebebis dacvis sferoSi.

programa saTemo da arasamTavrobo organizaciebTan TanamSromlobiT

aqtiuradaa Cabmuli humanitaruli daxmarebis, fsiqologiuri da sxvadasxva

saxis reabilitaciaSi.

gaeros ganviTarebis programaSi Cabmulia yovelwliurad 4000-ze meti

gamocdili da umaRlesdamTavrebuli specialisti 140 qveynidan.

gaeros garemos dacvis programa (UNEP)

gaeros garemos dacvis programa 1972 wels Seiqmna da misi mTavari mizania

garemos iseTi dacva, romelic safrTxes ar Seuqmnis momaval Taobebs,

gansakuTrebiT ki im qveynebSi, romlebic am problemas saTanado yuradRebas ver

aqceven. misi proeqtebi finansdeba gaeros garemos dacvis fondidan, romelic

ZiriTadad mTavrobaTa nebayoflobiTi SenatanebiT finansdeba. programis

biujeti daaxloebiT 120 mln. aSS dolaria.

fondi aris ZiriTadi organo, romelsic garemos dacvis sakiTxebSi

umniSvnelovanesi cvlilebebis Setanas cdilobs. misi ZiriTadi mizania axal

Taobas SeunarCunos flora da fauna.

gaeros mosaxleobis fondi (UNFPA)

gaeros mosaxleobis fondi Seiqmna 1969 wels, generaluri asambleis

iniciativiT. igi ganviTarebad qveynebs uwyobs xels mosaxleobis

ganviTarebasTan dakavSirebuli problemebis mogvarebaSi.

fondis gegmaSi gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba reproduqciul

janmrTelobas, qalTa mdgomareobisa da socialuri ganviTarebis sferoebs.

msoflio sasursaTo programa (WFP)

msoflio sasursaTo programa gaeros wamyvani saagentoa globaluri SimSilis

winaaRmdeg. igi daarsda 1963 wels. 2001 wels programam daxmareba gauwia 82

qveyanaSi mcxovreb 77 mln. adamians.

organizaciam, romlis Stab-binac romSia ganTavsebuli, daarsebis dRidan

ganaxorciela 27.8 mln aSS dolarisa da 43 mln. tona sursaTis investicia,

ekonomikuri da socialuri ganviTarebisa da msoflios masStabiT gadaudebeli

sasursaTo daxmarebis programebis ganxorcielebis mizniT. simSilis winaaRmdeg

brZola mimdinareobs afrikisa da axlo aRmosavleTis, laTinuri amerikisa da

aziis qveynebSi.

sagangebo situaciebSi programa axorcielebs sicocxlisaTvis gadarCenisaTvis

aucilebel daxmarebebs, im adamianTaTvis, romelnic ubedurebis msxverplni

arian.

programis mizania aseve daexmaros Cvil bavSvebs, skolis moswavleebs, moxucebs

da fexmZime qalebs cxovrebis yvelaze kritikul momentebSi.

16

programa exmareba im mosaxleobas, romelic ganicdis sursaTis qronikul

naklebobas da muSaTa Sromis anazRaureba xdeba sursaTiT, raTa Temma meti dro

dauTmos ganviTarebas.

msoflio sasursaTo programa eyrdnoba mTlianad Semowirulobebs da rom ara

donorTa guluxvoba, 2001 wels 182 qveynis 77 milioni adamiani ver

gamoikvebeboda. Semowirulobebi xorcieldeba fulis, sursaTis an im ZiriTadi

saSualebebis saxiT, romlebic aucilebelia mosavlis moyvanis, sursaTis

Senaxvisa da momzadebisaTvis.

gaeros adamianTa dasaxlebebis centri (habitati _ Habitat)

gaeros adamianTa dasaxlebebis centri (habitati) Seiqmna 1978 wels. 1998 wels

centrma qalaqis menejmentis, dasaxlebis, momsaxurebisa da infrastruqturis

ganviTarebis sakiTxze daaxloebiT 80 qveyanaSi 200-ze meti programa da proeqti

ganaxorciela. 1998-1999 wlebSi habitatis danaxarjebma 160 mln. aSS dolari

Seadgina.

habitati gaeros sistemaSi dasaxlebaTa ganviTarebis koordinatoria, romelic

fokusirebas axdens Semdeg sferoebze:

• TavSesafari da momsaxureba;

• qalaqis menejmenti;

• garemo da infrastruqtura;

• Sefaseba, monitoringi da informacia.

gaeros ganviTarebis fondi qalTaTvis (UNIFEM)

gaeros ganviTarebis fondi qalTaTvis daarsda 1976 wels da igi xels uwyobs

qalTa uflebebis dacvas da genderul Tanasworobas msoflioSi. fondi

cdilobs moagvaros qalebis mniSvnelovani sakiTxebi.

aseve daarsebis dRidan fondi cdilobs ganaviTaros iseTi proeqtebi, romelic

qalebisaTvis politikuri, ekonomikuri da socialuri uflebis miniWebas

uzrunvelyofs.

narkotikebis kontrolisa da danaSaulis prevenciis ofisi (ODCCP)

narkotikebis kontrolisa da danaSaulis prevenciis ofisi 1997 wels

Camoyalibda. ofisis mizania, daexmaros gaeros narkotikebis kontrolis,

danaSaulis prevenciisa da saerTaSoriso terorizmis sakiTxebis efeqtur

gadaWraSi.

ofisi Sedgeba ori samsaxurisagan:

• gaeros narkotikebis kontrolis saerTaSoriso programa (UNDCP) • danaSaulis prevenciis saerTaSoriso centri (CICP)

gaeros universiteti (UNU)

gaeros universiteti daarsda 1973 wels da mas msoflioSi 13 kvleviTi da

treining-centri aqvs.

gaeros universiteti im mecnierTa saerTaSoriso Tanamegobrobaa, romlebic

CarTulni arian kvlevebSi, treiningebsa da codnis gavrcelebaSi. am saqmianobis

mizania gaeros gegmebis mxardaWera.

universitetis biujeti gaeros biujetidan ar finansdeba, igi mTlianad

Semowirulobebzea damokidebuli.

17

nana kvirCilaZe

sofo deisaZe

janmrTelobis msoflo organizacia (WHO)

mokle istoriuli cnobebi

janmrTelobis msoflio organizacia (WHO) Siqmna 1948 wels. igi janmrTelobis

problemebze momuSave gaeros specializebul saagentos warmoadgens.

janmrTelobis msoflio organizaciis konstituciaSi miTiTebulia, rom

organizaciis mizans warmoadgens `yvela adamianisTvis janmrTelobis SesaZlo

umaRlesi donis miRweva~. amave konstituciis mixedviT, janmrTeloba

ganisazRvreba, rogorc sruli fizikuri, gonebrivi Tu socialuri keTildReoba

da ara mxolod daavadebis ar arseboba.

WHO-s misiaa:

• saerTaSoriso jandacvis sferoSi saqmianobis warmarTva da koordinacia;

• teqnikuri TanamSromlobis xelSewyoba;

• moTxovnis SemTxvevaSi mTavrobebis daxmareba erovnuli jandacvis

sisitemebis ganviTarebaSi;

• qveynisTvis teqnikuri daxmarebis da gadaudebel SemTxvevaSi pirdapiri

daxmarebis gaweva;

• epidemiur, endemiur da sxva daavadebaTa profilaqtikisa da maTTan brZolis

stimulireba da ganviTareba;

• biomedicinis da jandacvis ganviTareba.

organizaciis mizania:

• msoflio masStabiT SeimuSaos jandacvasTan dakavSirebuli rekomendaciebi;

• daexmaros saxelmwifoebs jandacvis erovnuli programebis SemuSavebasa da

ganxorcielebaSi;

• SeimuSaos axali teqnologiebi da standartebi.

organizacia iRwvis jandacvis axali teqnologiebisa da standartebis

ganviTarebisa da gavrcelebisTvis.

WHO-s gaaCnia 4 ZiriTadi strategiuli mimarTuleba:

1. sikvdilianobis, avadmyofobisa da SezRuduli unaris mqone adamianTa

ricxvis Semcireba, gansakuTrebuli aqcenti keTdeba bavSvTa daavadebebze;

2. cxovrebis jansaRi wesis xelSewyoba da adamianis im risk-faqtorebis

Semcireba, romlebic dakavSirebulia garemosTan, ekonomikasTan, socialur

faqtorebTan da zne-CveulebebTan;

3. jandacvis sisitemis muSaobis gaumjobeseba;

4. erovnuli politikis xelSewyoba, rac Tavis mxriv gamoiwvevs janmrTelobis

gaumjobesebas.

18

zemoaRniSnuli strategiebis farglebSi, igulisxmeba iseT infeqciur

daavadebebTan brZola, rogoricaa Sidsi, malaria, tuberkuliozi, poliomiliti,

wiTela da sxva. unda aRiniSnos WHO-sa da gaeros bavSvTa fondis erToblivi

iniciativiT Camoyalibebuli vaqcinebisa da imunizaciis globaluri aliansi

(GEVI), romlis mizania imunizaciis gaumjobeseba ganviTarebad qveynebSi.

gansakuTrebuli adgili uWiravs genderul, adreuli asakisa da Cvil bavSvTa

kvebis sakiTxebs, fsiqikuri janmrTelobis problemebsa da cxovrebis jansaR

wess.

WHO-s globaluri iniciativis miRwevad warsulSi SeiZleba dasaxeldes

yvavilis likvidacia, xolo mimdinare globalur iniciativebad _

poliomielitis aRmofxvris globaluri kampania. aRsaniSnavia, rom saqarTvelo,

evropis regionSi Semaval sxva qveynebTan erTad, 2002 wels sertificirebulia,

rogorc poliomielitisagan Tavisufali zona. globaluri iniciativis meore

magaliTad SeiZleba moviyvanoT TambaqosTan brZolis CarCo-konvenciis miReba.

saqarTvelom am konvencias xeli moawera 2004 wlis TebervalSi.

gaeros yvela wevrs SeuZlia gaxdes WHO-s wevri. sxva qveynebi SeiZleba

miRebul iqnan WHO-Si mxolod im SemTxvevaSi, Tu amas generaluri asambleis

wevrTa umravlesoba dauWers mxars xmaTa ubralo umravlesobiT. teritoriebs,

romlebsac ar aqvT ufleba iyvnen saerTaSoriso urTierTobis subieqtebi

SeuZliaT organizaciis asocirebuli wevrebi gaxdnen am teritoriebis

saerTaSoriso urTierTobebze pasuxismgebeli _ msoflio janmrTelobis

organizaciis wevrebis an sxva uflebamosili organoebis gancxadebis

safuZvelze.

organizaciis Stab-bina mdebareobs JenevaSi, xolo misi regionaluri

warmomadgenlebi _ brazavilSi (kongo), vaSingtonSi (aSS), kairoSi (egvipte),

kopenhagenSi (dania), deliSi (indoeTi) da malinaSi (filipinebi).

WHO-s evropis regionuli ofisi qveynebisaTvis daxmarebas gegmavs da amas

axorcielebs orwliani TanamSromlobis xelSekrulebis farglebSi.

organizaciuli struqtura

janmrTelobis msoflio asamblea

WHO-s mmarTveli organoa janmrTelobis msoflio asablea, romelic

weliwadSi erTxel ikribeba 191 wevri qveynis SemadgenlobiT. asambleis ZiriTad

amocanas warmoadgens organizaciis orwliani programis biujetis damtkiceba

da ZiriTadi politikuri sakiTxebis gadawyveta.

generaluri direqtori

organizacias xelmZRvanelobs generaluri direqtori, romelic iniSneba

janmrTelobis asambleaze aRmasrulebeli komitetis wardginebiT. amJamad

aRniSnuli Tanamdeboba uWiravs _ li jon-vuks. generalur direqtori

akontrolebs (zedamxedvelobs) organizaciis finansur politikas da amtkicebs

biujetis programas. aseve ganixilavs aRmasrulebeli komitetis angariSebs.

19

aRmasrulebeli komiteti

aRmasrulebeli komiteti Sedgeba 32 Sesabamisi (jandacvis) kvalifikaciis mqone

wevrisagan. TiToeuli maTgans niSnavs wevri qveyana, xolo aRniSnuli qveyana

winaswar SeirCeva msoflio janmrTelobis asambleis mier. es wevri qveynebi

arCeulni arian sami wlis vadiT.

ZiriTadi Sexvedra, romelzec xdeba momavali asambleis Sexvedris gegmis

(ganrigis) SeTanxmeba da janmrTelobis asambleisTvis gadasacemi rezoluciebis

momzadeba tardeba ianvarSi. maisSi ki imarTeba mokle damatebiTi Sexvedra,

sadac ganixileba administraciuli sakiTxebi. aRmasrulebeli komitetis

ZiriTadi funqciaa asambleisaTvis rCevebis micema da muSaobis xelSewyoba. amave

dros igi uzrinvelyofs asambleis gadawyvetilebebisa da politikis

efeqtianobas. aRmasrulebel komitets evaleba asambleis instruqciebis

ganxorcieleba da Sesabamisi angariSebis wardgena.

sekretariati

WHO-s sekretariati Sedgeba 3500 janmrTelobis dacvisa da sxva

eqspertebisagan, aseve fiqsirebuli vadiT daniSnuli mxardamWeri kadrebisgan,

romlebic muSaoben eqvs qveyanaSi arsebul regionul StabebSi.

samoqalaqo sazogadoebis iniciativa (The Civil Society Initiative _ CSI) samoqalaqo sazogadoebis iniciativa xels uwyobs arasamTavrobo da

sazogadoebriv organizaciebTan WHO-s TanamSromlobas da pasuxismgebelia

SemuSavebuli zogadi principebis farglebSi ganxorcielebul qmedebebze, maT

Soris formaluri urTierTobebis administrirebaze. arasamTavrobo

organizaciebTan TanamSromloben sxvadasxva qveyanaSi arsebuli WHO-s

filialebic.

WHO-s arasamTavrobo organizaciebTan muSaobis mizania arasamTavroboebma

mxari dauWiron WHO-s saqmianobas da politikas, erToblivad uzrunvelyon

dasaxuli miznebis miRweva. WHO-sTvis, aseve SeiZleba interesis sferos

warmoadgendes arasamTavrobo organizaciebTan erTad Sidadargobrivi

proeqtebis ganxorcieleba.

WHO da saqarTvelo

saqarTvelo gawevrianda organizaciaSi 1992 wlis 16 maiss. saqarTvelo Sedis

WHO-s evropis regionSi, romelic aerTianebs 52 wevr-qveyanas. saqarTvelosa da

WHO-s evropis regionul ofiss Soris molaparakebis safuZvelze arCeulia

urTierTTanamSromlobis Semdegi prioritetuli mimarTulebebi:

• jandacvis politika (pirveladi jandacvis koordinaciaze fokusirebiT)

• finansireba jandacvaSi;

• ZiriTad medikamentebze xelmisawvdomobis gazrda da maTi racionuli

gamoyeneba;

• jandacvis sainformacio sistemis gaZliereba;

• saavadmyofoTa marTva

20

• katastrofebisadmi mzadyofna da reagireba;

• infeqciur daavadebaTa marTva (tuberkuliozi, aiv-infeqcia/Sidsi, malaria,

vaqcin-marTvadi daavadebebi, da sxv.);

• sakvebi produqtebis usafrTxoeba da jansaRi kveba;

• narkomaniisa da alkoholizmis kontroli.

regularuli biujetiT gaTvaliswinebuli daxmarebis gareSe damatebiTi

resursebis moZiebiT, agreTve xorcieldeba muSaoba Semdeg prioritetebze:

• arainfeqciuri daavadebebis marTva;

• dedaTa da bavSvTa janmrTeloba;

• fsiqikuri janmrTeloba;

• garemos dacva da janmrTeloba;

• Tambaqos kontroli;

• sagzao travmatizmTan brZola da sxv.

unda aRiniSnos, rom epidemiebis prevenciis mimarTulebiT Zalze mniSvnelovania

saqarTvelos warmomadgenlis regularuli monawileoba iseT RonisZiebebSi,

romlebic mimarTulia epidemiebisadmi mzadyofnis RonisZiebebisa da erovnuli

gegmebis SemuSavebaSi. janmrTelobis msoflio organizacia saqarTvelos uwevs

profesiul daxmarebas ara marto im prioritetebis farglebSi, romlebic

asaxulia orwliani TanamSromlobis xelSekrulebaSi, aramed sxvadasxva

mimarTulebiTac. WHO-s konsultantebi regularulad Camodian saqarTveloSi

adgilobrivi specialistebisTvis profesiuli daxmarebis gasawevad qveynis

moTxovnilebebis Sesabamisad. saqarTvelos specialistebi regularulad

monawileoben WHO-s SexvedrebSi, konferenciebSi, seminarebsa da treningebSi,

rogorc saqarTveloSi, agreTve mis farglebs gareT. agreTve aRsaniSnavia

gaeros ganviTarebis programasa da gaeros sxva saagentoebTan erToblivi

koordinirebuli muSaoba, romlis magaliTad SeiZleba moviyvanoT WHO-s

monawileoba aTaswleulis ganviTarebis miznebis SesrulebaSi, rac gulisxmobs

garkveul progress da iseTi maCveneblebis gaumjobesebas 2015 wlisaTvis,

rogoricaa bavSvTa sikvdilianoba, dedaTa janmrTelobis gaumjobeseba,

tuberkulozTan, aiv-infeqcia/SidsTan, malariasa da sxva daavadebebTan brZola.

giorgi Tarxan-mouravi

saerTaSoriso savaluto fondi

(IMF)

mokle istoriuli cnobebi

saerTaSoriso savaluto fondis Seqmnis SeTanxmeba miRweul iqna breton vudis

konferenciaze, 1944 wlis 22 ivliss, rogorc omisSemdgomi rekonstruqciis

gegmis nawili. misi Seqmnis iniciatorebi iyvnen gamoCenili ingliseli

ekonomisti jon meinard keinsi da SeerTebuli Statebis xazinis mdivani hari

deqster uaiti. SeTanxmeba ZalaSi Sevida 1945 wlis 27 dekembridan, xolo

organizaciam arseboba, rogorc omisSemdgomi rekonstruqciis gegmis nawilma,

21

daiwyo 1946 wlis maisidan, Tavisi pirveli finansuri operacia ki 1947 wlis 1

marts ganaxorciela.

IMF miznebi

makroekonomikuri da finansuri politika

saerTaSoriso savaluto fondi aris saerTaSoriso organizacia 184 wevri

saxelmwifoTi (maT Soris saqarTveloc), romelic Seiqmna saerTaSoriso

monetaruli TanamSromlobis, gacvliTi kursis stabilurobisa da ekonomikuri

zrdis xelSewyobis mizniT da mis ZiriTad funqcias warmoadgens wevri

qveynebisTvis droebiTi finansuri daxmarebis gaweva sagadamxdelo balansis

gaumjobesebis mizniT.

IMF-i ZiriTadad koncentrirebulia wevri qveynebis makroekonomikur

mdgomareobaze, rac moicavs erTobliv danaxarjebs, Semosavals, dasaqmebis

dones, inflaciis donesa da qveynis sagadamxdelo balanss.

IMF-i yuradRebas amaxvilebs makroekonomikuri politikis Semdeg aspeqtebze:

• sabiujeto politika _ argeblis ganakveTTan dakavSirebuli RonisZiebebi;

• fuladi-sakredito politika _ gacvliTi kursis done da finansur

seqtorTan dakavSirebuli RonisZiebebi;

• sxva politikebi _ rogoricaa bankebis regulireba, zedamxedveloba da

sxva.

IMF-i agreTve yuradRebas aqcevs struqturul politikas, romelic moicavs

Sromis bazarTan dakavSirebul RonisZiebebs. ssf TiToeul wevrs aZlevs rCevas,

Tu rogor SeiZleba maT mier arCeuli makroekonomikuri politikis

gaumjobeseba, raTa ufro efeqtianad iqnes miRweuli iseTi miznebi, rogoricaa

dasaqmebis maRali done, dabali inflacia da ekonomikuri zrda.

Tavisi arsiT, IMF-i ar aris banki romelic gascems grZelvadian kreditebs,

aramed mas gaaCnia savaluto saxsrebi, romelic wevrma qveynebma SeiZleba

isesxon, raTa moaxdinon sakuTari savaluto erTeulis swrafi stabilizacia.

IMF-s yvela sesxi unda daifaros 5 wlis ganmavlobaSi.

IMF-is miznebi Semdegia:

• xeli Seuwyos saerTaSoriso monetarul kooperacias mudmivi institutebis

meSveobiT, romlebic gascemen konsultaciebs da TanamSromloben

saerTaSoriso monetarul problemebze.

• xeli Seuwyos gacvliTi kursis stabilurobas, gacvliT kursze

SeTanxmebis miRwevas da ar dauSvas konkurentuli gacvliTi kursis

arseboba wevr qveynebs Soris.

• xeli Seuwyos gadaxdis multilateraluri (mravalmxrivi) sistemis

danergvas;

• moipovos wevri qveynebis ndoba, raTa miiRos fondis ZiriTadi resursebi,

romlis gamoyenebis uflebac SeiZleba droebiT gadaeces wevr qveynebs,

garkveuli garantiis sanacvlod, raTa maT gamoasworon sagadamxdelo

22

balansi im RonisZiebis gautareblad, rac SeiZleba damRupveli aRmoCndes

maTi ekonomikisaTvis.

• zemoTqmulidan gamomdinare Seamciros wevri qveynebis saerTaSoriso

sagadamxdelo balansis uTanasworobis xarisxi.

fondi Tavisi yvela gadawyvetilebis miRebisas, valdebulia ixelmZRvanelos

zemoT CamoTvlili miznebiT.

specialuri sasesxo uflebebi

specialuri sasesxo uflebebi (SDR - special drawing right), aris saerTaSoriso

sarezervo aqtivebi, romlebic IMF-m SeimuSava 1969 wels im mosazrebidan

gamomdinare, rom mimdinare fuladi aqtivebi da maTi SesaZlo zrda ar iqneboda

sakmarisi msoflio vaWrobis zrdis xelSewyobisTvis. im droisTvis ZiriTadi

rezervebi iyo oqro da aSS dolari, Sesabamisad SDR warmodgenili iyo,

rogorc damatebiTi sarezervo aqtivi, romelic IMF-s SeeZlo periodulad

ganeTavsebina wevrebSi, rodesac amis saWiroeba iyo, da gaeuqmebina saWoroebis

mixedviT.

SDR -s qaRaldis oqrosac uwodeben, miuxedavad imisa, rom maT fizikuri forma

ar gaaCniaT isini gadaecemaT wevr qveynebs, rogorc maTi qvotis procenti. ase

magaliTad, IMF-ma Tavisi saqmianobis manZilze ganaTavsa 21,4 miliardi SDR-s wevr qveynebSi.

IMF-s wevr qveynebs SeuZliaT gamoiyenon SDR erTmaneTs Soris da ssf-sTan

urTierTobisas. SDR warmoadgens iseve rogorc IMF-s aseve mravali sxva

saerTaSoriso organizaciis sazom erTeuls.

SDR-s fasi dgindeba yoveldRiurad ZiriTadi valutebis kalaTis gamoyenebiT:

evro, aSS dolari, girvanqa-sterlingi da iaponuri ieni. 2004 wlis 1

ivlisisaTvis SDR udrida 1,48 aSS dolars. kalaTis Semadgenloba gadaixdeba

yovel 5 welSi erTxel, raTa darwmundnen, rom valutebis warmomadgenloba

kalaTaSi Seesabameba am valutaTa mniSvnelobas msoflio savaWro da finansur

sistemebSi.

IMF exmareba Tavis wevr qveynebs Semdegi meTodebiT:

• nacionaluri da globaluri ekonomikisa da finansuri ganviTarebis

gadaxedva, monitoringi da wevrebisaTvis rCevis micema ekonomikuri

politikis Taobaze; • asesxebs maT myar valutas raTa xeli Seuwyos politikis daregulirebasa

da reformas, raTa gamoasworos sagadamxdelo balansi da daexmaros

ekonomikuri zrdis miRwevaSi; • sTavazobs teqnikuri daxmarebis farTo speqtrs, rogoricaa magaliTad

mTavrobisa da centraluri bankis warmomadgenlebisTvis treiningebis

Catareba maTi kompetenciis sferoSi.

23

vin iRebs gadawyvetilebebs IMF-Si

IMF angariSvaldebulia Tavisis wevri qveynebisadmi, rac xels uwyobs mis

efeqtian muSaobas. dResdReobiT IMF-s saqmianoba imarTeba aRmasrulebeli

sabWos mier (Executive Board), romelic Sedgeba IMF-s 184 wevri qveynis

warmomadgenlebisgan, da saerTaSoriso stafisagan, romelic aris

aRmasrulebeli direqtoris (Executive Director) da misi 3 moadgilis

xelmZRvanelobis qveS. mmarTveli gundis yoveli wevri warmoadgens sxvadasxva

regions. IMF-s saqmianobis warmarTva maT aRmasrulebel sabWos delegirebuli

aqvs mmarTvelTa sabWodan (Board of Governors).

mmarTvelTa sabWo, Tavismxriv, warmoadgens umaRles mmarTvel rgols IMF-Si. rogorc wesi, Sexvedrebi xdeba weliwadSi erTxel, IMF-sa da msoflio bankis

yovelwliur Sexvedraze. yoveli wevri niSnavs erT mmarTvels _ rogorc wesi

esenia wevri qveynis finansTa ministri an centraluri bankis mmarTveli.

mmarTvelTa sabWo wyvets ZiriTadi politis sakiTxebs, romelTa aRsruleba

delegirdeba aRmasrulebel sabWoze.

saerTaSoriso monetarul sakiTxebs ixilaven weliwadSi 2-jer saerTaSoriso

monetarul da fiskalur komitetSi. msoflio bankisa da IMF-s saziaro komiteti _ ganviTarebis komiteti ki kurirebs ganviTarebasTan dakavSirebul sakiTxebs.

mmarTveli sabWo Sedgeba 24 mmarTveli direqtorisgan.

saidan iRebs IMF saxsrebs

IMF-is resursebis ZiriTadi wyaroa kvota (an kapitali), romelic warmoadgens

wevri qveynebis Senatans, rodesac isini uerTdebian IMF-s. kvotebis raodenoba agreTve gansazRvravs im Tanxis raodenobas, romlic SeiZleba wevrma qveynebma

miiRon IMF-isgan. kvotis 25% mainc unda iyos gadaxdili myar valutaSi (SDR, dolari, evro an ieni). kvotebi dgeba wevri qveynebis ekonomikis zomis mixedviT.

ase magaliTad aSS-s aqvs yvelaze didi kvota, 17,5 % kvotebis saerTo

raodenobisa. saqarTvelos kvota Seadgens 150,4 milion SDR-s, mTliani kvotebis

0.07%-s. saWiroebis SemTxvevaSi IMF-s SeuZlia isesxos damatebiTi saxsrebi.

24

gawevrianebis pirobebi

nebismier qveyanas aqvs ufleba moiTxovos IMF-is wevroba. ganacxads

Tavdapirvelad ixilavs IMF-is aRmasrulebeli sabWo. ganxilvis Semdgom sabWo

amzadebs moxsenebas IMF-is mmarTvelTa sabWosaTvis, romelTac urTavs

rekomendaciebs `wevrobis rezoluciis~ formiT. es rekomendaciebi moicavs IMF-Si kvotis raodenobas, sawevro Senatanebis gadaxdis formebsa da wevrobis sxva

pirobebs. mas Semdeg, rac mmarTvelTa sabWo daamtkicebs wevrobis rezolucias,

ganmcxadebelma qveyanam sakuTari kanonmdeblobis farglebSi unda miiRos iseTi

zomebi, romlebic mas miscems IMF-is SeTanxmebis traqtatis (article of agreement) ratificirebisa da misi wevrobis valdebulebebis Sesrulebis saSualeba.

sawevro kvotiT ganisazRvreba Senatanebis raodenoba, misi xelmisawvdomoba IMF-is finansebze da da misi SDR-ebis alokaciis raodenoba. saqarTvelo SeuerTda

saerTaSoriso savaluto fonds 1992 wlis 5 maiss.

Temo boloTaSvili

magda boloTaSvili

msoflio bankis jgufi

mokle istoriuli cnobebi

Seiqmna ra meore msoflio omis dros breton-vudsSi (misi pirveli prezidenti

iyo Eugene Meyer, 1875 - 1959) msoflio banki Tavisi arsebobis sawyis etapze

axdenda omisSemdgomi evropis aRdgenas. 1947 wels mis mier gacemuli pirveli

sesxi, romelic gankuTvnili iyo safrangeTis rekonstruqciisTvis Seadgenda

25

Tanxas 250 milioni aSS dolaris odenobiT. rekonstruqcia rCeba bankis

saqmianobis erT-erT mniSvnelovan mimarTulebad. es saqmianoba saSualebas

aZlevs gadawyvitos iseTi amocanebi, rogoricaa stiqiis Semdgomi gaWirvebis

likvidacia, humanitaruli daxmarebis aRmoCena saWiro SemTxvevebSi da

postkonfliqturi aRdgena, amocanebi romlebsac didi mniSvneloba aqvs

ganviTarebadi da gardamavali ekonomikis qveynebisTvis.

dReisaTvis msoflio banki warmoadgens ganviTarebis mizniT erT-erT msxvil

daxmarebis wyaros msoflioSi. mis mTavar mizans warmoadgens mosaxleobis

uRaribesi jgufebisa da qveynebis daxmareba.

msoflio bankis prioritetebi

1980 wels kreditebis 21%-iT finansdeboda eleqtroenergetikis seqtori.

dReisTvis es maCvenebeli Semcirebulia 7%-mde. amave dros, resursebis

moculoba iseTi socialuri momsaxurebis sferoebSi, rogoricaa: jandacva,

ganaTleba, sapensio uzrunvelyofa da sxva, gaizarda 5%-dan (1980w) 22%-mde.

msoflio banks, romlis wevrsac Seadgens 184 qveyana, aqvs axali midgoma

ganviTarebis procesTan mimarTebaSi, axali amocanebis gadawyvetaSi, maT Soris

genderuli ganviTarebis amocanebis, erToblivi Zalebis ganviTarebaSi,

adgilobrivi erebis problemebSi, aseve Raribi mosaxleobisTvis sasicocxlo

mniSvnelobis infrastruqturis ganviTarebis ZalisxmevaSi. msoflio bankis ZiriTadi mimarTulebebi

1. msoflio banki warmoadgens ganaTlebis finansirebis umsxviles

saerTaSoriso wyaros;

1963 wlidan, rodesac dawyebul iqna ganaTlebis finansireba, msoflio bankma

gamoyo 31 mlrd dolari. dReisTvis 83 qveyanaSi finansdeba 158 proeqti

ganaTlebis sferoSi. banki mWidrod TanamSromlobs qveynebis xelmZRvanelebTan,

gaeros dawesebulebebTan, donorebTan, arasamTavrobo organizaciebTan da sxva

partniorebTan, raTa daexmaros ganviTarebad qveynebs miaRwion saerTo

ganaTlebis mizans. aRniSnuli mizani imaSi mdgomareobs, rom 2015 wlisaTvis

yvela bavSvi, gansakuTrebiT gogonebi da gaWirvebuli ojaxis bavSvebi

swavlobdnen dawyebiT skolaSi da hqondeT SesaZlebloba miiRon dawyebiTi

ganaTleba.

2. msoflio banki warmoadgens aiv/Sidsis�winaaRmdeg brZolis finansirebis

umsxviles saerTaSoriso wyaros;

yoveldRiurad 14 000 adamiani xdeba Sidsis matarebeli, maT Soris naxevari 15-24

wlis asakisani arian. banki arwmunebs qveynebs imaSi, rom arcerTi qveyana,

romelic SeimuSavebs Sidsis winaaRmdeg brZolis efeqtur strategias, ar

darCeba dafinansebis gareSe.

3. msoflio banki warmoadgens jandacvis programebis finansirebis umsxviles

saerTaSoriso wyaros;

26

elementaruli samedicino momsaxureba da Raribi mosaxleobis gamokvebas aqvs

gadamwyveti mniSvneloba siRaribis aRmofxvrasa da ekonomikuri zrdis

xelSewyobaSi. miuxedavad bolo ramdenime aTwleulSi mravali qveynis mier

miRweuli warmatebebisa, gadauwyveteli rCeba rTuli miznebi. 11 mln. bavSvidan,

romlebic iRupebian ganviTarebad qveynebSi, daaxloebiT 70% iRupeba infeqciuri

daavadebebiT (iseTebiT rogoricaa pnevmonia, malaria da sxva) da uWmelobiT.

msoflio banki yovel wels gamoyofs saSualod 1 mlrd dolars.

4. msoflio banki aqtiurad xels uwyobs davalianebis tvirTis Semsubuqebas;

1996 wels msoflio banki da saerTaSoriso savaluto fondi (IFM) gamovidnen

iniciativiT Rarib qveynebTan dakavSirebiT, romlebsac gaaCniaT valebis maRali

xarisxi. es Tavis TavSi gulisxmobs pirvel kompleqsur midgomas msoflios

uRaribesi qveynebisTvis (romelTac gaaCniaT valebis didi raodenoba)

davalianebis tvirTis Semsubuqebas. dReisTvis 26 qveyana iRebs daxmarebas,

davalianebis tvirTis Semsubuqebis saxiT da prognozebis Tanaxmad, am

daxmarebis moculoba gaizrdeba 40 mlrd dolaramde. aRniSnuli iniciativa

uzrunvelyofs davalianebis Semcirebas 2/3-iT, rac gamoiwvevs valebis im

donemde dawevas, romelic iqneba mniSvnelovnad dabali saSualo maCvenebelze

yvela sxva ganviTarebad qveyanaSi. am iniciativis farglebSi qveynebi cdiloben

gadaxedon TavianT sabiujeto prioritetebs socialuri ganviTarebis

mniSvnelovan sferoebSi da adamianuri resursebis ganviTarebaSi.

5. msoflio banki warmoadgens biomravalferovnebis dacvis programis

finansirebis erT-erT umsxviles saerTaSoriso wyaros;

dawyebuli 1988 wlidan banki xdeboda biomravalferovnebis dacvis programis

erT-erTi umsxvilesi saerTaSoriso wyaro. miuxedavad imisa, rom

biomravalferovnebis Semcireba warmoadgens globalur problemas, pirvel

rigSi iCagreba soflis mosaxleoba ganviTarebad qveynebSi, vinaidan isini ufro

metad arian damokidebulni garemo pirobebze, romlebic maT uzrunvelyofen

sakvebiT, WeriT (TavSesafriT), samkurnalo saSualebebiT, arsebobisTvis

aucilebeli saSualebebiT. swored amitom, organizacia Conservation International-Tan globalur-ekologiur fondTan, makarturis fondTan da iaponiis

xelisuflebasTan erTad, msoflio banki monawileobs fondis SeqmnaSi, romelic

efeqturad daexmareba biomravalferovnebis `cxeli wertilebi~-s dacvas

ganviTarebad qveynebSi. im regionebSi, romlebic warmoadgenen dedamiwis

mxolod 1,4%-s, binadrobs daaxloebiT 60% mTeli biologiuri saxeobebis.

garemopirobebis problemebis gadawyveta warmoadgens ganuyrel nawils bankis

strategiis, romelic miznad isaxavs siRaribis daZlevas. dReisaTvis msoflio

bankis proeqtebis portfelSi arsebuli mTliani Tanxa, romliTac dadgenilia

garemos dacvis mizani, warmoadgens 14 mlrd aSS dolars.

6. msoflio banki ise rogorc arasdros aqtiurad urTierTobs Tavis

partniorebTan;

msoflio banki bolo 6 wlis ganmavlobaSi TanamSromlobs partniorebis farTo

wresTan, iseT globalur sakiTxebze, rogoricaa brZola siRaribis

daZlevisTvis globaluri masStabiT. mag.: veluri bunebis msoflio fondTan,

tyeebis dacvis mizniT, aseve saxelmwifo da kerZo seqtorTan iseTi fondis

Seqmnis mizniT, romelic daexmareba globaluri daTbobis Sedegebis

27

Semsubuqebas. garda amisa, banki TanamSromlobs Food and Agriculture Organization (FAO)–sa da the United Nations Development Programme (UNDP)–Tan, gamodis ra

sponsorad cnobili sakonsultacio jgufis saerTaSoriso kvlevis, soflis

meurneobis sferoSi, iyenebs ra mecnierebis uaxles miRwevebs uWmelobasa da

siRaribesTan brZolaSi, kvebisa da janmrTelobis mdgomareobis gaumjobesebasa

da garemos dacvis sferoSi.

7. msoflio banki TamaSobs wamyvan rols korufciasTan brZolaSi

saerTaSoriso masStabiT;

korufcia warmoadgens ganviTarebis Semaferxebel erT-erT pirobas: igi ufro

metad auaresebs Raribi mosaxleobis mdgomareobas, paraven ra saxelmwifo

resursebs mosaxleobis im jgufebs, romelTac is yvelaze metad sWirdebaT.

dawyebuli 1996 wlidan banki axorcielebs korufciasTan brZolis 600 programas

da iniciativas mmarTvelobis efeqtianobis gazrdas TiTqmis 100 qveyana-

klientTan. aRniSnuli iniciativebi iTvaliswineben sxvadasxva wesebis miRebas –

dawyebuli saxelmwifo moxeleebis mier finansuri deklaraciebis Sevsebidan

damTavrebuli JurnalistebisTvis gamoZiebis Catarebis meTodebiT damTavrebuli.

dReisTvis TiTqmis 1/4 mTeli axali proeqtebisa Seicavs komponentebs, romelTac

gaaCniaT kavSiri saxelmwifo xarjebTan da finansur reformebTan.

mniSvnelovania isic, rom bankis damokidebulebam korufciis daCqarebis

saqmesTan misca stimuli am problemasTan globalur brZolaSi. msoflio banki

cdilobs mTlianad integracias wesebis, mimarTuls saxelmwifo marTvelobis

efeqturobis gazrdasa da korufciasTan brZolaSi, gegmarebisa da operaciul

saqmianobis procesSi. garda amisa, banks mkacrad aqvs gadawyvetili Zalisxmevis

mimarTva raTa gamoiricxos korufciis raime wyaro da saSualeba, mis mier

dafinansebuli proeqtebis farglebSi.

8. samoqalaqo sazogadoeba sul ufro mniSvnelovan rols asrulebs msoflio

bankis saqmianobaSi;

gasul finansur wels, msoflio bankis mier damtkicebuli proeqtebis 2/3–ze

meti ganxorcielda arasamTavrobo organizaciebis aqtiuri monawileobiT, xolo

mxardaWeris strategiebis umravlesoba, SemuSavebul iqna bankis mier

samoqalaqo sazogadoebasTan konsultaciebis gziT. dReisTvis bankis

TanamSromlebi muSaoben 70 warmomadgenlobaSi msoflios masStabiT,

mosaxleobasTan da arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebTan,

saqmianobebis sxvadasxva sferoebSi – dawyebuli ganaTlebidan da Sidsis

winaaRmdeg brZolidan, damTavrebuli garemos dacvamde.

9. msoflio banki exmareba qveynebs, romlebmac gadaitanes SeiaraRebuli

konfliqtebi;

dResdReobiT banki muSaobs 40 qveyanaSi, romlebic dazaraldnen SeiaraRebuli

konfliqtebiT, mxars uWers ra saerTaSoriso Zalisxmevas dazaralebuli

mosaxleobis dasaxmareblad, mSvidobiani ganviTarebis aRdgenas da mosaxleobis

axali afeTqebebis Tavidan acilebas. amasTan banki, aseve Tavazobs Zalisxmevas

mTeli rigi amocanebis gadasawyvetad, iseT sakiTxebSi, rogoricaa ekonomikuri

saqmianobis mxardaWera, investireba regionebSi, saomari moqmedebebis Sedegad

dazaralebuli infrastruqturis aRdgena, raTa isini pirvel rigSi

orientirebulebi iyvnen yvelaze ufro gaWirvebuli xalxis jgufze, rogorebic

28

arian qvrivebi da bavSvebi. banki Tavis Zalisxmevas mimarTavs daSlisken,

demobilizaciisaken da xelmeore integraciisaken, anu yofili SeiaraRebuli

Zalebis formirebas samoqalaqo cxovrebaSi, aseve iniciativebs naRmebis

aRmoCenasTan da mosaxleobis gafrTxilebas. im farTomaSstabian da axal

xarisxian proeqtebSi, romlebic bankis mier finansdeba, saWiroa aRiniSnos

infrastruqturis rekonstruqcia da SesaZleblobebis gafarToeba avRaneTis

adgilobrivi mosaxleobisTvis, ganaTlebis micema upatrono bavSvebisTvis

kongos demokratiul respublikaSi, ganviTarebis proeqtebi adgilobriv doneze

samxreT serbiaSi, axali saxelmwifo moxeleebis swavleba CrdiloeT timorSi

da programebi haitize, romlis mizania sazogadoebaSi Tanxmobis miRweva da

romlebic realizdeba qveynis moqalaqeebis mier.

10. msoflio banki reagirebs Raribi mosaxleobis saWiroebebze.

60 qveynis 60 000 gaWirvebulTan saubarma, aseve Cvenma yoveldRiurma samuSao

gamocdilebam gvaswavla Cven is, rom siRaribe es cota imaze metia vidre

Semosavlebis araTanabari done an sazogadoebrivi ganviTarebis dabali tempi. siRaribea is, rodesac Rarib mosaxleobas ar SeuZlia gamoxatos Tavisi azri,

CamorTmeuli aqvs xmis ufleba, an SesaZlebloba daicvas Tavisi interesebi,

rodesac is ar aris daculi borotad gamoyenebisgan da korufciisgan. siRaribe

es aris elementaruli Tavisuflebis ar arseboba, iseTi rogoric aris

moqmedebebis Tavisufleba, arCevnis Tavisufleba, SesaZleblobebis ar arseboba.

Cven vTvliT, rom siRaribeSi mcxovreb adamians unda moeqce ara rogorc raRac

tvirTs, an pasivs, aramed rogorc sawarmoo aqtivs, romelsac Seswevs unari

Seitanos didi anabari, vidre raime sxvas siRaribis winaaRmdeg. siRaribis

Semcirebisadmi midgoma, efuZvneba ufro farTo socialur-ekonomikur

SesaZleblobebis Seqmnas, qmnis SesaZleblobebs, romelic saSualebas aZlevs

Rarib kacebs da qalebs gaxdnen sakuTari bedis patronebi, eZlevaT ra maT

informaciis xelmisawvdomoba, romelic nebas rTavs Rarib mosaxleobas Caebas

ganviTarebis procesSi da uzrunvelyos misi aqtiuri monawileoba am procesSi,

romelic uzrunvelyofs angariSvaldebulobas da organizaciuli-teqnikuri

SesaZleblobebis gafarToebas adgilze. dres-dReobiT banki afinansebs

ganviTarebis proeqtebs, romlebic realizdeba adgilobrivi dasaxlebebis

ZalisxmeviT, romelzec gamoyofilia 2.2 miliard aSS dolarze meti.

msoflio bankis ZiriTadi mimarTulebebidan gamomdinare, misi moRvaweoba

saqarTveloSi Semdegi TaviseburebebiT xasiaTdeba:

• msoflio banki saqarTvelos ganaTlebis sistemis reformaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos damoukidebeli da profesiuli sasamarTlo

xelisuflebis CamoyalibebaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos jandacvis sistemis gaumjobesebaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos infrastruqturisa da momsaxurebis

gaumjobesebaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos sasoflo-sameurneo reformis

ganxorcielebaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos garemos dacvaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos axali samuSao adgilebis Seqmnasa da kerZo

seqtoris ganviTarebaSi exmareba;

• msoflio banki saqarTvelos bunebrivi resursebis marTvaSi exmareba;

29

• msoflio bankis mier ganxorcielebuli analitikuri samuSao da

mecnieruli kvleva saqarTveloSi mimdinare reformis sainformacio

uzrunvelyofas emsaxureba;

• msoflio banki iswrafvis saqarTveloSi ekonomikuri da socialuri

mdgomareobis gaumjobesebisTvis.

organizaciuli struqtura

msoflio bankis jgufi Sedgeba xuTi mWidrod dakavSirebuli dawesebulebisgan,

romelTa mepatroneebic arian wevri saxelmwifoebi. TiToeuli es dawesebuleba TamaSobs ganmsazRvrel rols, siRaribesTan brZolis problemisa da

mosaxleobis cxovrebis donis amaRlebis gadawyvetaSi. msoflio banki

axorcielebs Tavis saqmianobas vice-prezidentebis departamentis mier,

dakavebuli konkretuli regionebiT an siRaribesTan brZolaSi da

TanamSromloba ekonomikuri ganviTarebaSi. msoflio banki imarTeba, rogorc magaliTad kooperatiuli sazogadoeba,

romlis aqcionerebsac warmoadgenen am organizaciis wevri saxelmwifoebi.

aqciebis raodenoba yovel saxelmwifos ganesazRvreba ekonomikis masStabebidan

gamomdinare. umsxviles aqcioners warmoadgens aSS (aqciebis 16,41%), mas mohyveba

iaponia (7,78%), germania (4,49%), didi britaneTi (4,31%) da safrangeTi (4,31%).

aqciebis darCenili raodenoba ganawilebulia sxva wevr-saxelmwifoebze. msoflio bankis wevri-saxelmwifoebi warmodgenilebi arian mmarTvelTa sabWoTi.

rogarc wesi mmarTvelebad gvevlinebian qveynis pasuxismgebeli pirebi,

magaliTad fanansTa ministri an ekonomikuri ganviTarebis ministri. mmarTvelTa

sabWo gvevlineba umaRles organod, romelic gansazRvravs bankis politikas.

sabWo Tavis sxdomebs weliwadSi erTxel marTavs bankis yovelwliuri sxdomis

dros. gamomdinare iqidan, rom es ministrebi TavianT sxdomas weliwadSi erTxel

marTaven, konkretuli ufleba-movaleobebi gadacemuli aqvT aRmasrulebel

direqtorebs, romlebic bankis Stab-binaSi muSaoben. msoflio bankis yoveli

wevri qveyana warmodgenili aris aRmasrulebeli direqtoriT. xuTi

armasrulebeli direqtori iniSneba xuTi wevri qveynis mier, romlebic floben

aqciebis umsxviles pakets _ aSS, iaponia, germania, safrangeTi da gaerTianebuli

samefo, xolo danarCeni qveynebi warmodgenilebi arian 19 aRmasrulebeli

direqtoriT. tradiciulad msoflio bankis prezidentad iniSneba aSS-s moqalaqe, radgan aSS

bankis aqciebis unsxvilesi paketis mflobelia. bankis prezidenti irCeva 5 wlis

vadiT da SeiZleba iyos xelmeored arCeuli. igi Tavmjdomareobs direqtorebis

sabWos da pasuxs agebs xelmZRvanelobasa da bankis moRvaweobaze.

30

nino TevdoraZe

lika papaSvili

msoflio savaWro organizacia

(WTO)

mokle istoriuli cnobebi

WTO daarsda 1995 wlis 1 ianvars q. JenevaSi, SveicariaSi. dResdReobiT igi 148

wevr qveyanas iTvlis, romelTa wilad modis saerTaSoriso vaWrobis 95

procentze meti.

1996 wels saqarTvelom gawevrianebis TxovniT mimarTa vaWrobis msoflio

organizacias. gaerTianebis oqms xeli moewera 1999 wlis 6 oqtombers, xolo

parlamentis mier am aqtis ratifikaciis Semdeg 2000 wlis 14 ivnisidan

saqarTvelo gaxda WTO-s srulfasovani 137-e wevri.

WTO-Si gawevrianebis Sedegad:

• gaZlierda saqarTvelos integracia msoflio ekonomikur sistemaSi;

• WTO-s SeTanxmebebTan mierTebiT, saqarTvelos sakanonmdeblo baza ufro

harmonizebuli gaxda evropulTan, rac aucilebeli pirobaa evrokavSirSi

integrirebis strategiuli miznis misaRwevad;

• saerTaSoriso bazarze gaumjobesda pirobebi saqarTvelos saeqsporto

priduqciisTvis. qarTveli mewarmeebi daculni gaxdnen am bazrebze

diskriminaciisgan WTO-s mravalmxrivi SeTanxmebebiT;

• saqarTvelom miiRo saqonliTa da momsaxurebiT vaWrobis sferoSi

wamoWrili sadavo sakiTxebis samarTliani da obieqturi gadaWris

saSualeba;

• gaumjobesda garemo ucxouri investiciebis mozidvisTvis, radgan

investors grZel vadaze prognozirebadi savaWro politikis garantia

gauCnda, xolo qarTul produqcias gaexsna sagareo bazrebi;

• saqarTvelom miiRo srulfasovani wevris xma WTO-s ormxriv da

mravalmxriv molaparakebebSi monawileobisTvis.

WTO warmoadgens 1947 wels xelmowerili `tarifebisa da vaWrobis generaluri

SeTanxmebis~ GATT-is samarTalmemkvidres. G GATT-i warmoadgens mravalmxriv

SeTanxmebas, romelic adgens wesebs saerTaSoriso vaWrobis samarTliani

warmarTvisTvis. igi aseve gamoiyeneba, rogorc saerTaSoriso forumi savaWro

barierebis gauqmebis Sesaxeb molaparakebebisaTvis.

G

WTO-s ZiriTad proncipebs warmoadgens:

• vaWroba diskriminaciis gareSe, rac gulisxmobs erTis mxriv wevri qveynebis

mier erTmaneTisTvis upiratesi xelSewyobis reJimis miniWebas, xolo meore

mxriv Tanabari uflebebisa da pirobebis uzrunvelyofas importuli da

adgilobrivad warmoebuli saqonlisTvis.

31

• qveynebis integracia saerTaSoriso da sagareo savaWro politikis

ganviTarebis erTobrivi dagegmva mravalmxrivi da ormxrivi xelSekrulebis

bazaze;

• keTilsindisieri daTmobebis waxaliseba urTierTdaTmobebis

ganxorcielebiT;

• davebis gadawyveta konsultaciebiTa da molaparakebebis gziT, xolo

aRniSnulis SeuZleblobis SemTxvevaSi GATT-is specialuri organoebis

gadawyvetilebebze dayrdoba;

• Sida bazris dasacavad upiratesad tarifuli meTodebis gamoyeneba da ara

raodenobrivi SezRudvebis da sxva teqnikuri barierebis daweseba;

• TiToeul qveyanaSi prognozirebadi savaWro politikis uzrunvelyofa.

mravalmxrivi savaWro molaparakebebis raundebi.

GATT-is arsebobis manZilze Catarda mravalmxrivi saerTaSoriso

molaparakebebis rva raundi.

1947-1979 wlebSi Catarebuli savaWro molaparakebebis Svid ZiriTad raunds

Sedegad mohyva importze sabaJo tarifebis sagrZnoblad Semcireba, ramac

gamoiwvia saerTaSoriso vaWrobis swrafi ganviTareba.

meeqvse, anu kenedia raundze (1964-1967) miRweul iqna satarifo da ara satarifo

barierebis Semcireba rogorc samrewvelo, ise sasoflo sameurneo produqciis

vaWrobaSi.

meSvide, anu tokios raundis (1973-1979) dros. tarifebis Semdgomi Semcirebis

garda (samrewvelo saqonelze tarifebi Semcirda TiTqmis erTi mesamediT),

miRweul iqna SeTanxmeba arasatarifo sferoSi, standartebis, antidempingis,

subsidiebisa da makompensirebeli RonisZiebebis CaTvliT, agreTve importis

licenzirebaSi da sabaJo Sefasebis sakiTxebSi. miRweuli iqna SeTanxmebebis

samoqalaqo TviTmfrinavebiT, rZis produqtebiTa da xorciT vaWrobis, agreTve

saxelmwifo Sesyidvebis sferoebSi.

savaWro molaparakebis merve raundi TiTqmis rva wells gagrZelda: 1986-dan 1994

wlamde. miRebul iqna gadwyvetileba ar daeSvaT proteqcionizmis donis

amaRleba, SeezRudaT da aRekveTaT iseTi RonisZiebebis gatareba, romlebic

GATT-is wesebs arRvevda. molaparakebis dRis wesrigSi dadga axali sakiTxebi:

momsaxurebiT vaWroba, inteleqtualuri sakuTrebis dacva da vaWrobasTan

dakavSirebuli sainvesticio RonisZiebani.

urugvais raundis ZiriTadi Sedegebidan aRsaniSnavia Semdegi:

• aRebul iqna valdebulebebi tarifebis Semdgom Semcirebaze, kerZod

urugvais raundis SeTanxmebebi iTvaliswinebdnen ganviTarebul qveynebSi 6

wlis ganmavlobaSi (dawyebuli 1995 wlidan), importul samrewvelo

produqciaze tarifis Semcirebas, saSualod 36%-iT sabazro periodTan

SedarebiT. TiToeul satarifo poziciaSi, minimum 15%-iani SemcirebiT.

ganviTarebad qveynebs am mxriv miecaT SeRavaTebi (10 wliani periodi,

tarifebis Semcireba saSualod 24%-iT da a.S.)

• GATT-is sistema gavrcelda soflis meurneobis safeiqro da tansacmlis

seqtorebze.

32

• GATT-is sistema gavrcelda momsaxurebiT vaWrobaze da vaWrobasTan

dakavSirebuli inteleqtualuri sakuTrebis aspeqtebze.

• daixvewa wesebi iseT sferoebSi, rogoricaa subsidiebi, antidempingi,

vaWrobaze moqmedi teqnikuri barierebi, bazris dacvis RonisZiebebi,

davebis gadawyvetis meqanizmi da sxva;

• miRebul iqna gadawyvetileba (e.w. marakeSis deklaracia), romlis

safuZvelzec Seiqmna mravalmxrivi savaWro sistemis samarTlebrivi da

sainstitucio safuZveli _ vaWrobis msoflio organizacia (WTO).

urugvais raundis erT-erTi mTavari Sedegi iyo 1995 wlis 1 ianvars GATT-is WTO-d gardaqmna. WTO aris wevri organizacia, maSin, rodesac GATT-i mxolod

xelmoweril mxareebs Soris arsebul mravalmxriv SeTanxmebas warmoadgenda.

dohais `ganviTarebis raundi~ daiwyo dohais ministrTa IV konferenciis

deklaraciaze dayrdnobiT. igi moicavda iseT mniSvneloban sakiTxebs, rogoric

aris: soflis meureoba, momsaxureba, inteleqtualuri sakuTreba, bazarze

daSveba, investiciebi, subsidiebi, damcavi RonisZiebebi, davebis gadaWra, garemos

dacva, mcire ekonomikis qveynebi, teqnikuri TanamSromloba, regionaluri

SaTanxmebebi, eleqtronuli komercia, saxelmwifo Sesyidvebi, savaWro

SesaZleblobebi, naklebad ganviTarebuli qveynebi, specialuri da gansxvavebuli

savaWro reJimebi. deklaraciis muxlebSi asaxulia TiToeuli CamoTvlili

mimarTuleba, romelTa irgvliv molaparakebaTa Casatareblad WTO-m

HCamoayaliba Sesabamisi struqturebi komitetebisa da jgufebis saxiT, aseve

ganisazRvra winadadebaTa Semotanis, ganxilvisa da rekomendaciebis miRebis

vadebi.

WTO-s ZiriTadi funqciebia:

• samarTlebrivi bazis SemuSaveba vaWrobaze moqmedi barierebis marTvisa da

saerTaSoriso vaWrobaSi diskriminaciis aRkveTis uzrunvelyofis mizniT;

• mravalmxrivi savaWro molaparakebebis procesis warmarTva;

• vaWrobasTan dakavSirebuli saerTaSoriso davebis mogvareba;

• WTO-s wevri qveynebis savaWro politikis zedamxedveloba;

• msoflio ekonomikuri politikis ganmsazRvrel saerTaSoriso

organizaciebTan TanamSromloba.

WTO-s muSaobis praqtikuli principebi: organizaciis saqmanobas safuZvlad udevs sami saerTaSoriso xelSekruleba:

1. generaluri SeTanxmeba vaWrobasa da tarifebis Sesaxeb (GATT); 2. generaluri SeTanxmeba momsaxurebiT vaWrobis Sesaxeb (GATS); 3. SeTanxmeba inteleqtualuri sakuTrebis savaWro aspeqtebis Sesaxeb;

SeTanxmebaTa ZiriTadi mizania _ daxmarebis gaweva yvela qveynis firmisaTvis,

romelic dakavebulia eqsport-importiT.

WTO-s zogadi struqtura

WTO-s mmarTvel organoebs gaaCnia sami ierarqiuli done

33

strategiuli gadawyvetilebebi umaRles doneze WTO-Si miiReba ministrTa

konferenciis mier, romelic ikribeba weliwadSi erTxel mainc.

ministraTa konferenciis daqvemdebarebaSi imyofeba generaluri sabWo, romelic

pasuxismgebelia mimdinare saqmianobis Sesrulebaze da weliwadSi ramdenjerme

Stab-binaSi JenevaSi ikribebian wevri qveynebis warmomadgenlebi (rogorc wesi

elCebi da wevri qveynebis delegaciis meaTaurebi). generaluri sabWos

SemadgenlobaSi Sedis 2 specialuri organo:

• davebis gadawyvetis organo;

• savaWro politikis ganxilvis organo (2 weliwadSi erTxel).

WTO-Si Sedis sami damoukidebeli gansakuTrebuli pasuxismgeblobis mqone

sabWo:

• saqonliT vaWroba;

• momsaxurebiT vaWroba;

• vaWrobasTan dakavSirebuli inteleqtualuri sakuTrebis uflebebi.

arsebobs Semdeg sakiTxebze momuSave 4 komiteti:

• vaWroba da garemos dacva;

• vaWroba da ganviTareba;

• sagadamxdelo balansis gamo SezRudva;

• biujeti, finansebi da administracia.

WTO-s xelmZRvanelia generaluri direqtori, romelsac irCeven 4 weliwadSi

erTxel. gadawyvetilebis miRebisas saWiroa xmis raodenoba, principiT `erTi

qveyana – erTi xma~. generaluri direqtori ganagebs samdivnos.

gadawyvetilebis miReba

ministrTa konferencia

generaluri sabWo

saqonliT vaWrobis

sabWo

momsaxurebiT vaWrobis

sabWo

vaWrobasTan dakavSirebuli

inteleqtualuri sakuTrebis

uflebebis

samdivno samdivno samdivno

davebis gadawyvetis

organo

savaWro politikis

zedamxedvelobis

organo

34

konsesusi GATT-is tradicias warmoadgenda. erTsulovneba saWiroa zogad

principebSi Sesworebebis Sesatanad. debulebis interpretaciisTvis da wevri

qveynebis valdebulebebisgan ganTavisuflebisTvis saWiroa meoTxedi xmebis

raodenoba (principiT erTi qveyana _ erTi xma). sxva SemTxvevaSi konsesusi

warmoadgens dadgenil wess, Tu specialuri miTiTeba ar arsebobs.

WTO-s egidiT gaformda mravali mniSvnelovani SeTanxmeba, romelic moicavs

bevr sxvadasxva sferos:

1. soflis meurneobia:

soflis meurneobasTan gakavSirebiT urugvais raundis Sedegebi moicavs

qveynebis iseT valdebulebebs, rogoricaa: arasatarifo barierebis Secvla

tarifebiT, bmuli tarifebis daweseba. soflis meureneobis Sida bazarze meti

ucxouri konkurentebis daSveba, eqsportis subsidirebis Semcireba da

aRmofxvra.

2. sanitariuli da fitosanitariuli RonisZiebebi:

SeTanxmeba moicavs sanitariul da fitosanitariul RonisZiebebs, kerZod sakvebi

produqtebis usafrTxoebis, cxovelebisa da mcenareebis Semowmebis wesebs.

SeTanxmebis ZiriTadi moTxovnebia: SezRudvebis adekvaturoba riskis donesTan

da maTi SemoRebis Sesaxeb winawari Setyobineba;

3. safeiqro tansacmlis warmoeba:

qveynebi SeTanxmdnen 1º wlis ganmavlobaSi (2005 wlis 1 ianvrisTvis) moixsnas

importis is raodenobrivi SezRudvebi, romlebic aqamde moqmedebs am sferoSi.

2005 wlisTvis es seqtori sruliad unda iyos integrirebuli GATT-is wesebSi.

4. vaWrobaze moqmedi teqnikuri barierebi:

vaWrobaSi teqnikuri barierebis Sesaxeb SeTanxmebis Tanaxmad, produqciis

savaldebuli standartebi ar unda uqmnidnen dabrkolebebs saerTaSoriso

vaWrobas. SeTamxmeba wevrebisgan iTxovs nebayoflobiTi standartebis sistemis

SemoRebas saerTaSoriso standartebze dayrdnobiT, rac iZleva maTi

harmonizaciis saSualebas.

5. vaWrobasTan dakavSirebuli sainvesticio zomebi (TRIMS): SeTanxmeba, romelic dakavSirebulia vaWrobasTan da sainvesticio RonisZiebebis

saxelwodebiT aregulirebs investorisTvis wayenebul pirobebs. magaliTad,

qveynebs ukrZalavs iseTi zomebis gatarebas, rogoricaa valutis gadacvlaze

SezRudvebi, warmoebisTvis adgilobrivi nedleulis savaldebulo Sesyidvis

daweseba da a.S.

6. antidempingi:

antidempingis Sesaxeb SeTanxmebaSi mocemulia dempingisa da zaralis

gansazRvra. SeTanxmeba moicavs dempingis moculobis gamoTvlis procedurebs

antidempinguri zomebis ganxorcielebis wesebsa da xangZlivobas (Cveulebriv 5

weli) da davebis gadawyvetis meqanizmebs.

7. sabaJo Sefaseba:

35

sabaJo Sefasebis Sesaxeb SeTanxmeba sabaJoebisgan moiTxovs sabaJo Rirebulebis

gansazRvras saerTaSoriso doneze aRiarebuli meTodebis gamoyenebiT,

ZiriTadad kontraqtiT gadazrdili fasis an importioris mier gadazrdili

Rirebulebis safuZvelze.

8. gadazidvaze inspeqtireba:

gadazidvamde inspeqtirebis Sesaxeb SaTanxmeba aregulirebs saqonlis

miwodebasTan dakavSirebul detalebs, gansakuTrebiT saqonlis fasis, xarisxisa

da raodenobis kontrolis organizebas gamomgzavni qveynis teritoriaze.

9. saqonlis warmoSobis wesebi:

saqonlis warmoSobis Sesaxeb SeTanxmebis mizania, saqonlis warmoSobasTan

dakavSirebuli wesebis harmonizacia da imis uzrunvelyofa, rom amgvarma wesebma

dabrkoleba ar Seuqmnas vaWrobas.

10. importis licenzirebis procedurebi:

importis licenzirebis Sesaxeb SeTanxmeba qveynebisgan moiTxovs importis

licenzirebis Sesaxeb sakmarisi informaciis gamoqveynebas, proceduris

simartivesa da dausabuTebeli uaris gasaCivrebis SesaZleblobas, raTa xeli ar

SeeSalos vaWrobas.

11. subsidiebisa da sakompensacio zomebi: SeTanxmeba subsidiebisa da sakompensacio zomebis Sesaxeb gamoiyeneba

samrewvelo saqonlis mimarT da subsidiebs yofs dasaSveb da akrZalul

subsidiebad. es SeTanxmeba qveynebs aniWebs uflebas daaweson sakompensacio

gadasaxadi subsidirebul importze.

12. dacviTi zomebi:

GATT-i uflebas aniWebs wevr qveynebs, gamoiyenon dacviTi zomebi adgilobrivi

warmoebis dasacavad, ama Tu im saqonlis imporis gauTvaliswinebeli mkveTri

zrdis SemTxvevaSi, ramac SesaZloa gamoiwvios adgilobrivi warmoebisTvis

mniSvnelovani zaralis miyeneba.

13. momsaxurebiT vaWroba (GATS): momsaxurebiT vaWrobis Sesaxeb generaluri SeTanxmeba moicavs momsaxurebiT

vaWrobis ZiriTad wesebs.

14. vaWrobasTan dakavSirebuli inteleqtualuri sakuTrebis uflebebi (TRIPS): vaWrobasTan dakavSirebuli inteleqtualuri sakuTrebis uflebis Sesaxeb

SeTanxmebaSi mocemulia inteleqtualuri sakTrebis dacvis minimaluri

standartebi da maTi ganxorcielebis procedura. SeTanxmeba moicavs

inteleqtualuri dacvis iseT uflebebs, rogoric aris patentebi, saavtoro

uflebebi, savaWro niSnebi, geografiuli dasaxelebis gamoyeneba da a.S.

15. davebis gadwyveta: SeTanxmeba uzrunvelyofs davebis mogvarebis erTian sistemas. aRniSnuli

funqciebis ganxorcielebaze ZiriTadi pasuxismgebloba ekisreba generalur

sabWos.

16. savaWro politikis ganxilvis meqanizmi:

36

SeTanxmeba iTvaliswinebs erovnuli savaWro politikis gamWvirvalobas da WTO-

s moTxovnaTa Sesrulebis kontrolis mizniT wevri qveynebis savaWro politikis

saSualovadiani ganxilvis meqanizms.

17. samoqalaqo TviTmfrinavebiT vaWroba:

samoqalaqo aviaciis Sesaxeb SeTanxmeba auqmebs saimporto gadasaxads

samoqalaqo saxis TviTmfrinavebze, agreTve maT marag nawilebze da sxva

Semadgenel elementebze.

18. saxelmwifo Sesyidvebi:

SeTanxmeba saxemwifo Sesyidvebis Sesaxeb moicavs saxelmwifo organoebis mier

ganxorcielebul Sesyidvebs. SeTanxmeba moiTxovs saxelmwifo organizaciebis

mier tenderebis gamocxadebas, rac yvela momwodebels monawileobis

samarTlian da Tanabar pirobebs unda uqmnides.

bolo ori SeTanxmeba warmoadgens SeTanxmebas monawileTa SezRudvis ricxviT

da maTSi monawileoba arc avtomaturia da arc savaldebulo.

dacviTi zomebi

WTO-s wesebis Tanaxmad, yvela wevr qveyanas aqvs ufleba ganaxorcielos e.w.

dacviTi RonisZiebebi, Tu qveynis ekonomikas seriozuli safrTxe emuqreba. es

gulisxmobs, rom importis ganmaxorcielebel qveyanas SeuZlia droebiT

gazardos Tavisi tarifebi bmul tarifebTan SedarebiT an daawesos importis

raodenobrivi SezRudvebi. vaWrobaSi diskrinimaciis winaaRmdeg mimarTuli

wesebi, ise rogorc wesebi antidempingisa da sakompensacio zomebis Sesaxeb,

Seqmnilia keTilsindisieri savaWro pirobebis dasacavad. Tanaxmad GATT-is wesebisa, romlebic daixvewa da gafarTovda WTO-s xelSekrulebebSi,

dazaralebuli saxelmwifos arakeTilsindisieri konkurenciis gamovlenis

SemTxvevaSi SeuZlia sakompensacio Tanxis ukan moTxovna.

davebis gadawyvetis meqanizmi

WTO-s davis gadaWris meqanizmi warmoadgens mravalxrivi savaWro sistemis

usafrxoebis centralur elements. WTO-s wevrebi valdebulebas iReben

calmxrivad ar ganixilon savaWro wesebis darRvevis sakiTxebi, aramed moZebnon

maTi mogvarebis formebi davis gadaWris mravalmxriv sistemaSi da daicvan am

sistemaSi arsebuli wesebi. WTO-s generaluri sabWo, rogorc davis gadaWris

organo ikribeba imisTvis, rom gadawyvitos wevr saxelmwifoTa Soris sadavo

sakiTxebi. mxolod mas aqvs ufleba daniSnos davis ganxilva, mianiWos

saapelacio ganacxadebi, Caataros gamokvleva da miiRos zomebi rekomendaciebis

daucvelobis SemTxvevaSi.

davis gadaWris pirveli etapi gulisxmobs konsultaciebs, romelTa uSedegod

warmarTvis SemTxvevaSi, saqme waredgineba WTO-s generalur direqtors,

romelic mxareebs SesTavazebs saarbitraJo Serigebas da davis gadaWrisTvis

saWiro Suamavlis kandidaturas. im SemTxvevaSi, Tu 60 dRis vadaSi ar moxdeba

davis gadaWra, konsultaciebis meSveobiT, mosarCeles ufleba aqvs mosTxovos

davis gasaWris organos, daniSnos msajulebi am saqmis gamosakvlevad.

37

vaWrobis msoflio organizacia da saqarTvelo

msoflio ekonomikur sistemaSi srulfasovnad integrireba saqarTvelos sagareo

ekonomikuri politikis umTavres amocanas warmoadgens, romlis gadasaWrelad

aucilebelia sabazro principebze damyarebuli urTierTobebis ganviTareba da

maTi harmonizacia saerTaSoriso standartebTan. am mimarTulebiT WTO-Si

gawevrianeba erT-erTi umniSvnelovanesi miRwevaa.

molaparakebebis procesi

1994 wels saqarTvelos saxelmwifo meTauris davalebiT Seiqmna samuSao jgufi

tarifebsa da vaWrobaze generalur SeTanxmebaze (GATT) saqarTvelos mierTebis

mizniT. saqarTvelom imave wels miiRo damkvirveblis statusi am oragnizaciaSi,

magram 1995 wlis 1 ianvridan GATT-is WTO-d gardaqmnasTan dakavSirebiT

aucilebeli gaxda am organizaciaSi gasawevrianeblad molaparakebaTa procesis

Tavidan dawyeba.

1996 wlis 26 ivniss vaWrobis msoflio organizaciis generaluri sabWos

sxdomaze saqarTvelos mieniWa WTO-s damkvirveblis statusi. 1996 wlis ivlisSi

saqarTvelos mxarem oficialurad ganacxada aRniSnuli organizaciis

sruluflebiani wevris statusis miRebis survili, ris Sedegadac WTO-s

generalurma sabWom Camoayaliba wevri qveynebis samuSao jgufi saqarTvelos

gawevrianebis sakiTxze samuSaod. sruluflebiani wevris statusis miRebisTvis

dawesebuli proceduris Sesabamisad 1997 wlis martSi WTO-s samdivnos

oficialurad gadaegzavna memorandumi saqarTvelos sagareo vaWrobis reJimis

Sesaxeb.

gawevrianebis procesSi, romelic daaxloebiT sam weliwads grZeldeboda

gaimarTa 5 oficialuri mravalmxrivi, agreTve ormxriv molaparakebaTa

ramdenime raundi 30-mde wevr qveyanasTan, sul 120-mde Sexvedra. aRniSnul

Sexvedrebze wevr qveynebTan SeTanxmda bmuli satarifo ganakveTebi saqonlis

importze, saqonliT vaWrobis bazarze daSvebis pirobebi da valdebulebebi

momsaxurebiT vaWrobis sferoSi. gawevrianebis muSa jgufis angariSSi

dafiqsirda, aseve is valdebulebebi, romlebsac saqarTvelo Seasrulebs

Tanmimdevrulad 5 wliani gardamavali periodis ganmavlobaSi sakanonmdeblo-

normatiul bazaSi saTanado cvlilebaTa gziT.

gawevrianebis process xelmZRvanelobda saqarTvelos prezidentis 1996 wlis 16

ivlisis gankargulebiT Seqmnili komisia, romlis muSaobaSic monawileobas

iRebdnen saqarTvelos parlamentis, saxelmwifo kancelariis, praqtikulad

yvela saministrosa da ekonomikur sakiTxebTan SexebaSi myofi uwyebis

warmomadgenlebi, agreTve saerTaSoriso organizaciebi, romlebic saqarTvelos

WTO-Si gawevrianebis mizniT uwevdnen mas teqnikur daxmarebas (evrokavSiri _

ekonomikuri politikisa da samarTlebrivi sakiTxebis qarTul-evropuli

sakonsultacio centris (GEPLAC) proeqtis saxiT, aSS-s saerTaSoriso

ganviTarebis saagento (USAID) – sainstitucio reformebisa da araformaluri

seqtoris (IRIS) kavkasiuri centris saxiT da msoflio banki).

1999 wlis 6 oqtombers WTO-s generalurma sabWom moiwona samuSao jgufis

moxseneba da xeli moewera WTO-s dafuZnebul marakeSis SeTanxmebaze

saqarTvelos mTavrobis oqms. 2000 wlis 20 aprils saqarTvelos parlamentma

38

ratifikacia gaukeTa WTO-Si saqarTvelos gawevrianebis oqms da 2000 wlis 14

ivnisidan saqarTvelo gaxda WTO-s sruluflebiani 137-e wevri.

`vaWrobis msoflio organizaciasTan saqarTvelos, rogorc am organizaciis

sruluflebiani wevris urTierTobaTa warmarTvis Sesaxeb~ saqarTvelo

prezidentis 2001 wlis 26 martis #113 brZanebulebiT Camoyalibda WTO-Tan

TanamSromlobis samTavrobo komisia, sagareo saqmeTa ministris

TavmjdomareobiT, romelic koordinacias uwevs WTO-Tan urTierTobebs.

saqarTevlos mier aRebuli valdebulebebi

WTO-s damfuZvnebel marakeSis SeTanxmebaze mierTebis oqmis xelmoweriT,

saqarTvelo miuerTda am organizaciis SeTanxmebaTa mTlian pakets, agreTve

ikisra valdebulebebi, romelic dafiqsirebulia oqmis danarT dokumentebSi.

esenia:

• saqarTvelos bmuli tarifebis cxrilebi;

• momsaxurebiT vaWrobis sferoSi sfecifikur valdebulebaTa cxrilebi;

• mierTebis muSa jgufis angariSi.

bmuli tarifebis cxrilebi warmoadgenen saqonlis importze sabaJo tarifis

maqsimaluri ganakveTebis CamonaTvals, romelTa gamoyenebis ufleba gaaCnia

saqarTvelos, WTO-s wevrebis damatebiTi Tanxmobis gareSe.

im sasaqonlo poziciebze, sadac bmuli tarifebi dafiqsirda ufro dabal

doneze, vidre moqmedi tarifi (sainformacio teqnologiebi, farmacevtuli

produqcia, manqana-danadgarebi, zogierTi nedleuli da a.S.), saqarTvelo

gawevrianebis dRidan valdebuli iyo moqmedi tarifi moeyvana `bmulis~

moTxovnebTan SesabamisobaSi (daewesebina mis doneze an ufro dabali tarifi).

sasaqonlo poziciebze, sadac bmuli tarifis done moqmedze maRalia,

saqarTvelos aqvs ufleba awios saimporto tarifi bmulis donemde, Tu amas

mizanSewonilad miiCnevs.

maRali doneebi gawevrianebisas SeTanxmda ZiriTadad sasoflo-sameurneo

produqciaze (alkoholi, xilis wvenebi, gadamamuSavebeli mrewvelobis

produqcia, Tambaqo da a.S.), agreTev mcire raodenobis samrewvelo produqciaze

(samSeneblo masalebi, msubuqi mrewvelobis nawarmi da a.S.).

zogierT produqciaze bmuli tarifi gardamavali periodis ganmavlobaSi (5-6

weli) ganicdian TandaTanobiT daklebas.

satarifo dacvis donis daxasiaTebisTvis, Cveulebriv iyeneben e.w. saSualo

Sewonili tarifis maCvenebels, romelic calkeuli satarifo donis sididesTan

erTad iTvaliswinebs, Sesabamisi sasaqonlo poziciis importis moculobas

qveynis saerTo importSi.

gawevrianebis Semdgom gamoikveTa azrTa sxvadasxvaoba moqmed tarifSi Sesatan

cvlilebaTa Taobaze. saerTaSoriso savaluto fondis rekomendaciiT susti

sabaJo administrirebis pirobebSi saqarTvelos mTavrobas Tavi unda Seekavebina

sabaJo tarifis ganakveTebis yovelgvari momatebisagan. sakiTxis ganxilvam da

Sesabamisi kanonproeqtis irgvliv gamarTulma konsultaciebma gamoiwvia misi

parlamentSi wardgenis xangrZlivi periodiT dagvianeba. dReisTvis, saqarTvelos

39

parlamentma miiRo finansTa saministros mier momzadebuli kanoni `sabaJo

tarifisa da gadasaxadis Sesaxeb saqarTvelos kanonSi cvlilebebisa da

damatebebis Setanis Taobaze~, romlis amoqmedebiT Sesruldeba saqarTvelos

valdebulebebi satarifo sferoSi.

ekonomikis, mrewvelobis da vaWrobis saministros mier 2001 wlis importis

bazaze Catarebuli gaTvlebis Tanaxmad im SemTxvevaSi, Tu saqarTvelo daawesebs

saimporto-sabaJo gadasaxads `bmulis~ doneze saSualo Sewonili tarifi

(Tavisufali vaWrobis wilis gaTvaliswinebiT) Seadgens 7,2 dolars.

momsaxurebiT vaWrobaSi specifikur valdebulebaTa cxrilebiT gansazRvrulia

is SezRudvebi, romelic exeba momsaxurebis adgilobriv da ucxour

momwodeblebs. SezRudvebi 2 tipisaa:

• `horizontaluri~, romelic exeba momsaxurebis yvela seqtors;

• `vertikaluri~, romelic sfecifikuria konkretuli seqtoris mimarT;

unda aRiniSnos, rom momsaxurebiT vaWrobis regulireba saqarTvelos friad

liberalizebuli aqvs, e.i. ucxoel momwodeblebs adgilobrivTan SedarebiT,

dauwesdaT metad mcirericxovani SezRudvebi (sabanko safinanso, sadazRveo,

samSeneblo da zogierT sxva seqtorebSi).

zogadi valdebulebebi

gawevrianebis procesSi, muSa jgufis mier detalurad iyo ganxiluli

saqarTvelos ekonomikuri sferos maregulirebeli sakanonmdeblo normatiuli

da saxelSekrulebo baza, raTa WTO-s wevri qveynebi darwmunebuliyvenen WTO-s

normebTan mis SesabamisobaSi.

gawevrianebis msvlelobaSi gatarda mravali sakanonmdeblo cvlileba, raTa

momxdariyo saqarTvelos kononmdeblobis rac SeiZleba sruli harmonizacia

WTO-s moTxovnebTan, xolo aucilebeli samomavlo cvlilebebi, agreTve WTO-s

sxvadasxva SeTanxmebebis dacvis pirobebi dafiqsirda gawevrianebis muSa jgufis

angariSSi, valdebulebaTa saxiT. es valdebulebebi Seexeba sakmaod farTo

speqtris sakiTxebs, iseTs rogoroc aris samewarmeo saqmianobis eqsport-

importis licenzireba, sagadasaxado sistema, standartizacia, sertifikacia,

sanitariuli da fitosanitariuli zomebi, subsidiebi, inteleqtualur

sakuTrebaze uflebis vaWrobasTan dakavSirebuli aspeqtebi da a.S.

40

mariam nanitaSvili

oliko zedelaSvili

evrokavSiri mokle istoriuli cnobebi romis xelSekrulebis dadebidan 40-ze meti wlis ganmavlobaSi evrokavSirma

Tavi daimkvidra, rogorc msoflios wamyvanma Zalam da misi amJamindeli

saqmianoba sul ufro met zegavlenas axdens wevri qveynebis moqalaqeebis

cxovrebaze. integraciis procesma, evros SemoRebam da saerTo sagareo da

usafrTxoebis politikis Tanmimdevrulma ganviTarebam evrokavSirs iseTi

politikuri da diplomatiuri mdgomareoba Seuqmnes, romelic Seesabameba mis

ekonomikur da komerciul gavlenas.

evrokavSiris ganviTarebis ZiriTadi etapebi:

1950 weli _ Jan mones gauCnda idea qvanaxSirisa da foladis gaerTianebis

Seqmnis Sesaxeb.

1951 weli _ xeli moewera xelSekrulebas, riTac qvanaxSrisa da foladis

evropuli gaerTianeba 1952 wlis 23 ivlisidan ZalaSi Sevida. wevrebi iyvnen:

belgia, germaniis federaciuli respublika, safrangeTi, italia, luqsemburgi

da niderlandebi.

1954 weli _ 20-23 oqtombers londonis koncefciis Semdeg parizSi xelmoweril

iqna SeTanxmebebi briuselis modificirebuli xelSekrulebis Sesaxeb da

daarsda dasavleT evropis kavSiri.

1957 weli _ romSi xeli moewera xelSekrulebas, riTac 1958 wlis 1 ianvridan

ZalaSi Sevida evropis ekonomikuri gaerTianeba da evropis atomuri energiis

saaganto.

1965 weli _ xeli moewera erTobliv SeTanxmebas, romliTac 1967 wlidan sami

sazogadoebis ZiriTadi dawesebulebebi gaerTiandnen. amrigad, sami sazogadoeba

erTad cnobilia rogorc gaerTianebuli evropa.

1970 weli _ 22 aprils luqsemburgSi xelmoweril iqna xelSekruleba, romlis

Tanaxmadac unda SemoeRoT sakuTari resursebis sistema. garda amisa

xelSekrulebam gaafarTova evroparlamentis sabiujeto uflebamosileba.

1973 weli _ 1 ianvars irlandiis respublika, dania da gaerTianebuli samefo

SeuerTda evrogaerTianebas, xolo norvegiam auri ganacxada.

1979 weli _ 13 marts moqmedebas iwyebs evropis monetaruli sistema.

1981 weli _ 1 ianvars saberZneTi Sevida evrogaerTianebis rigebSi.

41

1986 weli _ 1 ianvars espaneTi da portugalia SeuerTda evrogaerTianebas. xeli

moewera evropis erTian aqts, romelic zalaSi Sevida 1987 wlis 1 ivliss da

amiT SemoRebul iqna sistem,eturi Semowmebebi dafinansebis Sesaxeb garigebebze.

1987 weli _ 14 aprils ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevrianebis Sesaxeb

waradgina TurqeTma. 1 ivlisidan ZalSi Sevida erTiani evropuli aqti.

1989 weli _ 17 ivliss ganacxadi evrogaerTianebaSi gawevrianebis Sesaxeb

waradgina avstriam.

1992 weli _ xeli moewera evrokavSiris Sesaxeb SeTanxmebas (romelic moyva

farTo SeTanxmebas 1991 wlis dekemberSi maasrtixtSi). igi gulisxmobs arsebuli

SeTanxmebebis sistemur gadamowmebas. ratifikaciis Semdeg evrokavSiris Sesaxeb

xelSekruleba ZalaSi Sedis 1993 wlis 1 noembridan. evrokavSiris farglebSi

evrogaerTianeba gaxda RonisZiebebis erT-erTi `sayrdeni boZi~. sxva danarCeni

exeba sagareo da usafrTxoebis politikas, samarTlisa da saSinao sakiTxebs.

1995 weli _ 1 ianvars avstria, fineTi da SvedeTi SeuerTda evrokavSirs. 26

marts ZalaSi Sevida Sengenis SeTanxmeba. 22 ivliss ganacxadi evrokavSirSi

gawevrianebis Sesaxeb waradgina rumineTma. 27 ivniss ganacxadi evrokavSirSi

gawevrianebis Sesaxeb waradgina slovakiam. 27 oqtombers ganacxadi evrokavSirSi

gawevrianebis Sesaxeb waradgina latviam. 24 noembers ganacxadi evrokavSirSi

gawevrianebis Sesaxeb waradgina estoneTma. 8 dekembers ganacxadi evrokavSirSi

gawevrianebis Sesaxeb waradgina litvam. 14 dekembers ganacxadi evrokavSirSi

gawevrianebis Sesaxeb waradgina bulgareTma.

1996 weli _ 16 ianvars ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis Sesaxeb waradgina

sloveniam. 17 ianvars ganacxadi evrokavSirSi gawevrianebis Sesaxeb waradgina

CexeTis respublikam.

1997 weli _ 16 ivliss evroparlaments waredgina `programa 2000 wlisaTvis~. 2

oqtombers amsterdamSi xelmoweril iqna `konsolidirebuli~ xelSekruleba.

1998 weli _ 30 marts daiwyo cenrtaluri da aRmosavleT evropis 10 qveynisa da

kviprosis gawevrianebis procesi.

2002 weli _ 1 ianvari brunvas iwyebs evros monetebi da banknotebi, xolo 1

ivlisidan uqmdeba erovnuli fuladi erTeulebi.

2005 weli _ evrokavSirSi gaerTianebulia 25 wevri saxelmwifo: avstria, belgia,

kviprosi, CexeTis respublika, dania, estoneTi, fineTi, safrangeTi, germania,

saberZneTi, ungreTi, irlandia, italia, Latvia, litva, luqsemburgi, malta,

niderlandebi, poloneTi, portugalia, slovakeTi, slovenia, espaneTi, SvedeTi

da gaerTianebuli samefo.

wevrobis kandidati qveynebia: bulgareTi, xorvatia, rumineTi da TurqeTi, xolo

wevrobis Sesaxeb aplikacia Setanili aqvs yofil iugoslaviis respublika

makedonias.

ZiriTadi mimarTulebebi

evrokavSiri jer kidev Sors aris politikur kavSirad gardaqmnisaken, riskenac

miiswrafodnen misi damaarseblebi da rac araerTxel, sul bolos ki _ 1997

wlis ivlisSi amsterdamSi, dasaxelebuli iqna evrokavSiris mTavrobaTa

42

meTaurebis mier maT saboloo miznad. wevr saxelmwifoTa Soris sabaJo

gadasaxadebis gauqmeba da erTiani agraruli politikis SemuSaveba didi xnis

ganmavlobaSi rCeboda EU-s yvelaze konkretul miRwevebad, Tumca arsebobs

ekonomikuri saqmianobis mravali sxva sferoc, sadac mas gaaCnia kompetencia,

romelsac igi xSirad garkveulwilad iziarebs wevr saxelmwifosTan.

evrokavSiris mimarTulebebi Zalzed mravalferovania da moicavs rogorc

ekonomikur, aseve sxvadasxva tipis sferoebs.

es sferoebi finansdeba evrokavSiris biujetidan, romelic sakmaod

mokrZalebulia wevri qveynebis biujetebTan SedarebiT. igi ar aRemateba

erovnuli biujetebis jamis 2,5 %-s. biujeti Sedgeba Semosavlebisa da

gasavlebisagan. Semosavlebis ZiriTad wyaroebs warmoadgenen:

• sabaJo gadasaxadi EU-s farglebs garedan importirebul saqonelze;

• sasoflo-sameurneo gadasaxadebi importirebul sakveb produqtebze;

• dRg-s nawili;

• wevr saxelmwifoTa Senatanebi, romelic eyrdnoba wevri saxelmwifos wils

gaerTianebis mTlian erovnul produqtSi.

rac Seexeba xarjebs, rogorc zeviT avRniSneT biujetidan dasafinansebeli

sferoebis CamonaTvali Zalzed mrvalferovania, magram gamoiyofa ZiriTadi

mimarTulebebi, romlebzec ixarjeba didi raodenobis finansuri saxsrebi,

esenia:

• soflis meurneoba da Tevzis rewva;

• regionuli politika;

• socialuri politika;

• energetika, kvleva, mrewveloba, transporti da garemos dacva;

• TanamSromloba ganviTarebisTvis.

evrokavSiri daarsebisTanave zrunavda mravali problemis gadaWarze da

amisaTvis atarebda sxvadasxva RonisZiebebs, ramac dReisTvis ukve garkveuli

Sedegebi gamoiRo. es RonisZiebebi Seexo Semdeg sakiTxebs:

• saxelmwifo Sesyidvebis liberalizacias, rac gulisxmobs samuSaosTan da

momaragebasTan dakavSirebuli kontraqtebis Taobaze wesebis

gamWvirvalobas, kontrolis gaZierebasa da wesebis gavrcelebas iseT

mniSvnelovan axal sferoebze, rogoric aris transporti, energetika da

telekomunikaciebi;

• sagadasaxado sisitemis harmonizebas, rac gulisxmobs sxvadasxva qveynis im

dadgenilebaTa erTmaneTTan miaxloebas, romlebic Seexeba arapirdapir

gadasaxadebs, damatebuli Rirebulebisa gadasaxadsa da aqcizs;

• kapitalis bazrebisa da finansuri momsaxurebis liberalizacias;

• standartizacias, romelic miRweulia sartificirebisa da testirebisadmi

axleburi midgomiT, wevr saxelmwifoTa erovnuli standartebis

eqvivalenturobis aRiarebiT da uSiSroebisa da garemos dacviTi

standartebis garkveuli gaTanasworebiT;

• calkeul pirTa gadaadgilebisTvis teqnikuri da fizikuri barierebis

moxsnas; magaliTad 1997 wlis noemberSi miRebuli direqtiva profesiis

Sesaxeb aadvilebs ama Tu im profesiis gamoyenebas mTels evropaSi;

• iseTi garemos Seqmnas, romelic sxvadasxva qveynis kompaniebis Sesaxeb

kanonebis harmonizebiT da inteleqtualuri da samrewvelo sakuTrebis

43

Sesaxeb kanonmdeblobis erTmaneTTan miaxloebiT xels Seuwyobs

TanamSromlobas biznesis sferoSi;

• momsaxurebis liberalizacias, romelic evrokavSiris erToblivi erovnuli

produqtis 70%-ze mets Seadgens.

garda amisa arsebobs mravali mimarTuleba, romlebzec evrokavSiri muSaobs da

xarjavs finansur saxsrebs. es mimarTulebebia:

• vaWroba;

• erTiani bazari;

• konkurenciis politika;

• ekonomikuri da finansuri politika;

• kvleva da axali dargebi;

• mSromalTa uflebebi;

• foladi;

• transporti;

• momxmareblebi;

• ganaTleba;

• qalTa uflebebi;

• kultura da media;

• moqalaqeTa uflebebi da simbolika;

• daxmareba da ganviTareba;

romis xelSekrulebis Tanaxmad evrokavSiris mimarTulebebTan dakavSirebuli

sxvadasxva miznebis gansaxorcieleblad daarsda xuTi ZiriTadi institucia:

evrokavSiris ZiriTadi instituciebi

evrokomisia

evrokomisia warmoadgens evrokavSiris aRmasrulebel organos. mis wevrebs,

romelTa daniSvnac xdeba erovnuli mTavrobis mier, araviTari valdebuleba ar

akisriaT maT winaSe. komisiis wevrTa mTeli Zalisxmeva mimarTulia

evrokavSiris rogorc erTi mTlianobis interesebisken. komisiis TiToeuli

wevri mocemul Tanamdebobaze daniSvnisas warmoTqvams sazeimo deklaracias.

evrokomisia Sedgeba wevri qveynebis warmomadgenlebisgan, qveyanebis garkveuli

nawili evrokomisiaSi warmodgenilia ori komisiis wevriT, xolo danarCeni _

evrokavSiris ZiriTadi instituciebi

evrokomisia ministrTa sabWo evropis sabWo

evrosasamarTlo evroparlamenti

44

erTiT. mocemul Tanamdebobaze daniSvna xdeba ministrTa sabWos mier 5 wlis

vadiT erovnul mTavrobaTa wardgeniT. SesaZlebelia komisiis wevris xelaxali

daniSvna. tradiciulad komisiis wevrTa erTi nawili oTxwliani vadis gasvlis

Semdeg xelaxla iniSneba, nawili ki _ icvleba axali kandidatebiT. komisiis

wevrTa umravlesobas Seadgenen politikosebi, romlebic wevr qveyanaSi

warmoadgenen mmrTvel partias. rac Seexeba gaerTianebul samefos _

tradiciulad misi kandidatebidan erT-erTi mTavari opoziciuri partiis

warmomadgenelia. miuxedavad imisa, rom kandidatebs moqmedi premier ministri

irCevs, komisiis wevrebis mcire nawils Seadgenen ufrosi administratorebi,

kavSirebis liderebi da biznesmenebi.

Tavdapirvelad komisiis prezidentis arCeva xdeboda ori wlis vadiT, Tumca

rogorc wesi, mocemuli vada faqtiurad avtomaturad izrdeboda oTx wlamde.

komisiis yovel axal Semadgenlobas rogorc wesi, misi prezidentis saxeliT

moixsenieben. mag.: jenkinsis komisia, Tornis komisia, deloris komisia.

maastrixtis xelSekrulebis Tanaxmad komisiis daniSvnisTvis saWiro procedura

Seicvala. 1995 wlidan kamosiisa da prezidentebis vada xuT wlamde gaizarda.

wevri qveynebis mTavrobebs moeTxovebaT komisiis prezidentobis kandidatis

dasaxelebamde evroparlamentTan konsultaciis Catareba. amis garda, maT unda

moiTaTbiron prezidentobis kandidatTan kamisiis sxva wevrebis kandidaturebis

Sesaxeb. am procedurebis Semdeg komisiis prezidenti da komisiis wevrebi,

rogorc erTiani gundi, mowonebul unda iqnes evroparlamentis mier kenWisyris

safuZvelze da mxolod am kenWisyris dadebiTi SedegiT damTavrebis SemTxvevaSi

xdeba prezidentisa da komisiis formaluri daniSvna wevri qveynebis

mTavrobebis mier.

maastrixtis xelSekrulebis ZaliT TiToeul komisars gankuTvnili aqvs

pasuxismgeblobis are da mis daqvemdebarebaSi arian sxvadasxva

administraciuli danayofebi, romlebic angariSvaldebulni arian uSualod mis

winaSe. maT daqvemdebarebaSi aris agreTve eqvsi TanaSemwisgan dakompleqtebuli

mcire kabineti, romlebic mrCevelTa movaleobis SesrulebasTan erTad

komisrebis saxeliT monawileoben evrokomisiis saqmianobis yvela doneze.

komisiis movaleobebi CamoTvlilia romis xelSekrulebis 155-e muxlSi,

romlebic zogadad moicavs sainiciativo, aRmasrulebeli da zedamxedvelobiTi

funqciebis Sesrulebas.

xelSekruleba evrokomisias akisrebs zogad pasuxismgeblobas misi

winadadebebis Sesrulebze, aseve aniWebs uflebas waradginos winadadebebi

ministrTa sabWos winaSe, romelic umetesad uZluria miiRos gadawyvetileba

amgvari winadadebis ararsebobis SemTxvevaSi.

arsebobs xuTi gza, romliTac evrokavSiris instituciebs SeuZliaT wevr

qveynebSi arsebuli kanonis Secvla an masze zegavlenis moxdena.

ministrTa an/da komisiis sabWo uflebamosilia gamosces:

• kanonebi;

• direqtivebi;

• gadawyvetilebebi;

• rekomendaciebi;

• Sexedulebebi.

45

romis xelSekrulebiT komisiis an sabWos gadawyvetileba, miRebuli

uflebamosili organos mier an ukve damtkicebuli kanonebisa da direqtivebis

ZaliT, mimarTulia mTavrobis, sawarmoebis gaerTianebis an fizikuri pirisadmi.

gadawyvetileba kanoniT savaldebuloa maTTvisac visac es exeba, xolo

rekomendaciebi da Sexedulebebi ki _ ara.

erovnul kanonmdeblobaze zemoqmedebis meeqvse gza aris evropis sasamarTlos

kerZo ganCineba, romlis daniSnulebaa evrokavSirze romis xelSekrulebis

zegavlenis interpretacia da mosamarTlis funqciis Sesruleba instituciebs

Soris, an romelime instituciasa da erT, an ramdenime wevr saxelmwifos Soris

wamoWrili kamaTis dros.

evrokomisias evaleba evrosabWos mier miRebuli gadawyvetilebebis praqtikSi

ganxorcieleba. qvanaxSirisa da foladis warmoebis TvalsazrisiT komisias

Tavad gaaCnia gadawyvetilebis miRebis uflebamosileba, romelic man

memkvidreobiT miiRo evropis qvanaxSirisa da foladis gaerTianebis umaRlesi

mmarTvelisagan. komisias SeuZlia am uflebamosilebis gamoyeneba ministrTa

sabWos Carevis gareSe. mas agreTve gaaCnia arsebiTi avtonomiuri Zalaufleba

konkurenciis politikisa da saerTo sasoflo-sameurneo politikis gatarebis

sferoc. evrokomisia ganagebs gaerTanebis mier daarsebul sxvadaxva fondebs:

soflis meunreobis marTvisa da garantiis fondi, socialuri regionuli fondi

da sxv. igi amzadebs biujetis kanonproeqts, romelic sabWosa da

evroparlaments unda warudginos dasamtkiceblad. evrokomisia evrokavSiris

saxeliT awarmoebs molaparakebebs saerTaSoriso SeTanxmebebis Taobaze, Tumca

saboloo gadawyvetilebis miRebas axdens evrosabWo.

komisia axdens wevri saxelmwifoebis mier gaerTianebis kanonebis Sesrulebis

kontrols, rogorc ki igi CaTvlis, rom wevrma saxelmwifom daarRvia

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli movaleobebi, man unda gamoTqvas Tavisi azri

da Semdgom SeuZlia aRZras saqme uzenaes sasamarTloSi mocemuli saxelmwifos

winaaRmdeg.

evrokomisiis Stab-bina mdebareobs briuselSi da ukavia specialurad am mizniT

1992 wels agebuli minis fasadis mqone barleimonis Senoba. komisiis personali

16 000 kacisgan Sedgeba, romelTa erTi-mesamedic dakavebulia gaerTianebis 11

oficialur enaze (inglisuri, franguli, espanuri, portugaliuri, Sveduri,

finuri) TargmniT, 1 600 TanamSromeli awarmoebs mecnieruli kvlevebs ispraSi

(italia), qalhemsSi (gaerTianebuli samefo), gilSi (belgia) da sxva mraval

centrebSi.

personali, romlis nawilic luqsemburgSia, organizebulia 36 departamentad da

generalur-direqtorebad, romelTaganac TiToeuli eqvemdebareba erT an or

komisars.

evrokomisia ikribeba yovel orSabaTs diliT da Tu dRis wesrigi datvirTulia

sxdoma SeiZleba gagrZeldes lanCis Semdegac. xSirad igegmeba damatebiTi

sxdomebi. komisia gadawyvetilebebs iRebs rogorc wesi kenWisyris safuZvelze.

miuxedavad imisa, rom komisiis yvela oficialuri dokumenti iTargmneba da

qveynebis oficialur pirTa daswrebiT Catarebuli sxdomebis sinqronuli

Targmna TerTmetive enaze xdeba, komisiis SigniT yoveldRiuri saqmianoba

inglisur da frangul enebze warmoebs.

46

ministrTa sabWo

evorokomisiisgan gansxvavebiT ministrTa sabWo gamoxatavs ara saerTo evropul

interesebs, aramed TiToeuli wevri saxelmwifos interesebs. ministrTa sabWo

gaerTianebis yvelaze Zlieri organoa da evroparlamentis kvlevis generaluri

direqtoratis sityvebiT `igi gadaiqca evrogakavSiris politikur centrad~.

sabWo Sedgeba wevri qveynebis warmomadgenlebisgan. mis sxdomas eswreba erTi

komisari mainc da sabWos samdivnos moxeleebi. wevrTa Semadgenloba mudmivad

icvleba. Tu dRis wesrigSi soflis meurneobaa, sxdomas eswrebian soflis

meurneobis ministrebi, mrewvelobis sakiTxebis ganxilvas eswrebian mrewvelobis

ministrebi, biujetis ganxilvaSi ki monawileoben finansTa ministrebi.

sagareo saqmeTa ministrTa sxdomas, romelic tardeba TveSi erTxel mainc,

garda agvistosi, ewodeba zogad saqmeTa sabWo. sagareo saqmeebis ganxilvis

garda sagareo saqmeTa ministrebi axdenen sabWoebis muSaobis koordinacias,

amasTan isini wyveten gansakuTrebiT rTul da saswrafo sakiTxebs, romlebic

zustad ar esadageba maTi ufro specialuzirebuli kolegebis kompetencias maT

movaleobas agreTve Seadgens weliwadSi orjer mTavrobaTa meTaurebis sxdomis

momzadeba, romelic cnobilia evrosabWos saxeliT.

ministrTa sabWos Tavmjdomaris anu prezidentis posti rotaciulia. am posts

eqvsi TviT morigeobiT ikaveben wevri qveynebis ministrebi. konkretuli

saxelmwifos sagareo saqmeTa ministrs eniWeba ministrTa sabWos prezidentis

tituli da sabWos samdivnos daxmarebiT misi qveynis sagareo saqmeTa

saministro saTaveSi udgas sabWos saqmianobas eqvsi Tvis ganmavlobaSi. aseT

periodebs uwodeben safrangeTis prezidentobis, holandiis prezidentobis vadas

da a.S., imis mixedviT, Tu romeli qveynis warmomadgenelia am postze.

prezidentis movaleobis erT-erT nawils warmoadgens evrokavSiris

funqcionirebis gaumjobeseba da SeZlebisdagvarad bevri sakiTxis gadaWra.

aqedan gamomdinare prezidentis mxridan mosalodnelia kompromisuli

winadadebebis Semotana molaparakebebis CixSi Semwyvdevis Tavidan asacileblad.

TiToeuli saprezidento vadis ganmavlobaSi, Sesabamis qveyanaSi tardeba

mTavrobebis meTaurTa samiti (anu evrosabWo), paralelurad specialuzirebuli

sabWoebi marTaven araformalur Sexvedrebs, rogorc wesi qalaqgareT, sadac

xdeba grZelvadiani sakiTxebis ganxilva, romlebic ar aris garTulebuli dRis

wesrigis sxvadasxva punqtebiT. aseTi araformaluri TavSeyra evrowreebSi

cnobilia rogorc giumnixis tipis Sexvedra. es saxeli mas ewoda cixe-darbaz

Slos giumnixis _ Sexvedris pirvelad Catarebis adgilis mixedviT.

prezidentobis vadis gansazRvra Tavidan xdeboda anbanis mixedviT, magram 1996

wlidan Semotanil iqna axali wesi, miCneul iqna ra, rom ufro gonivrulia

didi qveynebidan prezidentobis kandidatobis daSoreba, vidre maTi Tavmoyra.

ministrTa sabWos sxdomebis dRis wesrigSi mxolod ramodenime sakiTxi xvdeba

winaswar dabal safexurze ganxilvis gareSe. yovel wevr delegacias gaaCnia

Tavisi mravalricxovani delegacia briuselSi _ cnobili rogorc mudmivi

warmomadgenloba. igi dakompleqtebulia aramarto diplomatebiT, aramed im

47

evrokavSiris saministroebis moxeleebiTac, romelTaTvis evrokavSiris mier

miRebuli gadawyvetileba savaldebuloa. maT TanaSemweebs warmoadgenen

moxeleebi dedaqalaqebSi, romlebic asruleben damakavSirebeli rgolis rols.

delegaciebis meTaurebi _ mudmivi warmomadgenlebi, romlebsac gaaCniaT ufrosi

elCis rangi, kviraSi erTxel atareben sxdomas mudmivi warmomadgenlobis

komitetSi, romelic cnobilia franguli abreviaturiT `Coreper~. komiteti

meTodurad ixilavs yvela im sakiTxs, romlis Taobazec ministrTa sabWom unda

miiRos gadawyvetileba. Tu mudmivi warmomadgenlebi miaRweven srul Tanxmobas

proeqtis Taobaze erovnuli mTavrobebisgan miRebuli instruqciebis

safuZvelze, winadadeba Seva sabWos dRis wesrigSi, rogorc sakiTxi `A~,

Semdgom es sakiTxi mtkicdeba morig sabWos sxdomaze yovelgvari ganxilvis

gareSe, garda im gamonaklisi SemTxvevisa, rodesac mTavroba ukanasknel

momentSi cvlis gadawyvetilebas. ufro xSirad mudmivi warmomadgenlebis

Sexedulebebi mkveTrad gansxvavdeba erTmaneTisgan. aseT SemTxvevaSi winadadeba

ufro detaluri ganxilvis mizniT gadaecema qvemdgom instancias _ eqspertTa

jgufs. umetes SemTxvevebSi sakiTxi maSin gadaecema ministrTa sabWos

gadawyvetilebis miRebis imediT, roca araumetes ori qveynis mTavroba ar

eTanxmeba danarCens.

miuxedavasd imisa, rom mudmivi warmomadgenlebi Zalze mravalmxrivi pirovnebebi

arian, maT ar SeuZliaT ganxilvis areSi moxvedrili yvela detalizebuli

sakiTxis metnaklebad Tanabari donis sizustiT Seswavla. gansaxilvel TemaTa

mniSvnelovani nawili gadaecema moadgileebs, romlebic xvdebian erTmaneTs

aseve kviraSi erTxel. moadgileTa jgufs `Coreper II~-s uwodeben. soflis

meurneobasTan dakavSirebuli sakiTxebi, rogorc wesi, ganixileba soflis

meurneobis specialuri komitetis mier, romelic Sedgeba erovnuli

saministroebis umaRlesi moxeleebisgan an soflis meurneobis sabWos

wevrebisgan mudmiv warmomadgenlobaSi. regularulad ewyoba ufro dabali

rangis moxeleebisgan Semdgari jgufebis Sexvedrebi, romelzedac xdeba

evrokavSiris kanonmdeblobis winaSe wayenebuli winadadebebis detalebis

ganxilva.

erovnuli saxelmwifoebisgan gansxvavebiT, sadac parlamenti asrulebs

sakanonmdeblo funqciebs, es roli evrokavSirSi ekuTvnis ministrTa sabWos.

kavSiris kanonmdebloba, cnobili rogorc direqtivebi da wesebi, SeiZleba

gansaxilvelad Semotanili iqnas mxolod komisiis mier. evroparlamentis,

ekonomikuri da socialuri komitetis Sexedulebebi xSirad mxedvelobaSi

miiReba, magram gadawyvetilebas ministrTa sabWo Rebulobs, da kvlav, erovnuli

parlamentisagan gansxvavebiT sakanonmdeblo funqciis ganxorcieleba xdeba

daxurul kars miRma, Tumca ganxilvis Tema xSirad ar warmoadgens saidumlos,

vinaidan briuselis media yovel Sexvedris Semdeg iRebs mokle informacias

TiToeuli erovnuli mTavrobis spikerisagan.

sabWos sxdomebi imarTeba weliwadSi 80-90-jer. rogorc wesi sxdomebi

grZeldeba erTi dRe, xandaxan ori dRe, iSviaTad ki ufro grZelvadian xasiaTs

atarebs. xSirad ori-sami sxdoma erTdroulad tardeba. magaliTad, sagareo

saqmeTa ministrebis erT palataSi, xolo finansTa ministrebis meoreSi.

rodesac sakiTxi aRwevs sabWos sxdomamde, araviTari garantia imisa, rom igi

mowonebuli iqneba ar arsebobs, garda im SemTxvevisa, rodesac es sakiTxi `A~

sakiTxia. romis xelSekrulebaSi mocemulia zusti wesebi ministrTa sabWoSi

48

gadawyvetilebis miRebis Taobaze, magram maTi gamoyeneba ar xdeba gegmisamebr.

Tavdapirveli Canafiqris mixedviT xelSekrulebis 148-e muxlis Tanaxmad,

gadawyvetilebis miReba SeiZleba moxdes xmaTa Cveulebrivi umravlesobiT,

kvalificiuri umravlesobiT an erTxmad.

xmaTa Cveulebrivi umravlesobiT gadawyvetilebebi miiReba SedarebiT naklebad

mniSvnelovani sakiTxebis Sesaxeb, romelTac xSirad mxolod proceduruli

xasiaTi aqvT. romis xelSekrulebis Tanaxmad gadawyvetilebaTa umravlesobis

miReba unda moxdes xmaTa kvalificiuri umravlesobiT, xolo umniSvnelovanesi

sakiTxebis Sesaxeb gadawyvetileba unda miiRebodes erTxmad. gardamavali

periodis ganmavlobaSi, romelic gegmiT 1965 wels unda dasrulebuliyo,

gadawyvetilebis erTxmad miReba xdeboda sakiTxebis ufro farTo speqtris

Taobaze, magram, rogorc ki evrokavSirma dagegma kenWisyraSi kvalificiuri

umravlesobis SemoReba, warmoiSva didi krizisi safrangeTis mTavrobasa da

evropis politikuri gaerTianebis danarCen Tavdapirvel xuT wevrs Soris.

am krizisis Sedegad xuTi wevri arc Tu didi enTuziazmiT daTanxmda e.w.

`luqsemburgis kompromisze~, raTa SeenarCunebinaT safrangeTis wevroba

gaerTianebaSi. misi qmediTi debuleba gaxldaT: `Tu komisiis mier

SemoTavazebul winadadebaze xmaTa umravlesobis wesiT gadawyvetilebis

miRebisas erTi an meti partnioris umniSvnelovanesi interesebi sasworze

aRmoCndeba, sabWos wevrebi ecdebian gonivrul viTarebaSi miaRwion

gadawyvetilebas, romelic miRebul iqneba sabWos yvela wevris mier TavianTi da

evrokavSiris interesebis gaTvaliswinebiT, Tanaxmad xelSekrulebis meore

muxlisa~.

Sedegad miRebuli praqtika sruliad rom mosuliyo SesabamisobaSi sityva

`kompromisTan~, romelic ukavSirdeboda specifikurad `umniSvnelovanes

interesebs~, xSirad ar moaxdenda gavlenas gadawyvetilebis miRebis procesze.

Tumca aRsaniSnavia, rom kenWisyraze gatanisa da erTxmad miRebis wesi

gavrcelda gadawyvetilebaTa farTo speqtrze, romelic sinamdvileSi ar

zRudavda wevr qveyanaTa `umniSvnelovanes interesebs~. ase rom `luqsemburgis

kompromiss~ formalurad iSviaTad Tu mimarTavdnen.

am SemTxvevis Semdeg yvelasTvis da maT Soris safrangeTis mTavrobisTvisac

cxadi gaxda, rom xmaTa umravlesobis principi ufro xSirad unda yofiliyo

gamoyenebuli. miuxedavad imisa, rom `luqsemburgis kompromisi~, romelsac

faqtiurad ar gaaCnia aranairi iuridiuli Zala, jer kidev moqmedebs sagangebo

evropuli aqtis safuZvelze, romelic 1987 wlis ivlisidan Sevida ZalaSi, romis

xelSekrulebaSi Setanili cvlilebebis meSveobiT Semcirda im sakiTxTa ricxvi,

romlebic gadawyvetilebis erTxmad miRebis princips eqvemdebarebian.

aRniSnuli mdgomareobidan gamoimdinare Zneli warmosadgenia, Tu rogor xdeba

saerTod gadawyvetilebis miReba, Tu ki gaviTvaliswinebT im sirTules,

romelic ukavSirdeba sxvadasxva wevri qveynis darwmunebas Tvali daxuWon maT

gansxvavebebze. sinamdvileSi, mravali gadawyvetileba miiReba

`urTierTsamsamsaxuris~ principiT, romelic gulisxmobs mTavrobis daTanxmebas

im konkretul sakiTxebze, romelsac igi ewinaaRmdegeba sxva sakiTxebSi

Tanxmobis miRebis sanacvlod.

49

xmaTa kvalificiuri umravlesobis sistemis Tanaxmad wevr qveynebs eZlevaT

xmebi maTi teritoriis farTobis mixedviT. xmebis raodenoba meryeobs 2-dan 8

xmamde.

evrokavSiris kanonmdeblobis garda ministrTa sabWo inawilebs

pasuxismgeblobas evroparlamentTan (Tumca misi roli meorexarisxovania)

gaerTianebuli biujetis miRebaze. mis kompetenciaSi Sedis agreTve sxva

instituciebis, rogoricaa: ekonomikuri da socialuri komitetis an

auditoruli sasamarTlos daniSvna.

1995 wlamde ministrTa sabWo mdebareobda barleimonis gverdiT mdgom Sarleman

bildingSi. xolo 1995 wlis Semdeg ministrTa sabWo da misi samdivno

ganlagebulia iustus lipsius bildingSi, briuselSi.

evrosabWo

romis xelSekrulebaSi arsad iyo naxsenebi wevr qveyanaTa mTavrobebis

Sexvedrebi da evropis ekonomikuri gaerTianebis arsebobis pirveli aTi wlis

ganmavlobaSi isini mxolod samjer Seikriben. TandaTanobiT naTeli gaxda

mosazrebaTa regularuli gacvlis aucilebloba strategiuli mimarTulebis

gansazRvrisTvis da im problemaTa gadasaWrelad, romlis mogvarebasac ver

axerxebda ministrTa sabWo da evrokomisia evrokavSiris Cveuli procedurebis

meSveobiT.

evrosabWo daarsda 1949 wels 10 saxelmwifos mier. misi Stab-bina mdebareobs

strasburgSi (safrangeTi). dRes evrosabWo aris saerTaSoriso politikuri

organizacia, romlis saxelmZRvanelo principebia: demokratia, adamianis

uflebebi da kanonis uzenaesoba. igi aerTianebs 46 wevr qveyanas, esenia:

albaneTi, andora, somxeTi, avstia, azerbaijani, belgia, bosnia da hercogovina,

bulgareTi, xorvatia, kviprosi, CexeTis respublika, dania, estoneTi, fineTi,

safrangeTi, saqarTvelo, germania, saberZneTi, ungreTi, islandia, irlandia,

italia, latvia, lixtenSteini, litva, luqsemburgi, malta, moldova, monako

niderlandebi, norvegia, poloneTi, portugalia, rumineTi, ruseTis federacia,

san-marino, serbia da montenegro, slovakeTi, slovenia, espaneTi, SvedeTi,

Sveicaria, `yofili iugoslaviis respublika makedonia~, TurqeTi, ukraina,

gaerTianebuli samefo. evrosabWos damkvirvebeli qveynebi arian: kanada, wminda

saydari, iaponia, meqsika da aSS.

evrosabWos ZiriTadi organoebia:

• ministrTa komiteti warmoadgens gadawyvetilebis mimReb da aRmasrulebel

organos. igi Sedgeba wevri qveynebis sagareo saqmeTa ministrebis an maTi

mudmivi diplomatiuri warmomadgenlobisagan strasburgSi. ministrTa

komiteti gansazRvravs evropis sabWos politikur da samuSao programebs,

amtkicebs yovelwliur biujets, weliwadSi orjer atarebs Sexvedrebs

ministrebis doneze, xolo yovelTviurad _ elCebis doneze;

• saparlamento asamblea saTaTbiro organoa, romelic warmoadgens wevri

qveynebis parlamentebs. igi Sedgeba erovnuli parlamentebisa da arawevri

qveynebis delegaciebis 313 wevrisa da amave raodenobis maTi

Semcvlelebisgan da warudgens ministrTa komitets rekomendaciebs

50

evrosabWos saqmianobasTan dakavSirebiT. saparlamento asamblea ikribeba

weliwadSi oTxjer da awyobs sajaro sxdomebs plenaruli sesiebis dros;

• adgilobrivi da regionul xelisuflebaTa kongresi asrulebs

sakonsultacio organos funqciebs da Sedgeba ori palatisgan _

adgilobrivi da regionul xelisuflebebisgan. kongresi konsultaciebs

uwevs ministrTa komitetsa da saparlamento asambleas adgilobriv da

regionul politikasTan dakavSirebul sakiTxebze. igi mWidrod

TanamSromlobs wevr qveynebTan efeqtiani adgilobrivi da regionul

marTvis struqturaTa Seqmnis mizniT;

• adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo warmoadgens damoukidebel

organos romelic mdebareobs strasburgSi, igi mudmivmoqmedia da

ganixilavs adamianis uflebaTa evropuli konvenciis darRvevebs.

sasamarTlo meTvelyureobas uwevs wevr qveynebSi konvenciis

ganxorcielebas da warmoadgens individualuri uflebebis damcvels. misi

gadawyvetilebebis aRsruleba savaldebuloa wevri qveynebisTvis.

evrosabWos saqmianobis ZiriTadi sferoebia:

• adamianis uflebebis, demokratiisa da kanonis uzenaesobis dacva;

• socialuri integraciis mxardaWera;

• brZola rasizmisa da Seuwynareblobis winaaRmdeg;

• evropis strategiis SemuSaveba evropuli sazogadoebis winaSe mdgari

ZiriTadi sirTuleebis dasaZlevad;

• demokratiuli moqalaqeobis mxardaWera ganaTlebis meSveobiT.

evrosabWos konkretuli saqmianobebia:

• evropuli farmakopea;

• pompidus jgufi;

• evropis audiovizualuri observatoria;

• evroimiji;

• evropuli komisia demokratiisTvis samarTlis meSveobiT – veneciis

komisia;

• axalgazrdobis evropuli centrebi strasburgsa da budapeStSi;

• evropis sabWos ganviTarebis banki;

• globaluri centri _ CrdiloeT-samxreTis centri;

• Tanamedrove enaTa evropuli centri.

evrosabWo ganixilavs evropuli sazogadoebisTvis mniSvnelovan iseT sakiTxebs,

rogoricaa: adamianis uflebebi, samarTlebrivi TanamSromloba, socialuri

integracia, jandacva, media, kultura da memkvidreoba, bunebrivi memkvidreoba,

ganaTleba, axalgazrdoba, sporti.

evrosabWos generaluri mdivania teri devisi (britaneTi). igi arCeul iqna 2004

wels 5 wlis vadiT. mis movaleobebSi Sedis samdivnos xelmZRvaneloba da

organizaciis saqmianobisTvis koordinaciis gaweva. evrosabWos generaluri

mdivani pasuxismgebelia evrosabWos samuSao programis strategiul dagagmvasa

da warmarTvaze.

51

evroparlamenti

evroparlamentis mizania moaxdinos evrokavSiris sxvadasxva instituciebis

demokratiuli kontroli da daakisros maT pasuxismgebloba, Tumca misi

Zalaufleba sakmaod SezRudulia. igi ar warmoadgens gaerTianebis

sakanonmdeblo organos da mis statuss ver SevadarebT wevr saxelmwifoTa

erovnuli parlamentebis statusebs. evroparlamenti aris evropis qvanaxSirisa

da foladis gaerTianebis asambleis memkvidre, romelic daarsda strasburgSi,

rogorc mrCevelTa organo.

evroparlamentis wevrebis arCeva xdeba 5 wliani fiqsirebuli vadiT. bolo

arCevnebi Catarda 2004 wels. romis xelSekrulebis 138-e muxlis Tanaxmad yovel

wevr saxelmwifoSi unda moqmedebdes erTiani saarCevno sistema. 1982 da 1993

wlebSi parlamentma Tavad warmoadgina amgvari sistema, magram ministrTa sabWom

ver miiRo es winadadeba umeteswilad im mizeziT, rom britaneTis maSindel

mTavrobas ar surda proporciuli warmomadgenlobis sasargeblod misi

arsebuli sistemis daTmoba. amrigad, Catarda oTxi pirdapiri arCevnebi

evrokavSiris wevr saxelmwifoebSi moqmedi sxvadasxva saarCevno sistemis

meSveobiT, Tumca yvela, garda britaneTisa iyenebda proporciuli

warmomadgenlobis variantebs. 1997 wlis maisSi britaneTSi arCeulma

leiboristulma mTavrobam ganacxada, rom gaerTianebuli samefoc miiRebda

proporciul warmomadgenlobas 1999 wlis ivnisisTvis dagegmil Semdgomi

evroparlamentis arCevisTvis. ase rom, miuxedavad imisa, rom arCevnebi Catarda

15 sxvadasxva sistemis mixedviT pirveli evroparlamentarebi swored

proporciuli warmomadgenlobis wesiT iqnen arCeulni.

evroparlamentarebi qmnian ara erovnul delegaciebs, aramed mravalerovnul

politikur jgufebs. 1999 wlis arCevnebis Semdeg evroparlamentSi 7 aseTi

jgufia, xolo 27-ma parlamentarma amjobina ar gaerTianebuliyo arc erT

jgufSi. Camoyalibda Semdegi jgufebi:

• evropis xalxTa partia _ qristian demokratebi da memarjvene

centristuli partiebi yvela wevri saxelmwifodan. maT Soris fain geili

irlandiidan da olsteris unionistTa partia;

• evropis socialisturi partia _ leiboristebi, socialistebi an social-

demokratiuli partiebi wevri saxelmwifoebidan. maT Soris italiis

yofili komunisturi partia, romelsac SemdgomSi ewoda demokratiuli

socializmis partia;

• evropis liberal-demokratiuli da reformistuli jgufi _ udidesi

kontigenti warmodgenilia britaneTis liberal-demokratebiT. am jgufSi

Sedis irlandiis damoukideblobis partiis erTi wevri, romelic jgufis

lideris movaleobas asrulebs;

• mwvaneebi/evropis Tavisufali aliansi _ parlamentis 38 wevri da 11 wevri

saxelmwifos mwvaneTa partiebidan, aseve 10 wevri Sotlandiis, uelsis,

baskeTis, galiciisa da andaluziis TviTmmarTvelobisa da separatistuli

partiebidan;

• evropis gaerTianebuli memarcxeneTa/CrdiloeTis mwvaneTa memarcxene

jgufebi _ daniis, fineTis, germaniis, saberZneTis, italiis, niderlandebis,

espaneTisa da SvedeTis memarcxene/mwvaneTa partiebis warmomadgenlebi.

aseve, komunisturi partiebis wevrebi safrangeTidan, saberZneTidan da

portugaliidan;

52

• evropis erTa kavSiri _ evroparlamentarebi safrangeTidan, italiidan,

irlandiidan, daniidan da portugaliidan, romlebic ewinaaRmdegebian

evropis Semdgom integracias;

• demokratiisa da mravalferovnebis evropa _ wevrebi safrangeTis pro-

nadirobis/soflis tradiciebisa da dacvis jgufebidan, gaerTianebuli

samefos damoukideblobis partiidan, evrokavSiris mowinaarmrdege oTxi

danieli wevri, holandieli kalvinistebi;

• damoukidebeli wevrebi (aragawevrianebuli) _ ukiduresi memarjveneTa

jgufi, maT Soris ien heisli demokratiul iunionistTa partiidan,

italieli radikalebi da baski separatistebi.

evroparlamentSi kenWisyra naklebad disciplinirebulia, vidre umetes evropul

parlamentebSi da xSirad iqmneba specialuri koaliciebi iseTi sakiTxebis

gadasaWrelad, romlebic scildeba Cveulebriv ideologiur da erovnul

sazRvrebs. aqedan gamomdinare xSirad warmoiqmneba gaurkvevloba imis Taobaze,

Tu rogor xdeba parlamentSi kenWisyra.

evroparlaments akisria evrokomisiisa da evrosabWos zedamxedvelobis

movaleoba, sakanonmdeblo proeqtSi ganawilebis ufleba da sabiujeto

Zalauflebani.

zedamxedvelobis uflebamosileba, romelic gansazRvrulia romis

xelSekrulebiT, moicavs evrokomisiisTvis kiTxvebis dasmis uflebas werilobiT

Tu sityvieri formiT, wliuri saerTo angariSis ganxilvisa da wliuri

biujetis uaryofis uflebas da undoblobis votumis amoqmedebis uflebas,

ramac SeiZleba gamoiwvios komisiis, rogorc organos gadayeneba. parlaments

SeuZlia ganaxorcielos ufro intensiuri zedamxedveloba komisiaze, vidre amas

xeklSekruleba iTvaliswinebs, radgan komisiis ufrosi moxellebi da wevrebi

eswrebian misi komitetebis sxdomebs da komisia winaswar warudgens parlaments

muSaobis wliur angariSs. undoblobis votumis gamocxadebis proceduris

dawyeba SesaZlebelia evroparlamentis umravlesobis xmaTa ori mesamedis

mogrovebis SemTxvevaSi. maastrixtis xelSekrulebis Tanaxmad parlaments aqvs

ufleba daniSnos eropis ombucmeni, romelic ganixilavs saCivrebs evrokavSiris

instituciebis arasaTanado funqcionirebis Taobaze, gansxvavebuls uzenaesi

sasamarTlosgan.

parlamentis sakanonmdeblo funqcia ZiriTadad mrCevlis rols warmoadgens.

xelSekrulebebSi mocemulia mTeli rigi sferoebi, sadac ministrTa sabWo ver

miiRebs veranair kanons evrosabWosTan konsultaciis gareSe. garda am

savaldebulo konsultaciisa evroparlaments, rogorc wesi, iwveven komisiis

mier warmodgenili direqtivebisa da wesebis kanonproeqtebze Sexedulebebis

gamosaTqmelad.

parlamentis mier SemoTavazebuli Sesworebebi komisiam SeiZleba CarTos

sabWosTvis wardgenil kanonproeqtSi, magram uaryofis SemTxvevaSi komisia

valdebulia auxsnas parlaments mizezebi, Tu ratom ar iyo es Sesworebebi

gaziarebuli.

evroparlamentis sakanonmdeblo roli mniSvnelovnad gaizarda sagangebo

evropuli aqtis miRebis Semdeg 1987 wlis ivlisSi da 1993 wlis noemberSi

miRebuli maastrixtis xelSekrulebis ZaliT. es uzrunvelyofs parlamentis

mier konsultaciebis Catarebisa da gadawyvetilebis miRebis procesSi

53

Tanamonawileobas, rac mniSvnelovnad aZlierebs mis unars Sesworebebi Seitanos

kanonSi. amasTan `uaryofiTi Tanxmobis~ proceduris meSveobiT aZlevs mas

uflebas veto daados zogierT kanonproeqts xmaTa umravlesobis principze

dayrdnobiT. maastrixtis xelSekruleba aZlevs parlaments iniciativis

Semotanis axal uflebas, riTac komisias mxolod xmaTa umravlesobiT SeeZleba

winadadebis Semotana nebismier sferoSi. xelSekruleba aseve uflebas aniWebs

evrokavSiris yvela moqalaqes peticiiT mimarTos parlamants, Tu saqme exeba

pirdapiri da individualuri mniSvnelobis sakiTxs. amsterdamis

xelSekrulebiT, romelic 1999 wlis maisSi Sevida ZalaSi, ganisazRvra

gadawyvetilebis miRebis procesSi Tanamonawileobis ufleba, romelic

parlments aZlevs SesaZleblobas veto daados gansaxilvel kanonproeqts.

evroparlamenti gafarTovda da moicva evrokavSiris kompetenciaSi Semavali

politikuri sferoebis umravlesoba. miuxedavad am cvlilebebisa parlamenti

jer kidev ver axerxebs iyos ministrTa sabWos Tanabari partniori

sakanonmdeblo procesSi.

parlamentis sabiujeto uflebamosileba ufro arsebiTia. igi oficialurad

iTvaliswinebs sabiujeto Zalauflebis ganawilebas ministrTa sabWosTan da

misi Tanxmobis gareSe SeuZlebelia biujetis damtkiceba.

sabiujeto procesi moicavs xuT etaps:

1. momavali wlis biujetis kanonproeqtis wardgena ministrTa sabWos winaSe,

rac komisiis kompetenciaSi Sedis da romelic xorcieldeba mimdinare

wlis 1 seqtembrisTvis;

2. sabWos Sesworebebi Seaqvs kanonproeqtSi. mudmivad amcirebs

SemoTavazebul xarjebs da SeimuSavebs biujetis proeqts, romelic 5

oqtombramde waredgineba parlaments;

3. parlaments Tavisi poziciis gamosaxatavad aqvs 45 dRe. man SeiZleba

Semoitanos winadadeba biujetis savaldebulo nawilis modifikaciasa da

arasavaldebulo nawilSi Sesworebebis Setanaze. savaldebulo nawili

moicavs evrokavSiris mier gaTvaliswinebul xarjebs sxva muxlebze.

parlaments Tavisuflad SeuZlia Sesworebebis Setana, Tumca mas ar

SeuZlia gadaaWarbos yovelwliurad sabWos mier dadgenil e.w.

`maqsimalur dones~;

4. sabWo iRebs saboloo gadawyvetilebas savaldebulo xarjebSi

parlamentis mier SemoTavazebuli cvlilebebis Setanaze, romelzedac man

SeiZleba uari ganacxados. Tu modifikacia ar Seicavs xarjebis gazrdas,

maSin, sabWos mier misi miRebisTvis saWiroa xmaTa kvalificiuri

umravlesoba. Tu cvlilebebi gulisxmobs savaldebulo xarjebis gazrdas,

maSin misi uaryofisTvis saWiroa pozitiuri umravlesoba. sabWos aseve

SeuZlia arasavaldebulo nawilSi parlamentis mier Setanili

cvlilebebis uaryofa. aseT SemTxvevaSi aucilebelia am or institucias

Soris kompromisis miRweva `morigebis proceduris~ meSveobiT;

5. parlaments SeuZlia am cvlilebebSi Sesworebebis Setana da Semdgom

biujetis damtkiceba. man SeiZleba uari ganacxados biujetis damtkicebaze

wevrebis umravlesobiT warmodgenil xmaTa ori mesamediT.

parlamentis efeqturobaze uaryofiT gavlenas axdens misi saqmianobis

geografiuli danawevreba. plenaruli sesiebi yovelTvis tardeba strasburgSi

(damatebiTi sxdomebi ewyoba briuselSi), komitetebis umravlesobis sxdomebi

imarTeba briuselSi, xolo samdivnos ZiriTadi nawili ganTavsebulia

luqsemburgSi. es da amasTan is faqtic, rom saWiroa saqmianobis warmarTva 11

54

sxvadasxva enaze, mniSvnelovnad zrdis instituciis funqcinirebisTvis saWiro

xarjebs.

evroparlamentarTa umravlesobas uTuod urCevnia, rom parlamentis saqmianobis

koncentrireba moxdes briuselSi, magram luqsemburgisa da safrangeTis

mTavrobebi ewinaaRmdegebian am faqts da swored maT Seaferxes gadawyvetilebis

miReba evroparlamentisTvis mudmivi adgilmdebareobis gansazRvris Sesaxeb, rac

xelSekrulebis Tanaxmad es erTxmad unda momxdariyo. amsterdamis

xelSekrulebis oqmiT, romelic 1997 wlis ivnisSi iqna miRebuli, dadginda, rom

weliwadSi 12 plenaruli sesia, sabiujeto sesiis CaTvliT kvlavac strasburgSi

Catardeba, damatebiTi plenaruli sesiebi da komitetis sxdomebi gaimarTeba

briuselSi, xolo samdivno luqsemburgSi darCeba.

Cveulebriv parlamentis plenaruli sesiebi tardeba erT kviris ganmavlobaSi

yovel kalendarul Tves, agvistos garda, aseve ewyoba damatebiTi sesiebi

martsa da oqtomberSi, sadac ganixileba soflis meurneobis fasebi da wliuri

biujeti. am saqmianbis umetesi nawili warmoebs komitetebsa da qvekomitetebSi.

maTi Sexvedrebi Cveulebriv yoveli Tvis ori kviris ganmavlobaSi grZeldeba.

darCenili erTi kvira ki eTmoba arCevnebTan dakavSirebul saqmianobas.

evrosasamarTlo

romis xelSekrulebis Tanaxmad, evrokavSiris masStabiT kanonis moqmedebis

Semowmebis amocanas asrulebs evrosasamarTlo, romelic ganTavsebulia

luqsemburgSi.

evrosasamarTlo Sedgeba wevri qveynebis warmomadgeneli mosamarTleebisa da

generaluri advokatebisagan. mosamarTleTa arCevas axens ministrTa sabWo, wevr

saxelmwifoTa wardgenis safuZvelze. sasamarTlos wevrebi floben TavianT

qveyanaSi umaRles iuridiul Tanamdebobaze daniSvnisTvis saWiro kvalifikacias,

an warmoadgenen aRiarebuli kompetenciis mqone iurist-konsultantebs (romis

xelSekrulebis 167 muxli). maTi daniSvna xdeba eqvswliani ganaxlebadi vadiT.

sasamarTlos Semadgenlobis naxevris ganaxleba xdeba yovel sam weliwadSi.

igive principiT xdeba generaluri advokatebis daniSvnac.

mosamarTleebi TavianTi wevrebidanve irCeven evrosasamarTlos prezidents

samwliani ganaxlebadi vadiT. mniSvnelovani saqmeebisa da wevri qveynis, an

gaerTianebis instituciis mier aRZruli saqmis ganxilvisas sasamarTlo

ganuxrelad moqmedebs rogorc erTiani organo. sxva saqmeebis ganxilva

evalebaT sasamarTlos SigniT moqmed palatebs. nebismier etapze palatas

SeuZlia gadasces saqme srul sasamarTlos, Tu misi azriT warmoqmnili

iuridiuli garemoeba moiTxovs gansakuTrebul midgomas.

sasamarTlos an misi palatebis winaSe ZiriTadad xdeba eqvsi sakiTxis wardgena:

• kamaTi wevr qveynebs Soris;

• kamaTi evrokavSirsa da wevr qveynebs Soris;

• kamaTi instituciebs Soris;

• kamaTi fizikur pirTa an korporaciul organoTa da evrokavSirs Soris;

• mosazrebebi saerTaSoriso SeTanxmebebze;

• erovnuli sasamarTloebis mier gadmocemul saqmeebze winaswari

gadawyvetilebis miReba.

55

bolo punqti gadamwyveti mniSvnelobisaa evrokavSiris kanonmdeblobis

masStabiT moqmedebis uzrunvelsayofad. igi asaxavs sxvaobas am sasamarTlosa

da aSS-s uzenaes sasamarTlos Soris, romlebsac xSirad adareben erTmaneTs.

orive sasamarTlo uzenaesia im TvalsazrisiT, rom maT mier miRebuli

gadawyvetilebebi apelacias ar eqvemdebareba, magram aSS-s sasamarTlo

warmoadgens olqis, Statisa da federaluri sasamarTloebis struqturis

umaRles safexurs. am struqturis qveda safexuris gadawyvetilebebis

gaprotesteba SeZleba zeda instanciebSi uzenaes sasamarTlomde. evropis

sasamarTlo ki warmoadgens erTaderT sasamarTlos evrokavSiris farglebSi da

ar gaaCnia ierarqiuli urTierToba qveda donis sasamarTloebTan, romlebic

warmoadgenen sxvadasxva iuridiuli sistemis nawilebs. evropis sasamarTlos ar

gaaCnis araviTari iurisdiqcia.

sasamarTloSi sarCelis Setana SeuZlia wevr saxelmwifos, evrokavSiris

institucias (umeteswilad komisias) an korporaciul organosa da fizikur pirs

(im pirobiT, Tu mas akavSirebs piradi, uSualo interesi saqmis saganTan).

sasamarTlos procedura ori calkeuli nawilisgan Sedgeba, romelTagan erTi

sityvieria, meore ki _ werilobiTi.

pirvel etapze momCivanisgan werilobiTi gancxadebis miRebisas sasamarTlo

adgens, rom saqme Sedis mis iurisdiqciaSi da misi wardgena moxda

xelSekrulebiT dadgenil droSi, limitis gaTvaliswinebiT. Semdeg gancxadeba

waredgineba mopasuxe mxares, romelsac Cveulebriv eZleva erTi Tve sapasuxo

sarCelis warsadgenad, mopasuxe mxares ki _ erTi Tve braldebis uaryofisaTvis.

yoveli saqme ganixileba momxsenebeli mosamarTlis zedamxedvelobis qveS,

romelic iniSneba prezidentis mier. yvela dokumentis miRebisas momxsenebeli

mosamarTle sasamarTlos warudgens winaswar moxsenebas, amis Semdeg

sasamarTlo gadawyvets aucilebelia Tu ara saqmis winaswari ganxilva, Tu unda

moxdes saqmis gadacema sruli sasamarTlosTvis am misi erT-erTi palatisTvis.

Semdeg prezidenti adgens sajaro mosmenis TariRs da mosamarTleTa winaSe

wardgeba orive mxare, wardgenili iqneba mosarCleTa argumentebi da maTi

survilisamebr, daikiTxebian mowmeebi. mosamarTleebi da generaluri advokati

Semdgom mosmenebze gamoTqvamen Tavis mosazrebebs, moaxdenen faqtebisa da

iuridiuli aspeqtebis detalur analizs da gadawyvetilebas Seitanen

gansaxilvelad.

generaluri advokatis mosazreba xSirad naTlad uCvenebs, Tu rogor gadawyda

sasamarTlo procesi, Tumca es yovelTvis ase ar xdeba. mosamarTleebs ganaCeni

gamoaqvT daxurul kars miRma momxsenebeli mosamarTlis mier momzadebuli

winaswari gadawyvetilebis safuZvelze. Tu mosamarTleebs dasWirdebaT

damatebiTi informacia, maT SeuZliaT proceduris ganaxleba mxareebisgan

damatebiTi sityvieri, Tu werilobiTi axsna-ganmartebis moTxovniT an Semdgomi

gamoZiebis CatarebiT.

sasamarTlos gadawyvetileba miiReba xmaTa umravlesobis safuZvelze. umetes

SemTxvevaSi xdeba mosamarTleTa kenti raodenobis daswreba saboloo

gadawyvetilebis gamocxadeba xdeba sajaro mosmenaze, romelic saSualod

sarCelis miRebidan 18 TveSi tardeba.

56

sasamarTlos ganaCeni xels uwyobs evrokavSiris konsolidacias, aris garanti

imisa, rom moqalaqeebi, iseve rogorc erovnuli mTavrobebi, daculni arian

evropuli kanonmdeblobis mier da eqvemdebarebian mas. evrosasamarTlom Tavisi

ganaCeniT araerTxel SeuSala xeli mTavrobaTa mcdelobas ar Seesrulebina is

movaleobebi, romelic maT xelSekrulebaze xelmoweriT daekisraT. amasTan,

miuxedavad imisa, rom evrosasamarTlos sanqciebis SezRuduli raodenoba

gaaCnia wevri qveynebis winaaRmrdeg, mis ganaCens TiTqmis yovelTvis

emorCilebodnen, iSviaTad dagvianebiT da dro da dro sasamarTlos xelaxali

ganaCenis Semdeg. maastrixtis xelSekrulebiT dawesda jarima im wevr

saxelmwifoebze, romlebic ar emoerCilebian mis ganaCens komisiis mier

dadgenil vadebSi.

evrokavSiris ekonomika

evropis ekonomikuri TanamSromlobis Sesaxeb xelSekrulebis me-2 muxlSi

TanamegobrobisTvis Semdegi amocanaa Camoyalibebuli: `ekonomikuri saqmianobis

harmoniuli ganviTarebis xelSewyoba, xangrZlivi da gawonasworebuli

gafarToeba, mzardi stabiluroba, cxovrebis donis swrafi gaumjobeseba da

wevr saxelmwifoebs Soris urTierTobaTa gaRrmaveba~. am amocanis misaRwevad

unda gaxsniliyo sazRvrebi kerZo pirTa, saqonlisa da momsaxurebis Tavisufali

gadaadgilebis gasaioleblad, erTiani finansuri meqanizmebis arseboba ki _

xels Seuwyobda wevri saxelmwifoebis kidev ufro daaxloebas.

1993 wlis 1 ianvridan saerTo bazris SemoRebiT Tanamegobrobam TiTqmis miaRwia

dasaxul mizans, magram ratomRac amas 40 weliwadze meti dasWirda, Tumca Sida

sabaJo gadasaxadebi da kvotebi gauqmda jer kidev 1968 wlis ivlisSi. am faqts

hqonda sxvadasxva mizezebi, magaliTad is, rom sabaJo gadasaxadebis harmonizeba

ufro advilia vidre sxva saxis gadasaxadebisa. aseve mniSvnelovani faqtia isic,

rom myarma proteqcionistulma urTierTobebma teqnikuri standartebis

gavrcelebasTan erTad 1980-iani wlebis dasawyisSi mxolod xeli Seuwyo

bazrebis gancalkevebas.

zogierTma wevrma saxelmwifom, romelmac gansakuTrebiT mwvaved ganicada 1973

da 1980 wlebis navTobkrizisebiT gamowveuli daRmavlobis periodi, garkveuli

zomebi miiRo mzardi saerTaSoriso konkurenciisgan Tavisi bazris dasacavad.

1985 wels evrokomisiam mniSvnelovani nabiji gadadga: gamosca `TeTri wigni~,

romelmac cxadyo, rom jer kidev arsebobda uamravi dabrkoleba da barieri

erTiani, 380 milionze meti momxmareblis bazris Camoyalibebis gzaze.

`araevropulma xarjebma~, anu. sasazRvro dabrklkolebebma, teqnikurma

barierebma da saxelmwifo Sesyidvebis sferoSi arsebulma proteqcionizmma

TiTqmis 200 miliardi ekiu Seadgina.

swored am garemoebam ubiZga Tormet wevr saxelmwifos, 1986 wlis TebervalSi

xeli moeweraT erTiani evropuli aqtisTvis, romelic moicavs saerTo bazris

dasaarseblad aucilebeli daaxloebiT 270 RonisZiebis ganxorcielebis

programasa da ganrigs. amiT am saxelmwofoebma safuZveli Cauyares axal

wamowyebas, romelmac swrafad gamoiRo nayofi. evropuli biznesis samyarom,

TviTdasaqmebulebma da profesiulma kavSirebma maleve moaxdines reagireba _

maT TavianTi strategiebi miusadages axal wyobas, romelic moxmarebis,

57

gadaadgilebisa da muSaobis TvalsazrisiT arCevanis met Tavisuflebas aniWebda

yvelas.

myari saerTo bazris arseboba moiTxovs sxvadasxva saxis sistematur

urTierTobebs evrokavSiris wevr qveynebs Soris, ekonomikis sxvadasxva sferos

stabilurobasa da mudmiv ganviTarebas. mniSvnelovani sferoebia vaWroba,

finansuri politika, soflis meurneoba, transporti, Sida usafrTxoeba,

ganaTleba, kultura da sxv. aqve unda aRiniSnos, rom maTgan yvelaze

mniSvnelovania vaWroba.

vaWroba

evrokavSiris ekonomikuri zrdis sawindari yovelTvis iyo vaWroba. 1973 wels

evrokavSirma Camoayaliba Tavisufali samrewvelo vaWrobis zona `evropis

Tavisufali vaWrobis asociaciis~ (EFTA) Svid qveyanasTan, esenia: avstria,

fineTi, irlandia, lixtenSteini, norvegia, SvedeTi da Sveicaria. gauqmda sabaJo

gadasaxadebi da vaWrobis SezRudvebi samrewvelo saqonelze. gakeTda ramodenime

urTierTdaTmoba soflis meurneobis saqonelze. yovelive aman gazarda

mrewvelobis saerTo bazari 370 mln. adamianiT. `evropis Tavisufali vaWrobis

asociacia~ gaxda evrokavSiris umsxvilesi savaWro partniori.

evrokavSirma nabij-nabij ganaviTara ekonomika da gaxda msoflio vaWrobis

lideri. 1996 wlis saqonlis msoflio vaWrobaSi misi wili iyo 19,2%, maSin

rodesac a.S.S-ze modioda 18,1% da iaponiaze 9,6%. komerciuli momsaxurebebis

sferoSi evrokavSiris wili msoflio vaWrobaSi ufro metia igi 1/4-s aRemateba.

evrokavSiri msoflioSi udidesi savaWro partnioria, mis xarjze 1999 wels

mTeli msoflio eqsportis mexuTedze meti modioda. evrokavSiiri Tavisi Seqmnis

pirvelive dReebidan miiswrafoda mis calkeul wevrebs Soris vaWrobis

sferoSi barierebis moxsnisaken, vinaidan miaCnda, rom es ekonomikuri

aRmavlobisa da erebisa da calkeuli adamianebis keTildReobis stimuli

iqneboda.

ukanaskneli naxevari saukunis ganmavlobaSi Catarebuli saerTaSoriso

molaparakebebis safuZvelze moxda mravalmxrivi vaWrobis sistemis

TandaTanobiTi liberalizacia. am xnis manZilze msoflio vaWrobis moculoba

17-jer gaizarda, msoflio warmoeba gaoTxmagda, msoflio Semosavali erT sul

mosaxleze gaormagda da industriuli qveynebis mier dawesebuli saSualo

tarifebi 1940 wels arsebuli 40%-dan 4%-mde davarda.

mravalmxrivi vaWrobis sistemis liberalizacias msoflio ekonomikisTvis

Zalze sasargeblo Sedegebis gamoReba SeuZlia da am sargeblobis umetesi

nawili gansakuTrebiTYmsoflios ganviTarebad regionebs gamoadgeba.

evrokavSirs miaCnia, rom ekonomikuri aRmavloba, vaWrobis liberalizaciis

saSualebiT, umTavresi faqtoria socialuri pirobebis msoflio masStabiT

gaumjobesebisTvis da stabiluri ganviTarebis xelSewyobisTvis.

evrokavSiri yuradRebas amaxvilebs ufro farTo dRis wesrigis saWiroebaze

msoflio vaWrobis organizaciis molaparakebaTa Semdgomi raundisaTvis,

romelSic 137 qveyana miiRebs monawileobas. miuxedavad imisa, rom 1999 wlis

dekemderSi sietlSi gamarTul ministrebis Sexvedraze am saqmes garkveuli

58

winaaRmdegoba Sexvda, evrokavSiri kvlav maqsimalurad farTo dRis wesrigis

momxrea da darwmunebulia, rom es mniSvnelovan sikeTes moitans.

sietlis Sexvedramde cota xniT adre gamoqveynebul evrokomisiis or

gamokvlevaze mocemulia daskvna, rom vaWrobis Semdgom liberalizacias didi

daxmarebis gaweva SeuZlia stabiluri ganviTarebisTvis, SeuZlia agreTve,

msofliosTvis yovelwliurad daaxloebiT 420 miliardi evros odenobis

mogebis motana, es ki eqvivalenturia imisa, rom msoflio mSp-s yovelwliurad

miematos Semosavali koreis an niderlandebis ekonomikidan. ekonomikuri

aRmavloba gamoiwvevs dasaqmebis zrdas _ amis magaliTi Tavad evrokavSirSi

gvaqvs _ Sida savaWro barierebis moxsnis Semdeg naxevar milionze meti axali

samuSao adgili daarsda.

ufro Tavisufali vaWroba niSnavs biznesSi ufro meti SesaZleblobis

arsebobas, resursebis ufro efeqtian ganawilebas da met keTildReobas.

tarifebis Semdgomi Semcireba saSualebas miscems bizness, ukeT gamoiyenos

saeqsporto potenciali, radgan savaWro nakadebis marTva ufro metad moxdeba

xarisxis, fasisa da momsaxurebis mixedviT gazrdili konkurenciis wyalobiT

momxmareblebma ufro farTo arCevaniTa da fasebiT unda isargeblon.

ekonomikuri da finansuri politika:

miuxedavad imisa, rom romis xelSekrulebis 103-e muxli wevri qveynebisagan

moiTxovs erTmaneTTan konsultaciebs, maTi ekonomikuri politikis

gansazRvrisas koordinacia jerac Zalze sustia, ramdenadac 1970-1980 wlebSi

mTavrobebis umravlesoba erTob msgavs politikas atarebda. amitom isini ufro

msoflio ekonomikur zewolaze reagirebdnen, vidre maTi yovlismomcveli

srategiebis erTobliv dagegmvaze. swored amitom, ministrebs Soris

regularuli diskusiebis mouxedavad, erTobliv momaragebaSi, energetikuli

inflaciis moTokvasa da umuSevrobis SemcirebaSi evropis saerTo politika ar

arsebobs. komisiis mier warmodgenil wliur ekonomikur moxsenebaSi erovnul

mTavrobebs eZleodaT rCevebi, Tumca es rCevebi maT ar avaldebulebda.

evrosabWos sxdomebze mTavrobaTa meTaurebs Soris imarTeba farTomasStabiani

diskusiebi, sadac `msoflioSi da EU-Si arsebuli ekonomikuri da socialuri

situacia~ dRis wesrigis mudmiv Temas warmoadgenda.

soflis meurneoba:

evrokavSiris sasoflo-sameurneo politikas warmoadgens saSualebebisa da

kanonebis kompleqsuri erToblioba, romelic moicavs vaWrobis kontrols,

fasebis uzrunvelyofis RonisZiebebs, Semosavlebis gadaricxvebs, produqciis

subsidirebas, sainvesticio grantebs, konservaciis politikas da a.S. mas gaaCnia

Tavisi savaluti erTeuli, romelsac uwodeben `mwvane evropul savaluto

erTeuls~. am kompleqss hyavs Tavisi biurokratiuli aparati, roemlic

uxelmZRvanelebs da Tvalyurs adevnebs mis saqmianobas. masSi mudmivad Tavs

iCens damatebiTi sirTuleebi, radganac politikam unda gauZlos iseT oTmxriv

zewolas rogoricaa:

1. sabiujeto da samomxareblo xarjebi;

2. damRleli reaqciebi arawevri qveynebis mxridan, romelTa savaWro

interesebic Seilaxa;

59

3. garemos dabinZurebis problemebi, romlebic gamowveulia Tanamedrove

fermis mowyobis meTodebis gamoyenebiT;

4. protestebi fermis Semosavlebis dacemasTan dakavSirebiT, rasac adgili

aqvs politikis maRali danaxarjebis mouxedavad.

Sida usafrTxoeba:

adamianTa Tavisufali mimosvlis principi evropis moqalaqeTa did

umravlesobas pirad da profesiul cxovrebaSi xelsayrel SesaZleblobas

aZlevs, magram mTavrobebma, romlebsac gacnobierebuli aqvT adamianTa

Tavisufal gadadgilebasTan dakavSirebuli garkveuli saSiSroeba, SeimuSaves

meqanizmebi Tanamegobrobis teritoriaze dam is farglebs gareT moqalaqeTa

usafrTxoebis uzrunvelsayofad.

marTlmsajulebisa da Sinagan saqmeTa sferoebSi TanamSromloba (evrokavSiris

Sesaxeb xelSekrulebis VI nawili) moicavs oTx ZiriTad aspeqts:

• politikur TavSesafarTan dakavSirebuli kanonis harmonizeba;

• arawevri qveynebis moqalaqeebisTvis evrokavSiris masStabiT imigraciis

Sesaxeb wesebis SemoReba;

• politikis TanamSromloba danaSaulTan efeqtianad sabrZolvelad;

• samoqalaqo da krominaluri kanonmdeblobis sferoSi TanamSromlobis

Sesaxeb SeTanxmebaTa proeqtebis momzadeba.

evropis savaluto sistema evropis savaluto sistema Tavdapirvelad Sieqmna, rogorc evrokavSiris

farglebSi valutis meryeobis stabilizaciis saSualeba, mas Semdeg rac 1970-ian

wlebSi kraxi ganicada 1944 wels breton vudis SeTanxmebiT daarsebulma

valutebis kursis sistemam. evropis valutebis kursebis daregulirebis pirveli

mcdeloba e.w `gvelis~ sistemiT, romelic iTvaliswinebda nebdarTul meryeobas

+/_ 2,25%-is farglebSi, friad warumatebeli gamodga. am limitebSi darCena

SeZlo mxolod dasavleT germaniam, daniam da beniluqsis qveynebma. evropis

savaluto sistema, romlis Seqmnis idea Tavdapirvelad roi jenkinsonma

wamoayena 1977 wlis oqtomberSi, ufro ambiciur proeqts warmoadgenda,

romelSic valutis kursis meqanizmi gamtkicebuli iyo sxvadsxva finansuri

sidideebis maqanizmebiT da erTiani savaluti erTeuliT (ekiu-Ti).

valutis kursis meqanizmis Tanaxmad monawile valutas gaaCnda centraluri

kursi ekius mimarT. Tavdapirvelad monawileobda mxolod rva sxvadasxva

qveybis valuta. gaerTianebulma samefom gadawyvita droebiT ganze gamdgariyo

1979 wlis martSi damtkicebuli sistemidan. evrokavSiris sami mogvianebiT

gawevrianebuli qveyana saberZneTi, espaneTi da portugalia jer ar Tvlidnen

Tavs saamisod mzad. 1989 wels sistemas SeuerTda espaneTi, 1990 wlis

oqtomberSi ki gaerTianebuli samefo, rasac win uswrebda margaret tetCeris

mxridan adre miRebuli gadawyvetilebis mudmivi dablokva. tetCerma mxolod

Tanamdebobis datovebamde erTi TviT adre Secvala Tavisi pozicia. 1992 wels

sistemas SeuerTda portugaliac da saberZneTi TamaSgareT aRmoCnda. TiToeuli

valutis centraluri kursis `gadaxaliseba~ SeiZleba mxolod monawile

qveynebis erToblivi SeTanxmebis Semdeg. ekius centraluri kursidan

60

gamoiTvleba ormxrivi centraluri kursebi, monawile qveynebis valutebs Soris

TiToeuli valutisTvis daSvebulia gadaxra centraluri kursidan +/- 2,25%-is,

xolo girvanqa sterlingisa da pesetas SemTxvevaSi +/- 6%-is farglebSi.

Tu valuta miaRwevs kursis qveda an zeda zRvars centraluri bankebi movaleni

arian Caerion savaluto birJebis operaciebSi, raTa SeinarCunon kursi

SeTanxmebul limitebSi. praqtikaSi es xdeba im valutis gayidviT, romelmac

miaRwia umaRles zRvars da im valutis SesyidviT, romelic daeca minimalur

zRvramde. aseT situaciaSi evropis savaluto sistemis SigniT iqmneba sxvadasxva

saxis sakredito meqanizmebi, romlebic moklevadian daxmarebas uweven rTul

viTarebaSi myof qveynebs. Tu valuta didxans Cerdeba minimalur, an maqsimalur

zRvarze, an Tu mosalodnelia amgvari situacia, maSin naTeli xdeba, rom

aucilebelia centraluri kursis Secvla. aseT SemTxvevebSi evrokavSiris

finansTa ministrebi briuselkSi xvdebian erTmaneTs Cveulebriv kviris bolos,

raTa daamtkicon kursis Secvla. es ar niSnavs mxolod erTi konkretuli

valutis kursis Secvlas romelime mimarTulebiT, aramed xdeba mTeli rigi

marJinaluri Sesworebebis Setana orive mimarTulebiT sxva valutebis

kursebSic. Sedegad Tavidan iqna acilebuli warsulSi arsebuli uecari, xSirad

konkretuli devalvacia da sistemaSi gaerTianebuli valutebis meryeoba sxva,

sistemaSi ara monawile valutebTan SedarebiTY(girvanqis CaTvliT) gacilebiT

susti gaxda.

evropis savaluto sistemis mniSvnelobas garkveuli ziani miayena gaerTianebul

samefos gadawyvetilebam ar moexdina girvanqa sterlingis Seyvana evropis

savaluto sistemaSi didi xnis ganmavlobaSi. wevr qveynebSi 1980-iani wlebis

dasawyisSi inflaciis sagrZnoblad SemcirebaSi mniSvnelovani roli iTamaSa

evropis savaluto sistemam. saSualod infalciis done 1980 wlis 12%-idan 1985

wlisaTvis 5%-mde daeca, xolo qveynebs Soris saSualo divergencia 6,2%-dan

2,8%-mde Semcirda. evrokavSiris gareT myofma qveynebma aRiares evropis

savaluto sistemis mniSvneloba im mxriv, rom igi aZlevda maT myar

rekomendaciebs maTi ekonomikuri politikisaTvis. CrdiloeTis samma qveyanam _

fineTma, norvegiam da SvedeTma 1990-91 wlebSi maTi valuta ekius daukavSires.

1992 wels evropis savaluto sistemis winaSe warmoiqmna problemebi, rac

nawilobriv ganapiroba recesiam, nawilobriv ki finansuri kontrolis gauqmebam.

amis gamo valutis didi moculoba yoveldRiurad brunvaSi iyo da amiT

spekulantebs manipulaciis saSualeba hqondaT. situacia kidev ufro gaamwvava

im faqtma, rom evropis savaluto sistemaSi girvanqa ararealurad maRali

kursiT iqna Setanili da gaerTianebuli samefos mTavroba jiutad

ewinaaRmdegeboda zewolas daTanxmebuliyo regulirebul devalvacias. Sedegad

1992 wlis seqtemberSi masiurma spekulaciurma operaciam gamoiwvia ramdenime

valutis devalvacia. evropis savaluto sistema erTdroulad datoves girvanqam

da liram, romlebmac Tavisufali kursiT daiwyes arseboba. 1993 wlis ivlisSi

analogiuri spekulaciuri Seteva mogeriebul iqna evropis savaluto sistemaSi

meryeobis zRvris droebiT 15%-mde gazrdiT ormxrivi centraluri kursis orive

mimarTulebiT. sinamdvileSi valutebis meryeoba didad ar gascilebia

Tavdapirvel viwro sazRvrebs, rac imas niSnavda, rom wina wlisagan

gansxvavebiT arc erT valutas ar ganucdia seriozuli vardna an aweva.

meqanizmma ganagrZo moqmedeba, magram amjerad gaerTianebuli samefos, italiisa

da saberZneTis gareSe. 1996 wlis noemberSi italia xelaxla Sevida evropis

savaluto sistemaSi, saberZneTi ki - 1998 wlis martSi. gaerTianebuli samefo da

SvedeTi ki mis farglebs gareT darCnen. evropis savaluto sistemam Tavisi

mniSvneloba TiTqmis mTlianad dakarga 1998 wlis 31 dekembers, rodesac 11

61

qveynis valutis kursi evros mimarT iqna dafiqsirebuli. rxevis Tavdapirvel

sazRvrebSi darCa mxolod berZnuli drahma da daniuri krona.

ekiu

ekius (evropis savaluto erTeuli) garda evrokavSirtis erovnuli valutebis

aRmricxvelis rolisa, gaaCnia mravali sxva funqcia. man Secvala yofili

evropis saangariSo erTeuli _ EUA (European Unit of Account), romelic

warmoadgenda wminda sabuRaltro sazoms evrokavSiris angariSebze Semavali da

gamomavali angariSsworebis fardobiT Rirebulebis gamosaTvlelad. rac

Seexeba ekius, (romelsac gaaCnia keTilxmovanebis upiratesoba da franguli

revoluciamdeli cnobili monetis saxeli, mas zurgs umagrebda didi sarezervo

fondi _ evropis savaluto TanamSromlobis fondi (esTf), romelSic wevr

wveynebs unda SeetanaT maTi oqros maragis 20% da dolaris maragis 20%.

Sedegad ekium moipova saerTaSoriso ndoba. igi gamoiyeneboda mraval

garoigebebSi, romlebic evrokavSiris fondebTan araviTar kavSirSi ar

imyofebodnen (1986 wlisaTvis igi gaxda masame yvelaze gavrcelebuli valuta,

romelic gamoiyeneboda saerTaSoriso finansur garigebebSi dolarisa da

germanuli markis Semdeg). kompaniebisa da fizikur pirTa mzardi ricxvi

gamoiyeneboda ekius sabanko depozitebis, samogzauro Cekebis, komerciuli

angariSfaqturebisa da angariSsworebisaTvis. es marTlac didi miRweva iyo

valutisaTvis, romelic fizikurad ar arsebobda, ramdenadac brunvaSi ar iyo

gamoSvebuli ekius arc kupiurebi, arc monetebi. kerZo da komerciuli finansuri

garigebebisTvis misi sargeblianoba ganapiroba im faqtma, rom ekius Rirebuleba

nebismier konkretul erovnul valutaze naklebad meryevi iyo.

ekonomikuri da savaluto kavSiri (esk)

ekonomikuri da savaluto kavSiri saerTo bazris logikuri Semadgeneli nawili

da erT-erTi umniSvnelovanesi politikuri momentia. evropis qveynebis

saxelmwifoebriobis simbolo da suverenitetis instrumenti mravali saukunis

ganmavlobaSi – erovnuli fuladi erTeulebi – Secvala erTianma valutam, rac

romis imperiis Semdeg evropis istoriaSi es uprecedento SemTxvevaa. ar

arsebobs amgvari ram arc msoflios sxva regionSi. erTiani evropuli valuta

brunvaSi 1999 wlis 1 ianvridan Semovida da 2002 wlis 1 ianvrisTvis TiTqmis

mTlianad Secvala erovnuli puladi erTeulebi.

marTalia ramdenime wlis manZilze erovnul ekonomistebs Soris sruli

konvergenciis araviTari moaxloeba (an `Serwyma~ _ rogorc es movlena

evroJargoniT moixsenieba) ar gamoikveTa, rac ganpirobebuli iyo kavSirSi

CrdiloeTidan samxreTisaken masiuri finansuri transferebis ararsebobiT.

miuxedavad zemoaRniSnulisa ekonomikuri da savaluto kavSiris dafuZneba mainc

warmoadgenda am mimarTulebiT wingadadgmul nabijs. igi udavod gaxda

umniSvnelovanesi Zvra Sors gamiznuli ekonomikuri da savaluto kavSiris

Seqmnisaken, romelic ganxorcielda 1998 wlis ivnisamde, rodesac hanoveris

samitze gadawyda, rom dadga dro am mimarTulebiT axli biZgis micemisa. 1989

wels, aprilSi moxseneba waradgina deloris komitetma, romelSic aRwerili iyo

kavSiris Seqmnis procesi, Tumca konkretuli ganrigi ar iyo mocemuli.

erTiani erovnuli valutis SemoReba metad xangrZlivi da etapobrivi

ganviTarebis procesis Sedegia. 1970 wels verneris angariSSi mocemuli iyo

62

ekonomikuri da savaluto kavSiris etapobrivi (3 etapi) Seqmnis gegma, romelic

drois 10 wlian periods moicavda. maSin proeqtis ganxorcielebas xeli

SeuSala msoflios navTobis mrewvelobaSi pirvelad Seqmnilma krizisulma

mdgomareobam.

pirveli etapi gulisxmobda ekonomikisa da savaluto sferoebSi

TanamSromlobisa da koordinaciis gaumjobesebas, rac migviyvanda ekonomikuri

da savaluto kavSiris, ekius rolisa da centraluri bankis mmarTvelTa

komitetis uflebamosilebis gaZlierebamde. mravalmxrivi inspeqtirebis

proceduris danergva gzas gauxsnida ufro efeqtian TanamSromlobasa da

erovnuli ekonomikuri politikisa da praqtikis mWidro konvergencias.

meore etapi, romelic unda unda dawyebuliyo axali xelSekrulebis dadebamde,

an romis xelSekrulebaSi Sesworebis Setanamde, romlebic daadgendnen

ekonomikuri da savaluto kavSirisaTvis aucilebel ZiriTad institucionalur

da saoperacio wesebs, moicavda 1992 wlis programiT miRebuli zomebis

konsolidaciasa da Sefasebas da asrulebda sastarto periodis msgavs etaps

axali procedurebisTvis. am gardamaval periodSi daiwyo gadawyvetilebis

miRebis uflebamosilebis TandaTanobiTi gadanacvleba erovnulidan

gaerTianebis doneze. meore etapis umniSvnelovanesi maxasiaTebeli iyo evropis

centraluri bankebis federaluri tipis sistemis Seqmna (ecbs an evrofedi),

romelic sakuTar gamocdilebaze dayrdnobiT TandaTanobiT damoukidebeli

gaxda savaluto politikisa da savaluto birJebze intervenciis politikis

TvalsazrisiT. Tumca erovnuli centraluri bankebi SeinarCunebs saboloo

gadawyvetilebis miRebis uflebas.

ekonomikuri da savaluto kavSiris mesame etapi, romlic erTiani valutis

SemoRebiT unda damTavrebuliyo, daiwyo 1999 wlis 1 ianvars. 1995 wlis

dekemberSi madridis samitze wevri qveynebi SeTanxmdnen, rom am axali valutis

erTeuls saxelad daerqmeoda `evro~ da RirebulebiT igi ekius toli iqneboda.

es erTeuli damyarebuli iqneboda erovnuli valutebis kalaTaze da

gamoyenebuli iqneboda evrokavSiris sabiujeto sivrceSi. erTi wlis Semdeg

dublinSi miRebul iqna stabilurobis paqti. misi daniSnuleba iyo Seeqmna

garantiebi imisa, rom qveynebs, romlebic akmayofileben ekonomikur da savaluto

kavSirSi Sesvlis kriteriumebs, ar gadexviaT swori gzidan. bolos briuselis

specialur samitze 1998 wlis 1-2 maiss daamtkices komisiisa da evropis

savaluto institutis rekomendaciebi, romelTa ZaliT 11 wevri qveyana (15-dan)

uerTdeboda ekonomikur da savaluto kavSiris mesame safexurs da 1999 wlis 1

ianvridan iwyebda monawileobas erTian savaluto sistemaSi. saberZneTi am

sistemis gareT darCa, radganac ver akmayofilebda maastrixtis xelSekrulebis

pirobebs, xolo gaerTianebulma samefom, daniam da SvedeTma uari Tqves

SeerTebaze ufro politikuri mizezebis gamo. gaerTanebuli saqmefos mTavrobam

aRniSna, rom principSi Tanaxmaa SeuerTdes kavSirs, magram amas ar gaakeTebs,

vidre ar Catardeba referendumi, rac naklebad savaraudoa 2001 an 2002 wlamde.

miuxedavad margaret tetCeris uarisa, evrokavSiris meTaurebma strasburgSi 1989

wlis dekemberSi gamarTul mTavrobaTa samitze xmaTa umravlesobiT

gadawyvites, rom moewviaT mTavrobaTaSorisi konferencia, romelzedac

miRebuli iqneboda gadawyvetileba meore da mesame etapebisaTvis saWiro

xelSekrulebaSi Sesatani cvlilebebis Sesaxeb.

1998 wlis 31 dekembers ECOFIN-is sabWom SeaTanxma evros gacvlis fiqsirebuli

tarifebi 11 monawile erovnuli valutisTvis. 1999 wlis 1 ianvridan evro Sevida

63

xmarebaSi sabanko operaciebSi, magram qaRaldis fuli da monetebi brunvaSi ar

iqna miRebuli 2002 wlis dekembramde, sanam erovnuli valutebi amoRebuli

iqneba brunvidan.

1991 wlis dekemberSi maastrixtis samitze miRebul iqna gadawyvetileba,

romelzec xeli moewera evrokavSiris xelSekrulebas. xelkSekruleba moicavda

ekonomikisa da savaluto kavSiris SeqmnasTan dakavSirebul oTx Tavs. esenia:

ekonomikuri politika, savaluti politika, instituciebi da transerovnuli

aspeqtebi. manmade ki 1990 wlis oqtomberSi Catarebul romis pirvel samitze,

Margaret tetCeris Zlieri winaaRmrdegobis miuxedavad gadawyda, rom

ekonomikisa da savaluto kavSiris meore etapi da evrofedis Seqmna daiwyeboda

1994 wlis 1 ianvars. gaerTianebuli samefos mTavrobam Tanxmoba ganacxada or

mTavrobaTaSoris konferenciaSi monawileobis miRebaze da misi damokidebuleba

tetCeris wasvlis Semdeg ufro Semrigebluri gaxda. mTavrobaTaSoris

konferenciaze man wamoayena me-13-e valutis `myari ekius~ Seqmnis gegma, romelic

Secvlida deloris moxsenebaSi wardgeniul erTian valutas. yvela moeloda,

rom jon meijori, romelmac jer kidev xazinis kancleris Tanamdebobaze

yofnisas wamoayena `myari ekius~ winadadeba, uars ityoda Tavis gegmaze da

daTanxmdeboda kompromiss, romliTac miRebuli iqneboda erTiani valutisTvis

aucilebeli xelSekrulebaSi Sesatani cvlilebebi, gaerTianebuli samefo ki

SeinarCunebda gadawyvetilebis miRebis uflebas girvanqa sterlingis am

valutiT Secvlisa da am operaciis TariRis Sesaxeb.

ekonomikisa da savaluto kavSiris saboloo etapze, 1998 wlis gazafxulze

komisiam da evropis savaluto institutma Seiswavla 15 wevri qveynis monacemebi

da ganacxades, rom maTgan 11-ma warmatebiT gaarTva Tavi maastrixtis

xelSekrulebaSi mocemuli kriteriumebis Sesrulebas da maSasadame, mzad arian

1999 wlis 1 ianvrisTvis dagegmil ekonomikisa da savaluto kavSiris mesame

etapisaTvis. am qveynebs Soris iyvnen: avstria, belgia, fineTi, safrangeTi,

germania, irlandia, italia, luqsemburgi, niderlandebi, portugalia da

espaneTi. darCenilma orma qveyanam _ gaerTianebulma samefom da daniam

marTalia daakmayofiles kriteriumebi, magram isargebles maTTvis miniWebuli

uflebiT ar SeerTebodnen mesame etaps. SvedeTma daakmayofila ekonomikuri

kriteriumebi, magram ar miiRo zomebi misi centraluri bankis damoukideblobis

uzrunvelsayofad, rac aseve warmoadgenda ekonomikisa da savaluto kavSiris

wevrobis aucilebel pirobas. saberZneTma ki ver daakmayofila saWiro

kriteriumebi, Tumca am mimarTulebiT garkveuli progresi mainc ganicada.

1998 wlis 1-2 maiss briuselSi Semdgar evrosabWos specialur sxdomaze miRebul

iqna rekomendaciebi da 1999 wlis 1 ianvars 11-ma qveyanam miiRo erTiani valuta.

mosalodneli iyo, rom 2001-2002 wlisaTvis _ anu axali valutis banknotebis da

monetebis brunvaSi gaSvebis droisaTvis, an cota xnis Semdg, maT darCenili 4

qveyanac SeuerTdebodaT. saberZneTis mTavrobam ganacxada, rom igi aucileblad

Seasrulebda pirobebs ramodenime weliwadSi da dauyovnebliv Seiyvanda drahmas

ekonomikisa da savaluto kavSirSi. gaerTianebulma samefom ufro frTxili

pozicia daikava da ganacxada, rom igi ekonomikisa da savaluto kavSirSi

gaerTianebis momxre iyo, magram amisTvis saWiro referendumis mowyoba albaT

ver moxerxdeboda 2002 wlis ivnisSi dagegmil sayovelTao arCevnebamde.

amasobaSi konservatiulma opoziciam uiliam eigis meTaurobiT kidev erTxel

gamoxata Tavisi mtruli ganwyoba esk-sadmi da daimuqra, rom ar ganixilavda

gawevrianebis sakiTxs 10 wlis manZilze, Tu ki saerTod ganixilavda.

sinamdvileSi gaerTianebul samefos Sesvla ekonomikisa da savaluto kavSirSi

damokidebulia Semdgomi arCevnebis Sedegebze. Tu xelisuflebaSi

64

leiboristuli partia dabrundeba, gaerTianebuli samefo ra Tqma unda

(referendumis Sedegebis Tanaxmad) savaraudod gadawyvets kavSirSi

gawevrianebas. konservatorebis gamarjvebis SemTxvevaSi ki, maTi mosazrebebi

mkveTrad ar Seicvala, mosalodnelia britaneTis izolaciis xangrZlivi

periodi da SesaZloa evorkavSiridan gasvlac ki. am xnis ganmavlobaSi es sami

wveyana (saberZneTTan erTad) gairicxeba ministrTa evro-11 axali komitetidan,

romelic Seiqmneba ekonomikisa da savaluto kavSiris fonze evrokavSiris

politikis ganviTarebaze sameTvalyireod. gaerTianebulma samefom mZimed

ganicada komitetidan garicxva da SeebrZola am gadawyvetilebas, magram amaod.

1998 wlis maisis samitze aseve arCeul iqna evropis centraluri bankis pirveli

prezidenti da xuTi vice prezidenti. prezidenti gaxda holandiis yofili

finansTa ministri da centraluri bankis mmarTveli vim duizenbergi, romelic

saTaveSi edga evropis savaluto instituts 1996 wlidan. mTavrobis 15

meTauridan ToTxmets surda misi daniSvna maastrixtis xelSekrulebiT

gaTvaliswinebuli sruli rva wlis vadiT, Tumca amas jiutad ewinaaRmdegeboda

safrangeTis prezidenti Jak Siraki, romelic amaod cdilobda prezidentad

safrangeTis centraluri bankis mmarTvelis Jan klod triSes daniSvnas.

sabolood miRweul iqna kompromisi, romlis mixedviTac duizenbergi marTalia,

formalurad dainiSna rva wlis vadiT, magram daTanxmda vadis damTavrebamde

Tavisi posti daeTmo triSesTvis, romelic am postze rva wlis vadiT

dainiSneboda. am gadawyvetilebam sayovelTao ukmayofileba gamoiwvia da

diuzenbergma naTelyo, rom igi arc Tu didi enTuziazmiT daTanxmda masze, da

rom igi Tavad gansazRvravda postidan wasvlis dros, ar apirebda ra

gaemarTlebina frangebis imedebi postis oTx weliwadSi datovebamde. 1998 wlis

31 dekembers moewyo ekofinis sabWos sxdoma, romelzedac SeTanxmebul iqna 11

wevri qveynis valutebis fiqsirebuli kursebi evros mimarT.

evros SemoRebis ganrigi

1991 wlis 10 dekemberi

xelmowerili iqna xelSekruleba evrokavSiris Sesaxeb.

_ gadawyda evropis savaluto kavSiris Seqmna da miRebul iqna konvergenciis

(erTmaneTTan miaxloebis) xuTi kriteriumi.

1994 wlis 1 ianvari

evropis savaluto kavSiris Seqmnis meore etapi (gardamavali periodi).

_ frankfurtSi daarsda evropis savaluto instituti.

_ gaumjobesda evropis ekonomikuri politikis sakoordinacio procedurebi.

_ brZola gamoucxadda Warb deficits da SemuSavebuli iqna politika wevri

saxelmwifoebis ekonomikuri konvertgenciisaTvis.

_ wevri saxelmwifoebis centraluri bankebis damoukidebloba.

1995 wlis 16 dekemberi

evropuli sabWos madridis sxdoma.

_ miRebuli iqna saxelwodeba `evro~.

65

_ dawesda evros SemoRebis teqnikuri procedura da erTian valutaze

gadasasvleli ganrigi.

1996 wlis 14 dekemberi

evropuli sabWos dublinis sxdoma.

_ miRebuli iqna paqti biujetis stabilurobisa da zrdis Sesaxeb.

_ evrom SeiZina kanonieri statusi.

1997 wlis 17 ivnisi

evropuli sabWos amsterdamis sxdoma.

_ damtkicda paqti stabilurobisa da zrdis Sesaxeb.

_ miRebuli iqna gadawyvetileba `evropis monetaruli sistemis pirveli

raundis~ Sesaxeb im qveynebisTvis, romlebic ar Sediodne erTian

savaluto zonaSi.

_ SerCeuli iqna monetebis dizaini.

1997 wlis 13 dekemberi

evropuli sabWos luqsemburgis sxdoma.

_ miRebuli iqna gadawyvetileba evropis savaluto kavSiris Seqmnis mesame

etapis ganmavlobaSi ekonomikuri politikis koordinirebis (mravalmxrivi

meTvalyureobis) da xelSekrulebis 109-e da 109(b)-e muxlebis (gacvliT

kursTan dakavSirebuli politika da Tanamegobrobis warmomadgenloba

saerTaSoriso doneze) Sesaxeb.

1998 wlis 1 da 2 maisi.

evropuli sabWo adgens im qveynebis sias, romelebic miiRes konvergenciis

kriteriumebze damyarebul erTian valuta.

_ sakiTxi gansaxilvelad waredgena evroparlaments.

_ dadginda gacvlis ormxrivci ucvleli kursebi.

1998 weli

daarsda evropis centraluri banki; dainiSna aRmasrulebeli komiteti da

daiwyo monetebisa da banknotebis warmoeba.

1999 wlis 1 ianvari

evropis savaluto kavSiris Seqmnis mesame etapi.

_ evro damoukidebeli valuta gaxda.

_ bankebi da biznesi evroze gadadvidnen.

66

2002 wlis 1 ianvari

evros SemoReba.

_ monetebma da banknotebma daiwys brunva.

2002 wlis 1 ivlisisaTvis

TiTqmis gauqmda sxvadasxva qveynis monetebi da banknotebi, rogorc kanonieri

valuta.

erTiani valuta `evro~ administraciebisa da bankebisTvis SemoRebul iqna 1999

wlis 1 ianvars. 2002 wlis 1 ianvridan evros monetebi da banknotebi brunvaSi

Sevida. monetebis dizainze SeTanxmdnen evropuli sabWos amsterdamis sxdomaze.

teqnikuri ganxilvisas gaTvaliswinebuli iqna dainteresebul mxareTa da

momxmarebelTa mosazrebebi monetebis formasTan da dizainTan dakavSirebiT.

2002 wlis 1 ivliss evrom Secvala erovnuli valuta im wevr saxelmwofoebSi,

romlebic erTian sqavaluto zonaSi Sediodnen.

evrokavSirSi gawevrianebis pirobebi sanam romelime qveyana dasvams evrokavSirSi Tavisi gawevrianebis sakiTxs, man

unda moaxdinos imis demonstrireba, rom akmayofilebs gawevrianebis sam

ZiriTad kriteriums, romlebic ganisazRvra kopenhagenis samitze 1993 wlis

ivnisSi. es kriteriumebia:

• qveyanaSi stabiluri institutebis arseboba, romlebsac SeuZliaT

demokratiis, kanonis uzenaesobis, adamianis uflebebisa da

umciresobebisadmi pativiscemis da maTi dacvis uzrunvelyofa;

• qveyanaSi moqmedi sabazro ekonomikis arseboba, aseve konkurenciis

zewolisTvis da evrokavSiris farglebSi sabazro ZalebisTvis Tavis

garTmevis SesaZlebloba;

• wevrobasTan dakavSirebuli valdebulebebis sakuTar Tavze aRebis unari;

am valdebulebebs Soris aris politikuri, ekonomikuri da monetaruli

kavSiris miznebTan Sesabamisoba.

am etapze EU molaparakebebs awarmoebs eqvs kandidat qveyanasTan – poloneTTan,

ungreTTan, CexeTis respublikasTan, sloveniasTan, estoneTsa da kviprosTan. es

procesi 1998 wlis martSi daiwyo. 1999 wlis dekemberSi helsinkis evropuli

sabWos sxdomaze evrokavSiris liderebisgan mwvane Suqis miRebis Semdgom 2000

wlis Tebervlis Sua ricxvebSi daiwyo oficialuri molaparakeba kidev eqvs

kandidatTan – bulgareTTan, latviasTan, litvasTan, maltasTan, rumineTTan da

slovakeTTan. miuxedavad imisa, rom gawevrianebasTan dakavSirebuli

molaparakeba or jgufTan daiwyo, TiToeuli kandidatis Sefaseba Tavad misi

mdgomareobis mixedviT xdeba. evrokavSirma daamkividra absoluturad moqnili,

gawevrianebis sxvadasxva tempis damSvebi procesi, roca kandidati qveynebis

Sefaseba TiToeuli maTganis mdgomareobis mixedviT xdeba da TiToeuli maTgani

mxolod maSin gaxdeba evrokavSiris wevri, roca SeZlebs gawevrianebasTan

dakavSirebuli yvela valdebulebis dakmayofilebas.

procesis pirveli stadiaa SesarCevi RonisZieba, romelic moicavs kandidatebTan

mravalmxrivi da ormxrivi Sexvedrebis serias. es saSualebas aZlevs

67

evrokomisias, waradginos `acquis communautaire~ – TiTqmis 100 000 gverdis Semcveli,

evrokavSirTan dakavSirebuli xelSekrulebebis, kanonmdeblobisa da praqtikis

mTliani krebuli da gadawyvitos, SeuZliaTYTu ara kandidatebs, misdion mas. am

etaps mohyveba detaluri molaparakeba politikis 31 calkeul sferoze,

dawyebuli meTevzeobiT, damTavrebuli sagareo urTierTobebiT.

evrokomisisa Tvalyurs advenebs TiToeuli kandidatis winsvlas evrokavSiris

kanonmdeblobis realur ganxorcielebasa da masTan SesabamisobaSi,

gansakuTrebuli yuradReba ki am kanonmdeblobis erovnul kanonebSi saTanado

gadatanas eTmoba. principSi, yovel axal wevrs unda SeeZlos evrokavSiris

yvela valdebulebisa da pasuxismgeblobis Sesruleba gawevrianebis pirvelive

dRidan. droebiTi SeRavaTebi da gardamavali periodisTvis damaxasiaTebeli

zomebi ki minimumamde unda iqnes dayvanili.

evrokavSirs gawevrianebis wina periodisTvis gankuTvnili mravali sagangebo

programa aqvs, romlebic exmareba kandidatebs wevrobisTvis momzadebaSi,

yvelaze cnobili da xangrZlivi istoriis mqone saSualeba kandidatebTan

finansuri da teqnikuri TanamSromlobisTvis aris programa `fea~(phare).

es programa gascems grantebs ( da ara sesxebs) da prioritetulad miiCnevs or

ZiriTad sferos: pirveli (romelsac xmardeba biujetis daaxloebiT 30%) aris

instituciur SesaZleblobaTa ganviTareba, raTa daxmareba gaewios erovnul da

regionul administraciebs, agreTve, maregulirebel da meTvalyureobis gamwev

uwyebebs evrokavSiris miznebisa da procedurebis gacnobaSi. meore prioritetia

(xmardeba biujetis 70%) kandidatebisTvis daxmarebis gaweva maTi warmoebisa da

ZiriTadi infrastruqturis daxloebaSi evrokavSiris standartebTan

aucilebeli investiciebis mobilizebis saSualebiT. daxmareba, ZiriTadad,

mimarTulia im sferoebze, romelbSic evrokavSiris normebi da standartebi

sul ufro momTxovni da mkacri xdeba garemos dacvaze, transportze, sawarmoo

qarxnebze, agreTve, produqtisa da samuSao pirobebis xarisxis standartebze.

daxmarebis sxva programebi mimarTulia soflis meurneobisa da zogadad,

soflis ganviTarebaze, transportsa da garemosdacviT proeqtebze. arsebobs,

agreTve programebi, romelTa mizania korufciasTan da organizebul

danaSaulTan brZola da ltolvilebisa da TavSasafris maZieblebis movla-

partonoba. garda amisa, tardeba mravali seminari da samuSao Sexvedra

oficialur pirebTan kandidati qveynebidan metad mravalferovani speqtris

sakiTxebSi _ fiskaluri meTvalyureobidan sabaJo Semowmebamde.

evrokavSiri saTaveSi Caudga kandidati qveynebisTvis daxmarebis gawevas

kavSirSi gawevrianebisTvis mosamzadeblad, magram is am saqmeSi marto ar aris.

TavianT mxardaWeras da gamocdilebas kandidat qveynebs sTazavoben sxva

saerTaSoriso uwyebebi: msoflio banki, evropis rekonstruqciisa da

ganviTarebis banki, evropis sabWo da CrdiloeTis sabWo.

gafarToeba wamoWris sakiTxs imis Taobaze, Tu rogor moaxerxebs evrokavSiri

urTierTobis warmarTvas im qveynebTan, romlebsac wevrobamde ufro didi gza

aqvT gasavleli. evrokomisiam SemoiRo SesaZlo wevrobis statusi, rac stimuls

aZlevs, magaliTad albaneTsa da yofil iugoslavias. garda amisa, maT eZlevaT

SesaZlebloba isargeblon mWidro TanamSromlobis sxvadasxva formiT im

dromde, vidre mzad iqnebian gawevrianebisaTvis. magram imisTvis, rom am

upiratesobiT isargeblon, qveynebma unda daakmayofilon garkveuli

68

kriteriumebi: erTmaneTis sazRvrebis aRiareba, umciresobebis mimarT

damokidebulebasTan da regionuli TanamSromlobis organizaciis SeqmnasTan

dakavSirebuli yvela sadao sakiTxis mogvareba. es xels Seuwyobs ekonomikur

integracias Tavisufali vaWrobis zonis, Semdeg ki sabaJo kavSiris Seqmnis

meSveobiT, xolo es ukanaskneli momavalSi SeiZleba SeuerTdes evrokavSiris

sabaJo kavSirs, rac gawevrianebisken gadadgmuli pirveli nabiji iqneba.

evrokavSirs kargad esmis, Tu ra Sedegs moutans gafarToeba mis mezoblebs,

romelTa winaSec ar dgas kavSirSi gaerTianebis sakiTxi, magram romlebTanac

mas mWidro da konstruqciuli urTierTobis survili aqvs, da amitom aqtiurad

ganixilavs Sesabamisi strategiuli partniorobis SesaZleblobebs ruseTTan,

ukrainasa da xmalTaSua zRvis auzis qveynebTan.

evrokavSiri da saqarTvelo

evrokavSirTan partniorobis gaZliereba saqarTvelos sagareo politikis erT-

erTi mTavari prioritetia, rac evrokavSirTan integraciis TandaTanobiT

gaRrmavebas gulisxmobs. evrokavSiri farTovdeba da misi sazRvrebi ufro metad

uaxlovdeba samxreT kavkasias.

evrokavSirisa da saqarTvelos Soris urTierTobebis samarTlebriv safuZvels

warmoadgens evrokavSirsa da saqarTvelos Soris `partniorobisa da

TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmeba~, romelsac xeli moewera 1996 wels, xolo

ZalaSi 1999 wlidan Sevida. demokratia, saerTaSoriso samarTali, adamianis

uflebebisa da sabazro ekonomikis principebis erTguleba aris is principebi,

romelzec dafuZnebulia evrokavSirisa da saqarTvelos Soris urTierTobebi.

`partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmeba” uzrunvelyofs

farTomasStabian TanamSromlobas iseT sferoebSi, rogorebicaa politikuri

dialogi, vaWroba, investiciebi, ekonomikuri, samarTlebrivi da kulturuli

TanamSromloba. es dialogi emyareba orive mxaris mier dasaxul amocanas, xeli

Seuwyon mSvidobasa da usafrTxoebas msoflioSi da agreTve konfliqtebis

mSvidobian mogvarebas. `partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis”

safuZvelze, romelic agreTve auqmebs savaWro qvotebs da uzrunvelyofs

inteleqtualuri, sawarmoo da komerciuli saavtoro uflebebis dacvas,

mxareebi SeTanxmdnen erTmaneTis mimarT upiratesi xelSewyobis reJimis (MFN)

gamoyenebaze da saqarTvelo sargeblobs evrokavSiris ganzogadebuli

preferenciebis sistemiT (GSP).

`partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis” farglebSi Seiqmna

sxvadasxva erToblivi institutebi (TanamSromlobis sabWo, TanamSromlobis

komiteti, vaWrobis, ekonomikisa da maTTan dakavSirebuli samarTlebrivi

sakiTxebis qvekomiteti, agreTve saparlamento TanamSromlobis komiteti),

romlebic Seuferxeblad muSaobdnen da uzrunvelyves politikuri dialogi.

TanamSromlobis sabWo 1999 wlidan moyolebuli yovelwliurad ikribeba

(ukanaskneli Sekreba gaimarTa 2004 wels, briuselSi).

`partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis” Tanaxmad evrokavSiri

saqarTvelosTan TanamSromlobas axorcielebs TASIC-is meSveobiT. programa

TASIC-i saSualebas aZlevs saqarTvelos gaecnos evrokavSiris wevri

saxelmwifoebis sistemebs sxvadasxva sferoSi da isargeblos maTi

gamocdilebiT.

69

2001 wlis TebervalSi zogadi sakiTxebis sabWos Sekrebaze, evrokavSirma kvlav

daadastura Tavisi survili iTamaSos ufro aqtiuri politikuri roli

amierkavkasiis regionSi da rom is apirebs ufro Rrmad Seiswavlos regionSi

konfliqtebis Tavidan acilebisa da mogvarebisaken mimarTuli mcdelobebis

mxardaWeris gzebi da monawileoba miiRos konfliqtis Semdgomi reabilitaciis

sakiTxebSi. 2001 wlis 30 oqtombers amierkavkasiis sam qveyanasaTan Catarebuli

TanamSromlobis sabWos sxdomebis gamarTvisadmi miZRvnil erTobliv

komiunikeSi, saqarTvelos, iseve rogorc somxeTisa da azerbaijanis sagareo

saqmeTa ministrebi miesalmen evrokavSiris survils iTamaSos ufro aqtiuri

roli regionSi.

2001-2002 wlebSi evrokavSirisa da saqarTvelos urTierTobebze uaryofiTi

zegavlena iqonia rigma usafrTxoebasTan dakavSirebulma incindentebma. 2001

wlis dekemberSi mokles saqarTveloSi evrokomisiis delegaciis TanamSromeli

giunter boiqeli. Semdeg, 2002 wlis ivnisSi gaitaces da xuTi Tve tyveobaSi

hyavdaT piter Sou, TACIS-is kontraqtori. saqarTvelos mTavrobam ver moaxerxa

damnaSave pirebis gamovlena. usafrTxoebasTan dakavSirebuli mdgomareobis

gamZafrebam aiZula evrokomisia gadaexeda sakuTari politika saqarTvelos

mimarT. amis Sedegad, 2003 wlis seqtemberSi miRebul iqna dokumenti, romelic

iTvaliswinebda qveyanaSi evrokomisiis strategiis revizias.

2003 wlis ivlisSi evrokavSiris sabWom daniSna elCi batoni heik talviti,

pirvel evrokavSiris umaRles warmomadgenlad samxreT kavkasiaSi. misi mandati,

sxva movaleobebTan erTad, iTvaliswinebs evrokavSiris ministrTa sabWos

daxmarebas samxreT kavkasiis mimarT farTomasStabiani politikis Camoyalibebis

saqmeSi, raTa xeli Seewyos regionSi konfliqtebis Tavidan acilebasa da maTi

mogvarebis meqanizmis Camoyalibebas. `vardebis revoluciis” Semdeg batoni

talviti gansakuTrebul yuradRebas uTmobda saqarTvelos da regularulad

xvdeboda saqarTvelos axali xelisuflebis, evrosabWos, euTos, ruseTis,

TurqeTisa da aSS-s warmomadgenlebs. man agreTve xeli Seuwyo aWaraSi

situaciis mSvidobiani gziT mogvarebis gzebis moZiebas da regularul

molaparakebebs atarebda afxazeTisa da oseTis separatist liderebTan,

evrokomisiisa da evrokavSiris umaRlesi warmomadgenlis b-ni talvitis

saqmianoba mWidrod iyo koordinirebuli.

evrokavSiris ministrTa sabWos 2004 wlis 14 ivnisis gadawyvetileba, romelSic

SeTavazebulia saqarTvelos CarTva (somxeTTan da azerbaijanTan erTad)

evropis samezoblo politikaSi, warmoadgens mniSvnelovan win gadadgmul

nabijs evrokavSirsa da saqarTvelos Soris urTierTobebSi. saqarTvelo

miesalma CarTvas evropis samezoblo politikaSi da gamoxata Tavisi mzadyofna.

2004 wlis ivlisSi, saqarTveloSi amoqmedda evrokavSiris kanonis

uzenaesobis misia (EUJUST Themis), romelic Seiqmna evropis usafrTxoebisa

da Tavdacvis politikis farglebSi arsebuli samoqalaqo krizisis marTvis

mimarTulebis safuZvelze. misiis amocanaa xeli Seuwyos saqarTvelos sisxlis

samarTlis seqtorSi reformebis procesis saxelmZRvanelo horizontaluri

strategiis SemuSavebas.

2004 wlis ivlisSi, saqarTvelos mTavrobis gadawyvetilebis safuZvelze Seiqmna

`saqarTvelos evrokavSirSi integraciis komisia” premier-ministris

TavmjdomareobiT. komisiis amocanebs Soris aris `partniorobisa da

TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis” ganxorcielebis da `evropis samezoblo

70

politikaSi” monawileobis xelSewyoba. sxvadasxva seqtorebze pasuxismgebel

saministroebSi unda Seiqmnas evrokavSiris ganyofilebebi. saqarTvelos

kanonmdeblobis miaxloeba evrokavSiris kanonmdeblobasTan evrokavSirsa da

saqarTvelos Soris `partniorobisa da TanamSromlobis Sesaxeb SeTanxmebis”

mniSvnelovan aspeqtad rCeba da am mxriv kidev bevria gasakeTebeli. 2003 wels, am

SeTanxmebis ganxorcielebaze momuSave yofilma samTavrobo komisiam miiRo

adgilobrivi kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan harmonizaciis

erovnuli programa. axalma mTavrobam dargobriv saministroebs kanonmdeblobis

harmonizaciis samoqmedo gegmebis SemuSaveba daavala da am procesis Semdgomi

ganviTarebisaTvis saministroTaSorisi saeqsperto jgufebi Seiqmna.

1992-2004 wlebSi evrokavSiris saqarTvelosaTvis gaweulma daxmarebam TiTqmis

420 milioni evro Seadgina. humanitarulma daxmarebam (gansakuTrebiT evropis

sasoflo-sameurneo sferoSi sarekomendacio-sagarantio fondis (EAGGF) xelSewyobiT evrokomisiis humanitaruli daxmarebis ofisisa da kvebis

programebis saSualebiT) 160 milioni evro Seadgina da mniSvnelovnad Seuwyo

xeli ukiduresad mwvave humanitaruli situaciis Semsubuqebas 1990-iani wlebSi. TACIS-is adgilobrivma dafinansebam Seadgina 110 milioni evroze meti da

sasursaTo uzrunvelyofis programam gamoyo 70 milion evroze meti.

saqarTvelos damoukideblobis gamocxadebis Semdeg, TACIS-s programam xeli

Seuwyo sabazro ekonomikaze gadasvlas, gansakuTrebiT unda aRiniSnos misi

roli sakanonmdeblo da samarTlebriv sferoSi, saqarTvelos msoflio

savaWro organizaciaSi gawevrianebasa da saqarTvelos kanonmdeblobis

evrokavSiris kanonmdeblobasTan miaxloebisaTvis gaweuli daxmarebis

TvalsazrisiT. warsulSi Zlieri korufcia da kanonis Zalis sisuste amcirebda

evrokavSiris mier saqarTvelosTvis gaweuli daxmarebis efeqtianobas.

sasursaTo uzrunvelyofis programa warmoadgenda mniSvnelovan instruments,

romelic xels uwyobda soflis meurneobis sferos, socialuri usafrTxoebisa

da sazogadoebrivi finansuri resursebis marTvis sistemebis reformas. am

programis ganxorcielebas aferxebda wina xelisuflebis winaaRmdegoba

Seesrulebina biujetis is punqtebi, romlebzec sasursaTo uzrunvelyofis

programiT gaTvaliswinebuli iyo daxmareba.

makro dafinansebis xelSewyobis programam uzrunvelyo balansi valebis

gadaxdebsa da sabiujeto daxmarebebs Soris (gaTvaliswinebulia 110 milioni

evros odenobis sesxebi da 55 milioni evros grantebi, aqedan ukve

gadmoricxulia 31.5 milioni evro) da xeli Seuwyo saqarTvelos davalianebis

Semcirebis strategias. problemebi, romlebic saqarTvelos warsulSi hqonda

msoflio savaluto fondTan miRweuli SeTanxmebebis Sesrulebis

TvalsazrisiT, agreTve negatiurad aisaxeboda evrokavSiris SesaZleblobaze

ganexorcielebina Tavisi sasursaTo uzrunvelyofis programa da makro

dafinansebis xelSewyobis programa.

demokratiisa da adamianis uflebebis dacvis evropulma iniciativam uzrunvelyo

daxmareba saqarTvelos samoqalaqo sazogadoebis CamoyalibebisTvis. mis

farglebSi xorcieldeboda evrokomisiisa da evrosabWos erToblivi programebi

saqarTveloSi, maT Soris samarTlebrivi sferos reformasTan dakavSirebuli

programebi. evrokavSirma agreTve uzrunvelyo mxardaWera saqarTvelos

usafrTxoebis xelSewyobis TvalsazrisiT xolo misi Sida konfliqtebis

mogvarebis TvalsazrisiT reabilitaciis instrumentisa (afxazeTsa da

71

cxinvalis regionSi/samxreT oseTSi) da erTiani sagareo da usafrTxoebis

politikis farglebSi _ erToblivi moqmedebebis saSualebiT.

2003-2006 wlebSi saqarTvelosavis strategiis dokumentis saboloo redaqciaSi

gansazRvrulia sami sfero, sadac koordinirebulad iqneba gamoyenebuli

evrokavSiris/evrokomisiis yvela strategiuli da damxmare instrumentebi,

esenia:

1. kanonis uzenaesobis, mmarTvelobis demokratiuli formebisa da adamianis

uflebebisa da demokratiuli institutebis pativiscemis xelSewyoba, maT

Soris samoqalaqo sazogadoebis funqcionirebisTvis aucilebeli

institutebis gaZliereba;

2. siRaribis Semcireba;

3. stabilurobisa da usafrTxoebis uzrunvelyofa urTierTndobis

Camoyalibebisken mimarTuli RonisZiebebis saSualebiT, romelTa mizania

Sida konfliqtebis mogvareba da maTSi CarTuli mosaxleobisTvis

sasargeblo RonisZiebebis gatareba.

2003 wlis noembris `vardebis revoluciis” Semdeg, evrokavSirma saqarTvelos

axal xelisuflebas SesTavaza mxardaWera reformebis gegmebis SemuSavebasa da

ganxorcielebaSi. 2004 wlis ianvrisa da martis saprezidento da saparlamento

arCevnebis uSualo xelSewyoba ganxorcielda `swrafi reagirebis meqanizmis~

saSualebiT. sasursaTo uzrunvelyofis programiT gamoyofili Tanxebi daexmara

saqarTvelos `vardebis revoluciis~ Semdgomi rTuli zamTris gadatanaSi.

2004 wlis ivnisSi evrokomisia msoflio bankTan erTad TanaTavmjdomareobda

donorebis konferencias saqarTvelos sakiTxebze, romelzec ganisazRvra, rom

2004-2006 wlebSi saqarTvelosTvis saerTo jamSi gamoyofili iqneba 850 milioni

evro. uSualod evrokomisiam valdebuleba aiRo gamoeyo 125 milioni evro,

riTic 2004-2006 wlebisTvis saqarTvelosTvis gamiznuli evrokavSiris

daxmarebis saerTo odenoba 137 milion evromde gaizarda, rac orjer metia 2001-

2003 wlebis daxmarebaze. evrokavSiri gansakuTrebul yuradRebas uTmobs

saqarTvelos daxmarebas `swrafi reagirebis meqanizmisa” da TACIS-is programis saSualebiT samarTlebriv da kanonSemoqmedebiT seqtorSi, agreTve

umniSvnelovanesi institutebis SesaZleblobebis gaumjobesebaSi (saqarTvelos

parlamentis CaTvliT).

saqarTvelom moaxdina `evrosabWos korufciasTan dakavSirebiT samoqalaqo

konvenciis~ ratifikacia da xeli moawera `evrosabWos korufciasTan

dakavSirebiT sisxlis samarTlis konvencias~, magram jer ar mouxdenia misi

ratifikacia. 1999 wlidan saqarTvelo aris `evrosabWos korufciis winaaRmdeg

mebrZoli saxelmwifoTa jgufis~ (GRECO) wevri. Transparency International-is mier

gamocemuli 2004 wlis korufciis Sefasebis reitingSi saqarTvelom 133-e adgili

daikava, rac niSnavs rom qveyanaSi korufciis Zalian maRali donea. 2004 wlis

ianvarSi, ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis (OECD)

`antikorufciulma qselma gardamavali ekonomikisTvis” gasca antikorufciuli

institutebis SesaZleblobebis gaZlierebisa da Sesabamisi sagamomZiebo da

samarTaldamcavi uwyebebis saqmianobis daxvewis rekomendaciebi. `vardebis

revoluciis~ Semdgom periodSi axali xelisuflebis antikorufciuli kursis

farglebSi adgili hqonda sakmaod mravalricxovan dapatimrebebs. patimrobis

alternativad gamoiyeneboda SeTanxmebebi braleulobis aRiarebis Taobaze.

72

evrokavSiri aseve saqarTvelos exmareba afxazeTisa da samxreT oseTis

konfliqtebis mogvarebaSi, sakanonmdeblo da samarTlebriv sakiTxebSi,

socialurad daucveli fenebis uzrunvelyofaSi, sagareo ekonomikuri

urTierTobebis ganviTarebaSi, regionuli da adgilobrivi mmarTvelobis

gaZlierebaSi, kontrolis palataSi reformabis gatarebaSi da sxv. am yvelafers

evrokavSiri ZiriTadad axorcielebs TASIC-is saSualebiT.

nana kvirCilaZe

sofo deisaZe

evropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacia

(OSCE) mokle istoriuli cnobebi

evropaSi usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizacia (OSCE) 1975 wels

Seiqmna, rogorc monawile qveynebs Soris dialogisa da TanamSromlobis

forumi. OSCE-s wevri 55 qveyanaa. OSCE-s forumebze ikribeba evropis yvela

qveyana, aSS da kanada, romlebsac adamianis uflebebis, ZiriTadi

Tavisuflebebis demokratiisa da kanonierebis saerTo normebi gaaCniaT.

saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebi

OSCE mxars uWers demokratiis ganviTarebas da daxmarebas uwevs monawile

qveynebs demokratiuli institutebis SenebaSi. demokratizaciis xelSewyobasTan

dakavSirebiT organizacia sakuTar Tavze iRebs arCevnebSi da mis mosamzadebel

samuSaoebSi daxmarebis gawevas. OSCE-is adamianis uflebebis dacvis politika

koncentrirebulia iseT prioritetul sakiTxebze, rogoricaa moqmedebisa da

religiis Tavisufleba, wamebisa da trefikingis winaaRmdeg brZola, aseve

genderuli Tanasworobis miRweva, eTnikuri konfliqtebis aRmofxvra, kanonis

legitimuribis safuZvelze adamianebis uflebebis dacva da sxva. OSCE-is iseTi

struqturebi, rogoricaa demokratiis mSeneblobisa da adamianis uflebebis

samsaxuri (Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR)) ZiriTadad

dakavebulni arian rasizmTan, qsenofobiasTan, antisemitizmsa da

diskriminaciasTan brZoliT. OSCE aqtiuradaa CarTuli msoflio terorizmTan

brZolaSi.

ukanasknel periodSi OSCE-s saqmianobis prioritetuli sferoebia

cecxlsasroli da mcire kalibriani iaraRis, narkotikebisa da trefikingis

winaaRmdeg brZola. igi ewinaaRmdegeba iaraRis aralegalurad gavrcelebas da

xels uwyobs mis ganadgurebas.

sazRvrebis kontrolTan dakavSirebuli saqmianoba moicavs rogorc

konfliktebis Tavidan acilebas, aseve postkonfliqturi situaciis marTvas da

institucionalur mxardaWeras.

73

OSCE-s monawile qveynebi muSaoben haerSi, wyalsa da miwaSi mtkice ekologiuri

balansis aRdgenisa da SenarCunebisTvis.

organizaciuli struqtura

Tavjdomare

Tavjdomaris kompetencia:

• OSCE _ institutebis muSaobis koordinacia; • organizaciis wardgena;

• konfliqtebis Tavidan acilebasTan dakavSirebuli saqmianobebis

zedamxedveloba, krizisebis marTva da postkonfliqtebis reabilitacia.

OSCE-is instituciebi

molaparakebisa da gadawyvetilebis mimRebi organoebi

samitebi/ministrTa sabWoebi

samitebi aris OSCE-s monawile qveynebis an mTavrobis meTaurTa perioduli

Sexvedrebi, romelic anawilebs umaRles politikur prioritetebs. samitebs

Soris marTvasa da gadawyvetilebis miRebas axdens ministrTa sanWo.

mudmivmoqmedi sabWo

mudmivmoqmedi sabWo romelic organizaciis mTavari gadawyvetilebis mimRebi

organoa, yovel kviras ikribeba venaSi da ganixilavs sivrceSi mimdinare

procesebsa da iRebs Sesabamis gadawyvetilebebs.

usafrTxoebisa da TanamSromlobis forumi

usafrTxoebisa da TanamSromlobis forumi ikribeba yovel kviras venaSi, raTa

ganixilos OSCE sivrceSi uSiSroebis samxedro aspeqtebTan dakavSirebuli

sakiTxebi da miiRos Sesabamisi zomebi, usafrTxoebis uzrunvelsayofad.

ekonomikuri forumi

1992 wels – sagareo saqmeTa ministrebi Seikribnen da gadawyvites daearsebinaT

ekonomikuri forumi, raTa gaeZlierebinaT organizaciis saqmianoba sabazro

ekonomikis Camoyalibebis kuTxiT, romelic amave dros warmoadgens

demokratiisa da stabilurobis erT-erT mniSvnelovan xelSemwyob faqtors.

OSCE monawile qveynebis maRali donis warmomadgenlebi weliwadSi erTxel

ikribebian ekonomikur forumze, raTa:

• politikuri stimuli miscen sabazro ekonomikaze gadasvlas;

• SeimuSaon sabazro ekonomikaze gadasvlis praqtikuli saSualebebi (gzebi);

• Camoayalibon yovelwliuri miznebi ekonomikisa da garemos sakiTxebTan

dakavSirebiT;

74

• specifikuri rekomendaciebisa da Semdgomi saqmianobebis Ggavrcoba,

dazusteba;

• ZiriTad dokumentebSi aRwerili monawile qveynebis valdebulebebis

Sesrulebis zedamxedveloba;

yvela ekonomikur forums win uZRvis seminarebis seria, romlis mizania

moamzados monawile qveynebi wlis forumisTvis.

operaciuli struqturebi da institutebi

ofisis xelmZRvaneloba

2005 wels OSCE-s ofisis xelmZRvanelobas axocielebs slovenia. ofisis

mmarTveloba icvleba yovelwliurad rotaciis principiT. aRniSnul

Tanamdebobas ikavebs OSCE-s monawile qveynis sagareo saqmeTa ministri.

`troika~

imdenad ramdenadac ofisis mmarTveloba icvleba yovelwliurad, axal

xelmZRvanels daxmarebas uweven wina wlis da momavali wlis Tavmjdomareebi,

raTa yovelTvis srulfasovnad grZeldebodes organizaciis saqmianoba. samive

Tavmjdomare erTad qmnis e.w `troikas~. 2005 wlis troikas qmnian sloveniis

(2005w), bulgareTis (2004w) da belgiis (2006w) sagareo saqmeTa ministrebi.

ofisis Tavmjdomareobis kerZo warmomadgenlebi

warmomadgenloba Tematuri sferos mixedviT

• specialuri warmomadgenloba trefikingTan brZolis winaaRmdeg;

• rasizmis, qsenofobiisa da diskriminaciis winaaRmdeg brZolis kerZo

warmomadgenloba, aseve aratolerantobis, qristianobisa da sxva religiis

mimdevrebis diskriminaciis winaaRmdeg;

• antisemitizmis winaaRmdeg brZolis kerZo warmomadgenloba;

• muslimanebis mimarT araSemwynareblobisa da diskriminaciis winaaRmdeg

brZolis kerZo warmomadgenloba.

specifikur (gansakuTrebul) teritoriebze konfliqtebis Tavidan acilebis

sakiTxze momuSave warmomadgenloba

• minskis konferenciasTan dakavSirebuli konfliqtebis kerZo

warmomadgenloba;

• makedoniis sagangebo agenti;

• kerZo warmomadgenloba moldovaSi;

• kerZo warmomadgeneli da CIO-s (ofisis xelmZRvaneloba) kerZo agenti

centraluri aziis wevri qveynebisTvis.

minskis koferenciis konfliqtis kerZo warmomadgenloba

piradi warmomadgeneli OSCE-s minskis konferenciis konfliqtis sakiTxSi.

deitonis mSvidobiani SeTanxmebis warmomadgenloba

deitonis mSvidobiani SeTanxmebis kerZo warmomadgenloba

OSCE -s saparlamento asamblea

75

OSCE -s saparlamento asamblea saparlamento elementia, romlis monawile 55

qveyana moicavs mTel teritorias vankuveridan vladivastokamde.

317 wevris mTavari amocanaa, Sidasaparlamento ganxilvebis fasilitacia da

OSCE-s farglebSi demokratiuli moZraobis mxardaWera.

demokratiisa da adamianTa uflebebis dacvis ofisi

demokratiisa da adamianTa uflebebis dacvis ofisi mdebareobs varSavaSi

(poloneTi). igi OSCE-s teritoriaze muSaobs Semdeg sakiTxebze: arCevnebis

dakvirveba, demokratiisa da adamianTa uflebebis dacva, tolerantoba,

diskriminaciis winaaRmdeg brZola da kanonis uzenaesobis uzrunvelyofa.

erovnul umciresobaTa umaRlesi komisia

erovnul umciresobaTa umaRlesi komisiis ofisi daarsda 1992 wels. misi mizania

droulad SeimuSaos eTnikuri daZabulobis Sewyvetis gzebi, raTa maT momavalSi

safrTxe ar Seuqmnan stabilurobas da OSCE-s wevr qveynebs Soris MmSvidobian urTierTobas.

OSCE-s warmomadgeneli mediis TavisuflebisTvis

OSCE-is warmomadgeneli mediis TavisuflebisTvis akvirdeba mediis

ganviTarebas 55 wevr qveyanaSi. is winaswar zomebs iRebs gamoxatvis

Tavisuflebis SezRudvasTan dakavSirebiT da xels uwyobs OSCE presis

Tavisuflebis komitetebis koordinirebul muSaobas.

sekretariati

OSCE-is sekretariati daarsda 1991 wels praRaSi, xolo 1993 wels gadainacvla

venaSi. sekretariati direqtoris xelmZRvanelobiT eweva organizaciis

xalSemwyob saqmianobas. misi adgilsamyofelia vena, xolo daxamrebas uwevs

praRis ofisi.

1. terorizmis winaaRmdeg brZolis qvedanayofi

11 seqtembris movlenebis Semdeg OSCE mivida daskvnamde, rom saWiro iyo

TanamSromlobasa da antiteroristul saqmianobaze koncentrireba. 2001 wlis

buqarestis samoqmedo gegmaSi, momzadda mandati terorizmis winaaRmdeg

brZolis qvedanayofis SeqmnisTvis.

terorizmis winaaRmdeg brZolis qvedanayofi OSCE-s wevr qveynebs

terorizmTan brZolis winaaRmdeg saerTaSoriso konvenciebis SesrulebaSi

uwevs mxardaWeras.

2. trefikingTan brZolis qvedanayofi

trefikingTan brZolis qvedanayofi specialur warmomadgenlobas uwevs

garkveul daxmarebas mandatis SesrulebaSi. igi aseve TanamSromlobs

organizaciis sxvadasxva qvedanayofebTan da struqturebTan.

3. konfliqtebis prevenciis centri

76

konfliqtebis prevenciis centri (The Conflict Prevention Centre (CPC)), daxmarebas uwevs ofisis xelmZRvanelobas da OSCE-s struqturebs, romlebic muSaoben

konfliqtebis prevenciaze, krizisebis marTvasa da postkonfliqtur

reabilitaciaze.

4. OSCE -s ekonomikuri da garemosTan dakavSirebuli saqmianobis

koordinaciis ofisi

OSCE-s farTo miRwevebi gaaCnia usafrTxoebis kuTxiT. igi aseve

dainteresebulia garemosTan dakavSirebuli sakiTxebiT, radgan misi arawevri

qveynebis teritoriebze TanamSromlobis miRweva didi wvlili iqneba mSvidobis,

ganviTarebisa da stabilizaciis uzrunvelyofaSi.

5. sagareo TanamSromloba

OSCE aris im organizaciaTa qselis nawili, romlebic ewevian saqmianobas

ekonomikur sakiTxebTan, usafrTxoebisa da adamianis uflebebis dacvasTan

dakavSirebiT.

6. samarTlebrivi saqmianobis strategiuli qvedanayofi

qvedanayofis saqmianobas mniSvnelovani wvlili Seaqvs samxreT-aRmosavleT

evropis, aziisa da yofili sabWoTa kavSiris zogierTi qveynis samarTlebrivi

garemos uzrunvelyofaSi.

7. treningebis ganyofileba

treningebis ganyofileba OSCE-s farglebSi xels uwyobs TanamSromlebisTvis

treningebis Catarebas, misiis axali wevrebisa da axali TanamSromlebis miRebas.

8. maRali donis damgegmavi jgufi

maRali donis damgegmavi jgufi (HLPG) Seiqmna 1994 wlis 20 dekembers. igi

Sedgeba wevri qveynebis samxedro eqspertebisgan da uflebamosilia gasces

rekomendaciebi:

• nagorno-yarabaRSi mSvidobis mSeneblobasTan dakavSirebiT.

• monawile qveynebs Soris molaparakebis warmarTvasTan, samxedro Zalebis

raodenobasTan, erTeulebis ganTavsebasTan da maT xelmZRanelobasTan

dakavSirebiT.

OSCE_Tan dakavSirebuli organoebi

• arbitraJi da momrigebeli sasamarTlo.sasamarTlo daarsda konvenciis

safuZvelze 1995 wels da mdebareobs JenevaSi. misi funqciaa qveynebs Soris

warmoSobili uTanxmoebis mSvidobiani gziT mogvareba. konvenciis wevria 33

saxelmwifo.

• erTiani konsultaciuri jgufi daarsda 1990 wels. misi amocanaa evropis

samxedro Zalebis konvenciis pirobebis dacva; xolo mizani:

1. aRmofxvril iqnas gansxvavebebi da orazrovneba;

77

2. SiemuSaos zomebi, romelic uzrunvelyofs konvenciis qmedunarianobasa da

efeqtianobas;

3. gadawyvitos teqnikuri sakiTxebi;

4. CaerTos davebis ganxilvaSi, romlebic konvenciis SesrulebasTan

dakavSirebiT warmoiSveba.

• evropis samxedro Zalebis konvencia atlantikidan dawyebuli, uralis

CaTvliT, evropis samxedro Zalebis konvencia warmoadgens stabilizaciisa

da usafrTxoebis qvakuTxeds. igi xelmoweril iqna 1990 wlis 19 noembers

parizSi.

• Ria sivrceebis konsultaciuri komisia.komisia ganixilavs sakiTxebs,

romelic exeba Ria sivrceebTan dakavSirebul SeTanxmebas, romelic

xelmoweril iqna 1992 wlis 24 marts helsinkSi. ZalaSi Sevida 20 qveynis mier

misi ratifikaciis Semdeg _ 2002 wlis 1 ianvrs.

SeTanxmebam, romlis mizania sahaero sivrcis Riaobisa da gamWvirvalobis

uzrunvelyofa, monawile qveynebSi daawesa sahaero dazvervis reJimi.

vankuveridan vladivastokis CaTvliT es qveynebi uflebamosilni arian

ganaxorcielon SeTanxmebis monawile sxva qveynebis sahaero sivrceSi

SeuiaraRebeli dazverva, raTa miiRon informacia maTi samxedro Zalebisa da

moqmedebebis Sesaxeb. SeTanxmeba aseve gegmavs Ria sivrcis gafarToebas sxva

teritoriebzec.

regionebi

OSCE-s saqmianoba vrceldeba Semdeg regionebSi _ samxreT-armosavleT evropa,

aRmosavleT evropa, kavkasia, centraluri azia, dasavleT evropa da CrdiloeT

amerika. OSCE-s TiToeuli regionis mixedviT, gaaCnia konkretuli miznebi da

prioritetebi.

samxreT-aRmosavleT evropa

samxreT-aRmosavleT evropaSi, OSCE eqvs dargobriv misiasTan erTad, asrulebs

umTavres rols demokratiis, adamianis uflebebis dacvisa da mediis

ganviTarebis sakiTxebSi.

aRmosavleT evropa

OSCE ukrainaSi, belorusiasa da moldovaSi axorcielebs arCevnebis, kanonis

legitimurobis kontrols, aseve eweva konfliqtebis mogvarebas da trefikingTan

brZolas.

kavkasia

OSCE azerbaijans, saqarTvelosa da somxeTs daxmarebas uwevs ekonomikisa da

garemos ganviTarebaSi, konfliqtebis mogvarebasa da demokratizaciaSi.

centraluri azia

OSCE xels uwyobs TurqmeneTSi, yazaxeTSi, uzbekeTsa da tajikeTSi politikuri

da ekonomikuri reformis gatarebas.

dasavleT evropa da CrdiloeT amerika

OSCE sxvadasxva organizaciebTan, dawesebulebebTan da arasamTavrobo

organizaciebTan, axorcielebs prevenciul molaparakebebs TanamSromlobasa da

78

usafrTxoebasTan dakavSirebiT, aseve axdens arCevnebis da genderuli sakiTxebis

monitorings da erovnuli umciresobebis dacvas.

OSCE da saqarTvelo

saqarTvelo OSCE-Si Sevida 1992 wlis 24 marts. 2003 wels dafuZnda misiis

xelmZRvanelobis ofisi, rac ganpirobebuli iyo arasabiujeto Senatanebis

dafinansebuli proeqtebis saerTo moculobis zrdiT.

misiis xelmZRvanelobis ofisis funqciebia:

• proeqtebis ganxorcielebisas, uzrunvelyos misiis politikis Sesabamisoba

administraciul da finansur wesebTan;

• daxmareba gauwios proeqtis menejerebs proeqtebis ganxorcielebaSi;

• moaxdinos proeqtebis monitoringi, Sefaseba, maT Sesaxeb donorebis an/da

monawile qveynebisTvis warsadgeni angariSebis analizi;

• proeqtebis monacemTa bazis damuSaveba.

OSCE-s saqarTveloSi saqmianobis ZiriTadi mimarTulebebia:

• politikuri da samxedro usafrTxoeba;

• sazRvris monitoringi;

• ekonomikuri da garemosdacviTi RonisZiebebi.

OSCE aqtiurad muSaobs adamianuri ganzomilebis sferoSi, romelic moicavs

demokratizaciis principebis danergvas saqarTveloSi, trefikingis winaaRmdeg

brZolas, adamianTa uflebebis dacvas, kanonis uzenaesobasa da sityvis

Tavisuflebas.

79

naTia feraZe

Tea javaxiSvili

CrdiloeT-atlantikuri xelSekrulebis organizacia

(NATO) mokle istoriuli cnobebi

1945-49 wlebSi ekonomikuri rekonstruqciis saWiroebis pirobebSi, dasavleT

evropisa da maTma partniorma Crdilo amerikis qveynebma mniSvnelovan sakiTxad

daayenes sabWoTa kavSiris politika. SemaSfoTebeli iyo is faqti, rom sabWoTa

xelisuflebas ganzraxuli hqonda sakuTari samxedro Zalebis monopolia

sruli masStabiT.

1948 wlis martSi xeli moewera briuselis xelSekrulebas, romlis mixedviTac

dasavleT evropis xuTi saxelmwifo gaerTianda Tavdacvis sistemis Seqmnisa da

urTierTkavSiris ganmtkicebis mizniT. es ki maT saSualebas aZlevda win

aRdgomodnen ideologiur, politikur, Tu samxedro muqaras.

aSS-sa da kanadas Soris molaparakebebis warmoebam safuZveli daudo

Crdiloatlantikuri aliansis Camoyalibebas, rac ZiriTadad efuZneboda

usafrTxoebis garantiasa da evropasa da aSS-s Soris ormxriv pasuxismgeblobas.

molaparakebebi 1949 wlis 4 aprils dasrulda, roca xeli moewera vaSingtonis

xelSekrulebas, romelic gawevrianebul qveynebSi saerTo usafrTxoebis

sistemis Seqmnas iTvaliswinebda.

aliansis ZiriTadi miznebi, amocanebi da mimarTulebebi Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciis ZiriTad mizans warmoadgens,

wevri qveynebis politikuri da samxedro usafrTxoebisa da Tavisuflebis Seqmna.

aliansi uzrunvelyofs samarTlianobisa da mSvidobis damyarebas evropaSi, rac

demoktariul Rirebulebebs, adamianTa uflebebis dacvasa da kanonis

uzenaesobas emyareba.

Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizacia saerTo usafrTxoebis Seqmnis

mizniT, erTmaneTTan akavSirebs CrdiloeT amerikasa da evropas. igi warmoadgens

wevri qveynebis efeqtur koleqtiur Zalisxmevas, daicvan saerTo samSvidobo

interesebi. isini nacionaluri usafrTxoebis miznebs erToblivad ayalibeben.

aliansi aris Tavisufali saxelmwifoebis kavSiri, romelic uzrunvelyofs maT

usafrTxoebasa da stabilurobas.

1949 wlis aprilSi Crdiloatlantikuri xelSekruleba, romelic aliansis

legalur bazas warmoadgens, Seiqmna gaerTianebuli erebis qartiis 51-e muxlis

mixedviT, rac damoukidebeli saxelmwifoebis dacvas iTvaliswinebs.

xelSekrulebaze xelis moweris dRidan misi upirvelesi amocanaa daicvas wevri

qveynebi yofili sabWoTa kavSiris politikis samxedro muqarisgan. igi

warmoadgens saerTaSoriso organizacias, romlis saSualebiTac wevri qveynebi

80

inarCuneben srul suverenitetsa da damoukideblibas. organizacia marTavs

forums, romelzec ganixileba politikuri Tu samxedro mniSvnelobis sakiTxebi.

NATO-s politika

alinsis politika omis SeCerebasa da qveynebis efeqtur Tavdacvas

iTvaliswinebs. igi agreTve mSvidobis damyarebis mizniT, moicavs sxva qveynebTan

molaparakebebis warmoebas, koleqtiur Zalisxmevas, momavalSi samxedro

teqnologiebis kontrolsa da ganiaraRebas. aseve farTo sapartnioro bazis

Seqmnasa da evropisa da atlantikis qveynebTan dialogebis gamarTvas, rac xels

Seuwyobs gamWvirvale da saimedo politikis gatarebas.

Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizacia wevr qveynebs sTavazobs

TanamSromlobasa da konsultaciebs politikur, ekonomikur da sxva

arasamxedro sferoebSi, iseve, rogorc Tavdacvis sferoSi. igi uzrunvelyofs

samxedro Zalebs aRWurvilobiTa da treningebiT.

NATO-s wevri qveynebis ufleba-movaleobebi

• xelSekrulebis monawile mxareebi gaerTianebuli erebis wesdebis

Sesabamisad, valdebulni arian daareguliron saerTaSoriso konfliqtebi

mSvidobiani gziT, rom safrTxe ar Seeqmnas saerTaSoriso mSvidobas,

usafrTxoebas da samarTlianobas da Tavi Seikavon saerTaSoriso

urTierTobebSi muqarisa da Zalismieri meTodebis gamoyenebisgan, rac

ewinaaRmdegeba gaeros miznebs;

• xelSekrulebis amocanebis efeqturi ganxorcielebisTvis monawile mxareebma

sakuTari ZalebiT da urTierTdaxmarebiT unda SeinarCunon da gaaZlieron

SeiaraRebul TavdasxmasTan brZolis individualuri da koleqtiuri

samxedro potenciali;

• xelSekrulebis monawile mxareebma erTmaneTs unda gauwion konsultaciebi,

Tuki romelime maTganis teritoriul mTlianobas, politikur

damoukideblobasa da usafrTxoebas safrTxe daemuqreba;

• mxareebi SeTanxmdnen, rom erT-erT maTganze Tavdasxma niSnavs Tavdasxmas

yvelas winaaRmdeg, amitomac am problemis dasaZlevad gamoiyeneba erTiani

Zalebi;

• xelSekrulebis monawile TiToeuli mxare valdebulia monawileoba ar

miiRos arcerT saerTaSoriso garigebaSi, rac xelSekrulebisTvis iqneba

sawinaaRmdego;

• xelSekrulebis monawile mxareebi ayalibeben sabWos, romelsac eswreba maTi

uklebliv yvela warmomadgeneli, raTa ganixilos xelSekrulebis

ganxorcielebasTan dakavSirebuli sakiTxebi. sabWo mzad unda iyos,

Seikribos nebismier dros da aseve unda Seqmnas damxmare organoebi (kerZod

Tavdacvis komiteti, romelic iZleva rekomendaciebs garkveuli RonisZiebebis

gatarebaze);

• xelSekrulebis monawile mxareebma unda moaxdinon am xelSekrulebis

ratifikacia da ganaxorcielon misi debulebebi konstituciuri

procedurebis Sesabamisad. saratifikacio sigelebi dauyovnebliv unda

gadaeces aSS-s mTavrobas, romelic aRniSnulis Sesaxeb acnobebs

xelSekrulebis monawile mxareebs. im saxelmwifosTvis, romelmac ukve

81

moaxdina xelSekrulebis ratifikacia, xelSekruleba ZalaSi Sedis

xelismomwer saxelmwifoTa saratifikacio sigelebis gadacemisTanave;

• xelSekrulebis ZalaSi Sesvlidan 10 wlis Semdeg, an nebismier Semdeg

wlebSi, mxareebma (Tuki amis moTxovna iqneba) unda awarmoon erToblivi

konsultaciebi xelSekrulebis gadasinjvasTan dakavSirebiT;

• xelSekrulebis ZalaSi Sesvlidan 20 wlis Semdeg, nebismier monawile mxares

SeuZlia gaauqmos sakuTari wevroba mas Semdeg, rac aSS-s mTavrobas

ofocialurad acnobebs xelSekrulebis wevrobis gauqmebis Taobaze;

• xelSekruleba, romlis inglisur da frangul originalebs erTnairi

iuridiuli Zala gaaCniaT, inaxeba AaSS-s arqivSi. damowmebuli aslebi

gadaecemaT aSS-s mTavrobis mier xelSekrulebaze xelmowerili mxareebis

mTavrobebs;

• mokavSire qveynebi valdebulni arian daicvan mSvidoba da stabiluroba, ara

marto sakuTar teritoriaze, aramed sruli evro-atlantikuri masStabiT.

aliansis strategiuli koncefcia

aliansis strategiuli koncefcia moicavs Semdeg aucilebel elementebs:

• transatlantikuri kavSiris SenarCuneba _ strategiuli koncefcia evropasa

da Cr. amerikas aerTianebs usafrTxoebis Seqmnis mizniT da maT Soris

TanamSromlobis gaZlierebas uwyobs xels;

• efeqturi samxedro Zalebis kontroli _ strategia im samxedro Zalebis

arsebobas da kontrols iTvaliswinebs, romelic koleqtiuri Tavdacvis

uzrunvelyofisa da krizisis Tavidan acilebis mizniT gamoiyeneba;

• aliansSi evropis uSiSroebisa da Tavdacvis komiteti _ strategiuli

koncefciiT dadgenilia, rom aliansSi evropis uSiSroebisa da Tavdacvis

komiteti momavalSic ganagrZobs ganviTarebas, rac 1996 wels berlinSi

aliansis sagareo saqmeTa ministrTa ganxilvis safuZvelze iqna

gadawyvetili. aRniSnulidan gamomdinare, saWiroa arsebobdes mWidro

urTierTobebi Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizacias, dasavleT

evropul kavSirsa da evrokavSirs Soris;

• samxedro SeiaraRebis kontroli _ sabolood, strategiuli koncefcia

samxedro SeiaraRebis kontrolsa da samxedro Zalebis im raodenobiT

zrdas iTvaliswinebs, rac aliansis miznebis ganxorcielebisTvis iqneba

saWiro. kerZod, ki mSvidobis damyarebisa da krizisis dasaZlevi

operaciebis gatarebisTvis. dasaxuli miznebis misaRwevad mniSvnelovania

dapirispirebul mxareebTan kontaqtis damyareba da mokavSire qveynebs

Soris urTierTmxardamWeri operaciebis warmoeba. aliansi valdebulia

aqtiuri monawileoba miiRos iaraRis kontrolis gaZlierebis, ganiaraRebisa

da masobrivi ganadgurebis iaraRis gauvrceleblobis SeTanxmebaSi;

Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciis roli usafrTxoebisa da

mSvidobis damyarebis politikaSi gaizarda. amjerad, igi gulisxmobs ara marto

gaeros samSvidobo Zalisxmevisadmi mxardaWeras, aramed mravalricxovan

partnior qveynebsa da Crdiloatlantikuri xelSekrulebis organizaciis, ara

wevri qveynebis monawileobas saerTo samSvidobo politikaSi.

82

NATO-s Stab-bina

briuselSi NATO-s Stab-bina warmoadgens NATO-s politikur Stabs da aliansis

mudmiv adgilsamyofels. masSi ganTavsebulia NATO-s mudmivi wamomadgenloba,

erovnuli delegaciebi, generaluri mdivani da saerTaSoriso samdivno,

nacionaluri samxedro warmomadgenlebi, samxedro komitetis Tavmjdomare da

saerTaSoriso samxedro Stabi. StabbinaSi, aseve imyofebian partniori

saxelmwifoebis diplomatiuri misiebi, NATO-s Stabbinis samdivno da mTeli

rigi saagentoebi.

mudmivi warmomadgenlebi da nacionaluri delegaciebi

Crdilo-atlantikur kavSirSi NATO-s qveynebs wamoadgens elCi, an mudmivi

warmomadgeneli, romelsac daxmarebas uweven nacionaluri delegaciebi,

romelic Sedgeba mrCevlebisgan da Tanamdebobis pirebisgan. es delegaciebi

raRaciT hgvanan patara saelCoebs. is garemoeba, rom isini imyofebian Stabbinis

erT SenobaSi, es maT saSualebas aZlevT droulad da ioli gziT daamyaron

kontaqtebi ofcialur da araoficialur doneebze, rogorc erTmaneTTan, aseve

NATO-s saerTaSoriso samdivnos TanamSromlebsa da partniori saxelmwifoebis

warmomadgenlebTan.

generaluri mdivani

NATO-s generaluri mdivani warmoadgens mniSvnelovan saerTaSoriso

saxelmwifo moRvawes. NATO-s wevri qveynebis mTavrobebis mier mas miniWebuli

aqvs Crdiloatlantikuri aliansis Tavmjdomaris wodeba. is aris mTavari

Semsrulebeli piri da pasuxs agebs Crdiloatlantikur kavSirSi

konsultaciebis procesis mimarTulebebsa da gadawyvetilebis miRebaze. mas

gaaCnia uflebamosileba uTanxmoebis SemTxvevaSi iSuamavlos wevr

saxelmwifoebs Soris. is pausxismgebelia saerTaSoriso sammdivnos saqmianobaze,

NATO-s qveynebis xelisuflebebTan da mediis warmomadgenlebTan urTierTobaze.

generalur mdivans hyavs moadgile, romelic exmareba mas, misi movaleobebis

SesrulebaSi da cvlis mas, misi aryofnis SemTxvevaSi.

NATO-s `gawevrianebis samoqmedo gegma~ /Membership Action Plan/ `xelSekrulebis monawile mxareebs, xelSekrulebaSi gawevrianebis mizniT,

saerTo gadawyvetilebis safuZvelze, SeuZliaT moiwvion evropis nebismieri

saxelmwifo, romelsac gaaCnia Sesabamisi SesaZlebloba Seasrulos

xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli pirobebi da Tavisi wvlili Seitanos

Crdiloatlantikuri regionis usafrTxoebaSi" /Crdiloatlantikuri

xelSekruleba, me-10 muxli/.

NATO-s `gawevrianebis samoqmedo gegma~ Sedgeba 5 Tavisgan:

1. politikuri da ekonomikuri sakiTxebi

83

NATO-Si gawevrianebis msurvelma qveynebma unda SeimuSaon yovelwliuri

erovnuli programa, romelSic gansazRvruli iqneba mosamzadebeli periodis

miznebi da amocanebi. masSi iqneba warmodgenili angariSi imis Sesaxeb, Tu

rogor emzadeba qveyana NATO-Si gawevrianebisTvis, ra miznebi aqvs dasaxuli, ra

nabijebi iqna gadadgmuli, vin arian pasuxismgebeli pirebi. gawevrianebis

msurvel qveynebs, maTi survilisamebr eZlevaT informaciis ganaxlebis

saSualeba. aRniSnuli programa NATO-s saSualebasAaZlevs Tvalyuri adevnos

progress, raTa Semdeg masze reagireba moaxdinos.

NATO-Si gawevrianebis msurvel qveynebs moeTxovebaT politikur-ekonomikuri

viTarebis daregulireba, kerZod, saerTaSoriso, eTnikuri, teritoriuli

konfliqtebis mSvidobiani gziT mogvareba, kanonis uzenaesoba da adamianTa

uflebebis dacva, samxedro SeiaraRebuli Zalebis samoqalaqo da demokratiuli

kontroli, damoukidebeli institutebis gaZlereba, ekonomikuri

damoukideblobisa da socialuri samarTlianobis damyareba, monawileobis

miReba evroatlantikuri partniorobis sabWoSi da partnioroba mSvidobisTvis

programaSi.

agreTve, msurvel qveynebs moeTxovebaT, koleqtiuri TavdacvisaTvis saerTo

Zalisxmevis SemuSaveba da mSvidobisa da usafrTxoebis SenarCuneba. aliansis

valdebulebis, Rirebulebebisa da privilegiebis gaziareba. konsesusis

principebiT gadawyvetilebis miReba, aliansis gafarToebis mxardaWera. aseve maT

unda waradginon yovelwliuri angariSi ekonomikuri mdgomareobis Sesaxeb

(makroekonomikuri monacemebi, biujeti, ek.ganviTareba). maT moeTxovebaT

waradginon werilobiTi dasabuTeba NATO-s gundis mxardaWeris Sesaxeb, rac

Semdeg gadaecemaT wevr qveynebs gansaxilvelad.

2. Tavdacvis/samxedro sakiTxebi

NATO-Si gawevrianebisTvis mniSvnelovania, monawileoba miiRos aliansis axal

samSvidobo misiebSi, gaaZlieros samxedro potenciali. axali wevrebi mzad unda

iyvnen gaiziaron, rogorc koleqtiuri Tavdacvis privilegiebi, iseve riski da

pasuxismgebloba.

3. finansuri resursebi

aliansSi gawevrianebis moTxovnebi, erovnuli biujetidan Sesabamisi Tanxebis

gamoyofas iTvaliswinebs. aRniSnuli Tanxebis arseboba mniSvnelovania samxedro

wvrTnisa da aRWurvis sistemis momzadebaSi da koleqtiuri Tavdacvis

ganmtkicebisTvis. nato, Tavis mxriv, pasuxismgeblobas iRebs daxmareba gauwios

partnior qveynebs, sabiujeto dagegmvisa da gamoyenebis sferoSi.

NATO-Si gawevrianebis msurvelebma, aseve monawileoba unda miiRon aliansis

erToblivi dafinansebiT warmoebuli procedurebis ganxorcielebaSi.

4. uSiSroebis sakiTxebi

msurvelma qveynebma unda uzrunvelyon konfidencialuri informaciis dacva.

84

5. legaluri baza

arsebobs mTeli rigi xelSekrulebebi, romlebic aregulireben aliansis wevr

qveynebs Soris samarTlebriv urTierTobebs.

NATO-s nebismieri axali wevri qveyana xels awers Crdiloatlantikur

xelSekrulebas /vaSingtoni, 4 aprili, 1949w/

gawevrianebis samoqmedo gegma, NATO-Si gawevrianebiT dainteresebul qveynebs

sTavazobs garkveul programebs, rac maT exmareba im procedurebis momzadebaSi,

rac aucilebeli pirobaa aliansSi gawevrianebisTvis.

dainteresebul qveyanas SeuZlia airCios is progarma, romelsac miiCnevs

saWirod aliansSi gawevrianebis mzadebis periodSi. magram unda iTqvas, rom

samoqmedo gegmaSi monawileoba raime periodiT limitirebuli ar aris da arc

NATO-Si gawevrianebis garantias iZleva. es procesi gawerilia etapobrivad.

programa `partnioroba mSvidobisTvis~ aRniSnuli programa Seiqmna 1994 wels, romelic moicavs 27 partnior

saxelmwifos, romelic jerjerobiT ar aris NATO-s wevri. saqarTvelo am

programas SeuerTda 1994 welsve.

`partnioroba mSvidobisTvis~ progaramis yvela wevri qvyena aseve aris

evroatlantikuri partniorobis sabWos wevri, romelic NATO-sa da mis

partnior saxelmwifoebs Soris TanamSromlobis gaRrmavebas iTvaliswinebs.

1994-96ww. saqarTvelos monawiloeba Semoifargleboda konsultaciebiT da

TaTbirebSi monawileobiT. 1997wlidan es monawileoba gaaqtiurda.

yovelwliurad saqarTvelo partniorobis programis asamde RonisZiebaSi

Rebulobda monawileobas, maT Soris saqarTvelos SeiaraRebuli Zalebi

monawileobdnen mravalerovnul samxedro wvrTnebSi sxvadasxva qveyanaSi.

2000 wels saqarTvelom 100-mde RonisZiebaSi miiRo monawileoba, Catarda 13

mravalerovnuli samxedro wvrTna Tavdacvis saministros qveganyofilebisa da

Statebis monawileobiT.

2001 wels saqarTvelos teritoriaze gaimarTa `kooperetiv-partnier-2001~

mravalerovnuli farTomasStabiani samxedro sazRvao-saxmeleTo samSvidobo

wvrTna.

`partniorobis dagegmvisa da analizis procesi~ NATO-s `partnioroba

mSvidobisTvis~ progarmis Semadgeneli nawilia, romelsac saqarTvelo SeuerTda

1999wels natosTan dadebuli individualuri SeTanxmebiT, ramac unda

uzrunvelyos natos standartebze agebuli qarTuli jaris bazis Seqmna.